Van talisman en amulet Losse nummers 3,

Hezbollah

Zuid-Libanon is in een fortenstelsel veranderd

Arabieren

Besnijdenis

De christenen onder hen Een teken des Verbonds, zitten tussen twee vuren geen lustremmer

C 38

Losse nummers € 3,—

N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD

NIW7038_cover 1

Feministes

Jodinnen die streden voor de positie van de vrouw

16 juli 2010 • 5 av 5770 • Jaargang 145 Begin sjabbat 20.20 uur • Einde sjabbat 22.51 uur

Van talisman en amulet Tussen geloof en bijgeloof

14-07-2010 16:41:54

2

187480.indd 2

| C 38

14-7-2010 15:15:03

Vechtsters

C 38

M

et enige goede wil zou je dit nummer van het NIW een vrouwennummer kunnen noemen. We beginnen met een noodkreet van de National Council of Jewish Women, die met opheffing wordt bedreigd. Het is de Nederlandse tak van de International Council of Jewish Women die strijd voor alle zaken die Joodse vrouwen aangaan, zoals de kwestie van de get. Ze zijn de opvolgsters van een bijzondere groep Joodse vrouwen die rond de eeuwwisseling op de barricaden stonden voor de algemene rechten en positie van alle vrouwen. De heldin van het Nederlandse feminisme is zonder twijfel Aletta Jacobs (1854-1929). Zij was in veel dingen ‘de eerste’: de eerste vrouw op de H.B.S. in 1870, ze was de eerste vrouw in Nederland die met speciale toestemming van Thorbecke medicijnen mocht studeren, de eerste vrouw die promoveerde en de eerste vrouw die zich inzette voor vrouwenkiesrecht, geboortebeperking en betere arbeidsomstandigheden voor vrouwen. Maar er waren er meer: haar zus Charlotte, bijvoorbeeld, of Rosa Manus, Sientje Prijes, Emmy Belinfante, Roosje Vos, en Betsy Bakker-Nort. Dankzij hun inspanningen kon de emancipatie voet aan de grond krijgen en daadwerkelijk doorzetten. Ontbreken mocht ook niet een reactie op het besnijdenisstuk van vorige week. Rabbijn Evers neemt stevig stelling: besnijdenis is geen verminking, maar een teken dat men tot het Joodse volk behoort. En dan: heeft u een kettinkje met een chamsa of een chai en hecht u er heel veel waarde aan? Hoe atheïstisch u misschien ook bent, wellicht toch ook ietwat bijgelovig? Deze week onderzoeken we het grijze gebied tussen geloof en bijgeloof, in hoeverre we daarmee halachische wetten overtreden en of bijgeloof überhaupt nut heeft. In dit nummer gaat het vooral om objecten, in het volgende nummer hoofdzakelijk om bijgelovige handelingen. Als Joodse lezer staan u dan de nodige verrassingen te wachten. Overigens hebben ze in Israël heel andere dingen aan het hoofd nu kortgeleden is gebleken dat Hezbollah het zuiden van Libanon in een waar fort aan het veranderen is. Mocht daar binnenkort actie op worden genomen, dan leest u dat uiteraard ook in het NIW.

• 16 juli 2010 • 5 av 5770

re ligi e

1 0

Geloof of bijgeloof? Waar houdt geloven op en begint bijgeloof? En hebben objecten als amuletten en talismannen nu wel of geen nut? Het blijkt allemaal af te hangen van de mate waarin de eigenaar in ze gelooft.

cu ltuu r

14

Joodse feministes Rond de vorige eeuwwisseling streed een aantal Joodse vrouwen voor de verbetering van de positie van de vrouw. Een verhaal over vrouwen als Aletta Jacobs, Rosa Manus en Roosje Vos.

bu ite n lan d

22

Christelijke Arabieren Ze vormen een bijzondere groep, waarbij onderwijs hoog in het vaandel staat. Ze zijn bang voor het islamitische fundamentalisme, maar willen ook geen partij kiezen tussen Joden en Arabieren.

re ligi e

3 2

Besnijdenis Rabbijn Evers reageert deze week op het besnijdenisartikel in het vorige nummer, waarover hij zich verbaasde. Besnijdenis is geen verminking en zij is bedoeld als verbondsteken, niet als lustremmer.

i n hou d

4 Varia 8 Exit Jong Joods 9 NCJW 10 Geloof of bijgeloof? 14 Joodse feministes 18 Opinie 21 Hezbollah 22 Christelijke Arabieren 26 Cultuurtips 29 Meijers en Van der Wieken 30 Bloeme Evers 32 Besnijdenis 36 Brieven 38 Fotopagina’s

Omslagfoto: Tehilliem en een chamsa, Istock

C 38

NIW7038_inhoud 1

| 3

14-07-2010 17:56:59

VA R I A

foto: flash/90

Gaza naar Egypte?

Anat Hoffman gearresteerd Maandag werd Anat Hoffman, leidster van de ‘bidgroep’ Vrouwen van de Klaagmuur gearresteerd. Zij probeerde de Tora te lezen bij de Klaagmuur, wat de orthodoxen streng hebben verboden. Zie het bericht elders op deze bladzijden. n

Libisch schip naar Gaza? De Amalthea, een schip onder Moldavische vlag met door Libië georganiseerde hulpgoederen, was deze week op weg naar Gaza om de Israëlische blokkade van de Gazastrook te doorbreken. Aan boord zijn vijftien activisten en twaalf bemanningsleden, alsmede 2000 ton aan humanitaire voorraden. Op woensdag was het nog onduidelijk of het schip zou doorvaren. Het lag die dag stil met motorproblemen en het was onbekend hoelang de reparatie zou duren. Egypte zou het schip hebben aangeboden om naar de Egyptische haven El-Arish te varen, maar dat aanbod is afgeslagen. De Israëlische marine zou op het punt staan om in te grijpen wanneer de Amalthea zou doorvaren. De zoon van de Libische leider Khadaffi, Saif, had naar verluidt belangstelling om aan boord van de Amalthea deel te nemen aan de actie, zo deelde de Israëlische leggerradio mee. De Libische autoriteiten zouden daarom hebben verhinderd dat privé-jets kunnen opstijgen vanuit Libië. Libië zit niet te wachten op een scène waarin Israëli’s de zoon van Khadaffi zouden arresteren – of erger.

4 | C 38

NIW7038_varia 2

Hooggerechtshof over Gaza-flottielje De commissie-Turkel , de interne Israëlische commissie die de toedracht van de bloedige aanhouding van de Mavi Marmara, op 31 mei, moet onderzoeken, krijgt vermoedelijk een ruimer mandaat. De commissie zou nu ook marinecommandanten en IDF-officieren die de actie voorbereidden kunnen dagvaarden. Het Israëlische Hooggerechtshof onderzoekt of het wenselijk is dat dit mandaat wordt verruimd. De commissie mag nu alleen beoordelen of de aanhouding in overeenstemming was met de internationale wetgeving, en of het gebruik van geweld door de soldaten ‘proportioneel’ bleef. Commissievoorzitter Turkel wil het onderzoek nu meer ‘tanden’ geven en er een volledige regerings-enquête van maken. Er kunnen dan getuigen (zoals legerofficieren) worden gedagvaard en experts worden ingehuurd. De bekende vredesactivist Uri Avnery had, ter ondersteuning van Turkel, een petitie bij het Hooggerechtshof ingediend met het verzoek om het mandaat van Turkel uit te breiden. Avnery noemde de uitspraak ‘een zege’, al ligt er nog geen definitieve uitspraak.

Het Druzische Likoed-lid Ayoub Kara vindt dat de Gazastrook aan Egypte moet worden overdragen. „We moeten verklaren dat Gaza een deel van Egypte is,” zei Kara zondag tegen de nieuwsdienst Arutz Sheva. „Zo’n unilaterale beweging zou zinvol zijn. Iedereen wil maar terug naar 1967, maar we moeten niet vergeten dat er toen geen Palestijns volk was, Gaza deel was van Egypte, en Judea en Samaria onderdeel van Jordanië. Kara ziet de PA niet als de geëigende autoriteit in de Gazastrook. „De PA kent geen leiderschap, niemand kan echt besturen. We doen maar alsof,” verklaarde hij. Op de vraag waarom Egypte met een overdracht zou instemmen zei hij dat zowel Egypte als Israël zouden profiteren. Egypte beseft volgens Kara dat Iran een bruggenhoofd aan het creëren is in Gaza, en Egypte wil zowel Hamas als de Moslim Broederschap verzwakken. „Gaza wordt een terroristenstaatje dat orders aanneemt van Iran. Dat is ook een gevaar voor Egypte.” Kara, die weigerde om bij de afsplitsing van Kadima van Likoed over te lopen, vindt ook de bevriezing van bouwwerkzaamheden in Judea en Samaria ‘masochistisch’, omdat die de terreur aanmoedigt. Er is vaker gezinspeeld op een Gazastrook onder Egyptisch bestuur, maar het regimeMoebarak zit niet te wachten op anderhalf miljoen roerige en moeilijk te regeren onderdanen, nu het al zoveel moeite heeft met de eigen Moslim Broederschap.

Duitsland verbiedt IHH Duitsland heeft de als charitatieve organisatie te boek staande Turkse IHH tot ‘illegaal’ bestempeld. De IHH was betrokken bij het Mavi Marmara-flottielje dat op 31 mei door de Israëli’s werd tegengehouden. Duitsland meent dat IHH geld naar Hamas heeft doorgesluisd, zo maakte de minister van Binnenlandse Zaken De Maizière bekend. De EU en de Verenigde Staten beschouwen de IHH al als terreurorganisatie. Een deel van de 500 passagiers op de Mavi Marmara was activist en lid van de IHH, en voorbereid op een gewelddadig conflict, weten we van ondervragingen van gearresteerde IHH’ers door de Israëlische veiligheidsdienst. Ze stapten onafhankelijk van de andere passagiers in Antalya aan boord en hielden zich ook afzijdig van de rest. Ze waren uitgerust met gasmaskers, beschermende kleding en zelfgemaakte wapens en ze veranderden het bovenste dek van de Mavi Marmara in

16 juli 2010

14-07-2010 17:23:06

VA R I A

een hoofdkwartier. Hun doel was om de Israëlische soldaten met alle middelen terug te drijven. Ze wisten dat hun kansen om de Gazastrook te bereiken klein waren. Het doel was ‘om Israëls ware gezicht aan de wereld te tonen’. Uiteindelijk bleken acht van de negen doden IHH-leden te zijn, de groep die zich het sterkst had verzet tegen de Israëlische aanhouding. Een groep Israëlische experts, ‘Malam’, hielp de Duitsers bij het onderzoek naar de IHH. Malam vormt ook het medium tussen de veiligheidsdiensten en het Israëlische publiek.

Anat Hoffman, leidster van de bidgroep ‘Vrouwen van de Klaagmuur’, is maandag gearresteerd omdat ze met een Torarol bij de Klaagmuur stond te bidden. Dit is onlangs nog door het Hooggerechtshof verboden: vrouwen mogen niet de Tora lezen bij de Westelijke Muur. Tientallen vrouwen kwamen maandagochtend bij de heilige locatie aan voor het traditionele feestelijke gebed ter ere van de eerste dag van de maand av. Na de arrestatie zei een woordvoerster van de groep: „Dit is het zoveelste voorbeeld van het ultra-orthodoxe establishment dat zijn visie aan de hele samenleving opdringt.” Orthodoxe rabbijnen beschouwen de bidacties van de Klaagmuurvrouwen, gehuld in tallitot en tefillien, als provocaties. In november 2009 werd een ander lid van de groep gearresteerd wegens het dragen van een talliet. Een rabbijn van de Klaagmuur, Schmuel Rabinowitz, verzet zich tegen dit soort acties, die van de Klaagmuur ‘een slagveld maken’. Hij wil de politiek verre houden van ‘deze heilige plek’. De Masorti-beweging in Israël steunt de acties en noemt de arrestatie van Anat Hoffman ‘een dwaze daad’. „Het plein bij de Westelijke Muur behoort toe aan het hele land, maar de charediem hebben zich die toegeëigend.” Hoffman is een van de prominentste activisten van Movement for Progressive Judaism in Israël en hoofd van het Religieuze Actiecentrum, een tak van de Reform Israël.

Ierland blokkeert dataoverdracht Ierland heeft op 6 juli een plan van de EU om de personele gegevens van burgers met Israël te delen geblokkeerd. Ierland is bang dat Israël misbruik kan maken van

5 av 5770

NIW7038_varia 3

foto: flash/90

Hoffman gearresteerd

Koerdisch protest Israëliërs houden borden omhoog tijdens een anti-Turks protest bij de Turkse ambassade in Tel Aviv, op 8 juli. Demonstranten zwaaiden met Koerdische vlaggen en schreeuwden slogans die de Koerden in Turkije ondersteunden. Ze protesteerden tegen de onderdrukking van de Koerden door Turkije.

die informatie. De Ierse minister van Justitie Ahern maakte bezwaar tegen de Europese erkenning van Israëlische databeveiligingsstandaards. Zij vreest dat uitwisseling met Israël kan leiden tot misbruik in de vorm van vervalste paspoorten, zoals die werden ingezet bij de moord op Hamas-wapenleverancier Mabhouh in Dubai, in januari. Bij die actie waren geen Ierse burgers of paspoorten betrokken.

Oudste kleitablet uit Jeruzalem gevonden Archeologen die in Jeruzalem werkzaam zijn hebben het oudste geschreven document opgegraven dat ooit in de stad werd opgegraven. Het is een fragment van een brief die dateert uit de 14e eeuw vóór. De tekst is in het Akkadisch, gegraveerd in klei. Die taal fungeerde destijds als een brug tussen diverse koninkrijken en talen.

Archeoloog Dr. Eilat Mazar zegt dat het fragment aantoont dat Jeruzalem in de late Bronstijd een belangrijke stad was, al voor de tijd dat het de hoofdstad van de Joodse staat werd en de stad waar de Tempel werd gebouwd. Het brieffragment – dat slechts 2 bij 2,8 centimeter meet, werd aangetroffen tijdens opgravingen tussen de zuidelijke muur van de Oude Stad en de Stad van David. Het ‘record’ stond op de achtste eeuw vóór, een document dat ook in deze buurt werd aangetroffen. Sommige symbolen zijn goed te lezen, zoals symbolen die ‘u was’, ‘doen’ en ‘later’ betekenen. De tekst is zo te zien door een professionele schrijver gemaakt, en dat type professional liep alleen in belangrijke steden rond, aldus professor Wayne Horowitz van de Hebreeuwse Universiteit, een Assyrioloog die het fragment vertaalde. Het is vermoedelijk onderdeel van een brief van de koning van Jeruzalem aan de toenmalige farao van Egypte.

C 38

| 5

14-07-2010 17:23:37

VA R I A

foto: youtube ‘dansen in auschwitz’

Dansen in Auschwitz In Joodse kringen is enige onrust ontstaan over een filmpje dat de AustralischJoodse familie Korman op YouTube heeft gezet. Daarop is te zien hoe de gezinsleden op diverse locaties dansen op het nummer ‘I will survive’ van Gloria Gaynor. Ze dansen onder meer voor de Maisel synagoge in Praag, in Dachau, Theresesienstadt en voor het ‘Arbeit macht frei’-hek van Auschwitz. Critici vinden het filmpje smakeloos, maar de Kormans zeggen dat het om ‘een viering van het leven’ gaat. De 89-jarige Adolk Korman, zelf een overlevende, danst met zijn dochter en drie van zijn kleinkinderen. Zijn dochter Jane, die het filmpje maakte, wilde een ‘kunstwerk’ maken dat ‘een frisse interpretatie van de historische herinnering’ biedt. „Het lijkt misschien niet respectvol, maar mijn vader zegt, ‘we dansen, we vieren ons overleven en dat van de generatie na mij’.” Veel reacties op YouTube veroordelen het filmpje. De Poolse overlevende Kamil Cwiok zegt: „Ik zie niet in hoe deze video een teken van respect kan zijn voor de miljoenen die niet overleefden. Het lijkt de gruwelen die zijn bedreven te bagatelliseren.” Zie http://www. youtube.com/watch?v=EUvo5OHH6o8

Duits paspoort te hebben vervalst, dat werd gebruikt bij de moordaanslag op Mabhouh in Dubai. Vorige maand werd hij op verzoek van Duitsland gearresteerd.

Britse gezant heeft spijt De Britse ambassadeur in Libanon Frances Guy heeft er spijt van dat hij de op 4 juli overleden islamitische geestelijke Hussein Fadlallah heeft geprezen. Guy heeft inmiddels excuses aangeboden voor zover hij met zijn blog mensen kwetste. Hij schreef op 7 juli een blog waarin hij de spirituele kwaliteiten van Fadlallah prees. Hij schreef over ‘het heengaan van een beschaafd mens’, iemand ‘die je verliet met het gevoel dat je een beter mens was’. Dit viel bij zijn superieuren niet goed, want Fadlallah maakte er nooit een geheim van dat zijn sympathieën bij Hezbollah liggen. De blog werd een dag na publicatie verwijderd. Dit incident kwam in dezelfde periode als het ontslag van Octavia Nasr, de chef van de sectie Midden-Oosten van CNN, die Fadlallah ‘een reus’ noemde.

grafenis op vrijdagmiddag waren duizenden voormalige jesjiewe-studenten, rabbijnen, parlementariërs en religieuze zionisten aanwezig. Met het andere hoofd van de jesjiewe, rabbijn Aaron Lichtenstein, vormde Amital de politieke beweging Meimad, een linkse religieuze beweging, en werd de leider ervan toen de beweging in 1999 werd omgevormd tot een politieke partij. Onder premier Peres was hij na de moord op Rabin een jaar lang minister zonder portefeuille. In 2008 trad Amital terug als hoofd van de jesjiewe. Hij werd geboren als Klein in Roemenië, overleefde de shoa – hij verrichte acht maanden lang dwangarbeid – en kwam naar het mandaatgebied Palestina in 1944, waar hij zijn naam veranderde in Amital. Tijdens de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog in 1948 diende hij in de Haganah.

Moshe Holtzbergs kinderjuf wordt Israëli De Indiase kinderjuf die in november 2008 tijdens de terreuraanvallen in Mumbai een Israëlisch kind redde, heeft van de Israëlische minister van Binnenlandse Zaken Yishai een tijdelijke verblijfsvergunning gekregen, de eerste stap op weg naar het Israëlische staatsburgerschap. Sandra Samuel vluchtte tijdens de aanval op het Chabadhuis in Mumbai met Moshe, het tweejarige zoontje van de twee directeuren, rabbijn Gavriel en Rivkah Holtzberg, nog net op tijd naar buiten en wist hem zo in veiligheid te brengen. De Holtzbergs en vier bezoekers werden door de aanvallers vermoord. Bij de terreuracties, op diverse locaties in Mumbai, kwamen 170 mensen om. „Sandra riskeerde haar leven om Joden te redden en daarom moeten wij nu voor haar zorgen,” verklaarde Yishai tegenover nieuwsdienst Ynet.

Wijze woorden Mossad-agent door Polen uitgeleverd Een Poolse rechtbank heeft deze week bepaald dat een Israëli die vermoedelijk lid is van de Mossad mag worden uitgeleverd aan Duitsland. Hij wordt ervan verdacht een

6 | C 38

NIW7038_varia 4

Rav Amital overleden Vrijdag overleed de algemeen geliefde rabbijn Yehuda Amital. Hij was hoofd van de jesjiewe Har Etzion en de leider van het gematigde kamp van religieuze zionisten. Amital overleed na een lange ziekte op 86-jarige leeftijd in zijn huis in Jeruzalem. Bij zijn be-

Alles hangt van de vrouw af.

 Midrasj Rabba op Gen. 17

16 juli 2010

14-07-2010 17:24:08

EN

VA R I A

VLOTTE BABBEL Elke week interviewt het NIW heel kort een succesvol lid van de misjpoge over zijn of haar nieuws. Deze week muzikaal multitalent Noam Vazana (29). V: Hóéveel prijzen kan een mens winnen? A: Haha, ik heb er inderdaad meerdere gewonnen, met als meest recente Mooie Noten. Daarbij waren juryleden aanwezig van onder meer 3FM en muziekmagazine OOR. V: Ben je trots? A: Dit klinkt misschien blasé, maar winnen zegt niet alles. ‘People vote with their feet’. Door de mensen die naar mijn optredens komen, voel ik me goed. Maar winnen is natuurlijk eervol en belangrijk, want daardoor krijg ik weer meer optredens. V: Wat was het jurycommentaar? A: Dit is een beetje gênant om over mezelf te zeggen... Ze kregen kippenvel, vonden mijn teksten en stem mooi en ze vonden me veelzijdig, omdat ik ook piano en trombone speel. V: Wordt dat geen circusact? A: Daar was ik zelf ook bang voor en daarom wilde ik geen trombone spelen, maar ik deed een workshop bij een bevriende muzikant en zij heeft me min of meer gegijzeld totdat ik het kon. Zij zag dat ik het in me had. Daar ben ik haar achteraf gezien heel dankbaar voor. V: Kun je leven van de muziek? A: Ja, dat gaat opvallend goed. Daar prijs ik me gelukkig mee. Doordat ik veel aan wedstrijden meedoe, blijf ik in zicht. V: Waar kunnen we jou zien optreden? A: Ik ben uiteraard te vinden op internet en ik heb binnenkort een optreden op SKEK in Amsterdam. [ST] 5 AV 5770

NIW7038_varia 5

Obama vol vertrouwen PRESIDENT OBAMA HEEFT donderdag tegen het Israëlische Kanaal 2 gezegd dat hij niet verwacht dat Israël hem zou verrassen met een aanval op Iran. „Ik denk dat de betrekkingen tussen Israël en de Verenigde Staten zo sterk zijn dat geen van de twee de ander wil verrassen, maar het pad van de coordinatie zullen bewandelen bij kwesties van wederzijds belang.” Hij zei dat twee dagen na het bezoek van premier Netanyahu aan Washington. De twee leiders spraken daarbij uitvoerig over de kwestie-Iran. Obama zei ook tegen Kanaal 2 dat Netanyahu als een Richard Nixon zou kunnen fungeren, die in 1972 China de hand reikte. Een ‘hardliner die vrede uitdraagt’ zou volgens Obama ook de sceptici kunnen overtuigen. Een uitnodiging van Netanyahu aan Obama om naar Israël te komen werd vooralsnog afgeslagen. In 2010 gaat dat in ieder geval niet gebeuren. Netanyahu zei in Washington niet of hij het zelf uitgeroepen moratorium op bouwwerkzaamheden, dat in september afloopt, zal verlengen.

'Bombardeer ons' TIJDENS EEN RADIOPROGRAMMA van een Perzischtalige zender hebben enkele Iraniërs Israël opgeroepen om Iran te bombarderen, zo meldt de redactie van nieuwssite en dagblad Israël Today. De krant baseert zich op telefoongesprekken tussen ‘doorsnee Iraniërs’ en de Israëlische parlementariër Tzachi Hanegbi, voorzitter van de Knessetcommissie voor Buitenlandse Zaken en Defensie. Die gesprekken vonden eind vorige week plaats in het Farsi tijdens het radioprogramma Voice of Israël, waarnaar ook vele Iraniërs zouden luisteren. Bijna alle Iraanse bellers spraken volgens Israël Today tijdens de uitzending hun steun uit voor internationale druk op hun regering, met inbegrip van militair geweld – ‘bombardeer ons’, daarop kwamen de aansporingen neer. Eén beller, student aan de Universiteit van Teheran, herinnerde de Israëli’s eraan dat ‘hun voorvaderen uit de slavernij en ballingschap zijn bevrijd door de Perzische koning Cyrus’, en dat de Israëli’s bij wijze van terugbetaling ‘de Iraniërs van vandaag’ moeten steunen bij het omverwerpen van een onderdrukkend islamitisch regime. Hanegbi zei dat Israël ‘de pijn van het Iraanse volk voelt’ en hij besloot met de uitspraak dat de Israëli’s „terugdenken aan de bijzondere betrekkingen tussen Israël en Iran vóór de opkomst van de Ayatollahs. Ik ben er zeker van dat deze goede betrekkingen weer terugkomen.”

Joodse boot op Gay Pride OP 7 AUGUSTUS zal er tijdens de jaarlijkse Gay Pride in Amsterdam ook een boot van de Joodse Gemeente Beit Ha’Chidush meevaren. In een persbericht noemt BHC, dat de belangen van homoseksuele Joodse mensen behartigt, het meevaren van de boot ‘een bijzondere en ook belangrijke gebeurtenis in een tijd waarin niet alleen het geweld tegen homo’s maar ook antisemitisch geweld op verschillende plekken in Nederland, waaronder de hoofdstad, steeds vaker de kop opsteekt’. Beit Ha’Chidush organiseert tevens zoals ieder jaar een ‘pink shabbat’ ter ere van de Gay Pride. BHC wil een ‘positief statement’: „Iedereen... homo’s, Joden of moslims... moeten in dit land vrij en zorgeloos over straat kunnen en dat is preies wat we tijdens de Gay Parade zullen demonstreren.”

C 38

| 7

14-07-2010 17:25:01

binnenland

H e t e i n d e va n j o n g J o o d s

Exit JongJoods Er is opnieuw een Joodse organisatie opgedoekt wegens gebrek aan belangstelling. Simcha Tas

C

haggai Kon, Nathan Bouscher en Yoni Vromen namen destijds de taken van algemeen bestuur van JongJoods op zich, omdat hun voorgangers er te weinig tijd voor hadden. Hun doel was bijzonder: de beëindiging van JongJoods. Waarom? Alleen al voor de vergaderingen, die slechts een paar keer per jaar werden gehouden, was zo weinig animo dat er vrijwel niemand aanwezig was. Dan houdt het natuurlijk een keer op. JongJoods werd ongeveer zes jaar geleden opgericht als overkoepelend orgaan voor onder meer de Joodse studentenverenigingen IJAR en Moos, JPIG, de jongeren van de Portugese Synagoge Amsterdam en fondsenwerver Young Hadassah. De leden betaalden con-

tributie van 100 euro per jaar en daarvoor zou JongJoods subsidies aanvragen, de website regelen en helpen bij het organiseren van weekenden en bijeenkomsten. In de praktijk bleek hier echter weinig van terecht te komen. De leden hadden er geen fiducie in, omdat ze allemaal hun eigen zaken regelden of juist om-

8 | C 38

NIW7038_ExitJongJoods 1

dat hun organisatie niets meer initieerde en ook omdat er geen jongerenwerker meer beschikbaar was. Yoni Vromen: „JongJoods was niet nodig genoeg. De goed georganiseerde leden redden zich wel. Ik denk dat het vooral voor hen interessant was die zelf weinig ondernamen, die vonden het prettig dat JongJoods dingen regelde. Maar doordat daar al snel de klad in kwam, was dat niet meer aan de orde.” Chaggai Kon vult aan: „Het probleem is dat het lastig is om goede bestuurders te vinden, zeker in Joods Nederland omdat het een relatief kleine groep is. Het probleem van JongJoods was daarbij dat bestuurders ook al in hun eigen ‘toko’ actief waren, die hadden geen tijd om daarnaast nog het bestuur van JongJoods op zich te nemen. Met als gevolg dat JongJoods überhaupt geen goed bestuur kon vinden en wij, Yoni, Nathan en ik, het op ons namen.” Yoni: „Het is een kwestie van kunnen en willen. Bestuursleden moeten aan een aantal criteria voldoen. Voor veel Joodse organisaties moeten ze bijvoorbeeld halachisch Joods zijn. Dan is er de factor tijd en iemand moet het ook nog kunnen. Mijn gevoel is dat mensen denken dat ‘het toch wel

goed zit’ met de Joodse verenigingen. Ik ben er daarom voor dat minstens veertig procent van alle organisaties opgedoekt wordt. Alles kan efficiënter geregeld worden als we meer zouden samenwerken. We vissen veelal in dezelfde vijver, maar nu zijn we allemaal eilandjes die weinig met elkaar te maken heb-

ben. Dat moet en kan anders. Daarom vind ik het ook helemaal niet spijtig dat JongJoods ophoudt te bestaan. Als iets niet werkt, moet je dat accepteren en verdergaan.” Chaggai: „Ik ben er ook voor om Moos, JPIG en nog een aantal organisaties onder IJAR te laten vallen. Dan krijgt iedere organisatie een zekere autonomie en krijgen ze van IJAR geld om hun plannen te realiseren.” Over geld gesproken, Joods Maatschappelijk Werk heeft JongJoods een lening verstrekt van ongeveer 4000 euro, vooral om de tijd te overbruggen die lag tussen de aanvraag en uitkering van Stichting Maror. Op dit moment is dat nog niet terugbetaald, maar het wordt volgens Yoni Vromen en Chaggai geen probleem om het af te lossen; ze hebben het geld bijna bij elkaar. Blijft de vraag waarom Joods Maatschappelijk Werk hieraan heeft meegewerkt. Yoni Vromen: „JMW steunt vaker dit soort initiatieven, omdat ze het belangrijk vinden dat zulke organisaties bestaan, vooral als het om jongeren gaat. JMW was overigens als een van de weinigen bij elke vergadering aanwezig. Ze hielden een vinger aan de pols als het om JongJoods ging.” Hans Vuijsje, directeur van JMW over het ter ziele gaan van JongJoods: „Het is spijtig dat het niet is gelukt om de continuïteit te waarborgen bij de Joodse jongerenorganisaties, want dat was ons doel. Wij wilden met JongJoods voorkomen dat er grote gaten vallen tussen besturen. Op het moment dat een goed bestuur zich terugtrekt, ontstaat er een vacuüm.” Op de vraag waaróm het project zijns inziens niet wilde slagen, antwoordt Vuijsje: „Wij beschouwen het niet als mislukt. Er waren bevlogen jongeren die er in de beginperiode energie in staken. Het NIW heeft nu gesproken met het bestuur dat de intentie had om JongJoods te beëindigen. Ik denk dat onderlinge concurrentie een rol speelde, want iedereen wilde vooral dat zíjn organisatie floreerde. Ik zie het als een leerzaam experiment. Ook de uitslag is interessant: voor jongeren liggen de prioriteiten blijkbaar elders. Wij hebben zo veel mogelijk aan hen willen overlaten, want het was natuurlijk nooit de bedoeling dat JMW alles zou overnemen. Van ons hoefde JongJoods niet opgeheven te worden.” n

16 juli 2010

14-07-2010 16:44:24

KO E P E L J O O D S E V R O U W E N

BINNENLAND

Sterke Joodse vro uwen gezocht De National Council of Jewish Women wordt met opheffing bedreigd. Hoezo? Te weinig bestuursleden. En dat terwijl het zo’n belangrijk instituut is. ACHSA VISSEL

A

ls het zo doorgaat bestaat de NCJW (National Council of Jewish Women) binnenkort niet meer. Dat zou een groot verlies zijn,” vertelt Mieke van Praag, tot voor kort voorzitter van het instituut. „Terwijl we veel gewone leden hebben zitten er nog maar twee in het bestuur: Rivka Slager en ik. En dat is niet genoeg om te functioneren. Heel jammer, want de Council is uniek om verschillende redenen. Ten eerste versterkt de groep solidariteit tussen Joodse vrouwen onderling. Álle Joodse vrouwen. We bestaan uit de orthodoxe vrouwengroep Deborah, de Federatie van Liberaal Joodse Vrouwen en individuele leden. Al tien jaar, zonder dat dat ooit tot problemen heeft geleid. Vind dat maar eens ergens anders! „Gezamenlijk strijden we voor zaken die alle Joodse vrouwen aangaan. Zoals de situatie van de agoenot, vrouwen die geen get van hun echtgenoot krijgen, geen officiëel scheidingspapier. Deze vrouwen zitten ‘vast’ aan

5 AV 5770

NIW7038_NCJW 1

hun echtgenoot; kunnen niet hertrouwen binnen de Joodse wet. Door het werk van de NCJW dat het Agoena Support heeft opgericht is dit probleem in Nederland grotendeels opgelost. En dat is slechts één voorbeeld dat aangeeft hoe belangrijk onze rol is. „Verder is er een Nederlandse afdeling nodig om deel uit te kunnen maken van de ICJW, de International Council of Jewish Women. Dit is een reuzenorganisatie met miljoenen leden. Vice-voorzitter daarvan is trouwens mijn Belgische collega. De ICJW heeft invloed op Joodse vrouwenzaken wereldwijd. Je ontmoet er fantastische vrouwen, er zitten leden in alle belangrijke internationale organen zoals de European Women’s Lobby. Sterke dames, die opkomen voor de positie van de Joodse vrouw én de vrouw in het algemeen. „Vandaar dat het zo belangrijk is om daar deel van te zijn; ook is het bijzonder om op conferenties Joodse vrouwen van zoveel verschillende nationaliteiten te ontmoeten. Ook maakt de NCJW deel uit van de Nederlandse Vrouwenraad waar vrouwen van allerlei etnische en religieuze groeperingen in vertegenwoordigd zijn. De raad probeert onder meer vrouwen op de arbeidsmarkt te krijgen en te houden. „Hoe belangrijk het is om daar bij te horen bleek bijvoorbeeld toen in 2001 toegangskaarten voor de wereldconferentie tegen racisme in Durban wel aan raadsleden van anti-zionistische groeperingen waren gegeven en niet aan ons. Wij konden er niet heen om Israël te verdedigen dat daar scherp werd aangevallen. Er werden opmerkingen gemaakt in de raad die tegen het antisemitisme aanhingen. Ik ben uit mijn vel gesprongen, heb

een pleidooi gehouden dat ik het zeer onfatsoenlijk vond en dat heeft veel mensen aan het denken gezet. Ineens mocht ik toen op audiëntie bij de koningin,” lacht Mieke. „Leuk natuurlijk, maar het goede was dat ik ‘onze’ kant van de zaak duidelijk kon maken en dat daarnaar geluisterd werd.” „En dan is er nog Ha’Isha.” Wat? „Dat is de nieuwsbrief die we tot voor kort uitgaven. Ook dat werd te veel werk om met zo’n klein bestuur te maken. Het is een uniek product, het enige Nederlandse blad dat specifiek voor de Joodse vrouw wordt gemaakt. Vol leuke en bijzondere artikelen zoals inkijkjes in de levens van moeders met kinderen in Israël. Of over projecten als Yad Elie, een organisatie die ondervoede Joodse en Arabische kinderen in Israël van eten voorziet. Marion Kunstenaar heeft dit opgezet en regelde het grotendeels via ons.” Denkt Mieke te weten waarom er zich geen nieuwe bestuursleden melden? „De jongere generaties hebben het er te druk voor. Deze vrouwen hebben vaak een werkend bestaan én een gezin. Om daarnaast ook nog in ons bestuur plaats te nemen lijkt ze te veel. Ze beseffen denk ik niet dat het ook bijzonder inspirerend kan zijn, en dat geeft weer energie die je in de rest van je leven kunt gebruiken.” Is dit eigenlijk een oproep? „Wat mij betreft wel. Enthousiaste vrouwen die zich graag willen inzetten zijn uiterst welkom om zich bij ons aan te melden! Volgend jaar is er de Europese conferentie van het ICJW in Berlijn. Graag zie ik de Nederlandse NCJW daarbij aanwezig.” ■ Interesse? Kijk op www.ncjw.nl

C 38

| 9

14-07-2010 16:35:35

religie

g e lo o f e n b i j g e lo o f

Van talisman en amulet Het jodendom is doordrenkt van symboliek. Maar waar houdt geloof op en begint bijgeloof? En wellicht nog interessanter: wérken talismannen en amuletten, en zo ja, waarom?

M

Simcha Tas

ezoezot en de beracha ha bajit (de zegening voor het huis), sleutelhangers met de tefilla ha derech (het gebed voor op reis), specerijenbusjes en kiddoesjbekers, het jodendom telt legio voorwerpen die een symbolische waarde hebben en gebruikt worden voor de uitvoering van religieuze handelingen. Maar hoe zit het met bijvoorbeeld de chamsa (handje van Miriam), of voorwerpen om het boze oog af te wenden, de chai en de mageen Davied (davidster)? En als je het huis niet verlaat zonder je teffila ha derech omdat je bang bent dat je dan onderweg iets overkomt, is dat niet een vorm van bijgeloof? Als voorwerpen gebruikt worden voor bescherming, zijn dat

Het verschil Hoewel de woorden talisman en amulet door elkaar gebruikt worden, is er wel degelijk verschil. Een talisman trekt positieve energie aan, of de energie die de drager zich wenst. Een amulet weert negatieve, ongewenste energie.

1 0 | C 37

NIW7038_GeloofBijgeloof 1

dan geen voorwerpen die bijgeloof in de hand werken? En hoe staat het jodendom eigenlijk tegenover het gebruik van voorwerpen als amuletten? Het blijkt in de praktijk lastig om een scheiding tussen geloof en bijgeloof aan te brengen, mede gezien het feit dat óók fervente atheïsten bijgelovig kunnen zijn. In dit artikel beperken we ons tot objecten, dingen waaraan bijzondere krachten worden toegekend en gaan we dus niet verder in op bijgelovige handelingen, waar we volgende week aandacht aan besteden. Rabbijn R. Evers gaat in op de halachische kant van objecten en de waarde die we eraan hechten. Universitair docent godsdienstpsychologie H.J. Zondag, werkzaam bij Universiteit Tilburg, geeft zijn psychologische visie op het fenomeen, waar volgens hem haast ieder mens aan doet, maar waarvoor mensen zich even zo vaak generen: het magisch denken, dat rechtstreeks verband houdt met het geloof in talismannen en amuletten. Wat verstaan we precies onder bijgeloof? Het komt feitelijk hier op neer: door gebruikmaking van bepaalde amuletten geloven mensen dat ze invloed kunnen uitoefenen op toekomstige ontwikkelingen. Tot zover de definitie. In hoeverre is het toegestaan in het jodendom? Rabbijn Evers: „Bijgeloof wordt beschouwd als een avera (zonde) omdat het nogal eens valt onder de verboden uit Leviticus (19:31) en Deuteronomium (18:9-12). Hierin worden occulte praktijken zoals bijvoorbeeld zwarte magie als bijgeloof gezien en zijn daarom verboden. Bijgeloof komt waarschijnlijk voort uit het associatieve menselijke denken, waarin dingen en fenomenen met elkaar verbonden worden, ook al bestaat er geen werkelijk verband. De Talmoed staat vol afkeuring over zwarte magie, maar erkent wel de geneeskrachtige werking van bijvoorbeeld amuletten. Deze moeten echter wel door deskundigen vervaardigd zijn en hun effect bewezen hebben. „Meestal heeft bijgeloof iets van doen met het behalen van geluk en het afweren van ongeluk. Het is dus egoïstisch en egocentrisch

en heeft helemaal niets met geloof te maken. Als je werkelijk gelooft, heb je geen amuletten nodig. Tegenwoordig komt bijgeloof in het Westen minder frequent voor dan vroeger, maar toch is het nog steeds wijdverbreid en voor belangrijke gebeurtenissen of beslissingen zal ook de moderne, rationele mens occulte handelingen verrichten.” Maar hoe zit het dan met de mezoeza? Rabbijn Evers: „Een mezoeza is niet alleen toegestaan, aan iedere deurpost móét er zelfs een bevestigd worden. Dit is een mitswe uit de Tora. De mezoeza, letterlijk deurpost in het Hebreeuws, is gebaseerd op een van de 613 mitswot en er staan teksten op uit Deuteronomium 6:4-9 en 11:13-21. De woorden in het kokertje worden met de hand op een stukje perkament geschreven en er wordt gebruik gemaakt van onuitwisbare inkt.

‘Als je echt gelooft, heb je helemaal geen amuletten nodig „Op de achterzijde staat Sjad-dai geschreven, een van de G’dsnamen. Het perkament wordt zo opgerold dat het woord Sjad-dai zichtbaar wordt. Een van de reden hiervoor is dat het de beginletters zijn van ‘Sjomeer Daltot Jisraeel’, wat Behoeder van de deuren van Israël betekent. Meestal staat de letter sjien – de eerste letter van Shad-dai – ook op het kokertje waarin het perkament wordt geschoven. De mezoeza vind je op alle deurposten, van buitendeuren en van deuren die leiden naar de woon-, werken slaapkamers, en buitenshuis op die van de synagoge en poorten. Ook op deurposten van bedrijven kan hij geplaatst worden. „Het is gebruik om bij binnenkomst van het vertrek waar een mezoeza is aangebracht de mezoeza te kussen of aan te raken met de rechterhand. Hasjeem beschermt degene die een kosjere mezoeza aan zijn deurpost slaat. Een mezoeza moet echter vastgemaakt worden omdat Hasjeem dit heeft opgedragen en

16 juli 2010

14-07-2010 17:42:07


religie

De chamsa, ook wel bekend als het handje van Miriam of Chamesj, betekent letterlijk vijf en refereert daarmee aan de vijf boeken van de Tora. Het wordt beschouwd als talisman in het hele Midden-Oosten. Zowel Joden als islamieten dichten het een beschermende functie toe. Voor moslims staat het voor het handje van Fatima. De chamsa zou het Boze Oog afwenden of meer in algemene zin een ‘beschermende hand’ bieden. Soms wordt de chamsa zelfs als symbool voor de hand van G’d beschouwd.

Veel mensen dragen vaak de zogenaamde Tehilliem, de Psalmen met zich mee. Veel van deze boekjes, vaak niet groter dan vier bij vijf centimeter, worden in een tas gestopt.

De davidster, ook wel salomonszegel genoemd, is een symbool dat teruggaat tot voor het ontstaan van het jodendom. De in elkaar geschoven driehoeken worden gezien als vereniging van het mannelijke en vrouwelijke. In het Joodse geloof gaat de legende dat David ooit voor Saul een grot in vluchtte. Voor de ingang spon een spin toen een web in de vorm van een davidster. Saul passeerde en dacht aan het web te zien dat niemand de grot was ingegaan. Zo redde de nederige spin het leven van de toekomstige koning van Israël en werd de davidster tot symbool verheven.

is dus niet alleen ter bescherming. Het is een kwestie van intentie. Het woord ‘mezoeza’ heeft dezelfde letters als ‘zaz mawet’ (‘verwijder dood’) wat betekent dat de mezoeza tegen calamiteiten beschermt. Als een huis wordt getroffen door rampen, moeten de mezoezot zorgvuldig worden nagekeken. De mitswe van mezoeza beschermt tegen zonde en verlengt het leven, dit wordt bevestigd door onze Geleerden.” Wat is de persoonlijke visie van rabbijn Evers op andere objecten zoals de chamsa? „Voor mij zijn bijvoorbeeld de chamsa, chaj en davidster geen beschermende objecten. Toverij en waarzeggerij zijn verboden, net als het dragen van amuletten, dit is meestal ook niet toegestaan. Ik vind bijgeloof bovendien onzin en geldklopperij, vooral als ik zie hoe naïeve toeristen worden afgezet.” Het ligt uiteraard in de verwachting dat degene die niet Joods is de krachten die aan

de mezoeza worden toebedeeld ook als bijgeloof zal beschouwen. Een mooi object van bijgeloof zijn de rode stukjes touw van de kabbalagroep van rabbijn Berg. Het zijn delen van lange touwtjes die rond de tombe van Rachel worden gewonden en de draadjes worden overal in Israël voor niet mis te verstane bedragen verkocht met de belofte dat ze negatieve invloeden tegenhouden. Mensen dienen ze om de rechterpols te dragen, ja ja...

in ieder geval iets uitzonderlijks, iets bovenmenselijks. Een symbool bijvoorbeeld moet iets exceptioneels hebben. Bij de bemiddeling moet de kracht ‘in het amulet komen’ en de talisman moet daadwerkelijk in aanraking komen met iets ‘goddelijks’. Zoals bij de chamsa, waarmee wordt gerefereerd aan Mirjam, de zus van Mozes en Aron; het woord is afgeleid van vijf, oftewel de vijf boeken van de Tora. Zoiets is eigenlijk ook al voldoende voor het effect, waarover later meer. Het amulet mag ook slechts een gelijkenis met iets ‘goddelijks’ vertonen, zoals christenen die een kruisje aan hun ketting dragen; dat toont overeenkomst met het kruis van Christus. Bij de bemiddeling is het van belang dat er een magische entourage wordt gecreëerd, dat is bepalend voor het effect en het uiteindelijke geloof. Daarmee zijn we bij het belangrijkste punt aanbeland: geloven dat het werkt. Hiermee valt

5 av 5770


Godsdienstpsycholoog en universitair docent Zondag: „Er zijn altijd vier criteria waaraan moet worden voldaan als we het over bijgeloof hebben. Deze graadmeters hangen nauw met elkaar samen en lopen ook in elkaar over: oorzaak, bemiddeling, geloof dat het werkt en effect. De oorzaak waarom mensen geloven in een amulet is dat ze denken dat er een sprankje magie in aanwezig is, of

C 38

| 11

14-07-2010 17:42:36

religie


Mezoeza betekent letterlijk ‘deurpost’. Het is een kleine koker waarop de letter Sjin staat en bevat teksten uit Deuteronomium en dient op de deurpost bevestigd te zijn. Bij het aanslaan van de mezoeza wordt een zegen uitgesproken. De vertrekken die een mezoeza bij de deurpost hebben, worden beschermd. Het is bij veel Joden gebruikelijk om de mezoeza bij binnenkomst met de rechterhand aan te raken of te kussen.

Shimon Peres, president van Israël, kocht kortgeleden een moderne talisman vervaardigd door de Israëlische kunstenares Ruth AnchelovitchAriov.

De chai, wat een samenstelling is van de Hebreeuwse letters Chet en Jod, komt van het Hebreeuwse woord chaja, dat leven betekent. Numerologisch gezien vormen de letters samen 18, dat op spiritueel gebied een belangrijk cijfer in het Jodendom is.

of staat elke vorm van bijgeloof. Het is heel simpel, als iemand gelooft dat het werkt, dan wérkt het ook, althans in zekere mate.” Het gaat dus eigenlijk om de kracht van de suggestie. „De verwachting moet overigens wel reëel zijn. Als iemand bijvoorbeeld een verkoudheid heeft en een ander raadt hem aan een geneeskrachtige steen om zijn nek te hangen om beter te worden en de zieke persoon gelooft dat het werkt, wérkt het ook, maar hij was waarschijnlijk sowieso wel van die verkoudheid genezen, doordat zijn lichaam weerstand heeft opgebouwd. Als hij daarentegen een talisman draagt in de hoop dat hij daarmee kan vliegen, zal dat uiteraard niet gebeuren. De natuurwetten staan nu eenmaal boven bijgeloof, in dat kader moet het dan ook geplaatst worden. En dan is er het eindresultaat, het effect. Veel magisch denken werkt als een self-fulfilling prophecy,

zodra er bepaalde krachten aan een amulet worden toegedicht, kríjgt zo’n amulet ook bepaalde krachten, in ieder geval voor sommige mensen. De bijzondere resultaten worden onthouden en verder verteld, waardoor er vervolgens nog meer bijzonderheden aan het amulet worden toegedicht.”

placebo, oftewel een pil zonder enige geneeskrachtige werking, wel degelijk effect heeft. Dat komt doordat de mens van nature op zoek is naar controle. Het gevoel van machteloosheid is funest en de mens zal er dan ook alles aan doen om dat nare gevoel zo min mogelijk te ervaren. Dus als hij een pil inneemt, heeft hij de regie in handen en daardoor werkt het, ongeacht de eventuele stoffen die erin zitten, omdat de biochemische processen in het lichaam worden beïnvloed. Door het innemen van die pil, dalen de stresshormonen en neemt dopamine, wat verantwoordelijk is voor het geluksgevoel, toe. Het gaat om het gevoel van controle en dat is ook precies wat amuletten en talismannen bieden: veiligheid en geruststelling.” n

1 2 | C 38


Zondag legt uit hoe het magische denken werkt: „Huisartsen hebben een bewezen genezend effect op mensen, maar hen hoor je er nooit over. Waarom niet? Omdat het hun werk is. Dat is het grootste verschil met zogenaamde magiërs: zij presenteren zich alsof ze uitverkoren zijn omdat ze een bijzondere gave bezitten. Ze kunnen iets wat niemand anders kan. Dat geldt dus ook voor amuletten en talismannen. In zekere zin vertoont bijgeloof veel overlap met bijvoorbeeld het vertrouwen in medicijnen. Het is aangetoond dat een

Volgende week: bijgelovige handelingen

16 juli 2010

14-07-2010 17:43:16

Geachte Klanten

ISSTA LINES GAAT VERHUIZEN! vanaf 9 juli is ons adres : Professor JH Bavincklaan 5 in Amstelveen Telefoon blijft ongewijzigd: 020-5893000 Flatje voor vakantie in Haifa, Centrum Carmel, Israel

Huurperiode: 07-09-2010 t/m 29-09-2010 Geschikt voor echtpaar zonder kinderen. Zitkamer met airco, keukentje Slaapkamer met tweepersoons bed, airco Gescheiden toilet en douchecel Van straat tot flat 23 treden. Gebruik van Mitsubishi Lancer, bouwjaar 2010, automaat met airco. Huurprijs voor gehele periode of gedeelte hiervan: NIS. 4000.-, te voldoen voor aanvang huur.

Inlichtingen: tel. 00972-77-5317442 of [email protected]

C 38

187482.indd 13

| 13

14-7-2010 15:18:57

Rond de vorige eeuwwisseling stond een aantal vrouwen op dat streed voor verbetering van de positie van de vrouw: de eerste feministische golf. Velen van hen waren Joods.

I

foto: collectie Joods Historisch Museum

c u ltu u r

j o o d s e f e m i n i st e s

Elise Vermeeren en Esther Voet

n NIW 34 publiceerden wij twee foto’s van de Joodsche HBS in Amsterdam uit 1937 en 1941, met het verzoek of u kon helpen bij de tot dan toe onbekende namen van sommigen op de foto. Velen van u reageerden en inmiddels zijn bijna alle namen bekend. Wat op die foto’s ook opviel, was het relatief grote aantal vrouwen en meisjes op de foto’s, genomen in een tijd dat het voor iedere intelligente vrouw nog niet vanzelfsprekend was om een goede opleiding te volgen. Maar al eind negentiende, begin twintigste eeuw waren er vrouwen opgestaan om te vechten voor vrouwenkiesrecht, vrouwenonderwijs, financiële onafhankelijkheid en het recht op geboortebeperking. Een significant deel van hen was Joods. Deze vrouwen streden hun leven lang voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen, en met succes. In 1898 wordt de Algemeene Nederlandsche Naaistersbond opgericht met onder meer Sientje Prijes, De heldin van het Nederlandse feminisme is zonder twijfel Aletta Jacobs (1854-1929). Zij was in alles vooral ‘de eerste’: in 1870 was ze de eerste vrouw op de HBS, ze was de eerste vrouw in Nederland die met speciale toestemming van Thorbecke medicijnen mocht studeren én mocht afstuderen, de eerste vrouw die promoveerde én de eerste vrouw die zich met hart en ziel inzette voor vrouwenkiesrecht, geboortebeperking en betere arbeidsomstandigheden voor vrouwen. Wereldwijd kreeg ze bekendheid als lid van de Wereldbond voor vrouwenkiesrecht. Tientallen instellingen, straatnamen en pleinen zijn naar haar vernoemd, en ze is opgenomen in de Canon van Nederland. Minstens zo belangrijk voor het Nederlands feminisme is Aletta’s Joodse achterban; een groep gedreven vrouwen die net als Aletta tijdens de eerste feministische golf vocht voor vrouwenrechten, elk op hun eigen manier. Vrouwen als Aletta’s oudere zus Charlotte, Rosa Manus, Sientje Prijes, Emmy Belinfante,

1 4 | C 38

NIW7038_Feministes 1

haar

Aletta en haar s Roosje Vos, en Betsy Bakker-Nort waren andere Joodse feministes die net als Aletta streden voor gelijkheid. Zo deed Charlotte Jacobs qua daadkracht niet onder voor haar zus. Charlotte studeerde farmacie en vertrok na haar studie direct naar Nederlands-Indië om daar, zo verwachtte ze, aangenomen te worden als directrice op een meisjes-HBS. Ze kreeg de baan uiteindelijk niet en besloot toen in haar eentje een apotheek in Batavia te beginnen. Vijfentwintig jaar lang leidde ze de enige apotheek in Nederlands-Indië. Ze hield de zaak met alleen vrouwelijke assistentes draaiende. Waar haar zus in Nederland het feminisme leven inblies, probeerde Charlot-

te voor Indische meisjes de kwaliteit van leven te verbeteren. Ze richtte een vereniging op voor de verbetering van onderwijs voor meisjes en stichtte in het tegenwoordige Indonesië een verpleegstersopleiding. Na haar dood ging het grootste deel van Charlottes vermogen naar het Charlotte Jacobs Studiefonds, dat een academische studie ‘voor Indische meisjes met aanleg’ bekostigde. De zusjes Jacobs zijn baanbrekend en bepalend voor de eerste feministische golf in Nederland en andere vrouwen volgen al snel; zo ook Betsy Bakker-Nort (1874-1946). Zij wordt twintig jaar na Aletta Jacobs geboren. Voor

16 juli 2010

14-07-2010 16:47:56

ren; ze is dan 34. Ze verovert een plek in de Tweede Kamer bij de Vrijzinnig-Democratische Bond, dankzij het passieve kiesrecht dat in 1917 wordt ingevoerd, twee jaar later komt ook het actief vrouwenkiesrecht in Nederland tot stand (Nieuw-Zeeland was overigens het eerste land waar dat het geval was, daar mochten vrouwen al in 1893 stemmen). Ook worden er rond die tijd nieuwe opleidingsmogelijkheden voor vrouwen ingevoerd. Maar er is meer te doen. Betsy blijft volharden in haar gevecht tegen de wettelijke handelingsonbekwaamheid van getrouwde vrouwen, een ongelijkheid die zij ‘vernederend’ noemt. Ze maakt de rechtzetting van die ongelijkheid niet meer mee, ze sterft in 1946 en het zal dan nog tien jaar(!) duren voordat getrouwde vrouwen wettelijk als handelingsbekwaam worden beschouwd.

c u ltu u r

rijes,


‘Het trof me reeds als klein meisje, dat mijn flinke, zelfstandige moeder niet mocht stemmen, en elke nog zo domme man wel’

haar zus Caroline en Roosje Voes.

ar strijdgenoten haar komt de officiële bekrachtiging van toelating van meisjes op het HBS in 1906 net te laat, maar ze besluit al jong om alleen naar Scandinavië te reizen en daar Scandinavische talen te studeren en ze vertaalt zo’n veertig Scandinavische boeken. Van jongs af aan is Betsy begaan met vrouwenrechten, naar eigen zeggen omdat ze uit een echt vrouwengezin komt: zonder vader en met vier zusjes. „Het trof me reeds als klein meisje, dat mijn flinke, zelfstandige moeder niet mocht stemmen, en elke nog zo domme man wel,” zegt zij later. In Scandinavië wordt Betsy geraakt door de positie van de vrouw daar, ze zijn veel zelfstandiger en onafhankelijker

5 av 5770


dan de Nederlandse vrouwen. Ze begint artikelen over vrouwenrechten te schrijven voor het feministische tijdschrift Belang en Recht. Ze veroorzaakt heel wat opschudding bij politieke bijeenkomsten door Kamerkandidaten tijdens hun verkiezingstournee het vuur aan de schenen te leggen aangaande burgerschap tussen mannen en vrouwen. Met haar mentor Aletta Jacobs reist ze door Groningen om vrouwen te enthousiasmeren. Betsy’s feministische werk komt tot haar eigen frustratie toch niet helemaal van de grond. Omdat zij in haar strijd voor gelijke rechten goed beslagen ten ijs wil komen besluit ze in 1908 toch rechten te gaan stude-

Een tijdgenote van Betsy Bakker-Nort was Emmy Belinfante, telg uit een indrukwekkende Portugees-Joodse familie. Haar moeder was de initiatiefneemster voor de oprichting van de Haagse HBS voor meisjes en bestierde een Joods weeshuis. Haar vader was uitgever en boekhandelaar en van hem erfde Emmy haar journalistieke talent. Dankzij haar invloedrijke familie werd ze al gauw ook succesvol in de journalistiek. Ze begon te schrijven voor Het Familieblad, eigendom van haar oom. Onder het pseudoniem May schreef ze over ‘de vrouwenquestie’ maar dat was niet in het minst kritisch of strijdlustig over de positie van de vrouw in die tijd. Het feminisme interesseerde haar nog niet; ze zat dankzij haar invloedrijke familie op een uitstekende plek bij Het Familieblad. Pas toen zij in 1905 werd afgewezen bij een sollicitatie bij de krant Het Vaderland veranderde dat. ‘Een boeman’ noemde zij N.G. Pierson, de man die haar weigerde. ‘Hij gaf mij den eerste stoot tot feministe’. Toch werd ze succesvol, zo kreeg ze als eerste in de Nederlandse dagbladjournalistiek een eigen vrouwenrubriek in het Haagse ‘Land en Volk’, dat ‘Voor de dames’ heette. Daarin schreef ze luchtige stukjes over mode en trends, maar durfde ook de sociale ontwikkelingen van de positie van de vrouw

C 38

| 15

14-07-2010 16:48:24

De hardwerkende Roosje Vos werd niet gehinderd door hoge verwachtingen van het leven en was daarom misschien zelfs nog succesvoller in haar feministische werk dan Emmy Belinfante. Roosje Vos werd geboren in een eenvoudig Joods gezin dat al snel uit elkaar viel. Haar moeder stierf toen Roosje nog een kind was en Roosje werd kort daarna door haar vader naar het Israëlitische meisjesweeshuis gebracht. Roosje leerde in het weeshuis het vak van naaister en begon eenmaal volwassen diverse verenigingen waar ontslagen naaisters aan het werk konden. Die verenigingen resulteerden uiteindelijk in 1898 in de Algemeene Nederlandsche Naaistersbond, een vakbond die als doel had vrouwen te helpen om financieel onafhankelijk van hun man te worden. Haar steun en toeverlaat was Sientje Prijes, die als secretaris van de vereniging haar steentje bijdroeg. Ze sluiten zich allebei aan bij de Sociaal Democratische Arbeiders Partij. Op een congres in 1901 pleitte Roosje voor het vrouwenkiesrecht en een achturige werkdag

1 6 | C 38



aan de kaak te stellen: ‘Vrouwen hebben een peil van beschaving bereikt dat ons in elk beroep en in elk debat kan hooghouden’. Toen zij haar positie als journaliste bij de krant verloor, was ze diep teleurgesteld met een woedende brochure tot gevolg over de geschiktheid van de vrouw in elk beroep: De vrouw als journaliste. ‘Een gestudeerde vrouw met leiderstalent, veelzijdige ontwikkeling, journalistieke aanleg, algemene belangstelling, tact en verantwoordelijkheidsgevoel zal evengoed hoofdredacteur kunnen worden als een mannelijke collega’, schreef ze moedig in de folder die in 1928 verscheen. In de jaren dertig raakt Emmy pas echt op dreef. Ze blijkt een netwerker en schrijft tientallen artikelen over de strijd van vrouwen voor gelijkheid. Samen met een groep medefeministes schrijft zij het boek De triomf van het wanbegrip dat het idee van het huwelijk als hoogste goed tegenspreekt. Als in 1940 de Duitsers Nederland binnenvallen, wordt Emmy gedwongen te stoppen met haar activiteiten. Als rasechte feministe went ze zich tot het Haagse zustergenootschap ‘De Soroptimisten’. Haar Haagse zusters helpen haar zich voor te doen als Portugese, om zo aan de razzia’s te ontkomen, maar ondanks alle inspanningen worden Emmy en haar twee zussen in 1944 eerst naar Theresienstadt en vervolgens naar Auschwitz gedeporteerd, waar in de gaskamers een einde aan haar leven komt. Pas na haar dood komen de complimenten voor het werk van Emmy Belinfante. Ze wordt ‘Een sieraad van de journalistiek’ genoemd en er verschijnt een biografie over Emmy’s leven, Tussen rook, alcohol en mannen.

foto: collectie Joods Historisch Museum, in bruikleen van Groninger Museum

c u ltu u r


Aletta Jacobs geschilderd door Isaac Israëls voor vrouwen, een ideaal dat pas jaren later zou worden ingevoerd. Als Roosjes man ziek wordt, besluit ze te stoppen met haar feministische activiteiten en tot het einde voor hem te zorgen. Sientje Prijes maakt naast haar werk voor de bond ook furore als schrijfster, beroemd is haar boek Een bewogen vrijdag op de Breestraat en in het najaar van 1904 is ze betrokken bij de oprichting van de Sociaal-Democratische Vrouwen-Propagandaclub. Als laatste moet zeker Rosa Manus genoemd worden. Ze werd geboren in 1881, was een protegee van Aletta Jacobs, die zij haar ‘moederlijke vriendin’ noemde. Rosa Manus was van een ander kaliber dan Roosje Vos, Emmy Belinfante of Betsy Bakker-Nort. Rosa was internationaal georiënteerd en reisde de hele wereld rond als vrouwenrechtenactiviste en

Charlotte Jacobs, niet zo beroemd als haar zus maar net zo strij

1871: Aletta Jacobs (1854-1929) behaalt als eerste vrouw haar artsexamen en promoveert. Haar hele leven komt ze op voor de rechten van vrouwen. 1894: Oprichting Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Oprichters zijn Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs. Het hoofddoel van de vereniging is de strijd voor vrouwenkiesrecht. 1898: Roosje Vos richt de eerste Nederlandse vakvereniging voor vrouwen op,

de Algemeene Nederlandsche Naaistersbond. Binnen de SDAP strijdt ze ook voor het vrouwenkiesrecht. 1905 Emmy Belinfante is de eerste vrouw in de dagbladjournalistiek die een eigen damesrubriek krijgt, ‘Voor de dames’ in Land en Volk. 1913 Rosa Manus organiseert samen met Mia Boissevain de tentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’ waarin de ontwikkelingen in de vrouwenemancipatie in kaart

16 juli 2010

14-07-2010 16:48:59

pacifiste waarvoor ze in 1936 zelfs geridderd werd. Geboren in een welgesteld gezin leidde Rosa als jonge vrouw het onbevredigende leven van een rijkeluisdochter en bracht haar tijd door met familiebezoekjes en liefdadigheid. Als ze in 1908 het internationale congres van de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht bezoekt, raakt ze bevlogen door het idee dat vrouwen dezelfde rechten als mannen zouden kunnen krijgen. Rosa, gezegend met organisatietalent en daadkracht, organiseert samen met Mia Boissevain een tentoonstelling over de positie van de vrouw van 1813 tot 1913. Dat blijkt een keerpunt in haar leven. Vanaf dat moment is zij een grote naam onder feministes en raakt zij bevriend met Aletta Jacobs met wie ze in 1915 een internationaal vrouwencongres organiseert.

c u ltu u r



‘Een boeman’ noemde Emmy Belinfante N.G. Pierson. ‘Hij gaf mij den eerste stoot tot feministe’ In 1936 breidt de onvermoeibare Rosa haar organisatorische repertoire uit en regelt ze een pacifistisch congres in Brussel voor vredesorganisaties uit de hele wereld. De Belgische politie arresteert haar naar aanleiding van het congres op verdenking van communisme, maar Nederland is trots en Rosa wordt Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Haar akkefietje met de Belgische politie in 1936 is voor de nazi’s reden genoeg om haar later in het Oranjehotel op te sluiten vanwege ‘pacifistische en internationale neigingen’ en haar vervolgens naar vrouwenkamp Ravensbrück te deporteren, waaruit ze niet meer terugkeert.

aar net zo strijdbaar

worden gebracht. In de door mannen gedomineerde politiek kunnen de strijdlustige vrouwen niet meer worden genegeerd. 1919: Invoering van het actief kiesrecht voor vrouwen. Bij de verkiezingen van 1922 kunnen vrouwen voor het eerst stemmen. 1935: Rosa Manus richt het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) op dat in de Tweede Wereldoorlog

5 av 5770


Rosa Manus

verloren ging. Het werd teruggevonden in de Sovjet-Unie en is sinds 2003 weer terug in Nederland onder de naam ‘Aletta’. 1956: Opheffing van de handelingsonbekwaamheid van gehuwde vrouwen dat was vastgelegd in het huwelijksrecht, waar Betsy Bakker-Nort haar hele leven voor vocht. Vrouwen hebben voortaan geen toestemming van hun man meer nodig om een arbeidsovereenkomst te sluiten.

Ze hebben het niet meer kunnen meemaken, maar de impact van deze feministes op de vrijheid van vrouwen anno 2010 is enorm geweest. Emmy Belinfante vocht voor vrouwelijke journalistiek, Roosje Vos en Sientje Prijes vochten voor financiële onafhankelijkheid, Betsy Bakker-Nort voor een rechtvaardigere huwelijkswetgeving en de zusjes Jacobs pakten alle vrouwenkwesties aan en we beseffen dat deze lijst voorvechtsters incompleet is. Waarom Joodse vrouwen zich zo bijzonder inzetten, is gissen, maar het zal ongetwijfeld te maken hebben met een aangeboren antipathie tegen onrechtvaardigheid en de traditionele drang om te leren en zichzelf te verbeteren. Hoe het ook zij, feit is dat een relatief groot deel van de vrouwen die de eerste feministische golf in Nederland veroorzaakten, Joods waren. n

C 38

| 17

14-07-2010 16:49:34

opinie

s a lo m o n b o u m a n

Netanyahu sterker na top

N

u Nederland in Zuid-Afrika verloren heeft van Spanje een ongekend hoogtepunt heeft bereikt. Uit het interview bleek duineem ik mijn petje af voor Paul, de Duitse octopus in het delijk dat de Iraanse atoomdreiging ‘het grootste gevaar is dat Israël aquarium in Oberhausen, die in zijn wijsheid ook deze bedreigt’ en tot de zeer nauwe militaire samenwerking heeft geleid. uitslag voorspelde. In gedachten ben ik na zijn ongeslaDie militaire coördinatie legt Israël ook aan banden. Obama liet gen voorspellingsrecord bij dit wonder van intellect onder water te daar geen twijfel over bestaan. Op de vraag of hij bevreesd is voor rade gegaan. een unilaterale Israëlische aanval tegen Iran antwoordde president „Lieve Paul, is de Amerikaanse president Barack Hoessein Obama Obama dat de betrekkingen tussen beide landen zo nauw zijn dat een antisemiet?” vroeg ik hem. geen der partijen zal proberen de andere te verrassen. „Dat weet ik niet,” antwoordde Paul. „Ik heb het Premier Netanyahu heeft van het inkapselen vorige nummer van het NIW niet gelezen.” van het Iraanse atoomgevaar een prioriteit van zijn „Maar Paul, je bent toch helderziende,” sputterde diplomatie gemaakt. Obama steunt hem daarin op ik tegen. Paul kromp ineen zoals alleen maar een voorwaarde dat Israël concrete stappen zet voor de octopus kan. Als een raket zag ik hem door de lucht stichting van een Palestijnse staat naast Israël. Volgens vliegen en belanden op het archief van het NIW. Met Obama is de tijdsfactor van het allergrootste belang zijn grijparmen opende hij bladzijde 24 van nummer omdat het uitblijven van een oplossing van het Pales37. „Israël heeft in Obama een rare en dodelijk linkse, tijnse vraagstuk de extremisten in de kaart speelt. Dat antisemitische ‘vriend’,” las Paul. Van schaamte zag ik is een diplomatieke constante in het denken van de hem van kleur veranderen zoals alleen een octopus dat Amerikaanse president. „Ik denk dat vrede ten tijde kan. Hij werd vuurrood, kromp ineen en vloog terug van mijn presidentschap mogelijk is,” antwoordde hij naar zijn veilige onderwaterbehuizing in Oberhausen, op een vraag van Jonit. Zijn gesprek met Netanyahu ver van drama rond Israël. is uitstekend geweest. Het trof me dat Obama in dit Salomon G. Philip Bouman Mok President Obama kon ik dankzij de computertechinterview met de Israëlische televisie Netanyahu niet niek op een andere manier benaderen dan Paul. Tijdens het bezoek opriep de bouwstop in bezet gebied na september te verlengen. van premier Benjamin Netanyahu gaf hij een ongeveer veertig miIk weet niet wat zich tijdens de belangrijke ontmoeting tussen nuten durend interview aan het tweede Israëlische tv-station. Dat hij Obama en Netanyahu in het Witte Huis achter de schermen heeft dit station koos begreep ik wel. Jonit Levi is een even beeldschone als afgespeeld. President Obama heeft zich ingespannen om de indruk uiterst begaafde journaliste. Mocht Obama antisemitische gevoelens weg te werken dat de vorige ontmoeting in Washington een totale hebben dan smolten deze zienderogen voor de vrouwelijke charme. mislukking was en beide leiders op verschillende golflengten spre„Meneer de president,” vroeg zij, „er zijn menken. sen in Israël die in hun hart voelen dat u geen Netanyahu is aanzienlijk versterkt uit de top Heeft Obama speciale relatie met Israël hebt.” Er volgde een in Washington naar Jeruzalem teruggekeerd. lang antwoord, het langste van het interview, te De vraag blijft of hij de politieke moed en kracht in Netanyahu lang om te citeren. Obama herinnerde eraan dat heeft echt het vredespad met de Palestijnen in dergelijke aantijgingen ook de ronde deden voorRamallah op te gaan of op tijdwinst speelt tegen de pragmaticus dat hij tot president werd gekozen. Daarom is het een Democratische president in het Witte Huis ontdekt die volgens hem nogal ironisch dat het hoofd van zijn die met vrij grote zekerheid weet dat zijn partij bureau en zijn belangrijkste politieke raadgever bij de komende verkiezingen voor het Congres eenmaal in beiden Joden zijn. gevoelige verliezen kan leiden. Jeruzalem van Obama wees erop dat zijn nauwe relatie met Heeft Obama in Netanyahu de pragmaticus de Joodse gemeenschap voorafging aan zijn verontdekt die eenmaal in Jeruzalem van kleur verkleur verandert en kiezing tot senator en dat de Joodse gemeenschap andert en weer de taal van de ideoloog spreekt? ook een belangrijke rol heeft gespeeld in de strijd weer de taal van de Voor 2012 ziet Netanyahu geen vrede met de Pategen rassendiscriminatie in zijn land. Obama lestijnen, zei hij. Die uitspraak van de Israëlische ideoloog spreekt? begreep wel dat zijn middelste naam Hoessein premier kort na zijn bezoek aan Washington lijkt achterdocht wekte en dat dit gevoel in Israël werd op dat laatste te wijzen. versterkt door zijn handreiking naar de moslimwereld tijdens zijn Tot slot een gedachte: zal een geslaagde Israëlisch/Amerikaanse mirede in Caïro. Hij zei dat hij dat heeft gedaan om de vijandschap van litaire actie tegen de Iraanse industriële atoominfrastructuur Israël moslims tegen het Westen, tegen de Verenigde Staten en ook tegen zoveel zekerheid geven dat Netanyahu de territoriale concessies kan Israël te verminderen. doen die de weg vrijmaken voor de stichting van een Palestijnse staat Barack Obama zei dat hij in al zijn redevoeringen de nadruk heeft naast Israël volgens de visie van president Obama? Aan zo’n succes, gelegd op de speciale betrekkingen tussen de VS en Israël. Het trof als het inderdaad een succes is en geen ramp, hangt een prijskaartje. mij dat Obama opmerkte dat Israël onder zijn regering meer militaire Daarop staat: Palestijnse staat. hulp van de VS heeft gekregen dan onder voorafgaande regeringen in Europese leiders zijn er in overgrote meerderheid zeker van dat er Washington en dat de militaire samenwerking tussen beide landen een militaire actie tegen Iran komt.

1 8 | C 38

NIW7038_Opinie 1

16 juli 2010

14-07-2010 16:58:54

c a rto o n | e st h e r vo e t

opinie

Vieren!

H

et zal nooit veranderen, dus nog één keer dan: I am a ‘sucker’ for soccer. Vandaar ook dat ik een middagje vrij nam om dinsdag met nichtje Naomi ‘onze jongens’ te eren. Nee, we werden geen wereldkampioen, en nee, er was weinig fraais tijdens de finale. Maar aan de andere kant: hebben we niet jarenlang gezeurd over het feit dat het Nederlands elftal geen ‘killersinstinct’ had? Nou, ik heb deze keer wat Esther Voet ‘dodelijke’ acties gezien, dus ook die bewering kunnen we naar het rijk der fabelen verwijzen. Over fabeltjes gesproken: een van de mooiste spandoeken die ik op het Museumplein zag was ‘k**-inktvis’. Hoe origineel we kunnen zijn bleek al eerder op de Leidsegracht waar de vrouw met het T-shirt ‘Oranje ONTspanje’ wat mij betreft de hoofdprijs won. Wat heeft het NIW nu te maken met een waanzinnige menigte die een TWEEDE plaats viert? Nou, dat zit zo. Er waren twee kampen na het verliezen van de finale. Er waren mensen die er niets meer mee te maken wilden hebben en het volksfeest belachelijk vonden. Er waren ook mensen die de beroerde finale hadden gezien en zich toch realiseerden dat we een feestje te vieren hadden. Een wijze vriendin van me leeft met de stelregel: ‘De beste tijd om het leven te vieren is wanneer we maar kunnen’. En kijk eens naar dat landje van 16 miljoen inwoners, met een ploeg bestaande uit mensen met verschillende etnische achtergronden die één team vormen (alleen daarom verdienen ze al een prijs) en toch maar mooi dertig van de beste wereldteams achter zich lieten. Dat is al meer dan voldoende reden om te vieren. Van een totaal andere en veel diepere orde, ik realiseer me dat terdege, was het filmpje dat Jane Korman deze week op YouTube zette en dat teruggrijpt naar hetzelfde principe. Het filmpje toont een Joodse

5 av 5770

NIW7038_Opinie 2

familie die danst (zie de Varia in dit NIW). Danst bij Theresienstadt, danst bij het gedenkteken voor het getto van Lodz, danst in Dachau en danst in Auschwitz. Jane’s 89-jarige vader, overleefde de holocaust, inmiddels naar Australië geëmigreerd, en nam zijn kinderen en kleinkinderen mee naar die plekken uit zijn horrorjeugd. Daar dansten zij; de hele familie. Zoals Khalil Gibran ooit zei: je zingt met je stembanden, je schrijft met je hand, maar dansen doe je met alles: lichaam, hart en ziel. Deze familie danste op al die plekken. Ze hadden een gele ster op hun kleding genaaid. Ze dansten uit de maat en ongelijk. Grootvader had het woord ‘survivor’ op zijn T-shirt. Ze dansten op ‘I will survive’ van Gloria Gaynor, een lied waar iedere vrouw die een tiener was in de jaren 80 de tekst van uit haar hoofd kent. ‘I spent oh so many nights just feeling sorry for myself, but I survived, and now I hold my head up high’. Deze 89-jarige grootvader nam deze tekst ter harte nadat hij de holocaust had overleefd. Het filmpje is niet zomaar een lollige parodie; het is een ontroerend statement: ‘Jullie hebben niet gewonnen en ik vier het leven, waar ik ook kan – zélfs dáár!’ Nu is er inmiddels een storm van kritiek losgebarsten, want hoe durven ze te dansen op plekken die symbool staan voor zoveel leed? De kritiek komt zelfs terwijl de grootvader op de prachtige tonen van Leonard Cohen aan het eind van het filmpje zijn uitleg geeft. Zouden we niet allemaal naar de intenties van een mens moeten kijken voordat we de daden beoordelen? Deze man, van 89 jaar, had zuivere intenties. Zijn familie ook, die wilde laten zien: jullie hebben ons er niet onder gekregen, wij zijn er en wij, wij vieren het leven! Wie angst laat regeren, of woede, of cynisme, of slachtofferschap, of haat, of – het ergste van alles: onverschilligheid – laat de dood bij voorbaat overwinnen. Het blokkeert het diepe gevoel van aanschouwend bewustzijn, dankbaarheid en levenskracht. Dus laat ons het leven vieren, wanneer en waar we maar kunnen. Het is de beste wraak op de dood.

C 38

| 19

14-07-2010 16:59:32

foto: ben kelmer / flash 90

BUITENLAND

israel

foto: flash 90

Racefietsers tijdens de derde dag van het European Mountain Bike Championship in Haifa, op 9 juli. De Tsjech Jaroslav Kulhavy won de race.

De Israëlische politie bij het stadje Majdal Shams, op de Golanhoogte bij de Syrische grens, op 11 juli. Honderden Druzische inwoners van de door Israël bezette Golanhoogte omsingelden een gebouw in Majdal Shams.

20 | C 38

NIW_fotopag_Int 1

16 juli 2010

14-07-2010 16:56:34

hezbollah

Ted de Hoog

V

orige week, woensdag 7 juli, gaf het Israëlische leger een persconferentie over de situatie aan de noordelijke grenzen van Israël. In Zuid-Libanon deelt terreurbeweging Hezbollah sinds jaar en dag de lakens uit, een situatie die na afloop van de Tweede Libanonoorlog slechts is verergerd. Er heerst een bedrieglijke rust aan Israëls noordgrens, want vier jaar na de Tweede Libanonoorlog – van 12 juli tot 14 augustus 2006, eindigend in een bloedig ‘gelijkspel’ en de teruggave van de lichamen van twee ontvoerde soldaten in juli 2008 – heeft Hezbollah zich ingegraven tot vlak bij de grens met Israël. Zuid-Libanon is veranderd in een zwaar versterkt grensgebied, waar Hezbollah een netwerk van commandocentra, ondergrondse munitieopslagplaatsen en gevechtsstellingen heeft ingericht, bemand door milities die permanent gereed zijn voor de strijd. Op 11 augustus nam de VN-Veiligheidsraad Resolutie 1701 aan, die ontwapening van Hezbollah eiste en herstel van het Libanese gezag in het zuiden van het land, bijgestaan door UNIFIL-troepen. Van die resolutie kwam niets terecht, want UNIFIL wandelt devoot om Hezbollah-stellingen heen, doet geen huiszoekingen en schiet niet op militanten, want dat zou de goede sfeer maar verstoren. In de praktijk komt het erop neer dat Hezbollah vrij spel heeft en het zuiden van Libanon in een frontlinie heeft veranderd. Franse UNIFIL’ers waren zo vriendelijk te waarschuwen dat er wél op Israëlische vliegtuigen zou worden gevuurd als die het luchtruim bleven schenden. Hoe ernstig de situatie is werd weer eens duidelijk op basis van de informatie die de

5 av 5770

NIW7038_Israel_Actueel 1

IDF die woensdag aan de pers gaf – foto’s, kaarten en videofilmpjes die er geen twijfel over laten bestaan dat Hezbollah zich voorbereidt op het volgende treffen. 20.000 Hezbollahstrijders hebben ongeveer honderd dorpen in militaire kampen veranderd, waar ze de beschikking hebben over 40.000 raketten, aanzienlijk meer dan ze bij aanvang van de vijandelijkheden in 2006 hadden, bereidwillig aangeleverd door Syrië en Iran. Tijdens de Tweede Libanonoorlog vuurde de terreurbeweging er 4000 af, wat tot een exodus van honderdduizenden Israëli’s leidde. De Israëlische legerwoordvoerder luitenant-kolonel Avital Leibovitch zei dat de bevolkingen van de Zuid-Libanese dorpen in feite het menselijk schild van Hezbollah vormen wanneer er vijandelijkheden uitbreken. De Israëlische kolonel Ronen Marli toonde materiaal over het dorpje El-Hiyam, op 4,5 kilometer van de grens, dat stijf staat van de wapendepots en waar honderden boobytraps een eventuele Israëlische opmars kunnen hinderen.

de Israëlische foto’s is, uiteraard, dat de IDF precies weet welke doelen zij moet raken bij een Derde Libanonoorlog. Kolonel Marli toonde ingekleurde foto’s met in het blauw de ‘onaanraakbare’ doelen als ziekenhuizen en scholen, en in het rood structuren die worden gebruikt om raketten te huisvesten en te lanceren – Israëlische doelen bij een volgende oorlog. Hij meldde ook dat Israël weet wie de Iraanse commandant is die Hezbollah vanuit Beiroet bijstaat – Hoessein Mahadawi, belast met de training van Hezbollahstrijders. Een volgend conflict wordt door menig expert als onvermijdelijk gezien. In de Eerste Libanonoorlog, Operatie ‘Vrede in Galilea’, die in de zomer van 1982 de PLO verdreef, vonden 675 Israëli's de dood, de Tweede kostte 119 militairen het leven, waarbij ook nog eens 42 Israëlische en 500 à 600 Libanese burgerdoden vielen (al weet je in die regio nooit precies wat ‘burgers’ zijn). Hezbollah heeft op deze ‘onthullingen’ – die niemand verbaasden – gereageerd met

foto: flash/90

De Tweede Libanonoorlog ‘verjaart’ deze week, maar na vier jaar ‘rust’ is de dreiging alleen maar groter geworden.

BUITENLAND

Dreiging aan de grens

Een UNIFIL-soldaat inspecteert de restanten van een Hezbollah-raket Er zijn ongeveer tweehonderd raketten gestationeerd met een bereik van 20 tot 40 kilometer. De pers kreeg mooie 3D-simulaties voorgeschoteld over de lokale eenheid van negentig Hezbollahstrijders, die zoals gebruikelijk wapens dicht bij scholen en ziekenhuizen heeft verborgen, een van de vele ‘slapende’ cellen die in een oogwenk kunnen worden gewekt. De boodschap van

een lijstje van Israëlische doelen die onder vuur zullen worden genomen zodra Israël iets onderneemt. Hezbollah heeft al diverse malen gedreigd noord-Israël in een hel te veranderen als het Israëlische leger wat zou ondernemen in Libanon. Tijdens de Tweede Libanonoorlog vuurde Hezbollah gemiddeld 120 raketten per dag af, maar nu zouden het er 700 zijn. n

C 38

| 21

14-07-2010 16:51:44

b u i t e n l and

minderheden in israël

fotocredits: Joanne Nihom

‘Ik voel mij allereerst christen, dan Israëli en vervolgens Arabier’

Elias Gabby Karram

Tussen twee vuren De christelijke Arabieren vormen een bijzondere groep in Israël. Ze hebben een andere positie dan de islamitische Arabieren, sommigen dienen zelfs in het Israëlische leger. Joanne Nihom

22 | C 38

NIW7038_Chr_Arabieren 1

E

r was eens een man die prachtig fluit speelde en daar in zijn dorp de kost mee verdiende. Op een dag werden veel mensen in het dorp ziek en stierven. De fluitspeler was de zondebok en in het dorp wilde niemand meer muziek horen. Omdat hij zonder werk zat, kon de fluitspeler zijn familie niet meer onderhouden. Hij schaamde zich daarvoor diep en vluchtte naar de woestijn. Maar hij miste de klank van zijn fluit en begon te spelen. Een slang hoorde hem, kwam uit zijn grot en danste op zijn muziek. Na afloop gaf hij de fluitspeler een stuk goud als blijk van waardering. Blij keerde de man terug naar zijn dorp, verkocht het goud en kon zo kopen wat zijn gezin nodig had. Toen het geld op was keerde hij terug naar de woestijn en speelde weer op zijn fluit. De slang kwam tevoorschijn, danste en gaf hem weer een stuk goud. Dit ritueel herhaalde zich jarenlang.

De man werd rijk en kon goed voor zijn gezin zorgen. Toen de man oud werd vertelde hij zijn zoon het verhaal van de slang en zei: „Ga jij nu maar, ik ben te oud. Neem mijn fluit mee, speel voor de slang en zie wat er gebeurt.” De zoon speelde, de slang kwam tevoorschijn, danste en gaf de zoon een stuk goud. De zoon dacht: „Als ik de slang dood maak kan ik al het goud in één keer pakken en hoef ik niet steeds terug te komen. Hij viel de slang aan, maar die was sterker en beet de zoon dood. Na een paar dagen ging de vader kijken wat er gebeurd was. Hij vond zijn zoon met een stuk goud en de staart van de slang in zijn handen. De man pakte zijn fluit en begon te spelen. Toen de slang tevoorschijn kwam, danste hij niet maar zei: „Wij zijn al jaren vrienden en ik heb je nooit aangevallen. Waarom heb je je zoon gestuurd? Hij wilde mij doden. Laten we een overeenkomst sluiten. Jij valt mij niet aan en ik bijt jou niet.”

16 juli 2010

14-07-2010 16:31:00


fotocredits: Flash 90

buitenland

En de man zei: „Denk je dat ik met zo’n overeenkomst kan vergeten dat je mijn zoon hebt vermoord? Ik teken niet.” „Mijn familie woont hier al vele generaties. Dit Joodse land is ook ons land. Wij willen vrede, iedereen wil vrede… ook al zijn we het niet met elkaar eens. De enige oplossing is volgens mij dat wat de slang voorstelde: het sluiten van een overeenkomst; te vergeten wat er is gebeurd en vooruit te kijken.” Het zijn de woorden van dr. Boutros Dali. Hij is een christelijke Arabier, heeft gestudeerd aan de universiteit van Haifa en is nu gepensioneerd docent geschiedenis en Arabische literatuur. In zijn vrije tijd schrijft hij gedichten en verhalen. Boutros woont in een dorp in het noorden van Israël waar zowel christenen als islamieten wonen. „Onze achtergrond is Arabisch, net als die van de Druzen, ons geloof is christelijk. Wij vieren alle christelijke feestdagen. Ik ben Arabier en christen en noem mezelf ook Palestijn omdat ik in Palestina geboren ben,” aldus Boutros. Omdat de oorsprong van het christendom in Israël ligt, draagt de christelijke gemeenschap hier in de ogen van de christenen in de rest van de wereld een apart karakter. Volgens het Bureau voor de Statistiek woonden er in 2009 154.000 christenen in Israël. Daarvan is

5 av 5770


C 38

| 23

14-07-2010 16:31:46

buitenland


Aantal christenen in Israël: 154.000 Aantal christenen van Arabische afkomst: 81% Spreiding: 70% woont in het noorden Grootste concentraties: Nazareth (20.100) Haifa (14.100) Jeruzalem (12.800) 2% is analfabeet 57% werkt, waarvan 93% in loondienst. Aantal kinderen: 21% heeft 4 kinderen 16% heeft 5 kinderen 5% heeft meer dan 7 kinderen

Boutros Dali 42% Grieks-katholiek, 32% Grieks-orthodox, 16% Rooms-katholiek, 10% protestants en dan zijn er nog andere, kleinere groepen zoals Maronieten en Armeniërs die in deel vijf van deze serie aan bod komen. De Arabische christenen leven en werken in alle lagen van de Israëlische maatschappij. Ze zijn voor de wet volwaardige burgers met alle rechten en plichten en hebben stemrecht. Toch verkeren zij niet in een makkelijke positie. Boutros: „Wij hangen er een beetje tussenin. Aan de ene kant zijn we bang voor het groeiende islamitisch fundamentalisme, aan de andere willen we geen partij zijn tussen moslims en Joden.” De christelijke gemeenschap is, meer dan de moslims, goed georganiseerd en zij krijgt financiële hulp van Westerse kerken. „Een van de verschillen met bijvoorbeeld mijn islamitische buurman is opleiding. Onze kinderen zijn even intelligent, maar mijn kinderen hebben meer kansen gekregen en daar ook gebruik van gemaakt. Ze hebben hun lagere en middelbare school afgemaakt en zijn daarna gaan studeren. Alle vijf hebben ze een academische graad gehaald en hun weg gevonden in de Israëlische samenleving. Ze spreken beter

24 | C 38


Ivriet dan Arabisch. Dat zijn keuzes die met een bepaalde instelling in je leven te maken hebben.” Boutros heeft veel Joodse vrienden, maar hij vindt het niet makkelijk om als niet-Jood op te gaan in een Joodse samenleving. Boutros: „Je komt bij het Joodse deel van de bevolking niet gemakkelijk binnen, ze zijn vrij gesloten. We helpen elkaar als het nodig is. We zijn er voor elkaar, maar zitten niet de hele dag bij elkaar op schoot.” De christelijke gemeenschap in Israël heeft een seculier en liberaal karakter. Twee bekende leden van de groep zijn Salim Joubran, die een vaste aanstelling bij het Israëlische Hooggerechtshof heeft en Hanna Swaid die in de Knesset zit. Helaas is over het stemgedrag van de christen-Arabieren niets bekend, maar christelijkArabische studenten scoren bovengemiddeld en uit onderzoek is gebleken dat deze studenten uit gemotiveerde gezinnen komen waar onderwijs hoog in het vaandel staat. Zoals Elias Gabby Karram die, geboren in Haifa in een christelijk-Arabische familie, beroepsofficier is bij de Israëlische marine. „Religie heeft veel minder invloed op ons leven dan bijvoorbeeld bij de islamieten waar het een

essentieel deel van het dagelijks bestaan uitmaakt. Mijn ouders zijn religieus en hebben ons opgevoed volgens christelijke waarden. En dat wil zeggen: altijd klaarstaan voor de medemens en actief meehelpen in de samenleving.”

Christelijk-Arabische studenten scoren bovengemiddeld Ook zijn familie woont hier al generaties lang. „Ik voel mij allereerst christen, dan Israëli en vervolgens Arabier.” Hij zat op school in het klooster van de nonnen in Nazareth. „Op mijn dertiende wilde ik naar de Marineopleiding waar ik elektrotechniek heb gestudeerd. Daarna heb ik mij vrijwillig aangemeld (Arabieren zijn niet dienstplichtig). Ik wilde bij de marine terwijl daar toen nog geen Arabieren werden toegelaten.” Dankzij zijn doorzettingsvermogen werd hij de eerste christelijke Arabier die geaccepteerd werd en werd daarmee een voorbeeld voor velen die hem volgden.

16 juli 2010

14-07-2010 16:32:12


buitenland

Het kerkje van Kfar Yassif in het noorden van Israël

Aan het eind van zijn diensttijd ontving hij de presidentiële onderscheiding die jaarlijks wordt uitgereikt aan twaalf soldaten die een bijzondere prestatie in het leger hebben geleverd. Elias tekende bij en werd beroeps. „In het leger ben ik verder gaan studeren; ik haalde mijn bachelor voor criminologie aan de Bar Ilan universiteit. En afgelopen maand behaalde ik mijn academische graad in rechten.” Hij voelt zich als een vis in het water bij de marine waar hij verantwoordelijk is voor de logistiek. „Ik word hier geaccepteerd en voel mij gelijk aan de anderen. Als christenen in Israël proberen we vrede te stichten. Op de achtergrond, in alle stilte proberen we dat te doen. Mijn persoonlijke mening? We moeten een andere koers varen. De oplossing moet van beide kanten komen. Alle partijen moeten een stapje terug doen. Als dat niet gaat gebeuren ben ik niet optimistisch over de toekomst. Dit is ook mijn land, mijn grootouders en overgrootouders woonden hier al. Ik ben pas 29 jaar en ik geloof dat wat ik heb kunnen bereiken duidelijk maakt dat in dit land, voor iedereen, zonder uitzondering, geldt: waar een wil is, is een weg”. n

5 av 5770


Nazareth is de stad met de grootste concentratie christelijke Arabieren

C 38

| 25

14-07-2010 16:32:53

C U LTU U RT I P S

C U LT U U RT I P S

FOTOCREDITS

Deze keer niet alleen tips voor in de buurt maar ook voor (bijna) over de grens. Kijk wat er op cultureel gebied te doen is in Zeeland, Antwerpen, Barcelona, New York en Tel Aviv! ACHSA VISSEL FIL M

Van YouTube naar het grote scherm Upload Cinema, het maandelijkse evenement van creatieve duizendpoot Dagan Cohen (in samenwerking met Barbara de Wijn) dat de meest geliefde filmpjes van clipsite YouTube op bioscoopscherm vertoont, komt met een zomerse traktatie. Vanaf 1 juli is er elke donderdagavond een selectie van de grootste publieksfavorieten te zien, zoals Pussy Galore (waarin poezen de hoofdrol spelen) en Geeks can Dance (dansclips in vele varianten). Het maandelijkse evenement vindt plaats in Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Enschede, Groningen en Rotterdam, de zomervertoningen alleen in Studio/K in Amsterdam. ■ Het beste van Upload Cinema, elke donderdagavond in juli en augustus, 22.00, Studio/K, Timorplein 62, Amsterdam, reserveren: 020-6920422, www.uploadcinema.net E XP O SI T IE

Kunst in de White City Vakantie in Israël? Laat het strand en de falafel even voor wat het is en voed de geest. Bijvoorbeeld in het Tel Aviv Museum of Art waar tot en met eind augustus de tentoonstelling Living Room is te zien, met foto’s van de samenwerkende kunstenaars David Adika, Uri Gershuni, Shai Ignatz, Rami Maymon, en Rona Yefman. Of Sculptures on Wheels, een historisch overzicht van de ontwikkeling van het auto-ontwerp in de twintigste eeuw.

26 | C 38

NIW7038_Cultuurtips 1

Onder de zestien geëxposeerde auto’s van Europees en Amerikaans ontwerp bevindt zich de BMW 320i die in 1977 door Roy Lichtenstein beschilderd werd. De museumwinkel is ook de moeite waard! ■ Living Room, David Adika, Uri Gershuni, Shai Ignatz, Rami Maymon en Rona Yefman, t/m 31 augustus Sculptures on Wheels, t/m 28 augustus Tel Aviv Museum of Art, Helena Rubinstein Pavillion for Contemporary Art, 6 Tarsat Blvd, Tel Aviv, Israël, www.tamuseum.com TEN TO O NS T EL L IN G

Marcel Duran in synagoge Zuidlaren In samenwerking met Galerie Aanblick in Haren organiseert de synagoge Zuidlaren deze zomer een expositie met werk van schilder Marcel Duran (1962). Na zijn opleiding aan academie Minerva in Groningen studeerde Duran een jaar in Indonesië, het land waar hij nog steeds een paar maanden per jaar verblijft en exposeert. Zijn figuratieve werken waarvoor hij zowel krijt, pastel, olieverf als acryl gebruikt hebben een tijdloze warmte en zachtheid. Tijdens de expositieperiode zal Duran regelmatig in en rond de synagoge aanwezig zijn om ter plekke meer werk te maken. ■ Marcel Duran in de synagoge Zuidlaren, 14 juli t/m 1 augustus, Zuiderstraat 1, Zuidlaren, www.synagogezuidlaren.nl www.marcelduran.nl TEN TO O NS T EL L IN G

Zomer in Zeeland Tip voor een zomers uitstapje: bezoek in Middelburg de expositie Samenspel, met werk van verschillende kunstenaars: sieraden van Jet Naftaniel-Joëls, keramiek van Diga Blaauw, objecten van Nynke van Amersfoort, kunsttassen van Jan van der Laan de Vries, schilderijen van Martha Woonink-Hofman, en tex‘Carrer de Marlet’, Barcelona

9 JULI 20116

14-07-2010 17:01:16

C U LT U U RT I P S

SCHILDERIJ: SASKIA WEISHUT

Samenspel, groepsexpositie, t/m 7 augustus, openingstijden donderdag t/m zaterdag van 14.00-17.00, Singelweg 11, Grijpskerke, www.deosseberg.nl, Synagoge Middelburg, Herenstraat 14, Middelburg, informatie: www.synagogemiddelburg.nl. Wandelkerk Middelburg, Koorkerkhof, Middelburg

wel humoristische als droevige sfeer weergeven. Vanaf de negentiende wordt haar werk vervangen door verschillende aanwinsten uit de collectie; onder meer een schilderij van Maurits Leon en een familiearchief met foto’s, brieven en kindertekeningen. ■ Een- of tweedaagse excursie naar Joods Antwerpen, 24 t/m 25 juli, inlichtingen en boekingen via Voyage & Culture, 0206238368, [email protected] Irma Schatz (1949-1984), gouaches en tekeningen, t/m 18 juli, daarna Aanwinsten, Joods Historisch Museum, Amstelstraat 1, Amsterdam, www.jhm.nl

E XCUR SIE

E XP O SI T IE

Wandelen in Joods Barcelona

Grensgevallen

Zelfs op vakantie houdt het NIW u nog bezig! Mocht u het Spaans/Catalaanse Barcelona, ook wel de meest zuidelijke Noordeuropese stad genoemd, bezoeken dan moet u weten dat Urban Cultours wandelingen organiseert waarbij veel oude Joodse bezienswaardigheden van de stad worden aangedaan. De Argentijns/Amerikaanse Dominique Tomasov Blinder leidt u rond door de prachtige straatjes en neemt u mee naar de oude Joodse wijk El Call, oude synagogen en Romaanse ruïnes waar Hebreeuwse inscripties gevonden zijn. ■ www.urbancultours.com E XCUR SIE

Excursie naar de Jiddische zuiderburen Het JHM stelt u in staat om de sfeer van een hedendaags sjtetl te proeven: in Antwerpen. In samenwerking met Spoor en Voyage & Culture gaat u op 24 (eventueel ook 25) juli op een trip naar de Belgische havenstad. Op het programma staan onder meer een stadswandeling, bezoek aan een aantal synagogen en lunch bij het authentieke kosjere restaurant Hoffy’s. Dichter bij huis valt er ook veel te genieten. Tot en met 18 juli is er in de wisselvitrine van het museum werk te zien van Irma Schatz (1949-1984); persoonlijke observaties van de jong gestorven kunstenares die een zo-

5 AV 5770

NIW7038_Cultuurtips 2

Deze reizende expositie, ontwikkeld door het Onderduik- en Verzetsmuseum in Aalten, vertelt het verhaal van de vluchtelingen die zich tussen ’33 en ’40 vanuit Duitsland aanmeldden bij de Nederlandse grens. Er wordt een beeld geschetst van hun lotgevallen, of ze hier een veilige thuishaven konden vinden of niet. De behandeling van deze ‘grensgevallen’ was wisselend, want er waren belangeloze helpers, profiteurs die iets aan de vluchtelingen wilden overhouden, strikte wethandhavers en illegale acties in het spel. Wegens groot succes is de tentoonstelling verlengd tot en met 25 juli. ■ Grensgevallen/Grenzfälle, t/m 25 juli, Aaltense Musea, Markt 14, Aalten, zie ook www.aaltensemusea.nl E XP O SI T IE

Aapjes en Apartheid in de Big Apple New York staat bekend om zijn enorme Joodse gemeenschap (meer dan een miljoen) en vanzelfsprekend is er veel op Joods gebied te doen. Niet alleen is het er voor de kosjere toerist een makkie om geschikte eetgelegenheden te vinden, ook op cultureel gebied is er van alles te beleven. The Jewish Museum aan Fifth Avenue is een bezoekje waard. Bekijk er deze weken bijvoorbeeld Curious George Saves the Day, the Art of Margret and H.A. Rey.

Dit Joodse kunstenaarspaar ontvluchtte Parijs in 1940 om zich in New York te vestigen. Hun werk, waaronder het aandoenlijke aapje Curious George, is tijdens de expositie te bewonderen. Of zie de prachtige zwart-wit foto’s van de Zuid-Afrikaanse fotograaf David Goldblatt, wiens eigen ervaringen met antisemitisme hem ertoe aanzetten de Apartheid in beeld te brengen. ■ FOTO: H.A. REY

tielkunst van Saskia Weishut. Organisatie is in handen van galerie De Osseberg, samen met Synagoge Middelburg en Wandelkerk Middelburg. Het werk van de laatste twee kunstenaars is te zien op alle drie de locaties, dat van de anderen in De Ossenberg. ■

C U LTU U RT I P S

Over de grens Curious George Saves the Day: The Art of Margret and H.A. Rey, t/m 31 juli South African Photographs: David Glodblatt, t/m 19 september The Jewish Museum, 1109 5th Ave at 92nd St, NY, NY, www.thejewishmuseum.org RO ND L EID IN G

Van bunkers en kampkeukens Iets dat in alle seizoenen herinnerd moet worden: in juli en augustus organiseert Nationaal Monument Kamp Vught rondleidingen over het voormalige SS-terrein. In de gebouwen waar tijdens WO II de SS-bewakers een onderkomen hadden is tegenwoordig de Koninklijke Landmacht ondergebracht. De rondleiding eindigt in het Geniemuseum, de vroegere kampkeuken, waar ook de bunker te zien is uit 1939, onlangs ontdekt bij werkzaamheden aan de boulevard van Scheveningen. Fietsers kunnen een luisterroute volgen met gebruik van een (ter plaatse te lenen) mp3-speler vol informatie, citaten van ooggetuigen en anekdotes. De fietsroute loopt van het Vughts Historisch Museum naar het Nationaal Monument Kamp Vught, en gaat vergezeld van grote panelen met historische foto’s uit de oorlogstijd. ■

Rondleidingen Nationaal Monument Kamp Vught, elke zondag in juli en augustus om 14.00 uur, van 24 juli t/m 5 september dagelijkse rondleiding om 14.00, Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600, Vught, www.nmkampvught.nl

C 38

| 27

14-07-2010 17:01:56

Familieberichten s”xc

Elke band wordt vroeg of laat verbroken. Op elke liefde volgt ooit een afscheid.

De jahrzeit van

Na een kortdurend ziekbed, maar toch nog onverwachts, is in alle rust

Rabbijn Sonny Herman k”z

Willem Frederik Wetters (Wil)

wordt gemarkeerd met het onthullen van een gedenksteen op donderdag, 29 juli a.s. om 11 uur ’s ochtends in Gan Hasjalom, Hoofddorp, en met een siyyum om 4 uur ’s middags in Hotel Krasnopolsky gevolgd door een receptie.

Batavia,

18 januari 1926 3 Sjewat 5686

Harderwijk,

10 juli 2010 29 Tammoez 5770

mijn man, onze vader en opa overleden. Rachel Wetters-Hart Peter en Nico Monique Rutger, Sigrid en Odin Annick Sterre Jacqueline Rob en Monique Vincent en Mike Fabian (in herinnering) Scarlet en Robert Danielle en Wietse Lex (in herinnering) Alec Junior

Sinds 1991

Deskundige en respectvolle zorg thuis Amsterdam: 020-6701800 www.carecompany.nl

Menno en Frieda De lewaje heeft inmiddels plaatsgevonden. Correspondentieadres: Roos en Doornhof 23, 3844 DK Harderwijk.

Sjabbat jl. is overleden

WIL WETTERS Hij was een trouw lid van onze kehilla. De lewaja heeft op maandag 12 juli plaatsgevonden op de begraafplaats van de Nederlands Israëlitische Gemeente te Zwolle. Het bestuur van de NIG Zwolle.

Per 27 mei jl. is Coöperatie Jong Joods Nederland U.A. in staat van ontbinding geregistreerd. Er zijn geen baten of lasten. De rekening en verantwoording is ter inzage gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 34247236. Het bestuur

8JK[JKOWFSESJFUJHEPPSIFUPWFSMJKEFOWBO

#&55:(0%4$)"-,m#-0&.&/%"8JKXFOTFO.PTIF LJOEFSFOFOGBNJMJFWFFMTUFSLUFUPF 'SPVLUKF1IJMJQm,PPLFFO"OESJFT1IJMJQ #FOKBNJOFO/FIBNB1IJMJQ

28 | C 38

187483.indd 28

14-7-2010 15:48:41

co l u m n aw r a h a m m e i j e r s

co l u m n r o n va n d e r w i e k e n

Nieuwe opening

uitsland doet het goed in Israël; 30,5 procent der ondervraagde Israëli’s hoopte dat dat land het WK zou winnen. Allicht is Nederland populairder, het verschil echter is gering: één procent. Maar daarover zo meer. Onlangs was ik in Duitsland om van steden, dorpen en Teutoburger Wald te genieten. Ik ga graag naar Duitsland, heb zelfs in München Awraham gewoond om bij Bavaria Film Productions te Meijers werken. De stad dus waar theatercriticus/ auteur Lion Feuchtwanger werd geboren. Van zijn hand verscheen in 1925 Jud Süss, een roman die aanvankelijk als theaterstuk werd opgevoerd. Thema: assimilatiepotentie van Duitse Joden, waarbij de auteur duidelijk aan de Joodse politicus Walther Rathenau refereert. Nou ja, Heinrich Himmler en Eva Braun zijn ook in deze mooie Beierse stad geboren en in zekere gemütliche Bierkeller werden ongezellige oraties gehouden. Dus moest Feuchtwanger in 1940 naar de VS vluchten, waar hij achttien jaar later stierf. Rathenau – overtuigd dat adaptatie een eind aan antisemitisme zou maken – werd door rechts-extreme Duitsers vermoord; zij hielden niet zo van (geassimileerde) Joden. Een enge engerd genaamd Veit Harlan zou Feuchtwangers op historische gegevens gebaseerde toneelstuk Jud Süss bewerken (lees: rücksichtslos verkrachten) om deze tijdens de Tweede Wereldoorlog als virulent antisemitische speelfilm te lanceren. Dit misbaksel werd door meer dan twintig miljoen mensen bekeken. Mijn baan bij Bavaria Film Productions ging niet door: een gebroken hand en dito hart vol van heimwee noopten mij spoorslags naar Nederland af te reizen. Zoals gezegd houd ik van het hedendaagse Duitsland, hoewel mijn liefde soms op de proef wordt gesteld. Zo moest ik na een interview met Johan Heesters in Stuttgart, ’s avonds op de terugreis in Duisburg overstappen. Wegens op de rails gesmeten stoeptegels was vertraging ontstaan. Terwijl ik eega over dit ongerief opbelde, slenterde ik een schemerige winkelgalerij in, vlak bij het Landgericht, en stuitte op een groep neonazi’s. Griezels in vol ornaat. Eega kreeg een ooggetuigenverslag. Voor mijn ouders was de relatie met Duitsland vanzelfsprekend ingewikkelder. Toen in 1949 het dorp Elten ter compensatie voor de Duitse bezetting tijdens WO II aan Nederland werd toegewezen (in 1963 werd het weer Duits) gingen wij die zomer naar een camping aan een dode arm van de Rijn, tussen Elten en Rees. Met een paar Duitse kinderen speelde ik in het kniehoge water. De vader van een van die kinderen rende naar het ondiepe water en dook erin. Hij brak zijn nek en stierf ter plekke. Vader zei cynisch: „Net goed voor die rotmof.” Mijn withete reactie was tot ver in de Bondsrepubliek te horen en weer kon ik een trauma op mijn conto bijschrijven. Maar genoeg nu over mijn ingewikkelde jeugd. Christine Winter van het Goethe Instituut in Tel Aviv: „Steeds meer mensen leren onze taal en Israëliërs zijn in Berlijn de op een na grootste groep toeristen.” Israëli’s die de Tweede Wereldoorlog aan den lijve hebben ondervonden kunnen niet begrijpen dat de sympathie van Joden naar die Mannschaft uitgaat.

n september 1966 opende de LJG in Amsterdam haar eerste eigen gebouw in de toenmalige Rivierenbuurt. De inwijding was buitengewoon plechtig: veel heren droegen een hoge hoed en een rokkostuum, de dames waren evenzeer ‘op chique’. Koningin Juliana gaf acte de présence, evenals een menigte hoogwaardigheidsbekleders. Helaas schitterden de rabbijnen en bestuurders van Ron van de orthodoxe zustergemeentes door afwezigder Wieken heid. Dat kwam zo: aanvankelijk had het bestuur van de NederlandsIsraëlietische Hoofd Synagoge besloten om de uitnodiging van de LJG te aanvaarden om bij de inwijding aanwezig te zijn. Dit stuitte op felle tegenstand van de toenmalige Opperrabbijn van de NIHS, Aharon Schuster z.l. Hij betoogde dat er slechts één vorm van Joodse religie kon bestaan, en dat zíjn vorm, in zijn woorden het historische jodendom, die enige ware weg was. Daarnaast was absoluut geen plaats voor enige andere richting. Rav Schuster schrijft in een verantwoording aan de leden van de NIHS ter gelegenheid van Rosj Hasjana 5726/1966 dat zijn kerkbestuur ‘met aandrang’ had ‘geïnsisteerd’ op ‘een Rabbinale uitspraak (psak dien)’, een rabbinaal dwangbevel, vergelijkbaar met een pauselijke encycliek. Daarin verbood hij het kerkbestuur en de individuele leden van zijn gemeente om bij de Liberale inwijding aanwezig te zijn. Overtuigd van zijn historisch gelijk schrijft rav Schuster: „De geschiedschrijving zal van deze houding slechts met waardering kunnen getuigen”. Daarna is deze psak dien uitgegroeid tot een volledig verbod voor de NIHS-leden om diensten van de LJG te bezoeken, een verbod dat nog steeds geldt. Zelfs de gebouwen mogen niet betreden worden, ook niet voor sociale doeleinden. De L van LJG staat voor het NIHS-rabbinaat kennelijk voor Lepra, het gevaar van een bezoek is blijkbaar enorm. Gevaar voor wat? Zelfstandig denken? Vrijheid? Overlopen? Op de kop af vierenveertig jaar later opent de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam weer een nieuwe sjoel. Ons nieuwe Beth Knesset zal op een eigentijdse, maar zeker even plechtige en feestelijke wijze worden ingewijd. En weer zullen wij de rabbijnen en de bestuursleden van de NIHS, het NIK en de PIG uitnodigen. Wij steken onze hand uit ter wille van de klal Jisraeel. In een tijd dat de sounei Jisraeel, de haters van Israël, ons net als in het verleden willen belagen, benadrukken wij wat ons bindt. Veertig jaar had Am Jisraeel nodig om drastisch van mentaliteit te veranderen. Vierenveertig jaar zou zelfs voor de Nederlandse tak voldoende moeten zijn om tot betere inzichten te komen. Er zijn zaken die onze gemeentes scheiden, maar veel meer die ons binden. Onze kehillot willen beide een sterk en gezond Joods leven. Ik heb helaas geen profetische gaven. Net zo min als Rav Schuster overigens. Toch weet ik zeker dat de geschiedschrijving met meer waardering zal getuigen van het aannemen van de uitgestoken hand dan van het archaïsche bezoeksverbod.

D

5 av 5770

NIW7038_Meijers_Wieken 1

I

C 38

religie

Die Mannschaft

| 29

14-07-2010 16:53:33

religie

foto: jaime halegua

d e n a s l e e p va n wo I I

Bittere reflectie Voor de 65e keer na de oorlog kwamen bij Bloeme Evers bittere herinneringen boven. Niet over de oorlog zelf, maar over de nasleep.

I

Bloeme Evers-Emden

k citeer hieronder veel uit mijn boek Geschonden Bestaan (Uitgeverij Kok, Kampen, 1993), waarin de gevoelens en ervaringen van ouders staan beschreven die hun kinderen lieten onderduiken. In een epiloog vertolkte ik gevoelens van veel overlevende Joden, die ik indeelde in een paar rubrieken. Opvang na de oorlog Vele Joden hebben het na de oorlog bijzonder moeilijk gehad, mede wegens harteloosheid, kilheid en gebrek aan enige opvang van de overheid... Hondius (1990): „Voor de regering in ballingschap was de moord op de Joden geen interessante zaak. De overheid maakte na de oorlog geen onderscheid tussen Joden en niet-Joden, dús kregen de Joden geen extra hulp... Er was geen schijn van erkenning van de zeer ernstige traumata.” Wél was er mededogen met de oorlogsmisdadigers. Repatriëring Enkele schrijnende citaten uit interviews met opgedokenen of teruggekeerden uit kampen. „Als Duitse vluchtelinge trouwde ik in 1939 met een Hollandse man, maar ik kreeg pas in 1951 een Hollands paspoort. De Duitsers hadden de Joden statenloos verklaard en dat bleef ik ‘dus’ nog lang.”

3 0 | C 38

NIW7038_TisjaBloeme 1

„Bij aankomst in Nederland kreeg ik van de Nederlandse regering een rijksdaalder, zijnde twee gulden vijftig. Die rijksdaalder verlangde de vrachtautochauffeur die mij wel naar Amsterdam wilde vervoeren. Ik was kaal, bijna naakt, volstrekt bezitloos en wist niet waar ik de nacht moest doorbrengen... geen opvang. Leger des Heils...” „Steun kreeg je van geen kant... als je nu ziet dat er een heel team klaarstaat als een kind seksueel benaderd is...” Antisemitisme Presser II 1965, (p. 515) noemt de negatieve houding ten opzichte van opgedoken of uit kampen teruggekeerde Joden. De ontvangst was kil, onvriendelijk, vijandig (p. 500-502), geen of weinig begrip voor het doorgemaakte, velen waren nergens welkom, essentiële materiële voorwaarden ontbraken. Dit in tegenstelling tot de ontvangst van gerepatrieerde Joden in België en Frankrijk. Misselijkmakende uitspraken: ‘Er zijn nog te veel Joden in Nederland’, ‘De goede Joden zijn dood, de slechte zijn teruggekomen’, ‘De Joden moeten dankbaar zijn’ (p. 515). Een verzekeringsmaatschappij verklaarde een verzekering vervallen ‘omdat verzekerde in 1944 en 1945 in gebreke was gebleven’. Zowel van de overheid als van burgers waren de onverschilligheid, de onwil ondergedoken bezittingen terug te geven, tegenwerking bij maatschappelijke rehabilitatie et cetera, zeer bitter. De term ‘Rechtsherstel’ kreeg voor Joden een ranzige bijsmaak. Hondius: „Het ‘milde’ vooroorlogse antisemitisme was gegroeid onder invloed van het Duitse antisemitisme alsook schuldgevoelens dat men de Joden niet geholpen had (blaming the victim). Hoewel er voor 1940 officieel geen antisemitisme bestond, bestonden er vele antisemitische periodieken (Presser II, 1965, p. 7). Er circuleerden vooroordelen, zelfs in de arbeiderspartijen, waar zoveel Joden lid van

waren; het kerkelijk antisemitisme was niet dodelijk maar wel duidelijk. Daarnaast het gentlemen’s agreement, waardoor op officiële posten haast geen Joden werden benoemd. Nog woelen schaamte en schande in mijn brein na om wat ons is aangedaan. Hoe het heeft kunnen gebeuren! Geweld en overmacht werken! Berechting Zowel de voormalige verzetsbewegingen als de Joden kregen na de oorlog een trap na door de kwetsuur van de ‘afrekening’ met oorlogsmisdadigers. Romijn (1989) beschrijft de ‘berechting’ van de ruim 150.000 Nederlandse collaborateurs onder de titel Snel, streng en rechtvaardig, namelijk de belofte van de Nederlandse regering in ballingschap. Romijn: „Van de 154 doodstraffen zijn er 40 voltrokken. In november 1953 waren er nog 616 politieke gevangenen, waarvan 159 die levenslang hadden gekregen. In 1959 waren er nog 24 van hen, waaronder 11 die gratie van de doodstraf hadden gekregen. Want meer doodvonnissen zou het Nederlandse volk schade berokkenen...” (uit de in 1946 opgestelde richtlijnen voor de doodstraf [Belinfante, 1978, p. 613 e.v.]). In 1964 zaten alleen nog de ‘vier van Breda’ vast, notoire oorlogsmisdadigers”. Wie rekent uit hoeveel levens zij op hun geweten hebben?

16 juli 2010

14-07-2010 17:20:21

d e n a s l e e p va n wo I I Plaquette met Joodse familienamen in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam

5 av 5770

NIW7038_TisjaBloeme 2

rel i g i e

Belinfante: „Minister van Justitie Van Maarseveen verklaarde het berechtingsbeleid met: Barmhartigheid (p. 155 e.v.), ondanks woedend verzet vanuit de Nederlandse bevolking. Het mocht niet baten. Er waren zes gratie-golven tussen 1946 en 1951, inmiddels onder leiding van minister van Justitie Wijers, die vele honderden veroordeelden de vrijheid gaf, wegens goed gedrag (p.513 e.v.). ‘Goed gedrag...’” wat een walgelijk cynisme. Belinfante: „Het plegen van een moord is voldoende voor het OM om de doodstraf te eisen (p.451). Er bestond een algemene opvatting onder de katholieken dat ‘aan politieke delinquenten vergiffenis en barmhartigheid moest worden geschonken’. De Paus drong aan op ‘grootmoedig gebruik van het gratierecht’ (p. 529). Ik laat een alinea open om bij te komen. „Er zijn talrijke aanwijzingen dat vele oorlogsmisdadigers met hulp van de geestelijkheid naar Zuid-Amerikaanse landen konden wegkomen en zo hun gerechte straf ontliepen.” Bittere woede en een herhaling van de machteloosheid. Had de Heilige Stoel zich maar ingezet tegen de genocide en niet voor gratiëring van moordenaars en plunderaars. Dit het zoveelste trauma, thans door de ei-

woede. Het zogenaamd ordinaire antisemitisme, vooral in Midden-Europa, maar ook vanuit onder andere Frankrijk en Engeland, kan een redelijk denkend mens tot razernij brengen. Het door staten geleide of getolereerde antisemitisme gaat gemakshalve voorbij aan wat er in het eigen land mis is met de mensenrechten, martelingen, onderdrukking van de meningsuiting, willekeurige gevangenisstraffen, openbare terechtstellingen. Het komt mondjesmaat naar buiten dankzij de strenge censuur. En zij willen ons de les lezen! Terecht stelde de secretaris-generaal van de VN onlangs bedroefd vast, dat er voor de genocides in Afrika nauwelijks aandacht is ten nadele van kwaadaardige interesse voor Israël, de enige democratie in de regio. De buiten elke proportie gegroeide beschuldigingen en volstrekt onzinnige beweringen: ontkenning van de shoa, gretig geloof aan de geheel verzonnen Protocollen van Zion, enzovoort, hebben irrationele moltieven. Goebbels, propagandachef Een verzekeringsmaatvan de Duitse antisemieten, schreef: „Als je liegt schappij verklaarde een moet je dat consequent verzekering vervallen doen, net zolang totdat iedereen gelooft wat je ‘omdat verzekerde in gen regering brengt.” 1944 en 1945 in gebretoegebracht aan Antisemitisme is hen die voorbij in de Nederlandse conke was gebleven’ het denkbare getreien lange tijd (bijna) leden hebben. onzichtbaar gebleven, Over de morele maar nu mág het weer, schade aan zowel de illegale werkers als de Jo- is salonfähig. Joden, verzet je ertegen waar den, werd gemakshalve niet gesproken, noch het op je pad komt. Leer hoe te reageren, zoover gestegen aantallen psychiatrische opna- dat je niet sprakeloos bent als het gebeurt en men. Voor beleidsmakers en machthebbers niet de volgende dag pas het goede antwoord was dat geen zorg? Er was geen rechtvaardig- weet. Als je geoefend hebt kun je wel ad rem heid, herstel van evenwicht, represaille of ge- reageren. Ook al brengt het je emotioneel uit noegdoening voor hen die gedoemd zijn hun balans. Voor het schriftelijk reageren op antiverdriet tot in het graf mee te dragen. Bij ve- semitisme in de media zijn cursussen. n len verdween voorgoed de vaderlandsliefde. Pas in 1995 kwam een zwak mea culpa van Literatuur: de Nederlandse bisschoppen in de brief Le- Belinfante, A.D. (1978): In plaats van Bijltjesvend uit één en dezelfde wortel naar aanleiding dag. Uitg. Van Gorcum, Assen. van de dertigste verjaardag van de conciliai- Evers-Emden, B. (1996): Geschonden bestaan. re verklaring Nostra Aetate. Deze aanklacht Uitg.Kok, Kampen. heeft na 65 jaar niet aan kracht ingeboet. Hondius, D. (1990): Terugkeer. Antisemitisme in Nederland rond de bevrijding. SDU, Den Wereldwijd antisemitisme Haag. (en antizionisme) thans. Presser, J. (1965): Ondergang I en II; de verHet antizionisme fungeert als doorkijk- volging en verdelging van het Nederlandse blouse van het antisemitisme. Israël wordt Jodendom 1940-1945. Staatsuitgeverij Den voorgesteld als de oorsprong van alle kwaad Haag / Martinus Nijhoff. in de wereld; aangezien daar voor tachtig pro- Romijn, P. (1989): Snel, streng en rechtvaardig. cent Joden wonen, zijn het dús de Joden. Dat Uitg. Olympus, Amsterdam wij wederom worden gedreigd met genocide De literatuur betreffende de berechting is vanuit Arabische staten vervult mij met diepe mij ter beschikking gesteld door Mr. J. Al z.l.

C 38

| 31

14-07-2010 17:20:43

re l i g ie

besnijdenis

Dayan Evers verbaasde zich over het artikel van Nico Vissel vorige week in het NIW over de besnijdenis. Dayan mr. drs. R. Evers

D

e terminologie is misleidend. Verminking betekent mismaaktheid, misvervorming of ontsiering. Dat is gewoon niet het geval bij de besnijdenis. Maar de term verminking wekt wel allerlei afschuwelijke associaties op. Misleidend is verder, dat ‘www.vissel.nl voor meer informatie’ niet te vinden is en dat geen van zijn stellingen wetenschappelijk wordt onderbouwd. Het artsenpaar Ron en Rosa van de Wieken heeft in De Volkskrant van 3 juli duidelijk aangegeven, dat er bij een vroege besnijdenis geen sprake is van psychische schade maar zeker wel van medische voordelen. Wat ook zij niet citeren is het hoofdartikel in het toonaangevende medische tijdschrift The New England Journal of Medicine van 24 april 1997, pag. 1244. Daarin wordt vermeld dat in Amerika jaarlijks zestig tot negentig procent van de pasgeborenen wordt besneden. Sinds 1985 zijn er – aldus dit artikel – vele studies die wijzen op medische voordelen van de besnijdenis. Eventueel later optredende fymosis (pijnlijke vernauwing van de voorhuid) wordt door deze ingreep voorkomen, evenals ontstekingen aan de glans (top), die tot zeer pijnlijk littekenweefsel aanleiding kunnen geven. Verder is aangetoond dat vaak terugkerende urineweginfecties, met als gevolg daarvan mogelijke beschadiging van de nieren, bij niet-besneden jongens twaalf maal zoveel voorkomen als bij wel-besneden jongens. Het risico om op latere leeftijd kanker aan de genitaliën te krijgen is bij niet-besneden mannen vele malen groter. In de VS zijn over een periode van 45 jaar vier doden als gevolg van een besnijdenis gemeld. Gedurende deze periode stierven 11.000 onbesneden mannen aan genitale kanker. Baarmoederhalskanker komt vaker

3 2 | C 38

NIW7038_Tamarah 1

Besnijdenis is gee voor bij vrouwen met onbesneden mannelijke partners. Vrijwel alle seksueel overdraagbare aandoeningen, inclusief de hiv-infectie (de veroorzaker van aids) treden meer op bij mannen, die niet zijn besneden. De religieuze besnijdenis heeft geen primair therapeutisch doel. Maar er zijn wel degelijk vele preventieve voordelen aan verbonden. Het kan alleen al daarom geen ‘zwaar lichamelijk letsel’ zijn. Dan doet dr. Vissel vele onjuiste, tegenstrijdige of onbewezen uitspraken: ‘de moeder moet niet voor niets de ruimte waarin de briet plaatsvindt verlaten. Haar oerinstinct om haar kind te beschermen kan de overhand nemen’. Misschien is dit de gewoonte maar het staat nergens in de halacha, de Joodse wet. Tegenstrijdig is zijn opmerking ‘het kind, dat officieel nog niet eens Joods is totdat deze ritus is verricht’ terwijl hij even later verklaart dat je ook Joods bent zonder besnijdenis. Ik heb nog nooit iemand serieus horen klagen over psychische trauma’s als gevolg

van zijn besnijdenis. Vissel stelt ‘verklaringen van mannen die op volwassen leeftijd zijn behandeld zijn tegenstrijdig, maar het zou de moeite waard zijn dit te onderzoeken’. Onderzoek eerst en spui daarna uw kritiek! Is de besnijdenis een onomkeerbare ouderlijke keus? De Misjna (Mondelinge Leer), die bijna tweeduizend jaar geleden werd opgeschreven, spreekt zich al negatief uit over operaties om de voorhuid terug te plaatsen. Het kon toen en kan nog steeds. Onomkeerbaarheid is dus geen steekhoudend argument. Het is uiteraard absoluut verboden de beriet mila ongedaan te maken. En de lustbeleving dan? Vermindering is niet aangetoond. Een aantal jaren geleden sprak ik bij een congres van urologen aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam over de besnijdenis. Een professor in de seksuologie zou het tegen mij opnemen over de nadelen; de lustbeleving zou verminderen. Ik heb het mannen, die zich tijdens hun huwelijk rond hun dertigste jaar hebben laten besnijden gevraagd. Niemand kon zich iets herinneren

16 juli 2010

14-07-2010 16:22:27

r a b b i j n ta m a r a h b e n i m a

‘De jongensbesnijdenis is bedoeld als verbondsteken en niet als lustremmer’

lie lichaam besnijden en dit zal het verbondsteken zijn tussen Mij en jou.” De jongensbesnijdenis is bedoeld als verbondsteken en niet als lustremmer. „Alle jongens van acht dagen oud zullen bij jullie en in jullie volgende geslachten besneden worden” (ibid. 17:12). Kunnen we niet wachten totdat het kind volwassen is? Het zou wreed zijn om de besnijdenis zo lang uit te stellen tot het kind bewust de pijn ervan moet ondergaan. Bovendien is het stollings-

geen verminking over een geringere lustbeleving. Ik antwoordde de professor: „Als het waar is wat u zegt, dan betekent dit dat de samenleving gemiddeld langer zal duren, wat een opsteker is in dit feministische tijdperk.” Het is altijd verstandig terug te keren naar de bronnen. „Dit is Mijn verbond tussen Mij en jullie en jullie nakomelingen, waaraan jullie je moeten houden: besneden wordt bij jullie al wat van het mannelijke geslacht is.” In de vijf zinnen tussen 17:9 tot 17:14 wordt driemaal benadrukt dat alleen jongetjes moeten worden besneden. Hieruit kunnen we met stellige zekerheid afleiden dat het absoluut niet de bedoeling is dat meisjes worden besneden. De Talmoed zegt over de dames dat ze al ‘als besneden gelden’. Alleen mannen hebben een tikkoen (verbetering) nodig. Een vrouwenbesnijdenis is zelfs strikt verboden volgens de Joodse wet. Het kan ook niet bij een symbolische handeling blijven. Er staat (ibid. 17:11) immers duidelijk: „Jullie moeten de voorhuid van jul-

5 av 5770

NIW7038_Tamarah 2

gehalte van het bloed op de achtste dag na de geboorte het hoogst. Bij een conflict tussen grondrechten vindt er altijd een afweging plaats. Mensenrechten beschermen het levensgeluk van de (Westerse) mens zo veel mogelijk. Als een kind binnen Joodse of islamitische omgeving wordt geboren mag men gevoeglijk aannemen dat het langdurige (psychische) geluk van het kind, dat zich zonder besnijdenis onprettig zou voelen in zijn omgeving, zal opwegen tegen de zeer kortstondige lichamelijke pijn van de besnijdenis. Het zelfbeschikkingsrecht van de pasgeborene tegenover de ouderlijke macht is inderdaad een prangende kwestie, maar begint al heel vroeg. Zodra de toekomstige ouders hebben besloten dat het kind geen zelfbeschikkingsrecht heeft over de vraag al dan niet te mogen leven – het wordt zonder toestemming op de wereld gezet – moeten wij ook niet moeilijk doen over daaropvolgende prikjes, vaccinaties, een besnijdenis die zeker niet schadelijk is of de schoolkeuze. n

M

orgen is het tweehonderd jaar geleden dat in het Duitse stadje Seesen een ongelooflijk schouwspel te zien was. Om zeven uur ’s ochtends klonk er muziek op het platte dak van de Joodse school. De muziek was de opmaat voor de inwijTamarah ding van de nieuwe sjoel, waarBenima in de ideeën van de Verlichting en de Emancipatie vorm moesten krijgen. Om acht uur verzamelden zich de genodigden voor die inwijding. In een lange stoet, plechtig en waardig ging het naar de synagoge. Wie er qua macht, invloed en aanzien ook maar toe deed in de wijde omtrek, was uitgenodigd. En kwam. Maar liefst 48 van de 350 gasten waren religieuze ambtsdragers uit verschillende denominaties. In sjoel waren er een orkest en koor, nieuwe liturgische muziek, rabbijnen in domineespakken. De Tora werd zowel in het Hebreeuws gelaajend als in Duitse vertaling gegeven. De derasja was in het Duits. Gebeden in het Duits werden toegevoegd. Het geheel was honderd procent gericht op de intergratie van de Joden in Duitsland. De bedenker en financier van dit alles was de bankier Israel Jacobson. Omdat hij zelf naar een Joodse school was geweest, waar geen Duits en geen seculiere vakken werden onderwezen, bleef zijn Duits altijd gebrekkig. Maar zijn boodschap was er niet minder gepassioneerd door. „Wat ik in gedachte had toen ik voor het eerst nadacht over het bouwen van deze tempel was uw religieuze onderricht, mijn Israëlitische broeders, uw gebruiken, uw dienst. (...) U kent mijn trouwe toewijding aan het geloof van mijn voorvaderen.” De christenen in het gezelschap kregen te horen dat hij een beter lot wilde voor „mijn landgenoten. Er is niets (...) dat op enigerlei wijze tegenstrijdig is met de principes van zuivere religie, de eisen van algemene moraliteit, of redelijkheid, of uw eigen humanitaire opstelling. Daarom vertrouw ik erop dat het verre van u zal zijn om mijn broeders koud te ontvangen. Ik vertrouw erop dat u hen niet zult afwijzen, zoals uw voorouders maar al te vaak hebben gedaan, maar dat u hen met liefde zult accepteren in uw samenleving en onderneming.” De integratie van Joden in Duitsland kwam op gang, werd een succes, en eindigde in de Ramp. Dat neemt niet weg dat in Seesen een begin werd gemaakt met een ontwikkeling die het jodendom, ook wat later ‘de orthodoxie’ zou worden genoemd, diepgaand heeft beïnvloed. De strijd om een pluriform jodendom is nog steeds keihard en bitter, kijk naar wat er op dit moment in Israël gebeurt rondom de opname in het jodendom. Maar zelfs in de meest ultra-orthodoxe sjoel en school zijn elementen te vinden van wat ooit in Seesen werd geïntroduceerd. De pluriformiteit is er en blijft. Hoezeer de fundamentalisten daar ook tegen strijden.

C 38

re l igie

Pluriformiteit

| 33

14-07-2010 16:25:40

re l i g i e

s j o e lt i j d e n

overzicht sjoeltijden

vrijdag 16 • 05

sjabbat 17 • 06 Devariem

vrijdag 23 • 12

sjabbat 24 • 13 Wo-etchanan

Begin sjabbat 20.20

Einde sjabbat 22.51

Begin sjabbat 20.10

Einde sjabbat 22.40

-

-

-

-

06.30 07.00 20.20 07.25

09.00

09.00

22.51 09.00

06.30 07.00 20.10 07.25

22.40 09.00

20.20

22.51

20.10

22.40

07.15

08.30

07.15

08.30

20.20 07.15

22.51 09.00

20.10 07.15

22.40 09.00

20.20 -

22.51 -

20.10 -

22.40 -

08.00 20.20 aansluitend 09.00 20.20 aansluitend 20.20 met nacht

08.00 20.10 aansluitend 09.00 20.10 aansluitend 20.10 met nacht

07.25 20.20 -

09.00 21.30 22.51 09.00 21.30 22.51 09.00 21.36 22.51 09.00 21.36 09.30

07.25 20.10 -

09.00 21.15 22.40 09.00 21.15 22.40 09.00 21.25 22.40 09.00 21.25 09.30

20.00

10.00

20.00

10.00

juli • Tammoez/aw/menachem-aw

Joodse Gemeente Amsterdam V.d. Boechorststr. 26 - Amstelveen sjachariet mincha ma’ariw - Buitenveldert sjachariet mincha ma’ariw - Lekstraat - Rav Aron Schuster J. Obrechtplein www.RAS-Club.nl Sjoel West

sjachariet mincha ma’ariw sjachariet mincha ma’ariw

Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amsterdam Mr. Visserplein 3 Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amstelveen Texelstraat Beth Shalom Kastelenstraat 80 Amsterdam Kehillas Ja’akov Gerard Doustraat 238 LJG Amsterdam Onder voorbehoud van de verhuisdatum: Stadionweg 269, Amsterdam CIZ-sjoel Amstelveen Beit Ha’Chidush 020 6241523 www.beithachidush.nl

20.20

09.00

20.10

09.00

-

10.30

-

-

Sjoel Zuidoost [email protected]

-

-

-

-

Joodse Gemeente Haarlem

-

-

-

09.00

NIG Leiden

-

-

-

-

NIG Den Haag

20.20

09.00, 21.36

20.10

09.00, 21.25

Scheveningen

20.20

09.30

20.10

09.30

LJG Beth Jehoeda Den Haag

18.30

09.30

18.30

09.30

Joodse Gemeente Rotterdam

20.20 (afspr.)

09.00

20.10 (afspr.)

09.00

LJG Rotterdam NIG Utrecht

-

10.00 09.30

-

09.30

LJG Utrecht [email protected] NIG Bussum

-

09.30

-

09.30 -

Joodse Gemeente Almere

-

10.00

-

LJG Flevoland 06 49800815

20.00

-

-

-

Masorti Almere

-

-

-

-

NIHS Arnhem NIG Amersfoort LJG Gelderland

-

09.00 10.00

-

09.00 -

NIG Nijmegen

-

-

20.10

09.30

NIG Zwolle NIG Groningen NIG Leeuwarden Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370

-

-

-

-

LJG Or Chadasj Twente

-

-

20 juli 20.00

-

NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede

-

09.30

-

09.30

PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon 0513631160

-

-

-

-

LJG Brabant

-

-

-

-

NIHS Limburg

20.30

10.00

-

-

Joodse Gemeente Zeeland

20.20

10.00

20.10

10.00

3 4 | C 38

NIW7038_Sidra 1

Tisja Be’av (Tisjebof

A

ls u dit artikeltje leest is het bijna 9 av, de grote rouwdag om het verlies van beide Tempels, tevens vonden meerdere rampen plaats op deze dag. En hoewel het verlies zeer Bloeme lang geleden is – NeEvers-Emden bukadnezar verwoestte de eerste Tempel in 586 vóór, de Romeinen de tweede Tempel in 70 ná – houden Joden hun geschiedenis in hoge ere. De naam van de maand is dus av, maar na de 9e av noemt men de maand menachem-av, menachem is troost en de haftara (het deel uit de Profeten dat na de Toralezing wordt gereciteerd) heet de troost-haftara. Enkele regels en voorschriften: reeds drie weken voor 9 av, vanaf 17 tammoez (toen een bres in de muur van Jeruzalem werd geslagen door de belegeraars) begint een sober regime, maar vanaf de 1e av is dat strenger. Men eet geen vlees, drinkt geen wijn (behalve op sjabbat), men trouwt niet en men feest niet, doet geen belangrijke aankopen, geen verfraaiing van de woning, men plant geen boom, knipt geen baard en haar. Mocht er een jongetje geboren zijn dat op de achtste dag besneden wordt gedurende ‘de week van de negen dagen’, dan mag men wel wijn drinken en eventueel vlees eten bij de seoedat mitswa, de maaltijd ter gelegenheid van het gebod. Op de 9e av mag men gedurende 25 uur(!) niet eten, niet drinken, geen leren schoeisel dragen, zich niet wassen (alleen na wc- gang of als men een vuilmakend beroep heeft) en niet echtelijk samenkomen. Ook mag men geen schone kleren aandoen; men probeert dat te ondervangen door tevoren een paar uur schone (over)hemden te dragen en weer zolang weg te hangen.

16 juli 2010

14-07-2010 16:37:30

rabbijn m. ten brink

sidra van de week re l igie

Een gezamenlijk doel

H

sjebof) Zelfs zwangeren en vrouwen die borstvoeding geven moeten op 9 av vasten, echter zieken niet, zij het dat ze geen lekkernijen, alleen de noodzakelijke voeding mogen gebruiken. Hoewel er geen werkverbod bestaat, werkt men niet; aan het begin van de middag boet de rouw aan kracht in, maar de verboden blijven bestaan tot ‘nacht’. De bedoeling is dat je jezelf kwelt! Men tracht nog meer dan anders gevaren te vermijden, men geeft bijvoorbeeld een stout kind geen tik. Nadat de eerste Tempel verwoest was bouwde men na zeventig jaar de tweede Tempel en toen werden de verboden opgeheven; helaas weer ingesteld na 70 n.d.g.j. De eerste Tempel stond 410 jaar, de tweede 420 jaar en de belofte is dat, als de Masjieach komt (die op 9 av geboren moet zijn), de rouwdagen in feestdagen zullen verkeren. De valse Messias Sabbatai Zwi wérd op 9 av geboren... Hij verwekte werkelijke rampen binnen de Joodse wereld – daarover een andere keer. Wij waren jaren geleden tijdens de drie weken, inclusief de 9e av, in Woudschoten op de Veluwe, waar we een Ivriet-seminarium bijwoonden, in internationaal gezelschap. De dag vóór 9 av vroeg een ieder aan een ieder in drie of vier talen of je zou vasten. Ik leerde toen pas het Franse woord voor vasten. In een groot eveneens vastend gezelschap voel je je maag minder knorren, geloof het of niet. In hoogzomer is het laat ‘nacht’ en wij verzamelden ons in de eetzaal toen het vasten voorbij was. Echter, de keuken was op slot, de keukenstaf was nog niet klaar. Het duurde en duurde, een dorstig gemopper steeg omhoog en toen stond een lange man op, nam zijn pantoffel (niet van leer) in zijn hand en gaf een driftige roffel op de gesloten keukendeur. Dat hielp... Alle mensen die zich deze dag ‘onthouden’ wens ik krachtig: gezond aanbijten!

5 av 5770

NIW7038_Sidra 2

et laatste boek van Tora, Dewariem, is één lange toespraak van Mosjé. Hij instrueert zijn volk voor de laatste keer. Het Rabbijn Menno was de laatste keer dat Mosjé sprak, hij ten Brink nam afscheid aan de oostelijke oever van de Jordaan. Jehosjoea ben Noen zou na veertig jaar zwerftocht het volk het land binnenleiden. Mosjé, de samenbinder, was bang dat het volk uit elkaar zou vallen als hij stierf, als het volk zich moest settelen in het land. Hij had onder Gods leiding, deze erew rav, de groep loshangende individuen uit Egypte bevrijd, en het tot een hecht en goed georganiseerd volk gemaakt. Een eenheid.

De rabbijnen waren niet echt positief over Gad, de halve stam Menasje en Re’oeween, want ze zouden egoïstisch zijn. Nadat Mosjé boos werd en ze op hun verantwoordelijkheid had gewezen als deel van het volk (moeten de anderen vechten en jullie gaan gezellig voor je vee en je geld zorgen?) beloven ze Mosjé dat ze, hoewel ze niet in het land zelf wonen, toch alles zullen doen om met het volk mee te vechten en ervoor te zorgen dat het eigen land in bezit genomen kan worden. Pas dan gaat Mosjé akkoord, zich realiserend dat mensen ook een eigen verantwoordelijkheid hebben, en eigen belangen en principes, terwijl ze toch onverkort deel van dat ene volk en dat ene land zijn. Diversiteit als Joodse waarde, binnen de eenheid van het volk, is een gegeven, maar het kent wel grenzen. We zijn als het ware allemaal deel van

Parasja Dewariem Dewariem 1:1-3:22 Maar het volk is opgebouwd uit familieclans, uit twaalf stammen, die allemaal hun eigen belangen en wensen hebben. Hij en Aharon hebben ervoor gezorgd dat er een rode draad is: een gezamenlijke geschiedenis, een gezamenlijk doel, alles volgens de regels die op de Sinai door God werden geopenbaard. Mosjé is behoorlijk upset als blijkt dat de stammen Re’oeween en Gad, en de helft van de stam Menasje zich buiten de grenzen van het land willen vestigen, ten oosten van de Jordaan. De tweeënhalve stammen wilden daar schaapskooien bouwen, zich daar vestigen, omdat het bij uitstek een goed gebied was voor hen. Mosjé was boos: het volk zou als eenheid het land in bezit nemen en iedereen moest elkaar daarbij helpen en ondersteunen. ‘Wij zijn samen aan deze onderneming begonnen en wij zullen haar samen tot een goed einde brengen’. Het is belangrijk om aan jezelf te denken en aan je eigen toekomst. Maar het is nog belangrijker om aan het algemeen belang te denken, om op te komen voor je eigen volk en daaraan geestelijk en financieel bij te dragen. Je mag je daar niet van afzonderen.

een lichaam, als dat lichaam een ledemaat of orgaan mist, functioneert het lichaam niet meer optimaal. Ieder onderdeel heeft een aparte functie om het lichaam in stand te houden en het te laten functioneren, en al die onderdelen zijn nodig. Waar wij ook wonen: buiten het land, of in het land, we hebben allemaal de plicht en de verantwoordelijkheid ons in te zetten voor de eenheid van ons volk en de eenheid van ons land. We zijn nu eenmaal een volk in diversiteit en we zijn het onderling vaak oneens. Maar één uitgangspunt moet als een paal boven water staan: aan de Joodse staat mag niemand komen, en als men eraan komt, moeten wij, ook al wonen we buiten het land zelf, onze verantwoordelijkheid nemen en haar verdedigen. Niet altijd de politieke daden van een specifieke regering, maar wel de fundamentele beginselen van onze Joods staat Israël. We zijn allen deel van ons volk en ons land, ook choets la’arets, buiten het land. We delen een gezamenlijke geschiedenis en een gezamenlijke toekomst.

C 38

| 35

14-07-2010 16:38:00

brieven

Spelregels brievenpagina

s e rv ic e

Agoena 1

R

abbijn Evers vraagt in de sidra in NIW 37 aandacht voor de agoena-problemen: de man verlaat zijn vrouw en weigert haar een get, echtscheiding, waardoor ze niet kan hertrouwen. Rabbijnen doen hun best weigerachtige mannen te bewegen een dergelijke situatie niet te laten voortduren. Internationale agoena-supportgroepen pleiten voor een structurele oplossing. Nu wordt de schade immers gedragen door de meest kwetsbaren: de kinderen. In de praktijk is het probleem goed op te lossen. Immers, in oude tijden gold dat soldatenvrouwen niet ook nog het risico van agoena mochten lopen naast het verdriet bij het sneuvelen of vermist raken van hun echtgenoot. Koning David liet iedere soldaat in zijn leger scheiden voor hij uittrok. In het Israëlische leger gaat men thans niet zo ver om iedere soldaat in dienst vlak voor een actie schriftelijk te laten scheiden van zijn vrouw. Ook in de burgermaatschappij zijn effectieve oplossingen denkbaar, ik zou het daarom waarderen als rabbijn Evers ook hier aandacht aan wil besteden. J.P. van Wouwe, Oegstgeest

Agoena 2

E

en soldaat die in het verleden een get schreef deed dit voor het geval hij zou sneuvelen; zijn vrouw zou dan kunnen hertrouwen met een andere man die niet haar zwager was. Na de bevestigingsbrief van het overlijden is de vrouw weduwe. Dat is te vergelijken met de huidige verzekeringsmogelijkheden die een waarborg zijn voor de overgebleven partner en eventuele kinderen. Maar stel dat een Joodse vrouw is getrouwd met een beroepsmilitair die een jaar naar Afghanistan wordt uitgezonden? Het betekent voor beiden een jaar zonder

Brieven kunnen per e-mail worden ingezonden naar [email protected] tot uiterlijk dinsdagochtend 9.00 uur. Maximale lengte 250 woorden. Wij stellen het op prijs als uw brief ingaat op een artikel of opinie, eerder in het NIW verschenen, anders is plaatsing niet zeker. Plaatsing houdt niet automatisch in dat de redactie het eens is met de inhoud. De redactie behoudt zich het recht voor brieven te weigeren, in te korten dan wel te redigeren.

huwelijksleven maar betekent niet dat de vrouw en de man hun heil dan bij anderen moeten zoeken. Dit geldt ook voor echtgenotes van zeemannen die maanden op zee zitten. Dat zou een vreemde beleving van het begrip ‘trouw’ zijn, dunkt mij. De zin van religie in dit soort situaties is dat je je heil zoekt bij de Eeuwige en Hem vraagt je te helpen om je zinnen te beheersen. Mijn aanstaande man is zeeman, ik spreek uit ervaring. Irma van Osch, Goes

I

n het artikel van Nico Vissel Waarom zo? staat ‘De Tenach heeft het over het besnijden maar geeft geen techniekbeschrijving. (...) de ingreep is heel anders en

Radio

Dinsdag hadden 245 bezoekers van de CIDI-website gestemd over de stelling: Antisemitisme is geen Joods probleem, maar een probleem voor de hele samenleving Ja (169) 69 % Nee (76) 31 % Stem mee op www.cidi.nl

3 6 | C 38

NIW7038_brieven 1

Anton C. van Weeren, Zoetermeer

Cursus Hebreeuws op CHE

I

n NIW 37 maakt u melding van het feit dat op de Christelijke Hogeschool in Ede leerlingen de gelegenheid wordt geboden Hebreeuws te leren. U schrijft dat rabbijn Lody van de Kamp deze lessen gaat geven. Graag wil ik wat dit laatste betreft enige zaken rechtzetten. De lessen worden verzorgd door mevrouw Dr. A.E.M.A. van Veen-Vrolijk. Zelf vervul ik slechts een bescheiden rol. Elk van de vier modules van de cursus wordt door mij, in de vorm van een gastcollege, afgesloten. Ook wil ik de lezer erop wijzen dat ik weliswaar in mijn dagelijks leven aan het Cheider ben verbonden maar dat deze cursus niet als zodanig in samenwerking met het Cheider tot stand is gekomen. Rabbijn Lody B. van de Kamp, Amsterdam

NIHS

I

Besnijdenis

STELLING

veel uitgebreider dan in de Hellenistische periode gangbaar was.’ Maar is ze ook anders dan vóór die periode? ‘Toen nam Tsippora een steen en sneed af de voorhuid van haar zoon en legde haar aan zijne voeten...’ (Sjemot 4:25). Overigens is het vervolg niet zonder ironie: ‘(...) een bruidegom ten koste van bloed zijt gij mij’, in vergelijking met bloedvloeiing bij de defloratio, voorbehouden aan maagdelijke bruiden, nu op haar zoon toegepast.

Internet

n het, overigens zeer leesbare verslag over de laatste Raadsvergadering van de NIHS stond een voor mij zeer storende onjuistheid. In mijn voorbesprekingen met Opperrabbijn Ralbag en ook tijdens zijn belangrijke speech over het assimilatie-bestrijdingsprogramma, heeft hij

Zondag op Radio 5 Geloof het. Of niet. Met Eddy Maarsen en Hanna Nathans www.joodseomroep.nl voor al uw meningen en de grootste Joodse agenda van Nederland

AHAVA COSMETICA

Bij een bestelling gratis een cleansing gel/créme *

Op alle zonneproducten nu 10 % korting

ahavacosmetica.nl *vul bij de bestelling de code vr-40-10 in

9 juli 2010

14-07-2010 16:39:51

b r ie v en

J.M.Schilo, Amsterdam

Vreemde Ramadanactie

T

ijdens de ramadan geen dadels uit Israël. Deze oproep wordt gedaan door het Palestina Komitee, de raad van Marokkaanse Moskeeën, Milli Görüs en natuurlijk dat andere Joodse geluid. (Volkskrant 10/7) Ten eerste begrijp ik niet dat (islamitische) winkeliers, als ze zo begaan zijn met de Palestijnse bevolking, niet altijd dadels en andere artikelen uit de Palestijnse gebieden verkopen. Dat zou de economie van de Palestijnse Autoriteit toch alleen maar verbeteren en daarmee help je toch de Palestijnse bevolking? Dus waarom alleen tijdens de ramadan? Ten tweede is deze oproep een vermenging van religie en politiek waar wij in Nederland niet van gediend zijn. Het venijn zit hem in het woord ‘boycot’ tegen Israël. Als uitleg zegt een eigenaar van een shoarmazaak dat niet iedereen naar Gaza kan varen en men zo toch een bijdrage kan leveren. Meneer Veli Oz, laat ik u vertellen dat de markten en winkels van Gaza uitpuilen van goederen en voedsel, het meeste uit Israël en dat de mensen die graag kopen vanwege de kwaliteit. Het probleem in Gaza is dat veel mensen geen geld hebben omdat er geen werk is. Daarom, geachte comités moet u Hamas boycotten!

colofon

Personalia

Promotie Op 30 juni verdedigde Joram David Mul uit Utrecht aan de Universiteit van Utrecht met succes zijn proefschrift: Functions for Pmch and Lpin1 in energy homeostasis regulation en werd Doctor in de Moleculaire Biologie. Het onderwerp betreft onderzoek in de bestrijding van obesitas (vetzucht).

Geslaagd

Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het oudste nieuws- en opinieblad in Nederland. Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap in Nederland. Het niw is een uitgave van de Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad.

servi c e

met betrekking tot het organiseren van bijeenkomsten voor singles nooit als voorwaarde gesteld dat er alleen gescheiden mag worden gedanst, zoals ten onrechte in NIW 37 werd gesuggereerd.

Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter), Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins (penningmeester), Isabelle Tugendhaft, Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin Goudsmit. Commerciële exploitatie: Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld, www.bdu.nl

Geslaagd voor Bachelor Organisatieen Bestuurswetenschappen aan de VU in Amsterdam: Nora Boukris uit Amsterdam.

Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111, 1018 ll Amsterdam Hoofdredacteur: Esther Voet Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas, Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla Legman (corrector) t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19, e [email protected] Basisontwerp: Hyperion creatieve communicatie Vormgeving: Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld

NIW’s Educatieve Jaaragenda Het NIW heeft ook dit jaar weer in augustus een Educatieve Jaaragenda. De NIW-redactie maakt dit jaar een ruime selectie uit de jaarprogramma’s die verenigingen, clubs, Joodse gemeenten en andere organisaties insturen. De deadline voor de agenda is 16 juli. Organiseert u voor het komend seizoen (vanaf eind augustus) educatieve activiteiten op Joods gebied, bijvoorbeeld Hebreeuwse of Joodse les, cursussen jodendom of lezingen over Israël? Informeer ons voor de jaarlijkse Educatieve Agenda. Schrijf voor 16 juli a.s. naar Rika Pais, NIW, Isaac Titsinghkade 111, 1018 LL Amsterdam, mail naar rika@ niw.nl of bel 020-6276275.

Rami de Lieme, Amstelveen

Abonnementen/administratie Koninklijke bdu Uitgevers bv, Postbus 67, 3770 ab Barneveld. t (0342) 494 844, f (0342) 494 299, e [email protected] Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of € 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso); per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85 (automatische incasso). Europa: € 196,70 (acceptgiro). Rest van de wereld inclusief Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar rest van de wereld inclusief Israël € 159,25. Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij een maand voor het verstrij ken van de abonnementsperiode schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen. Losse nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de losse verkoop in Nederland. Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161) 45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap verschijnt het niw ook op daisy cd-rom. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl Advertenties t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19, Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw, Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam

Mannetjes

Er gaat een Joodse boot meevaren tijdens de Gaypride.

Als-ie maar niet in Gaza eindigt...

Advertentieverkoop: Roel Abraham, t 06-54 274 244, e [email protected] Deadline reserveren advertenties & aanleveren materiaal: maandag tot 12.00 uur in de week van verschijning. Afwijken van de deadline alleen in overleg. Advertenties bij voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef. Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief, c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet op het niw worden verhaald. Sjoelberichten: [email protected] Druk Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld issn 0166-1949

3 kislew 5770

NIW7038_brieven 2

C 38

| 37

14-07-2010 16:40:17

f oto pag i n a

n Samenspel s e rv ic e

Z

ondag 11 juli vond in de synagoge van Middelburg de opening plaats van de tentoonstelling Samenspel (zie de Cultuurtips op p.38/39). Foto’s: Jacques de Hond

n Excursie NIG Breda

O

p zondag 11 juli bezochten zo’n dertig leden van de NIG Breda als seizoensafsluiting de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Hoofdkrijgsmachtrabbijn Menachem Sebbag was gastheer. De excursie werd besloten met een heerlijke tapas-lunch in de tuin van de Synagoge. Foto’s: Jan Bader

Daniël Prins en Nathan Barendse

n Naar groep 3!

W

oensdag 7 juli namen de veertig oudste kleuters van Rosj Pina afscheid van hun kleutertijd. Ze aten samen, kregen een voorstelling van Joris Lutz, de uitreiking van hun eerste rapport én een afsluitende disco. Foto’s: Maureen Prins

Overzichtsfoto van een van de klassen tijdens het eten.

3 8 | C 38

NIW7038_Fotopag 1

Op het KMA terrein. Op de voorgrond: een stadsgids van Breda vertelt over de historie van het KMA complex. Vlnr: Hr. Domburg, Awraham Levy, Tanja Simons, Ruth Marechal, Shaoul Vries, Philip Soesan, David Israel, Els Soesan, Therese Slager, Betty van Vliet, Menachem Sebbag

Tijdens de lunch in de tuin van de Synagoge. Voorzitter Philip Soesan (staand) houdt een droosje.

16 juli 2010

14-07-2010 17:05:50

f oto pag i n a

n Picknick se rvice

D

e organisatie Tora World Holland van rabbijn Shmuel Katz organiseerde zondag 11 juli een pre-champions picknick in het Amsterdamse Bos, voor jong en oud. Foto’s: Sheila Gogol

n SGP naar het Cheider

M

edewerkers van de SGP-fractie in het Europese Parlement bezochten vrijdag 9 juli het Cheider in Amsterdam. Foto’s: André Pels

n WK-finale

I

OH en Dutch Forum organiseerden voor de WK-finale een bijeenkomst in Kibboets Ba’ier. Volgens schattingen waren er 1500 aanwezigen. Foto’s: Mark Ejlenberg

Vlnr onder meer prof. Loonstein (voorzitter Cheider), Dr. T. van Campen, voorzitter van Vrienden van het Cheider, en vooraan Opperrabbijn Jacobs, (vice-voorzitter Cheider) en fractievoorzitter Bas Belder. Stuur uw bijdragen (fotomateriaal van voldoende hoge resolutie, voorzien van bijschrift) naar de redactie van het niw: [email protected]

5 av 5770

NIW7038_Fotopag 2

C 38

| 39

14-07-2010 17:07:00

40 | C 38

187481.indd 40

14-7-2010 15:17:15

Van talisman en amulet Losse nummers 3,

Recommend Documents