Jaarverslag Team Kindermishandeling AMC 2007 2008 2009
Auteur: T. Sieswerda-Hoogendoorn Arts-assistent, coördinator Team Kindermishandeling AMC Datum: 17 februari 2010
Inhoudsopgave 1. Achtergrond en samenstelling 1.1 Landelijke ontwikkelingen 1.2 Team kindermishandeling AMC 1.3 Doel oprichting team 1.4 Samenstelling team 1.5 Vergaderingen
3 3 4 4 4 4
2. Patiëntenzorg 2.1 Patiëntenzorg algemeen
6 6
3. Onderwijs 3.1 Onderwijs algemeen 3.2 Onderwijs 2007 3.3 Onderwijs 2008 3.4 Onderwijs 2009 3.5 Congres 3.6 Curius
7 7 7 7 8 9 10
4. Wetenschappelijk onderzoek en publicaties 4.1 Onderzoek algemeen 4.2 Onderzoek en publicaties 2007 4.3 Onderzoek en publicaties 2008 4.4 Onderzoek en publicaties 2009
11 11 11 11 11
5. Samenwerking andere instellingen 5.1 Samenwerking algemeen 5.2 Expertgroepen/ adviescommissies
13 13 13
6. Protocollen 6.1 Protocollen
15 15
7. Overig 7.1 Inspectierapport 7.2 Online aanmeldingssysteem 7.3 BIDOC 7.4 Aanstellen coördinator
16 16 16 16 17
8. Financiën 8.1 Financiën
18 18
9. Toekomstplannen 9.1 Toekomstplannen algemeen 9.2 Patiëntenzorg 9.3 Onderwijs 9.4 Onderzoek 9.5 Overig
19 19 19 19 20 21
Bijlage: Overzicht onderwijs over kindermishandeling in Curius
2
1. Achtergrond en samenstelling Team 1.1 Landelijke ontwikkelingen Kindermishandeling heeft de afgelopen jaren veel aandacht gekregen in de media. Naast enkele schokkende casussen, zijn er ook positieve ontwikkelingen. Zo maakt de nieuwe KNMG meldcode kindermishandeling, die vanaf september 2008 van kracht is, het makkelijker voor artsen om hun beroepsgeheim te doorbreken bij een vermoeden van kindermishandeling. Het Ministerie van Jeugd en Gezin ontplooit diverse activiteiten om kindermishandeling tegen te gaan. Minister Rouvoet heeft het actieplan ‘Kinderen Veilig Thuis’ opgezet, waarvan de stuurgroep Kindermishandeling, onder leiding van Ivo Opstelten, de voortgang bewaakt. Dit actieplan moet uiterlijk in 2011 zijn uitgevoerd. Ook heeft het Ministerie een publiekscampagne ‘Kindermishandeling, wat kan ik doen?’ gestart.
In de regio den Haag is in 2009 door de ziekenhuizen een nieuw protocol ontwikkeld, waarbij alle kinderen waarvan ouders zich op een spoedeisende hulp afdeling melden met een alcohol of drugsintoxicatie, een zelfmoordpoging, of als slachtoffer van huiselijk geweld gemeld worden bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling. Dit protocol heeft veel aandacht in de media gekregen. Het wordt als zeer succesvol gezien en minister Rouvoet overweegt landelijke implementatie. Sinds 2007 is voor het eerst iets bekend over de omvang van het probleem kindermishandeling in Nederland. Er zijn 2 grote studies verschenen waar onderzoek gedaan is naar het vóórkomen van kindermishandeling in Nederland. In de studie van professor van IJzendoorn et al, heeft men onderzoek gedaan onder hulpverleners, en komt men op een aantal van 107.000 mishandelde kinderen per jaar. Professor Lamers-Winkelman heeft middelbare scholieren ondervraagd en komt op een aantal van 160.000 middelbare scholieren dat per jaar mishandeld wordt, ofwel 20% van alle adolescenten. Een derde van de scholieren in deze studie geeft aan ooit in zijn/ haar leven mishandeld te zijn geweest.
3
1.2 Team Kindermishandeling AMC Deze landelijke ontwikkelingen en onderzoeksresultaten zijn nauwkeurig gevolgd door het Team Kindermishandeling AMC. Het is zeer belangrijk dat alle medewerkers van een ziekenhuis de signalen van kindermishandeling vroeg herkennen, zodat de mishandeling niet escaleert maar stopt. Deze kinderen presenteren zich immers juist vaak in een ziekenhuis. Het herkennen van mishandeling en verwaarlozing is moeilijk. De symptomen kunnen vaag zijn en ouders en kinderen vertellen meestal niet de ware toedracht. Het Team Kindermishandeling is op 21 juni 2004 voor het eerst bijeen gekomen. Tijdens de kennismakingsronde werd de behoefte aan de vorming van een team, dat zich specifiek op kindermishandeling richt, bevestigd. In vrijwel ieders verhaal klonk frustratie en ergernis over gebrek aan structuur, ervaring en (vindbare) protocollen door. Er bleek behoefte te zijn aan het bespreken van casuïstiek (met name bij minder evidente gevallen en verwaarlozing), scholing van zichzelf en collega’s, attitudeverandering en structurering. Sinds 2009 is er structurele financiële ondersteuning voor het team beschikbaar gesteld vanuit de Raad van Bestuur van het AMC. Vanuit deze middelen is een basisarts-coördinator voor 0.7 fte aangesteld. Deze arts is het eerste aanspreekpunt voor collega’s van binnen en buiten het AMC met een vermoeden van kindermishandeling. Daarnaast coördineert zij de teamvergaderingen en zorgt voor follow-up van de besproken casuïstiek.
1.3 Doel oprichting team Het team heeft zich tot doel gesteld de signalering en aanpak van kindermishandeling te verbeteren door middel van het aanstellen van aandachtsfunctionarissen op diverse afdelingen en het verbeteren van de attitude en de kennis bij medewerkers. Daarnaast biedt het team laagdrempelige ondersteuning en juridische bescherming aan medewerkers bij een (vermoeden van) kindermishandeling; regelt het team registratie van casuïstiek en waarborging van de follow-up. Hierdoor zal de prognose van de individuele patiënt kunnen verbeteren evenals de samenwerking binnen en buiten het AMC. Tevens is er aandacht voor de preventie van kindermishandeling. De hieruit voortvloeiende hoofdtaken zijn patiëntenzorg (casuïstiek), onderwijs (zowel in- als extern), wetenschappelijk onderzoek en samenwerking met andere instellingen.
1.4 Samenstelling team Het team bestaat uit twee kinderartsen (Rian Teeuw is voorzitter, daarnaast een algemeen kinderarts), een gynaecoloog, kinderradioloog, kinderchirurg, (hoofd)verpleegkundigen en leidinggevenden van de verpleegafdelingen en de polikliniek van het Emma Kinderziekenhuis AMC, orthopedagoog, pedagogisch medewerkers, maatschappelijk werkenden en psychologen van de psychosociale afdeling, maatschappelijk werkenden van de afdeling verloskunde, een medisch ethicus, een student geneeskunde en een basisartscoördinator. De Spoedeisende Hulp wordt vertegenwoordigd door SEH-verpleegkundigen en een SEH-arts. Daarnaast is er vertegenwoordiging van de Bascule (kinder- en jeugdpsychiatrie, afdeling traumagerelateerde stoornissen). De vertrouwensarts van het AMK-Amsterdam is vast teamlid, zijn of haar rol is adviserend: melding vindt plaats buiten de vergadering om. Er is tevens een vaste vertegenwoordiger van de Raad voor de Kinderbescherming aanwezig. Er zijn circa 35 teamleden.
1.5 Vergaderingen Elke derde maandag van de maand komt het team van 12.00 – 14.00 uur bijeen. Als vaste punten op de agenda staan de nieuwe en lopende casuïstiek van spoedeisende hulp, (kinder)afdelingen en – poli, onderwijs en opleiding op het gebied van kindermishandeling, bespreking en (her)schrijven van protocollen en uitwisselen van informatie betreffende relevante literatuur, symposia, werkbezoeken, projecten elders, etc. Doel van de casuïstiekbespreking is het bespreken van (vage) vermoedens en reflectie op het eigen handelen. Een casus wordt gevolgd tot er geen actie meer ondernomen hoeft te worden. Casuïstiek kan sinds 2009 worden aangemeld via het online meldingssysteem op het AMC intranet. Hulpverleners van buiten het AMC kunnen aanmelden door telefonisch of per email contact op te nemen. Elke casus krijgt een nummer om anonimiteit te waarborgen. Iedereen kan in principe een casus inbrengen omdat de vergadering voor AMC-medewerkers vrij toegankelijk is, maar over het algemeen zal
4
het iemand zijn die het kind en het gezin goed kent. De aanwezigheid van de behandelend arts is van groot belang.
5
2. Patiëntenzorg 2.1 Patiëntenzorg algemeen Het Team kindermishandeling biedt advies en ondersteuning bij een vermoeden van kindermishandeling. In ernstige gevallen kan de casus overgenomen worden door een Teamlid. Van de kinderen die in de maandelijkse Teamvergadering worden besproken wordt een database bijgehouden, met hierin het type vermoeden, of dit bevestigd kon worden, of er een AMK melding heeft plaatsgevonden en wat de uitkomst was. Het jaarlijks aantal besproken vermoedens is sinds de oprichting van het Team in 2004 gestegen van 12 naar 165. In 2007 werden 131 vermoedens van kindermishandeling besproken, in 2008 126 en in 2009 165.
Aantal besproken vermoedens in Teamvergadering 180 160 140 120 100 Aantal vemoedens 80 60 40 20 0 2004
2005
2006
2007
2008
2009
Naast deze groep patiënten, biedt het Team buiten de vergadering om ook regelmatig advies aan collega’s met vragen over kindermishandeling. Dit kunnen vragen zijn van collega’s uit het AMC, andere ziekenhuizen, maar ook van bijvoorbeeld advocaten. Van hoe vaak het Team in consult wordt gevraagd, zonder dat lid leidt tot bespreken in het Team, wordt momenteel geen registratie bijgehouden. De indruk van de Teamleden is dat het gaat om zeker 1 casus per week.
6
3 Onderwijs 3.1 Onderwijs algemeen Leden van het Team worden regelmatig gevraagd voor het geven van onderwijs, zowel binnen als buiten het AMC. Met de toename van expertise en bekendheid van het Team Kindermishandeling AMC is het aantal verzoeken om het geven van onderwijs in de periode 2007-2009 ontzettend gestegen. Het voorbereiden en geven hiervan kost, tezamen met de reistijd, zeer veel tijd. Dit gaat soms ten koste van patiëntenzorg en onderzoek. Omdat dit onderwijs ook nog eens vaak in de avonduren plaatsvindt, is het Team zich momenteel aan het buigen over een beleidslijn voor de toekomst. Mogelijkerwijs volgt er een lijst met een aantal doelgroepen waaraan onderwijs gegeven wordt, en moeten andere verzoeken eventueel afgewezen worden. In dit jaarverslag is per teamlid aangegeven welke lezingen hij/zij heeft verzorgd. Bijzondere aandacht verdienen het landelijke congres dat in 2009 door het Team georganiseerd werd, en het opnemen van kindermishandeling in het nieuwe curriculum voor geneeskunde studenten aan de Universiteit van Amsterdam. Deze onderwerpen zullen apart worden behandeld.
3.2 Onderwijs 2007 Mw. I. Roggeveen, medisch maatschappelijk werker neonatologie AMC • Klinische lessen t.b.v. verpleegkundigen IC Neonatologie AMC ‘herzien protocol kindermishandeling’ Mw. A.H. Teeuw, kinderarts, voorzitter Team Kindermishandeling • Kindergeneeskunde “Zeldzame verstikkingsverschijnselen of ‘pediatric condition falsification’? en “Kindermishandeling, herkennen of bewijzen? Evidence based medicine in medicine based evidence.” • Organisatie refereeravond kinderen en alcohol, D.H. Winterberg en A.H. Teeuw • Onderwijs Kindermishandeling voor studenten psychologie en pedagogiek, VU, Amsterdam • Nascholing Jeugdgezondheidszorg. Het Munchausen by proxy syndroom/ Pediatric Condition Falsification • Minisymposium Kindermishandeling Spaarneziekenhuis Hoofddorp. Voordracht Kindermishandeling in het ziekenhuis • Themadag Kindermishandeling in curriculum Geneeskunde Curius, UvA, Amsterdam. Organisatie en voordrachten • Voordracht Kindermishandeling signalering en aanpak in het AMC ivm werkbezoek delegatie VWS Directie Jeugdbeleid van het Ministerie voor Jeugd en Gezin
3.3 Onderwijs 2008 Mw. W.A. Koster, SEH verpleegkundige, aandachtsfunctionaris kindermishandeling • SEH verpleegkundigen SEH/ AMC, Bijscholing Kindermishandeling • SEH verpleegkundigen in opleiding Amstelacademie, kindermishandeling Dr. R.R. van Rijn, kinderradioloog • Forensisch Pediatrische Aspecten van Kindermishandeling, Brussel, 23-5-08. • 30e NVK congres, Veldhoven, (G)een been om op te staan. Kindermishandeling of Osteogenesis Imperfecta? Radiologische aspecten, 5-11-08 • Sandwich cursus radiologie, Utrecht. Niet accidenteel trauma, 18-11-08 tot 21-11-08 • Instructeur 2 daagse cursus WOKK (Kindermishandeling) voor kinderartsen SSHK te Riel Mw. I. Roggeveen, medisch maatschappelijk werker neonatologie AMC • Organisatie en spreker op themabijeenkomst IC Neonatologie AMC ‘Preventie Kindermishandeling’ Mw. A.H. Teeuw • Cursus STOP KINDERMISHANDELING organisatie 4e jaars studenten Vrije keuze Onderwijs, voordracht Munchausen by proxy syndroom • Staf-Staf onderwijs interactieve voordracht Kindermishandeling, Emma Kinderziekenhuis AMC • Werkgroep Zorg (Ministerie VWS) betreffende belemmeringen signaleren kindermishandeling in de gezondheidszorg (kwartaalbijeenkomsten) • Lezing Munchausen by proxy syndroom, Sociale Wetenschappen Utrecht • Instructeur 2 daagse cursus WOKK (Kindermishandeling) voor kinderartsen SSHK te Riel • Spreker Symposium Kindermishandeling Medisch Centrum Alkmaar, Afdeling radiologie 29-9-08
7
• • •
•
Symposium week 4 blok 2.1 Curius “huiselijk geweld”, sprekers Teeuw, de Boer en Bakker/ van Oosten (Movisie) Interactief voorbereidingsdiner Congres “kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen” met workshopsleiders congres o.l.v. Bert Derkx en Rian Teeuw Lezing Neonatologie Preventie Kindermishandeling: “Kindermishandeling gesignaleerd? Hoe komt het EKZ in actie?” Emma Kinderziekenhuis/ AMC Lezing “Kindermishandeling, voorbeelden uit het ziekenhuis” op Najaarsconferentie Kinder- en Jeugdpsychiatrie, Amsterdam
3.4 Onderwijs 2009 Mw. drs. R. Beer, klinisch psycholoog/ psychotherapeut • Workshop ‘Individuele en gezinsbehandeling: evidence based behandelmethoden’, congres kindermishandeling 26 maart 2009, AMC Dhr. R. Boxma, SEH-verpleegkundige, aandachtsfunctionaris huiselijk geweld • Spoedcongres Amsterdam, lezing en workshop huiselijk geweld, 19-11-2009 Mw. S.G.C.M. Brons-Kieft, maatschappelijk werker Verloskunde AMC • Workshop ‘Als de zwangere ons zorgen baart’, congres kindermishandeling 26 maart 2009 AMC Mw. H.A. Dekhuijzen, medisch maatschappelijk werker SEH • Medisch Maatschappelijk Werk, “relatie tussen huiselijk geweld, alcohol-/drugsintoxicaties, tentamen suicide en kindermishadenling”, AMC, 10-09-2009 • Klinische les : Huiselijk geweld en kindermishandeling”, SEH-verpleegkundigen AMC, 29-12-2009 Mw. J. Derks, medisch maatschappelijk werker Emma Kinderziekenhuis AMC • Maatschappelijk werkers AMC, Team Kindermishandeling AMC, november 2009 Mw. W.A. Koster, SEH verpleegkundige, aandachtsfunctionaris kindermishandeling • Workshop ‘Dilemma’s op de spoedeisende hulp wegnemen, congres kindermishandeling 26 maart 2009, AMC • Medewerkers SEH AMC, Instituutbeheerder E-learning • Medewerkers SEH AMC, Vaardigheids- en communicatietraining Sputovamo & TopTeen SEH Dr. R.R. van Rijn, kinderradioloog • Sandwichcursus Acute radiologie, Rotterdam, CSI in de lage landen; misdaad doorgelicht, 14-10-09 tot 16-10-09 • Instructeur 2 daagse cursus WOKK (Kindermishandeling) voor kinderartsen SSHK te Riel • Spreker symposium kindermishandeling “Ik hoor je wel, maar zie je niet”, RKZ Beverwijk Mw. I. Roggeveen, medisch maatschappelijk werker neonatologie AMC • Klinische lessen ‘preventie kindermishandeling’ voor vpk IC Neonatologie AMC • Spreker op Amsterdam Symposium ‘preventie kindermishandeling op de IC Neonatologie’ 6 & 9 februari 2009 in Meervaart. Symposium voor intensive care verpleegkundigen van de Amsterdamse ziekenhuizen Mw. drs. J. Schoonenberg, vertrouwensarts, Advies en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam • Workshop ‘Stap naar AMK: (g) een makkie!!?? Zin en onzin van weerstanden, congres kindermishandeling 26 maart 2009 AMC Mw. T. Sieswerda-Hoogendoorn, basisarts, coördinator TKM • RAAK partners, belang van uniforme protocollering, 4 maart 2009 • Huisartsopleiders, KNMG meldcode, 12 mei 2009 • College 4ejaars geneeskunde studenten, weerstanden bij artsen, 20 oktober 2009 • Maatschappelijk werkers AMC, Team Kindermishandeling AMC, november 2009 • Laboranten kinderradiologie AMC, radiologie bij overleden kinderen, 14 december 2009 Mw. A.H. Teeuw, kinderarts, voorzitter Team Kindermishandeling • Spreker symposium kindermishandeling “Ik hoor je wel, maar zie je niet”, RKZ Beverwijk • Werkconferentie “Van pilot naar regulier”. Werkconferentie over de aanpak van vrouwelijke genitale verminking GGD Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam, Tilburg en Utrecht samen met Pharos en FSAN, Amsterdam, 3-3-09
8
• • • • •
• • •
• • • • • • • • • • • •
Ronde Tafelbijeenkomst “huiselijk geweld en kindermishandeling; op weg naar een projectplan”, (RAAKuitrol), Amsterdam Organisatie en plenaire spreker Congres “Kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen”. Emma Kinderziekenhuis-Augeo Foundation, AMC Amsterdam, 27-02-2009 Lezing voor voltallig personeel Stichting Kinderpostzegels “Signaleren van kindermishandeling in het ziekenhuis”, tevens ontvangst en rondleiding in het EKZ-AMC Lezing Sieswerda/ Teeuw “De huisarts en de vernieuwde meldcode KNMG” voor Huisartsengeneeskunde ASO groep, AMC Lezing “Herkennen van signalen en symptomen van kindermishandeling”, KNMG District bijeenkomst Herziening KNMG Meldcode Kindermishandeling (Amsterdam, Alphen-Gouda-Leiden en Spaarne & Amstel, Spaarneziekenhuis, Hoofddorp) Inspectiebezoek Signalering en aanpak Kindermishandeling, interview met inspecteur Instructeur 2 daagse cursus WOKK (Kindermishandeling) voor kinderartsen SSHK te Riel Redactie met Har Tortike (STUKYOUTOO) en Marjon Donkers (Stichting kinderpostzegels) van congresfilm “Kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen:, bestaande uit interviews door STUK jongeren met sprekers en deelnemers over weerstanden. Voordracht HAIO’s AMC UvA, “Kindermishandeling signaleren en aanpakken” Onderwijs SEH artsen (in opleiding) AMC Kindermishandeling Onderwijscyclus voor Staf en Assistenten, Kindermishandeling, Emma Kinderziekenhuis AMC College Kindermishandeling tweede jaar Geneeskunde, UvA, AMC Voordracht kindermishandeling Symposium Educatieve Voorziening AMC VUMC Lezing Pediatric Condition Falsification, ACTA College Kindermishandeling met Jeugdtheaterschool Zuid Oost, vierdejaars geneeskunde studenten, UvA, AMC Scholingsdag SEH personeel signaleringsinstrumenten kindermishandeling Vervolgbijeenkomst RAAK stroomdiagram Huiselijk Geweld, Amsterdam Panellid Themabijeenkomst Munchhausen by Proxy, STOMbp, Albeda college Rotterdam Onderwijs radiologisch laboranten kindermishandeling, AMC Panellid Themabijeenkomst Munchhausen by Proxy, STOMbp, Breda
Mr. T.J. Verdam, jurist, Raad van Bestuur AMC • Workshop ‘Juridische aspecten; , congres kindermishandeling, 26 maart 2009 AMC • Spreker symposium kindermishandeling “Ik hoor je wel, maar zie je niet”, RKZ Beverwijk Prof. dr. D.L. Willems, hoogleraar Medische Ethiek • Workshop ‘ethische aspecten’, congres kindermishandeling 26 maart 2009, AMC Mw. T.P. Zandee-Heldens, SEH verleegkundige, aandachtsfunctionaris kindermishandeling • Workshop ‘Dilemma’s op de spoedeisende hulp wegnemen, congres kindermishandeling 26 maart 2009, AMC • Medewerkers SEH AMC, Vaardigheids- en communicatietraining Sputovamo & TopTeen SEH • Laboranten kinderradiologie AMC, ‘kindermishandeling op de SEH’, 14 december 2009
3.5 Congres ‘Kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen’ Bijzondere aandacht verdient het congres ‘Kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen’, dat op 26 maart 2009 in het AMC georganiseerd werd. Het idee voor dit congres is ontstaan vanuit de waarneming van diverse teamleden dat professionals allerlei weerstanden ervaren bij het signaleren en aanpakken van kindermishandeling. Zij merkten een duidelijke behoefte bij professionals om zichzelf hierin te scholen. Vanuit deze behoefte is dit congres georganiseerd, samen met Augeo Foundation en Advies en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam. Er werd een prachtig programma samengesteld, het congres was spoedig uitverkocht en de deelnemers bleken de dag enorm te waarderen. Plenaire lezingen werden onder meer gegeven door mw. drs. A.H.Teeuw, kinderarts Emma Kinderziekenhuis AMC, de Vlaamse vertrouwensarts en kinderpsychiater prof. dr. P. Adriaenssens en trainersgroep de Wilde Kastanje. Hiernaast konden de deelnemers een keuze maken uit een aanbod van 20 workshops, verzorgd door professionals van binnen en buiten het AMC. De doelgroep waren niet alleen medici, maar alle professionals die met ouders en kinderen werken. Deelnemers waren afkomstig uit zeer veel verschillende werkterreinen, waaronder jeugdzorg, het onderwijs, politie, ziekenhuizen, blijf-huizen, geestelijke gezondheidszorg en vele andere instellingen. Een tweede congres staat gepland.
9
3.6 Curius Dankzij de inspanningen van het Team Kindermishandeling is de faculteit geneeskunde van de Universiteit van Amsterdam de eerste (en tot op heden de enige) opleiding waar kindermishandeling een structurele en gedegen plaats heeft in de opleiding tot basisarts (zie bijlage). Het gestructureerde onderwijs is ontstaan vanuit een vraag van een groep actieve geneeskunde studenten, die aanvankelijk een keuzemodule kindermishandeling van een week opgezet hebben. Hieruit is een programma ontstaan dat geïmplementeerd is in de diverse jaren, en dat nog steeds in ontwikkeling is. Epidemiologie, diverse vormen van kindermishandeling, lange termijn gevolgen, motieven van de dader, medische en ethische aspecten, worden geïntegreerd in de reguliere blokken behandeld. Ook wordt de toekomstig artsen geleerd de mogelijkheid van kindermishandeling of seksueel misbruik in verschillende differentiaal diagnoses op te nemen, bijvoorbeeld bij obstipatie. De behandelde stof komt ook terug in tentamenvragen. Hiernaast zijn er een casus voor kleinschalig lijnonderwijs in ontwikkeling, een keuzemodule in samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut en bestaat de mogelijkheid een wetenschappelijke stage met betrekking tot kindermishandeling op te zetten.
10
4 Wetenschappelijk onderzoek en publicaties 4.1 Onderzoek algemeen In de periode 2007-2009 heeft het opzetten en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek door leden van het Team Kindermishandeling een enorme vlucht doorgemaakt. Rian Teeuw, voorzitter, heeft subsidie verkregen om een grote studie op te zetten naar de waarde van signaleringsinstrumenten voor kindermishandeling op de Spoedeisende Hulp. Voor dit onderzoek zullen bij alle kinderen die zich op de Spoedeisende Hulp in het AMC presenteren twee screeningsinstrumenten voor kindermishandeling verricht worden, te weten het SPUTOVAMO formulier en het TopTeen onderzoek. De instrumenten zullen met elkaar en met conclusies van de hulpverlening vergeleken worden, om te zien welke het meeste gevoelig blijkt voor detectie van kindermishandeling. De coördinator van het Team doet onderzoek naar de radiologische aspecten van kinderen overleden aan kindermishandeling. Hiernaast is het plan ontstaan om het nieuwe protocol ‘Huiselijk geweld’, dat door de Amsterdamse ziekenhuizen samen ontwikkeld is, te gaan evalueren. Hier worden momenteel fondsen voor gezocht.
4.2 Onderzoek en publicaties 2007 Publicaties: •
Fractures in full-term neonates, Rutgers RA, Bilo RA, Nijs HG, Bosschaart AN, van Rijn RR., Ned Tijdschr Geneeskd. 2007 May 5;151(18):1043; author reply 1043-4. Dutch. No abstract available.
4.3 Onderzoek en publicaties 2008 Publicaties •
•
• •
• • •
•
Embryology, normal anatomy, and imaging techniques of the hyoid and larynx with respect to forensic purposes: a review article., Soerdjbalie-Maikoe V, van Rijn RR., Forensic Sci Med Pathol. 2008;4(2):1329. Epub 2008 Feb 28. Review. Van Rijn RR, Knoester H, Maes A, van der Wal AC, and Kubat B. Cerebral arterial air embolism in a child following intraosseous infusion. Emerg Radiol 2008; 15(4):259-62. Jaarbericht kinderrechten, Unicef 2008, bijdrage A.H.Teeuw Romer P. Rondetafelgesprek over prenatale kindermishandeling. Bescherming van het kind voor de geboorte niet toereikend. Tijdschrift voor de Rechten van het Kind 2008; 18(2): 10-4. (Rondetafelgesprek met Rian Teeuw, Jelis van Leeuwen, Jolande Schoonenberg, Ank van Meggelen en Vanessa Penn) Herziening Protocol Acute Boekje kindergeneeskunde Seksueel Misbruik, A.H.Teeuw et al Samenwerkingsprotocol AMC-AMK-RvdK-BJAA-WSG, A.H. Teeuw et al “Verdachte ouder: Pediatric Condition Falsification” In: Kwetsbare kinderen: een ethische zorg, red: de Beaufort e.a. Commentaar: Rian Teeuw en Dick Engberts, uitgeverij Lemma, Den Haag, 2008 Verband uitzending naar een oorlogsgebied en kindermishandeling, A.H. Teeuw, Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152:171
4.4 Onderzoek en publicaties 2009 Onderzoek: De waarde van TopTeen en SPUTOVAMO als screeningsinstrumenten voor kindermishandeling op de spoedeisende hulp (SEH) • O.l.v. Rian Teeuw, in samenwerking met Daan Biesbroeck, Willeke Koster en Resy Zandee • Subsidie verkregen van de Stichting Kinderpostzegels • Gehele SEH personeel in 2009 getraind in het TopTeen Onderzoek • Zal starten per 1 februari 2010 • 2 jaar lang wordt bij alle kinderen op de SEH een TopTeen verricht en SPUTOVAMO ingevuld Hieruit voortvloeiende projecten zijn: • Het effect van scholing over kindermishandeling op het gebruik van de screeningsinstrumenten door personeel van de spoedeisende hulp, door Jennifer Mundy, geneeskunde student • Ervaringen van ouders, kinderen en medisch personeel met toepassen van het TopTeen onderzoek, door Esmee Sprangers Post-mortem imaging in children suspected of child abuse
11
• • •
Promotie-onderzoek van Tessa Sieswerda, copromotor Rick van Rijn, promotoren prof. dr. W. van Aalderen en prof. dr. J.S. Lameris Gestart per 1 maart 2009 e 1 artikel gepubliceerd in 2010
Een hieruit voortvloeiend project is: • Retrospectief dossieronderzoek forensische rapportages Forum Educatief en NFI, door Tessa Sieswerda en Fleur Moesker (geneeskundestudent) Evaluatie van het protocol beleid bij kinderen waarvan ouders zich op de SEH melden met een alcohol- of drugsintoxicatie, zelfmoordpoging of als slachtoffer van huiselijk geweld. • Protocol ontwikkeld samen met alle Amsterdamse ziekenhuizen, mogelijk gemaakt door RAAK uitrol • Subsidie aangevraagd bij Gemeente Amsterdam voor evaluatiestudie • Protocol en studie zullen starten medio 2010
Publicaties: • • • •
•
• • • •
Radiology in suspected non-accidental injury: theory and practice in The Netherlands., van Rijn RR, Kieviet N, Hoekstra R, Nijs HG, Bilo RA., Eur J Radiol. 2009 Jul;71(1):147-51. Epub 2008 Apr 8 How should we image skeletal injuries in child abuse?, van Rijn RR., Pediatr Radiol. 2009 Apr;39 Suppl 2:S226-9. Review Skeletal imaging of child abuse (non-accidental injury)., Offiah A, van Rijn RR, Perez-Rossello JM, Kleinman PK., Pediatr Radiol. 2009 May;39(5):461-70. Epub 2009 Feb 24. Review. Brain ultrasonography findings in neonates with exposure to cocaine during pregnancy., van Huis M, van Kempen AA, Peelen M, Timmers M, Boer K, Smit BJ, Van Rijn RR., Pediatr Radiol. 2009 Mar;39(3):2328. Epub 2008 Dec 20. Birth-related mid-posterior rib fractures in neonates: a report of three cases (and a possible fourth case) and a review of the literature., van Rijn RR, Bilo RA, Robben SG., Pediatr Radiol. 2009 Jan;39(1):30-4. Epub 2008 Oct 22. Review. Kindermishandeling aanpakken is weerstanden overwinnen. Effen de Paden. Derkx HH, Schoonenberg J, Teeuw AH, medisch Contact. 2009 5 maart 2009 46 nr 10 Forensische aspecten van fracturen op de kinderleeftijd.Bilo RAC, Robben SGF en van Rijn RR. Isala series. 2009. ISBN: 978-90-74991-58-2 Recensie: “Forensische aspecten van fracturen op de kinderleeftijd”, A.H.Teeuw, Ned Tijdschr Geneeskd. 2009;153:A946 Evidence based imaging in non-CNS non-accidental injury.van Rijn RR, Nijs HGT, Bilo RAC. In: Medina LS, Blackmore CC, Applegate KE, eds. Evidence-Based Imaging: Optimizing Imaging in Patient Care. Springer, 2009; pp 177-191. ISBN: 978-0-387-25916-1
Media: • • • • •
Radio interview A.H.Teeuw (special) RTV-NH rondom congres, maart 2009 Interview Parool A.H.Teeuw Aanbieden gezamenlijk protocol AMC-AMK-BJAA-Raad en WSG aan wethouder zorg Marijke Vos op het Stadhuis te Amsterdam samen met de andere partners Interview Parool A.H.Teeuw, 06-05-2009 n.a.v. samenwerkingsprotocol Publicaties in verschillende dagbladen waaronder Trouw, Volkskrant, Spits, Reformatorisch Dagblad.
12
5 Samenwerking overige instellingen 5.1 Samenwerking algemeen De afgelopen jaren heeft het Team Kindermishandeling diverse samenwerkingsverbanden met uiteenlopende organisaties opgebouwd. Samenwerking kan bestaan patiëntgebonden activiteiten zoals consultatie bij ingewikkelde casuïstiek, of overdracht van zorg, maar ook het geven of ontvangen van onderwijs of het gezamenlijk opzetten van onderzoek. Bovendien is er sinds het congres in maart 2009 ook een samenwerking van creatieve aard, met de jeugdtheaterschool zuidoost. Het team kindermishandeling is van mening dat de aanpak van kindermishandeling het meest efficiënt verloopt als men de ketenpartners kent, en het team is dan ook te allen tijde bereid nieuwe partners te leren kennen om zo de expertise te delen dan wel uit te breiden. Hieronder een lijst van de instellingen waarmee het team de afgelopen jaren heeft samengewerkt, in alfabetische volgorde. Academisch Ziekenhuis Maastricht, afdeling radiologie Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Amsterdam Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Haaglanden Advies- en Meldpunt Kindermishandeling Utrecht Augeo Foundation Bascule, Academisch Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie BovenIJ Ziekenhuis Bureau Jeugdzorg, Agglomeratie Amsterdam Bureau Zedenpolitie, Politie Amsterdam-Amstelland Defense for Children Eerste Lijn Amsterdam Erasmus MC- Sophia Kinderziekenhuis Forensisch Psychiatrische Polikliniek De Waag Forum Educatief ( polikliniek kindermishandeling, onderdeel van de van der Hoeven groep) Gemeente Amsterdam GGZ Kinderen en Jeugd Rivierduinen Infant Mental Health Centrum, Nederlands Psychoanalytisch Instituut ISPCAN Jeugdtheaterschool Zuidoost Kinder- en Jeugd Trauma Centrum Haarlem Ministerie voor Jeugd en Gezin Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Nederlands Forensisch Instituut The Next Page NASHKO Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Pharos, Kennis- en Adviescentrum Vluchtelingen, Nieuwkomers en Gezondheid Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren, Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht Raad voor de Kinderbescherming Amsterdam Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK) Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Slotervaart Ziekenhuis Stichting Kinderpostzegels Stichting STUK Tijdschrift Kindermishandeling Vangnet Jeugd, GGD Amsterdam Federatie van Somalische Associaties in Nederland (FSAN) Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Vlaams Brabant, Leuven, België Vrije Universiteit van Amsterdam, leerstoel preventie en hulpverlening inzake kindermishandeling VU Medisch Centrum Amsterdam Werkgroep Kindermishandeling, Nederlandse vereniging voor kindergeneeskunde ( NVK) Wilhelmina Kinderziekenhuis UMC Utrecht William Schrikker Groep WOKK (cursus Herkennen en Omgaan met Kindermishandeling voor Kinderartsen), Stichting Spoedeisende Hulp bij Kinderen (SSHK)
5.2 Expertgroepen/ adviescommissies In verband met de opgebouwde expertise worden leden van het Team met enige regelmaat gevraagd andere organisaties te adviseren als het gaat om de herkenning en aanpak van kindermishandeling, of om deel te nemen aan commissies, adviesgroepen en expertpanels. In verband met het grote aantal verzoeken kunnen deze niet
13
allemaal gehonoreerd worden. Zo heeft mr.drs. A.H. Teeuw het verzoek deel te nemen aan de Stuurgroep aanpak kindermishandeling van het Ministerie voor Jeugd en Gezin afgewezen in verband met een te hoge werkbelasting en is besloten af te zien van samenwerking met de BMC consultancy Group omdat de doelstelling niet helder geformuleerd werd. Hieronder staat een overzicht van de organisaties waaraan de Teamleden door middel van hun expertise een bijdrage hebben geleverd. 2007 Mw.drs. A.H.Teeuw • Werkbezoek delegatie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan het AMC 2008 Mw.drs. A.H.Teeuw • Deelname aan Werkgroep Zorg van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport betreffende belemmeringen signaleren kindermishandeling in de gezondheidszorg (kwartaalbijeenkomsten) 2009 Mw.drs. A.H.Teeuw • Genodigde werkconferentie “Van pilot naar regulier”. Werkconferentie over de aanpak van vrouwelijke genitale verminking GGD Amsterdam, Den Haag, Eindhoven, Rotterdam, Tilburg en Utrecht samen met Pharos en FSAN, Amsterdam, 3-3-09 • Genodigde Ronde Tafelbijeenkomst “huiselijk geweld en kindermishandeling; op weg naar een projectplan”, (RAAK-uitrol), Amsterdam • Inspectiebezoek Signalering en aanpak Kindermishandeling, interview met inspecteur voor de Volksgezondheid over de werkwijze van het AMC • Panellid Themabijeenkomst Munchhausen by Proxy, Stichting overlevers van Munchhausen by proxy (STOMbp) Rotterdam • Genodigde commissie kwaliteitsindicatoren NVSHA • Lid Landelijke werkgroep Kindermishandeling, Nederlandse vereniging voor Kindergeneeskunde • Advies Augeo Foundation, casuistiek e-learning seksueel misbruik Mw.drs. T.Sieswerda-Hoogendoorn • Advies Augeo Foundation, casuistiek e-learning seksueel misbruik • Genodigde Ronde Tafelbijeenkomst “huiselijk geweld en kindermishandeling; op weg naar een projectplan”, (RAAK-uitrol), Amsterdam Mw. T.P. Zandee-Heldens • Medewerking verleend aan e-learning kindermishandeling op de Spoedeisende Hulp, Augeo Foundation
14
6 Protocollen 6.1 Protocollen Door de leden van het Team Kindermishandeling is, samen met experts van binnen en buiten het AMC, een aantal protocollen ontwikkeld, te weten het protocol kindermishandeling, acute boekje kindermishandeling, acute boekje seksueel misbruik, en het samenwerkingsprotocol AMC-AMK- BJAA-WSG-RvK. De genoemde protocollen worden niet alleen intern veel geraadpleegd, maar ook regelmatig ter inzage gevraagd/ als voorbeeld gebruikt door andere instellingen. De protocollen zijn te raadplegen via de medische bibliotheek van het AMC, en ook gebundeld afgedrukt in een reader. De protocollen zijn onder andere gebruikt door het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, op Curacao en als voorbeeld voor het werkboek kindermishandeling van de Nederlandse Vereniging van Kindergeneeskunde.
15
7 Overig 7.1 Inspectierapport In 2007 en in 2009 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg onderzoek gedaan naar de wijze waarop kindermishandeling gesignaleerd wordt in ziekenhuizen. Het AMC scoorde hierbij twee maal zeer goed. Er werd naar 11 punten gekeken, waaronder het hebben van een beleid op niveau van de Raad van Bestuur, het hebben van een werkgroep kindermishandeling en het hanteren van een protocol. In 2007 scoorde het AMC op 4 punten de maximale score (geborgd) en op 6 punten voldoende (operationeel). Het AMC hoorde op dat moment bij de beste drie ziekenhuizen van Nederland wat betreft de signalering en registratie van kindermishandeling. Naar aanleiding van het landelijk gemiddelde werd een kritisch rapport geschreven, genaamd: ‘Afdeling spoedeisende hulp van ziekenhuizen signaleert kindermishandeling nog onvoldoende: gebroken arm nog te vaak een ongelukje.’ De uitkomst was voor de Inspectie reden om in 2009 een vervolgrapportage uit te brengen. In 2009 scoorde het AMC op 9 van de 11 punten de maximale score (geborgd) en op de overige 2 punten voldoende (operationeel). De onderwerpen die nog geen ‘geborgd’ scoren zijn het invullen van het SPUTOVAMO formulier en het hebben van een scholingsprogramma voor de spoedeisende hulp medewerkers. Beide gebeuren wel in het AMC, maar hebben nog niet de 100% norm bereikt. Het Team Kindermishandeling is druk bezig ook deze punten te optimaliseren. Het invullen van het SPUTOVAMO zal in 2010 digitaal gebeuren, waardoor een hogere score gehaald zal worden. Er is, na het verschijnen van het rapport, veel onderwijs geweest over kindermishandeling aan het personeel van de spoedeisende hulp. Ook is de e-learning kindermishandeling inmiddels verplicht voor het personeel.
7.2 Online aanmeldingssysteem In 2009 is het online meldingsformulier in gebruik genomen. Alle medewerkers van het AMC kunnen hun casus via dit formulier inbrengen in de vergadering. De meldingen worden geregistreerd in een database. In dit programma kan het verloop van de casus bijhouden worden, welke diagnostiek nog verricht moet worden, of er wel/ geen AMK melding heeft plaatsgevonden, en of de casus afgesloten is. Tevens biedt het programma mogelijkheden om jaarrapporten te genereren. Aangezien 2009 een overgangsjaar was, en zowel de oude database als het nieuwe systeem in gebruik was, zal deze mogelijkheid pas vanaf 2010 toegepast worden.
7.3 BIDOC Via de medische bibliotheek van het AMC wordt een digitaal dossier kindermishandeling bijgehouden. Via dit dossier zijn de protocollen en belangrijke telefoonnummers te raadplegen. Hiernaast bevat het dossier onder andere een overzicht van relevante congressen en symposia, recente literatuur, links naar radioprogramma’s, een e-learning over kindermishandeling van de KNMG en een overzicht van de aanwezige handboeken en tijdschriften in de medische bibliotheek. Ook is er en pagina met wet- en regelgeving, met informatie over wetsvoorstellen, wetgeving, kamerstukken, Kamervragen en jurisprudentie met betrekking tot kindermishandeling. Een pagina met links naar uiteenlopende organisaties maakt het mogelijk contact op te nemen met diverse organisaties die zich bezig houden met het onderwerp.
16
7.4 Aanstellen coördinator Zoals uit de hierboven behandelde onderwerpen blijkt neemt de professionaliteit en de naamsbekendheid zowel binnen het AMC als daarbuiten toe. Dit zorgt voor een grote druk op de besproken casuïstiek, en een toegenomen vraag naar het geven van onderwijs door Teamleden door het hele land. Vanuit de overheid is er de vraag naar professionalisering van de aanpak van kindermishandeling binnen ziekenhuizen. Daarom is er in 2009, met financiële steun van de Raad van Bestuur, een basisarts-coördinator aangesteld voor het Team voor 0.7 fte. Kerntaken zijn patiëntenzorg (ook het ondersteunen van anderen hierin), onderwijs en onderzoek. De coördinator is aanspreekpunt voor alle medewerkers binnen het AMC in het geval van vragen over patiënten waar mogelijk kindermishandeling speelt. Medewerkers krijgen advies over hoe de casus zelf aan te pakken, in ernstigere gevallen wordt de casus in overleg met de voorzitter van het Team overgenomen. Advies kan bestaan uit hele praktische tips, zoals ‘welk aanvullen onderzoek is geïndiceerd bij seksueel misbruik?’, juridische adviezen, zoals ‘mag er met de politie overlegd worden bij bewezen kindermishandeling’, maar ook adviezen over hoe met ouders te communiceren indien er een vermoeden van kindermishandeling bestaat. De verantwoordelijkheid voor coördinatie van zorg en follow-up van de geboden adviezen bij de patiënten besproken in het Team ligt bij de coördinator. Hiernaast is zij aanspreekpunt voor andere instellingen die een patiënt willen verwijzen of advies van het Team willen. De vragen voor het verzorgen van onderwijs worden door haar gecoördineerd, en aan een AMC breed scholingssysteem wordt gewerkt. Daarnaast ondersteunt zij studenten en Teamleden bij het opzetten en uitvoeren van onderzoek naar kindermishandeling, en doet in de overige 0.3 fte onderzoek naar radiologische aspecten bij kinderen overleden aan kindermishandeling.
17
8. Financiën 8.1 Financiën In 2007 en 2008 was er nog geen structurele financiële ondersteuning en heeft het team geen kosten gemaakt. Vanaf 2009 is er structurele financiële ondersteuning vanuit de Raad van bestuur van het AMC beschikbaar gesteld. Hiervan wordt het salaris van de basisarts-coördinator betaald (0.7 fte), cursus- en congresbezoek van de teamleden en abonnementen en vakliteratuur. Een volledig financieel overzicht is op te vragen bij de voorzitter van het team.
18
9. Toekomstplannen 9.1 Toekomstplannen algemeen Zoals elders in dit jaarverslag besproken heeft het Team sinds de oprichting in 2004 een enorme groei doorgemaakt; Van 12 besproken vermoedens in 2004, naar 165 in 2009. Leden van het Team worden veel gevraagd voor het geven van onderwijs, en zijn lid van diverse adviesgroepen. Ook het wetenschappelijk onderzoek heeft de laatste jaren gestalte gekregen en zal in de toekomst verder uitgebreid worden. Mede ingegeven door de behaalde successen, de erkenning voor de werkwijze in het AMC vanuit het hele land en gesteund door overheidsbeleid, heeft het Team een groot aantal plannen ontwikkeld voor de toekomst.
9.2 Patiëntenzorg Om voldoende kwaliteit te kunnen blijven bieden en de patiëntenzorg verder te kunnen professionaliseren, moet worden nagedacht over hoe de instroom te reguleren. Het in gebruik nemen van het online meldingssysteem is hierbij een grote stap voorwaarts geweest, omdat de gegevens nu centraal in een database verzameld worden. Nu het onderwerp kindermishandeling bekender is bij medewerkers, en een casus door middel van dit systeem zeer eenvoudig in te brengen is in de Teamvergadering, staan er soms 30 nieuwe casussen per maand op de agenda. Dit zorgt voor een zeer hoge workload bij de vaste kern van Teamleden. Er staat een beleidsdag gepland najaar 2010, om met elkaar van gedachten te wisselen hoe de vergadering efficiënt te houden. Een idee zou kunnen zijn om de vergadering te splitsen, in bijvoorbeeld een vergadering over fysieke kindermishandeling en een vergadering over emotionele mishandeling. Een andere mogelijkheid is meer verantwoordelijkheid bij de adviesvrager te laten en minder casussen over te nemen. Tijdens de beleidsdag zal hierover met elkaar gesproken worden.
9.3 Onderwijs In aansluiting op het vorige kan gesteld worden dat er nog steeds veel vragen van medewerkers zijn over de aanpak van kindermishandeling. Scholing over dit onderwerp blijft noodzakelijk. Op de Spoedeisende Hulp is de e-learning over kindermishandeling inmiddels verplicht en is door het Team een uitgebreide trainingsdag opgezet waarin communicatietraining, SPUTOVAMO en TopTeen onderzoek aan bod kwamen. Ook voor de andere medewerkers van het AMC wil het Team een scholingssysteem opzetten, gericht op functie. Plannen voor de toekomst zijn de mogelijkheden onderzoeken voor het verplicht stellen van de e-learning kindermishandeling voor kinderartsen, arts-assistenten, kinderverpleegkundigen en medewerkers van de psychosociale afdeling van het Emma Kinderziekenhuis. Hiernaast is een communicatietraining in ontwikkeling voor artsen van de poeppoli, om seksueel misbruik bespreekbaar te maken. Deze training zou mogelijk uitgewerkt kunnen worden tot communicatietraining voor alle arts-assistenten. Het onderwijs over kindermishandeling voor de medisch studenten in het nieuwe curriculum Curius is ruimschoots voldoende, toch zijn ook hier nieuwe ontwikkelingen. Er is een casus voor het kleinschalig lijnonderwijs in ontwikkeling. Dit is onderwijs waarbij de studenten in kleine groepen zelfstandig een klinisch probleem uitzoeken, onder begeleiding van een stafarts. Het gaat om een casus van een baby met een onbegrepen bewustzijnsverlies, dat blijkt te berusten op toegebracht schedelhersenletsel. In samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut wordt een keuzemodule ontwikkeld die vanaf september 2010 te volgen zal zijn, en er is een steeds wisselend aanbod van wetenschappelijke projecten voor studenten. Omdat niet alleen kinderartsen, maar alle hulpverleners die met ouders en kinderen werken met kindermishandeling in aanmerking kunnen komen, wil het Team graag de basiskennis, werkwijze van het Team en online meldingssysteem bij alle medewerkers bekend maken. Internisten kunnen te maken krijgen met ouders die een middelenintoxicatie hebben, psychiaters met ouders die een zelfmoordpoging hebben ondernomen, dermatologen met kinderen met vreemde huidafwijkingen; er is eigenlijk geen beroepsgroep die niet met kindermishandeling of zorgelijk ouderschap in aanraking kan komen. Daarom wil het Team een vaste plaats tijdens de introductie voor nieuwe medewerkers. Een mogelijkheid zou zijn een folder over het Team en meldingssysteem in het informatiepakket voor nieuwe medewerkers op te laten nemen, een andere mogelijkheid een presentatie op de maandelijkse welkomstdag. Vanuit hier kan vervolgens gezocht worden naar ingangen om de medewerkers die al in dienst zijn te bereiken. Omdat het congres zo’n succes was is vrijwel direct besloten het congres in 2010 te herhalen. In overleg met medeorganisatoren Augeo Foundation en AMK Amsterdam is gekozen voor het thema ‘Kindermishandeling aanpakken is communiceren en samenwerken’. Op 24 juni zal het congres gehouden worden in het AMC. Er is weer een schitterend programma samengesteld, o.a. prof.dr.P.Adriaenssens zal opnieuw een lezing geven, Frank Groothof speelt zijn voorstelling Peer Gynt deelnemers zullen deze keer uit 25 workshops kunnen kiezen.
19
9.4 Onderzoek NODO studie In Nederland is per 1 januari 2010 de NODO wet (Nader Onderzoek Doodsoorzaak Onverklaard overlijden minderjarigen) van kracht. In deze wet is geregeld dat alle minderjarigen die onverklaard en onverwacht overlijden in het NODO traject terecht komen, waarbij een speciaal opgeleid team van deskundigen beslist of er wel of geen obductie verricht moet worden. Indien ouders weigeren kan dit eventueel via de rechter afgedwongen worden. Het vermoeden is dat door deze wetgeving er meer fatale gevallen van kindermishandeling aan het licht zullen komen. In het Team Kindermishandeling is het idee ontstaan om bij de ouders van kinderen die in dit traject terecht komen, een gestructureerde risico-inventarisatie naar kindermishandeling uit te voeren. Dit voorstel wordt momenteel geschreven en binnenkort aan de NODO commissie voorgelegd.
Huiselijk geweld studie Vanuit de RAAK overleggen met de andere Amsterdamse ziekenhuizen is protocol huiselijk geweld op de Spoedeisende hulp, beleid bij kinderen ontwikkeld. Het vernieuwende aan dit protocol is dat alle kinderen waarvan de ouders zich op de Spoedeisende hulp melden met zorgwekkend gedrag, opgeroepen worden op de kinderpoli. Hier krijgen de ouders uitleg over de gevolgen van hun gedrag op de ontwikkeling van hun kinderen, worden de kinderen nagekeken op andere vormen van kindermishandeling en wordt zo nodig hulp voor het gezin ingeschakeld. In de regio den Haag was al eerder een protocol voor ouders met zorgwekkend gedrag ontwikkeld, daar worden alle kinderen direct gemeld bij het AMK. Vanuit het Team Kindermishandeling AMC is het idee ontstaan het Amsterdamse model te gaan evalueren, en hierbij uiteraard de vergelijking te maken met het Haagse protocol. Financiering voor deze studie wordt momenteel gezocht.
Diverse op te starten onderzoeksprojecten • • • • • •
Incidentie kindermishandeling op de shockroom SEH (studentenproject) Kennis en organisatie rondom kindermishandeling op de HAP’s (studentenproject) Beschrijven alle meldingen bij het Team Kindermishandeling Emotionele verwaarlozing bij kinderen op de polikliniek kindergeneeskunde Screening op seksueel misbruik en andere vormen van kindermishandeling op de poeppoli Validatie dissertatie Dr. S.N. Brilleslijper, kennis en non-verbale communicatie van peuters en kleuters over seksualitieit als indicatie voor seksueel misbruik
20
9.5 Overig Publicatie NTvG Een klinische les over de waarde van een Team Kindermishandeling is ingestuurd naar het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en zal waarschijnlijk begin 2010 gepubliceerd worden.
Meewerken onderzoek kindermishandeling inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) Het Team zal uiteraard weer haar medewerking verlenen aan het onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg naar de signalering van kindermishandeling in ziekenhuizen. Het doel is uiteraard een voortrekkersrol te blijven spelen in de signalering en aanpak van kindermishandeling, en daarom ook op de laatste 2 punten de maximale score te behalen. Het gaat hierbij om het invullen van een SPUTOVAMO formulier bij alle kinderen die zich op de Spoedeisende hulp presenteren, en gestructureerd onderwijs voor het personeel van de Spoedeisende hulp. Het SPUTOVAMO formulier zal medio 2010 digitaal ingevuld worden, waardoor de invulfrequentie omhoog zal gaan. Gestructureerd onderwijs is inmiddels georganiseerd door praktisch onderwijs vanuit het Team (m.n. TopTeen onderzoek) en de verplichte e-learning van the Next Page. Hiernaast zal de signalering van kindermishandeling opgenomen worden in de basisset Prestatie-indicatoren. De inspectie gebruikt de indicatoren bij het preventieve toezicht op ziekenhuizen. Met behulp van de informatie wordt bepaald of er een indicatie is voor nader onderzoek van de IGZ naar bepaalde zorgprocessen in een ziekenhuis. De voorzitter van het TKM was betrokken bij het opstellen van deze prestatie-indicator. De prestatie-indicator stelt het hebben van een Team Kindermishandeling dat minstens 4 maal per jaar bijeen komt en waarin een vertrouwensarts van het AMK zitting heeft als norm. Het Team in het AMC voldoet ruimschots aan deze norm. Ook wordt ziekenhuizen gevraagd het aantal kinderen te tellen dat gemeld wordt bij het Team, en dit af te zetten tegen het aantal poliklinische contacten. Ook deze cijfers kan het Team verzorgen.
Orthopedagoog aantrekken Om het Team verder te professionaliseren is besloten een psycholoog of orthopedagoog aan te trekken. Deze zal zich richten op patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek, maar ook op PR, fondsenwerving en samenwerking met de ketenpartners. Hiervan zullen zowel de medewerkers van binnen het AMC profiteren, als onze externe partners. Er wordt gezicht naar iemand met ruime werkervaring op het gebied van kindermishandeling met een goed overzicht van alle ketenpartners. De psycholoog/ pedagoog zal aanspreekpunt zijn voor de psychosociale afdeling, artsen en andere disciplines met (niet-medische) vragen over mishandeling, aanspreekpunt voor huisartsen en op indicatie gezamenlijk poliklinische patiënten beoordelen met de (kinder-)artsen. Hiernaast zal het opzetten van een AMC breed scholingssysteem aandacht moeten krijgen, de introductie van het TKM tijdens de introductiedag voor nieuwe medewerkers en zal de psycholoog/ pedagoog zelf onderwijs zowel intern als extern verzorgen. Hiernaast zal hij/zij de gelegenheid krijgen zelf wetenschappelijk onderzoek op te zetten, artsassistenten en studenten te begeleiden, de NODO studie uit te werken en een adviserende en ondersteunende tol hebben bij de TopTeen studie. PR en fondsenwerving is een richting waarmee de overige teamleden weinig ervaring hebben, maar waar gezien de huidige ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg een grote taak voor deze psycholoog/ pedagoog ligt weggelegd.
Sponsoring zoeken Zoals hierboven al even werd aangestipt is er voor de activiteiten van het Team financiering van buitenaf nodig. De patiëntenzorg is in principe geregeld, aangezien er een DBC kindermishandeling is. Deze is weliswaar niet kostendekkend, maar dit is een probleem waar alle ziekenhuizen mee kampen en wat in principe geen consequenties heeft voor de activiteiten van het Team. Onderwijs en onderzoek zijn echter posten waarvoor een structurele bijdrage gezicht wordt. Momenteel is er financiering vanuit de Raad van Bestuur vanuit het AMC en vanuit de Lexhanna Stichting. Het TopTeen onderzoek wordt gefinancierd door de Stichting Kinderpostzegels en het onderzoek naar overleden kinderen door het Nederlands Forensisch Instituut. De begroting van het congres staat los van de begroting van het Team Kindermishandeling, hierbij kwam financiële Steun van de Augeo Foundation, Stichting Kinderpostzegels en het Ministerie van Jeugd en Gezin. Projecten waar momenteel financiering voor gezocht wordt zijn o.a. het opzetten van een AMC-breed scholingssysteem voor alle medewerkers (€ 70.000, -), om kindermishandeling op alle afdelingen van het ziekenhuis te kunnen herkennen, communicatietraining voor alle kinderartsen in opleiding (€ 20.000, -), zodat zij leren een vermoeden met ouders en kinderen te bespreken en de aanschaf van een verrijdbare fundoscoop (€ 10.000, -) om oogafwijkingen ten gevolge van schudden te kunnen fotograferen. Ook voor scholing en congresbezoek van Teamleden, lidmaatschap van diverse (internationale) organisaties en een tweejaarlijkse teamdag is geld nodig. Hiernaast zijn er voor de diverse onderzoeksprojecten grote bedragen nodig. Om een promovendus aan te trekken en bijkomende onderzoekskosten te dekken is circa €400.000,- per project nodig. Voor de herhaling van een congres zal weer contact opgenomen moeten worden met bekende en nieuwe financiers. Het Team heeft een start gemaakt met fondsenwerving door in 2009 een Case for Support te schrijven voor Bureau Fondsenwerving van het AMC. In de toekomst zal het Team zelf ook actief op zoek gaan naar sponsoren.
21
Bijlage Onderwijs over kindermishandeling in Curius. Blokonderwijs: Blok 2.1 (Voortplanting en ontwikkeling) Geschiedenis en epidemiologie Lange termijn gevolgen Fysiek geweld Seksueel misbruik Verwaarlozing PCF Huiselijk geweld De rol van de arts/ AMK/ juridische aspecten Blok 3.1 (Aandoeningen van het bewegingsapparaat) • Fracturen Blok 3.2 (Ziekten van het zenuwstelsel) • Hersentraumata • Neurobiologische effecten Blok 3.4 (Psychiatrische stoornissen) KOPP Waarom mishandelen ouders? Behandeling kinderen na trauma Psych. Stoornissen na KM Emotionele KM PCF Blok 3.5 (Ziekte, gedrag en samenleving) Lange termijn gevolgen Plotseling en onverwacht overlijden Medisch ethisch en juridische aspecten Handelen bij signalering
8 uur
1 uur 2 uur
6 uur
4 uur
Grootschalig lijnonderwijs jaar 4 Toneelstuk HomeRun Jeugdtheaterschool zuidoost
2 uur
Kleinschalig lijnonderwijs Module in ontwikkeling ( shaken baby met IC opname)
6 uur
Keuze onderwijs: In ontwikkeling, in samenwerking met het Nederlands Forensisch Instituut Wetenschappelijke stage Diverse projecten, per jaar verschillend, bij de afdelingen kindergeneeskunde (sociale pediatrie) en kinderradiologie
22
