1 Katern Primair Onderwijs ‘t Palet
Bulletin Cultuur & School #38, juni 2005
fotografie: Jochem Jurgens
2
’T PALET ’t Palet is een openbare basisschool in de wijk Goverwelle van Gouda. Deze wijk, en daarmee ook de school, is vijftien jaar oud. Goverwelle is één van de meest kinderrijke buurten van Nederland, in de wijk zijn 1800 leerlingen en vier scholen. ’t Palet heeft zelf een kleine 350 leerlingen verspreid over 17 groepen. Er zijn 22 leerkrachten, van wie er tien fulltime werken. 23 procent van de leerlingen zijn zogeheten gewogen leerlingen: deze hebben extra zorg nodig. Dit levert de school extra uren op die worden besteed aan een Remedial Teacher en aan podiumkunstlessen. Naar schatting is 25 procent van de leerlingen van allochtone afkomst. De school heeft voor het schooljaar 2004 – 2005 een aanvraag ingediend voor de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs, maar heeft toen geen geld gekregen. Voor het komende schooljaar is ‘t Palet wel in aanmerking gekomen voor de regeling.
Portret
tekst: Josefiene Poll
3
Portret
Portret van openbare basisschool ‘t Palet Wil een school zich onderscheiden, dan kom je er tegenwoordig niet meer met alleen het bieden van goed onderwijs. Je moet eruit springen. Dat kan zijn op religieus gebied, qua onderwijsstijl of bijvoorbeeld door je te profileren op het gebied van podiumkunsten, zoals openbare basisschool ’t Palet in Gouda. Maar het realiseren en instandhouden van zo’n profilering is niet gemakkelijk. Het vergt veel enthousiasme en doorzettingsvermogen. “Een kind is meer dan de bovenste tien centimeter van zijn lichaam”, zegt Ton Roonder, directeur van de openbare basisschool ’t Palet. Niet alleen de cognitieve ontwikkeling, maar ook de creatieve ontwikkeling van kinderen staat centraal op de school. En dan met name de podiumkunsten dans, drama en muziek. De pedagogische visie hierachter is dat dit een positieve invloed heeft op de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen: ze leren zichzelf te presenteren en krijgen zelfvertrouwen. Daarnaast zijn er volgens Gemma van der Mee, podiumkunstcoördinator bij ’t Palet, raakvlakken met andere vakken. Zo leren kinderen bij drama op een andere manier om te gaan met taal en met dans trainen ze bijvoorbeeld het geheugen, het anticiperen en het coördineren van verschillende bewegingen. Dat beïnvloedt de leerprestaties weer op een positieve manier. ’t Palet heeft deze visie omgezet in daden. Al vanaf de bouw van de school wilde Roonder graag een eigen podium in de school. Dat is er gekomen: ‘de Kuil’. Daarnaast let hij bij
het aannemen van leerkrachten altijd op hun affiniteit met kunst. Niet dat elke leerkracht een talentvolle beoefenaar moet zijn, maar diegene moet wel achter de visie van de school staan. Ook zijn er verschillende leerkrachten in het team die bijvoorbeeld zelf een instrument bespelen, choreografieën maken, toneelstukken schrijven of bewerken of in een koor zingen. Van der Mee: “Maar een kind moest voorheen echt geluk hebben om bij een leerkracht in de klas te komen die zelf op dit gebied actief was.” De kunstmagneetscholen in Amsterdam inspireerde Van der Mee om deze leerkrachten in te zetten voor alle leerlingen in de school, want niet iedere
“Als er twee of meer leerkrachten tegen waren geweest, was die hele profilering niet doorgegaan.” Ton Roonder, directeur van ‘t Palet
4
Portret
Afscheidsmusical Leeuw en Koning. (foto: OBS ‘t Palet)
leerkracht is in staat kwalitatief goede lessen in de podiumkunsten te geven. Het idee voor de profilering van de school was geboren.
BELEID
“We hebben gekozen voor podiumkunstlessen, vanwege hun positieve invloed op de persoonlijke ontwikkeling van kinderen en hun prestaties in andere vakken.” Gemma van der Mee, podiumkunstcoördinator, ‘t Palet
Van der Mee zette een plan op met als missie: een structurele plaats voor dans, drama en muziek in het lesprogramma en een verhoging van de kwaliteit van de lessen. Met ingang van het schooljaar 2001 – 2002 krijgt iedere leerling podiumkunstlessen. Per week is dat gedurende een half uur dans, een half uur muziek en een half uur drama. Voor de podiumkunstlessen is de methode Moet je doen aangeschaft, waarmee kinderen zichzelf leren uitdrukken in beweging, bezig zijn met taal, mimiek, houding en leren luisteren naar muziek en muziek maken. De andere
5
helft van de klas krijgt tijdens dat half uur een zorgles: hulp bij rekenen, taal of zelfstudie. De meeste podiumleerkrachten hebben ook een eigen groep. Roonder en Van der Mee realiseerden zich dat deze opzet heel wat zou vergen van de leerkrachten die de podiumkunstlessen gingen geven. Om het een kans van slagen te geven, moest het hele team erachter staan. Roonder: “Als er twee of meer leerkrachten tegen waren geweest, was het niet doorgegaan. Als het een enkele leerkracht was geweest, had deze overplaatsing kunnen aanvragen. Maar gelukkig is iedereen gebleven.” De mening van de leerkrachten blijft belangrijk en daarom evalueert Van der Mee regelmatig: “Als blijkt dat er iets in de roosters of aanpak moet worden veranderd, dan doen we dat.” Zo bleek dat de leerkrachten het nadelig vinden om de lessen van de verschillende podiumkunstdisciplines naast elkaar te laten bestaan. Van der Mee: “Het is beter als leerkrachten elkaar inspireren in het bedenken van de inhoud en vorm van de podiumkunstlessen.” Daarom wordt er nu gewerkt aan het ontwikkelen van themagerichte podiumkunstlessen: elke acht weken wordt vanuit één thema dans-, drama- en muzieklessen gegeven.
Portret
opvoering van A Christmas Carol met door de leerlingen geschreven teksten passeerden de revue. Ieder jaar zijn er drie à vier voorstellingen die onder schooltijd worden voorbereid. Dit betekent dat de kinderen die meedoen veel lessen missen. Dat wordt opgevangen met extra huiswerk. “De leerlingen die aan de voorstellingen mee willen doen, geven zich op en doen echt auditie. Maar we letten er wel op dat elke leerling een keer aan de beurt komt”, vertelt Van der Mee. De ouders wordt om toestemming gevraagd. Zo werd de dochter van Marieke Hofland, Imke de Bruin uit groep 7, uitgekozen om mee te spelen in de kerstvoorstelling. In het begin had Hofland zo haar twijfels: “Mijn dochter was onzeker en bovendien had ze moeite met taal en rekenen.” In overleg is toen besloten dat Imke wel mee zou doen, maar dat ze extra werk mee naar huis
ZELFVERTROUWEN Het zijn niet alleen de lessen waar de school zich mee profileert. Iedere veertien dagen is er onder schooltijd een presentatie. Alle kinderen kunnen dan een toneelstuk spelen, lied zingen, gedicht voordragen, dansen of een verhaal vertellen. De overige leerlingen en de ouders vormen het publiek. Daarnaast is het bedenken van een voorstelling of het bewerken van een bestaande tekst en het repeteren en uitvoeren daarvan aan de orde van de dag op ’t Palet. Zo is deel één van Harry Potter bewerkt tot een musical. Maar ook een dansvoorstelling van Het Lelijke Eendje en een
Een van de hoofdrolspeelsters uit de afscheidmusical West Side Story danst de sterren van de hemel. (foto: OBS ‘t Palet)
6
De winnaars van de jaarlijkse Playbackshow, de Bauers met “Heb je even voor mij?” (foto: OBS ‘t Palet)
Portret
scholen. Daarnaast is er een samenhangend en kwalitatief goed lesprogramma ontwikkeld. Naast deze tekenlijn en lessen in handvaardigheid heeft de school ook crea-ochtenden voor de bovenbouw. Drie woensdagochtenden gaat een ouder bijvoorbeeld figuurzagen, handwerken of koken met de kinderen. De resultaten van de crea-ochtenden worden tentoongesteld in de school. Een andere discipline die aan bod komt is literatuur. Zo kreeg groep 3 dit schooljaar bezoek van de kinderboekenschrijfster Vivian den Hollander die kwam vertellen over haar werk, waar ze ideeën vandaan haalt en waarom ze schrijfster is geworden.
SAMENWERKING kreeg. Achteraf een zeer goede beslissing. Hofland: “Het is zo goed geweest voor haar zelfvertrouwen. Dat merkte ik direct. Ze leerde hoe ze zich op een goede manier kan presenteren. En doordat ze huiswerk kreeg, liep ze verder ook geen achterstand op.”
ACCENT De nadruk bij ’t Palet ligt op de actieve beoefening van dans, drama en muziek. Audiovisuele vorming en erfgoed komen tot nu toe nog wat minder aan bod op school. Dit heeft alleen praktische redenen: het opzetten van de profilering heeft veel aandacht opgeëist en ook liet het budget het niet toe. De disciplines tekenen, handvaardigheid en literatuur komen wel aan bod. Zo vroeg ’t Palet aan Willem Hesseling, consulent bij Kunstgebouw, stichting kunst en cultuur Zuid-Holland, om voor het vak tekenen een leerlijn op te zetten. Hesseling: “Toen ik daar kwam was er geen samenhang tussen de tekenlessen. Leerkrachten wisten van elkaar niet wat ze deden en konden daardoor ook niet voortbouwen op wat het kind al kon op dat gebied.” Omdat ’t Palet toen geen geld had voor een vakleerkracht is besloten de leerkrachten bij te
‘t Palet zocht, naast de samenwerking met Kunstgebouw, ook andere manieren om extra vakkennis in huis te halen. Een samenwerking met de Muziekschool strandde echter in eerste instantie vanwege de Brede school waaraan ‘t Palet ook deelneemt. Roonder: “De gemeente was bang dat als wij zouden gaan samenwerken met de Muziekschool, er geen goede samenwerking op gang zou komen tussen de Muziekschool en de Brede School, waar nog drie andere scholen aan deelnemen.Terwijl dat volgens ons prima samenging. Onze activiteiten richten zich alleen op dans, drama en muziek, terwijl de activiteiten van de Brede School zich vooral richten op andere zaken, zoals sport. Bovendien vinden onze eigen activiteiten onder schooltijd plaats, terwijl de Brede School-activiteiten buiten schooltijd plaatsvinden.” Inmiddels heeft Roonder de gemeente ervan overtuigd dat beide vormen van samenwerking prima samengaan.’t Palet is weer in gesprek met de Muziekschool.
RECEPTIEF De school zoekt ook de samenwerking voor de receptieve cultuurdeelname. Zo krijgt ‘t
7
Portret
HOGE KOSTEN
Kinderen van groep 8 spreken stemmen in voor de Nederlands gesproken versie van Harry Potter en het geheim van Azkaban. (foto: OBS ‘t Palet)
Palet van de Goudse Schouwburg kaartjes voor verschillende voorstellingen tegen een familieprijs. In kleine groepjes van vijf tot zeven leerlingen bezoeken ze dan de voorstelling buiten schooltijd onder begeleiding van een leerkracht. Maar de schouwburg doet dit soort activiteiten alleen als scholen erom vragen. “Onze doelgroep bestaat uit veel meer groepen dan alleen het basisonderwijs. Wij programmeren voor de gehele bevolking van Gouda. En bovendien hebben we hier een zeer goede jeugdtheaterschool die fantastische dingen doet voor de scholen”, zegt Ed van Kester, hoofd marketing van de Goudse Schouwburg. “Maar een school met een specifieke wens kan altijd bij ons terecht. Wij gaan alleen niet als een missionaris naar alle scholen om een aanbod te slijten.” Naast het bezoeken van voorstellingen in de schouwburg, worden ook voorstellingen van de Jeugdtheaterschool Zuid-Holland (JTSZH) bezocht. De samenwerking van ’t Palet met de JTSZH werkt aan twee kanten. Annelies Keegel, uitvoerend producent: “Als wij een nieuw project voor scholen verzinnen en willen uitproberen, dan bellen we ‘t Palet. Soms krijgen we alleen advies, maar we doen ook try-outs bij hen. Zo helpen we elkaar.”
’t Palet zou graag meer voorstellingen bezoeken, maar vindt de kosten vaak te hoog. Bij aanbod van de JTSZH doet dit probleem zich niet voor. Keegel: “Doordat projecten van de JTSZH vaak door zowel de provincie, als de gemeente worden ondersteund, kunnen die projecten zonder extra kosten of tegen kostprijs worden aangeboden. Op deze manier hoeven we geen rekening te sturen naar de scholen.” Maar dit geldt niet voor het aanbod van veel andere culturele instellingen. En dat is voor ’t Palet een probleem. Roonder: “Het overheidsgeld gaat meestal naar de culturele instellingen. Overheden denken dat dit de prijs voor scholen laag houdt, maar voor ons blijven het hoge bedragen.” Henriët Muggen, beleidsmedewerker Cultuur bij de gemeente Gouda, vertelt dat het geld inderdaad naar de culturele instellingen gaat. Zo kan het aanbod van de Kunstronde, een activiteit waarin 20 instellingen en kunstenaars zich presenteren aan leerlingen uit groep 6 en 7, voor een lage bijdrage worden aangeboden. Daarnaast is het aanbod van de werkgroep Kunsteducatie, ondergebracht bij de Werkschuit, gratis. Maar als een school specifieke wensen heeft, wordt het moeilijker. De gemeente ziet het liefst dat de scholen en culturele instellingen met elkaar contact opnemen. Muggen: “’t Palet zou bijvoorbeeld samen met een culturele instelling een aanvraag in kunnen dienen voor een project. Of ze kunnen naar ons toekomen met de vraag hoe ze dat idee kunnen realiseren.”
“Meedoen aan een voorstelling is goed geweest voor mijn dochters zelfvertrouwen.” Marieke Hofland, moeder van Imke uit groep 7
8
“Wij gaan niet als een missionaris naar alle scholen om een aanbod te slijten.” Ed van Kester, hoofd marketing Goudse Schouwburg De kosten zijn ook een belangrijke reden waarom ’t Palet geen aanbod afneemt van Kunstgebouw. Frank van der Hulst, beleidsmedewerker van Kunstgebouw: “Toch staan de prijzen die wij rekenen niet in verhouding tot de werkelijke kostprijs. Maar ‘t Palet heeft gewoon meer wensen. De reguliere middelen volstaan dan niet.” Van der Mee: “Ik heb een paar keer gekeken bij een workshop, maar ik was niet zo enthousiast. Het niveau van onze leerlingen ligt hoger. Wij hebben iets anders nodig dan het standaard aanbod.” Sindsdien is het blijven liggen. Desondanks wil Van der Mee zich de komende tijd opnieuw gaan verdiepen in het aanbod van Kunstgebouw en samen met een consulent gaan bepalen wat ’t Palet nodig heeft en wat Kunstgebouw daarin kan betekenen.
Portret
catie Primair Onderwijs. Van der Mee wil dit eerst inzetten voor uitbreiding van de receptieve kunstbeleving. “Daarnaast is een prioriteit het ontlasten van podiumleerkrachten, die ook een groep draaien. Het geven van reguliere lessen in de eigen klas naast de podiumkunstlessen is behoorlijk zwaar.” Het maakt haar niet uit of de mensen die ze hiervoor gaan aannemen een kunstopleiding of een pedagogische opleiding hebben: “Als ze beide vaardigheden maar in hun vingers hebben.” ’t Palet zal de zoektocht naar financiering dus moeten voortzetten. Hiervoor zijn energie, enthousiasme en doorzettingsvermogen nodig. Maar die ingrediënten heeft ’t Palet in overvloed in huis •
FINANCIERING
MEER INFORMATIE
Tijd voor coördinatie, het geven van podiumkunstlessen, het aanschaffen van lesmethodes en materialen, inkopen van workshops en voorstellingen, het verder inrichten van ‘de Kuil’. Het geld dat ’t Palet in de afgelopen tijd bij elkaar zocht, is daarin gaan zitten. Van der Mee: “Af en toe voelde ik me echt een bedelaar.” Toch heeft ‘t Palet uit alle mogelijke hoeken financiering weten te krijgen: geld van de Brede School, de ouderraad, verschillende sponsors en van het Gemeentelijk Onderwijs Achterstandenbeleid. Voor de toekomst heeft ’t Palet nog genoeg wensen. De school komt komend schooljaar in aanmerking voor de € 10,90 per leerling uit de Regeling Versterking Cultuuredu-
• OBS ’t Palet Ton Roonder en Gemma van der Mee
[email protected] www.paletgouda.nl • Jeugdtheaterschool Zuid-Holland Annelies Keegel
[email protected] www.jeugdtheaterschool.nl • Goudse Schouwburg Ed van Kester
[email protected] www.goudseschouwburg.nl • Gemeente Gouda Henriët Muggen
[email protected] • Kunstgebouw Frank van der Hulst en Willem Hesseling
[email protected] www.kunstgebouw.n
9
portret
10
www.cultuurplein.nl
Stelling:
Leerkrachten zijn dagelijks bezig met onderwijs. Daarom weten zij als geen ander wat er in een cultuurbeleidsplan moet komen. Het (bovenschools) management is uitsluitend verantwoordelijk voor de randvoorwaarden. Wilt u reageren op deze stelling? Dat kan op: www.cultuurplein.nl
VEEL ANIMO VOOR REGELING Ruim 3010 scholen hebben inmiddels een aanvraag voor de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs ingestuurd en dat aantal groeit nog gestaag. Sinds eind april is bekend welke scholen aan de regeling kunnen deelnemen. Sommige scholen starten vanaf het schooljaar 2005 – 2006, andere vanaf 2006 – 2007. In 2004 – 2005 kreeg een eerste groep scholen al subsidie. Het budget voor 2005 – 2006 is nagenoeg op. Het heeft echter nog wel zin om een aanvraag in te dienen, want hierdoor is de kans groter om in aanmerking te komen voor de subsidie van 2006 – 2007. De lijst met deelnemende scholen is te vinden via de voorpagina van www.cultuurplein.nl/po. Ook de lijst met scholen die vorig jaar gestart zijn met de subsidieregeling staat op cultuurplein.nl. Op de lijsten ziet u welke scholen
in uw regio met de subsidieregeling meedoen. U kunt met deze scholen contact opnemen om op cultuureducatief gebied samen te werken, te overleggen of bij elkaar inspiratie op te doen. Samen met andere scholen kunt u contact zoeken met een culturele instelling in uw omgeving. Neemt uw school komend schooljaar voor het eerst deel aan de regeling en vraagt u zich af wat er allemaal op u af komt, dan kunt u op de site informatie vinden over de regeling en het laatste nieuws lezen. MEER INFORMATIE: www.cultuurplein.nl > po > Beleid en regelingen > Versterking CE po
PROVINCIES EN GEMEENTEN EN DE SUBSIDIE Wat doen provincies en gemeenten voor scholen als het gaat om cultuureducatie? Op cultuurplein.nl staan documenten waarin te lezen is waarop provincies en gemeenten zich de komende tijd willen concentre-
ren. Scholen of schooldirecties kunnen met deze informatie hun voordeel doen. Als een gemeente veel aandacht gaat besteden aan cultureel erfgoed, dan kan dit voor scholen een aanleiding zijn hun programma hier op af te stemmen. Eventueel kunnen zij aanvullende subsidie aanvragen bij de gemeente.
KUNST EN CULTUURKOMPAS Om scholen te ondersteunen vindt u op de site het Kunst en Cultuurkompas, een instrument waarmee uw school in beeld kan krijgen wat het schoolprogramma al biedt aan cultuureducatie en welke lacunes er nog zijn. Ook is er een checklist met suggesties die u kunt gebruiken als u bezig bent met uw school een visie op cultuureducatie te bepalen. Verder zal in de loop van 2005 – 2006 op cultuurplein informatie komen over een cursus cultuurcoördinator, speciaal voor deelnemende scholen.
11
Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs Deze regeling heeft als doel het ontwikkelen van een visie op cultuureducatie en die te realiseren in samenwerking met de culturele omgeving. De scholen moeten: • een visie opnemen in het schoolplan; • samenwerken met netwerkscholen en culturele instellingen; • deelnemen aan monitoring en evaluatie; • doen aan deskundigheidsbevordering (indien nodig); • verantwoording afleggen in een jaarverslag. Scholen wiens aanvraag gehonoreerd is, krijgen € 10,90 per leerling.
THEORIE EN PRAKTIJK Hoe zet je ideeën om in uitvoerbare plannen? Hoe breng je ideeën in de praktijk? Om te zien hoe andere scholen dat doen, zijn in oktober 2004 zes gesubsidieerde scholen geïnterviewd. Deze scholen vertellen wat zij al op het gebied van cultuureducatie deden voor ze subsidie kregen. Ook is te lezen hoe zij verder willen, met wie zij samenwerken, en met wie zij in gesprek zijn om hun visie op cultuureducatie te ontwikkelen. In mei zijn deze scholen opnieuw geïnterviewd. U leest wat er in een jaar tijd is gebeurd, maar ook wat er nog niet van de grond is gekomen.
Alle informatie over de Regeling Versterking Cultuureducatie Primair Onderwijs vindt u op: www.cultuurplein.nl > po > Beleid en regelingen > Versterking CE po
