WHIPLASH MAGAZINE
HÉT WHIPLASH LIJFBLAD 23e jaargang | nummer 2 | september 2011
Jij
maakt
het verschil
Hebben whiplashzaken toekomst?
Beeld en fotografie: Lies Zantman
Fijne pijn Why whiplash needs to die
advertentie
Whiplash en onbegrepen! de Juricon Adviesgroep gespecialiseerd in Sociaal Verzekeringsrecht (WAZ, WAO, WW), Sociale Voorzieningen (WVG en Pgb) en reïntegratie (REA). Bezwaar-, beroeps- en hoger beroepszaken en praktische reïntegratie. Landelijk werkend. Roel Beukema - ASSEN - tel. 0592 - 405336
Verklein de kans op een whiplash!
De SmartRest De veilige én comfortabele oplossing
Verkleint de afstand tussen hoofd en hoofdsteun… …en verkleint daarmee de kans op een whiplash* (* vastgesteld door erkend Nederlands instituut)
“Euro NCAP whiplash test: 80% van de geteste autostoelen voldoet niet” (Euro NCAP, 2008)
Wanneer het omlaag kijken u moeite kost, of wanneer u wilt voorkomen dat uw nek- en rugspieren onnodig worden belast, dan is de FlexiDesk een uitkomst. Het werkblad is eenvoudig onder iedere gewenste hellingshoek in te stellen. Lees- en schrijfwerk worden daardoor in een optimale positie gebracht ten opzichte van uw ogen. Eerst proberen?…. wij sturen u de FlexiDesk graag op zicht. U betaalt dan alleen de verzendkosten. Nieuw is de geheel van sandwichmateriaal vervaardigde lichtgewicht FlexiDesk A3, welke slechts 1,6 kg weegt en afmetingen heeft van: 49 x 38 x 1 cm. De prijs bedraagt 179 Euro excl btw. Op www.EasyProducts.nl ziet u ook onze andere uitvoeringen. www.easyproducts.nl
tel.: 035 - 543 1966
mob.: 06 - 5362 3737
WSN-aanbieding, nu slechts
€ 20,- *
Bestellen gaat eenvoudig via onze webshop op www.smartrest.nl. Vraag de kortingscode op bij de Whiplash Stichting Nederland via
[email protected] * excl. verzendkosten
Voorwoord
Vrijwillige inzet onmisbaar Teruggekomen van een zonnige vakantie in het warme Spanje, werd ik geconfronteerd met een aantal zeer onredelijke bezuinigingen door het huidige gedoogkabinet. Nadat al eerder in het onderwijs klappen zijn gevallen, de persoonsgebonden budgetten met 90 % worden gekort, de geestelijke gezondheidszorg met honderden miljoenen wordt gekort, wordt nu de subsidiestroom voor de patiëntenbeweging aangepakt. Met onder meer als reden dat we als patiëntenorganisaties geen zorg leveren. Een financiering vanuit de basisverzekering wordt met een pennenstreek van de tafel geveegd. De afgelopen jaren zijn er echter talloze rapporten verschenen waarin staat dat juist de patiëntenorganisaties met al hun vrijwilligers veel toegevoegde waarde hebben voor de zorg en de samenleving. Juist omdat we veel werk uit handen nemen van de (para)medici door onze uitgebreide voorlichting en het lotgenotencontact. Als Whiplash Stichting Nederland (WSN) kregen we de laatste jaren € 120.000 van het ministerie van VWS als subsidie voor al onze activiteiten. Dit is iets meer dan de helft van onze inkomsten. De plannen van de regering voorzien erin dat we in 2012 € 96.000 overhouden, in 2013 nog maar de helft € 60.000 en in 2014 houden we slechts € 35.000 over van de huidige subsidie van € 120.000. We zullen additionele inkomsten moeten verwerven: meer leden werven, waarschijnlijk een hogere ledenbijdrage vragen, maar vooral ook additionele fondsen zoeken. Wie kan helpen, meld u s.v.p. Voor veel patiëntenorganisaties zal dat net zoals voor de WSN betekenen dat er fors bezuinigd moet gaan worden. Veel organisaties zullen weer terug moeten naar een volledige vrijwilligersorganisatie, die in 2014 nog minimaal ondersteund kan worden door betaalde krachten. We zullen moeten kijken of we onze huisvesting in Bunnik nog kunnen continueren. Kortom, er is veel werk aan de winkel om dit in goede banen te leiden. Gelukkig hebben we als WSN vorig jaar projectsubsidies gekregen voor een aantal projecten (zie ook pagina’s 14 en 28), waardoor we in staat zijn om de klap gedeeltelijk via dit soort projecten op te vangen. Dirk van der Graaf, onze penningmeester, heeft aangekondigd te willen stoppen. Na 13 jaar trouwe dienst en heel veel vrijwillige inzet, naast zijn volle baan. We zijn Dirk natuurlijk bijzonder dankbaar voor zijn grote inzet in moeilijke tijden. Daarom nogmaals een oproep aan alle leden van de WSN. Willen jullie samen met mij heel goed in jullie omgeving en netwerk kijken naar potentiële nieuwe bestuursleden. Ik zoek op korte termijn een penningmeester, een secretaris en een bestuurslid PR & Voorlichting. Mochten jullie ideeën of suggesties hebben, stuur ze dan naar
[email protected]. Vrijwillige inzet maakt het verschil. Daar staan we in dit ‘jaar van het vrijwilligerswerk’ bij stil. Ieder die zich vrijwillig inzet, en speciaal onze eigen vrijwilligers, wil ik hier daarom graag in het zonnetje zetten. Want zij vormen het warme hart van ons land, van onze organisatie. Dank je wel. Louk de Both, voorzitter
[email protected]
1
advertentie
Is veel draaien in bed gezond? Nee, veel draaien verstoort de diepe slaap, met als gevolg, veel minder energie voor de volgende dag. Dat mensen ‘s nachts veel draaien heeft als reden: •
Dat men niet lekker ligt. Hoe komt dat? Tijdens de diepe slaap verslappen de spieren en banden, die de wervels in stand houden. Daardoor zoeken de wervels een stabiele positie en komt de mens in een verkeerde houding te slapen zoals de buikligging en de ¾ houding. Door deze langdurige spanningen ontstaat druk op de zenuwen, met als gevolg; “veel draaien in bed”.
•
Dat men op de buik slaapt, hetgeen een verkeerde slaaphouding is. DE OPLOSSING (Leer slapen met de “Anti Nekpijn Pillow” en de “Sleepmate”. Een rolvormig kussen gevuld met gekaarde kapok, (ook wel goeling genoemd), die ervoor zorgt, dat het lichaam niet naar de buikligging kantelt.
Voor meer info zie www.nekpijn.nl www.topslapen.nl
M Line Athletic Pillow
®
hoofdkussen dat uw slaaphouding corrigeert is het eerste
Uitholling Schouderuitsparing Nekgleuf Ooruitsparing Universele slaapzijde
Onder [P] Langstraat Arnhem - Centrum Telefoon 026 - 44 22 777
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van onder andere: nel garrelfs coach
Heeft u last van nek- of rugklachten of wilt u gewoon uw slaap-houding verbeteren en zo het maximale uit de nacht halen? Kies nu voor het revolutionaire M Line Athletic Pillow! Dit unieke kussen is getest onder een panel whiplashpatiënten en 80% van deze groep gaf aan dat het Athletic Pillow heeft geholpen bij het verbeteren van hun nachtrust.
2 www.mline.nl
Draagt u Whiplash Stichting Nederland ook een warm hart toe, dan kunt u ons natuurlijk ook financieel steunen. T 035 6565000
Inhoud BOEIENDE ERVARINGEN Kinderwens: kan ik kiezen voor een kindje?............................. 4 Goede keuring vraagt om patiënteninbreng .......................... 14 BSR geeft fijne pijn .................................................................. 20
INFORMATIEF Juristen aan het woord over toekomst whiplashzaken ........... 6 Body Stress Release ................................................................. 18 De visie van dr. de Rijk-Van Andel, neuroloog ....................... 21
10
COLUMNS Louk de Both Vrijwillige inzet onmisbaar ............................... 1 Kees Vos Why whiplash needs to die .................................... 17 Els Breman Vrijwilligers maken het verschil ......................... 10 Henk Brejaart Kabeljauw ovenvers ....................................... 31 Karin van der Maas Vrijwilligerswerk bij de WSN ................ 11
EN MEER... Lezersaanbieding ..................................................................... 12 Wat u nog niet wist over vrijwilligerswerk….......................... 12 Prikbord .................................................................................... 13 Meldpunt Privacyschending .................................................... 26 Meedoen: whiplash en werken................................................ 28 Bijeenkomsten en informatiemarkten . .................................. 29 Helpdesks ................................................................................. 30 Braintrainers ............................................................................... 9 Contact / colofon ..................................................................... 33
4
14
Kinderwens en zwangerschap
Nikki: ‘Kan ik kiezen voor een kindje?’ Het hield ons al vijf jaar bezig. Wel of geen kinderen.
het perfect. De hormonen gierden door mijn lijf en
Voor ons niet zo vanzelfsprekend na mijn whiplash-
ik voelde mij herboren. Ik voelde energie die ik sinds
ongeluk.
mijn ongeluk niet meer gevoeld had. Het was een
De vraag die ons vooral bezig hield was: wat gebeurt er
heerlijke tijd.
met mij tijdens en na mijn zwangerschap? In hoeverre
De laatste twee weken van de zwangerschap kreeg
word ik door mijn whiplashklachten belemmerd in de
ik problemen met mijn nek. Door verslapping van de
verzorging van een kind? Kan ik in deze situatie wel een
banden kon ik mijn hoofd niet meer dragen. Ik heb toen
goede ouder zijn voor mijn kind?
in overleg met mijn fysiotherapeut bij hoge uitzondering een halskraag gedragen.
Uiteindelijk hebben we een tussenstap gemaakt door een jaar lang een hulphond in huis te nemen. Natuurlijk
De inrichting van de babykamer had onze speciale
is er een groot verschil tussen een eigen baby en een
aandacht. Neem bijvoorbeeld de commode. Wij vonden
hulphond, maar de verzorging van een kleine hond
er een waar de baby in de lengterichting op ligt. Op
vraagt dezelfde energie als een kindje.
die manier werk je recht voor je uit en hoef je minder
Een hulphond vraagt ook veel aandacht, gaat overal
buigbewegingen naar links en rechts te maken.
mee naar toe en heeft zijn verzorging nodig.
Het ledikantje was een heel gepuzzel. Ik wilde een
Zo kon ik uitproberen of ik met mijn klachten de
bedje waarvan de zijkant neerklapbaar was. Helaas is
verzorging aan kon. Hoe ik me voelde na een dag en
die niet in de handel. Wij hebben een standaard bedje
hoe mijn partner mij aantrof als hij uit zijn werk kwam?
gekocht en een klusjesman heeft er een opklapbare hoge zijkant aangemaakt. Voordeel is dat je niet hoeft
Je weet dat een hulphond na een jaar weg gaat
te rekken en strekken om de kleine in bed te leggen.
om verder getraind te worden in een speciale trainingsschool. Met een kind is dat natuurlijk anders.
Naarmate de bevallingsdatum naderde kreeg de bevalling alle aandacht. Waar ik vooral voor moest
We zijn de uitdaging aangegaan en na een jaar wisten
zorgen was dat er geen druk op mijn nek mocht
we dat we de stap naar een eigen kind aan konden.
komen.
Hoe de zwangerschap zou verlopen was natuurlijk nog
We hadden een geweldig fijne verloskundige. Ze was
een vraag.
bekend met het whiplashsyndroom, stond open voor mijn problemen en dacht mee. Ik wilde graag thuis
Achteraf kan ik zeggen dat het goed verlopen is. De
bevallen en we wilden vooral goed uitzoeken wat de
eerste vier maanden was ik futloos, maar daarna ging
beste houding voor mij zou zijn om te bevallen.
4
De eerste tijd na de geboorte stond het bedje ‘gezellig’ naast ons eigen bed. Omdat ik borstvoeding gaf was dat erg praktisch. Ik hoefde ’s nachts als hij gevoed moest worden alleen de zijkant omlaag te doen en hem naar mij toe halen. Liggend voeden was voor mij het minst belastend. Hij ligt nu op zijn ‘eigen’ kamertje en krijgt zijn flesje overdag. Hij groeit behoorlijk en ik ben nog steeds blij met de opklapbare zijwand. Als kersverse moeder loop ik trots rond met mijn zoon in de wandelwagen. We hebben ook over de keuze van de wandelwagen goed nagedacht. Onze combiwagen kan zowel als wandelwagen gebruikt worden en als Door mijn hulphond weet ik dat ik de zorg voor
autostoeltje. Voordeel is dat je geen autostoeltje hoeft
een eigen kind aan kan.
te sjouwen en je het zitgedeelte van de kinderwagen in de auto kunt gebruiken als autozitje.
Op bed was geen optie voor mij. Ook op de baarkruk kon ik geen goede houding aannemen.
Als ik terug kijk op de hele periode vanaf de hulp-
Bij toeval vond ik bij Xenos een kubus.
hond tot de geboorte van ons kindje, voel ik mij daar
Dat was een schot in de roos. Ik hing over de kubus,
heel tevreden over. Natuurlijk is het niet altijd even
ondersteund door mijn ellebogen, en zat op mijn knieën
gemakkelijk geweest, maar over het algemeen ge-
op de grond zodat mijn rug en hoofd in één lijn bleven.
nomen heb ik leuke en leerzame kraamtijd gehad, met als beloning onze prachtige zoon.
En dan wordt onze zoon Camiel geboren. Een wolk van een baby, 3700 gram zwaar en 55 cm lang.
Nikki
Ons geluk was compleet.
(redactie José Kocx-Perquin).
Na de bevalling was mijn energie helemaal op en ik
Wilt u meer weten over het combineren van whiplash
was tot bijna niets in staat. Gelukkig had ik in die tijd
met een zwangerschap en een jonge baby?
veel hulp en steun van mijn man en de kraamhulp.
Download dan de brochure op onze website:
Mijn man heeft in die tijd heel veel van de kraamhulp
Whiplash en de komst van een baby.
geleerd. Toen de kraamhulp weg was, kon hij de ver-
U kunt ook een afspraak maken voor
zorging van de baby voor een groot deel overnemen tot
telefonisch advies via het secretariaat
ik weer op krachten was.
van de WSN: T. 030-6565000.
5
Gronings letselschadecongres
Whiplash: juristen aan het woord Hebben whiplashzaken toekomst? Jaarlijks organiseert de Rijksuniversiteit Groningen
haar draait. Toch is het de dagelijkse werkelijkheid dat
(vakgroep Privaatrecht en Notarieel recht) een letsel-
whiplashzaken de laatste tijd verdergaand zijn ver-
schadecongres. Het congres op 22 maart 2011 stond
juridiseerd.
geheel in het teken van whiplash. De WSN, die het
De voornaamste redenen daarvoor zijn de in november
congres in Groningen ook bezocht, verzocht onderge-
2007 verschenen ‘nieuwe’ richtlijnen van de Nederlandse
tekende daarvan in dit Whiplash Magazine verslag te
Vereniging voor Neurologie. Met ingrijpend gewijzigde
doen. Het congres was gewijd aan de zo kenmerken-
richtlijnen hebben de neurologen, van oudsher in letsel-
de juridische problematiek, die in nagenoeg iedere
schadezaken dé beoordelaars van whiplashletsel, een
letselschadezaak speelt als het gaat om whiplash-
terugtrekkende beweging gemaakt: besloten is dat de
klachten. Een onderwerp dat bij de meeste whiplash-
neuroloog ‘niets’ meer kan met klachten waaraan geen
patiënten de handen wellicht niet direct op elkaar
‘medisch objectieve’ (lees: zichtbare) afwijkingen of
krijgt. Het lijkt in ‘whiplashzaken’ immers veelal niet
beschadigingen ten grondslag liggen. Laat van whip-
(meer) zozeer om ‘het slachtoffer’ als mens te gaan,
lashklachten (de zogenoemde gevallen van WAD I/II)
maar veeleer om een abstract proces, waarvan het
nu juist bekend zijn dat medici tot op heden met beeld-
slachtoffer zich afvraagt of dat nog wel om hem of
vormend materiaal geen – althans niet op algemeen
1
6
geaccepteerde wijze – onderliggend ‘substraat’ kunnen
betekent niet zonder meer dat het whiplashslachtoffer
duiden. Zodoende luidt sinds november 2007 in whip-
niets mankeert. Beslissend in juridische zin is of de
lashzaken, ongeacht de aard en ernst van de ervaren
aangegeven klachten als ‘aanwezig, reëel, niet inge-
klachten, de conclusie van de neuroloog steeds dat het
beeld, niet voorgewend en niet overdreven’ kunnen
slachtoffer - net als vóór het ongeval - ‘alles’ nog kan. Er
worden beschouwd.4 Dit houdt kort gezegd in een
is op de foto door de neuroloog immers ‘niets’ te zien.
beoordeling van de ‘plausibiliteit’ van het klachtenbeeld.
Sinds de neurologen in letselschadezaken hun handen
Opvallend is evenwel dat enkel het Gerechtshof
van whiplash hebben afgetrokken, wordt in de letsel-
Amsterdam een andere koers lijkt te varen; een aantal
schadepraktijk met de nodige (extra) problemen gewor-
keren is geoordeeld dat indien de neuroloog ‘niets’ vindt,
steld. Niet alleen aan de kant van (belangenbehar-
daarmee automatisch de afwijzing van de vordering tot
tigers van) slachtoffers en aansprakelijkheidsverzeke-
schadevergoeding is gegeven. Naar mijn mening is een
raars, ook binnen de rechterlijke macht. Hebben whip-
dergelijke benadering – het één op één inpassen van
lashzaken tegenwoordig geen toekomst meer? Of moet
het medische (neurologische) oordeel in de juridische
bij de juridische beoordeling daarvan juist verder gekeken
context – te kort door de bocht, en doet zij geen recht
worden dan de ‘neurologische neus’ lang is? En zo ja, hoe
aan de (rechts)positie van whiplashslachtoffers. Gege-
dan? Deze vragen stonden centraal tijdens het congres.
ven de omvang van de huidige whiplashproblematiek
Door sprekers vanuit de wetenschap en praktijk, zowel
in letselschadezaken (incidentie, spelende belangen,
vanaf de ‘halende’ als ‘betalende’ kant alsmede vanuit de
verschillen van inzicht en langdurige, moeizame rege-
rechterlijke macht, werd de huidige whiplashproblematiek
lingsprocessen c.q. gerechtelijke geschillen), zou de
in volle omvang tegen het licht gehouden. Het doel
praktijk mijns inziens overigens het meest gebaat zijn bij
van het congres was (een aanzet te geven tot) de
een ‘dossieroverstijgende’ aanpak. Dat valt te verkiezen
doorbreking van de al (te) geruime tijd bestaande im-
boven het tot nu toe ‘aanmodderen’ met rechtspraak
passe inzake de juridische beoordeling en behandeling
per individueel geval, waardoor slechts stapsgewijs en
van whiplashzaken.3 Omdat in letsel-schadezaken medici
daardoor stapvoets antwoorden worden gevonden op
‘slechts’ ter voorlichting van de jurist/rechter dienen en
de in íedere whiplashzaak telkens terugkerende vragen.
2
laatstgenoemde uiteindelijk steeds de beslissende stem over de (juridische) claim heeft, werd ervoor gekozen
Mr. P.C. Knijp: de NVN-richtlijn als leidraad
tijdens dit congres enkel juristen aan het woord te laten.
De heer Knijp liet een ferm ‘verzekeraars-georiënteerd’ geluid horen. Knijp acht – als advocaat van verzekeraars
Mr. A. Kolder: dossieroverstijgende aanpak Ondergetekende mocht de spits afbijten. Aan de hand van een bespreking van de recent verschenen ‘whiplashrechtspraak’, werd de juridische stand van zaken gegeven sinds de in 2007 verschenen ‘nieuwe’ NVN-richtlijnen. Duidelijk werd dat rechters in de regel verder kijken dan de neuroloog; dat deze medicus met behulp van beeldvormend materiaal ‘niets’ vindt,
1 Organisatoren zijn prof. mr. Fokko Oldenhuis van de RuG, mr. Armin Vorsselman, advocaat bij PlasBossinade te Groningen en ondergetekende, advocaat bij Houkes c.s. Letselschade Advocaten te Emmen, tevens docent privaatrecht en promovendus aansprakelijkheidsrecht aan de RuG. 2 Vgl. recentelijk neuroloog Van den Doel, De whiplashrichtlijn van de NVN van 2007 dient nog niet te worden herzien, TVP 2011-2, p. 57-59. 3 Zie nader A. Kolder, De juridische beoordeling van het postwhiplashsyndroom; stand van zaken, TVP 2011-1, p. 1-27. 4 Naar het ‘standaardarrest’ HR 8 juni 2001, NJ 2001, 433 (Zwolsche Algemeene/De Greef).
7
Gronings letselschadecongres – de maatstaf ‘aanwezig, reëel, niet ingebeeld, niet
meer empathie, een ‘subjectieve’ bril niet zou misstaan:
voor-gewend en niet overdreven’ onwerkbaar. Of een
het moet meer draaien om het slachtoffer als mens,
(pijn)klacht zonder lichamelijk substraat reëel is, niet in-
een uniek persoon in zijn of haar eigen omgeving en
gebeeld, niet voorgewend en niet overdreven kan niet
met een eigen geschiedenis. Anderzijds, zo opperde
worden vastgesteld, zo betoogt Knijp, omdat een derge-
De Hek, zouden (belangenbehartigers van) slachtoffers
lijke klacht louter is gegrond op de subjectieve beleving
op bepaalde fronten met een meer ‘objectieve’ blik naar
van degene die de klacht uit. Wat Knijp betreft dienen in
hun eigen zaak moeten (durven) kijken: ook mogelijk
álle huidige whiplashzaken de ‘nieuwe’ NVN-richtlijnen
andere relevante factoren dan het ongeval moeten
leidraad te zijn. Worden door de neuroloog geen
onder ogen worden gezien, zoals de zogenaamde
‘objectieve’ afwijkingen gevonden, dan leidt dat volgens
schadebeperkingsplicht van het slachtoffer en eventuele
Knijp tot de conclusie dat geen sprake kan zijn van
gezondheidsproblemen die op enig moment ook zónder
beperkingen. Een eventueel nog te volgen psychiatrische
ongeval zouden zijn ontstaan.
expertise, aldus Knijp, zal moeten uitwijzen of de ervaren gezondheidsproblemen mogelijk nog kunnen
Mr. A.J. Van: samenwerking artsen en juristen
worden verklaard vanuit een psychiatrische aandoening.
Tot slot was het woord aan de heer Van. Hij was aan-
Mocht ook de psychiater niet tot ‘een verklaring’ van de
wezig in zijn hoedanigheid als medeoprichter van de
klachten komen, dan kan volgens Knijp van een recht op
Interdisciplinaire Werkgroep Medische Deskundigen
schadevergoeding geen sprake zijn.
(IWMD). Deze werkgroep is opgericht omKocx-Perquin de in letselDoor José
5
schadezaken onmisbare samenwerking tussen artsen Mr. H. de Hek: subjectief en objectief naar het
en juristen zo goed mogelijk te laten verlopen. Meest
slachtoffer kijken
bekend is de zogenoemde IWMD-vraagstelling aan
Na de polemiek was het referaat van de heer De Hek
medisch deskundigen, ontwikkeld om juristen in staat
van meer beschouwelijke aard. De Hek, raadsheer in het
te stellen – na voorlichting door de medicus – het
Gerechtshof Leeuwarden, sprak hierbij op persoonlijke
uiteindelijk door hen te vellen (juridische) oordeel zo
titel. Ook De Hek wees op de vaak moeizame gang
goed mogelijk te kunnen geven. Van wees erop dat
van zaken in whiplashdossiers: ‘Wanneer ik met een
deze IWMD-vraagstelling met name is ingegeven door
extreem dik dossier door de gang van het hof loop,
de problematiek van ‘moeilijk objectiveerbaar’ letsel
is de kans groot dat een van mijn collega’s zegt:
als whiplash. Duidelijk was de mening van Van, dat de
Zeker een whiplashzaak. Zo staan die zaken bekend:
huidige ‘strikt-medische’ NVN-richtlijnen zich niet goed
omvangrijk, en bovendien met een lange looptijd.’ De
verdragen met de grondgedachte achter de huidige
Hek benadrukte nog eens dat het de rechter is die in
IWMD-vraagstelling, waarbij de uiteindelijk beslissende
een gerechtelijke procedure uiteindelijk beslist, niet
juridische context wél in het oog is gehouden.
6
de neuroloog. Dat neurologen vanwege hun huidige richtlijnen ‘niets’ vinden, betekent niet automatisch dat er niets met een whiplashslachtoffer aan de hand kan zijn, zo klonk door in het betoog van De Hek. Hij meende dat (advocaten van) verzekeraars in whiplashzaken wat 8
5 Zie ook P.C. Knijp, De juridische beoordeling van het postwhiplashsyndroom: een reactie, TVP 2011-2, p. 55-56. 6 Vgl. ook H. de Hek, Whiplash - observaties van een rechter, TVP 2011-2, p. 37-43.
Braintraining Crypto
1
1
Welk woord wordt hier bedoeld?
DobbelSteen
2
1
Welke van de twee kubussen kan nooit gemaakt zijn van de uitgeklapte versie? Omcirkel het juiste antwoord.
RekenRonde
boer - boerin - huis B A 1
Ontdek de logica in opbouw. Welk getal komt op de plaats van het vraagteken te staan?
12
16
9
4
8
35
34 5
3
1
4
4
? 19
6
13
?=
Ga naar p agin de lezersa a 13 voor anbieding !
WoordLink
B
2
Vul bij elke opgave het ontbrekende woord in, zodat er drie nieuwe woorden ontstaan per rijtje.
5
rang ��������������������������������������
rijst ����������������������������������������
�������������������������� bewaarder
������������������������������������ pluim
wan ���������������������������������������
wie ����������������������������������������
=
…
:4
1
+8
+6
:2
–5
Blokken
1
Kijk goed naar de vorm. Uit hoeveel blokken is deze opgebouwd?
3
6
blokken
1. boerderij 2. B 3. 2 4. 31 (4 + 8 + 13 + 6 = 31) 5. orde / rook 6. 17 blokken Niveau’s: 1 , 2 en 3 .
WelkGetal?
1
Wat is de uitkomst van onderstaande rekensom?
Nog meer braintraining? Kijk op: www.neurocampus.com.
Afronding opent vervolg Voor de meeste mensen die dagelijks te maken hebben
te willen (blijven) werken aan een zo helder mogelijk
met de naweeën van een ongeval is het hiervoor
verloop van het juridische debat in whiplashzaken. Dat
uiteengezette juridische debat, op scherp gezet door
tijdig duidelijk is wat in dergelijke zaken het verloop, de
de in 2007 gewijzigde NVN-richtlijnen, mogelijk maar
vooruitzichten en (on)mogelijkheden zijn, is immers voor
moeilijk te begrijpen. Daar dienen wij – juristen – van-
zowel het slachtoffer als de verzekeraar van belang. De
zelfsprekend oog voor te hebben. Gelet op de uiteen-
komende tijd zal vanuit Groningen worden nagegaan of
lopende belangen vrees ik echter dat het juridische
‘boven dossierniveau’ algemene lijnen uitgezet kunnen
debat over whiplashclaims nog lang niet is verstomd. Dit
worden. Dat zou in ieder geval kunnen bijdragen aan
enkele congres heeft – uiteraard – niet kunnen leiden
een soepeler verloop van – de doorgaans als moeizaam
tot dé oplossing van de ‘whiplashproblematiek’, die
bestempelde – whiplashzaken vandaag de dag. In elk
(ook) de vele lezers van dit blad bezighoudt. Alleen al
geval misstaat een dergelijk initiatief niet in het licht van
omdat deze problematiek natuurlijk veel omvattender
de huidige grote aandacht voor verbetering van het
is dan enkel de juridische aspecten daarvan. Hoewel
letselschadetraject in meer algemene zin. Wordt hopelijk
de contouren van een meer eenduidige benadering
dus vervolgd.
in letselschadezaken langzamerhand zichtbaar lijken te worden, zijn we er nog niet. Prof. Oldenhuis gaf in
Door Arvin Kolder
zijn slotwoord namens de organisatie van dit congres dan ook aan, vanuit de Rijksuniversiteit Groningen 9
2011, jaar van de vrijwilliger
Vrijwilligers maken het verschil Dit is een titel met veel pretenties. Een titel ook
burgerschap, zoals burenhulp, wijkinitiatieven
die vragen oproept als: verschil voor wie of
en mantelzorg. De vrijwilligers besteden ge-
voor wat en waar? Omdat in het Europees Jaar
middeld een dagdeel per week aan hun vrij-
van het vrijwilligerswerk het waarderen van de
willigerswerk.
vrijwilligers centraal staat, begin ik maar met de betekenis die het doen van vrijwilligerswerk
Het is daarom een uitgemaakte zaak dat vrij-
heeft voor de vrijwilliger zelf.
willigerswerk maatschappelijk en economisch
Vaak
vrijwilligerswerk
van grote betekenis is. Maatschappelijk omdat
onbaatzuchtig is; dat degene die het doet er
wordt
gezegd
dat
vrijwilligerswerk de uitdrukking is van een
niets voor terug verwacht. Dat klopt echter niet,
samenleving waarin mensen elkaar in principe
Els Berman, Vereni-
want wie vraagt naar de beweegredenen van
met vertrouwen tegemoet treden en iets
ging Nederlandse
mensen die iets voor en met anderen doen,
voor elkaar over hebben. Dat draagt dan weer
Organisaties voor
die krijgt als antwoord: plezier, ervaring, sociaal
bij aan een veiliger samenleving.
Vrijwilligerswerk
contact en resultaat. Soms is de verwachting
Economisch is vrijwilligerswerk van grote be-
(NOV)
heel concreet, maar vaak ook veelomvattend:
tekenis omdat er in zo’n 1 miljard uur op jaar-
‘bijdragen aan een samenleving waarin het
basis taken worden verricht die anders (in
prettiger en veiliger toeven is.’
theorie) door betaalde arbeid zouden moeten worden gedaan. Maar dat laatste is niet altijd
Nederland
heeft
een
ongekend
sterke
waar, omdat betaald werk een financiële
samenleving. Dat blijkt in de eerste plaats uit
opbrengst veronderstelt en dat is bij vervangen
het bestaan van heel veel maatschappelijke
van vrijwilligerswerk door betaalde arbeid
organisaties en verenigingen. Elke volwassen
niet altijd zo. In dat geval wordt het werk
Nederlander is lid van gemiddeld drie landelijke
gewoon niet meer gedaan en dan betekent het
maatschappelijke organisaties zoals vakbond,
verschraling.
omroep, ANWB en kerkgenootschap. Nederland telt daarnaast veel lokale clubs en ver-
De economische waarde kan niet worden los-
enigingen: onder andere 30.000 op het gebied
gekoppeld van de eerder genoemde eigen
van amateurkunst, 27.000 op het gebied van
waarde. Zonder die eigen motivatie en eigen
sport.
keuze is er geen maatschappelijk en economisch nut. Een overheid of een organisatie, die
De ultieme uitdrukking van de grote betrok-
denkt dat vrijwilligerswerk een vast gegeven is
kenheid in Nederland blijkt uit de ruim vijf
voor een beleidskader of een werkrooster, die
miljoen vrijwilligers die er zijn. 42% van de
de inzet daarvan wil regelen en normeren, die
bevolking ouder dan 18 jaar is actief in hun
miskent de eigen waarde ervan. Vrijwilligers
club, op school, in de zorg of in de natuur.
maken dus groot verschil.
Verder is er naast die enorme georganiseerde betrokkenheid ook sprake van veel tijdelijke, plaatselijke en ongeorganiseerde vormen van
10
Vrijwilligerswerk bij de WSN
‘Samen sterk voor het werk’ Als
vrijwilligers-coördinator
probeer
ik
Soms gebeurt het wel eens dat ik voorbij ga
steeds een balans te vinden. Een balans
aan de belemmeringen die de vrijwilligers
tussen mogelijkheden en interesses van de
ervaren in het werk. De open sfeer in onze
vrijwilliger en de taken en doelen van de Whip-
organisatie is daarom zo belangrijk, waardoor
lash Stichting. Bovenaan staat voor mij wel
zaken bespreekbaar zijn en we samen tot
dat vrijwilligerswerk binnen de stichting niet
oplossingen kunnen komen.
vrijblijvend is. Vooraf is er met nieuwe vrijwilligers dan ook altijd een kennismaking om
‘Zinvol om je eigen beperkingen positief aan
te zien wat we voor elkaar kunnen betekenen.
te wenden’, Erica, vrijwilliger bij de WSN
‘Ik geniet ervan, hoor erbij en voel me thuis
Ik kan het iedereen aanraden, zelf doe ik
Karin van der Maas,
bij de WSN’ José, vrijwilliger bij de WSN
ook vrijwilligerswerk. Mijn vroegere hobby
vrijwilligerscoördinator
heb ik weer opgepakt, maar dan in een
WSN
Vrijwilligerswerk bij de Whiplash Stichting
andere hoedanigheid. Ik geef volleybaltraining
pakken we professioneel aan. Er is zorg en
aan jonge meiden. Dit geeft mij enorm veel
aandacht voor de vrijwilliger, en voor de kwali-
voldoening. Dat is volgens mij ook de kracht
teit van hun werkzaamheden. De vrijwilligers
van vrijwilligerswerk, waar dan ook.
bieden een enorme meerwaarde voor de stichting en maken het verschil. Ik kan me dan
Steeds op zoek naar nieuwe vrijwilligers,
ook aansluiten bij de column van Els Berman
ja dat klopt!! Om zoveel mogelijk voor whip-
op pagina 10 in dit magazine.
lashpatiënten te kunnen betekenen, ben ik altijd op zoek naar vrijwilligers. Voelt u zich ver-
Het is voor mij heel motiverend om te
bonden met het werk van de Whiplash Stichting
werken met onze vrijwilligers, die zich met
en wilt u daar graag zelf aan bijdragen?!
grote betrokkenheid inzetten voor de whip-
Dan stel ik het heel erg op prijs als u contact
lashpatiënt. De samenwerking is zeer op-
met mij opneemt. Bel of mail: 030-6565000
bouwend. Ik vind het mooi om te zien dat
of
[email protected].
iedereen zijn eigen taak heeft en deze met veel
U vindt ook meer informatie over de vacatures
plezier uitvoert. Met elkaar kunnen we zo veel
op www.whiplashstichting.nl.
bereiken. Actuele vacatures bij de WSN ‘Het vrijwilligerswerk kost me veel energie, scherpt mijn geest en geeft me vooral een zinvol gevoel’, Fleur, vrijwilliger bij de WSN
Bestuursleden: penningmeester, secretaris en portefeuillehouder ‘voorlichting & PR’ Redactielid Whiplash Magazine Redactielid website Notulist bestuur
Zelf heb ik geen whiplash. Door alle contacten
Lid WSN-belteam acquisitie en promotie
met de vrijwilligers heb ik er veel over geleerd.
Organisatorische ondersteuning
11
Lezersaanbieding: Braintraining scheurkalender 2012
20% korting
Braintraining Scheurkalender 2012 nú met 20% korting! De Braintraining Scheurkalender 2012 staat bol van de breinbrekers. Maar liefst 366 in totaal, voor elke dag van het jaar één. Van taal tot rekenen, van inzicht en logica tot geheugen. Om de scheurkalender met 20% korting te bemachtigen, kunt u onderstaande kortingsbon uitknippen en inleveren bij de boekhandel
Kortingsbon Whiplash Magazine Titel: Neurocampus Braintraining Scheurkalender 2012
20%
Actiecode: 0000090188022 ISBN: 9789076106212
en a 9 voor e Kijk pagin n! e g in intrain aantal bra
Geldig van 15/10/2011 – 15/01/2012 Normale prijs: € 9,95
Actieprijs: € 7,95
www.neurocampus.com
Europees jaar van het vrijwilligerswerk
Lof voor de vrijwilligers. Hun werk is belangrijk!
Opvallende feiten:
Test: wat voor een vrijwilligers ben jij?
5.4 miljoen vrijwilligers in Nederland
Persoonlijkheidstest:
2011
Vrijwilligers leven langer 43 % van de mannen doet vrijwilligerswerk 41% van de vrouwen doet vrijwilligerswerk 35-44 jarigen aan kop in het vrijwilligerswerk Mannen kiezen voor sport, vrouwen kiezen voor school of zorg 20 miljoen uur vrijwilligerswerk per week
bron: http://vrijwilligerswerk.nl 12
korting
www.vrijwilligerswerknoordholland.nl/test/ Speciaal voor jongeren: www.ikbengeweldig.nl/test Test wat je wilt: www.vrijwilligersgevraagd.nl
Prikbord Help aanstaande dokters aan ervaring
Nieuw: ervaringsboek Tom Offermans
Voor veel dokters zijn whiplashpatiënten moeilijke
‘Na 18 jaar procederen, is elk einde dan een nieuw
patiënten. Klachten zijn moeilijk objectiveerbaar
begin’ is de titel van het recent verschenen boek
en soms daarom niet goed te begrijpen. Een
van Tom Offermans. In 1992 raakte Tom Offermans
onderwijsproject in het Universitair Medisch Centrum
betrokken bij een verkeersongeval. Een oude,
Groningen (UMCG) wil bijdragen aan meer begrip
halfzijdig verlamde man (met een borrel op) bediende
bij de ‘dokters van morgen’ voor de beperkingen en
het gaspedaal van zijn Volvo-automaat met zijn stok,
belemmeringen die whiplashpatiënten ervaren in
raakte de auto met daarin Tom Offermans en kwam
het dagelijks leven. Derdejaars studenten krijgen de
uiteindelijk in de Klaasstraat tegen een lantaarnpaal
opdracht een patiënt met moeilijk objectiveerbare
tot stilstand. Even later voelde Tom een steek in zijn
klachten te bezoeken en te interviewen. Ze doen dat
nek en verloor hij korte tijd het bewustzijn. Eenmaal
per tweetal.
bijgekomen werd hij door zijn collega, die bij hem in
Het UMCG zoekt whiplashpatiënten in Friesland,
de auto zat, naar het ziekenhuis gebracht. Zijn leven
Groningen en Drenthe die mee willen werken aan dit
zou nooit meer hetzelfde zijn. Hij schreef er, met hulp
onderwijsproject. Concreet betekent deelname dat u
van Wiel Basten, een boek over.
in de periode van december 2011 t/m april 2012 één of meerdere koppels studenten ontvangt. Zij stellen u vragen en u kunt hen vertellen wat u kwijt wilt. De interviews zullen worden geëvalueerd, zodat de studenten er van kunnen leren. Naar aanleiding van het interview wordt er van u verwacht een beoordeling in te vullen en zullen de studenten u een gespreksverslag toezenden. Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden, dan kan dat via het secretariaat van de Whiplash Stichting Neder-
Het boek van Tom is te bestellen via de flyer in dit
land: 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00 uur)
blad, maar ook bij elke boekhandel in Nederland
of via
[email protected].
onder ISBN 9789062165049.
WWW-eetjes
Tom schenkt €5,- per verkocht boek aan
www.whiplashstichting.nl, met onder meer:
de Whiplash Stichting!
WSN-jaarverslag 2010 Heeft u recht op tegemoetkoming uit de Wtcg? ‘Wet werken naar vermogen’ vervangt ‘Wet werk en bijstand’ Bezuinigingen op patiëntenorganisaties en het persoonsgebonden budget (pgb) Bedrijfsarts onder druk
www.nah-stichting.nl, 5e NAH-dreamdayfestival in Wageningen voor iedereen die met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) te maken heeft gekregen. www.neurocampus.nl 10 minuten per dag voor een fitter brein. 13
Interview De Whiplash Stichting Nederland is samen met de Steungroep ME en Arbeidsongeschiktheid en de Nierpatiëntenvereniging van start gegaan met het project Patiëntenperspectief op Mediprudentie (POM). Dit project richt zich op de inbreng van patiëntenervaringen bij het ontwikkelen van ‘verzekeringsgeneeskundige mediprudentie’. Waarom is dit project van start gegaan en hoe kunt ú er aan bijdragen? Een interview met projectleider Ynske Jansen over haar enthousiasme voor het project.
Voor een goede keuring is de inbreng van patiënten onmisbaar Door Anne Kleijn Hesselink Ynske, waarom vind jij het verbeteren van de keuring
andere manier mee te doen aan het maatschappelijk
zo hard nodig? Heb je hier zelf ervaringen mee?
leven. Maar het is lang niet altijd te begrijpen hoe
Ynske: ‘Ongeveer 20 jaar geleden werkte ik als op-
een verzekeringsarts tot zijn oordeel is gekomen.
leider en adviseur voor ondernemingsraden en kreeg
Het verschil is vaak groot tussen de beperkingen die
ik zelf ME/CVS . Hierdoor kon ik mijn werk niet meer
mensen met bijvoorbeeld whiplash ervaren en die waar
doen en toen heb ik mijn eerste ervaringen met
de verzekeringsarts rekening mee houdt.’
1
keuringen opgedaan. Ik mag daarbij niet klagen. De eerste verzekeringsarts deed het, achteraf gezien, zeer zorgvuldig. Al begreep ik toen niet waarom hij bepaalde vragen stelde, zoals wat voor iemand ik was voordat
Zo’n enorme willekeur, bij een beslissing waar zoveel van afhangt, vind ik volstrekt onacceptabel.
ik ziek werd en in mijn school- en studietijd. Ook was opvallend dat hij in zijn verslag niet de diagnose ME/
Patiënten kunnen dit verbeteren?
CVS noemde, die toen al door een specialist gesteld
Ynske: ‘Patiënten weten als geen ander welke gevolgen
was, maar dat hij alleen schreef over ‘ziekte’. Later
hun gezondheidsproblemen hebben voor hun dagelijks
ben ik ook nog eens bij een keuringsarts geweest die
functioneren en voor hun werk. Zij ervaren ook hoe
zei dat hij mij maar in de WAO zou laten, maar dat hij
moeilijk het vaak is om dit aan een verzekeringsarts
mij, omdat ik ME/CVS had, nooit arbeidsongeschikt
duidelijk te maken. Dat geldt zeker bij klachten als
verklaard zou hebben als hij mijn eerste keuring had
vermoeidheid en pijn. Deze klachten kunnen de
gedaan. Zo’n enorme willekeur, bij een beslissing waar
mogelijkheden om te werken fors belemmeren, maar
zoveel van afhangt, vind ik volstrekt onacceptabel.
verzekeringsartsen kunnen de gevolgen ervan vaak moeilijk inschatten. Deze klachten spelen ook bij
Er hangt heel veel van een keuring af, zoals je inkomen en je mogelijkheden om te werken of op een
14
whiplash, nierziekten en ME/CVS een grote rol.
De manier waarop de inbreng van patiënten bij de
geneeskundige mediprudentie zal gaan bestaan uit
medische beoordeling is betrokken, bepaalt voor een
geanonimiseerde rapportages van verzekeringsartsen
belangrijk deel de kwaliteit van die beoordeling: Was de
die zijn voorzien van commentaar van deskundigen.
patiënt wel goed voorbereid en begreep hij waar het bij een
Uitgangspunt hierbij is niet dat de rapportages per
keuring om gaat? Was de patiënt voldoende in staat zijn
definitie een juiste, goed beargumenteerde beoordeling
verhaal te doen? Heeft de verzekeringsarts de patiënt de
bevatten. Uit een commentaar kan ook blijken dat een
goede vragen gesteld, zodat alle belangrijke informatie
rapportage tekortschiet en hoe het beter zou moeten.
boven water is gekomen? Heeft hij onbevooroordeeld
Volgens de Gezondheidsraad moet deze mediprudentie
en goed naar de patiënt geluisterd? Heeft hij in zijn
gepubliceerd worden via internet en in vaktijdschriften.
verslag de feiten volledig en juist weergegeven? Is het
Verzekeringsartsen kunnen daar dan gebruik van maken
duidelijk waarop zijn conclusies zijn gebaseerd? Om
wanneer ze iemands mogelijkheden om te functioneren
daar achter te komen moet je niet alleen de rapporten
beoordelen.’
van verzekeringsartsen lezen, maar ook de situatie van de beoordeelde patiënten onderzoeken.
De manier waarop de inbreng van patiënten bij de medische beoordeling is betrokken, bepaalt voor een belangrijk deel de kwaliteit van een keuring.
Mediprudentie moet leiden tot een betere kwaliteit van de beoordelingen door verzekeringsartsen, minder willekeur en meer inzichtelijkheid.
Beoogde resultaten POM Het maken van mediprudentie vinden wij een goed idee
Een aantal uitgewerkte voorbeelden van ‘medipru-
om de kwaliteit van keuringen te verbeteren, omdat
dentie vanuit patiëntenperspectief’: gevalsbeschrij-
daarbij kwaliteitscriteria kunnen worden ontwikkeld. Maar
vingen met commentaren.
dat moet niet alleen een zaak van verzekeringsartsen
Een overzicht van kwaliteitscriteria en aandachts-
zijn. Het is ook belangrijk om de vraag te stellen wat een
punten die voor patiënten van belang zijn bij de
goede keuring is vanuit de positie van patiënten. Naar
medische beoordeling van hun mogelijkheden en
mijn mening kun je daarom geen goede mediprudentie
beperkingen.
ontwikkelen zonder het perspectief van patiënten
Een praktische handleiding voor patiëntenorganisa-
erbij te betrekken. Met het project POM willen we die
ties die een inbreng willen hebben bij het tot stand
betrokkenheid van patiënten bij de ontwikkeling van
komen van mediprudentie.
mediprudentie gaan vormgeven.’
Een blijvende rol voor patiëntenorganisaties in samenwerking met de NVVG en het UWV bij de
Mediprudentie, wat houdt dit in?
ontwikkeling van mediprudentie, zodat er geen
Ynske: ‘‘Mediprudentie’ is een nieuw woord, geïntro-
mediprudentie meer wordt ontwikkeld zonder dat
duceerd door de Gezondheidsraad. Verzekerings-
het patiëntenperspectief daarbij betrokken is.
15
Interview
Werken jullie samen met verzekeringsartsen?
Ook enthousiast geworden over het project POM
Ynske: ‘Het is belangrijk om in dit project ook bij de
en heeft u een interessante rapportage van een
beroepsgroep van de verzekeringsartsen een voedings-
UWV-arts voor ons?
bodem te vinden voor onze inbreng. Daarom hebben
Voor het project POM zijn we op zoek naar interessante
we al in een vroeg stadium contact gelegd met hun
keuringservaringen en rapportages van verzekerings-
organisatie, en afgesproken om onze activiteiten op dit
artsen, om die vanuit het patiëntenperspectief van com-
gebied zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Ook
mentaar te voorzien (zowel positieve als negatieve
met UWV zijn we in gesprek.‘
ervaringen, keuringsdata vanaf 1 januari 2010). Denkt u dat u zo’n rapportage heeft en wilt u daarmee bijdragen
Tot slot Ynske, waarom zou ik zelf meedoen?
aan het project? Geef dit dan alstublieft door aan onze
Ynske: ‘Meewerken aan het project zou kunnen helpen
projectmedewerker Esther Derks via T. 030-6565000 of
om zelf meer inzicht te krijgen in je beoordeling. Als je
per e-mail via
[email protected].
op termijn een herkeuring verwacht, kun je daar zeker
Wij gaan vertrouwelijk en zeer zorgvuldig met uw ge-
baat bij hebben. Maar het belangrijkste is dat je, door
gevens om en zullen uw gegevens altijd anonimiseren
je positieve of negatieve ervaringen te delen, meewerkt
voor zij aan derden worden voorgelegd.
aan een mogelijke kwaliteitsverbetering die in het belang is van je lotgenoten!’
16
1 ME (myalgic-encephalomyelitis), CVS (Chronisch Vermoeidheidssyndroom)
Internationaal whiplashcongres 5 Van 25 t/m 27 augustus vindt het 5e Inter-
cervicaal syndroom’ en ‘cervicocefaalsyn-
nationale Whiplash Trauma Congress (IWTC)
droom’. Internationaal wordt veelal de afkorting
plaats in Lund, Zweden. Dr. Leo Geeraedts en
WAD (Whiplash Associated Disorder) gebruikt
ik gaan daar namens de WSN naar toe. Een
oftewel een verzameling aan whiplash toe te
dergelijk groot evenement is altijd iets om
schrijven klachten.
naar uit te kijken. Nieuwe ideeën en inzichten
Al met al leidt dit niet tot een duidelijke, voor
krijgen daar een internationaal platform waarna
iedereen herkenbare en direct acceptabele
ideeën die aanslaan een weg kunnen vinden
naam van een diagnose en dit is niet louter een
naar een breder internationaal publiek.
taalkundige discussie. Het kan heel zinvol zin om een eenduidige
Eén van de twee voorzitters is Dr. Michael
diagnose voor je aandoening te hebben. Dan is
Kees Vos, voorzitter
Freeman. Hij heeft eerder een presentatie
er geen discussie mogelijk. Iedereen weet dan
Medische Advies Raad
in Amersfoort (2008) gehouden voor artsen
onmiddellijk waar je het over hebt. Het zoeken
en leden van de WSN. Hij is een enthousiast
naar een nieuwe begripsomschrijving speelt
spreker met vaak vernieuwende inzichten op
binnen de vrijwilligers van de WSN, maar dus
whiplashgebied.
ook internationaal. De hoop die wij hebben is dat Michael Freeman met een briljant idee voor
WHY WHIPLASH NEEDS TO DIE
een nieuwe naam komt, die vervolgens binnen het congres breed gedragen wordt.
In Zweden houdt Freeman een presentatie met als titel ‘why whiplash needs to die; the
Een andere presentatie waar we naar uitkijken is
need for a new lexicon’. Wij kijken erg uit naar
die van Britt Stalnacke ‘Neck trauma and mild
deze presentatie, omdat het aansluit bij wat
traumatic brain injury - what is the difference?’.
al langer leeft binnen de WSN. Het woord
In de US wordt whiplash toenemend geschaard
whiplash heeft helaas voor veel partijen binnen
onder de klachten en problemen die optreden
medisch Nederland, maar ook bij verzekeraars,
na allerlei hersenschade in de vorm van mild
letselschade advocaten, tussenpersonen en
traumatic brain injury (MTBI). Met name
het algemene publiek een wat negatieve bij-
door FMRI’s, SPECTscans1 en dergelijke vin-
klank gekregen.
den allerlei onderzoekers zoveel overeenkom-
Daarnaast is het woord whiplash slechts
sten dat ze onder één noemer worden ge-
een beschrijving van een mogelijk ongevals-
schaard. Of dat nu helemaal terecht is of niet,
mechanisme waarmee de acceleratie en de-
het levert wel een nieuwe en anders gerichte
celeratie bewegingen van de nek worden aan-
benadering op voor de whiplashpatiënt. Daar-
geduid. Een beschrijving van een ongevals-
om interessant vanuit het perspectief van de
mechanisme en geen vast omlijnde en her-
patiënt en ook de behandelaar.
kenbare diagnose. Om de klachten na een whiplash aan te duiden worden allerlei verschillende
Leo en ik zullen u op de hoogte houden van
woorden gebruikt die maar weinig echte na-
onze Zweedse wederwaardigheden en nieuwe
volging vinden, zoals ‘postwhiplash syndroom’,
verkregen inzichten. We zullen in ieder geval
‘acceleratie-deceleratieletsel’, ‘nekverstuiking’,
namens veel leden van de WSN Michael Free-
‘whiplashachtige klachten’, ‘whiplashtrauma’,
man de groeten doen.
‘cervicaal zweepslagsyndroom’, ‘traumatisch
1 beeldvormende technieken
17
Complementaire geneeswijzen
Body Stress Release
De Release
Body Stress Release (BSR) is een gezondheidstechniek die het lichaam stimuleert om teveel opgebouwde en vastgezette spierspanning (body stress) los te laten. Door BSR wordt het zelfgenezend vermogen geactiveerd, vertelt Edith Wiersma-Arts. Even voorstellen: Edith Wiersma-Arts, studeerde orthopedagogie en bedrijfskunde en is sinds 2003 body stress release practitioner (beoefenaar). Ze werkt in een
Men staat op een speciale bank, die langzaam in
BSR-praktijk in Eibergen. Edith: ‘Door mijn eigen gene-
ligstand gebracht wordt.
zingsproces na onder andere whiplash ben ik overtuigd van deze techniek. Men spreekt van techniek omdat niet de practitioner (beoefenaar) geneest, maar men activeert het lichaam met releases rond de wervelkolom. Het bracht me ertoe BSR te studeren in Zuid-Afrika, waar het werd ontwikkeld door Ewald en Gail Meggersee.’ Bodystress Edith vertelt dat: ‘door het leven heen het lichaam body stress opbouwt. Dit kan ontstaan tijdens de geboorte, de kindertijd, te zwaar werk of door ongelukken. Body
In buiklig ligt het hoofd recht in de uitsparing van de
stress zorgt voor allerlei klachten. Tijdens de intake wordt
middennaad van de bank.
besproken welke lichamelijke klachten je hebt ervaren en nu meemaakt. De practitioner stimuleert het lichaam om dit vastzettingsproces van spierspanning te keren. Het loslatingsproces verloopt voor iedereen anders en wordt bepaald door de eigen lichamelijke geschiedenis.’ Hoe ontstaat bodystress? Edith: ’Verhoogde spierspanning zorgt voor druk op de zenuwbanen, waardoor deze beperkter kunnen functioneren. Aanvankelijk dient dit als bescherming daar de pijn en stijfheid rust creëren om te kunnen genezen.
De voetenmonitor: De practitioner checkt aan de
Als de spierspanning blijft zitten, wordt het eventueel
voeten waar het lichaam vast is komen te zitten.
18
De totale release duurt ongeveer 30 minuten.
body stress. Dan worden zenuwen beïnvloed, waardoor klachten ontstaan zoals: rug-, nek- en schouderklachten en hoofdpijn.’ Wat is Body Stress Release? Edith: ’Als teveel spierspanning de werking van de zenuw verzwakt, kan hun boodschap de hersenen niet meer optimaal bereiken. Wat de releases doen, is de overmatige spierspanning helpen opheffen. Hierdoor kunnen de zenuwbanen weer actiever worden en de boodschap weer goed naar de hersenen geleiden. Zoals
Behandeling rug: Door zachte druk (de puls) op de
je met een voet op een tuinslang de watertoevoer kunt
spier wordt deze uitgenodigd de te hoge spanning los
beïnvloeden, zo doet de spierspanning hetzelfde met de
te laten.
informatie van een zenuwbaan. BSR helpt de voet van de tuinslang halen. De release kan tijdelijk pijnklachten veroorzaken als reactie. Meestal ontstaat er moeheid. Simpelweg omdat het lichaam de energie nodig heeft om te genezen. Hoe eerder er na het ontstaan van bodystress behandeld kan worden, hoe korter het proces van het afbouwen van bodystress duurt.’ BSR is een relatief nieuwe methode waar de WSN
Ruglig: Na het opheffen van te hoge spierspanning
nog niet veel specifieke whiplashervaringen over terug
gaat men op de rug liggen.
gehoord heeft. Zolang de wetenschappelijke inzichten rond niet-reguliere geneeswijzen nog onvoldoende duidelijkheid geven over de veiligheid, betrouwbaarheid en effectiviteit van behandeling, is het van belang om kritisch te blijven. Lees daarom de WSN ‘Keuzewijzer niet-reguliere geneeswijzen’. Deze kunt u vinden op de patientencommunity van onze website. Website: www.bodystressrelease.nl (ook voor praktijken) Vergoedingen: afhankelijk van de verzekeringspolis. Boekje (Ankertjesserie 303): Edith Wiersma-Arts: Body Stress Release, ondersteuning van het zelfhelend
Kortdurend worden nog wat ontspannende pulsen gedaan.
vermogen.
Lees ook Peggy’s ervaring op pagina 20. 19
Interview
Peggy: ‘Body Stress Release geeft fijne pijn’ Door Fleur van Leeuwen Body stress release (BSR) is een methode om
Je voelde het niet meer, maar de te hoge spanning zat
vastgezette spierspanning in het lichaam los te
nog wel in je spieren. Het moet juist loskomen om te
maken (zie ook pagina 18).
kunnen helen. Ik heb volgehouden en het klopte wat hij zei. In het begin had ik langdurig heftige hoofdpijnen,
Sinds een jaar vindt Peggy in Body Stress Release een
wat verminderde naarmate ik meer releases had
methode om zich volledig te kunnen ontspannen. Met
gedaan. Het werkt als het afpellen van een ui. Laagje
een val 17 jaar geleden verdampt Peggy’s carrière als
voor laagje wordt de te hoge spanning in de spieren
accountmanager. Ze ligt veel in bed en heeft jarenlang
afgebouwd. We werken nu aan het klachtengebied van
extreme pijnen. Inmiddels werkt ze als ambulant be-
de waveboardval. Dus na een jaar heb ik nu ongeveer
geleider voor kinderen met een verstandelijke beper-
15 jaar pijn doorgewerkt. Na de val was het lichaam niet
king, is getrouwd en heeft drie schatten van kinderen.
in staat dit te verwerken. Nu het in brokjes losgemaakt
Vorige zomer viel ze van een waveboard en kwamen
wordt, kan het lichaam het wel aan. Ik noem dit fijne
naast nieuwe ook oude klachten terug.
pijn, want ondanks de pijn die losgemaakt wordt, kan ik
1
actief blijven. BSR hielp me om mijn opleiding en werk Hoe verloopt een body stress release?
te kunnen blijven doen. Daarnaast krijg ik een betere
Peggy: ‘Kees, mijn practitioner (behandelaar), voelt aan
integratie met mijn lijf terug.’
de voeten precies waar in mijn rug een blokkade zit. Daarna drukt hij heel zacht op die plek bij de ruggengraat
Wat bedoel je met integratie?
en overlegt of hij iets steviger mag drukken. Aan het
Peggy: ‘Voor het eerst is de spanning uit mijn lichaam.
eind van de behandeling val ik altijd bijna in slaap, zo
Blijkbaar was ik aan het overleven tot nu toe. Ik voel
ontspannen ben ik. Het blijft een tijd lang goed voelen,
dat naast de spanning ook een stukje persoonlijkheid
waarna de klachten helaas terugkomen. Maar deze
was ingekapseld, wat nu loskomt. Mijn ‘oude ik’ voel ik
methode is het beste wat me sinds mijn whiplash is
terugkomen. Het geeft mij de ervaring in mijn lichaam
overkomen.’
dat ik bijna kan aanraken wie ik was voor mijn whiplash. Het gevoel van: Zo is het dus om ontspannen te leven!
Wat maakt BSR zo bijzonder voor jou?
Zo is het dus om de zon te kunnen verdragen! Zo is
Peggy: ‘In eerste instantie liet BSR me vergeten pijnen
het om goed te kunnen denken! Ik voel weer mijn
van jaren geleden weer voelen. Ik schrok daar enorm
vertrouwde vrolijkheid. Dat maakt me sterker en ik leef
van. Maar Kees zei: Dat is oude ingekapselde pijn.
meer in direct gevoelscontact met wie ik ben.’ 1 Een flexibel skateboard
20
De visie van dr. de Rijk-van Andel, neuroloog Er is ongelooflijk veel geschreven over whiplash en de mogelijke gevolgen hiervan op meerdere fronten. Helaas heeft dit tot op heden niet altijd geleid tot helderheid. Geprobeerd wordt met dit stukje een kort overzicht te geven van de huidige kennis over whiplash en de gevolgen, door de ogen van een klinisch werkend neuroloog.
Whiplash en de eventuele gevolgen: een probleem op meerdere fronten De definitie van PWS Een whiplash is de beweging die ontstaat tijdens een
lijst aan mogelijkheden wordt differentiaal diagnose
trauma, waarbij de nek als het ware verzwikt. Een PWS
genoemd. De differentiaal diagnose bij het aanhouden
(postwhiplash syndroom) betreft de klachten die daarna
van een groot klachtenpatroon na een whiplashongeval
ontstaan bij degene die de whiplash onderging. Er is een
is voor een deel (deze lijst is niet volledig) als volgt:
indeling naar ernst volgens de Quebec Task Force (1995) in een graad 1 tot 4, waarbij het in de praktijk meestal gaat om een graad 2 tot 3. Indien het om alleen een whiplash gaat, is er geen sprake van bewusteloosheid van betekenis. Bij het overgrote deel van de patiënten zijn de klachten
het postcommotionele syndroom, dat wil zeggen de klachten ontstaan na een geringe hersenschudding beelden die niet voorafgegaan worden door een trauma zoals: MCA (Mild Cognitive Impairment) wat een voor-
na 3 maanden verdwenen. Van hen die klachten hou-
stadium van een zich later ontwikkelende dementie
den, geneest wederom het grootste deel binnen 1,5
kan zijn)
tot 2 jaar tijd. Na 2 jaar tijd blijft er een relatief klein
het chronisch vermoeidheidssyndroom,
percentage klachten houden, welke veelal moeilijk te
het chronisch hyperventilatiesyndroom,
behandelen is. Voor deze patiënten zou men de term
een gemaskeerde depressie,
postwhiplash syndroom kunnen gebruiken, al moet men
slaapstoornissen met de gevolgen van chronisch
zich realiseren dat de term niet een heldere verklaring
slaaptekort,
voor het aanhouden van klachten inhoudt. Het is meer
een overlap met ADD (Attention Deficit Disorder),
de samenbundeling van een meestal groot scala aan
vitamine B12 deficiëntie,
klachten met vaak een niet specifiek minder goed
analgetica afhankelijke hoofdpijn.
functioneren vergeleken met voor het ongeval. Er zijn zo nog wel meer van dit soort beelden. Slechts Dit komt bij meerdere beelden voor en er is dan ook
een klein deel van de patiënten met een PWS heeft
een overlap met veel ziektebeelden, waardoor er een
een duidelijk te begrijpen neurologisch letsel, zoals
grote lijst aan mogelijkheden bestaat bij de dokter. Deze
een myelum contusie (letsel van het ruggenmerg), dan
21
De visie van dr. de Rijk-van Andel, neuroloog wel een contusie van de achterstrengen (letsel van de
Behandeling
gnostische gevoelsbanen achterin het ruggenmerg ge-
Het beste lijkt een multidisciplinaire (revalidatie, fysio-
legen die zorgen voor de positie- en vibratiezin).
therapie, ergotherapie en psychologische ondersteuning
Belangrijk is te bedenken dat een ongeval soms pre-
met zo nodig tevens een maatschappelijk werkende),
existente beelden kan luxeren (ontwrichten) en dat de
intensieve aanpak te werken met het aanleren van een
relatie tussen het ongeval en het ontstaan van de klach-
goede pijncoping (het op een effectieve manier omgaan
ten niet altijd in de tijd duidelijk is. Soms is er zelfs geen
met pijn, zodat de patiënt er de minste last van heeft).
relatie tussen klachten en een doorgemaakt ongeval.
Van de patiënten die zo worden opgevangen herstelt er een deel, en wordt er vooral geleerd goed met de
De oorzaak
klachten om te gaan. Het is de klinische ervaring dat
De oorzaak is niet goed bekend. Wel zijn er een aantal
het op deze wijze serieus nemen van patiënten en het
veronderstellingen waarom sommige mensen na een
adequaat behandelen van pijn in het begin stadium,
whiplashtrauma langdurig klachten overhouden:
teneinde chronische pijnvorming voor te zijn, tezamen
De omliggende structuren van de nek als de spieren
met ruimte van een werkgever om te kunnen herstellen,
en de ligamenten (bindweefselbandjes tussen de
het beste resultaat geeft.
wervels onderling) zijn door het ongeval uitgerekt en/of
Interventie door het pijnteam middels een injectie
gekneusd en daardoor pijnlijk en vaak zijn de spieren
botox, danwel Cortison injectie ter hoogte van de ge-
opgezwollen en stijf, waardoor de nek verminderd
wrichtjes in de nek kan verlichtend zijn, zodanig dat
beweeglijk is.
een revalidatieprogramma beter te volgen is (ref. Van
Meestal herstelt het lichaam bij een kneuzing van
Suijlekom et al). Verder wil, afhankelijk waar de nadruk
spieren en ligamenten spontaan, maar er wordt wel
van de klachten van de patiënt liggen, pijnstilling middels
gedacht dat als pijn lang aanwezig is dit een negatieve
speciale medicatie tegen neuropatische pijn of een
invloed heeft op de pijnbeleving in de hersenen
antidepressivum nog weleens ondersteunend werken.
(centrale sensitisatie genoemd), waardoor de pijn als
22
het ware blijft bestaan. Dit is dus een reactie van het
Letselschade
lichaam op pijn, waardoor pijn onderhouden wordt.
Aangenomen wordt dat een geringe bewusteloosheid
Gedacht wordt wel aan een niet voor de ogen van de
(<15 minuten) zonder andere risicofactoren (gebruik van
meeste scans toegankelijk letsel in de hersenen zoals
antistolling en/of een verder gevorderde leeftijd (65+))
op de bijgaande figuur zichtbaar. Dit wordt nog verder
geen verhoogd risico geeft op hersenschade en dat
onderzocht door het UMC Groningen (prof. Holstege
de eventuele hersenschade ontstaan door een achter-
en dr Gelmers (whiplash magazine april 2011).
opaanrijding, waarbij het bewustzijn niet of nauwelijks
Vooralsnog betreft het PWS een voor neurologen niet
verlaagd geweest is, van zo geringe aard is dat
goed neurologisch te begrijpen probleem en is er geen
hieraan geen waarde van functionele invaliditeit wordt
overtuigend bewijs gevonden voor hersenletsel, waar
toegekend. Dit dient in een individueel geval nauwkeurig
vanuit de klachten van patiënten begrepen kunnen
uitgevraagd en bekeken te worden, waarbij ook de
worden.
posttraumatische amnesie (periode dat men geen weet
Contre-coup injury to the brain
Coup injury to the brain
Contre-coup injury to the brain
ACHTERAANRIJDING
Contre-coup injury to the brain Whiplash kan coup en contrecoup letsels van de hersenen veroorzaken A. Contrecoup letsel bij whiplash (2x)
Door de achteraanrijding knikt het hoofd (schedel en hersenen) plotseling achterover. Daarbij beweegt de schedel iets sneller dan de weke en trage hersenen. Gevolg is dat de binnenzijde van de schedel aanbotst tegen de voorste (frontale) delen van de hersenen. Dit letsel wordt contrecoup letsel genoemd, want het bevindt zich op de tegenovergestelde zijde (frontale zijde van hersenen) van de impact (achteraanrijding).
B. Coup letsel bij whiplash
Als de van achter aangereden autorijder een driepuntsgordel draagt, kan zijn hoofd vanuit een achterovergebogen positie ineens terugveren naar een sterk voorovergebogen positie. Ook hierbij beweegt de schedel wat sneller dan de gelatineuze hersenen. Daardoor botst de binnenzijde van de schedel tegen de achterste delen (occipitale delen en kleine hersenen) van de hersenen. Dit letsel heet coup letsel want het bevindt zich op dezelfde zijde (achterste delen van hersenen) als de impact (achteraanrijding).
23
De visie van dr. de Rijk-van Andel, neuroloog heeft van wat er om zich speelt na het ongeval, als ook
Reactie op het artikel van
de retrograde amnesie (de periode van voor het ongeval)
Johanneke de Rijk van Andel
mee moet worden gewogen. Wel geeft de AMA-guide 6 de mogelijkheid om aan een chronisch nekpijnsyndroom
Het artikel van Mw Dr JF de Rijk van Andel weerspiegelt de
zonder duidelijk neurologisch functieverlies 3 procent
algemene visie van de Nederlandse neurologie ten aanzien
functionele invaliditeit op basis van pijn af te geven (ref.
van het chronische Post Whiplash Syndroom (PWS). Het laat bovendien goed zien hoe de praktiserende neuroloog
Wokke). Voor neurologen is dit lastig, omdat er dan geen
‘omgaat’, of beter gezegd ‘worstelt’, met het chronische PWS.
neurologisch objectieve stoornis aanwezig is. Wel is er
De diagnose is lastig. Er heeft een verzwikking van de nek
sprake van een functionele invaliditeit indien er sprake is
plaatsgevonden en twee jaar na de verzwikking klaagt de patiënt
van een duidelijk myelumletsel. Myelumletsels, zonder
nog steeds dat hij niet normaal kan functioneren. Dit past niet in
dat er sprake is van een cervicale fractuur, komen echter
de algemeen medische opvatting die stelt dat een verzwikking
zelden voor.
na circa 6 weken genezen moet zijn. Dus dient de arts zich af te vragen: waarom herstelt deze patiënt niet en waarom heeft hij
Conclusie
bovendien een ‘waslijst’ van onbegrepen klachten?
Al met al blijft het PWS voor de meerderheid van de
Deze vragen kun je op tweeërlei wijze benaderen. De eerste
patiënten een chronisch pijnsyndroom zonder neuro-
benadering is een wetenschappelijke. Probeer vast te stel-
logische functiestoornissen. Tot nog toe is onbegrepen
len welke afwijkingen in hersenen, ruggenmerg, en hals-nek
waarom een klein deel van de patiënten klachten houden
structuren het gevolg zijn van zo´n verzwikking. Tracht de
met neurologisch aandoende inhoud, zoals naast nekpijn,
klachten van de patiënt te verklaren op basis van die af-
hoofdpijn, cognitieve klachten, afgenomen geheugen en
wijkingen. Onderzoek waarom die afwijkingen in het hals-nek
belastbaarheid. De door velen veronderstelde geringe
gebied soms niet genezen, maar als chronische pijnbronnen
hersenschade is nooit met de huidige beeldvorming duidelijk geworden. Referenties Quebec Task Force (1995) Van Suijlekom et al. Whiplash-Associated Disorders. Pain Practice, Volume 10, Issue 2, 2010 131-136 Wokke (De Neuroloog), jaargang 16, nummer 3 juni 2009, pag 11.
24
Verklarende woordenlijst 1. Quebec Task Force (1995): vaak vermelde studie uit Canada waarin voor het eerst een onderscheid gemaakt wordt tussen goede en slechte weten-schappelijke literatuur over whiplash, en waarin voor het eerst een indeling naar de ernst van de whiplashklachten (Whiplash Associated Disorders (WAD) I-IV) wordt beschreven. 2. Mild Cognitief Impairment (MCI): aandoening die met name gekenmerkt wordt door geheugen stoornissen. Deze stoornissen zijn groter dan men op grond van leeftijd of opleiding mag verwachten. MCI is een aandoening op het grensgebied tussen normale veroudering en beginnende dementie. 3. Gemaskeerde depressie: dit is een depressie waarbij niet de psychische maar de lichamelijke symptomen (moeheid, chronische pijn e.a.) op de voorgrond staan. De patiënt denkt dat er sprake is van een lichamelijke ziekte, terwijl in feite zijn klachten veroorzaakt worden door een depressie. Als de huisarts deze depressie niet onderkent, is de kans groot dat de patiënt tal van overbodige medische onderzoeken ondergaat. 4. Attention Deficit Disorder (ADD): wordt ook Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) genoemd. Het is een psychiatrische stoornis bij vooral kinderen, maar ook bij adolescenten en volwassenen. De stoornis wordt gekenmerkt door aandachtsproblemen (concentratiestoornissen, snel afgeleid, chaotisch) en hyperactiviteit.
voortdurend signalen blijven afvuren naar het centrale
geheel andere aandoening zou zelfs door een ongeval
zenuwstelsel, hetgeen tot centrale sensitizatie voor pijn kan
kunnen ontstaan. Je kunt je dus voorstellen dat het voor
leiden. Kan er bij zo´n verzwikking ook sprake zijn van een
de neuroloog uiterst lastig of vrijwel onmogelijk is om de
minimaal of mild traumatisch hersenletsel? Allemaal vragen
diagnose PWS te stellen.
die momenteel intensief onderzocht worden. Antwoorden
Hoe komt de neuroloog hieruit? De neuroloog kan de
beginnen zich af te tekenen. Zo wordt steeds duidelijker
subjectieve klachten van de chronische PWS-patiënt
dat whiplash een paraplu-term is waaronder een hele
weliswaar niet accepteren (objectiveren), maar hij is wel
reeks whiplashletsels, ieder met bijbehorende klachten,
bereid voor één klacht een uitzondering te maken. De
gerangschikt kunnen worden. Finale antwoorden die in de
chronische whiplashpatiënt heeft onmiskenbaar pijn. Dat
klinische praktijk gebruikt kunnen worden, zijn slechts in
erkent de neuroloog, ook al weet hij niet precies wat de
beperkte mate voor handen.
oorzaak is van die chronische pijn. Centrale sensitizatie
De tweede benadering is die van de neuroloog. Deze
voor pijn speelt hierbij wellicht een rol. Zo zie je dat de
constateert dat de chronische PWS-patiënt een reeks
wetenschappelijke benadering toch geleidelijk aan begint
klachten presenteert waarvoor hij (de neuroloog) geen
door te dringen in de medische praktijk. De auteur van het
verklaring heeft. Eventuele whiplashletsels moeten im-
artikel laat duidelijk zien dat zij een goed oog heeft voor
mers al lang genezen zijn. Een directe relatie tussen de
zulke nieuwe ontwikkelingen inzake de ‘verklaring’ van het
oorspronkelijke letsels en de huidige klachten kan er dus
chronische PWS.
niet zijn. Daarnaast is bekend dat de PWS-klachten sterk lijken op de klachten die bij een aantal neurologische en
Dr Leo Geeraedts sr (bestuurslid WSN, lid Medische Advies Raad)
psychiatrische aandoeningen voorkomen. Dit betekent
Dr Kees Vos (voorzitter Medische Advies Raad WSN)
dat er wellicht helemaal geen sprake is van een chronisch PWS, maar van een geheel andere aandoening. Zo´n 5. Vitamine B12 deficiëntie: een tekort aan vitamine B12. Als door omstandigheden te weinig vitamine B12 uit de voeding geresorbeerd wordt in het laatste deel van de dunne darm, verschijnt er te weinig vitamine B12 in het bloed. Gevolg hiervan is de ziekte van Addison-Biermer die gekenmerkt wordt door een vermoeidheid, pijnlijk ontstoken tong, verhoogde prikkelbaarheid, stemmingsstoornissen, concentratie en geheugenproblemen, tintelingen of doof gevoel in voeten en handen, e.a. 6. Analgetica afhankelijke hoofdpijn: te frequent gebruik van pijnstillers (analgetica) kan leiden tot een toename van de frequentie van hoofdpijnklachten. 7. Interventie: medische actie of chirurgische ingreep die bedoeld is om een ziekmakend proces geheel of gedeeltelijk te stoppen. 8. Botox (botuline toxine); een zeer krachtig zenuwgif dat gemaakt wordt door de bacterie Clostridium botulinum. Het blokkeert zenuwvezels waardoor er geen impulsen naar de spier doorgegeven kunnen worden hetgeen tot spierverlamming leidt. Botox wordt dan ook cosmetisch toegepast om bepaalde aangezichtsspieren tijdelijk te verlammen en zo rimpelvorming te onderdrukken. Botox injecties in of nabij beschadigde facetgewrichten blokkeren het transport van pijnimpulsen via zenuwvezels, en veroorzaken daardoor verlichting van pijn.
9. Cortison: is een hormoon afkomstig uit de buitenste laag van de bijnier. Het wordt geïnjiceerd in beschadigde gewrichten, pezen of slijmbeursen om pijn en zwelling kortdurend te onderdrukken. Wordt ook gebruikt om pijnbronnen in of nabij facetgewrichten tijdelijk uit te schakelen. 10. Neuropathische pijn: deze pijn is het gevolg van beschadiging van zenuwvezels. De beschadiging kan zich bevinden in zenuwen, of ruggenmerg of hersenen. De pijn is schrijnend, branderig, stekend, of vlijmend; daarnaast kan neuropathische pijn zich voordoen als spontane pijn, aanrakingspijn,of versterkt pijngevoel, soms als prikkelingen en schokken. Neuropathische pijn is vaak gevoelig voor andere medicijnen dat nociceptieve pijn (= pijn door weefselbeschadiging). 11. AMA-guide 6: 6de editie (2008) van het mondiaal veel gebruikte boek ’Guides to the evaluation of permanent impairment’. Het is een uitgave van de ’American Medical Association’. Met behulp van dit boek kan een expertiserend arts het percentage blijvende invaliditeit vaststellen na ongeval, ziekte of aandoening. 12. Cervicale fractuur: een botbreuk (fractuur) in de halswervelkolom. Cervix betekent hals.
25
Meldpunt privacyschending
Worden gedragsregels voor persoonsonderzoek nageleefd? Meneer de Jong wordt gevolgd
December 2008 vraagt meneer de Jong de advocaat
Oktober 1999 wordt meneer de Jong tijdens zijn werk
van Aegon hierover om opheldering en verzoekt daarbij
als taxichauffeur van achter aangereden. Meneer de
tegelijk om inzage in het materiaal en de resultaten van
Jong heeft diezelfde dag al veel klachten. Omdat de
het naar hem ingestelde persoonsonderzoek. In een
bestuurder van de achteropkomende auto is verzekerd
brief van januari 2009 laat Aegon weten dat er inderdaad
bij Aegon, spreekt de heer de Jong hen kort na het
een bureau was ingeschakeld, maar dat het dossier
ongeval aan tot schadevergoeding. In december 1999
medio 2006 vernietigd is. Aegon noemt geen reden voor
bemerkt de heer de Jong dat de schadebehandelaar
het onderzoek en ook niet voor de vernietiging van het
van Aegon steeds door zijn ramen naar binnen staat te
dossier.
gluren en over het hek in de achtertuin van 2 meter hoog naar binnen kijkt. November 2001 wordt meneer de Jong
Meneer de Jong ervaart de handelswijze van Aegon als
gebeld door iemand die zich uitgeeft als medewerker
een inbreuk op zijn persoonlijke levenssfeer en is van
van de Sociale Verzekeringsbank om gegevens bij hem
mening dat Aegon onterecht een onderzoek naar hem
op te vragen. Tegelijkertijd wordt hij in zijn auto gevolgd
heeft ingesteld. Daarom laat hij in het najaar van 2010
en krijgt ook zijn ex-werkgever vragen over meneer de
een dagvaarding uitgaan wegens schending van de
Jong van een onbekende. Meneer de Jong, zijn vrouw
privacy.
en kinderen krijgen er een zeer onbehagelijk gevoel van: ze vermoeden dat ze gevolgd worden door een
Uitspraak van de rechter
detective.
Na beoordeling van de verkregen informatie stelt de rechter meneer de Jong grotendeels in het gelijk.
De belangenbehartiger van meneer de Jong neemt
De rechter stelt vast dat er inderdaad een (persoons)
daarom contact op met Aegon om te vragen of er een
onderzoek naar meneer de Jong is ingesteld door
persoonsonderzoek naar meneer de Jong is ingesteld. De
Aegon. Aegon heeft daarbij in strijd gehandeld met de
advocaat van Aegon ontkent dit. De belangenbehartiger
gedragscode voor persoonsonderzoek. En daarmee
van meneer de Jong legt dit gesprek vast in een brief, en
onrechtmatig jegens meneer de Jong door hem niet
hier horen ze niets meer over.
te informeren dat ze informatie bij derden over hem gingen inwinnen en door meneer de Jong vooraf niet om
Najaar 2008 ontvangt meneer de Jong een betalings-
schriftelijke toestemming hiervoor te vragen.
overzicht van Aegon. Uit dit betalingsoverzicht blijkt dat
Daarnaast heeft Aegon in strijd gehandeld met de
er door de verzekeraar betalingen zijn gedaan aan een
maatschappelijke zorgvuldigheid door bij de vraag
onderzoeksbureau en een detectivebureau. Er is over
van de heer de Jong of persoonsonderzoek heeft
het persoonsonderzoek gelogen.
plaatsgevonden, dit expliciet te ontkennen.
26
Deze handelswijze van Aegon heeft meneer de Jong in
De WSN ontvangt niet in grote getalen, maar toch met
zijn persoon aangetast.
enige regelmaat, signalen van mensen dat ze het idee
In het vonnis wordt niet ter discussie gesteld of er wel
hebben dat ze door iemand gevolgd worden. Graag
een aanleiding was voor een persoonsonderzoek en
willen wij meer inzicht krijgen in de omvang van de
wordt Aegon ook niet gevraagd om inzage te geven in
problematiek.
de aanleiding en resultaten van het persoonsonderzoek. Wordt of werd u gevolgd door een detective en heeft u Meldpunt privacyschending
het vermoeden dat de verzekeraar de gedragsregels
De rechter heeft in dit vonnis bepaald dat een ver-
voor een persoonsonderzoek hierbij niet naleeft?
zekeraar bij het instellen van een persoonsonderzoek het
Geeft u dit dan door aan ons meldpunt via
slachtoffer vooraf (en bij het vermoeden van een straf-
www.whiplashstichting.nl/actueel/doe_mee
baar feit achteraf) hiervan op de hoogte dient te stellen. Het doen van een persoonsonderzoek is ook aan
Het vonnis van meneer de Jong kan u mogelijk helpen.
gedragsregels gebonden. Onder meer:
Indien u vermoedt geschaduwd te worden, dan kan u
- Al het andere moet geprobeerd zijn
met behulp van het meldpunt navraag hierover doen bij
- Het mag geen al te grote inbreuk doen op de privacy
de verzekeraar. Onder verwijzing naar de voormelde
- En in geval van een strafbaar feit: er moet hier een
uitspraak kan de verzekeraar onder gelaste van een
serieuze aanwijzing voor zijn.
immateriële schadevergoeding niet zomaar liegen over het al dan niet inschakelen van een detectivebureau.
27
DIA-oproep Ziek zijn en werken: samen zoeken naar oplossingen Onder de titel ‘Ballast van een medisch verleden’
Hiervoor hebben we uw inbreng nodig!
kwam in de Volkskrant van juli een jonge vrouw
De instrumenten moeten geschikt zijn voor whiplash-
aan het woord. Op haar 24ste werd ze getroffen
patiënten, en passen bij de praktijkervaringen. Wij orga-
door een herseninfarct. In het artikel vertelt ze over
niseren twee bijeenkomsten om uw praktijkervaringen
de problemen die ze tegenkwam bij het behouden
goed in beeld te krijgen. Graag nodigen wij whiplash-
van haar werk en vervolgens over haar zoektocht
patiënten uit mee te doen aan twee gespreksbijeen-
naar ander werk. Een belangrijke conclusie uit dat
komsten, als u door uw ziekte (tijdelijk of langdurig) moei-
artikel is dat mensen zoals zij, die een keer ernstig
lijkheden ondervindt of ondervond om te (blijven) werken.
ziek zijn geweest, door een werkgever al snel als problematisch gezien worden
De bijeenkomsten vinden ’s ochtends plaats op 27 september en 11 oktober. Daar praten we met
Uit ervaring blijkt dat er in werk meer mogelijk is als
elkaar over ervaringen, belemmeringen en oplossingen
je samen knelpunten kunt benoemen en over oplos-
om met whiplash te werken.
singen kunt spreken. Liefst zo vroeg mogelijk. Om
Mocht een dergelijke bijeenkomst voor u te inspannend
die reden zijn wij begin dit jaar gestart met het project
zijn, dan willen we graag een gesprek bij u thuis plannen
DIA (dialooggestuurde re-integratie), samen met de
om zo ook uw ervaring te horen.
Steungroep ME en arbeidsongeschiktheid en de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging. Dit project is
Als u wilt meedoen aan de bijeenkomsten of wilt mee-
bedoeld om het ‘problematische’, zoals de Volkskrant
werken aan een interview, belt of mail u dan met
het noemt, bespreekbaar te maken en een opbouwend
Karin van der Maas:
[email protected]
gesprek te kunnen voeren over oplossingsrichtingen.
of Peter Ytsma:
[email protected], beiden
Niet alleen met werkgevers, maar ook met bedrijfsartsen
telefonisch bereikbaar op 030-6565000 (10.00-13.00
en collega’s.
uur).
Om zo’n opbouwend gesprek te kunnen voeren, is het
Volg het project op:
zeer waardevol als de zieke werknemer inzicht heeft in de
http://twitter.com/Project_DIA.
eigen mogelijkheden en beperkingen, in consequenties van de eigen belastbaarheid voor het werk en in andere belemmerende factoren in de werksituatie. Daarmee is beter aan te geven welke stappen nodig zijn om aan het werk te kunnen (blijven). Het project ontwikkelt instrumenten die een werknemer met whiplash hierbij kunnen helpen.
28
Bijeenkomsten en informatiemarkten Heeft u klachten na een whiplashongeval? Of kent u iemand met een whiplash en u wilt er meer over weten? Mogelijk zoekt u hulp, maar weet niet waar u moet beginnen. Zal het beter worden?! Of bent u chronisch whiplashpatiënt: ook dan zijn er vragen over het leven met whiplash. Met alle vragen die u heeft, kunt u terecht op een van onderstaande
1
informatiebijeenkomsten van de Whiplash Stichting Nederland. Goede informatie en voorlichting is, naast lotgenotencontact, van essentieel belang.
MCL Leeuwarden, Bonkevaartkamer Henri Dunantweg 2, 8934 AD Leeuwarden
1
Zaterdag 17 september
2
Tijd: 14.00 -16.00 uur
Isala Klinieken, locatie Sophia (Zaal 1 D2.04) Dokter van Heesweg 2, 8025 AB Zwolle
2
Zaterdag 8 oktober
3
Tijd: 14.00 -16.00 uur
4
Meer informatie en aanmelding: secretariaat WSN 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00 uur) of
[email protected]. Zonder aanmelding bent u natuurlijk ook van harte welkom. We verzoeken u wel op tijd te komen of anders pas in de pauze de ruimte te betreden.
Informatiemarkten De WSN is aanwezig op diverse informatiemarkten. Ook hier kunt u uw vragen stellen en informatie vinden. Zeker zijn we te vinden op:
Publieksdag van Hersenstichting
Openingscongres ’Week van de chronisch zieken’
Donderdag 13 oktober
3
Beatrixgebouw Utrecht
Zaterdag 5 november
4
Hotel en congrescentrum Papendal, Arnhem
Thema: ‘Sociale hersenen’
Thema: ‘Jong en je wilt….’
www.hersenstichting.nl
www.chronischziek.nl
Via onze website houden we u op de hoogte van andere markten waar we te vinden zijn. 29
Helpdesks
Whiplashlijn
Letselschade helpdesk
Heeft u vragen over het omgaan met whiplash, diagno-
Elke donderdagmiddag van 15.00-17.00 uur.
stiek, behandeling, letselschade, arbeid, sport en ont-
Voor een deskundig en vrijblijvend advies over uw letsel-
spanning, zwangerschap, en meer? De ervaringsdes-
schadetraject kunt u als lid van de Whiplash Stichting
kundige contactpersonen van de Whiplash Stichting
bellen met de juridische helpdesk van de Whiplash Stichting
Nederland staan u graag bij. U kunt hen bereiken via
Nederland en ASP1. Advocaten van de ASP, die alleen voor
onze telefonische hulpdienst.
slachtoffers werken, zijn wekelijks 2 uur bereik-baar om met
De medewerkers op ons secretariaat
u mee te denken over de zaken waar u tegen-aan loopt in
(T. 030-6565000) kunnen u vertellen
het toch vaak complexe letselschadetraject.
op welke tijden (ochtend, middag
Via T. 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00) kunt u
en/of avond) onze contactpersonen
onze medewerkers vragen om het telefoonnummer van de
bereikbaar zijn. Tevens zijn onze
ASP-advocaat die bereikbaar is op donderdagmiddag van
contactpersonen bereikbaar via
15.00-17.00 uur.
e-mail. U kunt dan mailen naar
[email protected]
Advies- en meldpunt ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Vragen Bij het advies- en meldpunt kunnen mensen met whiplash
Meldingen van beoordelingen door bedrijfs- of
en ME/CVS terecht met vragen over ziekteverzuim, arbeids-
verzekeringsarts
ongeschiktheidskeuringen en bezwaar- of beroepsproce-
Via het advies- en meldpunt worden daarnaast ervaringen
dures. Uit ervaring blijkt dat een goede voorbereiding op het
verzameld over hoe de keuringen in de praktijk bij whiplash-
gesprek met de bedrijfs- of keuringsarts helpt duidelijk te
en ME/CVS-patiënten verlopen. Deze informatie wordt
maken welke gevolgen de aandoening voor iemand heeft
gebruikt om knelpunten in kaart te brengen en voorstellen
en tot welke beperkingen dit leidt. Ook bij bezwaar- en
te ontwikkelen voor verbetering van de begeleiding en van
beroepsprocedures is goede voorbereiding essentieel.
de keuringspraktijk.
Het advies- en meldpunt is op werkdagen van 9.00-13.00 uur bereikbaar op telefoon 050 549 29 06. Melden van ervaringen kan ook via www.whiplashstichting.nl of schriftelijk. Een schriftelijk meldformulier kunt u aanvragen via ons WSN-secretariaat T. 030-6565000.
30
door de kruiden.
beste kookvriendin.
dit leveren.
de rozemarijn en de krulpeterselie fijn. Maak de uitjes
rest van het ei.
Bestrijk het pakketje met de olijfolie en tenslotte met de
traditionele knoflook. Verder pelt deze soort makkelijk. Sommige supermarkten of speciaalzaken kunnen
randen stevig aan.
één ‘teen’ die gelijk staat aan ongeveer 4-5 teentjes
moeite waard en zeer goed te doen.
Het liefst gebruik je voor dit gerecht verse kruiden. Hak
vouw de andere helft van het velletje er bovenop, druk de
uitermate smakelijke knoflooksoort. Eén bol knoflook is
wordt geserveerd. Niet echt een makkie, maar zéker de
Bestrijk de randen van je vispakketje met het geklutste ei,
Probeer voor de aardigheid eens Solo Garlic. Dat is een
dit maak je vlak.
de vis en daarop weer een schepje van je mengsel. Ook
van het plakje bladerdeeg en maak het vlak. Hierop komt
Hoe dan ook: schep een lepel van je mengsel op een helft
op graat.
spreekt, dan snij je ze in dunne plakjes en kijk je de vis na
je verse filets, wat natuurlijk het meest tot de verbeelding
te doen dan het te ontdooien en in stukjes te snijden. Heb
Heb je diepvries kabeljauwfilets, dan hoef je niets anders
te snijden.
dat ze te verwerken zijn. Je hoeft ze niet in kleinere parten
De velletjes bladerdeeg heb je inmiddels zover ontdooid
plakmiddel van je pakketjes.
In een ander schaaltje kluts je de eieren. Dit wordt het
plakjes en schep ze door het kruidenmengsel.
Dit meng je goed. Snij de champignons en de tomaatjes in
molen toe en een lepel sambal oelek.
Doe alles in een schaaltje, voeg wat zwarte peper uit de
bereiding vraagt matige inspanning
Kabeljauw ovenvers
beljauw. We maken kabeljauw die in bladerdeegpakketjes
Als je dit hebt gemaakt, zeg je in het vervolg u tegen ka-
schoon, plet en pel de knoflook en chop ze met de uitjes
Dit recept komt uit de hoge hoed van Jade, dat is mijn
Kabeljauw ovenvers
Koken met Whippies
Kabeljauw ovenvers
voorverwarmd tot 200ºC. De pakketjes gaan op het
De oven heb je op de boven-grillstand en hete lucht
Meng dan de mosterd door de saus en tenslotte los
Oppassen dat het niet gaat klonteren.
een garde langzaam een soeplepel witte bloem door.
Breng de wijn even tegen het kookpunt en roer er met
3 eetlepels grove mosterd
1 soeplepel witte bloem
Boodschappenlijstje
bereiding vraagt matige inspanning
Boodschappenlijstje:
pakje bladerdeeg (filodeeg is ook heel lekker)
per pakketje: ± ½ ons kabeljauwfilet
2 scharreleieren om dicht te plakken en te bestrijken
3 takjes rozemarijn
3 takjes peterselie
2 lente-uitjes
2 tenen knoflook of ½ Solo Garlic
handje grot- of kastanjechampignons
6 cherrytomaatjes
zwarte peper
dessertlepel sambal oelek of sambal trassi
scheutje olijfolie om te mengen en in te vetten
Voor de saus:
rooster in het midden van de oven. Af en toe keer je ze
1 eetlepel honing
½ eenpersoons flesje witte wijn
even om. Daar blijven ze ongeveer 30 minuten tot ze
je de honing erin op.
Dit hapje is een fantastische appetizer maar ook zeer
www.kokenmetwhippies.nl
© 2011 tekst en foto’s: Henk Brejaart,
(droog, neem huiswijn)
mooi bruin zijn.
eventueel een beetje zeezout
geschikt als onderdeel van je lunch.
de vis.
Tegen het kookpunt brengen en uitserveren naast Oventip: Leg op je rooster een stuk bakpapier, dat scheelt je schoonmaakwerk. Intussen maak je een sausje wat je bij de pakketjes opdient.
Contact
Colofon De Whiplash Stichting Nederland streeft naar contact, voorlichting en ondersteuning ten behoeve van mensen met whiplash.
Algemene gegevens Whiplash Stichting Nederland, Postbus 105, 3980 CC Bunnik T: 030 6565000 (maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur) F: 030 6565252, E:
[email protected] I: www.whiplashstichting.nl Betaalrekening WSN: ABN Amrobank te Bunnik, rek.nr: 43.71.31.815 BIC: ABNANL2A | IBAN: NL82ABNA0437131815 Bovengenoemd adres en telefoonnummer zijn bedoeld voor administratieve inlichtingen, adreswijzigingen, bestellingen enzovoorts. Voor een persoonlijk gesprek kunnen wij u doorverwijzen naar onze contactpersonen. De medewerkers op ons secretariaat kunnen u vertellen op welke tijden (ochtend, middag en avond) onze contactpersonen van de telefonische hulpdienst bereikbaar zijn. Zij kunnen u ook informeren over de e-mailhulpverlening (
[email protected]) en het activiteitenprogramma.
Beschermheer Prof. mr. Pieter van Vollenhoven Bestuur dhr. L. de Both dhr. dr. L.M.G. Geeraedts dhr. D. van der Graaf mw. I. vd Dobbelsteen-Kegels dhr. J. Jacobze Medische Advies Raad De Medische Advies Raad bestaat uit een chiropractor, anaesthesioloog, orthopedisch chirurg, psycholoog, neuroloog, arts-anatoom, stress- en reïntegratiedeskundige, huisarts en revalidatiearts. Uitgifte en oplage Het Whiplash Magazine verschijnt drie maal per jaar, in april, september en december. De oplage van het Whiplash Magazine wordt aangepast per uitgave. ISSN nummer: 1878-898X Dit nummer werd gedrukt in een oplage van 3.500 exemplaren. Incidentele verzending vindt plaats aan personen, organisaties en instanties die op enig andere wijze betrokken zijn bij de Whiplash Stichting Nederland. Redactie mw. J. Kocx-Perquin dhr. P. Jagersma mw. F. van Leeuwen mw. L. Zantman (beeldredactie) met dank aan: P. Hendrickx Eindredactie mw. D. van Eden
Onze sterren: contactpersonen en vrijwilligers. Contactpersonen van de Whiplash Stichting Nederland bieden informatie, advies en een luisterend oor. Dit doen zij onder meer via de telefonische hulpdienst, e-mailhulpverlening, informatiebijeenkomsten, trainingen en lezingen. Een aantal vrijwilligers ondersteunt de WSN in onder meer administratie, organisatie, belangenbehartiging en websitebeheer. Mw. G. Hippmann, Mw. P. Hendrickx, Mw. J. van Erp, Dhr. P. Jagersma, Mw. A. Baard, Mw. R. Goor-Knegt, Mw. L. van Wees-Meijer, Dhr. C. Nolta, Mw. N. Garrelfs, Mw. J. Kocx-Perquin, Mw. L. Zantman, Dhr. W. Meijer, Mw. L. van Es, Mw. G. Heuts, Mw. H. van Tienderen, Dhr. H. Neele, Mw. G. van Benthem, Mw. M. Brouwers, Dhr. J. Jansen, Mw. E. Buser, Mw. J. van de Ven, Mw. H. van Gerven, Dhr. E. van Stelten, Mw. C. Balledunks, Mw. M. van Kesteren, Mw. J. Lambregts, Mw. R. Floris, Mw. O. Lainsamputty, Mw. l. v.d. Dobbelsteen-Kegels, Dhr. A. Verwey, Mw. J. Springer, Mw. J. Schaap, Mw. P. van Dijkhuizen, Dhr. G. Lambregts, Mw. C. van Keulen-Neele, Mw. S. Brok, Mw. R. Vonk, Dhr. K.Vonk.
Redactieadres Redactie Whiplash magazine Postbus 105, 3980 CC Bunnik, T: 030 6565000 E:
[email protected] Ontwerp logo/huisstijl SPRANQ creatieve communicatie, Utrecht Opmaak WEES Kreatief, Streefkerk Technische realisatie PD Graffic Support, Groningen Inzenden kopij Bijdragen kunnen gezonden worden aan het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redigeren, in te korten of niet te plaatsen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de Whiplash Stichting Nederland draagt geen enkele verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behandelingen, medicijnen, enz. Bijdragen voor het volgende nummer moeten in bezit zijn van de redactie uiterlijk 28 oktober 2011. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de Whiplash Stichting Nederland. * De Whiplash Stichting Nederland is niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen van de producten of diensten die in de advertenties worden aangeboden.
Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade Op 6 februari 2006 is een convenant gesloten tussen de WSN en ASP. Doel van dit convenant is om de juridische dienstverlening aan whiplashpatiënten te optimaliseren. Door de ervaringsdeskundigheid van de WSN te combineren met de juridische expertise van de leden van de ASP kunnen beide organisaties elkaar op een hoger niveau brengen.
Wat doet de ASP advocaat?
Landelijke dekking
De ASP advocaat behartigt de belangen van het slachtoffer
Ruim veertig ASP advocaten verdeeld over heel Neder-
in diens letselschade dossier. Bij deze belangenbehartig-
land nemen deel aan het samenwerkingsconvenant.
ing staan een optimaal resultaat, betrokkenheid, voort-
Dankzij deze landelijke dekking zullen donateurs van
varendheid en goede communicatie hoog in het vaandel.
de WSN in voorkomende gevallen dus altijd een beroep kunnen doen op een ASP advocaat in de buurt.
De ASP advocaat is specialist op het gebied van letselschade en beschikt over ruime ervaring. De ASP advocaat treedt in letselschade zaken uitsluitend op voor slachtoffers en behartigt dus niet (tevens) de belangen van
Unieke samenwerking
aansprakelijkheidsverzekeraars.
Met het convenant tussen de WSN en ASP is een unieke samenwerking tot stand gekomen tussen ervaringsdeskundigheid en betrokken juridische dienstverlening waarvan de resultaten aan de donateurs van de WSN
ASP Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade
ten goede zullen komen.
• ASP is de landelijke vereniging van gespecialiseerde letselschade advocaten die uitsluitend voor slachtoffers optreden • ASP ondersteunt de belangen van whiplashslachtoffers
Contact
• ASP bevordert de kwaliteit van haar leden
Wanneer u als donateur contact opneemt met de Whip-
• ASP is de juridische partner van de Whiplash Stichting
lash Stichting Nederland, tel. 030 - 656 50 00 wordt u
Nederland
doorverwezen naar een ASP advocaat bij u in de buurt.
Voor meer informatie:
www.asp-advocaten.nl Postbus 650, 8901 BL Leeuwarden
[email protected]