Fotografie: Lies Zantman
WHIPLASH MAGAZINE
HÉT WHIPLASH LIJFBLAD 22e jaargang | nummer 2 | juni 2010
Ik voel niet jouw pijn, wel jouw steun In dit nummer onder meer: • Whiplash en pijn: ervaringen, vragen, inzichten en meer • Doe mee en inspireer anderen! • Nieuwe wet deelgeschilprocedure
advertentie
Whiplash en onbegrepen! de Juricon Adviesgroep gespecialiseerd in Sociaal Verzekeringsrecht (WAZ, WAO, WW), Sociale Voorzieningen (WVG en Pgb) en reïntegratie (REA). Bezwaar-, beroeps- en hoger beroepszaken en praktische reïntegratie. Landelijk werkend. Roel Beukema - ASSEN - tel. 0592 - 405336
Ondersteuning van rug en nek DEFA Bolletjeskussen
• Zeer geschikt voor mensen met een gevoelige rug • Getest en aanbevolen door fysiotherapeuten • Ventilerende werking • Eenvoudig te plaatsen op elk gewenste stoel
DEFA Draaikussen
• Een draaibeweging maken zonder de rug te bewegen • Geschikt voor mensen met rug- of gewrichtsproblemen • Voor thuis, in de auto of werkplek • 2 maten; ø 30 en 39 cm
DEFA Hoofdsteunkussen
Het kussen dat masseert
42 .50 Moeiteloos in- en uitstappen
DEFA Lordose Zitsteun
Voor een zithouding zonder rugklachten
• Voorkomt en bestrijdt rugklachten • Ontwikkeld en getest door fysiotherapeuten • Zorgt voor een anatomisch natuurlijke zithouding • Past op elke stoel; op hoogte instelbaar
27 .50
DEFA Ergonomische Lendensteun (verstelbaar)
Voor totale ontspanning
34 .50
• Extra steun in de onderrug • Goede zijdelingse steun • Vermindert vermoeidheid • Verstelbaar d.m.v. spanbanden • Past in elke auto • Incl. hoes
Veilig én comfortabel!
DEFA Anatomisch Wig- Zitkussen
• Helpt ter voorkoming van een whiplash en ontspant de nekspieren • Aanbevolen door ergonomen • Universeel toepasbaar op vrijwel elke hoofdsteun
27 .50
Voor informatie Telefoon: 020-6846226 Email:
[email protected] of kijk op www.defa.nl
Verkrijgbaar bij o.a. Welzorg en Thuiszorgwinkels, Fysiotherapeuten, de Medische Vakhandel, Halfords, Brezan, Medicorners van Vierstroomzorgring AutoStyle dealers en de betere autoshop. Ook in België.
• Voorkomt spanning in nek, schouders en rug • Corrigeert de houding van bekken en rug • Extra comfort en veiligheid • Tegen wegglijden in de stoel
27 .50 Meer zitcomfort minder klachten
34 .50 Op al onze gezondheidskussens 2 jaar garantie
Voorwoord
Jobcarving voor whiplashpatiënten? Werk is heel belangrijk voor mensen. Meedoen in werk, of dat nu betaald werk of vrijwilligerswerk betreft, bevordert over het algemeen de gezondheid. Het vergroot ieders sociale omgeving. Uit ervaring weten wij dat ook whiplashpatiënten na hun ongeval, waar dat mogelijk is, graag blijven werken. Een goed re-integratietraject is een essentiële voorwaarde om de kansen op terugkeer in de arbeidssituatie te vergroten. De praktijk toont echter dat whiplashpatiënten vooral in de eerste twee jaren na het ongeval een zeer moeizaam traject doorlopen om terug aan het werk te kunnen bij hun oude werkgever of om aan een nieuwe baan te komen. Uit onderzoek wordt duidelijk dat de gangbare re-integratietrajecten met standaardproducten, zoals sollicitatietrainingen, weinig succesvol zijn en dat individueel maatwerk tot betere resultaten leidt. Daarom wil ik pleiten voor een speciaal op maat gesneden whiplash re-integratietraject. De FNV doet in dit verband aan jobcarving. Jobcarving wil zeggen dat een baan zou moeten worden toegesneden op het profiel van de persoon. Als ik dit vertaal naar ‘jobcarving voor whiplashpatiënten’, denk ik concreet aan aandachtspunten als: het bieden van thuiswerkmogelijkheden, zodat men thuis in vertrouwde omgeving kan werken en op gezette tijden goede rust kan nemen; de werkplek ‘whiplashproof’ maken door te denken aan lichtinval (geen felle zon, geen overmaat aan felle lampen), ergonomische maatregelen; aangepaste werkzaamheden, werkopbouw en werktijden; optie om genoeg en goede noodzakelijke rust te nemen etcetera. Eén van de redenen voor arbeidsuitval bij whiplashpatiënten is dat ze veel pijn hebben. Als je als mens pijn hebt, kun je hier weliswaar medicijnen voor slikken, maar het energieverlies wat gepaard gaat met pijn blijft onbeschrijflijk. Het is zeer zwaar om elke seconde met pijn te moeten leven; je gaat ermee naar bed en je staat er mee op. Omdat veel whiplashpatiënten dagelijks te maken hebben met pijn, kunt u in dit Whiplash Magazine meer informatie vinden over dit onderwerp. Voor een aanzienlijk deel van de werknemers met whiplash hebben klachten als pijn, concentratieproblemen, geheugenproblemen en vermoeidheid, tijdelijk of permanent, invloed op de mogelijkheden om te werken. De WSN wil een positieve impuls geven aan hun re-integratiekansen. Daarom zijn wij bezig met de voorbereiding van een project om een zogenaamde dialooggestuurde re-integratie te bevorderen. Werknemer, werkgever, bedrijfsarts: ze moeten zich gezamenlijk inzetten om onnodig verlies van werk te voorkomen. Dat vraagt om een constructieve communicatie over knelpunten om te kunnen werken en mogelijkheden om hier mee om te gaan. Het is van groot belang dat zeker ook de zieke werknemer zo goed mogelijk toegerust is om vanuit de eigen rol hier het gesprek over aan te gaan en inbreng te leveren aan ‘een op maat gesneden’ re-integratietraject. Ik wens u allen een super mooie nazomer toe! Allerliefste groeten van jullie voorzitter, Petra Meese
1
Vacature
Word vrijwilliger! Contactpersonen gevraagd (m/v)
Uw profiel
Om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar
Wij zoeken vrijwilligers die zelf whiplash hebben of als ouder
voorlichting, hulpverlening, begeleiding en belangen-
dan wel partner bij een whiplashpatiënt betrokken zijn. Indien
behartiging, zoeken wij gemotiveerde vrijwilligers voor de
u zelf whiplash heeft, is het voor uitvoering van de functie van
functie van contactpersoon. Als contactpersoon biedt u een
belang dat u whiplash heeft ingepast in uw leven.
luisterend oor. U geeft informatie, advies en tips over het whiplashsyndroom en verwijst door naar instanties.
Ons aanbod Gedurende de periode van 1 jaar wordt u met cursussen
Wat verwachten wij van u?
(6 dagen in de omgeving Bunnik) en stages (indien mogelijk
Wij komen graag in contact met mensen die een dagdeel
in uw nabije omgeving) op het werk voorbereid. Naast
per week of een paar dagdelen per maand beschikbaar
een onkostenvergoeding bieden wij u een uitdagende en
willen zijn, in eerste instantie voor de telefonische hulpdienst.
inspirerende ‘baan’ als vrijwilliger. Een baan waarin u veel kunt betekenen voor whiplashpatiënten.
Interesse? Is uw interesse gewekt en wilt u uw ervaring inzetten om anderen tot steun te zijn? Schrijf dan een brief naar de Whiplash Stichting Nederland, t.a.v. Karin van der Maas, vrijwilligerscoördinator, postbus 105, 3980 CC Bunnik. Of e-mail naar:
[email protected]. Wilt u eerst meer informatie, dan kunt u Karin bellen op telefoonnummer: 030-6565000.
2
Inhoud BOEIENDE ERVARINGEN Wat ik me afvraag over pijn.........................................................8 Ervaringskeuken van pijn........................................................... 12 Focus: een rechtvaardige beoordeling...................................... 19 ‘Het is winst, als je elkaar kan raken’....................................... 29
INFORMATIEF
12
Chronische pijnklachten na een whiplash...................................4 De Wet Deelgeschillen............................................................... 26
COLUMNS Petra Meese Jobcarving voor whiplashpatienten? . ..................1 Jo Nijs De rol van het overactief centraal zenuwstelsel.......... 18
32
Hilda Wieberneit Hoezo PIJN en dan nog willen samenwerken ook?.................................................................... 11 Henk Brejaart Cowboyfood...................................................... 32 Willem Fantastisch mooie week............................................... 24
EN MEER... Vacature contactpersonen.............................................................2 Meld uw belangrijkste klachten na een whiplash................... 22 Prikbord....................................................................................... 24 Nationale Whiplashdag.............................................................. 28 WSN Activiteiten......................................................................... 34 Contact / colofon........................................................................ 36
Hoe (on)zichtbaar is pijn?
26
Werd u ook getroffen door deze blije vriendinnen op de cover van ons magazine? Waarschijnlijk heeft u zich ook afgevraagd welke van de beide vrouwen degene met chronische pijn is. Ik zal u maar direct uit de droom helpen: beide vrouwen leven met chronische pijnklachten. Ik werd mij door het zien van deze foto nogmaals bewust welk een onzichtbare gast pijn vaak blijft. Ook voor mij als ervaringsdeskundige. Hoe fijn is het dan dat we onze ervaringen met elkaar kunnen delen en elkaar hiermee kunnen ondersteunen. En soms kunnen uit deze contacten hele mooie vriendschappen ontstaan, zoals blijkt uit deze foto. Fleur van Leeuwenddd
Pijn informatief
Chronische pijnklachten na een whiplash EEN VERDELING NAAR HET TYPE VAN DE PIJN Door dr Kees Vos, voorzitter Medische Adviesraad
In deze bijdrage wil ik dit keer aangeven welke veranderingen in het denken over pijn en het behandelen van pijn de laatste jaren hebben plaatsgevonden. U treft in dit artikel een globale weergave van de verschillende soorten pijn, ontwikkelingen in kennis over pijn en veranderingen in pijnbehandeling. Het is geen uitputtend overzicht, maar schetst enkele highlights. Vanuit elke bij pijn betrokken discipline vinden er voortdurend nieuw onderzoeken en initiatieven plaats. Daardoor is er een geheel nieuwe kijk op chronische pijn gekomen. Wat weer tot nieuwe pogingen heeft geleidt om chronische pijn beter te behandelen. Helaas duurt het echter vaak (te) lang voor het tot echt zinvolle verbeteringen in de behandeling komt. Wat is chronische pijn? Een veel gebruikte definitie van chronische pijn is: pijn die
Wanneer je bijvoorbeeld met een keukenmes in je vinger
langer dan 3 of 6 maanden aanhoudt. Een nadeel van
snijdt, is de relatie tussen oorzaak en pijn heel duidelijk.
deze definitie is dat pijnklachten al voor het verstrijken
De pijn wordt snel in aansluiting op de pijnprikkel
van de termijn chronische kenmerken kunnen hebben.
gevoeld. Deze pijn heeft een waarschuwingsfunctie en
Daarnaast wordt de beleving door veel chronische
heeft tot taak ons lichaam tegen verdere beschadiging
pijnpatiënten meer gekenmerkt door een patroon van
te beschermen.
herhaalde periodes van korte of langer durende pijn dan het onophoudelijk en onveranderd pijn hebben [Croft,
Hier tegenover staat neuropatische pijn. Deze pijnsoort
2003]. Een betere definitie die steeds meer gebruikt
ontstaat door beschadiging van het zenuwstelsel zelf.
wordt is: ‘chronische pijn is pijn die blijft bestaan na de
Daardoor wordt pijn ervaren die geheel los is komen
normaal te verwachten genezingstijd’ [Bennett, 2003].
staan van de oorspronkelijke weefselbeschadiging en die vervolgens een heel eigen leven gaat leiden.
Nociceptieve en neuropatische pijn
Waarom het lichaam tot beschadiging en verandering
Bij het beschrijven van pijn worden vaak onderverdelingen
van zijn eigen zenuwweefsel komt, is nog onduidelijk.
gemaakt. Eén daarvan is de verdeling in nociceptieve
Neuropathische pijn heeft zijn signaalfunctie verloren en
en neuropatische pijn. Nociceptieve pijn is pijn die direct
is een gevolg van directe zenuwbeschadiging.
ontstaat na beschadiging van het lichaam. Het is een voor je gevoel ‘herkenbare’ pijn. Er is een duidelijk ver-
Neuropatische pijn wordt gekarakteriseerd door een
band tussen de pijnprikkel en het ontstaan van de pijn.
brandend, stekend, prikkelend en/of zeurend karakter. De
4
pijn kan spontaan ontstaan of in reactie op een stimulus, en kan continu of intermitterend1 van aard zijn. Tengevolge van dat gevarieerde karakter van neuropatische pijn kan het lastig te diagnosticeren zijn en wordt het vaak ondergediagnosticeerd en onderbehandeld. Hypersensitisatie (overprikkeld zijn), zowel van de zenuwen buiten als binnen de hersenen, wordt als de belangrijkste oorzaak van neuropatische pijn gezien. Bij beschadiging van zenuwweefsel komen vele verschillende tussenstoffen vrij, die zorgen voor een prikkeldrempel verlagend effect van de pijnsensoren,
Figuur 1 Een SPECT scan van de hersenen van een
maar die aan de andere kant zelf ook pijn kunnen
patiënt met chronische pijn uit een neuro-imaging studie
veroorzaken. Door enerzijds versterking van de pijn-
over de effecten van chronische pijn. Rechts laat het de
prikkels (winding up) en aan de andere kant de continue
actieve gebieden zien bij het toedienen van een pijnprikkel
prikkeling van hoger gelegen centra in de hersenen
bij een patiënt met acute pijn en links bij dezelfde patiënt
vindt sensitisatie van het zenuwstelsel plaats. De ver-
een half jaar later. We zien een sterk toegenomen activiteit
schijnselen die door sensitisatie worden veroorzaakt zijn
in vele gebieden bij het toedienen van een pijnprikkel van
hyperalgesie (versterkte pijnbeleving) en allodynie (niet
dezelfde sterkte en op dezelfde plaats.
pijnlijke prikkels, zoals wrijven en strijken langs de huid, worden als pijnlijk ervaren). Sensitisatie blijft bestaan
Veranderde reacties van de hersenen op pijn leiden
ook als de oorspronkelijke beschadiging is verdwenen
ook tot veranderingen in de nabij gelegen gebieden in
en er geen reden meer is voor de pijn. Deze aanpassing
de hersenen, die de gerichte aandacht en stemming
(neuroplasticiteit) van het zenuwstelsel speelt een be-
betreffen. Zowel acute als chronische pijn beïnvloeden
langrijke rol bij het aanhouden van de pijn.
het geheugen, stemming en angst. Pijn en depressie delen allerlei verbindingen met elkaar in de hersenen en
Ondanks verschillen in de oorzaak van neuropathische
de belangrijkste kernen liggen in de hersenschors dicht
pijn delen deze met elkaar het gemeenschappelijke
bij elkaar. Bij intacte hersenen zijn deze in staat nieuwe
mechanisme van de sensitisatie.
dingen te leren en daarbij ongewenste pijnervaringen te ‘overschrijven’. Chronische pijn echter, vermindert het
Neuropatische pijn is dus een geheel op zichzelf
vermogen van een patiënt om nieuwe dingen te leren en
staande aandoening waarbij de oorspronkelijke
veroorzaakt tegelijkertijd gevoelens van demotivatie.
oorzaak er geheel niet meer toe doet.
Dit opnieuw leren kan door cognitieve gedragstherapie (CGT), maar ook door een stof zoals cycloserine worden
Functionele MRI’s en PET scans laten zien dat chro-
gestimuleerd. Het concept van het opnieuw leren van
nische pijn kan leiden tot veranderingen in de grijze stof
pijn omvat naast CGT ook psychologische interventie en
van de hersenen.
fysiotherapie.
1 Intermitterend: met onderbrekingen
5
Pijn informatief Waarom nu zoveel aandacht voor deze indeling
tomisch nu precies zijn is nog onbekend. Het wordt ge-
van chronische pijn?
zien als de concentratie van pijn in een aparte structuur
Chronische pijn na een whiplash wordt gezien als een
op heel veel plaatsen net onder de huid gelegen. Geen
gemengd pijnbeeld, dus zowel met nociceptieve als
chronische pijn zonder triggerpoints! Op allerlei manie-
neuropatische kenmerken [Curatolo, 2004]. In welke
ren kun je ze te lijf gaan door bijvoorbeeld dry needling
mate de ene vorm overheerst boven de andere is
(het snel op en neer bewegen van een naald in de trigger
echt per patiënt verschillend. Maar elke patiënt met
point), krachtige circulaire massages, zwaar water in-
chronische pijn na een whiplashtrauma heeft een
jecties of door pijnstillende middelen zoals lidocaine
nadrukkelijke neuropatische component [Banic, 2004;
erin te injecteren. Michael Freeman liet ons een video
Curatolo, 2004].
zien van een patiënte die werd geopereerd door een
Veel behandelingen zijn van oudsher gericht op de
Zweedse plastisch chirurg. Voor de operatie werden de
nociceptieve component. Pijnstillers zoals paracetamol
triggerpoints opgespoten met methyleenblauw zodat ze
en brufen werken uitsluitend op de nociceptieve
tijdens het openen van de huid goed zichtbaar zouden
pijnklachten. Helpen vaak wel redelijk voor nociceptieve
zijn. Zoveel mogelijk triggerpoints werden eruit gesneden
pijn maar eigenlijk altijd onvoldoende.
tijdens de operatie. De video toonde een patiënte met
Een uitspraak van een van de grootste pijnspecialisten
een opmerkelijk sterke verbetering in de functie van
in de wereld Prof. Mitchell is in dit verband interessant:
de nek en met veel minder pijnklachten. Hiermee wil ik niet suggereren dat iedere chronische whiplashpatiënt
‘de behandeling van neuropatische pijn
zich maar direct operatief van zijn triggerpoints moet
vereist multi-modale therapie en daarom
laten afhelpen. Het geeft alleen weer dat er opmerkelijk
is monotherapie de vijand
nieuwe invalshoeken voor een mogelijke behandeling
van de pijnbehandeling.’ Dus niet alleen farmacotherapie (medicijnen) of cognitieve gedragstherapie, maar een breed scala aan behandelvormen. Daarbij krijgen vormen van stimulering van zelfgenezing, patiënt educatie en patiënt empowerment terecht meer aandacht [Arnstein 2004]. Nog niet zolang geleden is daar een platform voor uitwisseling van denkbeelden en onderzoek voor opgericht in de vorm van het ‘journal of patient preference and adherence’. Een andere aspect, wat Michael Freeman tijdens zijn bezoek aan Nederland (2008) ook heeft behandeld, is het belang van de triggerpoints. Triggerpoints werden vroeger ook wel spierknopen genoemd. Wat het ana-
6
zijn ontstaan.
Daarnaast zijn er nieuwe medicijnen beschikbaar ge-
De natuurlijke weerstand in Nederland tegen ‘pijnstillers’
komen die zich louter op de neuropatische component
is groot. Aan de andere kant zijn deze middelen voor
van de chronische pijn richten. Het zijn geen van alle
een deel van de neuropatische pijnpatiënten zo effectief
pijnstillers in de klassieke betekenis van het woord. De
dat ze mijns inziens het overwegen waard zijn. De
medicamenteuze behandeling van neuropatische pijn
meest voorkomende bijwerkingen zijn duizeligheid en
is wezenlijk anders dan de behandeling van pijn van
misselijkheid.
nociceptieve aard. Bij nociceptieve pijn zijn met name NSAID’s, zoals brufen en voltaren en paracetamol,
Chronische pijnklachten na een whiplash kenden tot
redelijk effectief. Bij neuropatische pijn zijn deze in het
een aantal jaren geleden geen duidelijke behandeling.
geheel niet effectief. Desondanks blijkt uit een Euro-
Door whiplash, net zoals fibromyalgie, aangezichtspijn,
pese survey dat ze nog veelvuldig voor neuropatische
fantoompijn e.a., als een chronisch pijnsyndroom te gaan
pijn worden voorgeschreven. De middelen voor neuro-
beschouwen ontstond een verklaring en daarmede meer
patische pijn doen heel direct niets aan de pijn
begrip voor de achtergrond van de pijn. Dat schept de
maar verminderen bijvoorbeeld de hypersensitisatie
ruimte voor een andere insteek voor behandeling.
(pregabiline) of stimuleren het pijndempend vermogen van de hersenen (duloxetine, venlafaxine) [Nice, 2010]. Pregabiline is van oorsprong een middel tegen epilepsie, waarbij overprikkeling van de hersenen een rol speelt, net zoals bij pijn. Duloxetine verhoogt het Serotonine en Noradrenaline gehalte in de hersenen wat bij meer aandoeningen een rol speelt zoals angst, depressie en dwangstoornissen. Serotonine en Noradrenaline zijn
Literatuur Croft P.R., Lewis M., Hannaford P., Is all chronic pain the same? A 25-year follow-up study. Pain 2003; 105:309-17. Bennett G.J., Neuropathic pain: a crisis in definition? Anesth Analg. 2003; 97:619-20.
echter ook belangrijke tussenstoffen in de verwerking
Banic B., Steen-Felixsen S., Andersen O.K., Evidence
van pijnprikkels. Er worden ook nieuwe lokaal toe te
for spinal cord hypersensivity for chronic pain after
passen behandelingen onderzocht, zoals varianten van
whiplash injury and fibromyalgia. Pain 2004;107:7-15
capsaïcine, wat een soort Spaanse peper is die de
Curatolo M., Nielsen L.A., Petersen-Felix S., Evidence,
zenuwuiteinden verdoofd. Een groot Nederlands onder-
mechanisms and clinical implications of central hyper-
zoek met Ketamine is zo goed als afgerond. Ketamine
sensitivity in chronic pain after whiplash injury.
is van oorsprong een narcosemiddel wat een sterk
Clin J Pain 2004; 20:469-76.
pijndempend effect op neuropatische pijn blijkt te hebben.
Arnstein P., Chronic neuropathic pain: issues in
Al deze middelen worden ingezet bij neuropatische pijn
patient education. Pain Man Nursing 2004; 5:34-40.
los van de onderliggende oorzaak, want die doet eigenlijk
Neuropathic pain. The pharmacological management
voor de behandeling niet meer ter zake.
of neuropathic pain in adults in non-specialist settings. Nice guidelines 2010, NHS.
Veel whiplashpatiënten, merk ik, hebben moeite om dagelijks medicijnen voor hun pijn te gaan gebruiken.
7
Pijnpunten
Wat ik me afvraag over pijn... Met antwoorden van Gertie Filippini de Moor (anesthesioloog) en Kees Vos (huisarts), beide lid van de Medische Adviesraad van de WSN Sinds mijn ongeluk, waarbij ik een whiplash opliep,
bruikt te worden. Zo heb ik al jaren een haat-liefde
heb ik veel pijnklachten. Naast pijn in mijn nek heb ik
verhouding met mijn TENS-apparaat. Hoort u deze
op gezette tijden heel veel last van uitstralingspijn,
klachten vaker?
vooral in mijn bovenarmen, onderrug, aan de achterkant van mijn bovenbeen, of mijn scheenbeen.
Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) is
Het vreemde is dat het ineens ontstaat en na
een behandelmethode waarbij door middel van elektrodes
gemiddeld drie maanden ook weer verdwijnt. Ik vraag
op de huid stroompjes worden toegediend. Een klein
mij af wat de oorzaak is van deze ‘vage’ klachten?
apparaatje (ongeveer even groot als een walkman) dat elektronische stroompjes afgeeft, wordt bevestigd op de
Veel whiplashpatiënten ervaren op de langere duur een
plek van de pijn of daar vlakbij. Men neemt aan dat hierdoor
uitbreiding van hun ‘pijnschema’. Daar bedoelen we mee
zenuwen geprikkeld worden, waardoor pijnsignalen naar
dat ze op veel meer plaatsen pijn gaan ervaren dan waar
de hersenen geblokkeerd worden en dat het de aanmaak
het oorspronkelijk aanwezig was. Dit is een uiting van
van endorfine stimuleert. Er is onvoldoende bewijs voor
neuropatische pijn (een vorm van zenuwpijn) (zie ook
effectiviteit bij whiplash. Toch is het van belang om te
pagina 4 ev.). Michael Freeman heeft hiervan tijdens zijn
weten dat behandeling met TENS zonder risico als
bezoek aan Nederland een aantal fraaie dia’s laten zien1.
aanvullende therapie gebruikt kan worden.
De pijndrempel is lager komen te liggen. De pijn heeft
Net als pijnstillers geeft ook TENS een tijdelijke pijn-
een ander en meer verspreid karakter en is behoorlijk
verlichting die vaak aanhoudt tot 4 uur na de behandeling.
wisselend in intensiteit. Deze pijn is een andere dan de
Stimulatie duurt meestal 30 tot 60 minuten, 2 tot 4 maal
uitstralingspijn (pseudoradiculaire pijn) of ‘referred pain’
per dag. De reactietijd voor pijnverlichting kan variëren
zoals vrijwel direct na het whiplashongeval kan optreden.
van onmiddellijk effect tot een periode van een uur
Deze laatste vormen van pijn zijn veel directer gebonden
na het stoppen van de stimulatie. Sommige patiënten
aan de bron van de pijn.
geven de voorkeur aan continue stimulatie, terwijl anderen baat hebben bij af en toe stimuleren. De mate van
Jaren geleden heb ik via mijn huisarts een TENS-
pijnverlichting neemt soms na verloop van tijd af.
apparaat gekregen. In het begin had ik er wel baat
Overleg met uw behandelaar welke maatregelen u kunt
bij en gebruikte ik het apparaat om mijn pijnklachten
nemen om de ontwikkeling van gewenning te verkleinen
te dempen. Naarmate ik hem langer ging gebruiken,
(bijvoorbeeld door regelmatige controlebezoeken, toe-
kon ik er steeds slechter tegen. Hij verdwijnt in de
passen van verschillende soorten stimulatie en variatie
kast om vervolgens na maanden weer eens ge-
van de plats van de elektrodes). Wanneer u desondanks
8
1 Een digitaal verslag van de lezing van Michael Freeman (2008) is verkrijgbaar via het secretariaat van de WSN:
[email protected].
Verhagen die geen statistisch bewezen verband hebben kunnen vinden. Nek- en hoofdpijn komen beide heel erg vaak voor bij de meeste whiplashpatiënten. Dat maakt het al erg moeilijk om onderscheid te maken aan de hand van een oorzaak. Ik ben erg tegen medicijnen, maar helaas moet ik vanwege de pijn vaak naar pijnstillers grijpen. Laatst kwam ik iemand tegen die medicinale hennep rookte. Zou u mij kunnen vertellen of dit zonder meer kan en of ik verslaafd kan raken? Kun je medicinale drugs ook op een andere manier innemen, bijvoorbeeld in de thee of via een waterpijp? Medicinale hennep (synoniemen: cannabis, marihuana, wiet) is sinds een aantal jaren via de apotheek verkrijgtoch een verminderd effect van TENS ervaart, stop dan
baar voor chronische pijn klachten. Het heeft een matig
gedurende 1 à 2 weken met TENS-stimulatie om daarna
pijndempend effect. Het moeten roken van marihuana
behandeling weer te hervatten.
is voor veel mensen een drempel, maar het kan ook heel goed op andere wijzen worden ingenomen zoals
Zestien jaar geleden heb ik een ongeluk gehad
met voedsel of thee. De eigen bijdrage voor marihuana
waarbij mijn hoofd een zijwaartse slinger gemaakt
via de apotheek is zodanig hoog, dat het volgens mijn
heeft. Gevolg: altijd nekpijn. Inmiddels ben ik tien
patiënten loont om het maar rechtsreeks bij de koffie-
jaar contactpersoon bij de Whiplash Stichting. Tij-
shop te gaan halen. Een verslaving bij beperkt gebruik
dens mijn wekelijkse telefoondienst krijg ik veel
is niet aan de orde.
klachten te horen. Nu valt het mij op dat de één altijd hoofdpijn heeft, terwijl de ander juist meer
In een wetenschappelijk tijdschrift las ik dat de
last van nekpijn heeft. Opmerkelijk is dat mensen
warmte van de sauna een gunstige invloed zou
die een achterwaartse aanrijding hebben gehad,
hebben op pijn. Nu overweeg ik om een infrarood
vaak last van hoofdpijn hebben en mensen met
sauna aan te schaffen voor verlichting van mijn
een zijwaartse aanrijding last van hun nek hebben.
pijnklachten. Is hieromtrent iets bekend?
Berust dit op toeval of is dit te verklaren? Alle vormen van warmte hebben een positieve invloed Een verschil in de klachten en het ongevalsmechanisme
op de pijn. Of het nu een sauna is, warme doeken,
is al veel onderwerp van onderzoek geweest. Er zijn een
warmte gevende cremes of olie, een infrafill, warme
aantal artikelen verschenen o.a. van Scholten-Peters en
douche. Het effect is echter maar tijdelijk. Behandelingen
9
Pijnpunten in kuuroorden en thermaalbaden worden om dezelfde
van inneemt. Als je je aan de voorgeschreven dosering
reden aangeraden. Een sauna is een goed idee als
houdt, zal dit niet optreden. Alleen mensen met een
je daarnaast ook van het sauna gebeuren als geheel
duidelijk verminderde lever en/of nierfunctie moeten hun
houdt. Alleen voor het pijndempend effect een sauna
dosering aanpassen.
aanschaffen, zou wel eens teleurstellend kunnen zijn. Ik ben allergisch voor pijnstillers (veel bijwerkingen: Al jaren heb ik last van neuropathische pijn. Ik
huidklachten, inwendige klachten, incontinent, darm-
slik hiervoor een combinatie van medicijnen. De
klachten). Wat kan ik nu doen?
medicijnen zijn voor mij erg belangrijk, met name om mijn pijn ’s nachts het hoofd te kunnen bieden.
De ene pijnstiller is de andere niet; de vraag is of alle
Toch maak ik me ook zorgen. Het slikken van zoveel
pijnmedicaties problemen geven en wat precies. Pas dan
medicijnen kan toch niet goed voor mijn lichaam
kan een advies op maat worden gegeven. Een deel van de
zijn? Wat is het risico op medicijnvergiftiging en wat
bijwerkingen op pijnstillers zijn van voorbijgaande aard.
kan je doen om het te voorkomen?
Soms helpt het om het gebruik langzaam te laten insluipen. Bijwerkingen op medicijnen is wat anders dan
Van de gebruikte medicaties voor neuropatische pijn
allergie. Allergische reacties op medicijnen zijn vooral jeuk,
zijn eigenlijk geen lange termijn nadelen bekend.
zwellingen, kortademigheid en/of bloeddrukdaling. Overleg
Medicijnvergiftiging krijg je eigenlijk alleen als je er teveel
deze materie eens uitgebreid met uw behandelend arts.
advertentie
column Hilda Wieberneit
Hoezo PIJN en dan nog willen samenwerken ook? Als er iets is dat ik graag wil, dan is het wel samenwerken rond pijn. Samenwerking roept bij velen allerlei associaties op. Dit geldt zeker als het gaat om PIJN. Je kunt denken aan samenwerking tussen verschillende artsen over een PIJNbehandeling, samenwerking tussen industrieën en firma’s als het gaat om ontwikkeling van nieuwe PIJNtechnieken of PIJNmedicatie, samenwerking tussen verschillende disciplines om beleid over een PIJNpatiënt op elkaar af te stemmen of zelfs over te dragen, samenwerking tussen behandelend arts en verzekeringsarts over inzetbaarheid bij PIJN, samenwerking tussen uitkerende instanties en verstrekkers van hulpmiddelen, samenwerking tussen overheid en zorgverzekeraars en last but not least samenwerking van patiënten of patiëntenorganisaties voor wie PIJN een rol speelt. Het lijkt eenvoudig, maar er is te vaak sprake van
je eens in hoe fijn het zou zijn als op zijn minst al die
tegenwerking in plaats van samenwerking. Toch blijf
mensen, die zelf weten hoe het voelt om PIJN te hebben,
ik erbij dat ook als het gaat om PIJN, samenwerking
wel met elkaar samenwerken.
noodzakelijk is om te komen tot een goede adequate
Op dit moment nemen diverse patiëntenorganisaties,
PIJNzorg. Het gaat er mijnerzijds niet om wie er iets over
verenigd in het Pijnplatform Nederland (PPN), het initiatief
te zeggen heeft, maar dat er iets over gezegd wordt en
om gezamenlijk pijn weer op de kaart te zetten. Centraal
dan liefst ‘evidence-based’! Hoezo PIJN-protocollen,
bij het PPN staat de pijnpatiënt en de samenwerking
PIJN-richtlijnen, PIJN-CQ-index, PIJN-zorgstandaarden.
met en tussen patiëntenorganisaties die veel met pijn te
Prachtig, geweldig, lovenswaardig, maar pas zinvol als
maken hebben. Wees er van overtuigd: de ingeslagen
deze wel tot stand komen in samenwerking en niet een
weg zal verder worden voortgezet en hopelijk lukt het
doel op zich zijn. Producten waar men tevreden naar kijkt
binnenkort om het Pijn Platform Nederland verder
in plaats van naar de persoon met PIJN. En dat is toch
gestalte te geven. Vanzelfsprekend is het belangrijk dat
degene waar het om gaat lijkt mij: de mens met pijn!
meerdere patiëntenverenigingen en organisaties, gezien
Over het feit dat PIJN een groot probleem is, hoef ik
de problematiek van hun aandoening, ook deel willen
verder geen toelichting te geven, neem ik aan. Als de
gaan uitmaken van het Pijn Platform. Namelijk bij veel
onderzoeksgegevens kloppen (voortkomend trouwens uit
aandoeningen en ziekten speelt pijn een belangrijke rol.
samenwerking tussen professionals en industrie), heeft
Samenwerking is geen vraag, maar een must!!
1 op de 5 Nederlanders hier zelf mee te maken. Denk
Hilda Wieberneit-Tolman 11
Pijn persoonlijk
Dwalen door een ervaringskeuken van pijn Door Fleur van Leeuwen
Recept voor een mogelijke omgangsvorm met pijn
Men neme: - een gedegen whiplash voorzien van extreme pijn; - balans- en loopstoornissen die men voorzichtig toevoegt; - fijngemalen pijnstillers die alleen het topje van de pijn wegnemen; - leesproblemen, zodat nauwelijks informatie van buiten deze stoofpot bereikt; - naar wens een bekwame therapeut die de druk voor een tijdje van de ketel neemt.
Breng deze massa al roerend voorzichtig aan de kook.
Spreken deze ingrediënten u aan? Waarschijnlijk niet, want dit lijkt een kookpot vol ellende te worden. Wat voor brouwsel kan daar uitkomen? Besluit u verder te lezen om te ontdekken wat er in mijn keuken nog aan mogelijkheden bleek? Ik leef inmiddels zeventien jaren buiten mijn gangbare sociale leven. Dit alles na een val van mijn fiets. Het is ondanks alles een spannend leven, al koorddansend op het scherp van de snede. Nu, met het afsoppen van dit pijnhoekje in mijn keuken, probeer ik voor u en mezelf helder te worden over de opgedane ervaringen.
Wat doet pijn met mij? Hoofdpijn maakt mijn lichaam langzaam en mijn denken stroef. Maakt me stil naar buiten toe. Pijn brengt me bij lijden. Pijn creëert een sociaal isolement. Pijn brengt me bij wanhoop.
12
I ‘Wanhoop’ (1995)
Hoe dan toch te leven met pijn?
kon stoppen als de pijn plots veranderde. Dat was nodig
Na mijn ongeluk was de pijn direct overweldigend en
om de pijn niet nog erger te maken. In de vrije loop van
stekend heet. Maandenlang overheersten de mes-
het tekenen bleek ik ongemerkt dilemma’s en inzichten
scherpe pijn en hartkloppingen alle andere lichaams-
over mijn huidige leven te tekenen. Het ondersteunde
gewaarwordingen. Samen met andere whiplashklachten
me, gaf rust en vooral een heel vrij gevoel.
heeft de pijn me minstens anderhalf jaar lang op mijn bed doen belanden.
Een belangrijke verrassing was, dat in al deze ellende, intense geluksgevoelens onafhankelijk van pijn optraden.
Dat geeft genoeg tijd tot nadenken, angst ervaren en
Uit het niets ontstond soms zomaar een intens diep en
nog zo wat van die emoties. De tijd biedt ook kansen.
blij verbonden gevoel met mezelf. Zoiets had ik nog
Namelijk voor het uitproberen van ideeën. Zo zocht ik
nooit eerder ervaren. Het gaf een draagvlak om het uit
naar aanknopingspunten om een goede basis voor
te houden en niet van het dak te willen springen. Want
herstel te creëren.
bij tijden was ik helemaal radeloos van de alsmaar doorgaande pijn en het niet kunnen slapen. Dan wilde ik
Om daar zicht op te krijgen maakte ik coderingskaarten
gewoon een tijdje niet bestaan.
waarop ik mijn humeur, allerlei klachten en acties kon noteren. Naast de mate van pijn noteerde ik de
Ik wilde zo graag leven en dit was een ingestort leven
gevoelskwaliteit ervan, zoals: stekend, heet, warm of
dat nauwelijks herkenning in de buitenwereld vond.
diffuus. Ook gaf ik de plaats van de pijn aan, bijvoor-
Daarmee kwamen angst en wanhoop bot en naakt het
beeld: centraal, links of rechts in mijn hoofd. Ik koppelde
bestaan binnen.
het aan activiteiten om inzicht in de chaos van klachten te krijgen. Daarnaast schreef ik ook op hoelang ik een
Vooral met angst moest ik een omgang vinden. Wat
activiteit deed. Heel geleidelijk ontstonden op mijn kaar-
moest er van mij worden? Hoe kon ik mezelf redden?
ten kleine verschillen. Zo kreeg ik er idee van wat ik wel
In dit geminimaliseerde leven had ik geen controle meer
en niet moest doen.
over de tot dan toe vanzelfsprekende dingen. Zoals het regelen en plannen van mijn leven als alleenstaande.
Het eerste jaar was dat: alleen maar liggen. Geen tv
Ik was ineens afhankelijk van hulp en inzichten van an-
kijken, niet lezen, beperkt praten, heftige emoties om-
deren voor mijn dagelijks leven.
buigen (zoals woede en verdriet). Door ze vooral langzamer tot me te nemen. Gedoseerd kon ik luisterboeken
Ik leerde dat loslaten van de controle en
of rustige muziek draaien. Want alle prikkels van buiten
vertrouwen hebben essentieel is.
maakten de pijn erger. Het is de belangrijkste les die me in mijn tekeningen Ik ontdekte dat liggend tekenen zonder vooropgezet
werd aangereikt. Dat visualiseerde zich in het moeten
doel, het beste lukte. Zo tekenen betekende cadeautjes
loslaten van mijn vleugels (zie tekening II). Met deze
maken voor mezelf. Het voordeel was dat ik er acuut mee
vleugels had ik tot dan toe gevlogen en me prima weten
13
Pijn persoonlijk
II ‘Angst voor het moeten loslaten van mijn vleugels in deze beklemmende situatie’ (1994)
te handhaven in mijn leven. Echter in deze onbekende
problemen kleiner te maken. Dat deed ik door per mo-
situatie bleken mijn vleugels onbruikbaar. Ik moest
ment te voelen wat ik binnen mijn belastbaarheid aan een
hierdoor mijn vertrouwde manier van doen opgeven.
probleem kon doen. Daardoor bleven er ook problemen
Dat joeg me een enorme angst aan. Nog nooit voelde ik
liggen. Wel kwam ik in een rustiger vaarwater door niet
me zo kwetsbaar. Ik zat helemaal klem. Blijkbaar kon ik
verder te kijken dan dit uur. Deze dag te leven. Zolang
alleen naar beneden, naar een soort baarmoeder in de
ik de controlebehoefte over mijn problemen kon loslaten
aarde. Het grote onbekende.
en naar de behoeften van mijn lichaam kon luisteren,
In de daaropvolgende tekening (III) was ik in deze ‘baar-
ging het me beter.
moeder’ beland en ervoer ik een enorme rust, vertrouwen en liefde. Ik voelde me gedragen in deze baarmoeder
Het was verrassend dat problemen zich
en zag me gevoed worden door een navelstreng van
konden oplossen zonder mijn ingrijpen.
onbekende oorsprong. Deze situatie, voelde ik, had ik nodig als basis om te genezen.
Hierdoor leerde ik stukje bij beetje te vertrouwen op de stroom van de rivier waar ik op dreef. In elke fase dat
Voor mij hield dit in dat ik me moest overgeven aan wat
het beter met me gaat, merk ik dat ik deze beweging
er gebeurde. Daardoor kon ik vertrouwen en rust vinden.
van het loslaten van de controle opnieuw moet maken
Als ik via denken mijn situatie probeerde op te lossen,
en integreren. Want mijn doelgerichte neiging weet zich
creëerde ik onrust en onbehagen. Dat versterkte de pijn
steeds weer onder de ingrediënten te mengen.
en deed me geen goed. Na twee jaar was ik steeds meer bezig zittende, staande Er waren natuurlijk veel problemen. En ik kon ze niet
en lopende activiteiten te verkennen. Daar het staan en
allemaal tegelijkertijd aanpakken. Wel had ik de keuze
lopen ook beperkt werd door coördinatiestoornissen.
14
De verschillen in pijn die ik had leren voelen kon ik
een activiteit wil ondernemen waarvan ik niet weet of ik
goed gebruiken als graadmeter voor mijn grenzen.
deze kan, doe ik het volgende. Ik visualiseer de activiteit
Bijvoorbeeld als de pijn centraal in mijn hoofd zit, bete-
en voel dan wat mijn fysieke reactie erop is. Bijvoorbeeld
kent dit dat mijn functioneren redelijk belastbaar is. Bij
of de pijn, misselijkheid of duizeligheid toeneemt of ont-
hete of scherpe pijn moet ik zeer waakzaam zijn. Als de
staat. Dat blijkt een betrouwbare graadmeter te zijn.
pijn verplaatst naar rechts of links van de middennaad van mijn hoofd, komen mijn grenzen snel in zicht en moet
Naast alle grensaangevende signalen, ontdek ik gelukkig
ik direct maatregelen nemen. Dan moet ik pauzeren.
ook steeds weer stimulerende reacties van het lichaam.
Of ga ik iets doen waardoor ik langzamer en rustig kan
Ik krijg zin in nieuwe activiteiten als ik op het grensvlak
worden. Onkruid wieden is zo’n activiteit voor mij. Dat
van andere mogelijkheden kom. Door in voeling te blijven
werkt heel rustgevend. Het wroeten met de handen in de
met mijn lichaam kan ik die nieuwe activiteit uitproberen.
aarde brengt me weer dichter bij mezelf.
Eigenlijk gaat dat altijd goed.
Ik leerde de signalen van mijn ‘nieuwe’ lichaam te lezen.
Als ik een activiteit vanuit mijn wil ga proberen,
Door er ook naar te handelen, werd de pijn langzaam
ondervind ik dat ik me vaak forceer.
mijn bondgenoot. Na zeventien jaren leef ik nu met relatief weinig pijn. De De beslissing om pijn niet meer als een vijand te zien die
vermindering van de pijnklachten is een uiterst langzaam
ik moet bestrijden, is heel essentieel gebleken. Het is
proces gebleken. Mijn mobiliteit is groter geworden en
een graadmeter, parallel aan mijn leven geworden. Als ik
ik kan meer activiteiten aan. Na jaren te leven met een onvoorspelbaar functioneren is mijn belastbaarheid gelukkig stabieler geworden. Verstoringen van buiten waar ik pijnklachten van krijg, heb ik desalniettemin niet in de hand. Zoals een schok in mijn nek door een plotseling remmende auto waar ik inzit. Dan heb ik naast mijn recept hoe ik met mijn klachten omga, ook de hulp van mijn ostheopaat nodig. Hij weet altijd op bijzonder wijze blokkades te traceren en op te heffen. Ook doe ik met acupunctuur tegenwoordig goede ervaringen op. Sinds kort stroomt er voldoende energie in mijn lichaam om me te behandelen. Nu kunnen de hoofdpijnklachten gereguleerd worden als er sprake is van een disbalans in de meridianen.
III ‘Gedragen worden’ (1994) 15
Pijn persoonlijk Zoals u waarschijnlijk al voorproeft heeft, zult u hier het
Dat helpt om houvast te vinden in jezelf (centreren).
ultieme recept tegen pijn niet vinden. Door jarenlang
Sinds de whiplash kan ik visuele- en auditieve prikkels
continu te leven met pijn zie ik dat ik hier geen controle
niet goed filteren. In een gesprek storen vaak alle
over heb gekregen. Wel heb ik geleerd dat door hoe ik
bijgeluiden de stem waar ik me op wil richten. Dat is
mijn leven vormgeef, ik pijn beïnvloeden kan. Het is be-
erg vermoeiend. Meditatie helpt me beter te kunnen
moedigend te merken dat er nog steeds verbetering
screenen en focussen. Ook al mediteer ik soms maar
optreedt.
een kwartiertje, ik voel het effect door de hele dag.
Tips om de kookpot niet te laten aanbranden
- Vanuit deze rust begin ik aan mijn fysieke oefeningen
Als algemene leidraad geldt voor mij: open blijven waar-
om de energie te laten stromen. Ik doe rek-, strek-,
nemen welke signalen mijn lichaam geeft en of daardoor
en coördinatieoefeningen (vooral die ik leuk vind). Ze
mijn belastbaarheid verandert. Ik heb aandacht nodig
komen uit de yoga of uit verschillende dansvormen
voor zowel fysieke-, emotionele-, mentale- als zingeven-
die ik gedaan heb of doe. Mijn therapeuten heb ik de
de factoren om de balans te houden.
oefeningen laten zien en laten aanvullen. Als ik eraan toe ben vraag ik ook nieuwe oefeningen. Door bijna
Want bijvoorbeeld stress en slaaptekort beïnvloeden de
dagelijks de oefeningen te doen, treden er veel minder
hoeveelheid prikkels die ik kan hanteren. Als ik dan toch
blokkades in mijn rug op. Kijk ook voor oefeningen in
teveel doe, kookt de boel over en kom ik niet meer tot rust.
de brochure ‘Actief blijven na een whiplash’, die u bij de
Te weinig activiteit brengt me echter van de kook omdat
WSN kunt aanvragen.
het me een zinloos gevoel geeft. Waar ik dan vervolgens weer wakker van lig. Het blijft een spanningsveld. Omdat
- Door de dag heen probeer ik zoveel mogelijk mijn
er naast voldoende rust, ook voldoende leven in de
gezichtsspieren te ontspannen om de hoofdpijn niet
brouwerij nodig is.
vast te zetten.
Wel lukt dit voortdurende spel met de tere balans beter
- Regelmatig wandel ik in de natuur, dit brengt mijn
als ik goed in voeling ben met mezelf. Het vraagt dan
hersenen voelbaar beter in balans. Ik kom vaak als een
ook discipline om als een geduldige keukenprinses over
ander mens terug.
het brouwsel van mijn leven te blijven waken. - Dagelijks probeer ik iets te doen waar ik blij van word.
Elke dag probeer ik daarom een zo goed
Zowel overprikkeling als onderprikkeling geeft me stress
mogelijke uitgangspositie te organiseren.
en beïnvloedt de pijn. Dansen helpt me bijvoorbeeld zorgelozer tegen mijn bestaan aan te kijken.
Dit is mijn recept: - Dagelijks ’s mediteer ik ‘s ochtends voor het ontbijt. Elke
- Ik kook goed voor mezelf. Warm eten en chocola hel-
vorm van meditatie laat je naar binnen keren. De prik-
pen (bij mij) de pijn en misselijkheid te verminderen. Ik
kels van buiten worden daardoor meer buitengesloten.
vries ook maaltijden in voor mindere tijden.
16
- ’s Winters ontspan ik me met een warm bad of door een warme kruik op mijn hoofd te leggen. Tijdens tropische dagen helpen koele vochtige doeken op mijn hoofd en in mijn nek de pijn te verzachten. - Vriendelijk voor mezelf zijn. Dat houdt ook in dat ik af en toe blijf vertellen dat ik pijn heb. Chronische pijn brengt met zich mee dat ik niet continu wil klagen. Toch moeten naasten dat af en toe te horen krijgen om me te kunnen begrijpen. Ruimte voor stoom afblazen is soms gewoon nodig. - Humor. De eigen humor helpt om moeilijke situaties het hoofd te bieden en het leven wat te kruiden. Voor tijden waarin dat niet aangeboord kan worden, probeer ik humor van buiten in de pan te gooien. Door bijvoorbeeld opgenomen cabaretvoorstellingen te bekijken,
IV ‘Creatie’ (1995)
om weer een andere invalshoek te krijgen en wat losser te worden.
Mijn recept hoe ik met mijn klachten omga, hoeft uw recept niet te zijn of te worden. Misschien mag het tot
- Mezelf ruimte geven en minder hard beoordelen.
inspiratie dienen om na te voelen wat van invloed is op uw pijn. En daar kunt u voor uzelf misschien een recept
- Meer leven vanuit de volgende tekst van l’Huy Précux:
voor formuleren.
Don’t ask what the world needs. Rather ask what makes you come alive.
Ik hoop dat u ook activiteiten gevonden hebt of bezig
Then go to do this, because what the world needs
bent te vinden, die naast rust, ook zin geven aan uw
is people who come alive.
leven. Mocht u ondersteuning nodig hebben bij het
Vraag niet wat de wereld nodig heeft.
vinden van passende activiteiten, bel dan gerust met de
Vraag je liever af wat jou tot leven brengt.
telefoondienst van de WSN.
Ga dit dan doen, want wat de wereld nodig heeft
Ik wens u een liefdevolle benadering van uzelf en
zijn mensen die tot leven komen.
veel creativiteit, opdat u tevreden bent met uw eigen brouwsel.
Tot besluit Hoe vaker ik andere mensen met een whiplash
Hebt u na het lezen van bovenstaande behoefte
spreek, hoe vaker ik merk dat elke geschiedenis naast
om te reageren, mail dan naar:
herkenbare ervaringen, zijn individuele eigenheid heeft.
[email protected]
17
column Jo Nijs Chronische whiplash en pijn:
De rol van het overactief centraal zenuwstelsel
De meeste mensen herstellen binnen de eerste drie
maar niet in de figuurlijke betekenis. Het gaat zeker
maanden na een whiplash. Na dit punt doet zich
niet om ingebeelde pijnen; dit type pijn wordt ‘echt’
weinig of geen verbetering meer voor. Niet iedereen
ervaren door de patiënten en is bijzonder invaliderend.
herstelt echter volledig: zo krijgt 15 tot 40 procent
De pijndempende mechanismen (‘de rem’) in het li-
van de whiplashpatiënten last van chronische pijn en
chaam van mensen met een chronische whiplash func-
ongemakken. Bij zo’n chronische whiplash kan men vaak
tioneren niet meer naar behoren. Bovendien zijn de
geen klinische letsels vaststellen via CT- of MRI-scans,
pijnversterkende mechanismen (‘het gaspedaal’) in hun
maar doen er zich wel een reeks nekdisfuncties voor,
lichaam overactief. Ga maar eens de baan op met een
zoals verhoogde spierspanning. De meeste patiënten
wagen zonder rem en het gaspedaal van een Ferrari…
klagen over een beperkte beweeglijkheid van de hals, en vaak is hun vermogen om nekbewegingen nauwkeurig
Het is dan ook erg belangrijk de whiplashproblematiek te
te controleren verstoord. Echter, deze nekdisfuncties
begrijpen om een therapeutische strategie te ontwikkelen
lijken slechts een beperkte impact te hebben op het vaak
die tot doel heeft chronisch whiplashpijn te behandelen.
erg complexe klachtenpatroon. Immers, een klassieke
Op basis van de actuele inzichten in de chronische
behandeling van deze nekdisfuncties levert zelden het
whiplashproblematiek hebben wij een theoretisch model
verhoopte resultaat op. Voor whiplashpatiënten met een
uitgewerkt, van waaruit getracht wordt om de pijndem-
centrale sensitisatie voor pijn is dat ook logisch, want de
ping terug op gang te brengen en de pijnversterkende
kern van de problematiek situeert zich dan niet in het
processen te onderdrukken. Een dergelijke behandeling
bewegingsapparaat, maar wel in het centraal zenuwstelsel
bestaat uit een combinatie van fysiotherapie (relaxatie,
(de hersenen en het ruggenmerg).
educatie, oefentherapie op maat van de whiplashpatiënt, etc.) en centraal werkende medicatie. Het ultieme doel
Uit uitgebreid en internationaal wetenschappelijk
is het centraal zenuwstelsel tot rust te brengen. Ook
onderzoek blijkt dat hun problematiek gedomineerd
vanuit de neurotechnologie (neurofeedback, transcra-
wordt
het
niële magnetische stimulatie) worden nieuwe therapie-
pijnverwerkingssysteem. De ‘onverklaarbare’ whiplash-
mogelijkheden onderzocht, waarvan het actueel ondui-
pijn is een gevolg van een overgevoelig centraal
delijk is in welke mate ze mensen met chronische
zenuwstelsel. Patiënten zijn daardoor erg gevoelig voor
whiplashpijn kunnen helpen.
door
het
slecht
functioneren
van
allerhande prikkels zoals druk, geluid, licht en stress. De pijnverwerkingsprocessen in de hersenen en rug-
Jo Nijs, Jessica Van Oosterwijck, Liesbeth Daenen
genmerg zijn overactief, waardoor ze te heftig reageren
Vrije Universiteit Brussel, Universitair Ziekenhuis
op vaak banale prikkels. Onverklaarbare chronische
Brussel, Artesis Hogeschool Antwerpen en Universiteit
whiplashpijnen zitten dus wel degelijk tussen de oren,
Antwerpen.
18
Activiteiten
Focus: een rechtvaardige beoordeling Van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Gemma de Meijer runt met haar collega’s het advies- en meldpunt ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Sinds oktober 2009 is zij daar bereikbaar voor zowel ME/CVS- als whiplashpatiënten. Gemma is intens betrokken bij de problematiek en voelt zich verbonden met de mensen die haar bellen. Met haar berg aan kennis en ervaring staat ze u graag ter zijde. In dit artikel schetst zij met welke vragen en voor welke tips u bij haar terecht kunt. Gemma, wordt er veel contact opgenomen met het advies- en meldpunt? Zeker, we krijgen minimaal zeventig telefoontjes per maand. Gemiddeld zijn er per week vier whiplashzaken bij. Daarnaast heeft een aantal mensen ook hun dossierstukken (bezwaar of beroep) ter beoordeling bij ons neergelegd. En mensen melden ons hun ervaringen met beoordelingen door bedrijfs- en verzekeringsartsen. Welke vragen worden er zoal gesteld? De vragen die we ontvangen, zijn heel divers. Zoals vra-
Daarnaast valt het opbouwen van werk in de eerste
gen over de aanvraag van een keuring, herkeuringen,
twee ziektejaren vaak tegen, wat geregeld leidt tot con-
vragen over de eerste twee ziektejaren, tips voor een
flicten met werkgever en arbo-arts. De cliënt heeft vaak
gesprek met de verzekeringsarts en de arbeidsdeskun-
onterecht het idee dat er geen instrumenten zijn om dit
dige, het verzekeringsgeneeskundig protocol WAD I/II,
proces te beïnvloeden.
plausibel maken van beperkingen, bezwaar en beroeps-
Een groot aantal mensen komt in de problemen als de
procedures. De laatste tijd krijgen we ook veel vragen
whiplashklachten chronisch worden. Het betekent een
over conflicten met arbo-artsen en hoe deze op te los-
verlies aan toekomstperspectief of dromen. De meeste
sen zijn.
mensen ervaren verlies op het gebied van werk, huishouden, sociale contacten of studie en weten niet hoe
Wat zijn de belangrijkste problemen die je hoort
ze hier mee om moeten gaan.
van whiplashpatiënten? De belangrijkste problemen van whiplashpatiënten lig-
Wanneer zou je mensen in elk geval adviseren om
gen in het aannemelijk maken voor bedrijfsarts en ver-
jou te bellen?
zekeringsarts van de beperkingen die voortvloeien uit de
In de ziektewetperiode zou ik mensen het liefst willen
whiplash (dit met name bij WAD I/II).
spreken voor het opstellen van het plan van aanpak over
19
Activiteiten werkhervatting (binnen 8 weken na de ziekmelding).
Jullie verzamelen ook ervaringen met beoorde-
Uit gesprekken is mij duidelijk geworden dat men de lat
lingen door bedrijfs- en verzekeringsartsen. Waar
vaak te hoog legt en dat een eenmaal vastgesteld plan
gaat het dan precies om?
van aanpak in de praktijk moeilijk aan te passen blijkt te
We vragen mensen om een vragenlijst in te vullen als
zijn. Helaas melden mensen zich vaak veel later. Meest-
ze een beoordeling door de bedrijfsarts of de verzeke-
al pas in het tweede ziektejaar, omdat dan de conflicten
ringsarts hebben gehad. Zaken die op deze vragenlijst
ontstaan. Werkgevers zijn dan bang dat ze te weinig aan
staan, hebben betrekking op de kennis van de verzeke-
re-integratie gedaan hebben en hen een mogelijke sanc-
ringsarts over whiplash, het onderzoek van de arts, het
tie wacht (nog een jaar loondoorbetaling), waardoor hun
rekening houden met beperkingen, het protocol WAD I/II
opstelling harder wordt.
etc. U kunt het meldformulier vinden op www.whiplash-
In het tweede ziektejaar willen we mensen zeker spreken
stichting.nl.
in verband met de opbouw van het re-integratiedossier
Het doel van de meldingen is om zicht te krijgen op de
en aanloop naar de WIA, mogelijke deskundigenoorde-
kwaliteit van de beoordelingen. Met deze ervaringen in
len en voorbereiding voor de keuring.
handen (hoe meer hoe beter!) kunnen we gesprekken
Ook bij een oproep voor keuring door UWV vragen wij
aangaan met uitvoerende instanties, politiek, etc om
mensen te bellen; we bereiden iemand per onderdeel
verbeteringen te realiseren. Daarnaast kunnen andere
van de keuring voor (gesprek met verzekeringsarts, en
patiënten hun voordeel doen met opgedane ervaringen.
arbeidsdeskundige, beslissing, bezwaar etc.). Ook bij vragen over sociale wetgeving, bezwaar- en be-
Kun je een voorbeeld geven waaruit blijkt hoe
roep, beleidsstukken, recht op correctie, voorzieningen
nuttig deze meldingen zijn, en kan dat ook zo
en onderwijs, kunnen wij mensen advies geven.
uitpakken voor whiplashpatiënten? We verzamelen gegevens om tot een betere belangen-
Heb je een paar gouden tips? Leg in de eerste twee ziektejaren afspraken tussen werknemer en werkgever schriftelijk vast; Neem een actieve rol aan binnen de eerste twee ziek-
CVS patiënten zijn we hier al veel langer mee bezig. De gegevens die we verzameld hebben voor ME patiënten hebben we gebruikt in onze contacten met de politiek,
tejaren: zoek zelf naar functies, taken die u zou willen
UWV landelijk, beleidsmakers enz.
vervullen en doe een voorstel aan werkgever;
Enkele voorbeelden van wat dit opgeleverd heeft? Een
Vergeet bij re-integratie het tweede spoor1 niet of een combinatie van uw werk met thuiswerk;
herzieningsmogelijkheid bij keuringen van ME/CVS patiënten indien de medische grondslag van de keuring
Ga nooit alleen naar een keuring;
onjuist is (ook na verstrijken van bezwaar en beroeps-
Vraag bij elke keuring aan de verzekeringsarts de
termijnen). Over deze herzieningsmogelijkheid is een
uitgebreide medische rapportage en de functionele
interne instructie binnen UWV uitgegaan en hebben
mogelijkhedenlijst en maak gebruik van uw recht op
mensen een nieuwe keuring gekregen door een beroep
correctie;
te doen op deze instructie.
Bel tijdig met het advies- en meldpunt ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. 20
behartiging te komen voor whiplashpatiënten. Voor ME/
Aandragen van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens (bij de politiek) over de keuringen, hebben geleid tot een
opdracht van minister Donner aan IWI (Inspectie Werk
De middag is bedoeld voor mensen met whiplash of ME/
en Inkomen) om een onderzoek te starten naar de kwa-
CVS die te maken hebben met ziekteverzuim of arbeids-
liteit van de keuringen van ME/CVS patiënten.
ongeschiktheid en informatie willen over medische keu-
Wat voor whiplashpatiënten mogelijk zal zijn is nog niet
ringen door de bedrijfsarts of de verzekeringsarts.
te voorspellen. In ieder geval zal men beter voorbereid
Ook anderen met vergelijkbare problemen zijn van harte
op de keuring/beoordeling komen en vergroot men de
welkom, evenals hulpverleners die geïnteresseerd zijn
kans een zo rechtvaardig mogelijk resultaat te krijgen.
in het onderwerp.
Het is dus zeker zinvol te bellen met het meldpunt en het vragenformulier in te vullen.
Programma (o.v.b.): vanaf 13.00: Zaal open
Tot slot, Gemma, wat kunnen wij in 2010 nog meer
13.30-13.35: Opening
van het KEK-project verwachten?
13.35-14.00: Inleiding over medische beoordelingen
Het advies- en meldpunt is onderdeel van het project
Kennis en Kracht, dat de whiplash Stichting samen met
14.00-14.15: Gelegenheid voor het stellen van vragen
de Steungroep ME en arbeidsongeschiktheid uitvoert.
14.15-14.30: Pauze
Daarnaast organiseren de WSN en Steungroep op 28
14.30-15.50: Uitleg bij: hoe maak ik de beperkingen als
september een informatiebijeenkomsten voor whiplash-
ME/CVS patiënten over relevante zaken als keuring en
15.50-16.00: Afsluiting en laatste vragen
door bedrijfs- en verzekeringartsen
gevolg van mijn ziekte duidelijk?
de rol van het protocol in de keuring. In november volgt een meeting voor experts. In 2010 wordt tot slot informa-
Vooraf aanmelden bij de Steungroep via info@steun-
tiemateriaal uitgebracht over het verzekeringsgenees-
groep.nl of 050-549 29 06 of bij de Whiplash Stichting,
kundig protocol en een handleiding voor de keuring.
030-656 50 00. De toegangsprijs bedraagt inclusief koffie of thee: € 5,-
Contact
voor donateurs van de Steungroep of de Whiplash Stich-
Het advies- en meldpunt is elke werkdag bereikbaar van
ting en € 7,- voor niet-donateurs. Over te maken op giro-
9.00 uur tot 13.00 uur via T. 050 549 29 06.
rekening 6833476 o.v.v. ‘Informatiemiddag Utrecht’, met
Ervaringen met beoordelingen door bedrijfsarts en ver-
vermelding van (e-mail)adres.
zekeringsarts kunt u telefonisch doorgeven, schriftelijk
Na ontvangst van betaling volgt een bevestiging van
(aanvraag formulier via telefoonnummer) en via www.
deelname, het programma, een routebeschrijving en in-
whiplashstichting.nl.
formatie over parkeergelegenheid.
Informatiemiddag ziekteverzuim en
Redactie José Kocx-Perquin
arbeidsongeschiktheid Dinsdag 28 september Tijd: 13.00-16.00 uur Buurtcentrum Sterrenzicht Keerkringplein 40, Utrecht
1 Werkhervatting 1e spoor: eigen óf passend werk in het eigen bedrijf. Is de passende arbeid niet beschikbaar dan dient de werkgever de werknemer te helpen zoeken naar passende arbeid buiten het eigen bedrijf. Dit is het 2e spoor.
21
Enquête
Medisch meer duidelijkheid: Meld uw belangrijkste klachten na een whiplash De Whiplash Stichting Nederland (WSN) wil op medisch gebied meer duidelijkheid over whiplash. Een duidelijk inzicht in de primaire whiplashklachten en een daarop gebaseerd heldere definitie van whiplash zijn essentieel voor een betere focus in de medische wereld op de whiplashproblematiek. Samen met u willen wij daartoe allereerst een duidelijk lijst maken van de primaire klachten die het gevolg zijn van whiplashletsel. Op basis van ervaring. Dit combineren we met kennis uit de literatuur. Momenteel circuleren er klachtenlijsten waarop 60 - 70
Graag vragen wij u daarom om de vragenlijst op pagina
verschillende whiplashklachten staan vermeld. In de
23 in te vullen. De vragenlijst is een inventarisatie van
medische wereld is het echter hoogst ongebruikelijk
uw 5 belangrijkste klachten op dit moment. Het invullen
dat een aandoening zovéél klachten veroorzaakt. Uit
zal slechts enkele minuten van uw tijd vragen.
de circulerende klachtenlijsten is niet af te lezen welke
U kunt de vragenlijst schriftelijk invullen, door de lijst op
klachten het meest frequent voorkomen. Ook is niet
pagina 23 uit te knippen, per vraag uw antwoord aan te
duidelijk welke klachten een direct óf een indirect gevolg
kruisen en op te sturen naar: Whiplash Stichting
zijn van een whiplashletsel.
Nederland, postbus 105, 3980 CC Bunnik.
Graag wil de WSN onderzoeken welke precies de primaire klachten zijn; dat zijn dus klachten die bij
U kunt het ook telefonisch doorgeven aan het
whiplashpatiënten frequent voorkomen en bovendien
secretariaat van de WSN (030-6565000) of de lijst
een direct gevolg zijn van een whiplashletsel. Een
digitaal invullen via www.whiplashstichting.nl.
dergelijk onderzoek is bijzonder ingewikkeld aangezien niet bij alle whiplashpatiënten de aard van het letsel
Om een goed beeld te krijgen, hopen we dat u
kan worden vastgesteld. Toch wil de WSN een aanzet
massaal meedoet.
doen om inzicht te krijgen in de primaire klachten van
Wij danken u vast zeer voor uw medewerking!
whiplashpatiënten.
22
1. Hoe lang heeft u momenteel last van klachten na een whiplashongeval? 0-3 maanden 3 maanden – 2 jaar Langer dan 2 jaar 2. Kunt u met een kruisje aangeven welke 5 klachten op dit moment voor u de belangrijkste klachten na het ongeval zijn?
(maximaal 5 antwoorden)
Nekpijn Hoofdpijn Duizeligheid Wazig zien Schouderpijn Vermoeidheid Concentratieproblemen Slaapproblemen Geheugenproblemen Tinnitus (horen van spontaan optredende fluit-, piep- of bromtonen) Tintelingen in arm en hand Pijn in arm en hand Stijve nekspieren Overgevoeligheid voor licht Overgevoeligheid voor geluid Verminderde bewegingsuitslag van de halswervelkolom / bewegingsbeperking hoofd-nek Lage rugpijn
3. Ervaart u klachten die niet in vraag 2 vermeld staan, maar voor u wel behoren bij de belangrijkste whiplashklachten? Ja, dan kunt u deze hier vermelden (maximaal 2). nee
23
Column Willem
Prikbord
FANTASTISCH MOOIE WEEK!
Ervaring met online behandelingen?
Ergerlijk vind ik het vaak: ‘Prettig weekend!’ ‘Dank u, van hetzelfde.’ Zucht, het is weer weekend. In de wereld van de werkenden staat het weekend nog steeds synoniem voor het mogen en kunnen genieten van de welverdiende rust en het doen van leuke dingen. Een soort van beloning dus. Het lijkt daarmee dan ook wel of dat genieten alleen voorbehouden is aan werkenden. Het arbeidsethos ligt zo verankerd in onze samenleving dat ik er als niet meer werkende wel eens een punthoofd van krijg. O ja, ik had er dapper aan meegedaan als ik geen ongeluk had gehad. De ervaring van het leven heeft mij echter juist daarom geleerd elke dag te genieten. Moet ik dan toch alsmaar prettig weekend mee blijven zeggen? Nee dus! Genieten mag je, werkend of niet-werkend, elke dag doen. Van maandagochtend vroeg tot zondagavond laat. Dus weg met dat benepen prettig weekend gedoe. Ik wens heel werkend en niet-werkend Nederland een fantastisch mooie week!! Willem
De Whiplash Stichting krijg steeds meer informatie toegestuurd over ‘online’ behandelingen en therapieën. Wij zijn op zoek naar ervaringen (positief en negatief) met deze behandelingen. Graag horen we terug welke behandeling u hebt ondergaan, hoe deze verliep en wat het resultaat ervan is geweest. U kunt deze ervaringen sturen naar socialekaart@ whiplashstichting.nl. International Whiplash Trauma Congress 2011 in Europa! Het 5e IWTC vindt plaats in Zweden van 24 tot 28 augustus 2011. Op dit congres is veel aandacht voor multidisciplinaire behandelingen van pijn na een whiplashtrauma. Wat werkt, wat niet, en hoe zie je het verschil! Meer informatie via www.kongresslund.se/IWTC Ingezonden: Lopend onderzoek Recent is er in België een wetenschappelijk longitudinaal onderzoek naar whiplash gestart, waaraan ik zelf heb deelgenomen. Het doel van deze studie is na te gaan welke factoren het ontwikkelen van chronische pijn kunnen beïnvloeden bij patiënten die recent slachtoffer zijn geweest van een whiplash trauma. Minimaal tot aan zomer 2011 kan je nog meedoen; als je meer dan 3 maanden geleden slachtoffer bent geweest van een whiplash trauma en nog steeds klachten hiervan ondervindt. De testen vinden plaats in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen. Eenmalige belasting van 1.5 uur max. Deelname heeft mij aardig wat nieuwe informatie opgeleverd! De verkregen informatie kan gebruikt worden voor behandelingen en bijvoorbeeld
24
letselschade, UWV. Als je meer informatie wilt,
koppels studenten ontvangt. Zij stellen u vragen en u
kan dat via
[email protected]
kunt hen vertellen wat u kwijt wilt. De interviews zullen
Mevrouw C.H.
worden geëvalueerd, zodat de studenten er van kunnen leren. Naar aanleiding van het interview wordt er van
Help aanstaande dokters aan ervaring
u verwacht een beoordeling in te vullen en zullen de
Voor veel dokters zijn whiplashpatiënten moeilijke
studenten u een gespreksverslag toezenden. Wij zouden
patiënten. Klachten zijn moeilijk objectiveerbaar en
het erg op prijs stellen om een kopie van dat verslag te
soms daarom niet goed te begrijpen. Een onderwijs-
ontvangen. Hiermee kunnen wij het project evalueren.
project in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) wil bijdragen aan meer begrip bij de ‘dokters
Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden, dan kan
van morgen’ voor de beperkingen en belemmeringen
dat via het secretariaat van de Whiplash Stichting
die whiplashpatiënten ervaren in het dagelijks leven.
Nederland: 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00 uur) of via
[email protected].
Daarvoor krijgen derdejaars studenten de opdracht een patiënt met moeilijk objectiveerbare klachten te
IBAN en BIC voor betalingen WSN
bezoeken en te interviewen. Ze doen dat per tweetal.
Indien bij een betaling aan de Whiplash Stichting Nederland om de bank identificatie code (de BIC)
Het UMCG zoekt mensen in Friesland, Groningen en
en Het International Bank Account Number (IBAN)
Drenthe die mee willen werken aan dit onderwijsproject.
gevraagd wordt, kunt u de volgende gegevens
Concreet betekent deelname dat u in de periode van
gebruiken: BIC: ABNANL2A
oktober/november 2010 t/m april 2011 één of meerdere
IBAN: NL82ABNA0437131815
advertentie
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van onder andere:
nel garrelfs coach
Draagt u Whiplash Stichting Nederland ook een warm hart toe, dan kunt u ons natuurlijk ook financieel steunen. T 035 6565000 25
Letselschade Sinds 1 juli jl. is de Wet Deelgeschilprocedure voor Letsel- en Overlijdensschade van kracht (kort: Wet Deelgeschillen). Door zowel de advocaten van slachtofferzijde als van verzekeraarzijde is met spanning naar de inwerkingtreding van deze wet uitgekeken. Het verhaal gaat dat op menig advocatenkantoor al enige tijd in een aantal letselschadedossiers het verzoekschrift klaar lag om meteen per 1 juli 2010 ingediend te worden.
De wet deelgeschillenprocedure voor letsel- en overlijdensschade; doe er uw voordeel mee Door Corinne Jeekel, letselschadeadvocaat in Zwolle, bestuurslid ASP1 Dient de schadepost ‘huishoudelijke hulp’ wel gehonoreerd te worden en zo ja, over welke periode en met welk bedrag? Is de arbeidsongeschiktheid wel het gevolg van het ongeval en hoe zou de fictieve arbeidssituatie van dit whiplashslachtoffer eruit hebben gezien als het ongeval zich niet zou hebben voorgedaan? Dient er nog aanvullend bevoorschot te worden op de schadevergoeding en zo ja, met welk bedrag? Wat is er zo bijzonder aan deze wet, zo bijzonder zelfs
Feitelijk zijn dit allemaal deelgeschillen. Vragen die tij-
dat er concreet aandacht aan wordt besteed in dit Whip-
dens de behandeling van een letselschadedossier opge-
lash Magazine?
worpen worden en tot discussie leiden. Discussies die de voortgang in het dossier geen goed doen, om nog
Wat is een deelgeschil?
maar niet te spreken over het hierdoor ontstane onder-
De vaak terugkerende discussies in een zogeheten
handelingsklimaat. De frustraties lopen vaak hoog op.
‘whiplashdossier’ zijn bekend. De aansprakelijkheid wordt eigenlijk altijd wel erkend door de verzekeraar van de
Wat is het doel van deze wet?
tegenpartij, maar helaas begint dan de ‘echte’ discussie pas.
De Wet Deelgeschillen biedt een extra instrument om
Een greep uit de veel voorkomende discussiepunten:
vastgelopen buitengerechtelijke onderhandelingen te
Zijn de klachten wel door het ongeval ontstaan?
doorbreken, doordat de rechter tussentijds gevraagd kan
Moet het medisch verleden wel of niet volledig op tafel
worden om een uitspraak te doen over een deelgeschil.
komen?
26
Belangrijk vereiste is dat de verzochte beslissing op het
deelgeschil naar het oordeel van de rechter voldoende
plaatsvindt. Het deelgeschil kan daarin dan nogmaals
kan bijdragen aan de totstandkoming van een minnelijke
toegelicht worden door betrokken partijen. De rechter
regeling tussen de betrokken partijen .
doet vervolgens uitspraak.
2
Gehoopt en verwacht wordt dat de Wet Deelgeschillen de vaak jarenlang durende rechtszaken zal terugdringen
Geen financiële drempel voor het slachtoffer,
en dat de minnelijk tot stand komende regelingen zullen
kosten voor aansprakelijke partij (art. 6:96 BW)
toenemen.
Vaak is het risico van omvangrijke proceskosten één van de redenen voor een slachtoffer om van een rechtszaak
Wanneer kan een deelgeschilprocedure worden
af te zien. Het mooie van de Wet Deelgeschillen is dat
gestart, door wie en hoe?
bij vaststaande aansprakelijkheid de kosten van de
Feitelijk kan de procedure worden aangewend in allerlei
procedure als buitengerechtelijk worden aangemerkt in
soorten kwesties die de voortgang van de schaderegeling
de zin van artikel 6:96 BW. Met andere woorden, de
belemmeren. Doet een geschil zoals hiervoor geschetst
aansprakelijke partij is gehouden de redelijke kosten te
zich in uw whiplashdossier voor, dan is het wellicht de
vergoeden, die door het slachtoffer worden gemaakt voor
moeite waard te onderzoeken of een beslissing daarover
de deelgeschilprocedure. Ook als de rechter uiteindelijk
de vereiste – en vaak door betrokken partijen zo gewenste
in het nadeel van het slachtoffer beslist in het betreffend
– doorbraak zal zijn naar een vaststellingsovereenkomst.
deelgeschil.
Het is logisch en ook passend in de gedachte achter
(Te?) Hooggespannen verwachtingen
de wet, dat de procedure an sich laagdrempelig is. Een
Mijn verwachting is dat de Wet Deelgeschillen in voor-
verzoekschrift aan de bevoegde rechter met daarin de
komende gevallen een uitkomst kan bieden in vastgelopen
aard en het vermoedelijke beloop van de vordering, de
whiplashdossiers. In betrekkelijk korte tijd en mogelijk
omschrijving van het deelgeschil, een weergave van de
zelfs geheel kosteloos voor het whiplashslachtoffer, kan
tot dan toe gevoerde onderhandelingen en de gegevens
over een belangrijk breekpunt of breekpunten door de
van de partijen is op zich voldoende.
rechter beslist worden, waardoor – wat de uitspraak ook is – de onderhandelingen wat dat betreft niet meer ge-
Het verzoekschrift kan in principe door ieder van de
blokkeerd en gefrustreerd worden. Het lijkt te mooi om
betrokken partijen ingediend worden, zelfstandig (dus
waar te zijn…
slachtoffer of verzekeraar) maar ook in gezamenlijk
De Minister van Justitie zal de wet en de uitwerking
overleg (slachtoffer en verzekeraar). Opmerking verdient
ervan over 4 jaar evalueren. Ik zeg u bij deze toe tegen
wel dat – tenzij de kantonrechter bevoegd is – verplichte
die tijd de opgedane ervaringen met u te delen.
3
procesvertegenwoordiging door een advocaat vereist is. Tenzij sprake is van een gezamenlijk verzoek, zal de wederpartij een verweerschrift kunnen indienen waarna in de meeste gevallen een mondelinge behandeling
1 ASP: De Vereniging van Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade 2 artikel 1019w lid 1 Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) 3 In whiplashdossiers zal in het gros van de gevallen de kantonrechter niet bevoegd zijn, en is procesvertegenwoordiger door een advocaat dus verplicht.
27
NWD
Nationale whiplashdag 7 november 2010 doe mee: steun of inspireer anderen met uw passie Dromen. Door whiplashklachten verliezen dagelijkse
Neem bijvoorbeeld Henk. Koken is Henks passie. Van-
activiteiten hun vanzelfsprekendheid. Het is een kunst
wege zijn beperkte belastbaarheid heeft hij gezocht naar
om ondanks klachten en beperkingen, dicht bij jezelf te
simpele mogelijkheden om te kunnen blijven genieten van
blijven. Na te gaan waar jouw hart ligt en nieuwe dromen
het bereiden en nuttigen van maaltijden. Zijn uitzonder-
te vinden. Op je eigen manier, in je eigen tempo.
lijke recepten stelt hij ter beschikking aan anderen. Leest
Door met elkaar ideeën en passies te delen, kunnen we
u zeker het verhaal van Henk op de volgende pagina.
vanuit een wisselwerking een inspiratiebron voor elkaar zijn. Ideeën opdoen om mee te doen, te genieten, voor
Steun of inspireer anderen met uw passie!
voldoening of zingeving. Daarbij kan de passie van de
Het kunnen kleine ideeën zijn, die een groot verschil
één, een oplossing voor de ander zijn.
kunnen maken. Doe mee en deel uw passie, oplossingen, talenten of dromen met anderen. Stuur ze in
Vanaf 7 november vindt u op de website ook
naar
[email protected] en wij plaatsen ze vanaf
de spiksplinternieuwe kookweblog van Henk!
7 november op onze nieuwe website. Op de site is er dan ook de mogelijkheid om te reageren en met elkaar verder te denken. Op de Nationale Whiplashdag 2010 geven we daarmee het startsein voor het samen delen van ideeën, dromen, oplossingen etc. Laten we elkaar steunen en inspireren.
28
Henk Brejaart: ‘Het is winst, als je elkaar kan raken’ Door Daniëlle van Eden ‘Een jong meisje zette haar eerste stap en bood mij
ook een probleem. Problemen met formuleren, compu-
daarmee weer perspectief, zonder zich daar bewust
terwerk, en dergelijke. Maar ik merk ook dat mijn karak-
van te zijn. De gebeurtenis, zo onverwacht en intens,
ter is veranderd. Ik werd ongeduldig. Gauw depressief,
bracht in mij een omslag te weeg. En ik vond weer
wat ik voordien helemaal niet was. Heel snel geïrriteerd,
ruimte om te dromen.’
gepikeerd. Deze verandering in mijn persoonlijkheid zit
Op zijn eigen bescheiden wijze vertelt Henk Brejaart
me heel erg in de weg. En daardoor moet ik oppassen
hoe hij zijn leven na een whiplash anders is gaan
dat ik niet in een soort isolement terecht kom.’
aanpakken. Een zoektocht met oplossingen die anderen mogelijk op ideeën kan brengen.
De knop om. ‘Er moet een knop om. Die zit er wel, maar je moet zien te vinden waar die zit. Dat is het hele eieren
Henk is een vijftiger. Een man met veel ambities, com-
eten. Voor mij is dat omslagpunt gekomen toen ik in be-
petenties en een brede interesse. Voor zijn whiplashon-
handeling was in revalidatiecentrum Rijndam. Daar was
geval in 2004 deed hij het liefst 100 dingen tegelijk. Zo
een meisje, een jaar of 22. Zij zat in een rolstoel en kon
werkte Henk vanuit zijn eigen bedrijf ideeën uit voor be-
niet meer lopen. Op een dag echter zag ik haar: ze stond
drijfsevenementen. Een uitdagende klus, waarvan juist
met behulp van krukken recht overeind. Ze deed maar 1
het schrijven en uitdenken Henk bekoorde.
stap en toen ging ze weer zitten. Maar ze had al een jaar
Juni 2004 was Henk aan het werk bij een opdrachtgever
niet gelopen. 1 stap! Dit raakte me diep. Ik zag dat er ook
in een oud herenhuis met hoge trappen. Het pand was
voor mij mogelijkheden waren.’
niet goed onderhouden en er zat een scheur in de vloerbedekking bovenaan de trap. De voet van Henk bleef er-
Ik kan van alles. ‘Toen ging ik een dagritme bepalen. En
achter hangen: ‘Toen was het gedaan met de koopman:
goed luisteren. Luisteren naar mijn lichaam én naar mijn
ik lag beneden.’
hart. Ik leerde dat er dingen zijn die je niet moet willen.
Na de val lukte het Henk helemaal niet meer om zijn
Als je van tevoren weet dat je ze niet aan kan, leidt dat
oude werk op te pakken. ‘Voorheen vroeg ik me nooit af
alleen maar tot teleurstellingen. Teleurstellingen die en-
of ik wel door kon gaan: ik ging gewoon door. Heel veel
kel bewijzen dat je iets niet meer kan. Dan blijf je in een
dingen tegelijk en niet nadenken of het wel zou kunnen.
cirkel draaien, waar je volgens mij niet uitkomt.
Gewoon doen, doorgaan.’
Ik ging geleidelijk ontdekken hoe het anders kan. Door vanuit de confrontaties met wat ik niet meer kan, oplos-
Gewoon doorgaan kan niet. ‘Ik kon aanmerkelijk min-
singen te bedenken.
der. Voortdurend hoofdpijn. De pijn beperkt me in de din-
Ik zal een voorbeeld geven. Ik rook, slechte gewoonte,
gen die ik wil doen, leidt af en daardoor is de concentratie
maar goed. Mijn kantoor is boven en als ik mijn sigaret-
29
NWD | Persoonlijk ten in de huiskamer laat liggen, dan moet ik terug naar
Ik merkte al heel snel dat een uur achter het aanrecht
beneden. Het kostte me dan veel energie om die weer
staan niet meer gaat. En daar ben ik oplossingen voor
te gaan halen. Zeker als dat vaak gebeurt. Toen ik be-
gaan bedenken. Recepten gaan bouwen die je als het
dacht dat ik ook een pakje sigaretten boven kon neer-
ware in blokken van 10-15 minuten kan knippen. Zodat
leggen, had ik al een groot deel van het probleem ge-
je tussendoor even kan zitten en bijkomen. Manieren be-
tackeld. Hetzelfde met mijn bril. Maar waar het om gaat:
denken waarop het simpeler kan. Recepten die lekker
handigheidjes bedenken. Het lijkt klein en eenvoudig,
en doenbaar zijn.
maar zo vond ik steeds meer mogelijkheden binnen mijn beperkingen. En minstens zo belangrijk: het gaf mij een
Het begint altijd met een idee krijgen van wat ik wil eten,
tevreden gevoel dat die dingen dan werken.’
en wat ik aan kan die dag. Dat gaat in mij kriebelen. Als ik een gerecht gekozen heb, maak ik voor mezelf een
Mijn wens: koken. ‘Door deze situatie ben ik huisman
lijstje. Een lijstje is pure noodzaak, anders koop ik ab-
geworden en is mijn vrouw kostwinner. Ik breng geen geld
soluut de verkeerde dingen of ik vergeet de helft. Elke
meer binnen, wat dat betreft komt alles op mijn vrouw te-
dag moet ik naar buiten voor de boodschappen, omdat
recht. Dus toen ik met mijn oude ‘ik’ ook mijn oude werk
ik geen zware tassen kan dragen. Zo kan ik het nuttige
achter me moest laten, wilde ik mezelf laten zien dat ik
met het aangename verenigen. Dit werkt voor mij en
nog meedoe. Dat ik nog een rol speel. Het minste dat ik
zo krijg ik elke dag iets eetbaars op tafel. Niet met het
wilde opbrengen, is iets lekkers voor mijn vrouw op tafel
gevoel ‘het moet, het moet, het moet’, maar meer: ‘kijk
zetten. Vanuit die gedachten ben ik gaan koken.
eens wat ik kan’. Een overwinning op mezelf.’
30
Koken voor whippies. Omdat mijn geheugen mij in
Levensformule. ‘Ik werk hard aan mijn ‘nieuwe ik’. Het
de steek laat, ben ik de recepten op gaan schrijven. Ik
is voor mij heel belangrijk dat ik weer leer meer geduld
sorteer ze voor mezelf naar belasting: van minimale tot
te hebben. Geduld met anderen, maar ook met mezelf.
matig-zware belasting. Ik bedacht me dat als ik hier wat
Geduld dat nodig is voor het proces om te accepteren
mee kan, anderen er misschien ook wat mee kunnen.
hoe dingen geworden zijn. Het heeft tijd nodig. Maar ook
En zo is het idee ontstaan om recepten te maken spe-
een actieve houding van mijzelf. Ik maak de keuze om
ciaal voor whiplashpatiënten.
op zoek te gaan naar leuke dingen. Naar oplossingen die me voldoening geven. En ik houd het maar heel simpel. Het is prima als die lat wat lager ligt: als ik er maar overheen kan. Ik leef bij de dag en wil daarin eerlijk zijn naar mijzelf en naar anderen. Anderen hebben daar ook moeite mee. Maar er is nu eenmaal wat met me aan de had, al is het niet direct zichtbaar. En het blijft. Dit accepteren is waarschijnlijk ook voor mijn omgeving een leerproces, zoals het dit ook voor mij is.‘ Inspiratie zit in kleine dingen. ‘Het is een proces van
Het heeft voor mij een toegevoegde waarde om de re-
vallen en opstaan. Van uitdagingen en kleine overwin-
cepten met anderen te delen. De groep mensen die ik
ninkjes. Van op zoek gaan naar wat je wil en wat je kan.
hiermee bereik, hoef ik niet uit te leggen wat er met mij
Vele talenten en dromen zijn al verborgen in jezelf aan-
aan de hand is. Dat je niets aan mij ziet als ik buiten loop,
wezig. Maar je moet ze ontdekken. Je moet je ogen de
maar dat ik toch ’geblesseerd’ ben. Dat is voor mij een
kost geven en opmerkzaam zijn. Kleine dingen kunnen
bron van inspiratie. Ik probeer mijn recepten een verhaal
je al inspireren, verwonderen en op ideeën brengen. Stel
naar hen te laten zijn. Niet hoogdravend, maar met een
je open voor die indrukken en gebruik je creativiteit.
kwinkslag. Ik hoop daarmee de lol in het koken bij an-
Die inspiratie die je opdoet, kan jou helpen om zelf din-
deren op te wekken of te versterken. En dat is voor mij
gen op te pakken, maar ook om weer ruimte te ervaren
winst. Als je elkaar kan raken. Kan inspireren.’
om te zien wat voor moois er is. De mooie dingen in jezelf een kans te geven. En voldoening te voelen over
‘Maar ik doe het ook voor mezelf. Omdat ik de behoefte
de dingen die je wel lukken.’
heb om als persoon een toegevoegde waarde te hebben in de maatschappij. En omdat het me uitdagingen biedt. Het idee om mijn recepten online beschikbaar te stellen (www.kokenmetwhippies.nl), bracht mij de uitdaging om
‘Dit is wat ik in de aanbieding heb. Misschien dat
uit te knobbelen hoe ik dat technisch aanpak. Het geeft
iemand anders ook iets in de aanbieding heeft.’
me dan een enorme voldoening als dat resultaat heeft.’
31
Koken met Whippies
Cowboyfood Niet ècht, maar het komt aardig in de buurt. Vind ik.
De aardappels schil je niet. Dat begint al handig. Was ze
Dit recept doet me aan de klassiekers denken, zoals
en kook ze langzaam, met het bouillonblokje, een minuut
Rawhide, Bonanza en natuurlijk: Zorro! (Vooral die laatste
of 5-6. Laat ze beslist niet al te gaar worden anders ben je
wist alles van de zweepslag; hoewel hij helemaal geen
straks je ‘bite’ kwijt en gaat je cowboy-effect verloren.
cowboy was.) Maar goed, dat was hard werken voor die
De klassieker is natuurlijk dat je af en toe even met een
jongens in die tijd. En dat maakte hongerig.
vork prikt om te voelen of ze al zachter worden.
Volgens mij at een béétje stoere cowboy ‘beans’ en had-ie
Giet af en spoel ze na met koud water. Laat ze afkoelen
geen tijd om ingewikkelde dingen klaar te maken. Hij was
en snij ze daarna in dunne plakjes. Spoel de bonen af in
immers altijd onderweg met z’n koeien.
een vergiet en laat ze goed uitlekken.
Bovendien, na een hele dag paardrijden zal hij vermoe-
Vet de binnenkant van een ruime bakvorm in met wat
delijk last hebben gehad van z’n nek en rug.
olijfolie en maak een bodempje van aardappelplakjes met
Dus houden we het lekker simpel en je zult zien dat een
daarop nóg een laagje.
bijzonder eenvoudige maaltijd een feestje kan zijn. Zonder
Met het kwastje vet je de bovenlaag lichtjes in met wat
op elkaar te hoeven schieten, want er is genoeg voor
olijfolie. Bestrooi dit met de helft van de basilicum en wat
iedereen.
versgemalen zwarte peper. Verdeel nu de bonen over de aardappels en maak de
Stel je voor dat hij ergens op de prairie bij z’n kampvuurtje
bovenkant mooi glad. Hierop komen weer twee laagjes
zit en z’n eten klaarmaakt. Klinkt uiteraard romantischer
aardappel, licht invetten, de rest van de basilicum gaat
dan het in ’t echt waarschijnlijk geweest moet zijn, maar
erover en weer wat zwarte peper. Bestrooi de bovenste
toch... ach, met een beetje fantasie voldoet je eigen
laag met de kaas. ‘Strooikaas voor Pasta’ werkt het beste:
oven al als romantisch kampvuurtje. Een geruststellende
is ernstig lekker en smelt heel mooi.
gedachte is dat je het paard niet hoeft af te zadelen en
De oven heb je voorverwarmd op 180º met de bovengrill
verzorgen. En op de koeien hoef je al helemáál niet te
aan, op de hete luchtstand (als die er is). Af en toe kijk je
letten. Dat scheelt, toch?
door het ruitje of alles nog goed gaat, maar je ‘food’ blijft daar minstens een half uur. Intussen heb je de speklapjes uitgelegd op je snijplank. Bestrooi ze aan beide zijden met wat zeezout, zwarte peper en de rozemarijn. Ik houd van ‘véél’ van dit kruid, het heeft zo’n lieve smaak. Smeer de bodem van een braad- of hapjespan in met wat olijfolie en verwarm dit langzaam. Je hebt niet veel nodig want de speklapjes zijn al vet genoeg van zichzelf. Zet het vuur niet te hoog want dat gaat spetteren van jewelste
32
Maak je de sfeer helemaal ‘okay’ dan drink je er een ijskoude Corona bij met een citroenschijfje erin. Zó uit het flesje, want zo hoort dat. Stoer blijven. Overigens: wil je een vegetarische versie dan laat je uiteraard de speklapjes achterwege en is het bouillonblokje ‘definitely’ die van de kruiden. Vervang je speklapjes door in olijfolie gebakken kastanjechampignons, bestrooid met dezelfde kruiden als je bij het vlees zag. en dan ben je alleen maar verder van huis. Door de
Van bijvoorbeeld de kastanjechampignons hadden ze
schoonmaak achteraf, bedoel ik, niet door je paard.
op de prairie nog nooit gehoord. Dat is waar. Maar met een beetje creativiteit kun je van koken ook gewoon een
Keer de lapjes een aantal maal en laat ze lekker bruinen.
spelletje maken. En dan wordt het ineens (weer) leuk.
Hou je van knapperig dan maak je ze donkerbruin, hou je
‘Yep! Move’m up!’
van mals, laat ze dan lichtbruin worden. Na ongeveer 15 minuten zijn de lapjes klaar en verdeel
nodig:
je ze over de borden. Het braadvocht gebruik je als ‘jus’,
verse scharreleieren
als je daar van houdt.
pond bio-aardappels 1 bouillonblokje (rund of kruiden)
Haal de aardappels uit de oven en dien op in de bakvorm.
3 kleine blikjes rode kidney-beans
Lekker ruig.... en dan heb je de smaak al aardig te pakken.
4 speklapjes zonder zwoerd en/of bakje gesneden kastanjechampignons wat olijfolie (extra viërge) ½ zakje ‘strooikaas voor pasta’ 2 dessertlepels gemalen basilicum (in dit geval: ‘desert-spoons’) 2 dessertlepels gemalen rozemarijn Heinz 57 Varieties ketchup verse zwarte peper zeezout
Helemaal als je dit gerecht afmaakt met spiegeleieren die
klontje boter om de eitjes te bakken
je een ‘touch’ zeezout meegeeft. Bak de eieren in een
kwastje om in te vetten
kleine koekenpan voor het lekkerste en mooiste effect. Breek de eieren voorzichtig boven het pannetje zodat de
IJskoude Corona met
dooiers heel blijven en bak ze op laag vuur tot het eiwit
een schijfje citroen
gestold en de dooier nog zacht is. De ‘die-hards’ eten deze cowboy-maaltijd uiteraard met
© Henk Brejaart, www.kokenmetwhippies.nl
een scheutje Heinz 57 Vatieties ketchup.
© Celine G Photography, foto’s 33
WSN Activiteiten
Iedereen is welko
m. Ook uw partn er, familie, vriende n. Ontspannen onderling contac t staat voorop!
Wandelen... ... NAAR DE VRIJENBERGERSPRENG: GAAT U OOK MEE?!!
Datum:
Zaterdag 16 oktober 2010
Tijd:
Verzamelen tussen 13.30 - 14.00 uur
Op de prachtige Veluwe organiseert de Whiplash Stich-
Waar:
We ontmoeten elkaar in Hotel Restaurant
ting Nederland dit najaar een wandeltocht. De rondwan-
De Loenermarkt in Loenen, te bereiken
deling start in Loenen in de buurt van Eerbeek. De route
met openbaar vervoer, buslijn 43 vanaf
is 7 kilometer lang, ongeveer 2 uur lopen. Je loopt langs
Arnhem NS-centraalstation of Apeldoorn
akkers en door bossen naar de Vrijenbergerspreng,
NS-halte Loenen, Centrum. Eigen vervoer
een kunstmatige beek met grote en kleine watervallen.
A50 afslag 23 (Loenen), volg N 786 ca. 4
Het terrein is grotendeels onverhard met goede paden.
km, in centrum afslag Eerbeek, direct na
Honden mogen aangelijnd mee en in sommige delen
afslag parkeren op Eerbeekseweg. www.loenermarkt.nl.
ook los. Bij de start en finish zijn horecagelegenheden.
Onderweg zijn er een paar bankjes of picknicktafels.
Meenemen: Lunchpakketje, water en goede wandelschoenen.
Halverwege is het mogelijk om op de bus te stappen naar Loenen, Apeldoorn of Arnhem.
Opgeven:
Aanmelding vooraf is prettig, maar hoeft niet. In geval van twijfel over de weersom-
Hebt u al zin? Geef u dan gelijk op!! Wij zien u graag
standigheden raden wij u aan de dag van
op 16 oktober op onze wandeltocht! Tot dan!!
te voren even te bellen met ons kantoor
Nel Garrelfs en Tini Minarzik.
(030-6565000).
Whiplashlijn
Juridische helpdesk
Heeft u vragen over het omgaan met whiplash,
Elke donderdagmiddag van 15.00-17.00 uur.
diagnostiek, behandeling, letselschade, arbeid, sport
Voor een deskundig en vrijblijvend advies over uw
en ontspanning, zwangerschap,enz.? De ervaringsdes-
letselschadetraject kunt u als donateur van de Whiplash
kundige contactpersonen van de Whiplash Stichting
Stichting bellen met de juridische helpdesk van de
Nederland staan u graag bij. U kunt hen bereiken via
Whiplash Stichting Nederland en ASP1. Advocaten
onze telefonische hulpdienst. De medewerkers op
van de ASP, die alleen voor slachtoffers werken, zijn
ons secretariaat (T. 030-6565000) kunnen u vertellen
wekelijks 2 uur bereikbaar om met u mee te denken
op welke tijden (ochtend, middag en/of avond) onze
over de zaken waar u tegenaan loopt in het toch vaak
contactpersonen bereikbaar zijn.
complexe letselschadetraject.
Tevens zijn onze contactpersonen bereikbaar via e-mail.
Via T. 030-6565000 (werkdagen van 10.00-13.00) kunt
U kunt dan mailen naar
[email protected]
u onze medewerkers vragen om het telefoonnummer van de ASP-advocaat die bereikbaar is op donderdagmiddag van 15.00-17.00 uur.
34
1 Op 6 februari 2006 is een convenant gesloten tussen de Whiplash Stichting Nederland en de vereniging ASP (Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade). Doel van dit convenant is om de juridische dienstverlening aan mensen met whiplash te optimaliseren.
Bijeenkomsten voor informatie, steun en bemoediging! U hebt last van klachten na een whiplashongeval? Of kent u iemand met een whiplash en u wilt er meer over weten? U zoekt
1
hulp, maar weet niet hoe u dit moet aanpakken? Zal het weer beter worden?! Of bent u chronisch whiplashpatiënt: ook
6
dan zijn er vragen over het leven met whiplash. Met alle vragen die u heeft, kunt u terecht bij de Whiplash Stichting Nederland. Goede informatie en voorlichting is, naast lotgenotencontact, van essentieel belang. Meer informatie over de bijeenkomst over ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid op 28 september
2
vindt u op pagina 21.
3
4
Medisch Centrum Leeuwarden (MCL)
1
Henri Dunantweg 2, Leeuwarden zaterdag 4 september Tijd: 14.00 - 16.00 uur
5 Spaarneziekenhuis, locatie Hoofddorp
2
Spaarnepoort 1, Hoofddorp Zaterdag 18 september Tijd: 14.00 – 16.00 uur
Ziekenhuis Rijnstate, Lekzaal
3
Wagnerlaan 55, 6815 AD Arnhem Zaterdag 25 september
Amphia Ziekenhuis, locatie Molengracht, Zaal 2
5
Tijd: 14.00 – 16.00 uur
Loungecafé Fred en Douwe, Kelderzaal
4
Simonsplein 12a, 7001 BM Doetinchem Zaterdag 2 oktober Tijd: 14.00 – 16.00 uur
Molengracht 21, 4818 CK Breda Zaterdag 9 oktober Tijd: 14.00 – 16.00 uur
Ziekenhuis Bethesda, loc. 527, Vergaderzaal 1
6
Dr. G.H. Amshoffweg 1, 7909 AA Hoogeveen Zaterdag 23 oktober Tijd: 14.00 – 16.00 uur 35
Contact
Colofon De Whiplash Stichting Nederland streeft naar contact, voorlichting en ondersteuning ten behoeve van mensen met whiplash.
Algemene gegevens Whiplash Stichting Nederland, Postbus 105, 3980 CC Bunnik T: 030 6565000 (maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 13.00 uur) F: 030 6565252, E:
[email protected] I: www.whiplashstichting.nl Betaalrekening WSN: ABN Amrobank te Bunnik, rek.nr: 43.71.31.815 BIC: ABNANL2A | IBAN: NL82ABNA0437131815 Bovengenoemd adres en telefoonnummer zijn bedoeld voor administratieve inlichtingen, adreswijzigingen, bestellingen enzovoorts. Voor een persoonlijk gesprek kunnen wij u doorverwijzen naar onze contactpersonen. De medewerkers op ons secretariaat kunnen u vertellen op welke tijden (ochtend, middag en avond) onze contactpersonen van de telefonische hulpdienst bereikbaar zijn. Zij kunnen u ook informeren over de e-mailhulpverlening (
[email protected]) en het activiteitenprogramma. Contactpersonen Contactpersonen van de Whiplash Stichting Nederland bieden informatie, advies en een luisterend oor. Dit doen zij onder meer via de telefonische hulpdienst (T), e-mailhulpverlening (E),
Beschermheer Prof. mr. Pieter van Vollenhoven Bestuur mw. P. Meese dhr. D. van der Graaf dhr. J. Jacobze
dhr. dr. L.M.G. Geeraedts dhr. G. Offers
Medische Advies Raad De Medische Advies Raad bestaat uit een chiropractor, anaesthesioloog, orthopedisch chirurg, psycholoog, neuroloog, arts-anatoom, stress- en reïntegratiedeskundige, huisarts en revalidatiearts. Uitgifte en oplage Het Whiplash Magazine verschijnt drie maal per jaar, in april, september en december. De oplage van het Whiplash Magazine wordt aangepast per uitgave. ISSN nummer: 1878-898X Dit nummer werd gedrukt in een oplage van 4.000 exemplaren. Incidentele verzending vindt plaats aan personen, organisaties en instanties die op enig andere wijze betrokken zijn bij de Whiplash Stichting Nederland. Redactie mw. J. Kocx-Perquin mw. F. van Leeuwen
dhr. P. Jagersma mw. L. Zantman (beeldredactie)
Eindredactie mw. D. van Eden Redactieadres Redactie Whiplash magazine Postbus 105, 3980 CC Bunnik, T: 030 6565000 E:
[email protected] Ontwerp logo/huisstijl SPRANQ creatieve communicatie, Utrecht
informatiebijeenkomsten, trainingen en lezingen.
Opmaak WEES Kreatief, Streefkerk PD Graffic Support, Groningen
Mw. G. Hippmann (T), Mw. P. Hendrickx (T, E), Mw. J. van Erp (E),
Druk Scholma Druk, Bedum
Dhr. P. Jagersma, Mw. A. Baard, Mw. R. Goor-Knegt (E), Mw. L. van Wees-Meijer (T), Dhr. C. Nolta (T), Mw. N. Garrelfs (T), Mw. J. Kocx-Perquin (T), Mw. L. Zantman (T, E), Dhr. W. Meijer (T), Mw. L. van Es (T), Mw. G. Heuts, Mw. H. van Tienderen (T), Dhr. H. Neele (T, E), Mw. G. van Benthem, Mw. M. Brouwers, Dhr. J. Jansen, Mw. E. Buser (T), Mw. J. van de Ven, Dhr. E. van Stelten (T), Mw. C. Balledunks, Mw. M. van Kesteren (T), Mw. J. Lambregts (T), Mw. R. Floris (T), Mw. O. Lainsamputty (T), Mw. l. v.d. Dobbelsteen-Kegels (E), Dhr. A. Verwey (E), Mw. J. Schaap, mw. P. van Dijkhuizen.
Inzenden kopij Bijdragen kunnen gezonden worden aan het redactieadres. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen te redigeren, in te korten of niet te plaatsen. De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de inzendingen ligt bij de inzenders. Het bestuur van de Whiplash Stichting Nederland draagt geen enkele verantwoordelijkheid voor op- of aanmerkingen en suggesties betreffende behandelingen, medicijnen, enz. Bijdragen voor het volgende nummer moeten in bezit zijn van de redactie uiterlijk 29 oktober 2010. © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd, zonder schriftelijke toestemming van de Whiplash Stichting Nederland. * De Whiplash Stichting Nederland is niet aansprakelijk voor eventuele gevolgen van de producten of diensten die in de advertenties worden aangeboden.
36
advertentie
Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade Op 6 februari 2006 is een convenant gesloten tussen de WSN en ASP. Doel van dit convenant is om de juridische dienstverlening aan whiplashpatiënten te optimaliseren. Door de ervaringsdeskundigheid van de WSN te combineren met de juridische expertise van de leden van de ASP kunnen beide organisaties elkaar op een hoger niveau brengen.
Wat doet de ASP advocaat?
Landelijke dekking
De ASP advocaat behartigt de belangen van het slachtoffer
Ruim veertig ASP advocaten verdeeld over heel Neder-
in diens letselschade dossier. Bij deze belangenbehartig-
land nemen deel aan het samenwerkingsconvenant.
ing staan een optimaal resultaat, betrokkenheid, voort-
Dankzij deze landelijke dekking zullen donateurs van de
varendheid en goede communicatie hoog in het vaandel.
WSN in voorkomende gevallen dus altijd een beroep kunnen doen op een ASP advocaat in de buurt.
De ASP advocaat is specialist op het gebied van letselschade en beschikt over ruime ervaring. De ASP advocaat treedt in letselschade zaken uitsluitend op voor slachtoffers en behartigt dus niet (tevens) de belangen van aans-
Unieke samenwerking
prakelijkheidsverzekeraars.
Met het convenant tussen de WSN en ASP is een unieke samenwerking tot stand gekomen tussen ervaringsdeskundigheid en betrokken juridische dienstverlening waarvan de resultaten aan de donateurs van de WSN ten
ASP Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade
goede zullen komen.
• ASP is de landelijke vereniging van gespecialiseerde letselschade advocaten die uitsluitend voor slachtoffers optreden • ASP ondersteunt de belangen van whiplashslachtoffers
Contact
• ASP bevordert de kwaliteit van haar leden
Wanneer u als donateur contact opneemt met de Whip-
• ASP is de juridische partner van de Whiplash Stichting
lash Stichting Nederland, tel. 030 - 656 50 00 wordt u
Nederland
doorverwezen naar een ASP advocaat bij u in de buurt.
Voor meer informatie:
www.asp-advocaten.nl Postbus 650, 8901 BL Leeuwarden
[email protected]
