DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLijDORP. Losse nummers f 2,25

DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLijDORP

Losse nummers f 2,25

13e jaargang nummer 1

INHOUDSOPGAVE

VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP Schepenstraat 71, 3039 NC Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt tenminste 4 maal per jaar. OPLAGE: 4.000 De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: "liet opwekken van belangstelling voor de Diergaarde Blij dorp, het steunen daarvan door her bijeenbrengen van gelden en het doen van giften in geld of natura, voorts het geven van bekendheId aan het doel en streven van culturele zoölogische tuinen". De jaarlijkse contributie bedraagt (minimaal) f30,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen "v,oor Diergaarde BlijdoTj~ in RoUerdam of Artis in Amsterdam. Bovenaien worden de leden in staat gesteld om deel te nemen aan excursies naar binnen- en buitenlandse dierentuinen, speciale lezingen gedurende het winterseizoen bij te wonen en worden zij uitgenodigd voor de jaarlijkse Blijdorp-dag annex Algemene ledenvergadermg.

VERENIGINGSSECRETARIAAT: A.M.Bos, Schepenstraat 71, 3039 Rotterdam. VRIENDENFOON: 010 - 465 90 15; POSTBANK: 1357803. BANKREKENINGNR. 98.55.33.099 Ver. Spaarbank

NC

AFDELING REIZEN: mevr. C.Berger-Kindt, Kortedreef 48, 3075 GR Rotterdam, telefoon 010 - 419 18 63; giro 2071059.

PAG.

Verenigingsagenda Van de redactie Algemene ledenvergadering Jaarverslag 1990 Resultaat 1990, begroting 1991 Balans per 31 december 1990 Excursie naar Duisburg Reis naar Zwitserland In Memoriam Dr. A.C.V. van Bemmel Videoband geboorte Yasmin Giften Dier in het vizier: zebra's Nieuws uit Blijdorp Nieuws uit andere dierentuinen Dierentuinen van de wereld (18) Vriendenwinkel Gorilla's in dierentuinen Een stukje nostalgie

PROMOTIETEAM: fam. H.Gerritse, Cleyburchstraat 5~ 3039 DA Rotterdam, telefoon 010 - 466 30 82; giro 6217917.

VERENIGINGSAGENDA

REDACTIE-ADRESVRIENDENNIEUWS: A.Noordermeer,. Roemer. Visscherstraat 118, 3132 EVVlaaraingen, telefoon 010 - 434 77 46

14 april 1991 Lezing nieuwbouwprojekt Azië

SAMENSTELLING VERENIGINGSBESTUUR: voorzitter: A.Noordermeer vice-voorzitter: mevr. C.Berger-Kindt secr.-penningmeester: A.M.Bos 2e secretaris: C.M.Groenhorst leden: H .Gerritse D.A. van Herwijnen T.Slijkoort FOTO'S EN ILLUSTRATIES: Berlin Zoo (1), Diergaarde Blijdorp. (2), London Zoo (1), A.Noordermeer (1). J.8zabo (1), Sofia Zoo (1), Stroosnijder (l), Vivarium Darmstadt (1), Zagreb Zoo (1)

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: A.M. Bos, KJ.Bruin, H.Hagen", D.A. van Herwijnen, A.Noordermeer, K.van LJwieten FOTO VOORPAGINA: "Yasmin" en trotse moeder "Irma"

27 april 1991 Algemene ledenvergadering 25 mei 1991 Excursie naar Duisburg 22-27 juni 1991 Reis naar Zwitserland

2 3 4 5 8 9 9 10 13 23 13 14 24 25 18 22 26 32

Van de redactie Het eerste nummer van het jaar betekent zoals gebruikelijk een Vriendennieuws vol verenigingsmededelingen: financiële overzichten, een uitnodiging voor de algemene ledenvergadering en convocaties voor de nog resterende zondagochtendlezing en twee buitenlandse dierentuinreizen. Uit de (financiële) overzichten blijkt duidelijk, dat 1990 voor onze vereniging een uitstekend jaar is geweest: een netto-ledenaanwas van precies 2 % en het beste financiële resultaat in de verenigingsgeschiedenis. We hopen, dat 1991 een minstens even succesvol jaar wordt en de basis daarvoor is duidelijk aanwezig. Onze nieuwe winkel op het Diergaarde-terrein loopt als een trein en met achtereenvolgens een jong olifantje, drie jonge ijsbeertjes en de opening van "Azië" in mei van dit jaar (met daarin de spectaculaire vleermuizengrot) kan het bijna niet uitblijven, dat de stroom bezoekers beduidend groter zal zijn dan normaal. Het Promotieteam is er klaar voor: de voorraad artikelen is flink aangevuld en uitgebreid en de vereniging heeft zeker nog geen ledenstop ingesteld. Sterker nog: we zouden dolgraag ons ledenbestand flink willen vergroten en hebben daarvoor in dit nummer een tweetal aanmeldingskaarten ingevoegd en doen hierbij een beroep op u allen om te trachten nieuwe leden te werven. In de praktijk blijkt dikwijls een praatje over de Vrienden en de vele daaraan verbonden voordelen (de twee vrijkaartjes voor Blijdorp of Artis, gratis toegang tot de zondagochtendlezingen, 10 % korting op aankopen in de vrienden winkel, de toezending van Vriendennieuws en de mogelijkheid tot deelname aan excursies naar binnenen buitenlandse dierentuinen) voldoende te zijn om vrienden, familieleden, buren of collega's "over de streep te halen". Bovendien staat u als aanmelder van nieuwe leden een aantrekkelijke bonus te wachten. Elders in dit nummer leest u meer over deze ledenwerfactie.

Wat ons ook (wellicht ten overvloede) nog even van het hart moet is h et volgende. Met zo'n 3.500 leden en veel daaraan verbonden activiteiten is de Vereniging Vrienden van Blijdorp inmiddels een behoorlijk arbeidsintensief "bedrijf' geworden. Wat niet iedereen zich altijd blijkt te realiseren is, dat al het daarvoor verrichte werk gebeurt door vrijwilligers in hun vrije tijd. Zeven bestuursleden en enkele tientallen enthousiaste promotie-medewerkers zorgen er voor, dat Diergaarde Blijdorp aanzienlijke morele en financiële steun ontvangt. Zij doen dat uiteraard graag maar hopen dat u ook enig begrip kunt opbrengen voor het feit, dat bijvoorbeeld het secretariaat of andere "afdelingen" niet altijd even gemakkelijk bereikbaar zijn. Als belangrijkste verenigings-vraagbaak hebben we dan ook een jaar geleden het secretariaat (Vriendenfoon) verbonden met een antwoordapparaat. Aarzelt u niet om (zo nodig) uw naam en telefoonnummer op het bandje in te spreken; u wordt dan zo spoedig mogelijk door de secretaris teruggebeld. Zoals we van u inmiddels gewend zijn verlopen de contributiebetalingen zeer voorspoedig. Toch zijn er nog wel wat leden waarvan de jaarlijkse bijdrage nog niet is ontvangen. Als die laatsten alsnog zo spoedig mogelijk met gebruikmaking van de daarvoor bestemde acceptgirokaart f 30,of meer overmaken, dan hoeven er geen herinneringen verzonden te worden wat de vereniging heel wat geld en onze secretaris veel moeite en tijd scheelt.

Algemene ledenvergadering op 27 april 1991

Jaarverslag 1990 van de secretaris

Hierbij nodigen wij alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uit tot het bijwonen van de jaarlijkse algemene ledenvergadering op zaterdag 27 april a.s. in de aula van de Wolfert van Borselen Scholengemeenschap (tegenover de ingang van Diergaarde Blijdorp). Toegang tot de aula wordt op 27 april 1991 verleend tegen inlevering van het daarvoor bestemde toegangsbewijs aan uw lidmaatschapskaart 1991.

In het vorige jaarverslag liet ik u weten, dat we de dikhuidenaktie zouden afsluiten.....maar wel met één miljoen gulden! Dat hebben we dus gedaan! Alleen de lijstjes met nieuwe leden blijven wat achter bij mijn verwachtingen; "slechts" 263 nieuwe leden voegden zich bij ons, terwijl 195 mensen ons verlieten, zodat we eind december met 3.468 Vrienden deze Vereniging vormden. Maar met de twee aanmeldingskaarten in Vriendennieuws hebben we het u zo gemakkelijk gemaakt, nu moet u wel twee nieuwe Vrienden maken.

PROGRAMMA 9.30 uur 10.00 uur

Zaal open Algemene ledenvergadering AGENDA: 1. Opening door de voorzitter. 2. Notulen ledenvergadering d.d. 28 april 1990. Deze notulen zullen op telefonische aanvraag worden toegezonden (tel.010-4659015) en zijn ook ter vergadering aanwezig. 3. Jaarverslag van de secretaris-penningmeester. 4. Verslag en benoeming kascontrolecommissie. 5. Verslag excursies en vaststelling doel voor het komend najaar. 6. Verslag promotiewerkzaamheden. 7. Bestuursverkiezin g. Aftredend volgens rooster zijnmevrouw C.Groenhorst en de heer A.Noordermeer .Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld. Namen van eventuele tegenkandidaten dienen minimaal 28 dagen vóór de ledenvergadering bij het bestuur te worden ingediend en wel schriftelijk door 25 of meer gewone leden. 8. Vaststelling contributie 1991. Het bestuur stelt voor de jaarlijkse minimum-contributie te verhogen tot f 35,-. 9. Rondvraag. Eventuele vragen dienen 14 dagen tevoren schriftelijk bij het bestuur ingediend te worden, een en ander om de behandeling daarvan zo vlot mogelijk te laten verlopen. 10.Sluiting.

11.30 uur 13.00 uur

Lezing door Dr. L.E.M. de Boer over het werk van de Stichting Nationaal Onderzoek Dierentuinen. Gezamenlijke lunch in het Restaurant van Diergaarde Blijdorp, bestaande uit een lopend buffet met warme kip-kerrie met rijst of varkenshaas met roomsaus. Indien u aan deze lunch wilt deelnemen, gelieve u vóór 15 april 1991 f 15,- per persoon over te maken op girorekening nummer 135 78 03 t.n.v. Penningmeester Vereniging Vrienden van Blijdorp te Rotterdam onder vermelding van "lunch".

Na de lunch bent u vrij om in Diergaarde Blijdorp rond te wandelen.

De georganiseerde reizen en lezingen waren alle een succes en mogen zich in een steeds grotere belangstelling verheugen, wat soms tot organisatorische problemen kan leiden. Maar.... er gaan vele "enthousiaste Vrienden" in een hok. En regen deert ons ook niet, als we maar koffie krijgen!! Na een "kiosk-Ioos"- en een "container"tijdperk hebben we vlak voor de grote vakantie onze nieuwe winkel gekregen:"Links, naast de pinguins". Al spoedig bleek, dat zien ook kopen is. Al was het fraaie zomerweer niet direkt Dierentuinweer, de verkopen bereikten hierdoor toch een goed peil. Na het afsluiten van de dikhuidenaktie en een voorzichtige start van die voor de Amoerpanters, werd (door de geboorte van een olifantje) de eerste met recht "nieuw leven" ingeblazen.

Voor het komende jaar hopen we dus de fondsen bijeen te kunnen brengen voor een Amoerpanterverblijf, dat zal verrijzen op de Lelkraanvogelweide. Aan het eind van 1991 zal dan een begin met het Dikhuidenprojekt worden gemaakt. Om deze gestelde doelen te bereiken vragen we alle leden hun GAL te spuwen. Als u klachten heeft kunt u die natuurlijk ook kwijt, maar we bedoelen in dit geval: Giften bij b.v. jubilea of andere festiviteiten Adverteerders in Vriendennieuws Leden .. .en ook: medewerkers in ons Promotieteam Tot ziens in Blijdorp!!!

~U'OPQ ~Hp'~11 De specialist voor uw touringcarreis, zoals: • Dagtochten • Bruiloften • Personeelsreizen • Schoolreizen • Excursies • Meerdaagse reizen

01883-31220

~-'"

· TNigllt

KRAANVERHUUR

vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 - 437 57 77* fax 010 - 46212 95

Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestjes

en gezelschappen Diner met avondrondleiding

Hoogwerkers. Vorkheftrucks

Voor meer informatie: DIERGAARDE BLIJDORP Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 465 43 33

THIY TRANSPORT

vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 - 4375777* fax 010 - 46212 95

Resultaat 1990 en begroting 1991 Begroting 1990

ONTVANGSTEN Contributies Giften Rente Reizen Verkoop goederen Amoerpanter aktie Nadelig saldo

Staat van baten en lasten 1990

Begroting 1991

f 130.000

f 131.602

f 142.250 1)

40.000 55.000 35.000 170.000

57.136 58.427 38.506 46.321 24.783 1.328

50.000 80.000 41.000 127.000 2 )

f 430.000

1

)

10.000

f 450.250

f 458.103

Balans per 31 december 1990 ACTIVA Liquide middelen Kas Giro Bank

1989

-f 1.631

f

.657 82.901 854.023

12.816 715.390

f 726.575 Waarde goederen Reeds betaalde rekeningen Nog te ontvangen fakturen Nog te ontvangen verkopen Te verrekenen BTW22.325-

f

f

1.000 20.000 5.000 6.000 35.000 90.000 6.000 1.000 266.000

f 430.000 TOELICHTING: Staat van Baten en Lasten Winkel laat in het seizoen geopend Niet méér inkomsten uit advertenties Extra acceptgiro Amoerpanters Promotiekosten f 6.510 Inrichting container! 1.260 Inrichting winkel f 7.644 Nieuwe plastic tasjes f2.500 Voorraad beheer f1.990

1)

2) 3) 4)

ATELIER

ES I E

Berkendaal 157 3075 XD Rotterdam tel.: 010 - 4324693

.816 24.205 2) 7.436 3) 6.230 35.518 70.028 19.904 4 ) .966 27.000 266.000

f

3)

24.500 7.500 7.000 41.000 60.000 8.000 2.250 300.000

f 450.250

f 458.103 Begroting 1991 1) 2) 3)

Vrijwil1ige verhoging contributie Voorzichtiger raming i.v.m. weersomstandigheden Opgenomen onder "Diversen"

portretopdrachten - ontwerpen Ferdinand Sikken Joyce Turek

SCHILDERIJEN AQUARELLEN GRAFIEK KERAMIEK ~N~ENNffi~

PASSIVA Reeds ontvangen contributie Te betalen rekeningen Te betalen BTW Voorziening Dikhuiden Voorziening Amoerpanters Vermogen

f

101.074 4.104 .169 1.203

937.581 94.683 6.188 20.000 40.000

f 855.450

f 1098.452

f 88.214

f

UITGAVEN Jaarvergadering Vriendennieu ws Acc.giro-en lidm.kaarten Administratiekosten Reizen Inkoop goederen Promotiekosten Diversen Voorziening Amoerpanters Voorziening Dikhuiden

1990

2.366

62.649 1.556 6.209 1000.000 27.000 1.038

f 855.450

f 1098.452

6.039 24.831 734.000

Voorjaarsexcursie naar de zoo van Duisburg op 25 mei 1991. De voorjaarsexcursie voert ons dit jaar naar Duisburg. Hierbij worden de leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot deelname aan deze excursie. De volgende punten zijn van belang: • vertrek om 8.30 uur • plaats: Conradstraat (bij het Centraal Station) in Rotterdam • aankomsttijd in Duisburg: omstreeks 12.00 uur geplande aankomsttijd in Rotterdam: ca. 22.30 uur • kosten: f 40,- voor leden van de Vereniging en f 45,- voor introducées In deze bedragen zijn begrepen: • de busreis Rotterdam - Duisburg v.v. kopje koffie onderweg • toegang tot de Duisburgse dierentuin (incl. dolfijnen- en walvissenvoorstelling) • fooi voor de buschauffeur Op de terugreis wordt u in de gelegenheid gesteld een diner te gebruiken. In de Zoo van Duisburg bestaat gelegenheid een lunch te gebruiken, maar u kunt natuurlijk ook zelf een lunchpakket meenemen. Aanmelding voor deze excursie:

Het verschuldigde bedrag dient u over te schrijven naar postrekeningnummer 2071059 t .n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp, Afd. Excursies, Kortedreef 48 te Rotterdam, onder vermelding van: "Duisburg 1991". De giro-overschrijvingen dienen uiterlijk 15 mei 1991 te zijn ontvangen. Mocht het in verband met de beschikbare ruimte in de bus(sen) noodzakelijk blijken, dan zullen de aanmeldingen in volgorde van ontvangst worden behandeld. Indien u zich dus wenst te verzekeren van deelname aan deze excursie is snelle overmaking van het te betalen bedrag aan te bevelen. In verband met de uiterst scherpe prijscalculatie voor deze tocht is het helaas niet mogelijk het verschuldigde bedrag te restitueren voor afmeldingen die later dan 22 mei a.s. zijn ontvangen. Aangezien er aan de grens niet gestopt zal worden voor het wisselen van geld, dient u al bij vertrek uit Rotterdam over Duits geld te beschikken. Tenslotte: denkt u er vooral aan een geldig paspoort, een nog geen vijf jaar verlopen paspoort of een geldige toeristenkaart mee te nemen? Zonder deze bescheiden kunt u niet mee! Het is alweer negen jaar geleden, dat we een dagexcursie naar Duisburg organiseerden. Sindsdien is daar al weer zó veel veranderd, dat een bezoek zeker zéér de moeite waard is. Tot de sindsdien nieuw gebouwde verblijven behoren een modern verblijf voor Reuzenotters (1984), een Zuid-Amerika verblijf voor o.m. Reuzenmiereneters en Tapirs (1984), een modern complex voor grote katten (1986), een nieuw buitenverblijf voor de Gorilla's (1987), een schitterende Chinese tuin (1988) en prachtige doorloop-volières (1989). Onlangs werd een bijzonder groot verblijf voor een troep Hyenahonden in gebruik genomen, waarin op gezette tijden een kunstzebra de honden tot een felle jacht aanzet. Zeer tot de verbeelding sprekende fokresultaten werden en worden bereikt met o.m. dolfijnen (tuimelaars), Fossa's, Nevelpanters, Zwijnsdassen, Bongo's, Wombats, Siamangs, Penseelzwijnen en vele andere diersoorten. Dat alles gevoegd bij de reeds in 1981 aanwezige bijzonderheden die u in Europa nergens anders te zien krijgt als Beluga's (Witte walvissen), Jacobita's (Commerson's dolfijnen) en Tonina's (Zoetwaterdolfijnen) staan er borg voor dat u een onvergetelijke excursie te wachten staat!

Zesdaagse dierentuinreis naar Zwitserland De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert van 22 tot en met 27 juni 1991 een zesdaagse dierentuinexcursie naar Zwitserland. Op het programma van deze zeer interessante reis staan bezoeken aan de dierentuinen van Mulhouse, Bern, Zürich en Bazel. Het totale programma van deze reis luidt:

ZATERDAG 22 JUNI 199 1 Om 7.00 uur vertrek uit Rotterdam, van waar we per bus naar Mülheim (Zuid-Duitsrijden voor diner en overnachting in Hotel Bauer. land) ZONDAG 23 JUNI 1991 Bezoek aan de dierentuin van Mulhouse (Frankrijk). Diner en overnachting in Mülheim. MAANDAG 24 JUNI 1991 Bezoek aan Tierpark Dählhölzli in Bern. Diner en overnachting in Mülheim. DINSDAG 25 JUNI 1991 Bezoek aan de dierentuin

van

Zürich.

Diner

en

overnachting in

Mülheim.

WOENSDAG 26 JUNI 1991 Bezoek aan de dierentuin

van

Bazel.

Diner

en

overnachting in

Mülheim .

DONDERDAG 27 JUNI 1991 Vroeg in de morgen vertrek uit Mülheim. Afscheidsdiner in Nederland en aankomst in Rotterdam. Dit programma heeft een voorlopig karakter en wordt u onder voorbehoud gepresenteerd. De reis wordt gemaakt per luxe toeringcar. Het arrangement is afgesloten op basis van (5x) half-pension (logies, ontbijt en diner) in een tweepersoonskamer. Voor een eenpersoonskamer (beperkt beschikbaar!) is een toeslag verschuldigd van f 60,- p.p. voor de vijf overnachtingen. DE RE ISSOM BEDRAAGT f 700,- per persoon voor leden van de Vereniging en f 730,voor introducées (die daarmee automatisch voor het lopende jaar lid zijn), waarbij zijn inbegrepen: vervoer van Rotterdam naar Zwitserland V.v. • vervoer naar en van de vier in het programma opgenomen dierentuinen • toegang tot de vier dierentuinen • afscheidsdiner in Nederland overnachtingen (5x) op basis van half-pension annuleringsverzekering NIET INBEGREPEN ZIJN: • reis(bagage)verzekering • lunches • uitgaven van persoonlijke aard Voor deze reis dient u te beschikken over een geldig(e) paspoort of toeristenkaart of een nog geen vijf jaar verlopen paspoort. Het aantal deelnemers aan deze reis is beperkt tot 54 personen. Bij minder belangstelling (d.w.z. minder dan 40 personen) behoudt het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp zich het recht voor deze reis, eenzijdig, te annuleren. De door u reeds betaalde voorschotbedragen zullen in dat geval uiteraard aan u worden gerestitueerd onder inhouding van eventueel verschuldigde kosten. Indien u wilt deelnemen aan deze interessante excursie verzoeken wij u zo spoedig mogelijk f 200,- per persoon als eerste aanbetaling (tevens bewijs van boeking) over te maken op girorekening nummer 2071059 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blij dorp , Afd. Excursies, Kortedreef 48 te Rotterdam onder vermelding van: "Zwitserland 1991", alsmede uw telefoonnummer. Geeft u a.u.b. met de code "lP" aan, dat u uitdrukkelijk een 1-persoonskamer wenst! Voor meer informatie over deze reis kunt u zich wenden tot: Daan van Herwijnen, Lijsterbes 22, 3224 RD Hellevoetsluis telefoon 01883-17161 (na 20.00 uur)

Lex Noordermeer, Roemer Visscherstraat 118, 3132 EV Vlaardingen telefoon 010-4347746 (na 20.00 uur)

Voor een uitgebreide beschrijving van de in deze excursie opgenomen dierentuinen verwijzen we u naar de serie "Dierentuinen van de Wereld" delen 2 en 7 (resp. Frankrijk en Zwitserland) in Vrienden nieuws. Volledigheidshalve volgt hier een korte beschrijving van de vier te bezoeken tuinen. De dierentuin van MULHOUSE is duidelijk in opkomst: van een betrekkelijk simpele tuin heeft deze zich onder de huidige directie ontwikkeld tot een van de belangrijkste en fraaiste dierentuinen van Frankrijk. De dierentuin is ruim opgezet en kent aanzienlijke

hoogteverschillen. Veel aandacht wordt besteed aan de beplantingen en wat de dierencollectie betreft ligt het accent op de primaten: apen en halfapen, waaronder diverse uiterst zeldzame soorten. Wat u in Mulhouse niet te zien krijgt zijn typische dierentuindieren als olifanten, giraffen of nijlpaarden maar dat dubbel en dwars gecompenseerd door fraaie verblijven en bijzondere dieren, waaronder de alleen in Mulhouse aanwezige Prins Alfred herten. Tierpark Dählhölzli in BERN bestaat uit twee gedeelten: het grootste deel is voor iedereen gratis toegankelijk en huisvest vooral hoefdieren (diverse soorten herten, wilde schapen en geiten, bizons en wilde zwijnen) maar ook otters, bevers en watervogels.Tegen betaling kan men het Vivarium bezoeken met het direct daarachter gelegen terrein, waar o.m. Przewalskipaarden, Muskusossen, Elanden, Wisenten, Lynxen, Tijgers, Zeehonden, Pinguins, Wolven en Rendieren worden gehouden. Het Vivarium is een gecombineerd Vogelhuis, Aquarium en Reptielenhuis, waarin ook enkele tropische zoogdiersoorten (o.m. kleine apen en kantjils) zijn ondergebracht. De dierentuin van ZURICH is zonder twijfel een topper, hoewel ook hier trekkers als Giraffen nog altijd ontbreken. Maar daar staat zo veel fraais tegenover, dat een bezoek aan deze dierentuin zeer aan te bevelen is. Gelegen op de Züricher Berg vergt een bezoek ook wel de nodige lichamelijke inspanningen. Direkt achter de ingang ligt het gloednieuwe en zeer moderne Hauptgebäude, waarin u allerlei diersoorten (van ongewervelden, vissen, amfibieën, reptielen en vogels tot primaten) aantreft. Andere moderne verblijven vindt u hier voor o.m. de grote katachtigen, mensapen, neushoorns en olifanten. Zürich is een van de weinige dierentuinen waar men met Zwarte neushoorns en Aziatische olifanten fokt en bovendien fokt men hier op grote schaal met Vicuna's, Arabische oryxen, Sneeuwluipaarden en onnoemelijk veel andere zeldzame diersoorten. Deze dierentuin moet u echt gezien hebben! De dierentuin van BAZEL (door de inwoners van de stad liefkozend Zolli genoemd) is van oudsher een van de belangrijkste Europese dierentuinen. Fraaie verblijven en een dierenverzameling om jaloers op te zijn zorgen voor een indrukwekkende afsluiting van deze dierentuin-reis. Het Vivarium is een architectonisch hoogstandje en huisvest een schitterende collectie vissen en reptielen. Hetzelfde geldt voor het moderne (mens)apenhuis, waarin al heel wat bijzondere apensoorten geboren werden (o.m. Douc-Iangoeren, Neusapen, Kloss gibbons en natuurlijk vele Orang oetans en Gorilla's). De Okapi's, Kleine koedoes, Bongo's en niet te vergeten de Somali ezels zijn een lust voor het oog, net als de imposante fokgroepen Pantserneushoorns en Dwergnijlpaarden. De laatste jaren is men druk doende (opnieuw) een fokgroep Mrikaanse olifanten op te bouwen en tussen de bedrijven door ziet u hier ook nog Fossa's, Manenwolven, Sneeuwluipaarden en vele andere bijzonderheden die een bezoek zeer de moeite waard maken .

•

1=b=a=s=i=l=o~a

VANHOGENDORPLAAN1~ 3135BJ VLAARDINGEN

Voor informatie:

~ 010-4705620 B.g.g. 01 0-4712474

DAK

~~~~~~~~~

ISOLATIE REPARATIE ONDERHOUD

alle soorten zinkwerken!

DE MEEST AllROUND DAKBEDEKKER UIT DE REGIO!!!

In memoriam Dr. A.e.V. van Bemmel Een summier berichtje in de "Interne Mededelingen" voor het personeel van Diergaarde Blijdorp van november 1990 maakte melding van het feit, dat op 20 oktober 1990 op 82-jarige leeftijd was overleden oud-directeur van Diergaarde Blijdorp Dr. A.C.v. van Bemmel. Dr. van Bemmel werd op 1 januari 1957 benoemd tot onder-directeur van Diergaarde Blij dorp. Daarvoor was hij van 1937 tot 1957 als bioloog werkzaam in 's Lands Plantentuin in Buitenzorg (het huidige Bogor) in Indonesië. In 1951 keerde hij terug naar Nederland en was als leraar verbonden aan de Rijks HBS te Alkmaar, tot hij in 1953 over ging naar de afdeling Natuurbescherming en Landschap van het Staatsbosbeheer. Op 1 januari 1961 werd Dr. van Bemmel benoemd tot directeur van de Rotterdamse Diergaarde als opvolger van Ir. F.J.Appelman, welke functie hij tot maart 1969 heeft vervuld. Dr. van Bemmel stond niet alleen aangeschreven als een excellent bioloog, maar ook als een uitstekend scribent. Elke maand, vanaf zijn komst in 1957 tot aan 1969 schreef hij als het ware het maandblad "Blijdorp-Geluiden" vol met zeer lezenswaardige artikelen over uiteenlopende onderwerpen. Daarnaast werkte hij mee aan diverse boeken en periodieken op dierentuingebied. In de serie AB (Artis Bibliotheek) schreef hij het boek "Een moderne ark van Noach, de dierentuin als redding voor bedreigde diersoorten" , dat hij opdroeg aan Ir. F.J.Appelman. Samen met Dr. E.F.Jacobi, toen directeur van Artis, adviseerde Dr. van Bemmel de Surinaamse regering inzake het tot standkomen van een dierentuin in Paramaribo. Begin 1969 verzocht Dr. van Bemmel om van zijn taak als directeur van Diergaarde Blijdorp te worden ontheven. Het toenmalige bestuur meende aan dit verzoek te moeten voldoen en hem werd op 1 maart 1969 eervol ontslag verleend. Dit onder dankzegging voor de belangrijke bijdragen, nationaal en internationaal door hem gegeven bij de ontwikkeling van de Rotterdamse Diergaarde tot een recreatieve en wetenschappelijke instelling van naam. Inmiddels was Dr. van Bemmel benoemd tot Rijksadviseur voor de Natuurhistorische Musea, verbonden aan het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie te Leiden. Zijn heengaan is zeker een gemis voor de wetenschap op het gebied van de flora, maar van de fauna in het bijzonder. K. van Zwieten

Giften Van 1 november 1990 tot en met 8 februari 1991 ontvingen wij voor de Amoerpanters de volgende giften: f 5,-van L.Noordijk, Rotterdam f 10,-van Pelt, F.K.ok, H .Lorwa, C.Doesburg, W.Peperkamp, M.Romeny, B.Schapers, J .van Es te Rotterdam; G.Schulz te Roermond, A.Doorduyn te Mijnsheerenland, N. de

Raadt te Nieuwerkerk a.d. IJssel, A.Lankamp te Scherpenzeel en H. van Selm te Schiedam f 10,75 van A.Kats te Rotterdam f 15,- van H .Dekker te Rotterdam, D.v.Boxel te Den Haag, L.Broekarts te Schiedam f 20,- van J .Schep te Oud-Beyerland, G.Schulz te Roermond, W.Nelemaat en H.Baas te Vlaardingen f 25,- van E.Pepermans, H.Oostendorp, A.Harmsen, C.Diemer, L.Punt en P.Sprenger te Rotterdam, Y.Karreman te Brielle, W.Euser te Breda, A.Rosier te Bussum, N.v.d.Berg te Den Haag, J.Roelofs te Hellevoetsluis, H.Kooiker te Krimpen a.d.IJssel, J.Bronder en P.Trimp te Nieuwerkerk a.d.IJssel, F.Telkens te Spijkenisse en S.Brobbel te Vlaardingen f30,- van N.vos te Rotterdam, N.N. f 40,- van M.van Loo, Capelle a.d. IJssel f 50,- van M.v.d.Geer, Amstelveen; P.Henriquez, Holten; M.Beyer, Rozenburg; M.Huender; Korsten, Utrecht f60,- van S.v.d.Berg en F.Ramack te Rotterdam; Bood, Berkel Rodenrijs f75,- van L.Klein-Duppen te Dieren f 100,- van H.Meertens te Rotterdam, N.N. via de heer Dorresteyn f200,- van C.van Lent te Rotterdam f250,- van S.Smael te Rotterdam; N.N. f500,- N.N. plus f2.500,- Extra contributie van een der leden! Zo kan het natuurlijk óók!

de ondergrond zwart is met witte strepen in plaats van het gebruikelijke wit met zwarte streepjes. Hoe een zebra ook gestreept is, de schakering van de huid beschermt hem zeker tegen aanvallen. Voor-

lang naar het beest zoeken. De onderlinge band is dus zeer hecht te noemen. De groepjes zijn zwervend, dus niet aan een territorium gebonden. Het gebeurt regelmatig dat gezinsgroepen en hengstengroe-

al op grotere afstand is een zebra moeilijk van zijn omgeving te onderscheiden, wat hem als prooi moeilijker op te sporen maakt. Aan de andere kant is bij de steppezebra het streeppatroon een herkenningsmiddel voor soortgenoten. De Chapmanzebra (dit is trouwens de ondersoort die in Blijdorp te zien is) heeft bijvoorbeeld op de poten minder strepen en mooie stevige manen op de nek. Je herkent de verschillende (onder) soorten dus vrij duidelijk. De Steppezebra (waartoe ook de Chapman behoort) leeft in kleine groepen van maximaal 15 dieren. Er zijn twee soorten groepen, namelijk een "gezin" van een hengst, merries en de jongen, en vrijgezellengroepen van enkel hengsten. Sommige volwassen hengsten leven solitair. Als in een "gezin" een dier verdwaalt zullen de andere dieren uren-, zelfs dagen-

pen zich verzamelen in grote kuddes, bijvoorbeeld om te slapen, te trekken of als er toevallig lekker veel gras in de buurt is. Binnen zo'n grote kudde is echter geen organisatie. Rangordes tellen slechts binnen de afzonderlijke groepen. Als de groep trekt is de volgorde in rang het duidelijkst waar te nemen. De hoogstgeplaatste merrie leidt de groep, de andere merries volgen haar, ook weer in volgorde van rang. Iedere merrie op zich wordt weer gevolgd door haar jongen, gerangschikt naar leeftijd, de jongste het eerst. Aan het eind van zo'n optocht loopt dan de hengst, hij dekt de achterhoede. De halfvolwassen dieren verlaten de gezinsgroep als ze één tot vier jaar oud zijn. Zebramerries worden drachtig als ze tweeeneenhalf jaar oud zijn en al tot een groep behoren. Een jonge hengst verlaat zijn familie meestal al binnen het

Voorts ontvingen wij giften met speciale bestemmingen (voornamelijk dikhuidengebouw): f 5,- van J.Muller te Rotterdam f7 ,50 van M.Onnekink te Rotterdam f 15,- van W.Neelemaat te Vlaardingen f25 ,- van P.Trimp, Nieuwerkerk a.d. IJssel; W.Neelemaat, Vlaardingen f 50,- van J.de Ruyter, Rotterdam; T.Boeschoten te Woerden f 100,- van BCC Elektro Zaken te Amstelveen f 250,- van Haagtechno BV te Den Bosch f 500,- van PPE Centre te Eindhoven f 1.000,- van Canon Benelux Foto te Nieuw Vennep f 1.407,89 van Total Nederland te Rotterdam Bovendien een notariële schenking van vijf jaar lang elk jaar f 5.500,- (begonnen in 1990) van één van onze leden. Goed voorbeeld doet goed ...... ? Juist!

Zebra's Dat de zebra tot de paardachtigen behoort zal u waarschijnlijk niet vreemd in de oren klinken. Deze familie (Equidae) bevat één geslacht met zes soorten, die op hun beurt weer in vele ondersoorten verdeeld zijn. De naam zebra wordt gegeven aan 3 soorten "tijgerpaarden" die in Afrika ten zuiden van de Sahara leven. De schakeringen in zwart-witte strepen zijn zo talrijk als er zebra's zijn; iedere zebra zit uniek in zijn vel , de huid is als het ware zijn vingerafdruk. De Grevy-zebra is heel fijn gestreept, de Chapman en de Grantzebra veel grover. Soms lijkt het wel of <

fflW.NDENNlElJ\I.h

w-

14

·~

~ENNlE~ '- 15

DE 800.000

Vereniging vrienden van Blijdorp

ADRESSEN VAN MULTIMAIL IWII1IIM@

het modem geoutilleerde mailingbureau in 't hart van bedrij· vig Nederland: Rotterdam! Alle denkbare (en soms ondenkbare!) adressen zijn direct beschikbaar voor het adresseren van uw mailings. Naar 2255 zelfstandige apotheken of 165 deurwaarders. Naar 6410 groenteboeren of 10 wapen-en munitiefabrikanten. Kortom, naar bijna 1600(!!) verschillende adresgroepen.

100000 MAILINGS IN 24 UUR OP DE POST? Dat wordt geregeld' Want MultiMail levert niet alleen adressen. Ook het gehele traject van vouwen, insteken, adresseren en ter post bezorgen wordt door MultiMail verzorgd.Overigens, kleinere aantallen zijn even welkom en worden met dezelfde zorg behandeld' BEHEER VAN UW ADRESSENBESTAND Er is nog ruimte op de computer van MultiMail voor het beheren van uw eigen adressenbestand . Dat is praktisch, want dan bent u verzekerd van up-to-date adressenlijsten, die u meteen kunt inzetten voor uw mailings. DE 3 P' S VAN MUL TlMAIL

1@j;Jlj;

alle technische faciliteiten onder één dak: adresseren op cheshire/davac of zelfklevende etiketten, prepostale verwerking, insealen, vacumeren, verpakken , enz., enz.

l@jltlMîi

"vliegensvlug mailen" is het motto van MultiMail. Daar zijn al onze medewerkers op getra i nd.

1r.t@~9'1"!:P.!:iP.!:P.lä",,",j"IIP!1::I!'l,· I

I

door een goede organisatie, kunnen wij efficiënt werken . En dat merkt u in de kosten. Het dagelijks bij de PTT aanleveren van gigantische hoeveelheden post, levert bovendien een belangrijk porto-voordeel op. Dat kan oplopen tot een totaalkorting van wellO%!

•

c"

Van Hoorn

BYe

BOUW - EN AANNEMINGSBEDRIJF

Groenedijk 12 2903 LZ Capelle aan den ijssel Tel.: 010-4503333 Telefax (010) 4501586

~ENNIE~ 16

/

VIkt~vÛAf ~(JM, VKeé

Adres Postcode _ _ __ _

Plaats. _ _ _ _ _ __ __

Tav

Tel

Fax

Telex

Deze bon lil ongefrankeerde enveloppe zenden aan Mult,Mail B V Antwoordnummer 3027,3000 WB Rotterdam

~ENNlEUWs 17 ,

jaar. Maar als er genoeg speelmakkers zijn en het dier zich thuis voelt in de groep, blijft hij wel tot zijn vierde jaar. Als een hengst zes jaar oud is kan hij zelf leider van een groep worden.De voornaamste vijanden van de zebra zijn de hyena en de leeuw. In Kenia heb ik menige zebra met een grote wond aan zijn achterkantje of met afgehapte staart gezien. Geen prettig gezicht, maar beter een zebra zonder staart dan geen zebra, nietwaar? Verreweg de gevaarlijkste vijand van de zebra is echter de mens. Die "diersoort" heeft er

immers voor gezorgd dat de Quagga in de vorige eeuwen de Burchells zebra in deze eeuw volledig zijn uitgeroeid. Heden ten dage dreigt voor de Bergzebra (Equus zebra) eenzelfde lot. Alleen de Steppezebra is nog talrijk; zo'n 250.000 dieren naar schatting. En het zou toch werkelijk te gek worden als we in de 21ste eeuw zouden moeten constateren , dat de mens er ook in is geslaagd om deze veelvuldig op de graslanden voorkomende "tijgerpaarden" met uitsterven te bedreigen. H.Hagen

ons personen opgeeft als end van Blijdorp

,

ik word ook 'Vriend' van Blijdorp en ontvang bij mijn lidmaatschap twee gratis kaartjes voor Blijdorp of Artis en vier maal per jaar "Vriendennieuws" .

dhr./mevr.: ... ....... ...... .............. ..... ............ ................ ... ... .. ... .... .. adres : ............ ....... ............ .... ........... .......... .. nr.: ......... .. ... ........ . postcode : ... .................... plaats : .......... ... ................... ........ ... .. . geboorte datum: ... .... .. .. .. ......... .. .................... .. .. ...... .. ............. ..

Deel 18 ZUID-OOST EUROPA Na ons bezoek aan Polen trekken we bij onze tocht langs de dierentuinen van de wereld zuidwaarts en arriveren in de Balkan en omstreken, dat wil zeggen Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Joegoslavië, het Europese deel van Thrkije, Albanië en Griekenland. Met die laatste drie zijn we al gauw klaar: voor zover mij bekend is er in ALBANIE geen enkele dierentuin of andere dierenverzameling te vinden, terwijl in GRIEKENLAND alleen in de stad Athene een piepklein dierentuintje schijnt te bestaan. Daarnaast zou het eiland Rhodos een voor het publiek opengesteld aquarium bezitten en voor het Europese deel van TURKIJE wordt in de literatuur alleen melding gemaakt van een kleine dieren collectie in Istanbul. Geen van de hier genoemde instellingen heeft echter internationale betekenis.

telefoon: .............. ... ...... ..................... .. ... ... ......... ... ... .... ... ... .. ... .

De bij dierentuinkenners het hoogst aangeschreven dierentuin in dit deel van Europa is ongetwijfeld de Budapest Föváros Allat- és Növénykertje ofwel de 12 ha grote dierentuin van BOEDAPEST in HONGARIJE. Al in 1864 opgericht en in 1866 geopend was deze dierentuin aanvankelijk meer een recreatiepark voor kinderen met wat dierenverblijfjes. Van 1907 tot 1912 vond een ingrijpende wijziging plaats tot een echte zoölogische tuin, die door de 'l\veede Wereldoorlog vrijwel volledig werd teniet gedaan: veel gebouwen werden vernietigd en na het einde van de oorlog telde het totale dierenbestand nog maar 7 dieren! Op dit moment omvat de collectie weer zo'n 570 verschillende diersoorten. Overigens beperkt men zich in Boedapest niet tot dieren alleen: in een tropisch kassencomplex (Palmenhuis) is een grote verzameling tropische planten te bewonderen, afgewisseld met aquaria en terraria.

giroibankrekening: .. .... .. ........ ... ..... ...... .. ...... ...... ......... ... .... ... ... . Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro. Ik heb 2 nieuwe leden opgegeven en kies voor het tinnen 0 olifant Irma met jong beeldje van: Dwergnijlpaarden-paar

o

Na betaling het beeldje sturen aan:

dhr./mevr.: .... ..... ... ......... ...... ... .. .. ....... ........ ........ .............. ..... ... . adres: ..... ... .... ..... ...... .. ........... ...... ... ............. nr.: ... ....... .... ....... .. postcode: .. ... ....... ........... plaats: .... ..... .... ........ ............ .. ... ...... ..

Vereniging Vrienden van Blijdorp Schepenstraat 71 , 3039 Ne Rotterdam

ltaten geboekt met In 1985 werd in de 'p 10 meter onder de se en Middeleeuwse larium/reptielenhuis aria en 36 aquaria 'erschillende soorten ~ptielen.

n VESZPREM werd liek geopend in een 1 de stad. De dierentrekt per jaar ruim e dierencollectie beieren behorende tot orten, voornamelijk De tuin is meer een larin inheemse dierke plaats innemen, Chimpansees, Leeu.er te vinden. )rentuinen bevinden 3 ha. groot, 120 ver1 en jaarlijks rond GYÖR (12 ha., ruim aronder Bavianen, m, Tijgers, Poema's lekers per jaar). ~DENNlEU\\h

19

" ;j

jaar. Maar als er gel en het dier zich th blijft hij wel tot zij hengst zes jaar oud van een groep wordE anden van de zebn leeuw. In Kenia het een grote wond aru met afgehapte staal gezicht, maar betE staart dan geen zebl de gevaarlijkste vij echter de mens. Di

Olifantenverblijf in Boedapest

~ $.ot

0

~

o~

De~ ZUID-OOST: Na ons bezoek aan onze tocht langs dE wereld zuidwaarts E kan en omstreken, I rije, Roemenië, Bul! Europese deel van Griekenland. Met d al gauw klaar: voor in ALBANIE geen e dere dierenverzame in GRIEKENLANI Athene een piepklei te bestaan. Daarna~ dos een voor het aquarium bezitten deel van TURKIJE alleen melding gen dierencollectie in I: hier genoemde ins' internationale betel; ~DENNIE~ ,. 18 '

0,-4

~

= = = ~ ~

Q)

~

Q)

0,-4

> ~

= =

0Q 0,-4

Q)

LO LO LO

0

~ ~

~

S S ;j

E-1 E-1 0

il)

~

'"d ~

0 0

~

$.ot

~

>

~

Q)

~Cl

~

~

~

P':l

~ 0

~

0

~

Jaarlijks komen er zo'n anderhalf miljoen bezoekers. Tot de meest bijzondere diersoorten die in Boedapest te zien zijn behoren Vari's, Mayotte maki's, Goudbuikmangabeys, Sumatraanse orang oetans, Amoer luipaardkatten, een paartje Aziatische olifanten, Grevy zebra's, Onagers, Dorcas gazelles en Saiga's.

heeft wel goede resultaten geboekt met o.a. Europese otters. In 1985 werd in de binnenstad van Pecs op 10 meter onder de grond in oude Romeinse en Middeleeuwse keldergangen een aquariumlreptielenhuis ingericht. In 27 terraria en 36 aquaria vindt u hier zo'n 100 verschillende soorten vissen, arnlïbieën en reptielen.

De qua oppervlakte grootste dierentuin van Hongarije is te vinden in de stad SZEGED, die over 50 ha. beschikt, waarvan overigens nog maar 4 ha. is ontwikkeld. Deze dierentuin werd pas is 1989 geopend en de dierencollectie is nog vrij bescheiden: in totaal 400 dieren in bijna honderd verschillende soorten, waaronder Mayotte maki's, Witgezichtsaki's, 8 verschillende soorten Zuidamerikaanse klauwaapjes (waaronder Dwergoeistiti's, Zwartooroeistiti's en Leeuwaapjes), Wanderoes, Moerasrneerkatten, Goudbuikmangabeys, Manenwolven, Amoerpanters, Koelans en Vicugna's.

De Kittenberger Zoo in VESZPREM werd in 1958 voor het publiek geopend in een vallei aan de rand van de stad. De dierentuin meet 28 ha. en trekt per jaar ruim 400.000 bezoekers. De dierencollectie bestaat uit ruim 600 dieren behorende tot 140 verschillende soorten, voornamelijk zoogdieren en vogels. De tuin is meer een openluchtmuseum, waarin inheemse diersoorten een belangrijke plaats innemen, maar ook exoten als Chimpansees , Leeuwen en Poema's zijn hier te vinden.

Uit 1960 stamt de dierentuin in de stad PECS, gelegen op de zuidhelling van de Mecsek berg op 3 ha. bebost gebied. De dierentuin bezit een bescheiden dierencollectie zonder echte bijzonderheden, maar

Andere Hongaarse dierentuinen bevinden zich in DEBRECEN (6 ha. groot, 120 verschillende diersoorten en jaarlijks rond 360.000 bezoekers) en GYÖR (12 ha. , ruim 100 diersoorten waaronder Bavianen, Chimpansees, Leeuwen, Tijgers, Poema's en Zebra's; 80.000 bezoekers per jaar). yRJENDENNlElJlAA..

19'
De dierentuin van ZAGREB werd in 1925 gesticht en beslaat ca. 12 ha. in het Maximir Park van de stad. Ruim 200 verschillende diersoorten (zoogdieren, vogels en reptielen) vormen de dierencollectie, die gedeeltelijk in ouderwetse verblijven is gehuismaar de grotere vest, zoogdieren hebben redelijk ruime perken tot hun beschikking. Deze dierentuin komt o.m. de eer toe ooit met Zwarte neushoorns gefokt te hebben. Enigszins vergelijkbaar met Zagreb is de dierentuin van BELGRADO: een redelijke dieren collectie met vrijwel alle "standaard-soorten", gehuisvest in niet al te fraai ogende verblijven. Ook de Zooloski vrt Grada Beograd verwierf internationale bekendheid door een bijzonder fokresultaat: deze dierentuin komt voor op het nog altijd vrij exclusieve lijstje van plaatsen waar met Aziatische olifanten is gefokt. Zwarte neushoorns in Zagreb

Moeder en kind in Sofia

In BULGARIJE is mij slechts één dierentuin bekend, namelijk die in de hoofdstad SOFIA. De geschiedenis van deze dierentuin gaat terug tot 1888 toen arenden, beren, fazanten en herten in het prinselijk paleis-park werden ondergebracht. Geleidelijk werden daar nieuwe dieren aan toegevoegd en zo ontstond de eerste dierentuin op het Balkanschiereiland. Na de Tweede Wereldoorlog moest de tuin opnieuw worden opgebouwd en het belangrijkste wapenfeit van de zoo is de geboorte van een olifantje in 1965. In 1984 werd op een terrein van 25 ha. (er is nog eens 38 ha. beschikbaar voor verdere uitbreiding) een geheel nieuwe dierentuin in gebruik genomen en de oude gesloten. Per jaar komen er ca. 700.000 bezoekers kijken naar bijna drie duizend dieren (230 verschillende soorten), waaronder Witte neushoorns. Hoewel deze dierentuin mij niet uit eigen aanschouwing bekend is doen de beschikbare afbeeldingen een weliswaar moderne tuin vermoeden, waarin veel beton en bakstenen zijn verwerkt, maar die in onze (verwende) westerse ogen tamelijk armoedig en ten dele zelfs zonder meer lelijk overkomt.

20

Elders in Joegoslavië bevinden zich wellicht nog diverse kleinere dierentuintjes, zoals in Serajewo, Brioni, Ljubljana, Skopje en Split, maar gegevens daarover ontbreken . In Joegoslavië zijn uiteraard ook enkele publieksaquaria te vinden, zoals in DUBROVNIK (gesticht in 1953), MARIBOR (eveneens uit 1953 stammend) en ROVINJ (al in 1891 onder de Oostenrijkse monarchie gesticht), maar het zijn alle drie betrekkelijk kleine instituten. Wat ROEMENIE betreft beperkt het zoölogische gebeuren zich tot CONSTANTA en de hoofdstad BOEKAREST. De Gradina Zoologica Bucaresti beslaat ongeveer 6 ha. maar over de dierencollectie en de verblijven is in de mij ter beschikking staande literatuur weinig tot niets terug te vinden. Over het Prof. I.Borcea Aquarium in Constanza kan ik u ook niet veel meer melden, dan dat het in 1958 voor het publiek werd geopend.

In VARNA bevindt zich een nationaal Aquarium, dat jaarlijks door maar liefst 675.000 mensen wordt bezocht. Het aquariumgebouw werd gebouwd tussen 1906 en 1912 en de officiële opening vond plaats in 1932. Het aquarium richt zich naast tropische zoetwatervissen vooral op de dieren uit de Zwarte Zee.

Alle in dit artikel beschreven landen beleven op dit moment economisch gezien moeilijke tijden en het is een gegeven dat dierentuinen zich vooral ontwikkelen in "rijke" landen. Wellicht zullen ook de dierentuinen en aquaria in m.n. Hongarije, Bulgarije en Roemenië op termijn van de economische veranderingen profiteren en een grotere rol toebedeeld krijgen in de internationale dierentuingemeenschap.

JOEGOSLAVIE bezit meerdere (vooral kleine) dierentuinen, waarvan die in de hoofdstad Belgrado en Zagreb de belangrijkste zijn en de tuin in Palic doorgaat voor de fraaiste.

Lex Noordermeer

, 11IIENDENNJElJ\>;S y;-

Niet ver van de stad SUBOTICA vindt u de Palic Zoo. Deze in 1949 gestichte dierentuin bezit o.m. Az. olifanten, Giraffen, IJsberen, Bruine beren, Zebra's, Chimpansees en diverse grote Katachtigen. De Palic Zoo heeft zich vooral de afgelopen 10 tot 15 jaar ontwikkeld tot een van de grotere dierentuinen van het land en de botanische ontwikkeling van de dierentuin krijgt veel extra aandacht.

VEiENDENN lEl1Wo. 21·;:)

Laatste stuks ! PG 00 KN 10 PG 16 PG 25

Liggende dieren pluche van f 10,95 voor f 6,50, alleen nog aap of muis. Knijpdieren 10 assorti van f 22,50 voor f 12,50 Nijlpaard groot pluche (rose) van f 17,50 voor f 11,50 Zuigerdieren voor de auto, raam of deur: drie verschillende: leeuw, muis of olifant; van f 17,50 voor f 11,75 AU 20 Dikhuidenoplegger met witte truck van f 9,95 voor f 7,ZZ 03 Jorzolino handdoek (alleen in bruin/wit) van f 17,50 voor f 10,ZZ 50 Laatste jubileumkussentjes, heerlijk voor in de rug .... van f 7,50 voor f 3,50 • •

De unieke geboorte-reP.Qrtage van een olifant Op 25 november 1990 om half negen 's avonds werd in Diergaarde Blijdorp te Rotterdam een olifantje geboren. Dat was pas voor de tweede keer in Nederland. Moeder Irma schonk eerder in 1984 het leven aan de 'wereldberoemde' Bernhardine.

Hiermee vervallen vorige aanbiedingen Prijzen uitsluitend bij postbestelling Bestellingen per briefkaart aan het secretariaat Vermeldt duidelijk naam en adres, artikelnummer en omschrijving, kleur, diersoort stuur nog geen geld; U ontvangt een acceptgiro

Nieuwe leden gezocht! Van jaar tot jaar stijgt het ledental van onze vereniging, niet spectaculair maar wel gestadig. Dat doet het verenigingsbestuur (en u waarschijnlijk niet minder) uiteraard veel deugd, maar we zouden het aantal leden best wel eéns een flinke injectie willen geven. Het Promotieteam doet daar jaar in jaar uit vreselijk zijn best voor en zeker niet zonder resultaat. Toch willen we op alle leden een beroep doen om ook eens vrienden, kennissen, collega's offamilieleden op het bestaan van de Vereniging Vrienden van Blijdorp opmerkzaam te maken en dan zult u er verbaasd van staan hoeveel men sen de Rotterdamse Diergaarde een warm hart toedragen. Uit ervaring weten we, dat sommigen nog niet op de hoogte zijn van het bestaan van onze "fanclub" en anderen allang van plan zijn om lid te worden maar om de een of andere reden simpelweg nog niet de daad bij het woord gevoegd hebben. Om het voor u nog aantrekkelijker te maken om met anderen eens over de vele voordelen van het lidmaatschap van de Vrienden te praten (u weet wel: jaarlijks twee gratis toegangskaartjes voor Blijdorp of Artis, gratis toegang tot de zondagochtend-lezingen, toezending van Vriendennieuws, mogelijkheid tot deelname aan excursies naar binnen- en buitenlandse dierentuinen en, last but not least, 10% korting op uw aankopen in de Vriendenwinkel!) hebben we in dit nummer twee extra aanmeldingskaarten opgenomen. En als u d.m.v. deze kaarten tegelijkertijd twee leden voor de Vereniging wint, krijgt u als "beloning" het fraaie tinnen beeldje van olifant Irma met haar jong of het minstens even fraaie tinnen beeldje van twee dwergnijlpaarden (naar keuze) toegestuurd (zolang de voorraad strekt)! We rekenen op u allen! ~DENNIEl!Ws , 22

Bij de geboorte was geen mens aanwezig. Alleen de overige 7 olifanten leefden van buiten de kraambox mee. De gebeurtenissen werden vastgelegd via een geavanceerd camerasysteem, in het bijna donker. Deze videoband bevat het unieke geboorteverhaal, van de voorbereidingen, de eerste weeën, de geboorte zelf en wat daarna gebeurde: een indrukwekkend natuurgebeuren en vertederend schouwspel. De produktie van deze band kwam tot stand in samenwerking tussen Correct Business Electronics en de Diergaarde Blijdorp te Rotterdam. De opbrengst komt ten goede aan het nieuw te bouwen olifantenverblijf in Blijdorp. Verkoopprijs 29.95


ë

2

TI Ol UJ

~ENNIEtl\\iS

23

Nieuws uit Blijdorp

Nieuws uit andere dierentuinen

Verreweg het belangrijkste nieuws uit Blijdorp is voor u allang geen nieuws meer. De geboorte van olifantje "Yasmin" op 25 november 1990 en de (nu nog) drie IJsbeertjes zijn nationaal en internationaal op radio, t.V. en in de kranten dermate uitgebreid "in beeld" geweest, dat deze vreugdevolle gebeurtenissen u zeker niet ontgaan zullen zijn. Dat het in Blijdorp op sommige dagen rond de jaarwisseling met dikke rijen voor de kassa's wel hoogseizoen leek, vergrootte de pret nog verder..... .

Nadat vorig jaar in de dierentuin van HAMBURG voor het allereerst buiten Zuid-Amerika een nest Reuzenotters (Pteronura brasiliensis) werd geboren en grootgebracht, heeft deze heugelijke gebeurtenis zich daar inmiddels herhaald. Van de vijf jongen werd er één dood geboren, twee zijn er inmiddels gestorven maar de overige twee leven nog. Zoals we u al eerder in deze rubriek van Vriendennieuws meldden is het moederdier het enige vrouwtje van deze soort buiten Zuid-Amerika en bestond het eerste nest alleen uit mannelijke jongen. De twee overlevende jongen van nu daarentegen zijn allebei vrouwtjes en dat is wel een felicitatie aan Hagenbeck's Tierpark waard!

Wat minder spectaculair voor het grote publiek maar voor dierentuin-liefhebbers minstens even interessant vormt de aankomst van enkele ongewone dieren in Blijdorp. De eerste was een allang verwachte nieuwelinge: na jarenlang wachten arriveerde injanuari van dit jaar dan toch nog een echtgenote voor onze mannelijke Mishmi takin (Budorcas taxicolor taxicolor) in Rotterdam. Een in de dierentuin van Oost-Berlijn geboren vrouwelijke Takin van een jaar oud is bestemd om ook in Blijdorp voor nageslacht te zorgen, hetgeen tot op heden buiten het natuurlijke verspreidingsgebied van de Takin alleen in Oost-Berlijn en San Diego is gebeurd. Takins gelden als uiterst zeldzame dierentuindieren; het totale aantal Takins dat ooit uit zuidoost Azië naar Europa of Noord-Amerika kwam is te tellen op de vingers van twee handen! Gelukkig slaagde het Tierpark Berlin er in om een prachtige fokgroep Mishmi takins op te bouwen, die lange tijd uniek was in de wereld. Enkele jaren geleden kon de dierentuin van San Diego een mannetje en twee vrouwtjes Takins uit China importeren, waaruit inmiddels al enkele jongen zijn geboren. Deze Takins behoren echter tot een andere ondersoort, de Sechuan takin (Budorcas taxicolor sechuanensis). De derde ondersoort, de Gouden Takin (Budorcas taxicolor bedfordi), is uitsluitend in China te zien. Inmiddels zijn door Blijdorp afspraken gemaakt over de aankomst van een vrouwelijke Sechuan takin uit Shanghai en een in San Diego geboren mannetje van dezelfde ondersoort, waardoor Blijdorp dan over twee paren van twee verschillende ondersoorten zal beschikken! Nu zijn Takins niet van die heel gemakkelijke dieren: qua verzorging valt het allemaal nog wel mee, maar het zijn uiterst behendige klimmers die zonder speciale voorzieningen niet eenvoudig "binnen de perken te houden zijn". Omdat er in de nieuwe opzet van het werelddeel Azië maar plaats kan worden ingeruimd voor één stel Takins, zal het andere stel waarschijnlijk in een bevriende dierentuin worden ondergebracht. Andere nieuwkomers in Blijdorp zijn twee Lierherten (Cervus eldi) uit de dierentuin van Magdeburg en een op Schiphol in beslag genomen zending dieren uit Afrika, waaronder Witbuikegels, Potto's en een Witbuikschubdier. Lierherten zijn waarschijnlijk nooit eerder in Rotterdam aanwezig geweest en behoren tot de ernstig bedreigde diersoorten. De moeilijke Witbuikschubdieren daarentegen zijn wel eerder in Blijdorp gehouden. Het nu in Blijdorp aanwezige mannetje zou wel eens het enige exemplaar buiten Afrika kunnen zijn en is ondergebracht in het nachtdierenhuis waarin hij zijn verblijf deelt met de Gambia reuzenratten. Beide soorten behoren helaas niet tot de meest actieve bewoners van het gebouw maar zijn wat extra inspanningen van bezoekers-zijde zeker waard. Eind februari bracht gorilla Salomé haar negende (!) jong ter wereld, een meisje dat Sheila werd genoemd. Salomé's grillige moederzorgen kennende is iedereen uiteraard heel benieuwd hoe zij het er deze keer af zal brengen.

JERSEY Zoo heeft enkele maanden geleden naast diverse andere zeldzame diersoorten ook enkele paren Vingerdieren (Aye-ayes) uit Madagascar ontvangen. Tot dan waren deze uiterst merkwaardige en zeldzame primaten alleen in de dierentuin van Parijs te bewonderen, hoewel ook het (niet voor publiek toegankelijke) Duke University Primate Center, North Carolina (USA) drie Aye-ayes bezit. Min of meer hetzelfde geldt voor Sifaka's: ook voor wat deze bijzondere halfapen betreft waren tot voor kort Parijs en Duke University de enige bezitters buiten Madagascar. De dierentuin van LOS ANGELES toont zijn bezoekers nu echter ook een paartje Sifaka's. De vereniging van de beide Duitslanden heeft ook grote gevolgen voor de daar aanwezige dierentuinen. Het meest opvallend is dat natuurlijk in de stad Berlijn, waar de ZOO BERLIN in het westelijk stadsdeel en het TIERPARK BERLIN in het oosten van de stad zich nu plotseling in een en dezelfde stad bevinden. Inmiddels is politiek beslist dat beide tuinen bestaansrecht hebben, maar het Tierpark zal wel zijn personeelsbestand moeten halveren! Toch zijn er nog veel onduidelijkheden, bijvoorbeeld over de vraag of beide t uinen onder één direktie zullen komen en hoe de stedelijke subsidies over de twee tuinen verdeeld zullen worden.

De dierentuin van CINCINNATI werd zo'n vijfentwintig jaar geleden tot de slechtste dierentuinen van de Verenigde Staten gerekend. Nu is deze Zoo (dankzij grote financiële injecties en activiteiten van de direkteur) uitgegroeid tot een verzamelplaats van alles wat er maar aan zeldzame diersoorten in dierentuinen gehouden en gefokt wordt. Onlangs kon de al indrukwekkende collectie weer met enkele "highlights" worden aangevuld: uit San Diego arriveerde een daar geboren mannelijke Takin en uit Indonesië (als staatsgeschenk) een paartje volwassen Komodowaranen. Wat in Blijdorp tot op heden nog niet gelukt is, gebeurde wel in de Zoo van LOS ANGELES: de geboorte (en het succesvol grootbrengen) van een Mierenegel. In de Knowland Park Zoo in OAKLAND (USA) werd een ervaren dierenverzorger gedood door een 1S-jarige Afrikaanse olifant-bul. In de stad NEW ORLEANS werd vorig jaar het Aquarium of the Americas geopend, een gigantische onderneming die 40 miljoen dollar heeft gekost. Gedurende de eerste vier maanden bezochten bijna 900.000 mensen het aquarium, waarin als grote attractie de bezoekers 6 meter onder de oppervlakte van een reuzenaquarium

beroemde "BOBBY" (van 1928 tot 1935 levend in de Berlijnse dierentuin). Hij is echter te jong en te dik (wist men veel over de juiste voeding!) om als een goed "prototype" voor een mooie gorilla-man te dienen. Trouwens, van de officiële zoölogie van rond de eeuwwisseling wordt men ook al niet veel wijzer over de gorilla, aldus , Ramack. De geleerden baseren zich op de woeste overleveringen over een "bruut monster" in West-Afrika waargenomen door blanke avonturiers (o.a. Du Chaillu, 1861).

Gorilla's in dierentuinen De beroemde voorgangers in Europa - gorilla's in Rotterdam - het verhaal van ''Xara''. In meerdere goede dierentuinen kan de bezoeker tegenwoordig genieten van over het algemeen goed uitgebalanceerde groepen volwassen gorilla's met jongen. Dat dit niet altijd zo geweest is zal u duidelijk zijn na lezing van dit artikel, opgetekend uit de mond van Frans Ramack. Zoals reeds bekend kan Frans putten uit een formidabel reservoir aan kennis, feiten en gegevens over dieren en dierentuinen. Vooral als het om zijn lievelingsdier de gorilla (Gorilla gorilla) gaat, lijkt Ramack niet te stoppen in zijn vele interessante annecdotes. Voor "Xara" , een van de drie volwassen wijfjes in Blijdorp, koestert hij een speciale genegenheid. Wie niet, trouwens? Het verhaal van "Xara's" veelbewogen leven wordt voorafgegaan door een historisch overzicht van de eerste in dierentuinen gehouden gorilla's. Enkele zeer bekende, legendarisch geworden gorilla-persoonlijkheden, eens in Europa "tentoongesteld" (meer was het niet!), passeren de revue. De eerste pogingen van de Rotterdamse Diergaarde om gorilla's te houden en de vorming van de huidige fokgroep krijgen aandacht in een apart hoofdstukje. De gorilla in de dierentuin: het verhaal over het proces van vallen en opstaan dat de dierentuinen hebben doorgemaakt in hun streven om tot een verantwoord gorilla-management te komen. Op 22 december 1956 (pas) komt in de Columbus Zoo, Ohio (U.S.A.) de eerste dierentuingorillababy ter wereld ("Colo"). Een overtollig geworden mannetje (n.b.!) uit dezelfde dierentuin staat in Bazel aan de wieg van het eerste Europese gorilla-jong (1959; "Goma", moeder "Achilla"). Daarna is het met de fok van gorilla's steeds beter gegaan. Dat nog niet alle problemen bij het succesvol fokken van gorilla's overwonnen zijn, moge blijken uit de noodzaak van een gorilla"nursery" in de Wilhelma Zoo van Stuttgart. Dit opvangcentrum voor "pleegjes" uit andere dierentuinen is permanent bezet. In Rotterdam is met name mevrouw Winterswijk er als pleegmoeder in geslaagd om, met veel kennis, liefde en geduld, enige gorillababies in Blijdorp voor te bereiden op een zo normaal mogelijk sociaalleven in een groep.

De beroemde voorgangers in Europa In het begin van de 20e eeuw komen de eerste gorilla's naar Europa. Het zijn jonge dieren, gekocht bij de plaatselijke bevolking in de dorpen van het natuurlijke gorilla-verspreidingsgebied. In afwachting van transport naar de boot voor de reis naar Europa zijn veel gorilla's al ernstig verzwakt ten gevolge van het verkeerde voedsel (rijstwater). De lange bootreis naar ons continent doet de reeds slechte conditie van de eenlingen al helemaal geen goed: ze komen in een abominabele toestand aan. In de dierentuinen leven deze gorilla's daarna slechts 1 maand of hoogstens enkele maanden. Te kort in elk geval om te boek te staan in de officiële dierentuin-geschiedenis van de gorilla. Het is de tijd van de eerste zendingen anoniem gebleven gorilla's naar Europa. In de meeste betere dierenboeken van vóór de oorlog zal men dan ook tevergeefs zoeken naar een goede afbeelding van een volwassen gorillaman. "Er klopte maar bitter weinig van!" zegt Ramack. Zo ontbreekt bijvoorbeeld altijd de voor een volgroeide man zeer karakteristieke "schedelkam" (helm). De enige gorilla die men wel eens afgebeeld ziet, is de ~fRI!;NDENNlEil'II." '(, 26 '~

"Bobby" met verzorger in Berlijn

De eerste gorilla die veel langer dan toen gebruikelijk in een dierentuin leeft is het vrouwtje "PUSSY" . Zij leeft van 1897 tot 1904 in de dierentuin van de toen nog Duitse stad Breslau (nu Wroclaw, Polen). Die 7(!) jaren van Pussy

staan te boek als een geweldige prestatie van "Breslau"! - In 1928 komt een 2 tot 3 jaar oud gorilla-mannetje in Zuid-Frankrijk aan. De dierentuin van Berlijn weet het dier te bemachtigen en noemt het Bobby (zie hierboven!). Hij wordt door de beroemde oppasser August Liebetreu opgefokt en sterft als jong-volwassen man in 1935. ("Pongo", de in 1937 aangekomen opvolger van Bobby zal in 1945 tijdens het bombardement van Berlijn omkomen!). - Parijs (Jardin des Plantes) heeft in 1931 het vrouwtje "SOLANGE" aangekocht. Deze gorilla zal in 1954, na drie-en-twintig jaar, sterven. - In de dierentuin van Bristol kan men begin jaren dertig een via een Rotterdamse dierenhandelaar verkregen gorilla-mannetje aantreffen. Het is de beroemd geworden "ALFRED"(gestorven in 1948). Een op het gorilla-verblijf in Bristol aangebrachte plaquette van Alfred eert zijn nagedachtenis. Frans Ramack ziet in 1936 in Artis "zijn" eerste gorilla. Het is de dan nog heel jonge "JAPIE", aangekocht door het Artisfonds. Met Alfred en Solange is Japie (gestorven in 1943) enige tijd één van de slechts drie in Europese dierentuinen gehouden gorilla's. De mooiste gorilla die Frans ooit gezien heeft is de op 5 november 1947 in de Londense Zoo aangekomen "GUY" , dan ongeveer 2 jaar oud. Hij leefde in de Zoo tot 1978. De London Zoo heeft vóór de oorlog ook gorilla's in de collectie gehad. De meeste dieren sterven echter vaak al zeer snel na aankomst; meestal ten gevolge van maagaandoeningen. Voor een dierentuin met de reputatie van de London Zoo is deze gang van zaken heel frustrerend. Men besluit dan ook niet meer aan het houden van gorilla's te beginnen totdat er een goed verblijf is. In 1933 begint de architect Lubetkin met de bouw van het Tecton Gorilla House (inmiddels buiten gebruik voor gorilla's). Bekende namen uit de Londense gorilla-historie (vóór Guy) zijn "MOK" en "MOINA" (ca. 7 jaar in Londen). Kort na de Tweede Wereldoorlog leven in totaal slechts 4 gorilla's in Europese dierentuinen: Alfred (tot 1948), Guy, Solange en Achilla. ~ .' ENNIEU\\iS 27

4

"Guy" in London Zoo

In de kantlijn van dit overzicht vertelt Ramack nog de trieste anecdote over "GARGANTUA". Als 2-jarig dier verkoopt een zeekapitein hem in 1930 aan een rijke dame in Boston. Na 5 jaar kon het dier thuis niet langer worden gehouden. Vervolgens wordt hij aangekocht door het circus Barnum and Baily, Ringling Brothers. Hij wordt tentoongesteld als "the world's most terrifying living creature"; in een speciale, voor hem gebouwde wagen (met airconditioning) trekt men met de reusachtige gorilla door de States. Ten behoeve van het publiek wordt hij voortdurend gesard. Gargantua is, geheel volgens de bedoeling van het circus, dan ook een "bruut" geworden. Zijn bek is ernstig beschadigd: men schijnt met zwavelzuur naar hem te hebben gegooid! In 1937 komt Gargantua aan het begin van een Europese toernée van Barnum op de "Edam" in Rotterdam aan.

Gorilla's in Rotterdam (Rotterdamsche Diergaarde en Blij dorp). De eerste ooit in een Nederlandse dierentuin gehouden gorilla is rond 1900 (zij het voor korte tijd) in Rotterdam te zien. Over Japie, een I-jarig gorilla-mannetje en in 1936 door Ramack in Artis gesignaleerd, werd al in het voorafgaande gesproken. Met de aankomst op 27 juni 1949 van "SOPHIE" in Blijdorp vangt onze speurtocht naar de Rotterdamse gorilla-historie aan. Blijdorp heeft veel moeite om voor dit ongeveer 5 jaar oude vrouwtje een geschikte man te vinden. De dierentuin van Bazel heeft in die periode zojuist een man verworven. Uiteraard betreft het hier wildvang dieren; van uitwisseling en "breeding-Ioan" met betrekking tot gorilla's is nog absoluut geen sprake! In 1950 slaagt Blijdorp er in het mannetje "BOBO" naar Rotterdam te halen. Het dier, veel jonger dan Sophie, sterft echter al snel na aankomst. Op 5 mei 1954 komt op ca. 2jarige leeftijd "MAKOUA" naar Blijdorp. Het was de bedoeling dat hij samen met Sophie

"Makoua" in Blijdorp

zou opgroeien. Met die term zou het toekomstige samenzijn van beide dieren wel voldoende gekenmerkt zijn. Aan fok-vooruitzichten durfde men in die tijd immers nauwelijks te denken. Het simpelweg in leven houden van de wildvang-gorilla's (samenhangend met o.a. voedings-problemen) is in de jaren 50 voor de weinige gorilla-bezitters onder de dierentuinen al moeilijk genoeg. Makoua is te jong voor de dominante Sophie. Ze gaan slecht met elkaar om; hun relatie is er met de jaren dan ook niet beter op geworden. Als .r1IIENDENtlIEtiVJ,.. V'- 29

..:~

Makoua op 12 november 1978 naar de dierentuin van Surabaja vertrekt, is hij een gefrustreerde eenling geworden. Een jaar later sterft hij . Men wist inmiddels dat gorilla's in een groep moesten worden gehouden en niet in paren. In het begin van de 70-er jaren komen er uit het wild, via de dierenhandel, royale "shipments" (zendingen) gorilla's op de markt. Er is een grote vraag naar deze mysterieuze woudreuzen vanuit de dierentuinen. Vanwaar deze grote belangstelling, zal men zich afvragen. In Ramack's kenschets van de situatie toen: "Men zag de bui hangen" , van een spoedige inwerkingtreding van de Conventie van Washington t.a.v. de handel in bedreigde diersoorten. Uiteindelijk zou dat een totale ban betekenen op de uitvoer van gorilla's uit zijn natuurlijke habitat. De mogelijkheid om een nieuwe gorilla-(fok )groep te vormen biedt zich bij die talrijke zendingen aan. Nu of nooit .... ! Geholpen door zijn "goede neus" (Ramack) en uitgebreide internationale contacten doet Van Dam naar later zal blijken een voortreffelijke keus. In augustus 1974 komen, als geschenk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp, het mannetje "SAM-SAM" en het vrouwtje "SALoMÉ" aan. De in 1971 geboren "ERNST" wordt in 1975 vanuit Kopenhagen aangeschaft. "ANNET", afkomstig uit een Franse dierentuin, completeert ook in 1975 de groep nieuwkomers. Naast de nog aanwezige Sophie (gestorven in januari 1977) en Makoea mag Blijdorp zich in 1975 verheugen in het bezit van een groep van 4 mooie, jonge gorilla's, die goed met elkaar kunnen opschieten. Als Ernst zich later gaat manifesteren als de dominante "silverback" (zilverrrug) ontstaat er in de harmonieuze groep een probleem. Sam-sam moet daarom, noodgedwongen, Blijdorp in 1985 verlaten. Hij past prima in de fok-aspiraties van de dierentuin in Edinburgh. Sam-sam voldoet aan de in hem gestelde verwachtingen en is twee jaar geleden vader geworden. Ernst heeft inmiddels bij Salomé, Annet en Xara 15 Rotterdamse gorilla-babies verwekt. Over de slordige en traumatische moederzorg van Salomé is al genoeg gemeld .. .. Ondanks een niet bepaald ideaal begin van hun leven, d.W.z. niet omgeven door de natuurlijke moederlijke warmte, zijn Salomé's eerste kinderen "GINO" en "GINA" (Blijdorps eerste gorilla-jongen) uitgegroeid tot sociaal volwaardige, normaal functionerende gorilla's: Gino is in Chicago nu fokman en Gina is in Keulen recentelijk moeder geworden! Salomé's zesde baby "SANDRA" (geboren in 1987) is in Stuttgart in de reeds genoemde "nursery" voorbereid op een hopelijk succesvolle integratie binnen de gorillagroep van de dierentuin van Zürich. Intussen kreeg Salomé op 19 februari 1991 haar negende baby: dochter "SHElLA".

Het verhaal van ''XARA'' Een Belgische familie keert begin jaren '70 met een wel heel bijzonder huisdier uit de Kongo naar België terug: een jonge vrouwelijke gorilla. Door een te veel door mensen beinvloed leven is de gorilla gefrustreerd geraakt en apathisch geworden. Zij heeft bovendien een ernstige "tic": uit verveling krabt het dier zich tot bloedens toe. Een heftige huidirritatie van wonden en zweren is het gevolg. De jonge gorilla ziet er dan ook verschrikkelijk uit! Als de eigenaren zich uiteindelijk geen raad meer weten met het dier, wenden zij zich tot de Antwerpse Zoo om hulp. Men schrikt daar erg van de jammerlijke toestand waarin de gorilla zich bevindt. Ten einde raad heeft de dierentuin de eigenaren geadviseerd het dier rustig te laten inslapen (euthanasie). Als Blijdorp-direkteur Van Dam - in Antwerpen op bezoek - van de uitzichtloze situatie van de gorilla hoort, vraagt hij aan de Antwerpse dierentuin het dier mee te mogen nemen naar Rotterdam (1975). Hij wil nog een laatste poging wagen de 6 jarige gorilla te redden. De direkteur en zijn staf gaan grootscheeps te werk. "Xara" - zo heet ze inmiddels - krijgt in een aparte kooi een maandenlang durende 24-uurs-bewaking door twee verzorgers. Zij moeten elke krabneiging van Xara zien te voorkomen met een tik op haar hand. Etmalen yRIENDENNlElJ\\1S

30

lang wordt de gorilla zo bewaakt, geobserveerd, maar ook extra vertroeteld! Langzamerhand wordt dan duidelijk dat deze therapie succes heeft: het euvel verdwijnt en daarmee genezen de wonden. Toch is het succes (helaas) niet compleet: het rechterbeen van Xara is zo onherstelbaar beschadigd, dat er nog maar één oplossing overblijft: amputatie. Zij moet een been missen. De wond die bij deze ingrijpende operatie ontstaat, geneest uiteindelijk tot volle tevredenheid. (Zoals u zelf kunt waarnemen is ook de linkervoet van Xara enigszins mismaakt) Wanneer Xara er tenslotte helemaal bovenop is, wordt zij bij Ernst en de andere gorilla's (in de grote hoekkooi) geplaatst. Men is heel benieuwd of zij zich met haar duidelijk zichtbare handicap zal weten te handhaven. Aan eventueel nageslacht van Xara wordt al helemaal niet gedacht onder deze omstandigheden! In Blijdorp is men blij verrast als Xara (ouder dan Salomé en Annet) ondanks alles als dominant wijfje uit het gewenningsproces te voorschijn komt. Zij heeft niet te klagen over de belangstelling van Ernst (op dat moment al vader van twee jongen). Als op 25 augustus 1982 Xara haar eerste baby C'XERNA") ter wereld brengt en ook zonder complicaties zelf opvoedt en als voorbeeld dient voor de beide andere wijfjes Salomé en Annet, is dat op zich zelf al reden tot grote vreugde en opwinding. Voor direkteur Van Dam is deze blijde gebeurtenis ook een persoonlijke overwinning. Al enige tijd bestond er in bepaalde kringen in Den Haag en in de journalistiek sluimerende (onterechte, volgens Ramack) kritiek op de Rotterdamse Diergaarde. De geboorte van Xerna doet de kritische geruchten als zou Blijdorp illegaal gehandeld hebben bij de "transfer" van Xara naar Rotterdam, al gauw verstommen. In oktober 1985 brengt Xara een tweede baby ter wereld, dit maal een jongen: "XEBO". Een ernstige infectieziekte binnen de Blijdorpse gorilla-groep, kort daarna uitgebroken, heeft Xara niet onberoerd gelaten. Na de levensreddende medische behandeling tegen de darminfectie, is zij nooit meer helemaal de oude geworden. Zij moet zich (fysiek niet meer zo sterk) tevreden stellen met een minder prominente plaats in de rangorde (Annet staat bekend als "gehaaid"). Trouwe bezoekers van Blijdorp zullen zich ook nog erg goed de scènes herinneren waarbij de kleine Xebo het opneemt voor zijn moeder bij de veelvuldig tegen haar gerichte "charges" van Ernst. Met Frans' wens dat Blijdorp's beste gorilla-moeder nog eens haar moederlijke instinct en zorgen ten toon mag spreiden, zal iedereen van harte instemmen! Binnen het beperkte kader van dit artikel kan aan de gorilla-geschiedenis van Artis (inmiddels begonnen met een nieuwe fokgroep), Dierenpark Wassenaar (foksuccessen, mede dankzij Artis) en Apenheul (een succes-story die met een prachtig, nog immer stijgend aantal geboorten geschreven wordt!) geen aandacht worden geschonken. De aandachtige lezer zal deze onvolledigheid direkt opmerken. Misschien zal een desbetreffend artikel in dit blad, in de toekomst, tegemoet komen aan zijnlhaar interesse in de gorilla's van deze "vergeten" dierentuinen. Frans Ramack en Daan van Herwijnen

Paas[uncfi op eerste Paasáao (31 tIUlart 1991) K..unt u in liet restaurant van 'Die'lJattrtfe '1J[ijáorp áednemen aan een paasÜmefi. 'De aanvang is tussen 12.00 en 13.30 uur en áuurt tot 16.30 uur. 'IJe {unen af 52,50 per persoon omvat:

Sefd"erij remou{aát met Parmafiam • 'Visje gevufd" met zeevrueliten • 'Varfi?nsro{{aát gevufd" met zuiávrucliten • Pommes rissofes/pommes a{{umettesj1Jiverse soorten groertten

• •

?(aneefijs Moli;g met paas60n60n

'Voor reserveringen of naátre informatie wnt - 46543 33, toestef 168

1L

heffen: 010

yRIENDENNIEUW~

31

'>J

Een stukje nostalgie Op 7 december 1990 was het 50 jaar geleden, dat Diergaarde Blijdorp voor het publiek werd opengesteld. Het was een informele opening, want er ginge n nog 2 openingen aan vooraf, te weten op 5 december voor Burgemeester en Wethouders en op 6 december voor de Duitse autoriteiten, want Nederland was immers bezet gebied. Dit allemaal in de Rivièrahal.

De Rivièrahal, eens de parel aan de Rotterdamse zalenkroon. Het is niet voor niets dat de architect van de Diergaarde, Ir. S.van Ravensteyn, het grote gebouw dat het centrale punt van de tuin vormt, de naam Rivièrahal gaf. Het was immers de bedoeling in deze hal de Middellandse Zee-tuin onder te brengen. Onder de palmbomen en te midden van exotische planten zou men aldaar een glas wijn met Rivièra romantiek kunnen savoueren. Maar van dit plan moest men snel afstappen. Men kon namelijk de Rivièrahal in het, door het bombardement geteisterde en daardoor zalen-arme Rotterdam in en ook ver na de oorlog goed gebruiken. Zo waren er in de loop der jaren allerlei manifestaties, zowel op cultureel gebied als voor ontspanningsdoeleinden, vele congressen van politieke partijen, vrouwen<

r111F,NDENNIElJ1ii,., 32 '
v:-

bonden, sportevenementen, examens, veilingen, consumenten- en antiekbeurzen, etc. Zeker niet te vergeten de vele recepties en diners tot maximaal 1500 personen. Voor de recepties en diners waren er koks, maar ook banketbakkers in eigen dienst, die niet alleen voor partijen welke in de Rivièrahal plaatsvonden, maar ook op drukke dagen in het hoogseizoen hongerige magen moesten vullen. Er waren in het hoogseizoen dames in dienst die speciaal en alleen gebak verkochten. Er was in die jaren geen zelfbedieningsbuffet, dat is pas in de jaren '70 gekomen, daar waar nu het grote aquarium is naast het krokodillenverblijf. Overigens was op de plaats waar nu de krokodillen huizen, de spoelkeuken. Er was in de jaren '50 een chef ijsbereider in dienst, die met zijn medewerkers in het hoogseizoen zo'n 20.000 ijsjes per dag uit de ijsmachine liet komen. Deze machines stonden waar nu de Amazonehal is, terwijl de banketbakkerij onder de voormalige toren was gevestigd met aan de rechterzijde het grote centrale magazijn van het café-restaurantbedrijf. Jarenlang op 1 mei was er het grote congres van de CPN en de huur voor de hal werd altijd voor drie jaar tegelijk vastgelegd en vooruit betaald. Ook de SDAP (later de Partij van de Arbeid) hield in de Rivièrahal haar congressen, evenals de Liberale Partij (VVD), de AR en de CRU, nu bekend als het CDA. Niet alleen een jubilerende Vrouwenbond met als gast H.M. Koningin Juliana, maar ook 3000 stakende havenarbeiders bevolkten de Rivièrahal. Wat te denken van al die mensen die examen hebben gedaan voor boekhouden, talen, middenstandsdiploma, enz. met ongeveer 1000 tegelijk. Het Diergaardepersoneel mocht vóór de

aanvang de karig aanwezige vissen verzorgen, maar dan weg wezen tot na afloop van de examens. Daar waren de vele, vele feestavonden van allerlei soort verenigingen. Een van de trouwste klanten was "Mitia Amicitia" die niet alleen haar toneeluitvoeringen, maar ook het jaarlijkse grote gecostumeerde bal-masqué in de Rivièrahal hield. Vele artiesten stonden, daar waar nu de haaien zwemmen, op het toneel. Om er slechts enkele te noemen: Lou Bandy, Willy Derby, Fred Fagel en Rens van Dorth, Appy de Booy, Willy Vervoort, Alex de Haas, Joop de Knegt (bekend van "Ik sta op wacht"), Adamo en zelfs Maurice Chevalier. Overigens was er in de hal nóg een toneel, namelijk bij de ingang aan het grote voorplein. Later is dit een garderobe geworden en weer later een galerij met aquaria, een geschenk van de Vrienden van Blijdorp. Menigmaal is er gedanst, in de oorlog op de tonen van de "Band met de Koperen Knopen" (dit waren oud-mariniers), na de bevrijding op de muziek van het orkest van Ernst van Hoff, de Ramblers, Barnabas von Cezy, de Skymasters en op de zondagmiddagen was er het orkestje van Will de Regt. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest was een vaste bespeler, evenals de Koninklijke Orkest Vereniging Symphonia, het Rotte's Mannenkoor, het Operakoor De Maasstad, alsmede de diverse orkesten van bedrijven zoals van de Holland Amerika Lijn, de PTT enz. Omdat er in de jaren vijftig tot 1960 drie maal per week sinaasappelen in de Rivièrahal werden geveild, moesten eerst de 1500 stoelen er uit en 's avonds vóór 19.00 uur alles er weer in en klaar staan voor het concertpubliek. Het eerste Promenadeconcert van het Rotterdams Philharmonisch Orkest was in de Rivièrahal, evenals de eerste "Femina" consumenten- en huishoudbeurs. In het winterseizoen werden er lezingen en filmavonden voor de abonnementhouders georganiseerd en wel 6 tot 7 maal per jaar van september tot en met maart. Niet meer dan 1000 personen werden dan toegelaten, want het filmdoek was 3 x 4 meter en leek als men achteraan in de zaal zat op een postzegeltje. Men kon bij het tekenen van een huurcontract kiezen uit een aantal opstellingen van

de stoelen. Bij een concert was het de bioscoop-opstelling, bij een feest theater-opstelling (d.w.z. met tafeltjes tussen de stoelen), maar bij de modeshows van het damesblad Margriet stonden de stoelen weer anders dan bij de AVRO's bridge-drives of de boksgala's van Theo Huizenaar. Wij zouden niet volledig zijn indien we een aantal evenementen niet vermelden zoals bijvoorbeeld de grote slotmanifestatie in 1954 "Beurzen open - Dijken dicht" onder leiding van Johan Bodegraven ten bate van de slachtoffers van de watersnoodramp; tentoonstellingen zoals postduiven, katten, honden, kleindieren en de Internationale Vogeltentoonstelling waren jaarlijks terugkerende evenementen. Op het gebied van de planten denken we aan Bloem en Dier, Lentiade, Floribunda, Thinplezier, de Volkstuin tentoonstellingen, Dahlia's, Fuchsia's, Chrysanten en niet te vergeten de kampioenschappen bloemschikken. In 1976 besloot het toenmalige Diergaardebestuur, met toestemming van de Gemeente Rotterdam, om de Rivièrahal niet meer te verhuren, maar de hal vooral in de winterperiode te gebruiken voor eigen te organiseren tentoonstellingen met het doel om het publiek te animeren ook in de winter de Diergaarde te bezoeken. Zo noemen we als grote evenementen "Notogaea", een beeld van de Australische dierenwereld, de Aquarium- en Amfibieën-tentoonstellingen, alsmede de Darwin- en Voortplantingstentoonstellingen. Verder de foto-exposities "Rotterdam - het jaar rond", een overzicht aan de hand van foto's beschikbaar gesteld door de Rotterdamse persfotografen over wat er in een jaar zoal in Rotterdam was gebeurd. Verder "Rotterdam en z'n Mariniers", "Rotterdam en z'n Politie", tekeningen van Rien Poortvliet, "Het dier in de Postzegel", enz. Ongetwijfeld zijn er in dit nostalgisch overzicht evenementen enlof tentoonstellingen onvermeld gebleven en de tijd zal het leren of het idee hetgeen architect Van Ravesteyn betreffende de Rivièrahal voor ogen heeft gehad ooit verwezenlijkt zal worden. Vast staat, dat niet alleen talloze Rotterdammers, maar ook vele, zeer vele landgenoten voetstappen hebben liggen in de Rivièrahal, eens zoals eerder genoemd in de yR1ENDENNlEl1Iv~

33

.J

Maak zelf een catalogus ... van ... van ... van ... van

uw boekenkast uw videofilms uw platen en/of cd's uw diaverzameling

H. VAN DONGEN STALENSTEIGERBOUW BV

met behulp van uw pc. ;?

wij leveren het programma, u brengt de gegevens in, wij printen en binden uw uitgave.

Bel voor prijsopgave!

01860-13575

c.s.s. specialisten in dbase-toepassingen

-,--,,<3 / OOK LEASING MOGELIJK! Eigen technische dienst.

TCI C/"OTC I LLL I Irll L ®

010 - 4128359 Showroom: "Slaakhuys" Slaak 34, 3061 CS Rotterdam fax 01 0 - 404 92 62

MONTAGE EN DEMONTAGE VERHUUR-VERKOOP ADVIES Ohmweg 6 -Spijkenisse -Tel. 01880 -18133 ~1"~ UITVAARTVERZ 0 RGING C.M. Bouwman ~!~,-,,"

U zoekt een spaarvonn die goed voor uw geld zorgt.

Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel. 010-4145343 B99. 010 - 414 55 64

Als u spaart, kiest u natuurlijk de spaarrekening die u het meeste oplevert. Bij ons vindt u spaarvormen die uw spaargeld snel laten groeien: • spaarrekeningen waarbij uw tegoed altijd opvraagbaar is, spaarrekeningen met vaste looptijd en hoge rente, en verschillende soorten waardepapieren. Geïnteresseerd? Op onze kantoren vertelt men u er verenigde spaarbank graag meer over.

Ei

De Verenigde Spaarbank doet meer.

Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: het O.RV. depositofonds (= verzorgingsfonds) de NVVO. natura (gezins, kinder (tot 20 jaar) en per persoon), aanvullende-, senioren- (tot 83 jaar) en monumentenverzekeringen. Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

.. 5

T

W'm1®IDcQ}®]l I

~

boek- en kantoorboekhandel van Setten

Bentinckplein 13 3039 KL Rotterdam tel. 466.54.44

I

fu1lElij~~

Hobby Centrum Magazijn Blij dorp

"~.~

NobeJ,Jn<"1l2 3039 SP Rotterdam iiii!!!!!~ TelefoonOlO-4663lBO ...~ Gereedschappen IJzerware~' Elektra Sanitair Verf Sleutelservice

DE VERS SPECIAALZAAK VAN BLIJDORP Dagelijks verse kip en kipproducten. Onze specialiteit: Boerenkaas, fijne vleeswaren en 1e soort noten.

LA FROMAGERIE EXCELLENTE Stadhoudersweg 95d Rotterdam

-~

'r 1"'\

~ ~ -~

H. Mouriken Zn

~

Specialist in Aardappelen, groente en fruit. Vers gesneden rauwkost, vruchtensalade en stamppotten. Statensingel127 3039 LJ Rotterdam ~ 010 - 466 16 71

(~;{~

De Vriend voor uw ogen en oren. Statenweg 108e - Tel. (010) 466 60 52 Walenburgerweg77 - Tel. (010)4654991 Rotterdam

Vrienden, winkelt in Blijdorp!