BULLETIN CULTUUR & SCHOOL # 39

24

illustratie: Jeroen de Leijer

25 BULLETIN CULTUUR &artikeltitel SCHOOL CATEGORIE # 39

Contactpersonen

OKTOBER 2005

CONTACTPERSONEN CULTUUR EN SCHOOL BIJ U IN DE BUURT Wilt u meer weten over de diverse activiteiten die bij u in de buurt worden ondernomen in het kader van het project Cultuur en School, dan kunt u contact opnemen met één van de volgende personen. Zij kunnen u naar de juiste instanties doorverwijzen. Voor algemene informatie kunt u bellen met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, directie kunsten, Astrid Schulting, T 070 – 4122 874.

HET NOORDEN PROVINCIE DRENTHE Sebastiaan Vos T 0592 – 365 609 [email protected] PROVINCIE FRYSLAN Mark Stuijt T 058 – 2925 797 Lamijne Plat T 058 – 2925 201 [email protected] PROVINCIE GRONINGEN Francisca Martens T 050 – 3164 033 p.f.h.martens@provincie groningen.nl GEMEENTE EMMEN Frans Meerhoff T 0591 – 685 818 [email protected] GEMEENTE GRONINGEN Douwe Zeldenrust T 050 – 3676 258 d.zeldenrust@ocsw. groningen.nl GEMEENTE LEEUWARDEN Luciënne Ooijman T 058 – 2338 225 [email protected]

HET ZUIDEN PROVINCIE LIMBURG Jos Stalmeijer T 043 – 3897 111 [email protected]

PROVINCIE NOORD-BRABANT Jeroen Mulder T 073 – 6812 903 [email protected] PROVINCIE ZEELAND Nathalie Jansen T 0118 – 631 033 [email protected] Jan Leendert Verduijn T 0118 – 631 308 [email protected] GEMEENTE BREDA Max van Alphen T 076 – 5293 658 [email protected]

GEMEENTE TILBURG Edwin Koole T 013 – 5429 238 [email protected]

HET WESTEN PROVINCIE NOORD-HOLLAND Ellen Koning T 023 – 5143 612 [email protected] PROVINCIE ZUID-HOLLAND Linde Gispen Gert–Jan Bots T 070 – 4418 119 [email protected]

GEMEENTE ‘S-HERTOGENBOSCH Rogier Gerritsen T 073 – 6155 814 [email protected]

GEMEENTE ALKMAAR Rob Bangert T 072 – 5488 127 [email protected]

GEMEENTE EINDHOVEN Hanneke Wiersma T 040 – 2382 769 [email protected]

GEMEENTE DELFT Josephine Busch T 015 – 2602 685 [email protected]

GEMEENTE HEERLEN Marie-José van der Weerden T 045 – 5604 548 m.van.der.weerden@ heerlen.nl

GEMEENTE DORDRECHT Herman Aberson T 078 – 6481 868 [email protected]

GEMEENTE MAASTRICHT Paul Lambrechts T 043 – 3505 447 paul.lambrechts@ maastricht.nl Jan Bessems T 043 – 3505 461 [email protected]

GEMEENTE HAARLEM Noortje Benne T 023 – 5115 732 [email protected]

GEMEENTE LEIDEN Megchel van Es T 071 – 5165 251 [email protected]

GEMEENTE ENSCHEDE Irmgard Klaas T 053 – 4884 513 [email protected]

GEMEENTE AMERSFOORT Charles Rijsbosch T 033 – 4694 798 [email protected]

GEMEENTE ZAANSTAD Karin Schuurman T 075 – 6816 410 [email protected] Robert Oosterhuis T 075 – 6552 393

GEMEENTE HENGELO Klaske Buis T 074 – 2459 932 [email protected]

GEMEENTE UTRECHT Liesbeth van Droffelaar T 030 – 2862 683 [email protected]

GEMEENTE ZOETERMEER Marjo Worms T 079 – 3469 136 [email protected]

HET OOSTEN PROVINCIE GELDERLAND Patricia van der Haak T 026 – 3599 289 p.vander.haak@prv. gelderland.nl PROVINCIE OVERIJSSEL Rianne Brouwers Eenheid Zorg en Cultuur T 038 – 4251382 [email protected] GEMEENTE APELDOORN Miranda van Drie T 055 – 5802 251 [email protected]

GEMEENTE ARNHEM Annemieke Vervoort GEMEENTE HAARLEMMERMEER Afdeling CEWES T 026 – 3774 863 Liesbeth Staal annemieke.vervoort@ T 023 – 5676 716 arnhem.nl [email protected]

GEMEENTE NIJMEGEN Yvonne Lindsen T 024 – 3292 980 [email protected] GEMEENTE ZWOLLE Ruth Prummel T 038 – 4983 373 [email protected] GEMEENTE EDE Rita Landaal T 0318 – 680 597 rita.landaal–[email protected]

HET MIDDEN PROVINCIE FLEVOLAND Charlotte Leech T 0320 – 265 685 charlotte.leech@flevoland.nl PROVINCIE UTRECHT Mirjam Cloo T 030 – 2582 428 [email protected] GEMEENTE ALMERE Saskia de Werdt T 036 – 5277 767 [email protected]

AMSTERDAM GEMEENTE AMSTERDAM Nico van Rossen T 020 – 5523 632 n.van.rossen@dmo. amsterdam.nl

DEN HAAG GEMEENTE DEN HAAG Diane Scheenstra T 070 – 3532 540 d.m.scheenstra@ ocw.denhaag.nl

ROTTERDAM GEMEENTE ROTTERDAM Sara van Eijk T 010 – 4172 038 [email protected]

Acht jongeren blikken terug op CKV

2

GRATIS ABONNEMENT • Voor een gratis abonnement op Bulletin Cultuur & School: www.cultuurplein.nl, kies Tijdschriften > Bulletin C&S > Aanvraag Bulletin Cultuur & School • Opgeven Katern Primair Onderwijs: [email protected] onder vermelding van adres en telefoonnummer HET PROJECT CULTUUR EN SCHOOL Cultuur en School wil de samenwerking tussen culturele instellingen en scholen op het gebied van cultuureducatie een flinke impuls geven. Cultuur en School beoogt: • leerlingen in contact te brengen met verschillende cultuuruitingen; • scholen te stimuleren meer gebruik te maken van hun culturele omgeving; • cultuur ook een plaats te geven in andere vakken dan de kunstvakken, zoals in geschiedenis, techniek en de talen; • culturele instellingen te stimuleren hun aanbod beter af te stemmen op de behoeften uit het onderwijs.

Colofon

3

4

Bulletin Cultuur & School oktober 2005, jaargang 8, nummer 39 Bulletin Cultuur & School wordt eens per twee maanden uitgegeven door Cultuurnetwerk Nederland op initiatief van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kader van het project Cultuur en School. Het Katern Primair Onderwijs wordt drie keer per jaar meegestuurd aan de doelgroep, samen met het Bulletin Cultuur & School.

7

Hoofdredactie Marthe Bauwens Eindredactie Maaike Severijnen Als u teksten uit deze uitgave wilt overnemen, neem dan contact op met de redactie van Bulletin Cultuur & School. Redactiesecretariaat Cultuurnetwerk Nederland T 030 – 2361 200 F 030 – 2361 290 [email protected]

pagina 4

Aan dit nummer werkten mee Anja Geldermans, Heleen de Groot (Katern), Linda Huijsmans, Rita Kohnstamm, Dieuwertje Komen (Bulletin en Katern), Jeroen de Leijer, Josefiene Poll (Katern), Bea Ros, Maaike Severijnen, Anita Twaalfhoven.

12

Informantennetwerk De redactie van Bulletin Cultuur & School wordt door een informantennetwerk op de hoogte gehouden van ontwikkelingen in de culturele sector en in het onderwijs. Dit netwerk bestaat uit mensen uit diverse doelgroepen, verspreid over het hele land. Mocht u zelf een interessant onderwerp weten voor het blad, dan kunt u zich wenden tot de hoofdredacteur. Aanduiding Op verzoek van verschillende docenten staat in de inhoudsopgave achter elk artikel voor welke doelgroep in het onderwijs het artikel speciaal van belang is. PO staat daarbij voor primair onderwijs, VO voor voortgezet onderwijs, BVE voor de Beroeps- en Volwasseneneducatie en AO voor alle typen onderwijs (inclusief bijvoorbeeld PABO). Voor culturele instellingen is dit onderscheid niet gemaakt, omdat in principe alle artikelen voor hen interessant kunnen zijn.

10

18

pagina 7

Ontwerp en opmaak Kummer & Herrman, Utrecht

21

22

Druk Libertas, Bunnik ISSN nummer 1387 – 6422

24

MEER INFORMATIE? www.cultuurplein.nl

pagina 12

Foto Cover: CKV-leerlingen van het Theresia-lyceum te Tilburg tijdens de tentoonstelling Space, over moderne kunst in de oude AABE-textielfabriek. (foto: Dieuwertje Komen)

Inhoud

TALENTENJACHT OM MENSEN SAMEN TE BRENGEN Mundial Talents, de talentenjacht voor ROC-studenten blijkt een groot succes. Vijftien ROC’s zullen volgend jaar waarschijnlijk meedoen aan de voorrondes. Het blijkt een goede manier om respect voor elkaars culturele achtergronden te creëren. [BVE] CROSS-OVERS BIJ CKV1 Hoewel het een goede aansluiting zou zijn bij de huidige jongerencultuur, vinden scholen het dikwijls moeilijk om vakoverstijgend of multidisciplinair te werken. Culturele instellingen kunnen hen daarbij helpen. [VO] CULTUUREDUCATIE VOLGENS... CINEKID Het filmfestival van Cinekid is bekend, maar de organisatie heeft ook nog veel te bieden op het gebied van televisie en nieuwe media. [AO] COVERSTORY JONGEREN GEVEN HUN MENING OVER CKV Acht jongeren blikken terug op het vak CKV. De ervaringen zijn wisselend. Dit blijkt onder meer uit het onderzoek dat Laurien Vogelaar deed naar de mening van jongeren over het vak CKV. [VO] PROPOSO GEEFT MUZIEKONDERWIJS FLINKE IMPULS Na jarenlange klachten over de kwaliteit van het muziekonderwijs in het primair onderwijs lijkt het tij nu definitief gekeerd. [PO] COLUMN IEDER Z’N VAK Rita Kohnstamm roept culturele instellingen op – om tegen het overheidsbeleid in – door te gaan met het verzinnen van inspirerende lespakketten die ook voor de leerkrachten cultureel verrijkend zijn. [PO] DITJES EN DATJES ‘Weetjes’ voor en door de lezer [AO] CONTACTPERSONEN CULTUUR EN SCHOOL

tekst: Bea Ros

4

Talentenjacht om mensen samen te brengen Kleurrijk, multicultureel en kansen voor iedereen. Dat is het concept achter Mundial Productions (MP). Behalve een jaarlijks spetterend festival heeft MP ook voor het onderwijs het nodige in petto. Zoals Mundial Talents, een talentenjacht voor studenten van ROC’s. Goed voor roem zonder grenzen.

5

Soms verandert Suleiman van der Straaten in MC Sulex. De bedaarde mbo-student Marketing & Communicatie van ROC Da Vinci in Dordrecht wordt dan een rapper die met zelfgeschreven teksten een swingende mix van house/ urban en UK underground op de planken brengt. “Mijn muziek is echt om op te dansen”, zegt hij zelf. “Maar ik heb ook een boodschap. Mijn teksten gaan over onderdrukking en over respect voor elkaar.” Suleiman deed afgelopen juni mee aan Mundial Talents, een door MP georganiseerde talentenjacht voor en door ROC-studenten. Sterker nog, Suleiman won. Zijn prijs is een optreden in Barcelona half september.

ROC-PODIUM MP, opgericht in 1997, is een organisatie die creativiteit en maatschappelijke betrokkenheid combineert. Ze werkt vanuit de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties (rondom armoede, milieu en ontwikkelingssamenwerking) en ziet onder meer cultuur als motor om de wereld te veranderen en te verbeteren. Immers, cultuur brengt mensen samen en doet grenzen vervagen. Vanuit deze doelstelling richt MP zich nadrukkelijk ook op het onderwijs. Voor het basis- en speciaal onderwijs is er Mundial in de klas. Verder is er het uitwisselingsprogramma Mundial Exchange en Mundial Talents, de talentenjacht voor ROC-studenten. De laatste ontstond vijf jaar geleden door samenwerking tussen MP en ROC Midden-Brabant. “Wij wilden onze naam verbinden aan een podium waar ook onze studenten iets met hun talenten konden doen”, vertelt Jan van Esch van ROC Midden-Brabant. Zo kwam er een ROCpodium tijdens het Festival Mundial, het jaarlijkse wereldmuziek- en cultuurfestival van Mundial Productions. “Het eerste jaar stonden op dat podium studenten van wie we wisten dat ze in hun vrije tijd iets met muziek of theater deden. Het tweede jaar al kregen we vragen van andere studenten of ze ook mee mochten doen. Toen moesten we gaan selecteren en ontstond het idee voor een talentenjacht”, licht Van Esch toe. Inmiddels is deze Brabantse talentenjacht uitgegroeid tot een landelijke. In 2004 deden vijf, en in 2005 negen ROC’s mee aan wat nu Mundial Talents ‘ROCk your World’ heet. Naar verwachting zijn dat er volgend jaar vijftien. Het principe is simpel: elk ROC organiseert zijn eigen voorrondes. Een medewerker van MP zit in de jury van deze voorrondes. Per ROC gaat één winnaar door naar de finale

“ROC’s kenmerken zich door een verscheidenheid aan culturen van studenten. De talentendag bevordert wederzijds respect voor elkaars culturele achtergrond.” MC Sulex tijdens de finale van Mundial Talents. (foto: Dolph Cantrijn)

Lia Jansen, medewerker Mundial Productions

“Veel van onze studenten zijn verbaal niet sterk, maar muzikaal wel. Die zie je tijdens zo’n talentenjacht opeens vol vertrouwen op het podium staan.” Docent Jan van Esch van ROC Midden-Brabant

tijdens het Festival Mundial. Er is ruimte voor muzikale, dansante en theatrale optredens, al overheerst in praktijk de muziek.

VOL VERTROUWEN De ROC’s zijn een welkome partner, zegt MP-medewerker Lia Jansen. “ROC’s kenmerken zich door een verscheidenheid aan culturen van studenten. Tijdens de talentenwedstrijd brengen zij hun talent en cultuur tot uiting. De talentendag bevordert zo wederzijds respect voor elkaars culturele achtergrond. Jongeren mogen hun eigen culturele achtergrond laten zien en kunnen er trots op zijn.” Omgekeerd sluit de filosofie van Mundial Productions goed aan bij die van de ROC’s. “Studenten hebben meer competenties dan in het onderwijs naar boven komen”, zegt Van Esch. “Veel van onze studenten zijn bijvoorbeeld verbaal niet sterk, maar muzikaal wel. Die zie je tijdens zo’n talentenjacht opeens vol vertrouwen op het podium staan.” Ook het ROC Da Vinci in Dordrecht, dit jaar voor het eerst van de partij bij Mundial Talents, wil jongeren uitdagen hun talenten in brede zin te ontwikkelen. “Jongeren moeten ontdekken wat ze kunnen en waar ze goed in zijn”, licht docent Peter van den Nieuwendijk toe. “Tijdens zo’n talentenjacht ontdek je andere talenten dan in de klas. Een ogenschijnlijk stille jongen blijkt opeens onvermoede talenten te hebben. Suleiman is daar een mooi voorbeeld van.”

EXTRA DIMENSIE Elk ROC mag zelf weten hoe ze de voorrondes organiseert. ROC Midden-Nederland houdt al vier jaar, met hulp van de Kunstbende, een eigen talentenjacht, maar kon deze dit jaar moeiteloos invoegen bij Mundial Talents. In principe probeert deze school ROC-breed deelnemers te werven, maar in praktijk valt dat nog niet mee. “We hebben 30.000 leerlingen, verdeeld over heel veel locaties. Mijn streven was om op tien locaties voorrondes te houden, dat zijn er zeven geworden”, vertelt docent Eveline Baud. Tijdens deze voorrondes worden deelnemers geselecteerd voor de eigen finale in concertzaal Tivoli in Utrecht. Aanvankelijk gold: één winnaar per locatie. “Maar dat hebben we veranderd, omdat we dat oneerlijk vonden”, vertelt Baud. “Als op een locatie weinig concurrentie is, ben je zo door. Nu mag iedereen die goed genoeg bevonden wordt door.” In Tivoli kiest een professionele jury een winnaar die vervolgens mee

illustratie: Jeroen de Leijer

mag doen aan Mundial Talents. ROC Da Vinci organiseerde op elk van de vijf locaties een promo-tour om deelnemers op te trommelen voor de talentenjacht in de Popcentrale in Dordrecht. Dat leverde uiteindelijk elf deelnemers op. “Heel veel rap en hiphop, maar ook twee meisjes die a capella zongen en een soort stand-up comedian”, vertelt Van den Nieuwendijk. Het Dordtse ROC werkt met eigen onderwijsleerbedrijven waar studenten praktijkervaring opdoen. Van den Nieuwendijk is begeleider van Out of Point Events, waar studenten culturele activiteiten en evenementen voor jongeren organiseren. De talentenjacht was een prachtige opdracht voor hen. Voordeel is dat werving van studenten door studenten beter, directer en laagdrempeliger is. Al viel het nog wel tegen om voldoende deelnemers te vinden die volhouden, vond Van den Nieuwendijk. Dat wordt wel beter, kan zijn Brabantse collega Van Esch hem geruststellen. “Na een paar jaar gaat het echt leven. Bij ons is de talentenjacht inmiddels een begrip.” Dat vooral studenten van de dagopleiding meedoen en slechts een enkele van de afdeling volwasseneducatie is niet vreemd. “Volwassenen hebben nu eenmaal hun eigen leven en minder binding met school.” Meedoen aan Mundial Talents geeft de eigen talentenjacht een extra dimensie, vindt Baud. Niet alleen voor de winnaar, maar ook voor overige studenten: “We zijn met 35 studenten naar Festival Mundial in Tilburg gegaan, iets waar ze nog nooit van gehoord hadden. Dat heb-

6

tekst: Anita Twaalfhoven

7

ben ze dan toch weer meegepikt.” Vanuit Dordrecht gingen zo’n zeventig fans mee naar Tilburg. “Dat hadden we als docenten nooit voor elkaar gekregen, om zoveel van onze studenten naar zo’n festival te laten gaan”, aldus Van den Nieuwendijk. Persoonlijk vindt hij dat de aankondiging van de kandidaten tijdens het festival wel wat prominenter had gemogen. “Nu werd het een beetje afgeraffeld.”

ENORME UITDAGING Wat Jansen van MP betreft, mag de samenwerking met de ROC’s hechter en inhoudelijker worden om zo waarden als respect en culturele verscheidenheid nog beter uit te dragen. Ze denkt aan het samen ontwikkelen van workshops en lespakketten. “Maar dat zijn nu nog maar losse ideeën.” Concreter is de uitbreiding van Mundial Talents in (waarschijnlijk) 2006 met Europese partners. Jansen en Van Esch hebben al contacten gelegd met zusterfestivals in Spanje, Frankrijk en Estland. “Zo ontstaan mooie kansen voor culturele uitwisselingen en stages.” Suleiman van der Straaten kon hier in Barcelona al een voorproefje van nemen. “Superspannend, maar een enorme uitdaging!”, zegt hij vooraf. Hij is al tien jaar bezig met muziek, “puur voor de lol”, maar sinds het festival in Tilburg is muziek voor hem een serieuze optie geworden. “Voorheen hoefde ik niets te bereiken, dat is nu anders. Ik heb inmiddels een manager. Na Tilburg heb ik nog drie keer opgetreden. Iedereen is superenthousiast. Door zo’n festival rol je er gewoon in.” • Schoolprogramma in Tropenmuseum Junior bij de tentoonstelling Paradijs & Co. (foto: Steef Meyknecht) DE EDUCATIEVE POOT VAN MUNDIAL PRODUCTIONS KENT DRIE PIJLERS: • Mundial in de klas: lesmateriaal voor onder-, midden- en bovenbouw van basisen voortgezet onderwijs dat leerlingen laat kennismaken met andere culturen. Respect voor elkaar en een open vizier staan daarin centraal. Hierbij hoort een cultureel aanbod (dans, muziek en acrobatiek) van Mundial on Tour-groepen. Elk jaar staat een ander land en thema in de schijnwerpers. In 2005 zijn dat Brazilië en Onderwijs Wereldwijd. MEER INFORMATIE: Noesjka van den Heuvel T 013-5431 335 [email protected] • Mundial Exchange: bedoeld voor uitwisseling van ROC-studenten. Dit programma wordt in de toekomst verder uitgebouwd. • Mundial Talents: talentenjacht voor ROCstudenten.

MEER INFORMATIE www.mundialproductions.nl

EERDER VERSCHENEN ARTIKELEN OVER BVE-SECTOR IN BULLETIN CULTUUR & SCHOOL: • Nummer 34, oktober 2004: Dromen van een plek in de culturele sector. Grote groei in mbo-kunstopleidingen • Nummer 30, december 2003: Cultuureducatie in de BVE-sector • Nummer 21, februari 2002: Kunst in de kapsalon, de bakkerij en het laboratorium. Een structurele plek voor kunst en cultuur in de BVE-sector Downloaden: www.cultuurplein.nl > BVE > Tijdschriften > Bulletin C&S > Overzicht artikelen Bulletin Cultuur & School

Cross-overs bij CKV1 Scholen hebben moeite met het multidisciplinaire karakter van CKV1. Terwijl in de kunstwereld mengvormen tussen theater, literatuur, film, beeldende kunst of muziek heel gewoon zijn. Die aanpak is belangrijk om de aansluiting te vinden bij de jongeren die opgroeien in een multimediale beeldcultuur. Culturele instellingen kunnen de scholen de hand reiken, want inspirerende voorbeelden zijn er genoeg.

Veel scholen hebben moeite om vakoverstijgend en multidisciplinair te werken, zo bleek tijdens een expertmeeting over CKV1 en de podiumkunsten in het voortgezet onderwijs, die op 3 juni plaatsvond in het Theaterinstituut in Amsterdam. De interne organisatie van CKV1 vraagt zoveel aandacht dat docenten vaak niet toekomen aan een vakinhoudelijke uitwisseling. Een deelnemer aan de expertmeeting, CKV-coördinator Bert Veldstra van het Berlage Lyceum in Amsterdam: “Wij hebben niet alle kennis in huis en halen de kunstvakdocenten van buitenaf. Maar die zijn niet vaak genoeg aanwezig om samen met de andere docenten een vakoverstijgende aanpak te verzorgen.” Niet alleen instellingen werken multidisciplinair, maar ook in de CKV-lesboeken komen de diverse kunstvormen aan de hand van thema’s samen aan bod. CKV-coördinator Guus Reith van het Gregorius College Utrecht vindt het werken met thema’s in de praktijk niet haalbaar: “Je bent bijvoorbeeld bezig met het thema liefde en dan blijkt er geen theatervoorstelling te zijn die in het plaatje past.” Hij werkt daarom liever met één kunstvorm en gespecialiseerde docenten. “Het persoonlijke enthousiasme van een leerkracht voor één bepaalde kunstvorm is essentieel om ook leerlingen te enthousiasmeren.”

8

“Het persoonlijke enthousiasme van een leerkracht voor één bepaalde kunstvorm is essentieel om ook leerlingen te enthousiasmeren.” CKV-coördinator Guus Reith van het Gregorius College Utrecht CKV-coördinator Titia Oosterloo van het Wessel Gansfortcollege Groningen beaamt dit. “Op kleine schaal lukt het soms verbindingen te leggen, zoals bijvoorbeeld het visueel verbeelden van poëzie. Maar over het algemeen behandelen we disciplines als theater, film of poëzie in afzonderlijke lesblokken.” Wilma Smeets, educatiemedewerker bij Toneelgroep Amsterdam, vindt dat jammer. “Zo werken CKVdocenten en taaldocenten bijvoorbeeld niet samen, terwijl dat bij theater wél voor de hand ligt.”

AFTERPARTY MET ACTEURS Scholen hebben dus moeite om het multidisciplinair of vakoverstijgend werken bij CKV1 zelf te organiseren. Maar tijdens de expertmeeting bleek dat het wel goed kan gaan als culturele instellingen het onderwijs een passend educatief pakket aanbieden. De kunstwereld kan scholen hierin de helpende hand bieden. Op de Dag van de cultuureducatie, die op 16 juni in Utrecht plaatsvond, waren aanstekelijke voorbeelden te zien van een multidisciplinair aanbod, zowel voor het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Zo heeft het Onafhankelijk Toneel (OT) de verschillende kunstdisciplines al in huis. De drie artistiek leiders van het gezelschap zijn afkomstig uit het theater, de dans en de beeldende kunst en zo ontstaan als vanzelf multidisciplinaire voorstellingen. Die lijn is ook te zien in de kunsteducatie, vertelt Els van der Jagt van de educatieve dienst. “De activiteiten variëren van het spelen van tekstfragmenten tot dansen of werken met film en video. Om te laten zien hoe deze kunstvormen nu precies in onze voorstellingen samenkomen, werken de leerlingen in het decor van een voorstelling.” Zo gingen kinderen in het programma rond de familievoorstelling Dominiek aan de slag met camera’s, losse decorstukken en poppenspel. Net als de acteurs en poppenspelers van het OT. Het programma rond de voorstelling Schildpad met roos en mes heeft weer een andere invalshoek. “Hierin zijn kunstwerken en filmprojecties van kunstwerken te zien. Leerlingen van de bovenbouw van het basisonderwijs en het vmbo volgen ter voorbereiding een atelierroute door de stad en ze maken zelf kunstvoorwerpen. Zo ervaren ze hoe rijk de beeldtaal is van multidisciplinaire voorstellingen. ” Een vergelijkbare aanpak is er voor CKV-leerlingen. Van der Jagt: “Ze gaan bij ons in het decor aan het werk met workshops spel, techniek of dans en daarna zien ze de voorstelling.” Soms zijn er ook na afloop van de

9

voorstelling activiteiten, zoals een afterparty met deejay na de voorstelling Let’s Dance over het wel en wee van een groep ballroomdansers. “Jongeren vinden het geweldig om te dansen met de acteurs en dansers die ze op het toneel hebben zien staan.” Zo’n party laat zien dat muziek, dans of het spelen van een rol en het uitgaanscircuit ook niet zo ver van elkaar af staan. Merkt Van der Jagt dat scholen moeite hebben met deze multidisciplinaire aanpak? “Wij hebben de deskundigheid zelf in huis en nemen het werk van hen over. Het contact met het onderwijs verloopt verder via de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam. Zij denken mee bij het ontwikkelen van het aanbod en nemen veel regelwerk uit handen.”

IRANESE GEOMETRIE Ook Liesbeth Ruben van Tropenmuseum Junior liet tijdens de Dag van de cultuureducatie zien hoe diverse kunstdisciplines samenkomen in het aanbod van het museum. “In onze tentoonstelling over Iran, Paradijs & Co, kunnen kinderen gedichten schrijven, dansen, muziek maken, tegels glazuren en nog veel meer. Bij elk onderwerp binnen zo’n tentoonstelling kiezen we het medium dat daar het beste bij aansluit. Zo speelt in Iranese gebouwen en kunstwerken geometrie een belangrijke rol. Daarom heeft onze interactieve website een tool dat kinderen leert met geometrische patronen te spelen.” Ruben vindt het werken met verschillende kunstdisciplines onmisbaar bij elke cultuur waar ze een expositie over maakt. Zo kan die cultuur pas in al haar facetten tot leven komen. De multidisciplinaire aanpak begint al bij de research voor een expositie. “Ik ben enige tijd geleden met de tentoonstellingsvormgever naar Bombay geweest voor onze nieuwe expositie over deze stad. We verzamelen spullen, beelden, geluiden, geuren, verhalen, teksten en komen samen op ideeën voor projecten, zoals het schrijven en vormgeven van een ‘smerig boek’, met vodden als pagina’s voor verhalen over de sloppenwijken.” Ruben wil als experiment binnenkort ook brugklassers binnenhalen, maar CKV-leerlingen behoren niet tot de doelgroep van het kindermuseum. Toch zou de werkwijze ook voor hen geschikt zijn, denkt Ruben. Kan het Tropenmuseum Senior hierin voorzien? “De reguliere exposities zijn gemaakt voor volwassenen en het ene programma biedt meer aanknopingspunten voor CKV-leerlingen dan het andere.” Maar ook het

“Jongeren vinden het geweldig om te dansen met de acteurs en dansers die ze op het toneel hebben zien staan.” Els van der Jagt, educatief medewerker het Onafhankelijk Toneel

Scènefoto uit de voorstelling Let's Dance (2003) van het Onafhankelijk Toneel. (foto: Ben van Duin)

Tropenmuseum Senior krijgt steeds meer oog voor een vakoverstijgende en multidisciplinaire aanpak. Sloten eerdere exposities al aan bij vakken als aardrijkskunde, geschiedenis of biologie, voor de vaste tentoonstelling Nieuw-Guinea maakte het Tropenmuseum een speciaal CKV-programma. Onder de titel Dead or alive gaan leerlingen op zoek naar de beeldtaal van de Papoea’s. Ze komen uiteindelijk terecht bij Joan Miró en Paul Klee en vinden in Nieuw-Guinea bronnen voor hedendaagse tatoeages en piercings. Zo krijgt de school, net als in het kindermuseum, een pakket met diverse kunstdisciplines aangeboden.

“In elke stad werden onze voorstellingen, in samenwerking met plaatselijke kunstinstellingen, gecombineerd met culturele activiteiten als schrijven en muziek maken.” In dezelfde lijn koppelde het Tropenmuseum een bezoek aan de expositie over Het Kwaad aan een ‘kwaadaardige voorstelling’ van Toneelgroep Amsterdam. Wie bij de buren naar binnen durft te gluren, kan een heel eind komen •

GLUREN BIJ DE BUREN In het primair onderwijs lijkt vakoverschrijdend werken zo op het oog gemakkelijker, omdat er over het algemeen één groepsleerkracht is die de activiteiten kan samenbrengen. Maar in het voortgezet onderwijs moet een multidisciplinair aanbod in samenwerking met diverse vakdocenten tot stand komen. Dat is in de praktijk nu eenmaal lastiger te organiseren. Culturele instellingen kunnen scholen hierin de helpende hand bieden en een inspirerend aanbod voor het onderwijs samenstellen. Maar het is ook mogelijk om met culturele instellingen onderling samen te werken. Zo vertelde Cobie de Vos van jongerentheater Het Syndicaat tijdens de expertmeeting over het project Scheur.

MEER INFORMATIE • Tropenmuseum Junior Liesbeth Ruben T 020-5688 353 www.tropenmuseum.nl • Het Onafhankelijk Toneel Els van der Jagt T 010-4780 281 www.onafhankelijktoneel.nl • verslag Dag van de cultuureducatie www.cultuurnetwerk.nl

tekst: Linda Huijsmans

10

Cultuureducatie volgens…

11

televisieprijs in het leven geroepen. Een professionele jury maakt een voorselectie en stopt daar bewust ook programma’s bij waar ze zelf niet zo enthousiast over is. De publieksjury bestaat uit basisschoolleerlingen die klassikaal de selectie gaan bekijken. Deze sessies worden voorbereid en ondersteund door het uitgebreide lesprogramma Dat is een goed programma! Leerlingen leren daarmee vragen te stellen als: vind ik de hoofdpersoon geloofwaardig? Is dit wel een kinderprogramma? Waarom vind ik het spannend? De kinderjury nomineert zes films, drie fictie en drie non-fictie. Die worden op tv uitgezonden, zodat alle kinderen in Nederland mee kunnen stemmen.

NIEUWE MEDIA

Kinderen zetten een eigen KijkRadiostation op en maken internetuitzendingen met behulp van KijkRadio. (foto: Helen Fokkens)

Cinekid Hoe laat je kinderen en jongeren in aanraking komen met cultuur? Via scholen of juist individueel? Cultuureducatie volgens... portretteert elke keer een culturele instelling of school die kinderen en jongeren op zijn eigen manier weet aan te spreken. Deze keer Cinekid dat kinderen laat kennismaken met film, televisie en nieuwe media.

Het filmfestival van Cinekid is een begrip. Elke herfstvakantie is er een selectie van kwalitatief goede jeugdfilms uit de hele wereld op dertig locaties door heel Nederland te zien. Afgelopen jaar zagen ruim 30.000 kinderen in de leeftijd van 4 tot 16 jaar de films. “Ons belangrijkste doel is om de kwaliteit van de beeldcultuur voor kinderen en hun actieve participatie daarin te bevorderen”, zegt directeur Sannette Naeyé. “We laten daarom niet alleen films zien, we betrekken de kinderen bij het programma. In het onderdeel Oog-in-oog met.. kunnen leerlingen bijvoorbeeld tijdens het festival regisseurs, schrijvers en acteurs interviewen. Daarnaast is er in een aparte ruimte het programma Kids & Bits. Dat is een digitale speeltuin waar kinderen de nieuwste games en cd-roms kunnen uitproberen.”

TELEVISIEPRIJS De filmeducatie vindt plaats binnen de context van het filmfestival. Maar dat is niet het enige wat Cinekid doet. De organisatie besteedt ook aandacht aan televisie en nieuwe media, met voor elke sector een specifiek educatiebeleid. Zo leert een training media-educatie kinderen kritischer te kijken naar televisieprogramma’s. Om het aanbod van goede programma’s te stimuleren, heeft Cinekid samen met de omroepen de Kinderkast-

Met de komst van de nieuwe media is een belangrijke derde poot ontstaan in de activiteiten. Naeyé ziet voor Cinekid een nieuwe, belangrijke taak weggelegd. “Op het gebied van de nieuwe media verandert er zoveel en dat gaat zo snel dat je kunt spreken van een historische breuk met vorige generaties. Ouders en docenten kunnen de kinderen niet uit eigen ervaring leren hoe ze kritisch met die lawine aan programma’s, computerspellen en internet moeten omgaan.” Een doemdenker is ze niet, maar dit gebied verdient veel meer aandacht dan het nu krijgt, vindt Naeyé. “Kinderen moeten leren kwaliteit te herkennen en zich een mening te vormen over wat ze aangeboden krijgen.” Daarom heeft Cinekid de ontwikkeling van nieuwe media voor de bovenbouw van het primair onderwijs als nieuw zwaartepunt aan haar beleid toegevoegd. Naeyé: “Op school leren kinderen eerst zelf tekenen voor ze iets over kunstgeschiedenis leren, maar als het gaat om media laten we ze aan hun lot over. Wij willen kinderen de mogelijkheid geven om zelf filmpjes en programma’s te maken, zodat ze daarna kritischer kunnen kijken naar het aanbod dat ze voorgeschoteld krijgen.”

NIEUWSUITZENDING In 2003 schreef Cinekid een prijsvraag uit. Ontwerpers en anderen werden uitgedaagd om ideeën in te sturen. De eerste keer werd uit de circa veertig inzendingen als winnaar De Kijkradio gekozen. Volgens Naeyé is dit project innoverend, omdat het kinderen stap voor stap en snel hun eigen televisieprogramma leert maken. Het bestaat uit drie lessen waarin wordt toegewerkt naar het maken van een eigen nieuwsuitzending, vergelijkbaar met het jeugdjournaal. Via de site van Cinekid kunnen leerlingen een complete uitzending maken. Voor leerkrachten is een lesbrief en

“Ons belangrijkste doel is om de kwaliteit van de beeldcultuur voor kinderen en hun actieve participatie daarin te bevorderen.” Sannette Naeyé, directeur Cinekid

Cultuureducatie volgens…

voor leerlingen een werkblad beschikbaar. Op school wordt eerst klassikaal bekeken welke onderdelen deel gaan uitmaken van het programma. Dat kan een interview zijn, het weerbericht, wereldnieuws of juist een luchtig onderwerp. In groepjes loggen de leerlingen vervolgens in op de site. Ze kiezen een naam voor hun programma, een jingle en een presentator. Met behulp van een microfoon spreken ze zelf de tekst in. Het eindresultaat is één doorlopend programma, met items van een minuut of acht. Tot nu toe hebben kinderen buiten het onderwijs om al meer dan 22.000 items gemaakt. Een selectie ervan is via de site te zien. Ook in 2004 schreef Cinekid een prijsvraag uit, de winnaar werd toen Moovl. Naeyé: “Dat is een tekenprogramma dat technisch gezien erg innoverend is.” Dit programma bestaat uit drie lessen waarin je leert een animatiefilmpje, stripverhaal of interactief spel te maken. In 2005 wordt tijdens het festival de derde winnaar ClipsCamDance gepresenteerd, waarmee je dansend een videoclip kunt maken.

DE SCHOLEN IN Hoewel educatie een belangrijk onderdeel is van het beleid, heeft Cinekid pas deze zomer een educatief medewerker in dienst genomen. Die gaat scholen en leerkrachten actiever benaderen dan tot nu toe mogelijk was. Voor leerkrachten, die vaak wel enthousiast zijn maar niet genoeg voorkennis hebben, organiseert Cinekid het hele jaar workshops. In april 2005 werd bijvoorbeeld Kindergereedschap op Internet georganiseerd in samenwerking met de Waag Society, het Amsterdamse centrum voor nieuwe media. Twintig docenten kregen uitleg over en werkten onder andere met De Kijkradio, Moovl en de bijbehorende lesbrieven. Cinekid kiest er bewust voor om leerkrachten op deze manier te benaderen. Net als de ouders hebben leerkrachten vaak minder kennis van nieuwe media dan hun leerlingen. Naeyé: “We sturen mailings naar de scholen en schakelen netwerken als Kennisnet in om leerkrachten enthousiast te maken voor teachthe-teacher bijeenkomsten. Zo willen we ze motiveren en hopen we dat ze hun kennis overdragen op hun collega’s.” •

MEER INFORMATIE Stichting Cinekid T 020-5317 890 www.cinekid.nl www.kinderkast.nl EDUCATIE VOOR WIE? Het Cinekidfestival vertoont films voor kinderen van 4 tot 16 jaar. De interviews in Oog-in-oog-met… worden gemaakt door leerlingen van het voortgezet onderwijs. Het media-educatiepakket Dat is een leuk programma! is beschikbaar voor basisschoolleerlingen en heeft een aanpak voor onder-, midden- en bovenbouw. Het is ook beschikbaar voor scholen die geen deel uitmaken van de publieksjury. De doelgroep van de nieuwe media-activiteiten is voorlopig de bovenbouw van de basisscholen.

fotografie: Dieuwertje Komen

12

tekst: Anja Geldermans

13

Coverstory

Het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) heeft als doel jongeren meer te interesseren voor kunst en cultuur. Sinds een paar jaar is het vak voor alle leerlingen op vmbo, havo en vwo verplicht. Wat vond de eerste lichting leerlingen van het vak? En denken huidige leerlingen er hetzelfde over? Zijn er verschillen tussen leerlingen van het vmbo, havo en vwo? Acht jongeren aan het woord.

“Ik had vooraf geen enkel idee wat het vak CKV inhield”, zegt Ralph Meinen, tweedejaars student horecamanagement. Ralph volgde op het vwo twee jaar lang CKV1. “Ik hoorde van oudere leerlingen dat het saai was en daarin hadden ze gelijk. Helaas is het vak verplicht, dus je moet het wel volgen, ook als kunst en cultuur je niet interesseert.” De meeste leerlingen zijn niet erg positief over het vak CKV, zegt Laurien Vogelaar, die als afstudeeropdracht van haar studie algemene sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht onderzoek deed naar de kunst- en cultuurbeleving van CKV-jongeren. “Er wordt wat lacherig over het vak gedaan, het wordt niet al te serieus genomen.” Dat is niet zo gek, zegt ze, want de meeste jongeren reageren in eerste instantie al negatief op het begrip ‘kunst en cultuur’. “Hun eerste associatie met kunst en cultuur is voornamelijk ‘saai’. Er bestaat onder jongeren veel onduidelijkheid over. Vaak weten ze niet dat ook disciplines uit de jongerencultuur, zoals rap en breakdance, eronder vallen. Als je er langer over doorpraat en de begrippen breder trekt, zijn ze vaak al een stuk positiever.” De meest negatieve kritiek is afkomstig van vmbo-leerlingen. Vogelaar: “Havisten en vwo’ers zijn in vergelijking tot vmbo-jongeren wat meer genuanceerd in hun oordeel over kunst en cultuur. Een zekere openheid ten opzichte van kunst blijkt onder meer afhankelijk te zijn van het gevoel er grip op te hebben, het te snappen en erin thuis zijn. Vmbo’ers hebben vaak het idee, ook door alles erom heen, dat het hun wereld niet is. ” Het bijzondere aan Vogelaars onderzoek is dat ze jongeren zelf aan het woord laat. “Dat is een bewuste keuze. Veel onderzoek gaat over jongeren, over wat er moet gebeuren om de interesse van jongeren voor kunst en cultuur te stimuleren. Jongeren worden daar zelf nauwelijks bij betrokken. Op die manier wordt de plank nogal eens misgeslagen.”

Jongeren geven hun mening over CKV

SAAIE DOCENT CKV-leerlingen van het Theresia-lyceum te Tilburg doen mee aan het educatieve project Let's Space. Eerst bestuderen ze de plattegrond van de oude textielfabriek AABE waar de tentoonstelling over moderne kunst Space plaatsvindt. Vervolgens gaan ze hier naar toe om hun favoriete kunstobject te beschrijven.

Vogelaar vindt het opvallend dat zelfs leerlingen die relatief open staan voor kunst en cultuur, veel kritiek hebben op het vak CKV. “Jongeren die ervan overtuigd zijn dat CKV een leuk vak zou kunnen zijn, maar dat niet zo hebben ervaren, leggen de verantwoordelijk-

heid daarvoor neer bij de docent. Mijn onderzoek is natuurlijk niet uitputtend, maar slechts een paar van de 66 onderzochte jongeren waren enthousiast over hun docent.” Of zoals Roy Heitzer, student ergotherapie, het verwoordt: “In mijn vijfde jaar kreeg ik CKV van een boventallige docent, die in plaats van zijn eigen vak nu CKV gaf. Het vak interesseerde hem eigenlijk niet en mij ook niet, dus dat kwam wel goed uit.” Maar lang niet iedereen is die mening toegedaan, zoals Suzanne van Empel, nu derdejaarsstudent docent drama. “Er rust een negatief imago op CKV, maar ik heb juist heel goed CKV-onderwijs gehad. Onze docent heeft zelf methoden ontwikkeld en dat kon je merken. Bij ons op school werd het vak heel gevarieerd aangeboden met veel afwisseling tussen theorie en praktijk.”

GEEN NUT Iets wat veel leerlingen tegen de borst stuit, is dat het vak verplicht is. Vogelaar: “Leerlingen begrijpen vaak niet wat het vak inhoudt, wat er van hen wordt verwacht en wat de bedoeling ervan is. En dan is het ook nog verplicht! Het is dus belangrijk dat aan het begin een goede introductie wordt gegeven.” Of zoals Ralph Meinen zegt: “Ik snap niet waarom het vak verplicht is. Je hebt het toch later nergens voor nodig?” Maar Thijs Aarts, student gamedesign and development, is het daar niet mee eens: “Kunst en cultuur horen gewoon bij je algemene vorming, net als geschiedenis. Het geeft je een ruimere blik op de wereld en je hebt meer keuze, ook op het gebied van vervolgstudies, als je weet wat er te koop is.”

“Veel onderzoek gaat over jongeren en kunst en cultuur, maar jongeren worden daar zelf nauwelijks bij betrokken. Op die manier wordt de plank nogal eens misgeslagen.” Laurien Vogelaar, onderzoeker

14

POPULAIRE KUNSTVORMEN Uiteraard speelt ook de invulling van het vak een grote rol bij de waardering voor het vak. Vogelaar: “Het is belangrijk dat jongeren zich aangesproken voelen. Zij willen zich in dingen kunnen herkennen of zich kunnen identificeren. Dat betekent niet dat je alleen aandacht moet besteden aan wat al bekend is of aan populaire cultuur. Je moet de stap ook niet te groot willen maken. Het gaat om de koppeling die je maakt naar hun eigen leefwereld. Laat ze bijvoorbeeld de verbanden zien tussen populaire cultuuruitingen en de meer gevestigde cultuur, dan gaat het voor ze leven.” Roy Heitzer herkent zich in deze uitspraken. “Onze docent ging vooral in op de oudheid, met name beeldhouwwerken van eeuwen geleden. We werkten veel volgens het boekje, er werd nauwelijks aandacht besteed aan de hedendaagse cultuur. Dat lijkt me veel boeiender.” Over culturele excursies zijn de meningen van de (ex-)leerlingen verdeeld. Gwenny Nelissen, vierdejaars vmbo: “Ik vond vooral de uitstapjes leuk. We hebben

Coverstory

15

Coverstory

een keer met de hele klas een stadswandeling gemaakt langs kunstwerken en standbeelden. We moesten opschrijven wat de beelden uitbeeldden en wie ze had gemaakt. Dat vond ik erg interessant én gezellig. En we zijn een keer naar een voorstelling van Afrikaanse dansers geweest. Heel leuk, maar we hadden het nog leuker gevonden als we zelf een voorstelling hadden mogen uitkiezen.” Vogelaar: “Uit mijn onderzoek bleek dat vrijwel niemand het leuk vindt om verplicht naar het museum te gaan. Maar rapvoorstellingen of de bioscoop worden wel heel positief ontvangen. Als niet wordt aangesloten bij de interesse van de leerlingen wil het, zeker bij vmbo-leerlingen in de praktijk wel eens uit de hand lopen of worden gesaboteerd.” Ook de grote hoeveelheid verslagen draagt niet bij aan de populariteit van het vak. Melissa van Vliet, eerstejaars Hogere Hotelschool: “Ik vond CKV interessant, maar het aantal verslagen dat we moesten maken, vond ik wel erg veel. Ik zou het leuker vinden om bijvoorbeeld een voorstelling te bespreken in de klas, dan hoor

je ook wat de anderen ervan vinden.” Maar ook op deze regel zijn uitzonderingen te vinden. Zoals Myrte Meens, vierdejaars psychologie: “Ik had geen problemen met het maken van verslagen, ik heb er juist veel van geleerd. We kregen elke keer een vragenformulier voor beeldanalyse, daardoor ben ik bewuster gaan kijken naar onder andere architectuur en vormgeving.”

CKV2/CKV3 Zijn de meningen van (ex-)leerlingen over CKV2 en 3 net zo negatief als over CKV1? De vakken zijn niet helemaal vergelijkbaar, want leerlingen die het profiel Cultuur en Maatschappij volgen, kiezen bewust voor deze vakken. Over CKV2 zijn dan ook alle geïnterviewde studenten positief. Zoals Josselin Jolen, eerstejaars Media & Cultuur: “Ik ben erg geïnteresseerd in geschiedenis en dus ook in kunstgeschiedenis. Vooral de oudere tijden, zoals Middeleeuwen. Ik vond het altijd boeiend als kunstgeschiedenis gelinkt werd aan de samenleving van die tijd. Ook kregen we op verschillende manieren les, met dia’s

“Kunst en cultuur horen bij je algemene vorming. Het geeft je een ruimere blik op de wereld en je hebt meer keuze, ook op het gebied van vervolgstudies, als je weet wat er te koop is.” Thijs Aarts, student gamedesign and development

16

“Ik ben door CKV niet anders over kunst en cultuur gaan denken en het interesseert me ook niet meer dan daarvoor. Mijn kijk is wel breder geworden, maar ik vind het geen nuttige kennis.” Roy Heitzer, student ergotherapie en ex-CKV leerling

of video. Dit was een goede manier om leerlingen te blijven boeien.” Suzanne van Empel vult aan: “Ik heb nu nog steeds veel baat bij het vak CKV2. Bij mijn huidige studie docent drama krijg ik veel theatergeschiedenis en algemene geschiedenis en dan kan ik teruggrijpen op de kunstgeschiedenis die ik heb gehad bij CKV2. Daarnaast kregen we bij CKV2 presentatietechnieken. Ook die kan ik bij mijn opleiding nog steeds goed gebruiken.” De meningen over het vak CKV3 lopen wat meer uiteen. Suzanne van Empel vond het vooral een heel leuk vak. “Je leert op heel andere manier, omdat je praktisch bezig bent. Het leek veel op de vakken tekenen en handvaardigheid uit de onderbouw. Bijzonder was wel dat we werkten aan de hand van de thema’s die bij CKV2 werden behandeld, zoals het thema massacultuur.” Josselin Jolen was niet zo tevreden. “Mijn probleem was dat ik altijd goede ideeën had, maar ze nooit uitgewerkt kreeg. Je had wel genoeg vrijheid om elke keer andere materialen te kiezen en een andere insteek te kiezen, maar in mijn ogen heb ik niet echt vooruitgang geboekt in die jaren. Ik denk dat wij te weinig theoretische uitleg kregen over hoe we de materialen konden gebruiken. Het was vooral een gezellige les, niet zozeer leerzaam. Ik denk dat dat nog verbeterd worden zkan.” Een aantal van de leerlingen die voor het profiel Cultuur & Maatschappij koos, volgt nu een kunstopleiding. Heeft CKV hen hiertoe geïnspireerd? Suzanne van Empel (opleiding docent drama): “Ik was altijd al geïnteresseerd in kunst en cultuur, vooral in theater. Dat is iets dat uit mezelf komt. CKV heeft niet echt de doorslag gegeven, maar ik vond het wel heel prettig dat mijn interesse op deze manier een plek in het onderwijs kreeg. Misschien ga ik na mijn studie zelfs wel als CKV-docent aan de slag.” Ook voor Thijs van Aarts, die uit een kunstzinnige familie komt, was CKV niet doorslaggevend. “Ik wist altijd al dat ik naar de kunstacademie wilde. Maar door CKV werd ik wel in mijn keuze bevestigd.”

BREDERE KIJK Heeft Vogelaar het idee dat CKV erin slaagt meer jongeren te interesseren voor kunst en cultuur? “Nee, zoals het nu wordt ingevuld niet. Dat is jammer, want de veelgehoorde uitspraak dat jongeren niet geïnteresseerd zijn in kunst en cultuur, klopt niet.” Ook al zijn de meeste jongeren niet zo enthousiast over CKV, hebben ze er dan wel iets van geleerd? “Ik ben niet

Coverstory

anders over kunst en cultuur gaan denken en het interesseert me ook niet meer dan daarvoor. Mijn kijk is wel breder geworden, maar ik vind het geen nuttige kennis”, zegt Roy Heitzer. De jongeren hebben bijna allemaal ideeën over hoe het vak leuker zou kunnen worden: meer en leukere uitstapjes, liever actief bezig zijn dan passief kijken of luisteren, meer vrijheid om zelf te kiezen, minder verslagen, meer workshops in disciplines die hen aantrekken zoals fotografie, film, mode, rap, streetdance en toneel. Volgens Vogelaar is het tevens heel belangrijk dat leerlingen hun mening mogen geven over kunst en cultuur. “Docenten moeten leerlingen zien als volwaardige toeschouwers en oordelaars en leerlingen moeten zichzelf ook zo gaan zien. Je moet als docent hun eigen mening accepteren en dus ook hun onbegrip of afkeer serieus nemen. Als je doet alsof er maar één manier is om met kunst en cultuur om te gaan, werkt dat juist averechts. Mijn verwachting is dat als jongeren zich serieus genomen voelen, ze zich meer op hun plek voelen binnen de wereld van kunst en cultuur en zich daardoor positiever zullen verhouden tot kunst en cultuur.” Daarnaast is het sociale aspect heel belangrijk voor ze, zegt Vogelaar. “Ze vinden het leuk om dingen met een groep te doen. En dan het liefst in een omgeving waar niet te veel regels gelden of waar ze stil moeten zijn. Jongeren willen graag direct reageren op iets wat ze zien. Een voorstelling van een rapbattle is ideaal voor ze, waarbij ze kunnen dansen, roepen en lachen. En liever een stadswandeling dan een rondgang door een museum.” Verder vindt Vogelaar het belangrijk dat de docent de leerling persoonlijk benadert. “Iedereen heeft wel een bepaalde interesse, de een houdt van cartoons, de ander is geïnteresseerd in mode of styling en een derde in websites ontwerpen. Soms zijn ze zich er helemaal niet van bewust dat deze disciplines ook onder kunst en cultuur vallen. Zo kun je aangrijpingspunten vinden in hun eigen belevingswereld. Door geïnteresseerd te zijn in waarmee zij bezig zijn en nieuwsgierig te zijn naar de dingen die zij doen, zie je ze letterlijk groeien. CKV kan zo’n leuk vak zijn. Maar de uitdaging ligt erin de leerlingen te raken.” •

17

Coverstory

CULTURELE EN KUNSTZINNIGE VORMING

MEER INFORMATIE

De algemene doelstelling van CKV luidt: ‘De kandidaat kan een gemotiveerde keuze maken voor voor hem betekenisvolle activiteiten op het gebied van kunst en cultuur op grond van: ervaring met deelname aan culturele activiteiten, kennis van kunst en cultuur, praktische activiteiten op het gebied van een of meer kunstdisciplines, de reflectie daarop.’

De kunst- & cultuurbeleving van CKV-jongeren, Laurien Vogelaar, afstudeeronderzoek Universiteit Utrecht in opdracht van CJP, maart 2005. Het rapport is per e-mail te bestellen via: [email protected]

VMBO In het algemene deel van het vmbo krijgen alle leerlingen ervaringsgericht cultuuronderwijs: Culturele en Kunstzinnige Vorming. CKV is sinds augustus 2003 verplicht voor het derde en vierde jaar. HAVO/VWO In de tweede fase (de vernieuwde bovenbouw) is sinds het schooljaar 1999/2000 het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV1) verplicht. Het vak heeft expliciet cultuurdeelname als doel, waarbij de invulling per school verschilt. Als leerlingen kiezen voor het profiel Cultuur en Maatschappij krijgen zij het gecombineerde vak Culturele en Kunstzinnige Vorming 2 en 3 (CKV2 en CKV3). CKV2 is algemeen theoretisch, ingedeeld naar themagebieden. Bij CKV3 kiezen

leerlingen een van de vier kunstdisciplines: beeldende vorming, muziek, dans of drama. Naast vaktheorie is er vakpraktijk. GYMNASIUM Klassieke Culturele Vorming (KCV) is verplicht voor leerlingen die examen doen in Latijn of Grieks. Gymnasiasten volgen het vak in plaats van CKV1. Bij KCV vormen leerlingen zich een beeld van aspecten van de antieke cultuur aan de hand van toneel, verhalen, beeldende kunst, bouwkunst en culturele activiteiten. Bron: www.cultuurnetwerk.nl

EERDER VERSCHENEN ARTIKELEN OVER DIT ONDERWERP IN BULLETIN CULTUUR & SCHOOL • Nummer 38, juni 2005, Kunst en cultuur bloeien in het voortgezet onderwijs • Nummer 38, juni 2005, Over nieuwe liefdes en nieuw elan. De kunstvakken vergeleken • Nummer 36, februari 2005, Culturele netwerken komen tot bloei • Nummer 35, december 2004, Vijf jaar CKV-bonnen. Docent speelt cruciale rol in besteding • Nummer 31, februari 2004, Eindrapportage CKV1-volgonderzoek. Invoering CKV1 een succes Downloaden: www.cultuurplein.nl > VO > Tijdschriften > Bulletin C&S > Overzicht artikelen Bulletin Cultuur & School

tekst: Maaike Severijnen

18

19

De afgelopen jaren is het muziekonderwijs in het primair onderwijs veel negatief in het nieuws geweest. Het werd vaak gegeven door leerkrachten die niet in staat bleken om goed onderwijs aan te bieden. Soms gingen de lessen zelfs helemaal niet door. Daardoor was het niveau van de leerlingen uiteindelijk te laag. Om daarin verandering te brengen, werd in 2001 op initiatief van het PvdA-kamerlid Marleen Barth 1,9 miljoen op de begroting van het Ministerie van OCW vrijgemaakt voor verbetering van het muziekonderwijs. Dat was bijzonder, want niet vaak in de geschiedenis van het Nederlandse muziekonderwijs stelde de politiek via een amendement extra geld ter beschikking. Het geheel werd Proposo gedoopt, Projecten Primair Onderwijs en Speciaal Onderwijs. Anno 2005 is er een handboek verschenen, getiteld Muziek leren, met artikelen over muziekonderwijs in het primair onderwijs en 11 nieuwe lesprogramma’s. De docenten op de afdelingen Docent Muziek van de Nederlandse conservatoria hebben deze kans aangegrepen om met subsidie programma’s te ontwikkelen om pabo- en muziekstudenten voor te bereiden op hun taak voor de klas en om leerkrachten bij te scholen.

VAKSPECIALIST

Leerling tijdens de muziekles op de ZMLK-school De Rank. (foto: Roel Wijnholds)

Proposo geeft muziekonderwijs flinke impuls

Proposo heeft een structurele verbetering gebracht in het muziekonderwijs in het primair en speciaal onderwijs. Binnen vier jaar tijd zijn 11 lesprogramma’s ontwikkeld voor studenten en docenten. Bovendien is een constructieve samenwerking op gang gekomen tussen de Nederlandse conservatoria.

Een van de in het oog springende projecten is de opleiding Vakspecialist muziek. Dit is een opleiding voor vakdocenten in het basisonderwijs en consulenten in het speciaal onderwijs. Frans Haverkort van het Conservatorium in Zwolle ontwikkelde het programma samen met docenten van de conservatoria in Groningen en Maastricht. De doelgroep bestaat uit leerkrachten met een meer dan gemiddelde affiniteit met muziek. Mensen die bijvoorbeeld een muziekinstrument bespelen of zingen. Zij kunnen de aantekening ‘vakspecialist basisonderwijs’ halen. Haverkort: “Bij het opzetten van de opleiding vond ik twee dingen belangrijk: vaardigheden en coördinatie. We zijn bezig met muziek maken en muziektheorie. Daarnaast besteden we veel aandacht aan de coördinerende taak van een vakspecialist. De leerkracht moet niet alleen schoolconcerten en musicals kunnen organiseren, maar ook contacten leggen met culturele instellingen en muziekscholen. We leren hen in 15 bijeenkomsten onder andere hoe je iets organiseert en kiest uit het aanbod.” Een voorwaarde voor de deelnemers is dat ze werkzaam zijn in het basisonderwijs, zodat ze tijdens de opleiding direct aan de slag kunnen gaan. Haverkort: “Op die manier is het voor de school meteen zichtbaar wat de leerkracht op de cursus doet. Bovendien wisselen de deelnemers hun ervaringen uit tijdens de bijeenkomsten, wat ook waardevol is.” De opleiding startte in september 2003 in drie regio’s als pilot. Vanaf dit schooljaar is de opleiding officieel geregistreerd als posthbo-opleiding en bieden zo’n 25 nascholingsinstellingen van pabo’s en conservatoria hem aan.

IMPROVISATIE Een kortere cursus groepsimprovisatie die in het kader van Proposo ontwikkeld werd, is Over muziek, maken en communiceren. Jos Schillings van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht stelde materiaal samen met het conservatorium in Amsterdam. Schillings: “Wij zijn ervan overtuigd dat kinderen meer plezier beleven aan muziekonderwijs als ze zelf kunnen improviseren. De docent bepaalt daarbij niet meer vooraf wat een leerling gaat leren/spelen, maar hij bekijkt eerst wat de muzikale kwaliteiten zijn in de groep. De deelnemer krijgt dus een grotere inbreng in het muzikale proces. Aan het eind van de les ontstaat er nieuwe muziek waaraan de deelnemers doorgaans veel plezier beleven. En plezier is de motor om jarenlang met muziek bezig te kunnen zijn.” Deze methode is niet nieuw, maar Schillings wilde iets maken om deze manier van werken te stimuleren en studenten en docenten te enthousiasmeren. “Mijn probleem was dat ik niet goed wist hoe ik het moest aanbieden. Met een dik handboek vol spelletjes en werkvormen zou ik voor mijn gevoel de plank misslaan. Want deze manier van werken leer je niet uit een boek. Daarom hebben we een educatieve documentaire gemaakt waarin je ziet hoe het proces in z’n werk gaat. Daarbij is er een dunne toelichting, waarin enkele concrete spelvormen staan beschreven. Deze zullen binnenkort aan alle muziekscholen, conservatoria en pabo’s worden gestuurd. Geïnteresseerden kunnen zich vervolgens melden bij het conservatorium in de regio of een pabo die nascholingen verzorgt.”

HÉ...PSST! Binnen Proposo zijn ook projecten voor het speciaal onderwijs ontwikkeld. Een daarvan is ”Hé...Psst!” Immie Klaver van het Noord Nederlands Conservatorium in Groningen bedacht het project. “Ik ben jaren geleden al bezig geweest met het maken van materiaal voor deze doelgroep. Nu er subsidie voor vrijkwam, kon ik er echt mee aan de slag gaan. We hebben drie lessenseries ontwikkeld voor de ontwikkeling van luistergedrag met behulp van muziek. Het gericht zijn op je oren vinden kinderen moeilijk, maar dat geldt nog meer voor verstandelijk gehandicapte kinderen. De methode start met peuterspelletjes voor de concentratie en luisterhouding, zoals geblinddoekt luisteren waar geluid vandaan komt. Daarna volgen er spelletjes met liedjes en muziek om gericht te leren luisteren naar structuren in muziek.” De rol van de docent is een andere dan bij de gangbare methodes. Klaver: “Je bent als docent niet

“Wij zijn ervan overtuigd dat kinderen meer plezier beleven aan muziekonderwijs als ze zelf kunnen improviseren.” Jos Schillings, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht

20

aan het trainen of corrigeren, maar je observeert de leerlingen tijdens de spelletjes. Als ze iets niet snappen, doe je de spelletjes gewoon nog een keer. Deze leerlingen hebben namelijk nog meer herhaling nodig dan andere kinderen.” Het conservatorium in Groningen heeft nu een lespakket gemaakt dat geïnteresseerde docenten kunnen bestellen. Maar Klaver hoopt dat het project een structurele voortzetting krijgt. Daarvoor zijn er nu gesprekken gaande met het Seminarium voor Orthopedagogiek dat docenten voor het speciaal onderwijs bijschoolt. “Wij zijn een klein conservatorium en kunnen geen uitgeverij gaan spelen. Het seminarium had tot op heden niets voor kunstzinnige vorming. Ik hoop dat zij het oppakken.” Janny den Os en Rina Wijga zijn beide docenten van ZMLK-school De Rank in Drachten. Zij behoorden tot de pilotgroep die het materiaal heeft uitgeprobeerd. Beiden waren zeer enthousiast. Den Os: “Er is zo weinig materiaal voor deze leerlingen, we zijn daarom blij dat dit is ontwikkeld.” De docenten hebben zich erover verwonderd hoe goed deze aanpak werkt. “Je begint met luisteroefeningen en vervolgens ga je liedjes en bewegingen oefenen met de klas. Het zijn simpele, herkenbare liedjes met veel herhaling. Het verbaasde ons hoe snel dat resultaat oplevert. In het begin duurde het een tijdje om ze de liedjes aan te leren, maar na een paar keer kenden ze de liedjes al na één of twee keer.” De enige kritiek die de docenten op de methode hadden, is dat voor de bovenbouwleerlingen de liedjes wel wat moderner mochten. Daar is nu een cd voor gemaakt met een uitvoering door studenten van de jazzafdeling van het conservatorium.

NETWERK Dankzij Proposo liggen er nu 11 mooie producten die het muziekonderwijs een grote impuls hebben gegeven. Maar de subsidie heeft ook een mooi bijverschijnsel opgeleverd. Want daar waar voorheen weinig werd samengewerkt, is nu een netwerk ontstaan tussen alle conservatoria in Nederland. En dat contact zou op de langere termijn wel eens voor een extra impuls kunnen zorgen •

Leerkrachten leren dirigeren tijdens de opleiding Vakspecialist muziek. (foto: Frans Haverkort)

tekst: Rita Kohnstamm

21

Column

IEDER Z'N VAK Er was een tijd dat het onderwijzerschap voor intelligente kinderen uit eenvoudige milieus de sociale en culturele springplank bij uitstek was. Misschien was men niet altijd een gezegend pedagoog, maar in intellectuele en culturele kennis en kunde had men ook de pienterste leerlingen in de klas aardig wat te bieden. En daar is de school ook voor bedoeld, voor intellectuele en culturele inwijding. In de jaren zestig en zeventig trok een groot deel van deze onderwijsintelligentsia weg uit de schoolpraktijk. Sommigen gingen alsnog naar de universiteit voor de studie pedagogiek of onderwijskunde en vonden daar hun werk, of gingen naar schoolbegeleidingsdiensten en andere vormen van zorgverbreding. Anderen hielden het onderwijs helemaal voor gezien. Hoeveel mensen met ‘kweekschool’ kwamen niet in het bedrijfsleven, culturele instellingen en de omroepwereld terecht. Allemaal zeer begrijpelijk, want zowel salaris als status waren daar heel wat hoger dan op de werkvloer in de klas. Sinds die tijd is die afbrokkeling van status van het onderwijzerschap alleen maar versneld doorgegaan. Intelligente leerlingen beginnen niet eens meer aan de Pedagogische Academie. Wie maar enigszins kan, gaat naar de universiteit. Leerling tijdens de muziekles op de ZMLK-school De Rank. (foto: Roel Wijholds)

MEER INFORMATIE • Proposo http://proposo.koncon.nl • Opleiding Vakspecialist muziek Deze opleiding wordt in veel verschillende regio’s gegeven. In welke precies kunt u opzoeken via de site. Daar kunt u ook inhoudelijke informatie vinden. www.vakspecialistmuziek.nl • Over muziek, maken en communiceren, Jos Schillings Bestellen: [email protected] • “Hé... Psst!”, Project muziek in het speciaal (basis)onderwijs Bestellen (zolang de voorraad strekt): [email protected] Kosten: € 15,• Muziek leren Handboek voor het basis- en speciaal onderwijs, redactie Jos Herfs, Rinze van der Lei, Eleonore Riksen, Marc Rutten. 2005, Koninklijke Van Gorcum ISBN 90-232-4117-7 Dit handboek is tot stand gekomen dankzij de financiële bijdrage van Proposo. Het geeft een goed en actueel beeld van het vak muziek in het primair onderwijs. Het is een bundeling artikelen over onderwerpen als waarom muziekonderwijs belangrijk is, de opleiding tot leraar muziek en de ontwikkeling bij het muzikale gehoor bij kinderen met verstandelijke beperkingen. Bestellen: via de boekhandel Kosten: € 26,50.

Degenen die wel naar de pabo gaan, doen dat niet omdat ze kiezen voor een intellectueel beroep, maar omdat ze het leuk vinden met kinderen te werken. Dat is vergeleken met vroeger ook te zien als een vooruitgang. In het algemeen zijn jonge leerkrachten tegenwoordig kindgericht en hebben zij oog voor wat er in sociaal-emotioneel opzicht in de klas speelt. Maar daarmee is het basisonderwijs meer in de welzijnshoek terecht gekomen dan in die van de intellectuele en culturele vorming. Keer op keer worden er onderzoeksresultaten gepubliceerd waaruit blijkt dat de cognitieve bagage van pabo-studenten net aan is voor wat zij de kinderen moeten bijbrengen. Ze weten van de schoolvakken niet zo heel veel meer dan leerlingen eind basisschool. En aan het inpakken van culturele bagage komen zij nauwelijks toe. Neveneffect daarvan is dat zij niet altijd gelijkwaardige gesprekspartners zijn voor ouders met een bredere ontwikkeling, die voor meer informatiebronnen voor hun kinderen kunnen zorgen dan de school kan bieden. Beleidsmakers bij de overheid, met hun ideeën en plannen voor Cultuur en School moeten van deze feiten op de hoogte zijn, maar doen of hun neus bloedt. Ze houden hardnekkig vast aan dat oude beeld van de onderwijzer als cultuurdrager en -overdrager. Vandaar dat nieuwe model van vraagsturing, waarbij ervan wordt uitgegaan dat de school zelf weet wat cultuureducatie voor haar leerlingen moet inhouden. Er zou voldoende expertise in huis zijn om relevante leerdoelen en -middelen te formuleren en bij een culturele instelling een bijpassende bestelling te plaatsen. Ik weet niet wat het motief is voor deze beleidslijn-tegen-beter-weten-in. Ik weet wel dat de culturele instellingen zich er niets van aan moeten trekken. Zij moeten vooral doorgaan met het bedenken en aanbieden van inspirerende lespakketten, die ook voor de leerkrachten cultureel verrijkend zijn. Gelukkig zijn er nog steeds scholen die daar dankbaar gebruik van maken, omdat ze weten dat dààr, op het culturele vlak, hun sterke kant niet is te vinden. Ieder z’n vak.

Rita Kohnstamm

Rita Kohnstamm is psychologe en publiciste. Zij zat enkele jaren zowel in de Onderwijsraad als in de Raad voor Cultuur. Daardoor kreeg het project ‘Cultuur en School’ haar speciale belangstelling.

22

UIT DE WEG HIJ KOMT ERAAN Speciaal voor vmbo- en mboleeringen is er een onderwijsproject over de rapper Ali B. ontwikkeld. Doel van het project Uit de weg hij komt eraan is bovenbouwleerlingen van vmbo en mbo-leerlingen kennis te laten maken met drie verschillende kunstdisciplines: muziek, theater en film. Een kennismaking die ertoe kan leiden dat meer jongeren voor een beroep in de theater-, media- of muziekbranche zullen kiezen. Leerlingen krijgen inzicht in het maakproces van een rapnummer, een cabaretstukje en een documentaire. Door het uitvoeren van opdrachten krijgen ze ervaring met de praktische realisering van een rapsong, een cabaretstukje en een documentaire. Het project bestaat uit een website met informatie, opdrachten en een docentendeel en een documentaire over Ali B. op dvd. Een docententraining kan ook onderdeel uitmaken van het project.

Ditjes & Datjes

van het beleid. Maar hoe bereik je kinderen? Wat kun je leren van de ervaringen die andere instellingen hebben opgedaan? En hoe kan cultuureducatie de sociale cohesie in wijken vergroten? Het verslag bevat impressies van de lezingen en de zestien deelsessies. Enkele tips die tijdens de deelsessies werden gegeven: “Kleur en detail zijn heel belangrijk in de communicatie met kinderen”, “Ontvang kinderen als gasten” en “Zoek samenwerking met instellingen in de wijk, zoals buurthuizen”. DOWNLOADEN: www.dagvandecultuureducatie.nl

MAAK ZELF EEN SOUNDTRACK

Spelenderwijs leren bewust te kijken en het effect van geluid op beeld kennen. Dat kunnen kinderen vanaf acht jaar leren met het programma Movie Sound Designer. Met dit programma kunnen kinderen zelf een soundtrack maken bij een MEER INFORMATIE: aantal korte filmpjes, waaronder Miramedia, Ad van Dam filmpjes uit de collectie van het T 030-2302 240 Filmmuseum in Amsterdam en [email protected] www.uitdeweghijkomteraan.nl filmpjes die speciaal voor dit KOSTEN: programma zijn gemaakt voor jonge dvd € 35,docententraining € 500,cineasten. Movie Sound Designer is bedacht en uitgevoerd door het CULTONLINE VERDWIJNT Centrum Elektronische Muziek (CEM), De jongerenwebsite Cultonline.nl dat eerder Het Geluidenboek verdwijnt wegens beëindiging van ontwikkelde. Bij het programma is de subsidie. Daarmee verliest de lesmateriaal ontwikkeld, zodat het te Kunstbende, die de site beheert, een gebruiken is in de lessen muziek en belangrijk communicatiemiddel met audiovisuele vorming op basisschohaar doelgroep. Het materiaal dat len. Het programma dingt mee naar is ontwikkeld, blijft voorlopig nog de Cinekid Nieuwe Media Award. bereikbaar via het bestaande adres. MEER INFORMATIE: [email protected] De site met weblogs voor en door www.cemstudio.com jongeren (www.cultblog.nl) wordt KOSTEN: € 250,- (software en lesmateriaal) voortgezet. MEER INFORMATIE: www.cultonline.nl

VERSLAG DAG VAN DE CULTUUREDUCATIE De eerste Dag van de cultuureducatie die op 16 juni 2005 door Cultuurnetwerk Nederland werd georganiseerd, stond in het teken van cultuureducatie voor 4- tot 12jarigen. Voor culturele instellingen is educatie de laatste jaren een steeds belangrijker onderdeel geworden

STUDIEDAG JONGERENMARKETING Op dinsdag 6 december organiseert Bureau Promotie Podiumkunsten de studiedag Jong & Grijpbaar over culturele jongerenmarketing. Op het programma staan onder andere presentaties over jongerentrends en praktische marketingtips, gesprekken met jongerenmarketingdeskundigen, forums van jongeren en experttafels om ‘best practices’

uit te wisselen. Op deze dag wordt ook het handboek Jong & Grijpbaar gepresenteerd: een kleurrijk en handig boek met tips en tricks om jongeren te winnen voor cultuur. MEER INFORMATIE: www.promotiepodiumkunsten.nl KOSTEN en BESTELLEN: € 50,- voor de studiedag (inclusief handboek) € 15,- voor het handboek www.itbf.nl

ACHT MAGNETISCHE KUNSTWERKJES In de publicatie Acht magnetische kunstwerkjes worden de ervaringen van acht kunstmagneetscholen beschreven. Deze kunstmagneetscholen maakten deel uit van de vierjarige proefperiode Kunstmagneet Den Haag. Bij de publicatie horen acht brochures met daarin persoonlijke achtergrondverhalen en sfeertekeningen van de scholen die meededen aan het project. BESTELLEN: Koorenhuis, Cynthia Pietersen T 070-3422 727 DOWNLOADEN: www.koorenhuis.nl (kies Onderwijs)

LESPAKKET NOORDERLICHT Het lespakket Waarheid en werkelijkheid in de fotografie laat leerlingen zien dat het leuk is naar foto’s te kijken en dat er vaak meer is te zien op een foto dan je in eerste instantie denkt. Bij dit lespakket ligt de nadruk op de beeldende en inhoudelijke betekenis van de foto’s. Leerlingen en docenten hoeven geen kennis te hebben van de technische kant van fotografie. Er bestaan twee versies: een havo/vwo-versie en een vmbo-versie. Vooral de vmbo-versie gaat uit van al doende leren. Het lespakket is niet verbonden aan een bepaalde tentoonstelling. MEER INFORMATIE: www.noorderlicht.com/ckv KOSTEN en BESTELLEN: € 45,[email protected]

HANDBOEK ERFGOED IN DE KLAS De publicatie Erfgoed in de klas. Een handboek voor leerkrachten is het resultaat van het eerste overkoepelende project over erfgoededucatie in een Europese context, HEREDUC (HERitage EDUCation). Het handboek bevat algemene beschou-

23

Ditjes & Datjes

wingen over erfgoed in Europa en spitst zich toe op de manier waarop leerkrachten erfgoed in hun lessen kunnen integreren, zowel in het basis- als het voortgezet onderwijs. De teksten zijn geschreven met het oog op de praktijk. Het boek besluit met een reeks van 34 inspirerende praktijkvoorbeelden uit vijf Europese landen en een selectieve bibliografie over het onderwerp.

kingsopdrachten. Het lesmateriaal biedt tevens aanknopingspunten voor de inzet van de films binnen andere vakken dan CKV zoals geschiedenis en maatschappijleer. Er zijn 13 titels leverbaar, waaronder 21 grams, Shouf Shouf Habibi en Lost in Translation.

BESTELLEN: Museum ‘t Oude Slot, Pieter Mols T 040-2533 160 KOSTEN: € 25,-

“Filmen is een sociaal proces, groepen moeten samen een product Een slecht rapport, een problematimaken, je bent voor elkaar verantsche thuissituatie, te dik zijn, woordelijk (...)”. Een kort citaat van groepsdruk, machtsmisbruik, kleine een enthousiaste CKV-docent uit de criminaliteit. Dit zijn moeilijke inspirerende mini-documentaire De onderwerpen om over te praten. kracht van cultuureducatie die HREducatief, een nieuwe educatieve Suzanne Raes en TV-DITS in opdracht uitgeverij, heeft een serie uitgebracht van OCW en in samenwerking met met educatieve toneelspelen over CJP gemaakt hebben over het belang deze onderwerpen. Educatieve van cultuureducatie. De film is toneelspelen bieden mogelijkheden ontwikkeld om een discussie op gang om sociale vaardigheden en te brengen over de mogelijkheden gewenst gedrag uit te proberen, te van cultuureducatie als middel tot trainen en te bespreken. De serie persoonlijke groei en sociale vorming bevat een dvd en een lesset met vier van leerlingen, een grotere binding toneelspelen onder de regie van van leerlingen aan de school en een Porgy Fransen. De toneelspelen zijn verbetering van het schoolklimaat. geschikt voor kinderen en jongeren Wat gebeurt er met de sociale van 10 tot en met 16 jaar en zijn voor cohesie op de scholen waar cultuur elk schooltype geschikt. een belangrijke plek heeft? Wat doet MEER INFORMATIE: het met de individuele leerling? Een www.hreducatief.nl leerling zegt: “Je leert je kijk op KOSTEN en BESTELLEN: dingen te verbreden en op een € 199,[email protected] andere manier te oordelen.” Een T 020-6458 191 docent vertelt: “Het treft je in je hart, BOEKENWEEK 2006: je emotie, je ziet die kinderen SCHRIJVERS EN MUZIEK gewoon groeien.” Het thema voor de komende MEER INFORMATIE: Boekenweek (15 tot en met 25 maart www.cultuurplein.nl > voortgezet onderwijs 2006) is schrijvers en muziek. Het motto van de week is BOEM PAUKE- LEESTIPMACHINE SLAG, ontleend aan het gedicht van De Provinciale Bibliotheekcentrale Drenthe heeft in samenwerking Paul van Ostaijen. Stichting Lezen stelde een brochure samen, met de met twee scholen voor voortgezet onderwijs een leestipmachine titel Lessuggesties bij de Boekenweek 2006. In deze brochure staan ontwikkeld. Na het invullen van een vragenlijst krijgen leerlingen drie suggesties hoe scholen, in samenleestips die aansluiten bij hun leeserwerking met de openbare bibliotheek en de boekhandel, activiteiten varing en -interesse. De Leestipmachine is ontwikkeld om de keuze van kunnen opzetten om de Boekenboeken voor jongeren te vergemakkeweek te laten leven in de school. Er lijken. Jongeren blijken namelijk moeite staan verschillende tips in op dit gebied, aangevuld met een overzicht te hebben om uit een grote hoeveelvan landelijke literaire projecten voor heid boeken een voor hen aantrekkelijk exemplaar te zoeken. de tweede fase. Verder bevat de brochure acht uitgewerkte themales- MEER INFORMATIE: www.leestipmachine.nl sen met fragmenten uit de Neder-

VOOR EN DOOR CULTUURSCHOLEN Op 3 november vindt in de Reehorst in Ede de eerste landelijke uitwisselingsmanifestatie Cultuurprofielscholen plaats voor schoolleiders, docenten en onderwijsbegeleiders. Onder de term Cultuurprofielscholen worden de 20 scholen verstaan die in het kader van de regeling Cultuurprofielscholen 2004 subsidie hebben ontvangen om de toegenomen ruimte in het onderwijs voor profilering in te vullen middels cultuur. Daarnaast zijn er zo’n 20 scholen die al veel aan cultuur deden, die een kleine subsidie hebben ontvangen om deel te nemen aan een tweede uitwisselingsnetwerk. Beide typen scholen presenteren zich op de landelijke manifestatie Voor en door cultuurscholen, waar uitwisseling van ideeën en activiteiten centraal staan. MEER INFORMATIE: www.kpcgroep.nl > agenda KOSTEN: € 75,-

FILMEDUCATIE DVDCOLLECTIE UIT Het Nederlands Instituut voor Filmeducatie geeft dit schooljaar voor het eerst een Filmeducatie DVD-Collectie uit. Daarmee wordt het voor scholen mogelijk ook na het bezoek aan bioscoop of filmtheater films te bekijken en in te zetten bij filmeducatieve activiteiten op school. De dvd’s worden geleverd inclusief lesmateriaal. Dit materiaal bestaat uit een docenten- en (kopieerbaar) leerlingendeel met lessuggesties, achtergrondinformatie en verwer-

KOSTEN en BESTELLEN: € 15,- per titel www.filmeducatie.nl

NIEUWE SERIE EDUCATIEVE TONEELSPELEN

landse literatuur waarbij vragen en opdrachten zijn geformuleerd. Deze themalessen zijn direct te kopiëren. In september ontvingen scholen voortgezet onderwijs deze brochure met lessuggesties. DOWNLOADEN: www.cpnb.nl > Vakinformatie > Onderwijs, Tweede Fase

DE KRACHT VAN CULTUUREDUCATIE