LOCATIEGIDS

LOCATIEGIDS 2012 – 2014

Pedagogische en praktische informatie van Sterrenschool De Ruimte

LOCATIEGIDS STERRENSCHOOL DE RUIMTE 2012 - 2014

Sterrenschool De Ruimte Nederlandhof 3 1363 DC Almere Mei 2013

2

LOCATIEGIDS STERRENSCHOOL DE RUIMTE 2012 - 2014

Voorwoord Hoofdstuk 1 - Partou Pedagogiek in Sterrenschool De Ruimte 1.1 Hoe vertalen wij Partou Pedagogiek in de praktijk? 1.2 Partou heeft vier doelen. Hoe ziet u die terug in de praktijk? Hoofdstuk 2 - Educatie en de stimulering van de ontwikkeling 2.1 Stimulering van de ontwikkeling 2.2 Educatie Hoofdstuk 3 - Volgen en signaleren 3.1 Observatielijsten 3.2 Signalering 3.3 Betrekken ouders 3.4 Samenwerking met omgeving Hoofdstuk 4 - Samenwerking met ouders 4.1 Informeren en adviseren 4.2 Ouderbetrokkenheid Hoofdstuk 5 - Diversiteit en samenleving 5.1 Diversiteit 5.2 Samenleving Hoofdstuk 6 - Praktische informatie 6.1 Locatiebeschrijving 6.2 Intake 6.3 Wennen 6.4 Brengen en halen 6.5 Overgangen 6.6 Afscheid 6.7 Eten 6.8 Rituelen 6.9 Uitstapjes 6.10 Ziekte van het kind en ongevallen 6.11 Ruilen van dagen 6.12 Afnemen extra dag 6.13 Sluitingsdagen 6.14 Veiligheid en gezondheid 6.15 Teambeschrijving 6.16 Oudercommissie 6.17 Klachtenbeleid 6.18 Kwaliteitsbeleid en certificering Hoofdstuk 7 - Jaarplan 2012 7.1 Vooruitblik Bijlage 1 Bijlage 2

4 5 5 6 10 7 7 12 9 9 9 9 14 10 10 15 11 11 17 12 12 12 13 13 13 13 13 13 13 14 14 15 15 15 17 17 18 29 19 20 21

3

Voorwoord Voor u ligt de locatiegids van Sterrenschool De Ruimte. Deze locatiegids is de lokale en concrete uitwerking van het pedagogisch beleidsplan van Partou . U vindt hierin ook praktische informatie over onze locatie. Hoofdstukken 1 tot en met 5 gaan over de pedagogiek op onze locatie. In hoofdstuk 6 staat alle praktische informatie. Helemaal achterin de locatiegids, in hoofdstuk 7, vindt u tot slot een jaarplan. Daarin beschrijven we per jaar aan welke verbeterpunten en prioriteiten we extra aandacht besteden. We hopen met deze locatiegids duidelijkheid te geven over hoe wij werken én waarom wij daarvoor kiezen. Als u nog vragen heeft, aarzel niet en stap op onze medewerkers af. De Sterrenschool is een gezamenlijk initiatief van Welzijnsorganisatie de Schoor, Prisma Onderwijs, ASG, gemeente Almere en Partou kinderopvang. Het team van Sterrenschool De Ruimte

4

Hoofdstuk 1 Pedagogiek in Sterrenschool De Ruimte Hoe Sterrenschool De Ruimte inhoud geeft aan de pedagogiek wordt zichtbaar in het handelen van pedagogisch medewerkers, de leerkrachten, de inrichting van een uitdagende speel-leeromgeving en activiteiten. Onze activiteiten zijn zeer divers en gebaseerd op de leeftijdsfase van 0 tot 12 jaar en de interesses van de kinderen. Onze locatie maakt haar keuzes op basis van de buurt, de doelgroep en de locatievisie. In De Ruimte willen we de kinderen voor-, tijdens en na schooltijd graag een vertrouwde omgeving bieden waar zij zich in een ongedwongen sfeer verder kunnen ontplooien, zowel in de Dagopvang, Peuterspeelzaal, de Buitenschoolse Opvang als in het onderwijs. Een plek waar zij zich thuis voelen, waar zij zelf kunnen bepalen, binnen de gestelde kaders, hoe zij hun tijd willen besteden en een plek waar zij ook na schooltijd door kunnen gaan met ontwikkelen. Daarom staan vrije tijd, eigen keuzes maken, huiselijkheid en ontwikkelingsstimulering in De Ruimte centraal. Een goed contact met ouders en een open communicatie vinden wij als partners in de opvoeding van groot belang. Hierdoor ontstaat een band van vertrouwen die goed is voor zowel ouders als kind. Ouders kunnen zich zo met een gerust hart op hun eigen werkzaamheden richten en het kind, dat weet dat het goed zit, zal in alle vertrouwen zijn grenzen kunnen verleggen. Samen kunnen we er voor zorgen dat uw kind zich ontwikkelt tot een zelfstandige persoonlijkheid met zelfvertrouwen die goed voorbereid is voor de overstap naar het voortgezet onderwijs.

1.1 Hoe vertalen wij Partou Pedagogiek in de praktijk? Educatie en stimulering van de ontwikkeling Sterrenschool De Ruimte heeft als doel kinderen te stimuleren in de persoonlijke en sociale ontwikkeling. We helpen kinderen zichzelf te ontwikkelen en hun rugzak te vullen met inzichten en vaardigheden die nodig zijn om goed voorbereid aan het voortgezet onderwijs te beginnen. Stimulering van de zelfstandigheid is daar een belangrijk onderdeel van. Wij werken met een VVE-programma in de dagopvang en peuterspeelzaal en werken met thema’s in het onderwijs die doorlopen in de buitenschoolse opvang. Volgen en signaleren Drie maal per jaar organiseren wij oudergesprekken, samen met onderwijs. Het doel van deze oudergesprekken is om een moment bewust stil te staan bij de ontwikkeling van het kind, hoe het functioneert in de groep en thuis, maar we kijken ook of de ouders tevreden zijn over de opvang. Wanneer wij ons zorgen maken over een kind nodigen wij u uit voor een tussentijds gesprek. Bij deze gesprekken wordt gebruik gemaakt van een portfolio. Een portfolio , voor de opvang, wordt gebruikt om werkjes, foto’s, filmpjes e.d. en in te bewaren. Educatief partnerschap Een goed contact met ouders en regelmatig overleg vormt de basis voor de samenwerking. Wij hechten waarde aan uw inbreng. Wij zien onszelf als partners in de opvoeding en houden u als ouders op de hoogte van de ontwikkeling van uw kind in Sterrenschool De Ruimte.

5

Diversiteit en samenleving De Ruimte biedt opvang en onderwijs aan ieder kind, ongeacht geloof, cultuur, afkomst, uiterlijk of geaardheid. Er zijn verschillen en overeenkomsten tussen mensen en wij leren de kinderen dat ze daar op een positieve manier mee om kunnen gaan. Respect voor elkaar en de omgeving vinden wij in De Ruimte belangrijk. De kinderen mogen hun stem en hun mening laten horen maar ze moeten ook luisteren naar anderen. Ze leren dat ze op een positieve manier invloed kunnen uitoefenen op de wereld om zich heen.

1.2 De opvang heeft vier doelen. Hoe ziet u die terug in de praktijk? Sociale veiligheid Wanneer een kind zich veilig voelt, zal het nieuwe relaties en ervaringen aan durven gaan. Het is dus belangrijk om ieder kind in De Ruimte een gevoel van sociale en emotionele veiligheid te geven. Daarom hebben de kinderen een eigen stamgroep of basisgroep. Door naar het kind te luisteren en de wensen en behoeften van het kind te respecteren zorgen de medewerkers ervoor dat ieder kind zijn eigen plek durft in te nemen. Door de vaste dagelijkse structuur weten de kinderen wat ze kunnen verwachten en wat er van hen verwacht wordt. Dit biedt houvast. Gezelligheid, huiselijkheid, een positieve groepssfeer, maar ook de mogelijkheid om zich even af te zonderen en tot rust te komen, bevorderen het gevoel van veiligheid. Jonge kinderen moeten zich veilig en beschermd voelen. In een veilige omgeving kan een kind spelen en leren. Het gevoel van veiligheid bij de Ruimte, zowel voor de dagopvang, peuterspeelzaal als de BSO, wordt bepaald door de groepsleiding, de (speel)omgeving en het contact met andere kinderen. Wanneer kinderen voor het eerst op de Ruimte komen, willen we dat zij zich welkom voelen. De pedagogisch medewerkers besteden dan ook veel aandacht aan nieuwe kinderen in de wenperiode. Hierdoor kan een kind een goede vertrouwensband aangaan met de medewerkers. Zij brengen balans aan door grenzen te stellen en vrijheid te bieden. Zo kunnen kinderen zich in een veilige omgeving ontplooien. Voorbeelden:  Pedagogisch medewerkers laten de kinderen zien dat ze gewaardeerd zijn door een aai over de bol, een knuffel of een gepaste omhelzing, afhankelijk van de leeftijd van de kinderen. Ook beantwoorden ze de omhelzing van kinderen op een warme, gepaste manier. Voorbeelden van waardering zijn: duim omhoog, complimenten maken (“heb je goed gedaan!”), schouderklopje geven.  Pedagogisch medewerkers laten kinderen zien dat ze gerespecteerd zijn door aandachtig naar hen te luisteren, ze eerlijk te behandelen en geen verschillen te maken tussen kinderen. b. v. in de kring worden kinderen uitgenodigd om hun eigen verhaal te vertellen, naar elkaar te luisteren en desnoods dingen aan te wijzen als ze het nog niet kunnen vertellen (b.v. als ze nieuwe schoenen aan hebben)  Pedagogisch medewerkers geven aandacht en steun aan kinderen die van slag zijn, zich pijn hebben gedaan of boos zijn. b.v. in zo’n situatie het kind apart nemen en bv. een boekje te lezen, erover praten, samen kijken hoe een probleem opgelost kan worden;  Bij de Ruimte, dwingen we de kinderen niet om mee te doen aan activiteiten. Wel nodigen wij ze actief uit en moedigen we ze aan.

6

 Eventuele problemen als ruzie tussen twee kinderen worden begeleid op een positieve manier. We helpen kinderen om zelf een ruzie of conflict op te lossen.

Ontwikkeling van sociale competentie In samenleving De Ruimte komen de kinderen in contact met andere kinderen en met volwassenen. Ze maken deel uit van een groep en moeten leren om binnen die groep te functioneren. Ze leren bijvoorbeeld om samen te werken, compromissen te sluiten, vriendschappen te ontwikkelen, elkaar te helpen, voor anderen te zorgen en om conflicten en problemen op te lossen. De medewerkers helpen en begeleiden de kinderen in dit proces. Zij creëren bijvoorbeeld mogelijkheden om samen te werken, elkaar te helpen en samen te spelen. Indien nodig begeleiden ze de kinderen bij het oplossen van conflicten en leren ze de kinderen hoe ze effectief met elkaar kunnen communiceren. Bij de allerjongste kinderen (0-4 jaar) wordt de wereld voor kinderen steeds groter, ze leren steeds meer mensen en situaties kennen. Daardoor krijgen ze meer inzicht in zichzelf en in relaties met anderen. De pedagogisch medewerker begeleidt deze processen door goed te observeren hoe de sfeer in de groep is, maar ook door op te letten hoe de onderlinge contacten tussen de kinderen verlopen. Soms is de inbreng van een medewerker nodig, bijvoorbeeld als een ruzie uit de hand loopt of als het een kind echt niet lukt om vrienden te maken. Maar de pedagogisch medewerker kijkt eerst of ingrijpen gewenst is of dat kinderen het zelf kunnen oplossen. Heel vaak kunnen kinderen hun sociale relaties zelf prima regelen en leren ze al doende wat wel en niet werkt.  Pedagogisch medewerkers helpen kinderen hun sociale vaardigheden in contact met leeftijdsgenootjes te ontwikkelen. Ze helpen kinderen conflicten uit te praten, moedigen verlegen kinderen aan vrienden te vinden; helpen kinderen gevoelens van anderen te begrijpen. Dit kan aan de hand van kringgesprekken maar ook in kleine groepjes. Ontwikkeling van persoonlijke competentie In Sterrenschool De Ruimte krijgen de kinderen alle ruimte om hun eigen keuzes te maken. Zij zijn vrij om zich op hun eigen wijze te ontwikkelen middels een doelgericht leerplan Met het kindvolprogramma KIJK volgen wij de ontwikkeling van inidividuele kinderen en daarnaast maken wij per groep een groepsplan. Dit bevordert het zelfvertrouwen, de zelfstandigheid, de creativiteit en de flexibiliteit van de kinderen. Het is de taak van de medewerkers om de kinderen aan te moedigen en te stimuleren om steeds een stapje verder te gaan. Daarvoor coachen zij de kinderen in hun ontwikkeling, moedigen ze aan om dingen te ondernemen die nieuw of eng voor ze zijn, leren ze hoe ze voor zichzelf moeten zorgen (bijvoorbeeld handen wassen voor het eten, persoonlijke hygiëne), helpen ze bij het aanleren van nieuwe vaardigheden en geven ze taken en verantwoordelijkheden (bijvoorbeeld nieuwkomers wegwijs maken, hun eigen conflicten oplossen). Door de kinderen regelmatig te complimenteren wordt hun zelfvertrouwen bevordert en daarmee hun zelfstandigheid vergroot.

7

Er zijn tal van gebieden waarop kinderen zich kunnen ontwikkelen. In de eerste plaats de motoriek (sporten, dansen en bewegen) en de creatieve activiteiten (tekenen, schilderen, knutselen), maar ook veel andere terreinen komen aan bod zoals taal, natuur, ICT en muziek.  Gedurende de dag voeren de pedagogisch medewerkers veel gesprekken met de kinderen. Ze vertellen wat ze aan het doen zijn en voegen nieuwe woorden toe aan hun uitleg om zo de taalontwikkeling van kinderen te stimuleren, b.v. bij de jongste kinderen die niet praten zoveel mogelijk stimuleren om zelf te vragen, desnoods aan te wijzen;  Met de jongste kinderen lezen wij dagelijks, met de hele groep, een paar kinderen of met een kind alleen. Ook kunnen de kinderen zelf boeken pakken en lezen. Ook maken wij gebruik van digitale leesboeken;  De activiteiten zijn zeer gevarieerd en bestrijken (vrijwel) alle ontwikkelingsgebieden. De oudere kinderen op de BSO kunnen zelf kiezen uit een aanbod van verschillende activiteiten.  Er is voldoende materiaal toegankelijk voor alle ontwikkelingsgebieden.  Al het materiaal is in goede conditie en compleet.  We moedigen Individuele vrije expressie aan. We vragen de kinderen niet om een kopie van een voorbeeld over te maken of een kleurplaat in te kleuren. Behalve af en toe het ‘binnen de lijn kleuren’ dat kinderen toch heel erg leuk vinden.  De PMers ondersteunen de kinderen bij het knutselen, brengen ze op ideeën en helpen ze bij het gebruik van materialen.  We luisteren naar verschillende soorten muziek met de kinderen en praten erover. Bijvoorbeeld klassiek, modern, muziek uit verschillende landen  Kinderen komen al heel jong in aanraking met televisie en computer. Ook voor de allerjongsten zijn er speciale tv-programma’s, computerspelletjes en websites. Hoe Partou omgaat met deze ontwikkelingen kunt u lezen in de informatiefolder ‘multimedia bij Partou Overdracht van waarden en normen In De Ruimte gelden afspraken over hoe we met elkaar en onze omgeving omgaan. We luisteren naar elkaar, we wachten op elkaar, we helpen elkaar, we vragen toestemming voordat we iets pakken of ondernemen, we ruimen onze spullen op, we gaan netjes om met alle materialen. De kinderen mogen te allen tijde vragen stellen over de regels en ze bespreekbaar maken. Kinderen krijgen bij ons waarden en normen mee, die hen helpen op te groeien tot zelfstandige, actieve, sociaal voelende en democratisch denkende burgers. Wij vinden het belangrijk dat kinderen elkaar en de omgeving met respect behandelen. Het kind leert rekening te houden met andere kinderen en volwassenen en tolerant te zijn ten opzichte van de ander.  We geven kinderen het goede voorbeeld op het gebied van sociale vaardigheden in de omgang met kinderen en volwassenen. Het goede voorbeeld geven we door vriendelijk voor elkaar te zijn, naar elkaar te luisteren, mee te leven en samen te werken. B.v. wij stimuleren dat kinderen bij het binnenkomen en weggaan de volwassenen een hand geven en netjes bedanken als ze iets krijgen. Ook stimuleren dat kinderen elkaar complimenten geven Bij de jongere kinderen leren wij ze om op te ruimen, rekening te houden met elkaar, samen te werken bij activiteiten, enz.

8

 De culturele diversiteit is zichtbaar in activiteiten en speelgoed. We luisteren met kinderen naar muziek uit verschillende landen, we vieren de volgende jaarfeesten (afhankelijk van de groep): Sinterklaas, kerst, Pasen, en andere feesten die horen bij de beleving van onze kinderen en ouders

9

Hoofdstuk 2 Educatie en de stimulering van de ontwikkeling De Ruimte heeft als taak de brede ontwikkeling van alle kinderen te stimuleren. Denk aan lichamelijke ontwikkeling, ontwikkeling van identiteit en zelfredzaamheid, cognitieve, creatieve en taalontwikkeling en morele en sociale ontwikkeling. Om welke ontwikkeling het ook gaat; de houding en de juiste scholing van de medewerkers is essentieel.

2.1 Stimulering van de ontwikkeling Ontwikkelingsstimulering en educatie is essentieel voor de zelfsturing en zelfstandigheid van kinderen en krijgt daarom veel aandacht in De Ruimte. Wij willen de jongste kinderen helpen om goed voorbereid aan het basisonderwijs te beginnen en de oudere kinderen te helpen in hun ontwikkeling en bij hun voorbereiding op de middelbare school. De nadruk ligt daarbij op het stimuleren van persoonlijke en sociale vaardigheden. Naast de basisontwikkelingen taal, rekenen en lezen is er vanzelfsprekend ook aandacht voor lichamelijke-, cognitieve-, en creatieve ontwikkeling. Voor de 3-jarigen kan het betekenen dat zij al een aantal dagdelen mee kunnen doen in de onderbouw van de school, afhankelijk van de mate van leerontwikkeling van het kind.. Dit is uiteraard geheel vrijwillig, onder verantwoording van de opvang en met medewerking en toestemming van de ouders. De Ruimte biedt de kinderen een veilige, uitdagende en educatieve leer en speelomgeving en allerlei leuke, leeftijdsgerichte activiteiten. De inrichting van de verschillende ruimtes is open en vrolijk en afgestemd op kinderen tussen 0 en 12 jaar. Er zijn verschillende leerpleinen/plekken gecreëerd waar de kinderen kunnen leren of doe- en stilteplekken om te spelen/ mee kunnen doen aan activiteiten of te relaxen. Wij hechten groot belang aan de ontwikkeling van de zelfstandigheid van de kinderen. De medewerkers observeren de kinderen steeds en kunnen zo inspelen op hun behoeftes en wensen. Zij bieden ieder kind steeds op tijd nieuwe uitdagingen aan zodat het zich blijft ontwikkelen. Zij geven het kind de ruimte om zijn talenten te ontdekken, dingen uit te proberen en om fouten te maken en stimuleren het kind door genereus te zijn met complimenten. Ook de interactie tussen kinderen en tussen kind en volwassenen wordt actief gestimuleerd door de kinderen bijvoorbeeld veel in teamverband te laten werken en spelen.

2.2 Educatie Bij Sterrenschool De Ruimte kijken we wat het kind wel kan in plaats van wat het niet kan. We richten ons op de kracht van het kind en borduren daar op voort. Naast de bekende thema’s zoals jaargetijden of bekende feesten besteden we ook aandacht aan bijvoorbeeld natuurelementen of diersoorten. De ruimtes worden aangekleed in het teken van het thema en de activiteiten zijn er op aangepast. Kinderen kunnen vrijblijvend meedoen aan de activiteiten, maar we proberen hen wel te stimuleren. Bij deze thema’s zoeken wij vooral ook de omgeving op met bezoekjes buitenshuis of een tentoonstelling voor ouders Voor de jongste kinderen werken wij met een VVE programma, een educatief programma dat past bij de werkwijze en uitgangspunten van het onderwijs. Met dit programma wordt zowel in de Dagopvang als peuterspeelzaal gewerkt , met een doorgaande leerlijn naar het onderwijs.

10

Multimedia In De Ruimte volgen wij de richtlijnen van de Multimediawijzer voor het verantwoord gebruik van computer en televisie. Dit geldt vooral voor de leeftijdsgroep 4-12 jaar. We gebruiken de televisie alleen voor het bekijken van leeftijdsgerichte films die we huren bij een videotheek. Er is dus geen kabeltelevisie. Films kunnen inspireren en activeren. Na het kijken bespreken we de films. Bijzondere evenementen (bijvoorbeeld op sportgebied) volgen we eventueel via internet. Onze computers zijn door onze ICT-medewerkers kindveilig gemaakt. Desondanks laten we kinderen alleen onder toezicht gebruik maken van internet. Kinderen mogen maximaal zestig minuten per week op de spelcomputers. Dit wordt bijgehouden door een medewerker. De computerspellen worden in samenspraak met de kinderen aangeschaft en voldoen aan de richtlijnen van de Multimediawijzer. Kinderen die lang blijven toekijken bij de computerspelletjes moedigen we aan om iets anders te gaan doen. Projecten Binnen de Ruimte zal er ook gewerkt worden aan gezamenlijk projecten. Hierbij denken wij aan project Digidreumessen en Verteltassen.

11

Hoofdstuk 3 Volgen en signaleren Elk kindcentrum heeft de taak om ieder kind op een systematische wijze te volgen in zijn ontwikkeling en welbevinden en te zorgen voor een gerichte signalering. Bij ons wordt standaard voor elk kind een portfolio bijgehouden. Maar goed naar kinderen kijken is meer dan dat. Door gericht te kijken leren medewerkers de kinderen kennen en hebben zij bij ieder kind een beeld van de ontwikkeling en het welbevinden in de groep. 3.1 Volgen van de ontwikkeling. Portfolio Vanaf 0 jaar worden kinderen gevolgd en wordt er een portfolio per kind gemaakt en bijgehouden. Hierin komen de ontwikkelingen van het kind naar voren, gemaakte werkjes, observatieverslagen ,enz. Vanaf het moment dat uw kind naar school c.q de BSO gaat gebruikt ieder kind zijn eigen digitale portfolio. Deze portfolio’s geven een systematisch beeld van de ontwikkeling van een kind. Ouders vullen ook in hoe het thuis met hun kind gaat. Drie keer per jaar hebben we een portfoliogesprek met de ouders en schoolgaande kind,waarin we alle ontwikkelingen bespreken. Doorgaande leerlijn Als een kind vier wordt dan stroomt het in het onderwijs in. Omdat we al gebruik maken van het kindvolgsysteem vindt er alleen een “warme”overdracht plaats. Voor kinderen die van buitenaf komen kan het zijn dat het overdrachtsformulier van de Peuter Estafette wordt gebruikt.Dit geeft een momentopname weer. 3.2 Signalering Opgroeien en ontwikkelen gaat met vallen en opstaan. We stimuleren kinderen door alert te reageren op hun gedrag. We geven ruimte aan talenten en bieden steun bij vragen. We signaleren zo vroeg mogelijk een eventuele stagnatie in de ontwikkeling van een kind. Zo kunnen we hen, in samenwerking met u als ouder, goed begeleiden in Sterrenschool De Ruimte. Niet elk kind ontwikkelt zich op dezelfde manier en in hetzelfde tempo. Sommige kinderen vallen op door hun gedrag. Het is belangrijk om te ontdekken wat er aan de hand is. Heeft het kind iets extra’s nodig en wat kunnen we doen zodat ook dit kind zich optimaal kan ontwikkelen? Als wij ons zorgen maken, bespreken wij dit altijd eerst met de ouders en met uw medeweten zullen wij ook met opvoedondersteuners informatie uitwisselen. Door die uitwisseling ontstaat een volledig beeld van het kind. Zo kunnen we een probleem tijdig signaleren en het kind helpen.

3.3 Betrekken ouders Ook u als ouder observeert. Door met elkaar informatie uit te wisselen over het kind en de verschillen, en overeenkomsten tussen thuis en De Ruimte te bespreken, ontstaat een waardevolle samenwerking. Video Interactie Begeleiding (VIB) en KIPPPI Soms komen we na overleg met het onderwijs en de ouders tot de conclusie dat een extra observatie aan de hand van de signaleringsinstrument KIPPPI of VIB nodig is. We vragen ouders hiervoor altijd toestemming. VIB staat voor Video Interactie Begeleiding. Tijdens VIB komt een speciaal opgeleide VIB’er video-opnames maken van het kind tijdens bepaalde momenten, bijvoorbeeld vrij spel,

12

gezamenlijk eten of een verzorgingsmoment. Zo’n video-opname duurt vijf tot tien minuten. Nadat de opnames zijn gemaakt, vindt er een reflectiebijeenkomst plaats met de ouders, de pedagogisch medewerker en de VIB’er. De video-opnames kunnen helderheid geven in waarom een kind bepaald gedrag vertoont. Zo kunnen de pedagogisch medewerkers, leerkrachten en ouders gerichter zoeken naar een oplossing. KIPPPI staat voor Kort Instrument voor de Psychologische en Pedagogische Probleem Inventarisatie. Dit is een methode om informatie te verzamelen. De methode omvat observatielijsten voor verschillende leeftijden en observatielijsten die u als ouders kunt invullen. Om inzicht te krijgen in de psychosociale ontwikkeling van het kind zijn diverse onderwerpen opgenomen rond de ontwikkeling, het gedrag en het welzijn van het kind. De observatielijst is een goed aanknopingspunt om de ontwikkeling van het kind samen met de ouder te bespreken. Vervolgens stellen we samen een plan van aanpak op, zodat het kind overal op dezelfde manier wordt begeleid. Bij de Ruimte te straffen wij bijvoorbeeld niet, maar soms is het wel noodzakelijk dat een kind een time-out krijgt als het gedrag zo storend is dat de pedagogisch medewerker het niet kan negeren. Een kind wordt dan met een korte uitleg even in een rustig hoekje geplaatst. Na de time-out wordt er besproken wat er is gebeurd en wordt het weer goed gemaakt. Zorgstructuur in onderwijs en opvang moet nog nader ingevuld worden 3.4 Samenwerking met omgeving Sterrenschool De Ruimte biedt onderwijs en opvang voor alle kinderen. Er is overleg tussen een leerkracht en een PM-er. In dit overleg worden praktische zaken besproken maar als dat nodig is, bespreken we ook kinderen. Door deze samenwerking kunnen we zaken snel overleggen en oplossen. Er is sprake van één pedagogisch klimaat. Vanuit een gezamenlijk ontwikkelde visie worden er gezamenlijke “vuistregels” ontwikkeld. Het gaat daarbij b.v. om zelfstandigheidontwikkeling,respect voor jezelf, de ander en de omgeving,respect, etc. De regels van school zien de kinderen ook terug in de opvang/ peuterspeelzaal en vice versa. Als dat nodig is, kunnen wij ook gebruik maken van zorginstanties en opvoeddeskundigen. Aangezien Sterrenschool De Ruimte vanaf medio 2013, verdeeld is over twee gebouwen zullen er hele duidelijke afspraken gemaakt moeten worden betreft het buitenverkeer van het ene gebouw naar het andere. Dit geldt m.n. voor de kinderen die gebruik maken van de Buitenschoolse Opvang.

13

Hoofdstuk 4 Samenwerking met ouders Sterrenschool De Ruimte ziet zichzelf als partner in de opvoeding. Een goed en regelmatig overleg tussen ouders en medewerkers vormen de basis voor een goede en veilige leeromgeving en kinderopvang. Door goed contact verbind je deze leefwerelden voor het kind. 4.1 Informeren en adviseren Het delen van de opvoeding begint met het uitwisselen van informatie en het op elkaar afstemmen van zorg, opvoeding en educatie. In De Ruimte vinden wij de dagelijkse overdrachtsmomenten daarvoor zeer belangrijk. In deze mondelinge overdracht kunnen zowel praktische als opvoedkundige zaken besproken worden. De medewerker zal in het kort vertellen hoe het kind het tijdens de dag heeft gehad en welke activiteiten er hebben plaatsgevonden. Ook opvallende zaken worden besproken. De ouder kan informatie over de thuissituatie geven. Indien er behoefte is aan een uitgebreider gesprek kunnen ouders en medewerkers hiervoor beiden het initiatief nemen. Omdat sommige kinderen aan het eind van de dag zelfstandig naar huis mogen, komen sommige ouders weinig op de locatie. Het kan daarom voorkomen dat wij telefonisch contact opnemen met ouders om bepaalde zaken te bespreken. De Sterrenschool maakt veelal gebruik van digitale media. Daar waar mogelijk en zinvol kan (een deel van ) de overdracht ook digitaal plaatsvinden door b.v. foto’s en korte filmpjes over activiteiten die hebben plaatsgevonden, op tv – schermen te presenteren. Partou is bezig met een digitaal overdrachtsdocument wat gebruikt kan gaan worden om met ouders te communiceren.Ook werkt Sterrenschool de Ruimte actief mee aan de ontwikkeling van Tik Tik, een integraal,digitale functionaliteit voor onderwijs, opvang en ouders. Nieuwsbrieven Één keer per maand ontvangen de ouders een nieuwsbrief van de Sterrenschool. Dit is een nieuwsbrief met informatie over onderwijs en opvang met b.v. nieuws over de personele bezetting tijdens de vakantie, verslagen van activiteiten, uitjes,ouderavonden, feesten en nieuwe huisregels. Aan het begin van het nieuwe schooljaar ontvangt u een jaarplanning waarin alle belangrijke activiteiten staan zoals de thema’s, de dagen dat we gesloten zijn, enzovoort. We versturen de nieuwsbrieven zoveel mogelijk digitaal en zij worden op de website geplaatst. 4.2 Ouderbetrokkenheid Minimaal eenmaal per jaar organiseren wij een ouderavond. Deze zijn afgestemd op de ouders per leeftijdscategorie. Vaak zal dit een gezamenlijke avond zijn van onderwijs en opvang. De onderwerpen zijn informatief, inhoudelijk en soms praktisch en worden door de medewerkers voorbereid. Soms doen wij een beroep op uw talenten of vragen wij uw hulp bij uitjes of feesten. Heeft u iets met muziek of kunt u lekkere hapjes maken, dan maken wij daar graag gebruik van. Misschien vindt u het ook leuk om mee te gaan met een schoolreisje? Geeft u zich gerust op. In de Sterrenschool staat een informatieklapper met daarin relevante informatie over de opvang in de Ruimte, bijvoorbeeld regelgeving, protocollen, inspectierapporten, etc.Het personeel heeft de beschikking over het digitale handboek van Partou.

14

Hoofdstuk 5 Diversiteit en samenleving In de visie van Partou heeft de kinderopvang een sociaal-maatschappelijke functie. Het is een ontmoetingsplaats waar gelijkheid en respect voor verschillen worden gewaardeerd en ervaren, waar geen sociale barrières zijn. Kinderen spelen samen, leren van en met elkaar, botsen soms en maken het weer goed. Sterrenschool De Ruimte wil kinderen leren rekening te houden met elkaar, eigen keuzes te maken en eigen verantwoordelijkheid te dragen. Kinderen leren dat ze wat te vertellen hebben en dat hun mening er toe doet. Zij ontdekken hoe zij hun mening kenbaar kunnen maken en kunnen delen met de anderen in de groep. Daarnaast moeten ze ook leren luisteren naar de mening van anderen en compromissen sluiten. Kinderen ontwikkelen zo vaardigheden om te presenteren en formuleren: hoe krijg ik de ander zover dat er geluisterd wordt naar wat ik te zeggen heb? Natuurlijk leren de kinderen ook dat niet altijd alles kan, maar dat we overal over kunnen praten. 5.1 Diversiteit Voor ons is het vanzelfsprekend dat ieder kind welkom is bij de opvang van Sterrenschool De Ruimte, ongeacht geloof, geaardheid, sociale klasse, culturele of etnische achtergrond. Ook zijn er leeftijdsverschillen, sekseverschillen en verschillen in talenten, voorkeuren en ervaring. Wij vormen met elkaar een bont gezelschap en iedereen mag er zijn. Wij leren de kinderen positief om te gaan met diversiteit en dat vrijheid, gelijkheid en respect heel belangrijk zijn. Kinderen mogen hun eigen mening uiten, maar horen ook open te staan voor en te luisteren naar anderen. Als team geven wij het goede voorbeeld. Een praktijkvoorbeeld:  Binnen onze thema’s besteden we aandacht aan diversiteit, zodat kinderen kennis kunnen maken met andere gewoontes dan die zij zelf gewend zijn. b.v. bij het koken van maaltijden besteden wij aandacht aan gerechten uit andere culturen. 5.2 Samenleving Wij vinden het belangrijk om de kinderen op te voeden tot democratische burgers. De Ruimte wil kinderen leren dat zij onderdeel uitmaken van de wereld. Dat begint al bij jonge kinderen wanneer zij andere kinderen ontmoeten en ervaringen opdoen buiten het eigen gezin. Je helpt elkaar, leert van en met elkaar en luistert naar elkaar. Je maakt kinderen ervan bewust dat ze deel uitmaken van de samenleving, dat mensen verschillend zijn en welke verrijking dat met zich meebrengt. Het is de taak van de pedagogisch medewerkers om de ideeën van de kinderen te helpen verwezenlijken. We leren het kind zijn gevoelens en mening onder woorden te brengen en zichzelf en de ander serieus te nemen. Daar waar mogelijk wordt er, samen met het onderwijs, actief aandacht besteed aan kinderparticipatie. Een praktijkvoorbeeld:  Naast de vaste groepsregels wordt er natuurlijk de hele dag door gesproken over wat plezierig gedrag is of wat niet. Het woord respect keert daarbij regelmatig terug.

Zelfstandigheidcontract De BSO stimuleert de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van (oudere) schoolkinderen. De kinderen krijgen, aansluitend bij hun leeftijd, meer vrijheden. Vanaf acht jaar kan een zelfstandigheidscontract worden afgesloten. Aan de hand hiervan gaat het kind zelfstandig een aantal activiteiten ondernemen. De afspraken die met ouders en kind mogelijk zijn, hangen van de locatie en haar omgeving af. Het contract wordt in nauw

15

overleg met ouders en medewerkers afgesloten op het moment dat het kind er aan toe is. Het is een aanvulling op de eerder getekende opvangovereenkomst en dient in samenhang hiermee gelezen en begrepen te worden.

16

Hoofdstuk 6 Praktische informatie Kinderen willen de wereld om zich heen ontdekken. Wij creëren een uitdagende omgeving met kansen om nieuwe dingen te leren en vaardigheden op te doen. Een goede omgeving is veilig en biedt structuur, is stimulerend en betekenisvol.

6.1 Locatiebeschrijving Sterrenschool De Ruimte is peuterspeelzaalwerk (2 – 4 jaar), kinderdagopvang (0-4 jaar), Buitenschoolse Opvang (4-12 jaar) en onderwijs onder één dak in de leeftijd van 0 t/m 12 jaar. Sterrenschool De Ruimte gaat begin juli 2013 verhuizen naar het Homeruskwartier verdeeld over 2 gebouwen,Pygmalionstraat nr. 1 en nr. 5: Unit 0-6 jaar Pygmalionstraat 5 1363 SC Almere. Unit 6-12 jaar Pygmalionstraat 1 1363 SC Almere Nr. 1 wordt gebruikt voor onderwijs en Opvang voor de kinderen vanaf 7 naar. Op de begane grond zijn drie leerpleinen ingericht voor onderwijs en op de eerste verdieping 2 leerpleinen. Op deze verdieping en op de tweede verdieping is er een ruimte voor BSO activiteiten (handvaardigheid en groepskeuken) ingericht. De onderwijsruimtes zijn zo ingericht dat ze ook buiten onderwijstijd gebruikt kunnen worden voor de Opvangactiviteiten. In nr. 5 , op de begane grond,bevindt zich, sóchtends, de Peuterspeelzaal (2-4 jarigen) met maximaal 14 peuters. Deze ruimte wordt gecombineerd met de jongste groep (4,5 jarigen) van de BSO, na onderwijstijd en in de reguliere schoolvakanties. Daarnaast bevinden zich de 2 stamgroepen van de Dagopvang. Dit zijn verticale groepen van maximaal 12 kinderen. Op de eerste verdieping zijn de leerpleinen voor het onderwijs voor de kinderen van 4-7 jaar. Wij zijn geopend van maandag t/m vrijdag tussen 07:00 en 19:00 uur. - Unit 0-4 jaar  07:00 – 19:00 uur - Peuterspeelzaal  08:30 – 11:15 uur (woensdag gesloten) - Start VSO  07:00 – 08:30 uur - Start onderwijs  08:30 – 14:15 uur - Start BSO  14:15 – 18:00 uur - Start BSO+  18:00 – 19:00 uur 6.1.1 Accommodatie Beide locaties hebben een gezamenlijke entree voor opvang en onderwijs. Na de entree is op beide locaties speelhal. Op nr. 5 wordt deze hal gebruikt voor de opvang van de kinderen van de peuterspeelzaal en de dagopvang. Zij kunnen hier, tijdens openingstijden, gebruik van maken. Hier zijn ook de toiletjes die aangepast zijn op peuterniveau. De groepsruimte van de peuterspeelzaal is geheel op het niveau van de peuters en 4/5 jarigen ingericht en verder wordt er gebruik gemaakt van een omheinde buitenspeelplaats die alleen bestemd is voor de opvang.

17

Inrichting peuterspeelzaal en BSO 4/5 jarigen. De ruimte is verdeeld in een aantal hoeken. Dit zijn o.m. Thematafel (met boeken, voorwerpen en andere materialen maken we het thema zichtbaar voor peuters en ouders), de Bouwhoek (bouwen met blokken, auto’s e.d.), de Boekenhoek (banken waar kinderen rustig kunnen lezen of voorgelezen worden), de Huishoek ( Imiteren van koken, afwassen, boodschappen doen, eten en drinken enz. Is ingericht met echte materialen), Creatieve hoek (tekenen, plakken, verven, kleien en knutselen).  De speelhoeken zijn ingericht dat kinderen er zelfstandig kunnen spelen. Een groot deel van de bergruimte bestaat uit open schappen/kasten, zodat kinderen zelf speelgoed kunnen pakken.  Rustige en actieve hoeken zijn zo in de ruimte geplaatst dat spelende kinderen in deze hoeken elkaar niet belemmeren. Kinderen kunnen een toren van blokken bouwen zonder dat die omgegooid wordt door fietsende kinderen.  Er is een plek waar één of twee kinderen kunnen spelen, zonder dat ze daarbij door andere kinderen in hun spel worden gestoord.  Een knus hoekje is gedurende de dag toegankelijk voor kinderen.  Veel van de afbeeldingen die bij de speelopvang hangen hebben te maken met de huidige activiteiten en met de kinderen in de groep: het zijn werkstukjes gemaakt door kinderen, foto’s van recente gebeurtenissen, thema tafel .Het meeste tentoongestelde materiaal is door de kinderen zelf gemaakt en hangt of staat op kindhoogte. Inrichting KDV groepen. Er zijn twee stamgroepsruimtes voor het KDV. Deze ruimtes kennen o.m.een poppenhoek, leeshoek en keukentje.

Stamgroepen en basisgroepen Stamgroepen Het KDV telt 2 stamgroepen. Beide groepen zijn verticaal .Per dag komen hier maximaal twaalf kinderen in de leeftijd van 8 weken tot 4 jaar. De peuterspeelzaal heeft 1 stamgroep van maximaal 14 peuters in de leeftijd van 2-4 jaar. Zij bezoeken 2 dagdelen per week deze peuterspeelzaal. Kinderen met een doelgroepindicatie kunnen 4 dagdelen gebruik maken. Basisgroepen BSO Op nr. 5 is de basisgroep voor de 4/5 jarigen dezelfde ruimte als de peuterspeelzaal. Deze wordt samen met de hal gebruikt tijdens BSO-tijd. Op nr. 1 zijn er twee ruimtes beschikbaar als BSO basisgroep: handvaardigheidruimte en groepskeuken Tevens zijn de leerpleinen beschikbaar voor gebruik van de Buitenschoolse opvang. Dagritme Peuterspeelzaal:

18

Het peuterspeelzaalprogramma met een educatief programma. Tijden: 8.30 tot 11.15 uur. Open: veertig weken per jaar, tijdens schoolvakanties gesloten. Peuters van ouders die geen recht hebben op kinderopvangtoeslag, kunnen gebruik maken van de, door de gemeente Almere, gesubsidieerde plaatsen. Globaal Dagritme van de stamgroep peuterspeelzaal 08.30 uur tot 08.45 uur 08.45 uur tot 09.15 uur 09.15 uur tot 10.15 uur 10.15 uur tot 10.30 uur 10.30 uur tot 11.00 uur 11.30 uur

Binnenkomst van ouders en kinderen Eerste kringgesprek, we bespreken het thema Activiteiten/vrij spelen/buiten spelen/VVE thema Verschoon-/plasronde Tweede kringgesprek, fruit eten, sap drinken Ophalen van de kinderen

Globaal Dagritme van de stamgroep Dagopvang 07.00 uur tot 09.00 uur Binnenkomst van ouders en kinderen. Kinderen worden verzameld in de speelhal totdat er genoeg kinderen zijn voor de eigen stamgroep. 09.00 uur tot 09.15 uur Eerste kringgesprek, we bespreken het thema. Kan ook samen met speuterspeelzaal. 09.15 uur tot 10.15 uur Activiteiten/vrij spelen/buiten spelen 10.15 uur tot 10.30 uur 10.30 uur tot 11.00 uur 11.00 uur tot 11.30 uur 12.00 uur tot 12.30 uur 12.30 uur tot 12.45 uur 12.45 uur tot 14.00 uur 14.15 uur tot 14.45 uur 14.45 uur tot 16.30 uur 16.30 uur tot 17.00 uur 17.00 uur tot 19.00 uur

Verschoon-/plasronde Tweede kringgesprek, fruit eten, sap drinken Activiteiten/vrij spelen/buiten spelen Lunch Verschoon-/plasronde Rusttijd. De kinderen die niet slapen/rusten doen een activiteit Fruit eten en sap drinken Activiteiten/vrij spelen/buiten spelen Sap drinken/ tussendoortje eten Activiteiten/ vrij spelen/ buiten spelen/ ophalen van kinderen

Dagindeling op de basisgroepen BSO Na schooltijd worden de kinderen uit de onderbouw naar ons gebracht,halen we ze op van het schoolplein of komen ze zelfstandig, binnen het gebouw naar hun eigen basisgroep. De oudere kinderen komen zelf naar hun basisgroep toe. Kinderen die van andere scholen komen worden lopend , of zonodig met ander vervoer,opgehaald.Als alle kinderen er zijn, gaan de kinderen handen wassen en gaan we aan tafel om iets te eten. De keuze bestaat uit verschillende soorten crackers met divers beleg of een plakje ontbijtkoek. We bieden de kinderen een glas water, melk of thee aan. Tijdens dit tafelmoment hebben de kinderen de gelegenheid om hun belevenissen van de dag te vertellen. De pedagogisch medewerker neemt een actieve houding aan en vraagt hoe de dag van de kinderen is geweest. Na het tafelmoment hebben de kinderen de mogelijkheid tot vrijspelen of mee te doen aan een aangeboden activiteit. Er is aan het einde van de dag nog een ogenblik waarop de kinderen fruit en wat te drinken krijgen.

Vierogenprincipe Om de veiligheid van de kinderen op het kinderdagverblijf te waarborgen is het ‘4-ogenprincipe’ ingevoerd. Dit betekent dat je elkaar moet kunnen horen of zien. Het doel van het

19

invoeren van het 4-ogen principe is het voorkomen van situaties waarin de gelegenheid bestaat tot het plegen van (seksueel)misbruik bij kinderen in de dagopvang. Bij KDV en PSZ de Ruimte voeren we het 4-ogen principe op deze manier uit: Inzet personeel. Als het aantal kinderen dit voorschrijft, wordt er altijd met een tweede pedagogisch medewerker gewerkt. Onderwijzend personeel is aanwezig van 8.00 – 16.30uur is er altijd één of meer leerkrachten aanwezig in het pand. Deze hebben een VOG. Als er maar 1 Pedagogisch medewerker nodig is dan bestaat het “tweede paar ogen” uit die van de:  Directeur of andere medewerkers van de school  Locatiemanager  Stagiaire

Naast de personen die in het gebouw aanwezig zijn, nemen de we de volgende maatregelen om zo transparant mogelijk te werken: Samenvoegen groepen Voor 9.30 kunnen de kinderen van de peuterspeelzaal en het dagverblijf opgevangen worden in de hal. Zodra de leidster/kindratio dat vereist, maar in elk geval voor 9.30 uur,gaan de kinderen naar hun eigen stamgroep. Op dagen dat er structureel weinig kinderen zijn worden de twee dagopvanggroepen samengevoegd. Het gebouw De locatie is op de begane grond transparant uitgevoerd. Van buitenaf heeft men direct zicht op de groepsruimten. De slaapkamerdeuren zijn van glas voorzien zodat er zicht is naar binnen en buiten. Ouders kunnen met een code altijd, tijdens openingsuren, het pand binnenkomen. Ter ondersteuning worden er babyfoons ingezet zodat personeel elkaar ook kan horen. 6.2 Intake Wanneer uw uw kind op Sterrenschool De Ruimte aanmeldt, wordt er een afspraak gemaakt voor het plannen van een intakegesprek voor onderwijs en opvang. We vertellen u alle belangrijke zaken over het onderwijs en de opvang op Sterrenschool De Ruimte en horen wij graag meer over uw kind. Persoonlijke gegevens zoals adres, telefoonnummers, verzekeringsnummer die u tijdens de intake geeft, moet u up-to-date houden. Geef wijzigingen direct aan ons door. Privacygevoelige gegevens van kinderen zijn niet ter inzage voor derden en worden in een afgesloten dossierkast bewaard. Er worden geen telefoonnummers of adresgegevens van kinderen aan andere ouders gegeven.

6.3 Wennen 0-4 jaar. Wij hechten veel waarde aan de wenperiode omdat het een belangrijke periode is waarin de basis wordt gelegd in het contact tussen ouders, het kind en de pedagogisch medewerkers. Niet alleen het kind moet wennen, maar ook de medewerkers moeten het kind leren kennen. Een goede wenperiode is een investering in een prettige tijd op de Opvang. De exacte omvang van de wenperiode kan verschillend zijn per kind, maar er wordt vanuit de dagopvang en peuterspeelzaal, een wenperiode aangehouden van maximaal vier dagen, c.q. dagdelen.

20

De wendagen zijn voor de ingangsdatum van het contract. Er wordt afgesproken met de ouders dat zij bereikbaar en stand-by zijn tijdens deze periode. 4-12 jaar Voor de jongste kinderen van de BSO kan ook een wenperiode afgesproken worden. Dit zal afhangen van het kind, de bekendheid met de Ruimte of andere redenen. De wenperiode kan door de plaatsingsdatum ook in de vakantie vallen. Er geldt voor wennen in de vakantie een aangepast rooster. Na drie maanden evalueren we met u.

6.4 Brengen en halen Voor de kinderen die gebruik maken van de VSO geldt dat ze gebracht kunnen worden tussen 07:00 uur en 08:15 uur, voor de Dagopvang vanaf 7.00 uur en voor de peuterspeelzaal tussen 8.30 en 8.45 uur. De kinderen voor BSO Ruimte komen direct als klaar zijn met onderwijs. Elk kind wordt individueel begroet bij binnenkomst en begeleid bij het afscheid nemen van zijn/haar ouder. Bij het brengen en halen wisselen PMer en ouder elke dag (informele) informatie over voeding, verschoning en slapen, spel, ontwikkeling Als er activiteiten buiten de deur zijn, worden de kinderen zonder een zelfstandigheidscontract door ons gebracht en gehaald. Kinderen vanaf 8 jaar die wel zo’n contract hebben, mogen zonder begeleiding naar een activiteit buiten het gebouw. Verder hanteren wij de volgende regels:  Kinderen worden niet meegegeven aan onbekenden of aan kinderen onder de 12 jaar.  Wij stellen het zeer op prijs als u het meldt wanneer uw kind niet komt.

6.5 Overgangen Voor de driejarigen is het mogelijk om al kennis te maken met het onderwijs. Dit is afhankelijk van de ontwikkeling van het kind in die leeftijdsfase. Als kinderen vier worden en volledig overstappen naar het onderwijs, nodigen wij de ouders uit om de Peuterestafette met elkaar te bepreken. In de peuterestafette zijn de observaties van het kind vastgelegd. Ouders kunnen daarbij opmerkingen en/of aanvullingen geven. De Peuterestafette dragen wij over aan het onderwijs. Het is voor de leerkracht prettig om te weten wat het kind leuk vindt en waarbij extra aandacht nodig is. Alleen wanneer u toestemming geeft, sturen we deze overdracht door naar de basisschool. 6.6 Afscheid Wanneer een kind de opvang of peuterspeelzaal helemaal gaat verlaten en de ouder geen klant meer blijft van Partou, voeren we met een exitgesprek. Hierin wordt het exitformulier doorgenomen. We vragen u over uw ervaringen en zullen verbeterpunten uit dit gesprek meenemen. In overleg met u houden we een afscheidsfeestje voor het kind. 6.7 Eten,drinken en slapen Eten en drinken Wij houden zoveel mogelijk rekening met de voedingsgewoonten van het kind. Partou volgt de voedingsvoorschriften van de GGD en het voedingscentrum. Er zijn vijf ‘spelregels’ volgens de schijf van 5 die samen de rode draad vormen als het gaat om gezonde voeding.

21

1. Eet gevarieerd. 2. Eet volop groente, fruit en brood 3. Eet weinig producten met verzadigd vet 4. Eet niet te veel. 5. Eet veilig (voedselhygiëne) De voedingsvoorschriften van Partou kunt u aan de locatiemanager vragen. Voeding in het KDV: We hanteren vaste eettijden. Dit doen wij om rust te brengen in het dagritme en om de maaltijden te verspreiden over de dag. Wij houden zoveel mogelijk rekening met de voedingsgewoonten van het kind. Wij bieden (dik)sap, melkproducten, fruit, crackers, brood, kaas, vegetarisch beleg,vleesbeleg, pindakaas en appelstroop aan. Wij bieden zo min mogelijk suiker aan. Heeft een kind een dieet, dan wordt er samen met de ouders gekeken of het kinderdagverblijf de voedingsmiddelen aanschaft of dat ze worden meegenomen van huis. Veel ouders kunnen de kosten van dieetvoeding declareren bij hun ziektekostenverzekering. Er wordt regelmatig een warme maaltijd bereid voor en ook door de kinderen. Dit wordt georganiseerd door de pedagogisch medewerkers. Het werken in de keuken wordt gedaan volgens de gestelde regels in het hygiëneprotocol. Wij voegen geen extra zout of suiker aan deze maaltijden toe. Onze tussendoortjes zijn verantwoord zoals komkommer, tomaat, soepstengel etc. Allergielijsten van de kinderen worden op een zichtbare plaats gehangen zodat alle medewerkers deze gelijk kunnen zien.

Voeding in de BSO: Hier bieden wij alle soorten voeding aan: limonade, melkproducten, fruit, crackers, vleeswaren, kaas en rauwe groenten. We geven zo min mogelijk suiker. Als uw kind wilt trakteren vragen wij u ook dit bij een gezonde snack te houden. Heeft uw kind een bepaald dieet, dan dient u dit voedsel/drinken zelf mee te brengen. Vergoeding is mogelijk tot het bedrag van standaardvoeding. Veel ouders kunnen de kosten van dieetvoeding declareren bij hun ziektekostenverzekering. Wilt u de voeding zelf aanschaffen, geef dit dan aan ons door. Verder mag in de BSO tijdens brengen en halen geen snoep van huis worden genuttigd. Slapen De meeste kinderen slapen één of twee keer op een dag. Baby’s volgen daarin hun eigen ritme. Ouders kunnen van thuis een speentje of een knuffel meegeven waar het kind graag mee slaapt. Hierbij wordt gekeken of het veilig is om mee te slapen. Zo mag er geen koord aan de speen zitten! Kinderen slapen tot 2 jaar in een slaapzak, vanaf 2 jaar slapen de kinderen onder een laken en dekentje. Kleding met koordjes worden voor het naar bed gaan uitgetrokken. De kinderen die ’s middags niet meer slapen gaan rusten of doen een activiteit op de groep.

22

Elke groep heeft een eigen slaapkamer. In deze slaapkamer staat een babyfoon. Pedagogisch medewerkers gaan geregeld, doch elk kwartier, kijken bij de kinderen. De indeling van de slaapkamer en de bedden hangt op een zichtbare plaats in de slaapkamer. Veilig slapen Om er voor te zorgen dat kinderen veilig kunnen slapen hanteren wij regels, zoals het 'Protocol wiegendood'. Baby’s worden niet op hun buik te slapen gelegd en niet ingebakerd. Ook luchten we regelmatig de slaapkamers conform het ventilatieprotocol. 6.8 Rituelen Verjaardagen van kinderen vieren we met een lied en het kind mag trakteren We besteden aandacht aan Kerst en Sinterklaas. Er is alle ruimte, als dat van toepassing is, om feesten van andere culturen te vieren.

6.9 Stamgroep verlaten 0-4 jaar Er zijn verschillende momenten dat kinderen hun stamgroep verlaten. In de ochtend, als nog niet alle kinderen er zijn, werken de maatjes groepen samen. Of aan het eind van de dag, als veel kinderen al zijn opgehaald. Soms worden er bij andere groepen of in de hal activiteiten georganiseerd waaraan alle kinderen kunnen meedoen zoals de Paas- of Kerstlunch, carnaval en afsluitingen van thema’s. Als het niet te hard regent, spelen de kinderen dagelijks buiten. Op de buitenspeelplaats spelen meerdere groepen tegelijk. Structureel samenvoegen Op de dagen dat er structureel (al een paar weken) minder kinderen zijn voegen we groepen samen. Het zijn vaak de woensdagen, vrijdagen en schoolvakanties. Uiteraard houden we ons ook op die momenten aan de wettelijke richtlijnen voor het aantal pedagogisch medewerkers per groep. U wordt hier over van tevoren geïnformeerd. Open deurenbeleid Soms wil een kind deelnemen aan een activiteit die wordt aangeboden in een andere groep. Dat kan ook deelnemen aan het VVE/programma van de peuterspeelzaal, een onderwijsactiviteit of wennen in de onderbouw van de school. Dat kan en dit heet opendeuren beleid. Dit gaat in overleg met de pedagogisch medewerker en de ouders. Het kind moet wel steeds terug kunnen vallen op de eigen stamgroep. Uitstapjes. Uitstapjes worden regelmatig gedaan en hierbij kan de hulp van de ouders worden ingeroepen: 1 volwassene op 2 peuters. We houden ons tijdens uitstapjes aan het uitstapjesbeleid. Sterrenschool vindt het belangrijk om te zorgen voor adequaat toezicht bij uitstapjes. Voldoen aan de medewerker-kind ratio is voor niet alle uitstapjes voldoende. Risico's bij uitstapjes zijn afhankelijk van leeftijd, soort uitstapjes (dicht bij huis/ verder weg) en vervoermiddel. Dicht bij huis In de buurt van de locatie, op loopafstand voor begeleiders en/of kinderen. Bijvoorbeeld de kinderboerderij en de speeltuin om de hoek. - Kleine kinderen in de kinderwagen, buggy, bolderkar of lopend. - BSO kinderen lopen of fietsen Deze uitstapjes kunnen met alle leeftijdsgroepen ondernomen worden.

23

De pedagogisch medewerkers hoeven dit niet te melden bij de locatiemanager. Verder weg Niet op loopafstand voor de kinderen. Dit gebeurt alleen met ouders (1 volwassene en 2 peuters) Alleen met toestemming van de locatiemanager. 4-12 jarigen: deze groep gaat vaker verder weg (met name in de vakantieweken)  Alleen met toestemming van de locatiemanager.  Begeleiding minimaal twee personen.  Nooit alleen weg met meer dan een kind!

Buitenschoolse Opvang Er zijn verschillende momenten waarop kinderen hun basisgroep verlaten. ‘ s Ochtends in de vakantie, als nog niet alle kinderen er zijn, worden de kinderen van twee of meer basisgroepen gezamenlijk ontvangen. Of aan het eind van de dag, als veel kinderen al zijn opgehaald. Soms worden er gezamenlijke activiteiten georganiseerd waaraan alle kinderen kunnen meedoen zoals een voorstelling, de viering van een feest of een uitstapje. Als het niet regent, spelen de kinderen dagelijks buiten. Op de buitenspeelplaats spelen meerdere groepen tegelijk.

6.10 Ziekte van het kind en ongevallen Als uw kind ziek is, verzoeken wij u dat tijdig aan ons door te geven. Wij vragen u dan naar de aard van de ziekte in verband met besmettingsgevaar. Een kind dat ziek is, bijvoorbeeld koorts of diarree heeft, heeft extra zorg en aandacht nodig. Die kunnen wij helaas in de opvang en het onderwijs, niet geven. We gaan ervan uit, dat u zelf een zorgvuldige afweging maakt of uw kind gezond genoeg is om naar de opvang te komen. Als een kind tijdens het verblijf op de opvang of peuterspeelzaal, ziek wordt, bellen we altijd de ouders. Het is daarom van groot belang dat ouders telefonisch bereikbaar zijn. We overleggen of het kind moet worden opgehaald. We kijken daarbij naar: het belang van het kind, van de groep en de omstandigheden waaronder de pedagogisch medewerkers op dat moment werken. De ouder is in eerste instantie degene die een arts raadpleegt als er zich ziekteverschijnselen voordoen. In het geval van besmettelijke ziekten volgen wij het advies en de richtlijnen van de GGD. Een kind dat verkouden is, mag gewoon komen. Een kind met luizen kan naar het centrum komen. U moet wel meteen de behandeling starten. Het is belangrijk dat u aan ons doorgeeft dat uw kind luizen heeft, zodat we aan andere ouders kunnen laten weten dat er luizen zijn geconstateerd. Ongevallen/Calamiteiten Als een kind op de Opvang of peuterspeelzaal een ongelukje krijgt waarbij het letsel oploopt neemt de pedagogisch medewerker contact op met de ouders. Bij grote verwondingen gaan we direct naar de Eerste Hulp van het Flevoziekenhuis. Direct daarop worden de ouder(s) gewaarschuwd. Er blijft altijd een medewerker bij het kind totdat de ouder er is. Medicijnbeleid  Medicijnen, één of twee keer daags, worden niet bij ons gegeven.

24

 De pedagogisch medewerkers geven alleen medicijnen als dit echt noodzakelijk is.  Ouders vragen van tevoren aan arts/apotheek of het medicijn één of tweemaal daags (dus thuis) kan worden gegeven.  Medicijnen zijn voorzien van de duidelijk leesbare naam van het kind op de directe verpakking.  Medicijnen zijn voorzien van (een kopie van) de bijsluiter.  Ouders informeren het kindercentrum over medicijnen, die thuis worden ingenomen.  Ouders vullen een standaardformulier in met de belangrijkste vragen over het medicijngebruik.  Ouders zijn verplicht om vooraf met de medewerkers van hun kind te overleggen over toediening van nieuwe medicijnen.  Indien nodig bespreken de medewerkers eerst met de unitmanager of de toediening van een medicijn verantwoord is.  Ouders blijven altijd zelf verantwoordelijk voor de gevolgen van een toegediend medicijn.

6.11 Ruilen van opvangdagen Ouders die op vaste dagen opvang afnemen, kunnen een opvangdag omruilen. Hiervoor kunnen ouders vooraf een (schriftelijke) afspraak maken met de groepsleiding of de unitmanager. Ruilen van een dag kan alleen binnen dezelfde week en mits de bezetting dit toelaat.

6.12 Afnemen extra opvangdag In overleg met de groepsleiding kunnen ouders een dag extra afnemen. Dit kan alleen als de bezetting van de groep dat toelaat en na overleg met de groepsleiding. Het kan ook op een andere groep dan de stamgroep van het kind als de ouders daar expliciet akkoord voor geven. Op de dag zelf moet een ‘extra opvangdag formulier’ ingevuld en ondertekend worden. De volgende maand wordt deze extra dag doorbelast via de maandfactuur. 6.13 Sluitingsdagen Tijdens het intakegesprek krijgen de ouders een overzicht van de jaarlijkse sluitingsdagen mee. Deze sluitingsdagen gelden voor de hele organisatie en kunnen niet worden geruild. Enkele dagen van tevoren worden de ouders eraan herinnerd dat de opvang gesloten zal zijn middels brieven in de groepsruimtes, in de hal en aan de buitendeur.

6.14 Veiligheid en gezondheid Sterrenschool De Ruimte voert een beleid, dat de veiligheid en gezondheid van de kinderen zoveel mogelijk waarborgt. De wet Kinderopvang beschrijft aan welke wettelijke voorwaarden een kindercentrum moet voldoen op het gebied van Veiligheid en Gezondheid. Jaarlijks wordt er toezicht uitgevoerd op kindercentra door de GGD inspectie Kinderopvang. De GGD brengt een rapport uit, dat op de locatie te lezen is (in de informatiezuil). Risico-inventarisatie De risico-inventarisatie beschrijft de veiligheidsrisico’s die de school van de kinderen met zich meebrengt: verbranding, vergiftiging, verdrinking, valongevallen, verstikking, verwondingen, beknelling, botsen, stoten, steken en snijden.

25

Verder wordt jaarlijks een risico-inventarisatie uitgevoerd op gezondheidsrisico’s bij de opvang van de kinderen. Er wordt gekeken naar ziektekiemen, binnenmilieu, buitenmilieu en medisch handelen. De oudercommissie brengt advies uit op het beleid rond de risico-inventarisaties en de plannen van aanpak. Aan de hand van de risico-inventarisatie actualiseren we elk jaar de veiligheids- en gezondheidsregels. We maken ook een plan van aanpak met verbeteracties. Veiligheids- en gezondheidsregels  Er mogen geen huisdieren bij ons binnenkomen, ook niet bij brengen en halen.  Zoekraken of kapot gaan van meegenomen, eigen speelgoed is voor risico van de ouders.  Let op dat bij het binnenkomen en weggaan de buitendeur goed gesloten is en dat er geen onbekenden mee naar binnen lopen.  U mag nergens in onze ruimtes roken.  Kinderen mogen niet met etenswaren (snoep, kauwgom) de groep binnenkomen.  Houd uw spullen, zoals uw tas, buiten bereik van de kinderen.  Veeg bij regen uw voeten op de inloopmat om te voorkomen dat de vloer glad wordt.  Let op dat u het hek van de buitenspeelruimte achter u sluit.

6.15 Teambeschrijving Het team van Sterrenschool De Ruimte bestaat op dit moment uit één Directeur, één Locatiemanager, twee leerkrachten, één Pedagogisch Medewerker. De Directeur is eindverantwoordelijke voor de dagelijkse leiding van het integraal kindcentrum. De Locatiemanager is nu nog verantwoordelijk voor Unit 0-4, peuterspeelzaal,VSO en BSO. Als er een vaste pedagogisch medewerker vrij of ziek is, maken we gebruik van de flexpool van Partou. De flexwerkers hebben een arbeidsovereenkomst met Partou en zijn dus op de hoogte van ons beleid. Wij proberen altijd vaste gezichten in te zetten.

26

Plaatsvervanger en achterwacht Er is een plaatsvervanger voor de locatiemanager die u te woord kan staan en uw vragen kan beantwoorden wanneer hij/zij er niet is. De gegevens van de plaatsvervanger is bekend bij iedere pedagogisch medewerker op Sterrenschool Ruimte. Mocht het zo zijn dat conform de beroepskracht-kind-ratio slechts 1 beroepskracht op BSO Ruimte aanwezig is, dan is ondersteuning van deze beroepskracht door een andere volwassene in geval van calamiteiten geregeld. In geval van nood kan de achterwacht binnen 15 minuten aanwezig zijn. BSO Merlijn BSO Columbuseiland Locatiemanager

[email protected] 036-5369137 [email protected] 06-20619440 [email protected] 06-17246057

Personeel-kind ratio Dagopvang De verhouding tussen het aantal beroepskrachten en het aantal feitelijk gelijktijdig aanwezige kinderen in de groep noemen we beroepskracht-kindratio. Deze bedraagt ten minste: - 1 beroepskracht per 4 aanwezige kinderen tot 1 jaar; - 1 beroepskracht per 5 aanwezige kinderen van 1 tot 2 jaar; - 1 beroepskracht per 6 aanwezige kinderen van 2 tot 3 jaar; - 1 beroepskracht per 8 aanwezige kinderen van 3 tot 4 jaar. Bij kinderen van verschillende leeftijden in één groep wordt het minimale aantal beroepskrachten berekend met de rekentool op www.rijksoverheid.nl. Peuterspeelzaal : - 1 beroepskracht per 6 aanwezige kinderen van 2 tot 3 jaar; - 1 beroepskracht per 8 aanwezige kinderen van 3 tot 4 jaar. BSO : - 1 beroepskracht per 10 aanwezige kinderen van 4 tot 12 jaar; - 2 beroepskrachten en 1 volwassene per 30 aanwezige kinderen van 9 tot 12 jaar;

Diploma’s en Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) Alle beroepskrachten die bij ons werken, hebben minimaal een van de MBO opleidingen afgerond die genoemd worden in de CAO onderwijs en kinderopvang (minimaal MBO-3). Elke medewerker die in contact komt met kinderen is in het bezit van een Verklaring Omtrent Gedrag. De praktijkbegeleider kan de BBL stagiair na drie maanden deels als beroepskracht worden ingezet. Dit wordt op basis van beoordeling tijdens het opleidingstraject geleidelijk uitgebreid naar volledige inzetbaarheid. De beoordelingen en afspraken over inzetbaarheid worden altijd schriftelijk vast gelegd. De BBL stagiair wordt gedurende de opleiding op de werkplek begeleid door de praktijkbegeleider. Mentorschap en sleutelfiguren In de opvang werken we met mentorschap en sleutelfiguren. Elk kind heeft een vaste mentor. Dit is altijd een pedagogisch medewerker van de eigen groep. De mentor wordt uw eerste aanspreekpunt en voert de oudergesprekken. Hij of zij volgt de ontwikkeling van uw

27

kind met bijzondere aandacht. Dat is fijn voor het kind en prettig voor u, omdat u mag verwachten dat de mentor altijd goed op de hoogte is van uw kind. U hoort bij het intakegesprek wie de mentor van uw kind is. We vinden het belangrijk dat u en uw kind niet alleen bekend zijn met de pedagogisch medewerkers van de eigen groep en de maatjesgroep, maar ook met de sleutelfiguren van de locatie. Sleutelfiguren zijn vaste gezichten die u met regelmaat op de locatie tegenkomt. Hun aanwezigheid geeft vertrouwen. Bovendien beantwoorden ze graag kleine en grote vragen of weten zij aan wie u uw vraag kunt stellen

6.16 Oudercommissie Voor Sterrenschool De Ruimte zal er nog een Oudercommissie moeten worden samengesteld. Het reglement Oudercommissie Kindercentrum en het reglement Centrale Oudercommissie van Partou beschrijven regelingen en afspraken waarbinnen de medezeggenschap bij Partou uitgevoerd wordt op lokaal en centraal niveau. De oudercommissie bepaalt haar eigen werkwijze en legt dit vast in een huishoudelijk reglement. De oudercommissie is bevoegd gevraagd en ongevraagd te adviseren over de onderwerpen waarop de oudercommissie adviesrecht heeft. De school en de opvang willen een gezamenlijke oudergeleding oprichten die zowel voldoet aan de onderwijs wetgeving als aan de Wet Kinderopvang. Daar is inmiddels een juridisch correct reglement voor ontwikkeld. Werving van ouders vindt gezamenlijk plaats. De Locatiemanager vraagt de oudercommissies advies uit te brengen over elk voorgenomen besluit dat De Ruimte betreft, denk aan het aantal kinderen per medewerker, de opleidingseisen, het pedagogisch beleid, het activiteitenplan, het voedingsbeleid en de risico-inventarisatie.

6.17 Klachtenbeleid Ondanks onze inspanningen om de opvang van de kinderen naar wens te laten verlopen is het mogelijk dat er een keer onvrede ontstaat. In dat geval willen wij dat graag horen. De Sterrenschool ziet de opvang van de kinderen als een samenspel tussen ouders, kind en onze organisatie. Door goed naar ouders te luisteren weten wij wat zij belangrijk vinden en kunnen wij onze dienstverlening beter afstemmen op hun behoeften. Wij gaan er van uit dat ouders kritiek uiten vanuit een sterke betrokkenheid en de wens om de situatie te verbeteren. In geen enkel geval moeten ouders de indruk krijgen dat een klacht negatieve invloed heeft op de opvang van hun kinderen. Ouders kunnen hun klacht aan iedereen binnen onze organisatie kenbaar maken. Degene die de klacht in ontvangst neemt, zorgt dat deze op de goede plek terechtkomt en wordt opgevolgd. Ouders kunnen ook kiezen voor de externe route: die van de klachtencommissie. Dat kunnen zij meteen doen, maar ook nadat de interne route onbevredigend is afgesloten. Partou heeft zich aangesloten bij een onafhankelijke klachtencommissie, zodat een eerlijke behandeling van klachten is gewaarborgd. Partou betaalt het lidmaatschap en onze klanten kunnen vertrouwen op een zorgvuldige en deskundige klachtenafhandeling. Op onze locaties zijn folders van deze klachtencommissie verkrijgbaar. Klachten over de totstandkoming of de uitvoering van de overeenkomst tussen de klant en Partou kunnen, na de interne klachtenroute, worden voorgelegd aan de Geschillencommissie. In tegenstelling tot de uitspraak van de klachtencommissie is de

28

uitspraak van de Geschillencommissie bindend. In de algemene voorwaarden van Partou staan de procedures die deze commissie hanteert. Het volledige klachtenbeleid van Partou is beschikbaar op elke locatie. Adressen Partou Coördinator klachtenafhandeling Postbus 22070; 1100 CB Amsterdam 020-3986100 - Klachtencommissie Kinderopvang Ambtelijk secretariaat Postbus 21, 3738 ZL Maartensdijk Telefoon: 0900-0400034 - Geschillencommissie Kinderopvang www.sgc.nl

6.18 Kwaliteitsbeleid en certificering Binnen de wettelijke voorschriften voert Partou een eigen kwaliteitsbeleid. Wij werken met een kwaliteitssysteem met certificatie. Dit bestaat uit een (digitaal) kwaliteitshandboek met bijbehorende bijlagen. Onze werkwijze stelt ons in staat om alle bedrijfsprocessen optimaal te controleren en te verbeteren. Bovendien verzekert dit systeem ouders van kwaliteit. Partou is sinds 1 januari 2010 ook formeel HKZ en ISO 9001 gecertificeerd. Daarmee is het externe toezicht op de werking van ons kwaliteitssysteem ook gewaarborgd. Deze locatiegids is onderdeel van dit kwaliteitssysteem.

Hoofdstuk 7 Jaarplan 2013

7.1 Vooruitblik Halverwege juli 2013 opent Sterrenschool de Ruimte haar deuren op de tussen locatie. Voor iedereen wordt dit een spannend moment. Sterrenschool De Ruimte zal zich tijdelijk vestigen in het Homeruskwartier verdeeld over 2 gebouwen. In het voorjaar van 2015 zullen we ons definitief gaan vestigen in de nieuwbouw die geschikt is voor 16 klassen basisonderwijs, 4 Dagopvanggroepen, 1 peuterspeelzaalgroep en minimaal 5 BSO groepen. Ons streven is dat meer kinderen en ouders voor Sterrenschool De Ruimte kiezen. Samenwerking tussen Onderwijs en Kinderopvang wordt zodanig neergezet dat we een hecht team vormen en u niet het verschil zult merken. Teambesprekingen, nieuwsbrieven en activiteiten worden allemaal gezamenlijk gedaan. We willen naar een vorm werken waarbij de oudergesprekken worden gevoerd/voorbereid door leerkracht en pedagogisch medewerkers. Het komende schooljaar gaan we hard aan de slag om van Sterrenschool De Ruimte een vertrouwde plek te maken voor ouders en kinderen. Zo worden er nieuwe afspraken gemaakt met de pm’ers en de kinderen. De opvangsituatie is veranderd dus zullen ook de regels en afspraken opnieuw onder de loep genomen moeten worden. Er zullen afspraken gemaakt moeten worden met betrekking tot: buiten spelen, opruimen van spullen, de centrale hal (waar willen we deze allemaal voor gaan gebruiken), de

29

toiletruimte (hoeveel kinderen mogen tegelijk naar de wc tot wanneer maken we de wc schoon). Het is b.v. vanaf het begin de bedoeling om gezamenlijk een goed overzicht te maken hoe en waar alles opgeborgen moet worden. De inrichtingen van de ruimtes zal gezamenlijk gedaan worden.

De locatie streeft ernaar om bij de interne en de externe audit geen kritische rode kaarten te behalen. Het pedagogisch beleid moet duidelijk zichtbaar worden voor klanten. We hebben daarvoor twee pijlers gekozen waar we extra aandacht besteden Volgen en signaleren: Het komende jaar willen we conform het pedagogisch beleid een goede basis leggen voor het volgen van de ontwikkeling van uw kind. Omdat coaches en pedagogisch medewerkers onderdeel zijn van één team, wordt uw kind door meerdere professionals gezien. We komen regelmatig bij elkaar om te vergaderen over de kinderen. We willen dat de portfolio`s representatief zijn voor de ontwikkeling en interesses van uw kind. Samenwerking met ouders: Omdat wij een jonge locatie zijn willen wij hier dit jaar extra aandacht aan besteden. Ons doel is om open en benaderbaar te zijn voor ouders. Ouders worden diverse mogelijkheden geboden om te participeren en mee te denken.

30