Jaarverslag Stichting Habion

Jaarverslag Stichting Habion

2015

1

Jaarverslag Stichting Habion 2015

Missie Habion Alle kwetsbare senioren een veilig en comfortabel thuis!

Op de voorpagina: Bewoners ‘De Molenhof’ in Zwolle. Het jaarverslag 2015 bevat diverse citaten van bewoners en anderen over het wonen van ouderen.

2

Jaarverslag Stichting Habion

2015

3


Inhoudsopgave 1 2 3

Habion in ’t kort Bestuursverslag Volkshuisvestingsverslag 3.1 Inleiding 3.2 Beleggersfunctie Habion 3.3 Beheer en verhuurfunctie Habion 3.3.1 Samenstelling vastgoedportefeuille 3.3.2 Kwaliteit van het vastgoed 3.3.3 Woningtoewijzing 3.3.4 Betaalbaarheid en huurprijsontwikkeling 3.3.5 Duurzaamheid 3.4 Ontwikkelfunctie Habion 3.5 Betrekken van bewoners, zorgpartners en andere belanghouders 3.5.1 Bewoners 3.5.2 Zorgpartners 3.5.3 Gemeenten en rijksoverheid 3.5.4 Belanghouderbijeenkomsten 3.6 Leefbaarheid 3.7 Financiële continuïteit, risicobeheersing en efficiency 3.8 Verbindingen 3.9 Governance 3.10 De organisatie 4 Experimenten ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’ 4.1 Nieuw leven voor bejaardenhuizen 4.2 De experimenten in 2015 4.3 Methodiek - De røring 4.4 Toekomstige ontwikkeling 5 Verklaring van het bestuur 6 Verslag raad van commissarissen 6.1 Inleiding 6.2 Advies-, toezichts- en werkgeversrol 6.3 Toezichtsvisie en toezichtskader 6.4 Governance 6.5 De raad van commissarissen in 2015 6.6 Toezicht op verbindingen 6.7 Onafhankelijkheid 6.8 Relatie met belanghouders 6.9 Commissies raad van commissarissen 6.10 Samenstelling raad van commissarissen 6.11 Eigen functioneren raad van commissarissen 6.12 (Neven)functies leden raad van commissarissen 6.13 Werkgeversrol 6.14 Verklaring bestede middelen 6.15 Tot slot 7 Verslag klachtencommissie 8 Lijst van gebruikte afkortingen en verklaring enkele begrippen en kleuren

4

5 7 11 11 11 14 14 15 17 19 21 23 25 26 27 27 28 29 30 35 37 39 41 41 42 44 45 47 49 49 49 50 51 53 55 55 55 56 58 59 61 64 65 65 67 69

1 Habion in ’t kort Kerncijfers (op basis van geconsolideerde gegevens, inclusief bezit VOF Habion Amaris De Veste): 2015

2014

2013

2012

Aantal zelfstandige woningen

5.534

5.143

4.918

4.825

Aantal verzorgingshuizen

67

67

65

Aantal verpleeghuizen

19

19

Aantal onzelfstandige eenheden (eenheden in verzorgings- en verpleegtehuizen)

5.142

5.191

5.143

5.190

Overige eenheden (parkeerplaatsen etc.)

4371

175

142

134

Totaal aantal eenheden

11.113

10.509

10.203

10.150

Huuromzet

€ 73,9 miljoen

€ 71,2 miljoen

€ 69,5 miljoen

€ 66,3 miljoen

Onderhoudsuitgaven

€ 14,0 miljoen

€ 14,9 miljoen

€ 13,8 miljoen

€ 14,1 miljoen

Aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen

203

225

97

165

Aantal opgeleverde zorgeenheden

49

48

32

109

Klanttevredenheid over woning

7,8

8,0

Eigen vermogen

€ 120,1 miljoen

€ 104,4 miljoen

Jaarresultaat (voor belasting)

€ 20,4 miljoen

-/- € 29,5 miljoen € 14,6 miljoen

€ 0,9 miljoen

Solvabiliteit (eigen vermogen/totaal vermogen, op basis van bedrijfswaarde)

35%

28%

30%

€ 145,0 miljoen € 130,9 miljoen 29%

Enkele hoogtepunten • Bewoners van ouderenwoningen van Habion gaven hun woning gemiddeld het rapportcijfer 7,8. • De visitatiecommissie oordeelde dat Habion een presterende en innovatieve corporatie is met een vernieuwende aanpak van de huisvesting van kwetsbare ouderen. De belanghebbenden geven Habion een 7,1. • Habion trok veel landelijke aandacht in de media met de experimenten Bejaardenhuis een 2e jeugd: • Artikelen in Aedes-magazine op 28 februari en 30 juni 2015 over de experimenten Bejaardenhuis een 2e jeugd. • Op 2 juli 2015 verscheen in dagblad Trouw een paginagroot artikel onder de kop ‘oud worden in eigen dorp met woonzorgcoöperatie’ over de aanpak van het verzorgingshuis De Benring in Voorst. • Op 29 augustus 2015 deed het NOS journaal verslag van de ontwikkelingen in het wonen van ouderen naar aanleiding van het verzorgingshuis De Molenhof in Zwolle. • Op dinsdag 13 oktober was de directeur van Habion Peter Boerenfijn in de nieuwuitzending van BNR Nieuwsradio te gast om uitleg te geven hoe Habion verzorgingshuizen opnieuw uitvindt. • Platform 31, een netwerkorganisatie voor stad en regio, nam onze experiment Bejaardenhuis een 2e jeugd in Voorst op in de publicatie ‘Transformatie zorgvastgoed, tien praktijkvoorbeelden. 1

e toename van de overige eenheden in 2015 ten opzichte van 2014 is het gevolg van een actualisatie D van de administratie, waarbij de garages en parkeerplaatsen die eerder niet apart waren vastgelegd (maar als behorend bij een woning) nu wel apart zijn geregistreerd.

5


• Minister Blok, minister voor Wonen en Rijksdienst, bracht een bezoek aan de locatie De Benring in Voorst, om op die manier verder te worden geïnformeerd over de stand van zaken van de experimenten Bejaardenhuis een 2e jeugd. • In 2015 leverden we 203 nieuwe woningen op in de plaatsen Oudewater, Amsterdam en Rotterdam. • We kochten 212 bestaande woningen voor ouderen van woningcorporatie SSH in Utrecht. • We verhuurden onze eerste woningen in het gebouw Jeruzalemstaete in de wijk Tuindorp Frankendael in Amsterdam. • We kochten in Hilversum turn-key het nog te realiseren gebouw 2 in de ontwikkeling Nieuw Zuid. Dudok Wonen ontwikkelt daar voor Habion 42 zorgwoningen en een restaurant. Habion gaat dit gebouw verhuren aan zorgorganisatie Amaris. In 2017 kunnen de eerste ouderen met een zorgvraag er wonen. • Er namen vanaf december 2014 38 verzorgingshuizen deel aan de Energiestrijd. In 2015 bleek dat zij gemiddeld 16% wisten te besparen op het energieverbruik, met behoud van comfort en zonder voorinvestering.

Verantwoordingskader Op 1 juli 2015 is de gewijzigde Woningwet en is het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 (BTIV) in werking getreden. De oude Woningwet en het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH) zijn komen te vervallen. Omdat het voor een heldere verantwoording niet goed mogelijk is om gedurende een verslagjaar een nieuw regime toe te passen, geven de Woningwet en het BTIV aan dat het BBSH voor de verslaggeving over 2015 van toepassing blijft.

‘De bewoners zijn in dit gebouw niet te gast bij de zorg, de zorg is te gast bij de bewoners.’

6

2 Bestuursverslag Immer veranderende omgeving Ook 2015 voldeed perfect aan de verwachting van een in hoog tempo continue veranderende omgeving. De constante factor en het bestaans recht van Habion als landelijk werkende en in ouderenhuisvesting gespecialiseerde woning corporatie zijn de bewoners en de lokale samenleving. Door het regeringsbeleid van het scheiden van wonen en zorg komen ouderen op steeds hogere leeftijd bij ons wonen. De gemiddelde leeftijd van de bewoners van onze woningen bedraagt circa 81 jaar. Voor de bewoners van onze zorgeenheden ligt dat nog hoger. Door de vergrijzing en het rijksbeleid zien we de vraag naar specifieke en betaalbare woonvormen voor ouderen toenemen. Tegelijkertijd merken we ook dat het traditionele verzorgingshuis voor veel ouderen en hun naasten geen wenkend perspectief is. In 2012 zijn we een experiment gestart onder de noemer ‘Bejaardenhuis een tweede jeugd” (www.een2ejeugd.nl). Doel van het experiment is om samen met bewoners, de lokale samenleving en zorgpartners bestaande verzorgingshuizen niet te slopen, maar opnieuw uit te vinden en daarmee de dichotomie tussen “thuis’ en “tehuis” te doorbreken, met de bedoeling de stap van zelfstandig thuis wonen naar zo zelfstandig mogelijk samen te wonen te verkleinen. Met vallen en opstaan faciliteren we zo concreet mogelijk de transformatie van de verzorgingsstaat. Wensen en samenredzaamheid van ouderen en de lokale samenleving staan daarbij voorop. Werkendeweg heeft Habion een methode ontwikkeld die lijkt aan te slaan. Op basis van de ervaringen op vijf locaties is in 2015 na het niet doorgaan van de beoogde samenwerking met Woonzorg Nederland besloten om deze experimenten en de bijbehorende werkwijze

tot beleid te benoemen met als doel de transformatie van de ouderenhuisvesting te verbeteren, te versnellen en te versimpelen. Daarmee is Habion behalve kenniscentrum en specialist voor veel lokale partners en partijen zelf ook een in hoog tempo veranderende omgevingsfactor geworden. Van vastgoed leverancier aan de zorg transformeren we immers naar een organisatie die de lokale samenleving uitdaagt en faciliteert bij het zelf vormgeven van het oud worden. Prestaties Vrij naar oud staatssecretaris van Volkshuisvesting wijlen Jan Schaeffer zou ik willen opmerken “in beleid kun je niet wonen”. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de prestaties die je als woning corporatie levert. Wat dat betreft mogen we trots terug kijken op 2015. Bewoners geven hun woning als gemiddeld rapportcijfer een 7,8. Bovengemiddeld waarderen bewoners het gevoel van veiligheid, de toegankelijkheid van hun woning en de nabijheid van zorg. Door gewijzigde wetgeving en bezuinigingen op de zorg is enige jaren geleden besloten om de toewijzing van woningen niet langer door zorgpartners te laten uitvoeren maar deze onder te brengen bij professionele vastgoedmanagers. We zien de tevredenheid over de dienstverlening licht terug lopen. Dat is waarschijnlijk te verklaren uit het feit dat de zorgpartners 7x24 op een locatie aanwezig zijn en de vastgoedmanagers op afstand opereren. Opvallend is dat het internetgebruik onder bewoners nauwelijks onder doet voor andere leeftijdscategorieën. Daarom zullen we de komende jaren stevig inzetten op het digitaliseren van onze dienstverlening.

7


‘We blazen bejaardenhuizen niet op, maar blazen ze nieuw leven in.’

In 2015 heeft de vierjaarlijkse visitatie plaats gevonden. De visitatiecommissie oordeelde dat Habion een presterende en innovatieve corporatie is met een vernieuwende aanpak van de huisvesting van kwetsbare ouderen. De belanghebbenden geven Habion een 7,1 waarbij met name de inspanningen en ervaringen rond de experimenten als zeer positief zijn ervaren. Vanzelfsprekend kunnen er ook zaken beter. Zoals de ‘Plan, Do, Check, Act – cyclus”. Daar hebben we in 2015 een voorzet voor gedaan onder het motto “iets meer systeem, blijven presteren”. In het jaarverslag 2014 schreven we de verwachting op dat we in 2015 ruim 200 nieuwe woningen zouden opleveren. Dat is gelukt, waarbij de opening van “Jeruzalemstaete” in Amsterdam is gevierd met de ontmoeting van bewoners en betrokkenen van alle experimenten locaties. Ook aanwezig waren de bewoners van de 212 door Habion verworven woningen in Utrecht. De Stichting Studentenhuisvesting in Utrecht verhuurde deze woningen aan ouderen. Door de verkoop aan Habion kreeg onze collega corporatie de mogelijkheid te investeren in studentenhuisvesting. In 2015 is door Habion € 39,1 miljoen geïnvesteerd in nieuwbouw (inclusief omzettingen van zorgeenheden naar woningen), we acquireerden voor € 18,0 miljoen woningen, pleegde voor € 14,0 miljoen onderhoud en hebben € 7,4 miljoen afgeboekt om de huren betaalbaar te houden. In het jaarverslag over 2014 schreef ik dat de financiële positie van Habion gezond is en dat het negatieve resultaat over 2014 vooral veroorzaakt werd door boekhoudkundige oorzaken en dat de operationele kasstroom positief is.

8

In tegenstelling tot 2014 is het jaarresultaat over 2015 ruim positief waarbij we met een vergelijkbare prudentie hebben gekeken naar de financiële prestaties van het onderliggende vastgoed. De waarderingsmethodieken die in de sector gebruikt worden zijn niet eenduidig. Dat leidt tot dit soort ongerealiseerde, want boekhoudkundige schommelingen van de sturingsparameters. De verwachting van Habion is dat dit bij de in 2016 in te voeren wettelijke verplichting tot waardering op marktwaarde in verhuurde staat niet beter gaat worden. De vergelijking met de verplichting voor pensioenfondsen om tegen actuele waarde te waarderen dringt zich op. Die heeft immers tot forse uitslagen in de dekkingsgraden geleid. Mede door het specifieke karakter van het zorgvastgoed van Habion en het aandeel daarvan in de totale portefeuille (46% in eenheden) in combinatie met de afspraak met het voormalige Centraal Fonds voor de volkshuisvesting om zeer prudent en daarmee zeer specifiek te waarderen heeft er in 2015 toe geleid dat de nieuwe Autoriteit Woningcorporaties op basis van een generieke beoordeling van het financiële resultaat over 2014 heeft besloten tot nader onderzoek en een voorlopige interventie om geen nieuwe projecten te verwerven. Naar verwachting zal in de loop van 2016 duidelijk worden of de specifieke positie van Habion ook tot een specifieke beoordelingsmethodiek leidt. Van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw heeft Habion in 2015 een onveranderd positieve waardering gekregen.

Mooie dingen in 2015 In onze veranderende wereld gebeuren ook hele mooie dingen. Zo werd in de zomer van 2015 op één van de experimentlocaties, waar bewoners expliciet hadden gevraagd om verjonging, een baby geboren. De bewoners zijn overwegend blij met de vijf studentes en de pasgeboren zoon van één van hen. In Voorst heeft de woonzorgcoöperatie de smaak te pakken om zelf het eigenaarschap van het gebouw in te vullen. Samen met Urgenda werd een crowdfunding opgezet om € 160.000 op te halen voor zonnepalen op het dak. In zes weken was het resultaat daar onder het motto “zon op zorg”. Ontroerend is de oproep van één van de bewoners (https://www.zonnepanelendelen.nl/ project/debenring/project-update/zon-op-zorgvan-start). Vanzelfsprekend brengen we vanuit Habion dit resultaat ook onder de aandacht bij de andere experimentlocaties. En met Urgenda kijken we of we na de energiestrijd een zon op zorg actie kunnen starten. De belangrijkste conclusie van de experimenten in de verzorgingshuizen is dat het niet gaat om stenen, plattegronden en verbouwen maar juist het anders gebruiken van het gebouw om een aantrekkelijk perspectief aan ouderen te bieden. Eenzaamheid vervang je niet door nieuwe stenen. In Apeldoorn hebben we de renovatie van een woongebouw gecombineerd met deze les van de experimenten. Samen met bewoners hebben we gezocht naar wat er nodig is om een gezellige en veilige omgeving te creëren om zo lang mogelijk zo zelfstandig mogelijk te blijven wonen. Ook hier staan de bewoners aan het roer en faciliteert Habion het proces. Loslaten zonder het uit je handen te laten vallen.

Ook hebben we het initiatief genomen om Kenniscafé’s voor bestuurders en medewerkers van gemeenten te organiseren. Omdat we in wel ruim 70 gemeenten werkzaam zijn merkten we dat nieuwe wetgeving op het gebied van woonruimteverdeling en het scheiden van wonen en zorg (decentralisatie budgetten en verantwoordelijkheden naar gemeenten) tot veel vragen leiden. In 2015 hebben we drie goed bezochte en hooggewaardeerde Kenniscafé’s georganiseerd. De belangrijkste conclusie is dat als je elkaar goed begrijpt je samen mooie dingen kunt doen om ouder wordend Nederland ook in de veranderende wereld op een veilige en respectvolle manier te faciliteren. Tenslotte Het is te vroeg om te beoordelen of de nieuwe Woningwet nu helpt of juist belemmert bij het werk waar we als woningcorporaties voor staan. Wat blijft is het met inachtneming van weten regelgeving innovatief en prestatiegericht blijven zoeken naar oplossingen voor mensen die kwetsbaar zijn en zelf niet in staat zijn in passende huisvesting te voorzien. Wat Habion betreft geldt ook hier “iets meer systeem en blijven presteren”. Als directeur bedank ik de medewerkers van Vastgoed zorgsector die zich in het belang van het wonen van ouderen in Nederland ook in 2015 voor Habion hebben ingezet om adequaat in te spelen op de (woon)wensen van onze bewoners en lokale samenleving. Peter Boerenfijn, directeur-bestuurder Houten, 12 april 2016

9


10

3 Volkshuisvestingsverslag 3.1 Inleiding Alle kwetsbare ouderen een veilig en comfortabel thuis! Dat is de missie van Habion. Habion zien wij als een maatschappelijke belegger in duurzame huisvesting voor kwetsbare ouderen met een laag inkomen. Door het actief managen van onze vastgoedportefeuille zorgen we voor een optimaal rendement, waarmee we de kwaliteit, leefbaar heid en betaalbaarheid van ons vastgoed kunnen garanderen. Strategie Habion De strategie van Habion om in te kunnen spelen op nieuwe tijden op het gebied van de huisvesting van ouderen is gebaseerd op de volgende pijlers: • Klantoriëntatie: niet de zorgaanbieder, maar de kwetsbare oudere is onze klant. • Vastgoedoriëntatie: we realiseren woningen voor ouderen. Dat zijn woningen die eenvoudig aan te passen zijn voor het bieden van zorg. In woongebouwen waar comfort, veiligheid en gezelligheid gegarandeerd zijn. • Portefeuilleoriëntatie: we denken als maatschappelijk belegger. • Vastgoedmanagementoriëntatie: van technisch beheer naar vastgoed- en assetmanagement.

Om onze missie te kunnen realiseren, onderscheidt Habion de volgende kernfuncties: • Beleggersfunctie • Verhuur- en beheerfunctie (asset & klantmanagement) • Ontwikkelfunctie De beleggersfunctie binnen Habion stuurt op de financiële en maatschappelijke prestaties van het vastgoed. De ontwikkelfunctie (her)ontwikkelt dit vastgoed. Via de beheersfunctie dragen we zorg voor een optimale exploitatie en klanttevreden heid binnen de kaders van het geldende portefeuillebeleid. In de volgende paragrafen worden de diverse functies nader toegelicht.

Onderzoek samenwerking met Woonzorg Nederland Habion heeft in 2015 gesprekken met Woonzorg Nederland gevoerd om de meerwaarde na te gaan van samenwerking tussen beide organisaties. Bestuur en raad van commissarissen besloten geen samen werking met Woonzorg Nederland aan te gaan, vanwege het ontbreken van voldoende draagvlak voor een dergelijke samenwerking.

3.2 Beleggersfunctie Habion Strategische doelstelling: •H abion beschikt over een vastgoedportefeuille met een gunstig risico-rendementsprofiel en een hoge maatschappelijke bijdrage Doelen 2015

Mate van realisatie

1 Vastgoedwaarderingen op marktwaarde geactualiseerd 2 Inzichtelijk maken risicorendementsprofiel vastgoed portefeuille 3 Inzichtelijk maken maatschappelijk rendement vastgoed portefeuille 4 Actualisatie strategische doelstellingen 5 Samenstellen dispositieportefeuille 6 Opzetten informatiecentrum Habion Doelen 2016 1 Inzichtelijk maken risico-rendementsprofiel vastgoedportefeuille 2 Actualisatie vestigingskader 3 Actualisatie dispositiebeleid 4 Samenstellen dispositieportefeuille 5 Opstellen woonlastenbeleid 6 Actualisatie sturing op maatschappelijk rendement

De beleggersfunctie binnen Habion zorgt voor een gerichte sturing op de financiële en maatschappelijke prestaties van de vastgoed portefeuille. Dat doet zij door kaders en richt lijnen voor de ontwikkelaar en assetmanager te stellen.

11


Vanuit de beleggersrol bereiden we de strategie van de corporatie voor, formuleren we rendementseisen en ontwikkelen we beleids instrumenten. Voorbeelden daarvan zijn een programma van eisen, taxatierichtlijnen, huur beleid, acquisitiestrategie en duurzaamheids doelstellingen. Wij rapporteren onder meer over direct rendement, indirect rendement, maatschappelijk dividend en klanttevredenheid. Hierdoor zijn we in staat onze vastgoed portefeuille actief te managen. Op deze manier verbetert het risico-rendementsprofiel en realiseren we een optimale portefeuillesamen stelling. De beleggingscommissie Wanneer Habion wil investeren in de (her) ontwikkeling, acquisitie of verkoop van vastgoed leggen we de plannen hiervoor ter advisering voor aan onze beleggingscommissie. Deze commissies staat onder leiding van een externe onafhankelijke voorzitter, de heer ir. C.E.C. de Reus. De directeur beslist uiteindelijk op basis van het advies van de beleggingscommissie en legt daar verantwoording over af aan de raad van commissarissen. Op deze wijze borgen we zorgvuldige besluitvorming.

De social impact scorecard brengt onze maatschappelijke bijdrage op vijf dimensies in kaart. De totale maatschappelijke bijdrage drukken wij vervolgens uit in een rapportcijfer, waarbij de norm (m.a.w de “grenswaarde”) een 7 is. In het portefeuillemodel wordt de maatschappelijke bijdrage vervolgens afgezet tegen het risico/rendementsprofiel. Dit is schematisch weergegeven in onderstaande figuur.

Risico rendement profiel gunstig

3

4

1

2

grenswaarde ongunstig laag

grenswaarde

hoog

Maatschappelijke bijdrage Habion als maatschappelijk belegger Habion is een maatschappelijk belegger. Daarbij zoeken wij op portefeuilleniveau naar de juiste balans tussen het het risico/rendementsprofiel en de maatschappelijke bijdrage van ons vastgoed. Het risico/rendementsprofiel wordt bepaald door het verwacht rendement te delen door de rendementseis. Om de maatschappelijke bijdrage van ons vastgoed te beoordelen hebben wij in 2015 een “social impact scorecard” ontwikkeld, die wij voor ieder object in onze portefeuille hebben opgesteld.

12

Het model stelt ons in staat om heel gericht te sturen op waardecreatie: zowel financieel als maatschappelijk. Het doel is om zoveel mogelijk objecten in portefeuille te hebben die in het vierde kwadrant van bovenstaande figuur gepositioneerd zijn. Er zullen ook objecten zijn die in het tweede kwadrant (een minder gunstig risico/rendementsprofiel maar een hoge maatschappelijke bijdrage) of in het derde kwadrant (een gunstig risico/rendementsprofiel maar een beperktere maatschappelijke bijdrage) vallen. Objecten die in het eerste kwadrant vallen, en waarbij geen mogelijkheden zijn voor verbetering komen in aanmerking voor verkoop.

‘Ik ben hier echt aan mijn tweede jeugd begonnen. Ik ben 72, maar ik voel me 27.’

Leren van anderen: de IPD Corporatie Vastgoedindex Habion wil de prestaties ten aanzien van het vastgoed graag vergelijken met die van andere partijen. Om daarmee inzicht te krijgen en de prestaties verder te verbeteren. De effecten van ons investeringsbeleid benchmarken we daarom via de IPD Corporatie Vastgoedindex. IPD analyseert de bijdrage van de verschillende vastgoedobjecten aan het behaalde financiële en maatschappelijke resultaat, vergelijkt de resultaten tussen corporaties onderling en maakt vergelijking met andere spelers in de vastgoed markt mogelijk. Uit de benchmark-resultaten van 2014, die in 2015 werden gepubliceerd, bleek onder meer dat: • de benchmark een totaalrendement van 6% liet zien. Het totaalrendement van de vastgoedportefeuille van Stichting Habion bedroeg -/- 11,1%. Dit negatieve rendement is het gevolg van afwaardering van de portefeuille. Deze afwaardering vond voornamelijk plaats in het zorgvastgoed. Belangrijkste oorzaak hiervoor is het negatieve effect van het specifieke overheidsbeleid op de waarde van zorgvastgoed. Overigens liet de benchmark voor het eerst sinds 2011 een positieve waardeontwikkeling zien. • Habion in 2014 4,3% van de waarde van haar vastgoed aan de transformatie van de portefeuille besteedde. Dat is fors hoger dan de benchmark (0,8%). • bij Habion de totale exploitatielasten (bestaande uit onderhoudskosten, verhuurkosten en vaste kosten) 27,5% van de huuropbrengsten bedroegen. Dit is een verslechtering ten opzichte van het jaar daarvoor, toen de exploitatielasten nog 25,1% bedroegen.

De stijging van de exploitatiekosten van Habion ligt in lijn met de stijging van de exploitatielasten van de benchmark. De lastenstijging wordt met name veroorzaakt door een toename van de verhuurdersheffing. • Habion in 2014 van alle deelnemende corporaties (zoals ook in eerdere jaren) de laagste exploitatielasten had. De corporaties in de benchmark besteedden gemiddeld 45 cent van elke euro huuropbrengst aan exploitatie lasten. Bij Habion was dat 27,5 cent. Habion en transparantie Habion vindt transparantie van belang. Om te kunnen leren van anderen en een bijdrage te leveren aan een verdere professionalisering van de sectoren waar we actief zijn. We nemen daarom deel aan: • de IPD Corporatie Vastgoedindex; • de Aedes-benchmark; • visitatie • het initiatief Watkostdebouwvaneenhuurwoning. In 2015 traden we ook toe tot StiVAD (Stichting Vastgoeddata). Deelnemende vastgoedeigenaren in StiVAD melden 50 kenmerken van hun beleggings transacties aan dit landelijke register en werken zo aan meer markttransparantie en verdere professionalisering. De StiVAD deelnemers, waaronder ook taxateurs, krijgen via het register inzicht in de verrichte beleggingstransacties, waarmee zij onder andere taxaties op marktwaarde beter kunnen onderbouwen en tot betere verantwoorde portefeuillebeslissingen kunnen komen.

13


3.3 Beheer en verhuurfunctie Habion

Bij de zelfstandige woningen gaat het vaak om appartementen of aanleunwoningen in de nabijheid van een zorgcentrum. Enkele woningen zijn zelfstandige seniorenwoningen in de wijk. De zorgeenheden zijn onzelfstandige woningen en betreffen appartementen en kamers voor verzorging (4.410 eenheden) en verpleging (732 eenheden). De overige eenheden betreffen vooral winkelruimtes, garages en parkeer plaatsen. De toename hiervan in 2015 ten opzichte van 2014 is het gevolg van een actualisatie van de administratie, waarbij de garages en parkeerplaatsen die eerder niet apart waren vastgelegd (maar als behorend bij een woning) nu wel apart zijn geregistreerd.

3.3.1 Samenstelling vastgoedportefeuille Strategische doelstelling: • Habion beschikt over een vastgoedportefeuille met een gunstig risico-rendementsprofiel en een hoge maatschappelijke bijdrage Doelen 2015

Mate van realisatie in 2015

1 Aandeel zelfstandige woningen in totale vastgoedportefeuille ≥ 50% Doelen 2016 1 Per locatie risico-rendementsprofiel en maatschappelijke bijdrage vaststellen

Habion is in Nederland in 71 verschillende gemeenten actief. In die gemeenten verhuren we op 160 locaties woningen (2014: 153), op 67 locaties verzorgingshuizen (2014: 67) en op 19 locaties verpleeghuizen (2014: 19). Habion heeft als strategie het aantal woningen uit te breiden ten opzichte van het aantal zorgeenheden. Onderstaande tabel over de ontwikkeling van de samenstelling van de vastgoedportefeuille illustreert de mate van realisatie van deze strategie.

Habion verhuurt woningen in diverse huur klassen. 88% daarvan verhuurt Habion als sociale huurwoning. De gemiddelde huurprijs van een woning bedroeg eind 2015 € 569,65 (excl. servicekosten en incassokorting). Dat is 80% van de liberalisatiegrens.

Vastgoedportefeuille Habion per 31.12.14 (inclusief eenheden in verbindingen) Eenheden

2015

2014

2013

2012

2011

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Zelfstandige woningen

5.534

50%

5.143

49%

4.918

48%

4.825

48%

4.660

47%

Zorgeenheden

5.142

46%

5.191

49%

5.143

51%

5.190

51%

5.151

52%

437

4%

175

2%

142

1%

135

1%

134

1%

Overige eenheden Totaal

11.113

100% 10.509 100% 10.203 100% 10.150 100%

9.945 100%

Indeling zelfstandige woningen naar huurklasse (in %) Sociaal

Huurklasse Goedkoop (in 2015: tot en met € 403,06)

2015 4%

2014 4%

2013 4%

2012 5%

2011 6%

Betaalbaar (in 2015 van € 403,06 tot en met € 618,24)

71%

71%

70%

73%

76%

Bereikbaar (in 2015: vanaf € 618,24 tot en met € 710,68)

13%

13%

14%

12%

18%

12%

12%

12%

10%

0%

100%

100%

100%

100%

100%

Vrije sector Boven liberalisatiegrens (in 2015: > € 710,68) Totaal

14

3.3.2 Kwaliteit van het vastgoed Strategische doelstelling: •H et onderhoudsniveau van het vastgoed is passend bij de prijs-kwaliteitsverhouding van het vastgoed Doelen 2015 Mate van realisatie in 2015 1 Onderhoudsuitgaven: € 14,9 miljoen 2 Uitvoeren pilot bepalen conditiemeting

€ 14,0 miljoen De pilot is afgerond en zal in 2016 leiden tot beleidsvoorstel

Doelen 2016 1 Beoogde onderhoudsactiviteiten gerealiseerd 2 Onderhoudsbeleid afstemmen op strategisch doel (doorexploiteren, transformeren of verkopen) 3 Verbeterplan brandveiligheid uitgevoerd

Nieuwe woningen en zorgvastgoed Habion beschikt over een Programma van Eisen (PvE) voor nieuwbouw twee- en driekamer woningen. Kern van dit programma is dat we woningen realiseren voor kwetsbare ouderen waar zorgpartners alle vormen van zorg kunnen leveren, op locaties waar ouderen graag willen wonen, nu en in de toekomst. Het PvE blijft echter niet beperkt tot de woning zelf, maar geeft ook een belangrijk kader mee voor de dienstverlening specifiek gericht aan de doelgroep. Deze dienstverlening bieden wij niet zelf, maar biedt wel ondersteuning bij het dagelijks leven en het brengen van reuring in het gebouw. Zo willen wij bewoners ruimte bieden voor ontmoeting, activiteiten, samen redzaamheid en gezelligheid. Habion hanteert als beleid om alle nieuwe woningen behalve aan het eigen Programma van Eisen ook aan het landelijk label WoonKeur te laten voldoen. WoonKeur is het certificaat voor woontechnische kwaliteit. Het certificaat wordt afgegeven aan woningen die een voldoende niveau aan gebruikskwaliteit, toegankelijkheid, flexibiliteit en aanpasbaarheid bezitten.

Een belangrijk aspect is dat een WoonKeurwoning levensloopbestendig is. Habion verhuurt via vastgoedmanagers Habion verhuurt haar woningen via vastgoed managers. Dat doen wij ondermeer omdat de huurder ons toch dichtbij kan vinden, ook al zijn wij landelijk actief. Vanzelfsprekend stellen wij kwaliteitseisen aan onze vastgoedmanagers, bijvoorbeeld ten aanzien het voldoen aan weten regelgeving, overleg met bewoners(organisaties), deskundigheid en verantwoording.

Onderhoud bestaande woningen en zorgvastgoed Uit de jaarlijkse klanttevredenheidsmetingen blijkt dat onze bewoners van onze woningen hun woning gemiddeld met een 7,8 waarderen en de bewoners van ons zorgvastgoed hun eenheid met een 7,7 waarderen. Dit is een mooie waardering van onze klant, maar we blijven ernaar streven om continu de tevredenheid van onze bewoner en de dienstverlening te verbeteren. De tevredenheid van onze bewoners wordt mede beïnvloed door het onderhoud. In 2015 besteedde Habion in totaal € 14,0 miljoen (2014: € 14,9 miljoen) aan het onderhoud van haar woningen en zorgvastgoed. In onderstaande tabel is dit nader toegelicht. Onderhoudsuitgaven Habion in 2015(x € 1 miljoen) Onderhoud

Zelfstandige woningen

Zorg eenheden

Totaal

Planmatig onderhoud

5,9

2,6

8,5

Contractonderhoud

1,1

1,2

2,3

Klachtonderhoud

1,4

1,4

2,8

Doelgroeponderhoud

0,1

0,2

0,3

Totaal

8,6

5,4

14,0

15


‘Ik wil vooruitleven en niet nog eens verhuizen omdat mijn zorghuis moet sluiten. Dat kan hier.’

Habion kent vier soorten onderhoud: planmatig onderhoud, contractonderhoud, klachtonderhoud en doelgroeponderhoud. Planmatig onderhoud betreft onderhoudswerkzaamheden op basis van de meerjaren onderhoudsplanning, bijvoorbeeld schilderwerk. Preventief contractonderhoud betreft jaarlijks terugkerend onderhoud van de technische installaties waarvoor Habion onderhoudscontracten heeft afgesloten. Klachtonderhoud betreft het niet geplande dagelijkse onderhoud op verzoek van de klant. Bij doelgroeponderhoud gaat het om het verbeteren van de woonkwaliteit en duurzaam heid van het bezit, met het oog op de kwetsbaar heid en specifieke behoeften van onze doelgroep. Zo’n 90% van het doelgroeponderhoud betreft voorzieningen voor brandveiligheid. Ook voor zieningen voor legionellabestrijding vallen er onder. Habion heeft geen eigen werkorganisatie en dus ook geen eigen onderhoudsmedewerkers in dienst. Lokale onderhoudsbedrijven voeren het onderhoud in opdracht van Habion uit. In 2016 starten we met het prestatiegericht aanbesteden van ons onderhoud. Brandveiligheid De bewoners van onze woningen en ons zorgvastgoed zijn in de regel wat moeilijker ter been. Bij brand of ander gevaar kost het hen meer tijd om naar een veilige plek te kunnen gaan. Habion vindt een goede brandveiligheid die vaak uitstijgt boven de wettelijke normen van onze woningen en ons zorgvastgoed dan ook van groot belang. De brandveiligheid van het zorgvastgoed hebben wij in een eerdere fase reeds verbeterd en in overeenstemming gebracht met tenminste de geldende weten regelgeving.

16

Om de brandveiligheid van onze woningen te verbeteren hebben we in 2012 besloten de brandcompartimentscheidingen daar waar nodig aan te passen. De werkzaamheden daarvoor voeren we in de periode 2013-2016 uit. In veel gevallen realiseren we daarbij een hoger niveau dan wettelijk geëist. Dit komt hoofdzakelijk doordat onze brandtechnische oplossingen, standaard een hogere brandwerendheid hebben dan wettelijk voorgeschreven. In 2015 lieten we een externe partij een audit uitvoeren op de brandveiligheid van een deel van ons vastgoed. Conclusie van de audit is dat de brandveiligheid in bouwkundig opzicht op orde is, met enkele kleinere verbeterpunten. Wel zijn er aandachtspunten aan de organisatorische kant. Deze hebben ondermeer betrekking op de digitale beschikbaarheid van rapporten en logboeken voor bijvoorbeeld de brandweer. Daarnaast is als aandachtspunt geformuleerd de rol van de gebruiker, oftewel de zorgorganisaties en bewoners. De aandachtspunten zijn te herleiden naar de wijze waarop het gebouw wordt gebruikt en hoe er om wordt gegaan met brandveiligheidsvoorzieningen door de gebruiker. Hoewel dit strikt genomen buiten de verantwoordelijkheid van Habion ligt, is hier voldoende aanleiding tot verdere afbakening dan wel verduidelijking. Naar aanleiding van de geconstateerde aandachtspunten is een verbeterplan opgesteld dat we in 2016 uitvoeren. Legionellabestrijding De bewoners van onze woningen en ons zorg vastgoed zijn vanwege hun leeftijd vaak kwets baar bij een legionellabesmetting. Om die reden: • laten wij door een gespecialiseerd bedrijf jaarlijks bij alle instellingen met bewoners met een verhoogd risico op legionella besmetting nagaan of de beheermaatregelen door de huurder (zorginstelling) correct worden uitgevoerd.

De resultaten bespreken we natuurlijk met onze zorgpartner. • zijn we in 2013 nagegaan welke woon complexen hun water betrekken vanuit een naastgelegen verzorgingshuis. Sinds het van kracht worden van het Drinkwaterbesluit vallen deze objecten voor wat betreft de legionellabestrijding ook onder de instellingen met bewoners met een verhoogd risico op legionella besmetting. • Voor alle instellingen met bewoners met een verhoogd risico op legionella besmetting is al eerder een risico-inventarisatie met een beheersplan opgesteld. Op basis van deze beheersplannen zijn, daar waar nodig, aanpassingen aan de waterleidinginstallatie uitgevoerd. • Met behulp van de opgestelde beheers plannen worden de waterleidinginstallaties beheerd en gecontroleerd. De hieruit voortvloeiende taken worden deels uitgevoerd door de zorgpartner en deels door Habion (zoals de jaarlijkse keuring van keerkleppen in waterleidinginstallaties). In de betreffende huurovereenkomst is de van toepassing zijnde verdeling vastgelegd. Asbest Asbest is een sterk bouwmateriaal. In de loop der jaren is echter duidelijk geworden dat wanneer asbest door bijvoorbeeld brand of het doorboren ervan uiteenvalt, de vrijkomende asbestvezels een gezondheidsrisico betekenen. Sinds 1993 is daarom het gebruik van asbest verboden. Vanaf 2024 dienen alle asbestdaken te zijn verwijderd. In sommige gebouwen van Habion is asbest verwerkt. In de periode 2013–2015 stellen we daarom voor ongeveer 90 gebouwen die vóór 1994 zijn gerealiseerd, een asbestinventarisatie op. Daar waar ingrijpen noodzakelijk blijkt, saneren we het asbest. De rest volgt bij de eerstvolgende grootschalige renovatie.

Waar we asbest aantreffen, stellen we een document op waarin we precies aangeven waar het asbest zit, wat voor soort het is en welke maatregelen we nemen om de situatie veilig te houden. Hierbij betrekken we ook de zorgpartner en partijen als aannemers en installateurs. Vanzelfsprekend communiceren we hierover ook zorgvuldig met de bewoners.

3.3.3 Woningtoewijzing Strategische doelstelling: •H abion wijst zijn woningen toe aan kwetsbare ouderen Doelen 2015 2 ≥ 90% vrijgekomen woningen toegewezen aan lage inkomens

Mate van realisatie in 2015 93%

Doelen 2016 1 Woningen toegewezen in overeenstemming met geldende weten regelgeving

Habion kent twee groepen huurders: ouderen die een woning van ons huren, en zorgpartners, die verzorgings- en verpleeghuizen (intramuraal vastgoed) en incidenteel ook (aanleun)woningen van ons huren. Deze zorgpartners verhuren deze (aanleun)woningen op hun beurt dan weer onder aan ouderen en gebruiken het intramurale vastgoed als bedrijfsmiddel. Zelfstandige woningen: het 90%-criterium De rijksoverheid heeft onder invloed van de Europese Unie regels gesteld aan de toewijzing van huurwoningen met een huurprijs onder de liberalisatiegrens (2015 < € 710,68). Na inwerkingtreding van de nieuwe Woningwet 2015 en het besluit BTIV 2015 per 1 juli 2016, moet een woningcorporatie tenminste 80% van haar sociale huurwoningen verhuren aan huishoudens met een inkomen onder € 34.911,--. Daarnaast mag een woningcorporatie 10% van haar sociale huurwoningen toewijzen aan huishoudens met een inkomen tussen € 34.911,-en € 38.950,--. Woningcorporaties, en dus ook Habion, dienen zich hierover te verantwoorden. 17


Toewijzingen in verzorgings- en verpleeghuizen op basis van een indicatie vallen niet onder deze regels. De toewijzing en verhuur van de zelfstandige woningen gebeurt voor een deel door onze zorgpartners en voor een deel via lokale vastgoedmanagers. Toewijzing van zelfstandige woningen via zorgpartners Vanwege de geldende wetgeving rond de toewijzing hebben wij onze zorgpartners die woningen toe wijzen geïnformeerd over deze regels. Wij hebben hen gevraagd ons te informeren over de passendheid van de toewijzing. Hoewel een groot aantal zorgpartners hieraan meewerkt, hebben niet alle zorgpartners daar op gereageerd. Bijvoorbeeld omdat ze vinden dat de regels niet voor hen gelden of dat niet het inkomenscriterium maar de zorgvraag een rol speelt bij de toewijzing. Wij kunnen daarmee niet volledig voldoen aan onze verantwoordingsverplichting. Mede daarom maken wij afspraken met onze zorgpartner dat de toewijzing van zelfstandige woningen niet meer via de zorgpartner verloopt, maar via Habion zelf. Vanwege het niet volledig kunnen voldoen aan de verantwoordingsverplichting heeft Aedes mede op ons verzoek in 2013 overlegd met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Op basis daarvan heeft het ministerie aangegeven dat het tekortschieten in de verantwoording de toegelaten instelling niet kan worden aangerekend, wanneer een overeenkomst van huur en verhuur met een zorgpartner is aangegaan voor 1 januari 2013, en die overeenkomst er de oorzaak van is dat de verantwoording niet of juist of volledig is.

18

Toewijzing van zelfstandige woningen via vastgoedmanagers Habion heeft als beleid de verhuur van woningen aan zelfstandig wonende ouderen uit te besteden aan professionele, lokaal actieve vastgoed managers (en niet meer zoals voorheen de verhuur te laten plaats vinden via zorg instellingen). Vanzelfsprekend blijft Habion (eind) verantwoordelijk voor een adequate verhuur en communicatie met bewoners. Habion kiest voor deze wijze van verhuur, omdat we op deze manier lokaal aanwezig zijn, ondanks een relatief kleine organisatie. Bovendien beschikken wij op deze manier over meer betrouwbare informatie over bijvoorbeeld de woningtoewijzing. Ultimo 2015 verhuurden wij 84% van onze woningen via een vastgoedmanager. Toewijzing in 2015 In 2015 kregen wij 582 woningmutaties van zelfstandige woningen gerapporteerd door zorginstellingen en onze vastgoedmanagers (2014: 444). De mutatiegraad van zelfstandige woningen bedroeg daarmee 10,5% (2014: 9%). Van de toegewezen woningen zijn er 542 toegewezen aan huishoudens met een inkomen lager dan € 34.911 (93%). Het intramuraal vastgoed in ons bezit verhuren wij complexmatig aan zorginstellingen. Deze verzorgen de toewijzing van deze intramurale eenheden. Toekomstige ontwikkelingen Met ingang van 1 januari 2016 zijn woning corporaties verplicht zich te houden aan het zogenaamde passend toewijzen. Woning corporaties dienen op basis daarvan huishoudens met recht op huurtoeslag te huisvesten in een woning met een huur die niet hoger mag zijn dan een door de overheid bepaald maximum. Corporaties zijn daartoe verplicht in ten minste 95 procent van de gevallen.

De rijksoverheid heeft deze regels ingesteld om te bevorderen dat huurders een woning huren waarvan de huur niet te hoog is in relatie tot hun inkomen. Ook het beperken van het gebruik van de huurtoeslag speelt een rol.

3.3.4 Betaalbaarheid en huurprijsontwikkeling Strategische doelstelling: • Habion verhuurt betaalbaar woningen Doelen 2015


1 Geen specifieke doelstellingen geformuleerd Doelen 2016 1 Opstellen woonlastenbeleid 2 Norm bepalen van aandeel woningen dat wij verhuren in gereguleerde sector

Habion verhuurt verzorgings- en verpleeg tehuizen en (al dan niet via een vastgoed manager) zelfstandige woningen. Verzorgings- en verpleegtehuizen Habion verhuurt het zorgvastgoed als bedrijfs matig onroerend goed aan zorgpartners. In de huurovereenkomst zijn afspraken gemaakt over de mogelijkheid van aanpassing van de huur. Huuraanpassing zelfstandige woningen per 1 juli 2015 Habion voert een marktgericht huurprijsbeleid, binnen de geldende weten regelgeving. Deze regelgeving heeft onder meer betrekking op de maximale hoogte van de jaarlijks toegestane huuraanpassing. De rijksoverheid heeft de maximale huuraanpassing van zelfstandige woningen (bij Habion vooral aanleunwoningen) gekoppeld aan de inflatie. Ook heeft de rijks overheid het mogelijk gemaakt om de huur van woningen met huishoudens met een hoger inkomen extra te verhogen.

Na de huurverhoging mag de huurprijs niet hoger zijn dan de maximale huurprijs voor de woning op grond van het woningwaarderingsstelsel is vast gesteld. De inflatie over 2014 bedroeg 1,0%. Hier bovenop is door de overheid voor 2015 een extra huurverhoging toegestaan van 1,5%, waardoor de totaal toegestane niet van het inkomen van de bewoner afhankelijke maximale huurverhoging 2,5% bedroeg. Deze huurverhoging hebben wij per 1 juli 2015 aan onze huurders in rekening gebracht, tenzij marktomstandigheden, toegang tot huurtoeslag of de maximale huur op grond van het woningwaarderingsstelsel dit niet toe lieten. Dit resulteerde in een gemiddelde huurverhoging die Habion in 2015 per 1 juli doorvoerde van 2,13% (2014: 3,15%). Habion heeft besloten ook in 2015 geen gebruik te maken van de mogelijkheid van een inkomensafhankelijke huurverhoging. Wij kiezen hiervoor omdat de doelstelling ervan, bevordering van de doorstroming van huurders met een wat hoger inkomen naar een koop- of duurdere huurwoning, bij de doelgroep waaraan Habion verhuurt (ouderen) niet van toepassing is. Huuraanpassing zelfstandige woning bij mutatie Vrijkomende zelfstandige woningen bieden wij via onze vastgoedmanagers tegen een markt gerichte huurprijs aan de volgende huurder aan. Daarbij houden we rekening met de mogelijkheid voor bewoners om in aanmerking te komen voor huurtoeslag. Op deze manier geven we mede invulling aan betaalbaar huren. Woonlasten De betaalbaarheid van een huurwoning is niet alleen afhankelijk van de hoogte van de huur, maar ook van de energiekosten van een woning.

19


De hoogte van de energiekosten is eenvoudig te beïnvloeden door enkele kleine gedrags veranderingen. Om deze reden is Habion mede initiatiefnemer van de Energiestrijd, waarbij bewoners, zorginstellingen en de verhuurder van het vastgoed zoeken naar eenvoudige mogelijk heden om tot lagere woonlasten te komen. Voor meer informatie over de Energiestrijd zie paragraaf 3.3.5. Leegstand en huurachterstand Onderstaand schema geeft de leegstand van eenheden in bezit van Habion per 31 december 2015 aan: Leegstand (2014-2015) 2014

2015

Leegstand (als % van totaal aantal woningen)

3,5%

3,3%

Leegstand (als % van totale huuropbrengst)

3,5%

3,0%

Als gevolg van renovatie van gebouwen is de leegstand gedurende 2015 tijdelijk opgelopen. Eind 2015 is deze weer teruggelopen na oplevering van de locaties. De leegstand blijft met een percentage van 3,0% achter de forfaitair ingerekende leegstand in de begroting 2015. De huurachterstand, uitgedrukt als openstaand debiteurensaldo gedeeld door de totale huur, bedroeg eind 2015 1,94% (2014: 0,90%).

Hierin zitten enkele eenmalige afrekeningen, waardoor het saldo relatief hoog is. Habion spreekt huurders bij het ontstaan van huurachterstand direct aan, om op die manier te voorkomen dat er grotere huurachterstanden ontstaan. Vernieuwing Walterbosch, Apeldoorn Het gebouw Walterbosch in Apeldoorn had meer en meer te maken met leegstand. Tijd om samen met bewoners te overleggen wat beter kon. Met een heel nieuw interieur, verbouwingen aan de openbare ruimten, vernieuwde recreatiezaal en huiskamer, opknappen van de leegkomende woningen en een nieuwe terreinindeling kreeg het gebouw Walterbosch in Apeldoorn een frisse en moderne uitstraling en nieuwe gebruiksmogelijkheden. De verbouwing startte in september en was eind 2015 afgerond. De aanpak heeft gewerkt: na de vernieuwing zijn alle woningen weer verhuurd.

Wijziging woningwaarderingsstelsel Op 1 oktober 2015 trad een vernieuwd woning waarderingsstelsel in werking, het puntensysteem waarmee de maximale huur van sociale huur woningen wordt berekend. De WOZ-waarde van woningen krijgt meer invloed op de huurprijs. De punten voor woonvorm en woonomgeving en de zogeheten schaarstepunten vervallen. De wijziging van het woningwaarderingsstelsel betekende dat het gemiddeld aantal WWS-punten van een woning van Habion steeg van 137-punten voor 1 oktober 2015 naar 142 punten na invoering van het nieuwe stelsel.

‘Veroorzaken wij overlast? Welnee, we hadden eerder last van ouderen die vanwege hun doofheid de televisie op volume tien zetten.’ 20

3.3.5 Duurzaamheid Strategische doelstelling: •H abion beschikt over een duurzame vastgoedportefeuille Doelen 2015 1 Aantal zorghuizen van Habion dat deelnam aan Energiestrijd 2015 (zorghuizen ≥ 5) 2 Energielabels voor 100% van woningen geactualiseerd 3 Energielabels voor 100% van zorgvastgoed geactualiseerd

Mate van realisatie in 2015 6

In uitvoering, gereed Q1 2016 Besluitvorming aangehouden

4 Aandeel woningen met energielabel 72% C of beter ≥ 80% 5 Aandeel zorgvastgoed met een energielabel C of beter ≥ 90%

82%

Doelen 2016 1 Bepalen norm voor Energie-index woningen 2 Bepalen norm voor Energie-index zorgvastgoed

Energiebesparing Habion vindt het spaarzaam omgaan met energie van groot belang. Dat is goed voor het milieu en ook voor de portemonnee van bewoners en zorgpartners. Samen met Urgenda en Meneer De Leeuw organiseren we daarom jaarlijks de Energiestrijd Zorghuizen (zie kader). Habion stimuleert in het kader van duurzaamheid en betaalbaarheid zorginstellingen om met een locatie van Habion deel te nemen, door van het inschrijfgeld van de Energiestrijd voor deze locaties de helft (= € 2.000) voor onze rekening te nemen.

Energiestrijd Zorghuizen De Energiestrijd is een wedstrijd tussen zorghuizen op het gebied van energiebesparing. Elk jaar strijden van 21 december (het begin van de winter) tot en met 21 maart (het einde van de winter) bewoners en personeel van de deelnemende huizen tegen elkaar door te kijken wie de hoogste energiebesparing door gedrag kan halen. In de winter van 2014-2015 gingen in totaal 38 verzorgingshuizen met elkaar de strijd aan, waarvan 6 in eigendom van Habion. In de loop van 2015 bleek dat deze verzorgingshuizen in drie maanden tijd gezamenlijk € 200.000,- hebben bespaard op hun energiekosten. Dat is een besparing van zo’n 16% op het energieverbruik, met behoud van comfort en zonder voorinvestering. Zorghuis Sint Petrus uit Boekel werd uitgeroepen tot winnaar met een besparing van 55% en € 20.000,- Met 70 bewoners is dat € 286,- per bewoner. Voor meer informatie zie www.energiestrijd.nl/ zorghuizen.

21


‘Leg die zonnepanelen er maar op. Ik leef niet meer zo lang, maar jullie moeten met deze wereld door.’

Visie op duurzaamheid In 2015 heeft Habion een visie op duurzaamheid geformuleerd langs de lijn van people, planet en profit. Toegepast op onze werkzaamheden hebben we dat vertaald in samen bouwen, minimale belasting op grondstoffen en flexibele gebouwen. In samenwerking met (toekomstige) bewoners, zorgpartners, overige leveranciers en de lokale gemeenschap geven we vorm aan de (her)ontwikkeling van ons vastgoed. Dat doen we met een minimale belasting op grondstoffen. Energieneutraal, circulair (“Habion sloopt geen gebouwen meer, maar vindt ze opnieuw uit”) en slimme technologie zijn sleutelbegrippen bij toekomstige (her)ontwikkeling. Voortvloeiend uit deze visie worden in 2016 duurzaamheids doelstellingen vastgesteld. Gunstige energieprestatie verder verbeteren Het beleid van Habion is erop gericht om voor de zorgcentra en voor de woningen die wij verhuren de energieprestatie te verbeteren. Habion kiest ervoor dat te doen op het moment van nieuw bouw of renovatie. De woningen beschikken over een gemiddeld energielabel C. Ook de zorgcentra beschikken gemiddeld over energielabel C. De doelstelling van Habion ten aanzien van duurzaamheid zal vanaf 2016 niet meer worden geformuleerd in termen van energielabels, maar als een geambieerde energie-index. In de wetenschap dat het energielabel een code is die een bandbreedte van de energie-index presenteert, kan een onderhoudsmaatregel tot een substantiële verbetering van de energieindex leiden zonder dat dit tot uiting komt in een verbetering van het label.

22

Zonnepanelen op de Benring dankzij de crowd Samen met duurzaamheidsorganisatie Urgenda is woningcorporatie Habion het initiatief ZonOpZorg gestart om zoveel mogelijk zorghuizen in Nederland te voorzien van zonnepanelen. Via de crowdfundingswebsite Zonnepanelendelen kan iedereen mede-eigenaar worden van een zonnepaneel op het dak van een zorghuis. Habion stelt het dak ter beschikking, maar is verder niet betrokken bij het eigendom van de panelen of de opwekking of verdeling van de electriciteit. In 2015 is de eerste crowdfundingactie voor De Benring in Voorst succesvol verlopen. De 512 te plaatsen zonnepanelen wekken net zo veel op als het verbruik van circa 33 huishoudens. De duurzaam opgewekte stroom wordt gebruikt door de bewoners van De Benring en de crowdfunders ontvangen een jaarlijks rendement in euro’s. Het initiatief staat niet op zichzelf, maar sluit naadloos aan bij het experiment dat in Voorst is opgezet om het bejaardenhuis van vroeger een 2e jeugd te geven en zo te behouden voor de toekomst (www.een2ejeugd.nl).

3.4 Ontwikkelfunctie Habion Strategische doelstelling: •H et vastgoed van Habion voldoet aan de eisen van de tijd. Doelen 2015 Mate van realisatie in 2015 (inclusief eventuele toelichting) 1 Aantal opleveringen: 203 woningen 203 woningen 2 Aantal start bouw: 69 woningen 198 woningen en 3 zorgeenheden 3 Voorgenomen investering € 57,2 miljoen in nieuwbouw en transformatie/renovatie gerealiseerd Doelen 2016 1 Aantal opleveringen: ≥ 126 woningen 2 Aantal start bouw: ≥ 154 woningen 3 Aantal locaties in uitvoering waar Habion zorgvastgoed transformeert naar woningen: ≥ 8 4 Voorgenomen investering in nieuwbouw en transformatie/renovatie gerealiseerd

Habion ontwikkelt woningen en zorgvastgoed voor ouderen. Van oudsher realiseerden we vooral nieuwbouw van woningen en zorgvastgoed, maar steeds vaker kiezen we voor transformatie van bestaand zorgvastgoed naar woningen. Waarom we dit doen beschrijven we in hoofdstuk 4. Soms verhuren we na oplevering de woningen aan een zorgorganisatie, die ze in gebruik nemen als zorg eenheid. Soms ontwikkelen we ons vastgoed voor eigen rekening en risico, soms kiezen we voor een ontwikkeling waarbij we het vastgoed ‘kant en klaar’ afnemen van een ontwikkelaar of collega-corporatie.

Deze combinaties vormen ons uitgangspunt om in overleg met (toekomstige) bewoners en andere belanghouders te bepalen welke woningen wij voor welke doelgroep op de beschikbare locatie realiseren. Ook ons programma van eisen bij nieuwbouw draagt bij aan de realisatie van woningen die aansluiten bij wat onze specifieke klantgroep nodig heeft. Ontwikkeling vastgoedportefeuille in 2015: woningen Habion heeft in 2015 203 nieuwbouwwoningen opgeleverd en 40 zorgeenheden omgezet naar woningen. De totale investering die hiermee was gemoeid bedroeg € 39,1 miljoen. Onderstaande tabel laat zien hoeveel woningen in welke gemeente zijn toegevoegd of onttrokken aan de woningportefeuille. Ontwikkeling woningportefeuille Habion in 2015 Woningen per 31-12-2014 Nieuwbouw

2

203

Gemeente Oudewater (Oranjepark)

42

Gemeente Amsterdam (Oostpoort)

77

Gemeente Amsterdam (Jeruzalem)

84

Toevoeging vanwege omzetten zorgeenheden naar woningen Gemeente Rotterdam (Arcadia)

40 40

Aankoop Gemeente Utrecht

212 212

Verkoop

0

Sloop

0

Administratieve correctie (afname)2 Woningen per 31-12-2015

Vanzelfsprekend vinden wij het van groot belang dat we woningen realiseren die aansluiten bij de wensen van onze klanten; de (toekomstige) bewoners. Om daar op in te kunnen spelen hebben wij diverse product doelgroep-combinaties opgesteld (Privacy & comfort, Verzorgd & buurtgericht, Samen & gezellig en Zelfstandig & stedelijk).

5.143

64 5.534

In 2015 startten we de nieuwbouw van 69 woningen (het project Anklaar in de gemeente Apeldoorn, (zie kader). Dat is minder dan we in 2014 nog dachten: de besluitvorming over de nieuwbouw van een aantal locaties schoven we door naar 2016.

In 2015 heeft een opschoning van de administratie plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot enkele correcties, op basis waarvan het aantal woningen afneemt.

23


Oplevering Oranjepark, Oudewater Habion leverde in 2015 in Oudewater het gebouw Oranjepark op, een gebouw met 42 appartementen voor ouderen die zelfstandig wonen. Het naast gelegen woon- en zorgcentrum De Wulverhorst kan zorg bieden als dit aan de orde is. De bouw van de appartementen is de tweede fase van de herontwikkeling van verzorgingshuis De Wulverhorst. In de zomer van 2014 verhuisden de bewoners van het oude verzorgingshuis al naar een nieuw verzorgingshuis. Daarna is de oude Wulverhorst gesloopt. Op die plek is Oranjepark gerealiseerd.

Start bouw Anklaar in Apeldoorn Met het uitrollen van een bouwdoek gaven twee bewoners van woonzorgcentrum Wilhelmina het feestelijke startsein voor de bouw van het nieuwe stadsdeelhart van het Apeldoornse Anklaar. Daarmee is de eerste fase van de bouw van het nieuwe stadsdeelhart officieel van start gegaan. Deze omvat de bouw van 69 appartementen voor ouderen, maatschappelijke voorzieningen en parkeer gelegenheid. De eerste fase is tweede helft 2016 gereed. Het streven is om het nieuwe stadsdeelhart in 2018 te openen.

Aankoop 212 woningen in Utrecht Habion kocht in 2015 in Utrecht vijf ouderen complexen met in totaal 212 woningen van woning corporatie SSH. De SSH is een studentenhuisvester en wil zich meer richten op deze kerntaak, terwijl Habion juist is gespecialiseerd in de huisvesting van ouderen. De bewoners huren per 1 januari 2016 van Habion.

Stichtingskosten De stichtingskosten van de in 2015 opgeleverde woningen waren lager dan gemiddeld € 200.000. De definitieve hoogte is bekend wanneer de eindafrekening van deze ontwikkeling is opgesteld. Ontwikkeling vastgoedportefeuille in 2015: zorgeenheden Habion heeft in 2015 geen zorgeenheden toegevoegd aan de vastgoedportefeuille. Wel zijn in Rotterdam 49 zorgeenheden omgebouwd tot woningen. Ontwikkeling zorgeenheden Habion in 2015 Zorgeenheden per 31-12-2014 Afname vanwege omzetten zorgeenheden naar woningen Gemeente Rotterdam (Arcadia) Totaal onttrokken Zorgeenheden per 31-12-2015

24

5.191 49 49 49 5.142

Koopwoningen Habion heeft als beleid geen koopwoningen te realiseren. Onze doelgroep, ouderen, hebben in de regel geen belangstelling een woning te kopen. Habion realiseerde in 2015 dan ook géén koopwoningen (2014: 0).

3.5 Betrekken van bewoners, zorgpartners en andere belanghouders

Grond Habion heeft als beleid alléén grond aan te kopen wanneer wij er daadwerkelijk woningen of zorgvastgoed voor ouderen kunnen realiseren. In 2015 verkochten we het voormalige Gemavoterrein in Eibergen, een grondpositie van 1,4 hectare.

Doelen 2015


1 Tevredenheid bewoners woningen ≥ 7,5

7,8

2 Tevredenheid bewoners zorgvastgoed ≥ 7,5

7,7

Aankoop gebouw2 in Nieuw Zuid, Hilversum Habion kocht in 2015 het nog te realiseren gebouw 2 in de nieuwe Hilversumse woonbuurt Nieuw Zuid. Dudok Wonen ontwikkelt daar voor Habion 42 zorgwoningen en een restaurant. Habion gaat dit gebouw verhuren aan zorgorganisatie Amaris. Na de zomer van 2016 wordt gestart met de bouw. In 2017 kunnen de eerste ouderen met een zorgvraag en wonen.

Strategische doelstelling: • Habion heeft tevreden bewoners • Gemeenten zien Habion als een gewilde partner • Habion levert een relevante maatschappelijke bijdrage

3 Pilot ondersteuning bewonerscommissies uitgevoerd 4 Oordeelsbrief minister zonder Zie § 3.5.3 opmerkingen t.a.v. rechtmatigheid en financiële continuïteit 5 Tenminste één belanghouders Zie § 3.5.4 bijeenkomst georganiseerd 6 Geen klachten bij klachtencommissie die klachtencommissie als gegrond verklaard 8 Geen klachten bij huurcommissie die huurcommissie als gegrond verklaard Doelen 2016 1 Tevredenheid bewoners woningen ≥ 7,5 2 Tevredenheid bewoners zorgvastgoed ≥ 7,5 3 Aantal gegronde klachten bij klachtencommissie = 0 4 Aantal gegrond klachten bij huurcommissie = 0 5 Op alle locatie behoefte bewoners aan ‘ontmoeten’ geïnventariseerd 6 Behoefte landelijk contact huurders (bewoners) onderzocht 7 Rapportcijfer Monitor maatschappelijke bijdrage ≥ 7,0 8 Aantal gemeenten waar wij prestatie-afspraken hebben afgesloten ≥ 3 9 Besluit over meerwaarde inrichten digitaal klantportaal 10 Besluit over plan lokale verankering Habion

Habion onderscheidt als primaire belanghouder de bewoners van onze woningen en ons zorg vastgoed. Maar ook de lokale gemeenschap waar ons vastgoed staat zien wij als een belangrijke belanghouder.

25


Wij willen immers dat ouderen wonen op een plek met reuring en veiligheid. Daar kunnen bewoners en wij een bijdrage aan leveren. Maar met alleen de bewoners lukt dat niet. Om daarvoor te zorgen hebben we ook de steun en inzet van vele andere lokale personen en organisaties nodig, zoals actieve jongeren, ondernemers, winkeliersverenigingen, banken etc.. En we begrijpen daarbij dat deze partijen ook wat terug willen voor hun inzet voor ouderen. Dat kan gezelligheid zijn, of de wijsheid van de ouderen. Maar ook gewoon een slimme vestigingslocatie, een interessant klantenbestand of wat dan ook. We onderscheiden verder als onze belanghouders onze zorgpartners, de gemeenten waar we actief zijn en de rijks overheid. Kenniscafé’s en Kennisdelers Habion vindt het van belang belanghouders goed te informeren over wijzigingen in de huisvesting van ouderen. En met hen daarover in gesprek te gaan. Regelmatig organiseren we dan ook Kenniscafé’s en stellen we Kennisdelers op. In 2015 gingen deze over: • Zorgvastgoed • Verzorgd Wonen • Huisvestingsverordening • Woningtoewijzing

26

3.5.1 Bewoners Overleg met bewoners: landelijk niveau Habion voert met de regionale huurders vereniging Nieuw Elan uit Leeuwarden overleg over diverse onderwerpen van beleidsmatige aard. In 2015 is met Nieuw Elan diverse malen overleg gevoerd. Hierbij werd onder meer stil gestaan bij de mogelijke samenwerking tussen Habion en Woonzorg Nederland, de toekomstige inrichting van het overleg met bewoners en de voordracht van een lid van de raad van commissarissen. Nieuw Elan ontvangt van Habion een financiële bijdrage. Habion heeft op landelijk niveau verder geen overleg met bewoners. Dat heeft te maken met de hoge leeftijd en kwetsbare positie van onze bewoners. In 2016 onderzoeken we of er bij bewoners toch behoefte is aan een landelijk contact, en wat daarvoor een geschikte vorm zou kunnen zijn. Lokaal niveau Habion vindt overleg met bewoners(commissies) van groot belang. Wij stimuleren bewoners zich te verenigen en het overleg over complexmatige onderwerpen met ons aan te gaan. Wij voeren het overleg met bewoners(commissies) rechtstreeks met hen, of via onze lokale vastgoedmanagers. De invoering van de verhuurformule waarbij lokale vastgoedmanagers Habion vertegenwoordigen heeft geleid tot een toename van de bewonersparticipatie. In vrijwel alle wooncomplexen waar een vastgoedmanager actief is, is een bewonerscommissie actief of in oprichting. Onderhoud, renovatie en huur aanpassing zijn veelvoorkomende onderwerpen van gesprek met deze bewonerscommissies.

Individuele bewoners De kleine en grote ontmoetingen met individuele bewoners inspireren ons dagelijks in onze werkzaamheden. Klanttevredenheidsonderzoek Habion voert jaarlijks een klanttevredenheids onderzoek uit onder een deel van de bewoners. De resultaten gebruiken we vanzelfsprekend om onze prestaties verder te verbeteren. Het meest recente klanttevredenheidsonderzoek geeft aan dat bewoners van zelfstandige woningen hun woning met een 7,8 beoordelen. De bewoners voelen zich veilig in hun woongebouw en hun buurt. Dat zijn uitkomsten waar we best trots op zijn. Maar er zijn natuurlijk ook verbeterpunten. De snelheid van het afhandelen van (repartie-)verzoeken kan bijvoorbeeld beter. Werk aan de winkel dus!

3.5.2 Zorgpartners Habion vindt het van belang dat wij en de zorginstelling dezelfde visie hebben op de toekomst van het zorgvastgoed. Vandaar dat wij ook graag spreken over zorgpartners. Vanzelfsprekend hebben wij regelmatig contact met onze zorgpartners. Op die manier kunnen we tijdig inspelen op ontwikkelingen in de markt en de waarde van ons vastgoed optimaal behouden. Habion overlegt periodiek met zorgpartners via het Huurdersplatform Zorg. Wij gebruiken dit overleg om ontwikkelingen op het gebied van wonen en zorg met zorgpartners te delen. Ook vragen wij advies aan het platform over het door ons te voeren beleid op het gebied van wonen en zorg. In 2015 heeft Habion twee keer bestuurlijk overleg gevoerd met de vertegenwoordigers van zorgpartners in het Huurdersplatform Zorg en twee keer een plenaire landelijke bijeenkomst georganiseerd waarbij alle zorgpartners zijn uitgenodigd. Tijdens deze overleggen kwam onder meer aan de orde:

• De mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland; • De toekomst van zorg en gezondheid, op basis van een presentatie van de heer Ruud Veltenaar (bevliegeraar); • De stand van zaken van het scheiden van wonen en zorg; • De experimenten ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’; • Alternatieve financieringsvormen van zorgvastgoed, op basis van een presentatie van de heer Machiel Talsma (zorggroep Tellens); • De resultaten van de visitatie; • De resultaten van het klanttevredenheidsonderzoek. Het Huurdersplatform Zorg functioneert op basis van een reglement dat tussen Habion en de vertegenwoordigers van zorginstellingen die actief zijn in het platform is overeengekomen. Hierin zijn onder meer afspraken gemaakt over het informatie- en adviesrecht en de vergoeding van de kosten van de huurdersorganisatie. Vanzelfsprekend zijn er gedurende het jaar een groot aantal rechtstreekse contacten tussen de directie en medewerkers van Habion en de zorgpartners.

3.5.3 Gemeenten en rijksoverheid De gemeente als belanghouder Op 1 juli 2015 is de Woningwet 2015 in werking getreden. Hoeksteen van deze wet is de lokale verankering van het volkshuisvestelijk beleid. Wanneer een gemeente beschikt over een woonvisie, zijn prestatieafspraken tussen woningcorporaties, gemeenten en huurders organisaties zijn met de nieuwe Woningwet verplicht.

27


‘Van bejaardenhuis een tweede jeugd naar een tweede jeugd in het bejaardenhuis.’

Habion richt zich op een specifieke doelgroep: kwetsbare ouderen. De verwachting is dat vanwege de behoefte van veel ouderen om langer zelfstandig te blijven wonen en vanwege het rijksbeleid van het scheiden van wonen en zorg, in de komende periode veel verzorgingshuizen sluiten. Onze inzet is erop gericht om in de gemeenten waar we actief zijn en die beschikken over een woonvisie af te spreken dat wij het verzorgingshuis niet sluiten, maar openhouden.

De Minister heeft inmiddels aangegeven dat met deze antwoorden deze vragen inmiddels voldoende zijn afgedaan. De oordeelsbrief is via de website van de Autoriteit woningcorporaties beschikbaar.

Vanzelfsprekend geldt verder dat we relevante actuele onderwerpen met de betreffende gemeente bespreken. Bijvoorbeeld wanneer er herontwikkelings- of nieuwbouwprojecten in een gemeente plaatsvinden. Ook overleggen we graag met gemeenten over hun woonvisie ten aanzien van het onderdeel wonen, welzijn en zorg. Aan iedere gemeente waar we actief zijn sturen we jaarlijks een overzicht toe van onze voorgenomen werkzaamheden in de komende jaren in de betreffende gemeente, met daarbij een verzoek tot overleg wanneer de gemeente daar behoefte aan heeft.

Toezichtsbrief Minister De Minister van Wonen en Ruimte heeft in zijn Toezichtsbrief van november 2015 (over het jaar 2014) aangegeven dat het volkshuisvestelijk vermogen ten opzichte van de noodzakelijke risicobuffer in de prognoseperiode onvoldoende is. De Minister geeft aan dat de financiële positie nader zal worden beoordeeld door de Autoriteit woning corporaties. Tot het moment van afronding van deze nadere beoordeling acht de Minister het nemen van onomkeerbare besluiten over aankoop projecten niet wenselijk. Habion dient de Autoriteit woningcorporaties hierover vooraf te informeren, zo geeft de Minister aan.

De rijksoverheid als toezichthouder De minister voor Wonen en Rijksdienst en de Autoriteit woningcorporaties zijn de externe toezichthouders op woningcorporaties, en dus ook Habion. In 2015 ontvingen wij een oordeelsbrief en een toezichtsbrief over het jaar 2014 van de Minister. De Minister geeft in de oordeelsbrief aan dat Habion voldoet aan de toewijzingsregels voor sociale huurwoningen en dat vergoedingen van topfunctionarissen voldoen aan het overgangs recht dat de Wet Normering Topinkomens (WNT) kent. De Minister vraagt om nadere informatie over het aantal commissariaten van een aantal commissarissen en vraagt naar de relatie van Habion met een andere rechtspersoon.

28

De Minister geeft in zijn toezichtsbrief een oordeel over de financiële positie van Habion. Voor meer informatie over deze brief zie bijgevoegd kader.

Naar aanleiding van de Toezichtsbrief hebben wij de gevraagde informatie aan de Autoriteit woning corporaties aangeleverd, en zijn wij in overleg met de Autoriteit om tot een gedeeld beeld over de financiële positie van Habion te komen. De Toezichts brief hebben wij op onze website geplaatst (www.habion.nl, zoek op Autoriteit) en relevante belanghouders hebben wij actief over de brief van de Minister geïnformeerd.

3.5.4 Belanghouderbijeenkomsten Habion vindt het van belang goed te weten wat er speelt bij onze belanghouders. Om die reden gaan directeur en medewerkers regelmatig met hen in gesprek. Bijvoorbeeld tijdens werk bezoeken. Eén keer per jaar organiseert Habion ook een speciale belanghoudersbijeenkomst.

Zo leggen we verantwoording of over onze activiteiten, toetsen we onze maatschappelijke keuzes aan het huidige tijdsgewricht en geven we tevens invulling aan de Governancecode Woningcorporaties. In 2015 vond de belanghoudersbijeenkomst plaats tijdens een landelijke manifestatie op 31 oktober 2015 in Amsterdam. Onder de naam ‘Happy ouwer’ werden bewoners van de verschillende locaties waar Habion het verzorgingshuis transformeert naar woningen met reuring en veiligheid bij elkaar gebracht om met elkaar in gesprek te gaan. Een vertegen woordiging van de raad van commissarissen was bij deze dag aanwezig. Thijs Reuten, bestuurder in Amsterdam-Oost opende die dag ook onze nieuwbouw Jeruzalemstaete, waarmee Habion voor het eerst actief is in Amsterdam.

3.6 Leefbaarheid Geen strategische doelstelling Doelen 2015


1 100% van objecten (zorgvastgoedwoningen inclusief woningen die onlosmakelijk verbonden zijn met dit vastgoed (bijvoorbeeld aanleunwoningen)) voorzien van een overeenkomst voor de levering van zorg en diensten. Doelen 2016 1 100% van objecten (zorgvastgoedwoningen inclusief woningen die onlosmakelijk verbonden zijn met dit vastgoed (bijvoorbeeld aanleunwoningen)) voorzien van een overeenkomst voor de levering van zorg en diensten.

Habion verhuurt in een groot aantal gemeenten woningen voor ouderen en zorgvastgoed. Op lokaal niveau is de omvang van ons vastgoed vergeleken met andere woningcorporaties beperkt. Habion richt zicht daarom op de leefbaar heid van een complex en de directe omgeving, en niet op de leefbaarheid van een gehele wijk.

De bijdrage van Habion aan de leefbaarheid richt zich op drie aspecten: 1. De leefbaarheid in een complex bevorderen we in de eerste plaats natuurlijk door woningen en zorggebouwen te realiseren en te beheren waar het veilig en gezellig wonen is. Wij gaan daarbij uit van de ‘samen redzaamheid’ van bewoners. Ouderen zijn vaak prima in staat hun zaken zelf, gezamenlijk of samen met mantelzorgers te regelen. 2. Samen met bewoners en zorgpartners zoeken wij naar de verbinding tussen de bewoners van het bejaardenhuis onderling en met de bewoners in de rest van de wijk en/of plaats waar het bejaardenhuis staat, en andersom. 3. We proberen daar waar mogelijk voorzieningen zoals huisarts, apotheek en fysiotherapeut te realiseren en te behouden in of in de directe nabijheid van ons vastgoed (woonservicezones). Met name in de kleinere dorpen waar we actief zijn maakt dat een groot verschil. Voor de goede orde merken wij op dat wij nooit zelf zorg of andere diensten leveren, maar ons wel inzetten om de gewenste zorg of diensten op de betreffende locaties beschikbaar te krijgen. De activiteiten van Habion passen binnen de –in 2015 aangescherpte – weten regelgeving ten aanzien van leefbaarheidsactiviteiten door woningcorporaties. Habion droeg in 2015 € 2,66 per eenheid bij aan de leefbaarheid in de wijk. Dit is binnen de maximaal toegestane bijdrage van € 125 per eenheid per jaar.

29


3.7 Financiële continuïteit, risicobeheersing en efficiency Strategische doelstelling: •D e continuïteit van Habion is in financieel opzicht gewaarborgd • Habion is in control • Habion kent een efficiënte bedrijfsvoering Doelen 2015 1 Solvabiliteit: (op basis van bedrijfswaarde) in periode 2015-2024 ≥25% 2 ICR: in periode 2015-2024 ≥ 1,7 3 DSCR: in periode 2015-2024 ≥ 1,2

Mate van realisatie in 2015 35%

3,1 1,9

4 Loan to Value: in periode 2015-2024 61,0% ≤ 70% 5 Dekkingsratio ≥ 50% van de ja WOZ-waarde 6 Financiering van alle aangegane ja investeringen gegarandeerd, o.a. blijkend uit borgingsverklaring WSW 7 Netto/bruto verhouding 71,2% ≥ 75% (exclusief verhuurdersheffing) Doelen 2016 1 Habion kan op lange termijn aan financiële verplichtingen voldoen: solvabiliteit: (op basis van bedrijfswaarde) in periode 2016-2025 ≥25% 2 Habion kan elk jaar rentelasten voldoen uit kasstroom: ICR: in periode 2016-2025 ≥ 1,7 3 Habion kan elk jaar voldoen aan rentelasten en aflossingen: DSCR in periode 2016-2025 ≥ 1,2 4 De financiers van Habion beschikken over een acceptabel risico vanwege een voldoende gunstige verhouding tussen de leningportefeuille van Habion en de waarde van het onroerend goed wat er tegenover staat: Loan to Value: in periode 2016-2025 ≤ 70% 5 Habion kan elk jaar aangegane verplichtingen financieren, blijkend uit borgingsverklaring WSW 6 Habion een beperkt deel van de huurinkomsten waarvan daadwerkelijke realisatie met bovengemiddelde onzekerheid is omgeven, de Rent-at-Risk ≤ 20% 7 Bruto-netto-verhouding geïmplementeerd voor sturing 8 Efficiency-doelstellingen nader bepaald

30

Habion stuurt haar financiële doelstellingen op basis van de bedrijfswaarde. In de bedrijfswaarde is het effect van toekomstige investeringen en kasstromen opgenomen. Dat is de basis waarop wij onze meerjarenbegroting opstellen, en de basis waarop de toezichthouders Habion beoordelen. Habion voert een prudent financieel beleid. Financiële continuïteit is daarbij van primair belang. Alleen dan kunnen we onze doel stellingen waarmaken. Habion wil haar vermogen optimaal inzetten ten behoeve van realisatie van de maatschappelijke opgave. De financiële sturing is daarbij gebaseerd op een aantal uitgangspunten: • de ratio’s die de externe toezichthouders hanteren om de financiële positie te beoordelen moeten worden gehaald • de eigen ratio’s t.a.v. de beoordeling van de financiële positie zijn minimaal even scherp als die van externe toezichthouders • er wordt pas geïnvesteerd in nieuwe projecten (nieuwbouw, acquisitie, groot schalige renovatie) als de financiering gegarandeerd is. Jaarrekening 2015 op website Een uitgebreide toelichting op de financiële positie van Habion is terug te vinden in onze jaarrekening. Deze is te vinden op www.habion.nl.

Leningen De totale leningportefeuille van Habion bij kredietinstellingen bedroeg ultimo 2015 € 421 miljoen (2014: € 401 miljoen). Het gemiddelde rentepercentage van de leningen bedraagt 3,4% (2014: 3,6%). De duration van de leningen portefeuille bedraagt 8 jaar. De gewogen gemiddelde looptijd van de leningportefeuille bedraagt ultimo 2015 20 jaar (2014: 20 jaar).

Fiscaliteit en heffingen Habion heeft in 2014 een vaststellings overeenkomst met de Belastingdienst afgesloten (VSO 2A). Dit is de uitkomst van een langlopend traject, waarin de belastingplicht voor woonzorg corporaties is ingevuld. Vanaf 1 januari 2012 zijn woonzorgcorporaties belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Structureel gaat de belastingplicht voor Habion leiden tot een fiscale last van circa € 4,5 miljoen per jaar. Vooral de beperkte mogelijkheid om af te schrijven op zorgvastgoed, en de lage rente die bepalend is voor de waardering van de leningen leiden tot de relatief hoge belastingdruk. Juist door het specifiek karakter van het zorgvastgoed maken we een hoge ‘papieren’ fiscale winst die niet op enige bedrijfsmatige werkelijkheid is gebaseerd. Bovendien is er sprake van een gebrek aan level playing field, omdat zorginstellingen en beleggers zijn vrijgesteld van de vennoot schapsbelasting voor de exploitatie van specifiek zorgvastgoed. De verhuurdersheffing is onderdeel geworden van de financiële huishouding van woning corporaties. Deze hoogte van deze heffing voor Habion bedraagt circa € 2,4 miljoen in 2015.

De mogelijkheden om deze heffing terug te verdienen in de huur zijn uitermate beperkt voor Habion, gegeven de doelgroep en de huidige huur. Daarmee is de verhuurdersheffing een forse kostenverhogende heffing. De saneringsheffing is wel van tijdelijke aard. Het CFV heeft voor 2015 de saneringsheffing op nul euro gesteld. Voor de jaren daarna is nog niet bekend hoe hoog de heffing gaat worden. Ontwikkeling financiële positie Om onze financiële continuïteit te kunnen waarborgen rekenen wij de ontwikkeling van onze financiële positie door. In onderstaande tabel zijn de effecten ervan zichtbaar gemaakt op een aantal kengetallen in de periode tot en met 2020. Onder andere is gerekend met een toenemende leegstand, met name als gevolg van de transformatie van ons zorgvastgoed de komende jaren. Er is geen rekening gehouden met eventuele verkoopopbrengsten, omdat op dit moment nog niet duidelijk is hoe groot dit effect gaat worden.

Ontwikkeling kengetallen 2016-2020 Kengetal Solvabiliteit (op basis van bedrijfswaarde) ICR Loan to value DSCR

Norm WSW Norm Habion ≥ 20%

≥ 25%

2016

2017

2018

2019

2020

31,8%

35,8%

37,3%

39,6%

42,4%

≥1,4

≥1,7

2,3

2,7

2,9

2,9

3,0

≤ 75%

≤ 70%

66,2%

62.1%

61,3%

59,1%

56,2%

≥ 1,0

≥ 1,2

1,8

1,7

1,8

1,8

1,8

31


De hoogte van de kengetallen voldoet in de komende jaren aan de normen van het WSW en de hogere normen die Habion aan deze kengetallen stelt. Borgstelling door WSW Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) beoordeelt de mogelijkheid van borging van leningen die Habion om onze doelstellingen te realiseren aan gaat. Die borging is van belang om onze activiteiten goedkoop te kunnen financieren. Het WSW heeft in 2015 Habion als kredietwaardig beoordeeld. Habion heeft in juli 2015 een positieve borgingsverklaring ontvangen van het WSW. Het WSW heeft een borgingsplafond afgegeven voor 2015 van € 453.360.000. Habion blijft hier ultimo 2015 onder. Strategie-informatiesystemen De investeringen en het portefeuillebeleid van Habion zijn gebaseerd op waardesturing. Hiertoe heeft Habion het zogeheten WALS-model geïmplementeerd en neemt ze deel aan de IPD benchmark. WALS is een instrument om meerjarenprognoses en scenario’s op te stellen. Ook gebruiken we het model om de toekomstige bedrijfswaarde te kunnen bepalen van het vastgoed. Met dit instrument verkrijgen we inzicht in de beleggings functie van Habion. De toegevoegde waarde van de implementatie van WALS is inzicht in de effecten van de strategie en inzicht in de risico’s van investeringen en het portefeuillemanagement op solvabiliteit, liquiditeit en financierbaarheid van de organisatie.

32

De IPD Corporatie Vastgoedindex is een benchmarkonderzoek waar Habion sinds enige jaren aan deelneemt. Dit onderzoek geeft inzicht in de waarde ontwikkeling van Habion in vergelijking met andere corporaties. Voor de meest recente resultaten zie paragraaf 3.2. Risicobeheersing Habion kent een op haar toegesneden systeem van interne risicobeheersing en controle. Dit omvat inzet van verschillende disciplines (checks & balances door inbreng van meerdere personen), besluitvormingsprocessen, een adequaat systeem van monitoring en rapportering/verslaggeving en een structuur rond de administratieve organisatie en interne controle. Doel van het systeem is het vergroten van het risicobewustzijn. Risicomanagement als onderdeel van P&C-cyclus Risicomanagement is een dynamisch proces. De toprisico’s worden jaarlijks omschreven en met de raad van commissarissen besproken. De raad van commissarissen ontvangt via de kwartaalrapportage informatie over de beheersing van de onderscheiden risico’s. Als hier aanleiding toe is, worden risico’s ook tussentijds afgevoerd of toegevoegd. Vreemde ogen Het risicobeheersing- en controlesysteem van Habion kent verschillende niveaus. Zo is er een treasury-commissie en een auditcommissie die adviseren over de inrichting en functioneren van het risicobeheersing- en controlesysteem. Daarnaast is er extern toezicht op Habion door het ministerie van BZK en het CFV. Ook het WSW beoordeelt in het kader van de borgstelling van de leningen die Habion aangaat de risico’s van Habion.

Helaas hebben we in het rapport van de parlementaire enquête-commissie kunnen lezen dat het systeem niet waterdicht is. Habion is daarom bezig de interne controle nog verder te professionaliseren en aan te scherpen.

Habion heeft een plan van aanpak opgesteld dat voorziet in een beheerste en gefaseerde invoering van de noodzakelijke wijzigingen vanwege deze weten regelgeving. Habion laat zich hierin ondersteunen door een extern bureau.

Specifieke risico’s in de bedrijfsvoering Habion functioneert in een dynamische wereld: we hebben bijvoorbeeld te maken met woon wensen van ouderen die wijzigen en met steeds wijzigende weten regelgeving. Gedurende 2015 heeft de beheersing van de volgende risico’s prioriteit gekregen.

3. Voldoende financiering Gedurende 2015 heeft Habion, net als in andere jaren, scherp gestuurd op voldoende beschik baarheid van lange en korte termijn financiering.

1. Wijzigende woonwensen Habion beschikt over een omvangrijke vastgoedportefeuille. Die willen wij vanzelf sprekend zo vorm geven dat deze blijft aansluiten bij de woonwensen van ouderen. Wij hebben daarom per complex een plan voorbereid. Daarin beschrijven we per locatie diverse mogelijke scenario’s. In 2015 is een portefeuillemodel opgesteld, dat inzicht geeft van de diverse scenario’s. Wij verwachten in 2016 dit model te kunnen gebruiken om (de samenstelling van) onze portefeuille mee te kunnen sturen. In 2015 zijn wij verder doorgegaan met de transformatie van het zorgvastgoed naar woningen. Naast de experimenten die we uitvoeren zijn we in gesprek met zorgorganisaties over verlenging van huurcontracten, eventueel in combinatie met investeringen. 2. Wijzigende weten regelgeving In 2015 is de herziene Woningwet en aanvullende weten regelgeving van kracht geworden.

4. Beheersing processen vastgoedmanagers Habion verhuurt zijn woningen via vastgoed managers. Om zekerheid te hebben dat de processen die wij aan vastgoedmanagers hebben uitbesteed adequaat en efficiënt verlopen hebben wij een control framework voor vastgoed managers vastgesteld en geïmplementeerd. Treasury Habion kent een treasurystatuut, een treasury jaarplan en een treasury-commissie. De treasurycommissie is samengesteld uit de directeur, de adjunct-directeur Financiën & Facilitaire Diensten, de controller (vanwege zijn treasuryactiviteiten) en externe treasurydeskundigen (Zanders & partners). De treasury-commissie kwam in 2015 drie keer bij elkaar. Derivaten Habion maakt in haar bedrijfsvoering geen gebruik van derivaten. Jaarresultaat Het jaarresultaat bedroeg in 2015 € 15,7 miljoen positief (2014: € 40,8 miljoen negatief). De opbouw van het resultaat is als volgt (in miljoenen €):

33


Jaarresultaat (geconsolideerd)

2015

2014

74,0

69,3

1,1

0,4

Totaal inkomsten (kasstromen)

75,1

69,7

Onderhoud

14,0

14,9

9,4

9,2

14,8

15,4

Kasstromen: Huurinkomsten Overige inkomsten

Kosten inhuur (netto) Rentekosten Overige exploitatie- en bedrijfslasten

7,2

7,3

Totaal uitgaven (kasstromen)

45,4

46,8

Resultaat kasstromen

29,7

23,0

1,5

0,8

-22,5

-22,3

Niet kasstromen: Geactiveerde rente onroerende zaken in ontwikkeling Afschrijvingen Waardeveranderingen materiele vaste activa

12,6

-28,3

Resultaat niet kasstromen

-8,5

-49,9

Resultaat kasstromen en niet kasstromen

21,2

-26,9

Resultaat deelnemingen

-0,8

-2,6

Resultaat vóór belasting

20,4

-29,5

Vennootschapsbelasting

-4,7

-11,3

Jaarresultaat

15,7

-40,8

Een aantal onderdelen uit bovenstaand overzicht lichten wij kort toe: • De huren namen in 2015 toe als gevolg van de oplevering van nieuwe objecten (€ 1,2 miljoen), de jaarlijkse huurprijsaanpassingen (€ 0,4 miljoen) en aanpassingen in de huur van zorgvastgoed (€ 3,1 miljoen). • De uitgaven voor onderhoud namen in 2015 af met € 0,9 miljoen als gevolg van een herziene fasering van de uitvoering van planmatig onderhoud. • De kosten van inhuur stegen als gevolg van de inhuur van externe expertise voor de implementatie van de nieuwe Woningwet en ondersteuning bij de fiscale aangiftes.

34

• De rentekosten daalden als gevolg van een gemiddeld lager rentepercentage over de leningen. • De overige exploitatie- en bedrijfslasten daalden ten opzichte van 2014 licht omdat de toezichthouder in 2015 geen saneringsheffing heeft opgelegd, en omdat in 2014 een eenmalige last van circa € 900.000 genomen is vanwege een garantie aan BNG De waardeveranderingen over 2015 zijn per saldo positief: € 12,6 miljoen. De realisatie van € 12,6 miljoen positief wordt met name veroorzaakt door het terugnemen van eerdere waardeveranderingen.

Met name de aanpassing van de levensduur van zorgcontracten en de forfaitair ingerekende leegstand spelen hier een belangrijke rol.

3.8 Verbindingen Geen strategische doelstellingen Doelen 2015 Geen specifieke doelstellingen geformuleerd Doelen 2016 1 Overwegen toekomst verbindingen in kader van nieuwe Woningwet

Habion kent een aantal zogeheten ‘verbindingen’ (zie onderstaand schema). Habion is deze verbindingen aangegaan vanwege fiscale overwegingen en om de risico’s die met de activiteiten die in deze rechtspersonen worden ondernomen te kunnen beperken tot die rechtspersonen. Habion hanteert bij haar verbindingen de volgende principes: 1. Alle activiteiten van de verbinding dragen bij aan de strategie van Habion.

2. Alle activiteiten van de verbinding dragen bij aan het belang van de volkshuisvesting. 3. Alle activiteiten van de verbinding passen binnen de geldende weten regelgeving (zoals het BTIV en de Tijdelijke regeling Diensten van Algemeen en Economisch Belang). 4. Voor alle activiteiten van een verbinding geldt ‘wat de moeder (=Habion) niet mag, mag de dochter ook niet. 5. De samenwerkende partner heeft een gezonde financiële positie en staat positief bekend in de markt. 6. Habion streeft vanwege de beheersbaarheid naar zo min mogelijk verbindingen. 7. De interne procedures (inclusief P&C-cyclus) die binnen Habion gelden, gelden ook voor verbindingen. Bij verbindingen waar Habion niet alleen de inrichting van de verbinding kan bepalen geldt het principe van ‘pas toe of leg uit’. Deze principes en hoe wij verder omgaan met verbindingen hebben wij vastgelegd in het verbindingenstatuut Habion.

Stichting Habion

Habion Amaris De Veste V.O.F.

Habion beheer bv (100% aandeel)

Habion holding bv (100% aandeel)

Habion ontwikkeling bv (100% aandeel)

Habion energie bv (100% aandeel)

Habion participatie bv (100% aandeel) 35


‘Samenredzaamheid: samen met de mensen uit de omgeving de kansen en problemen van alledag aanpakken.’ Habion Beheer bv bezit een gebouw in Heino dat verhuurt is aan een zorginstelling, en twee bedrijfsmatig verhuurde ruimtes in Heerenveen. Habion Holding bv is een houdstermaatschappij. De activiteiten en cijfers die betrekking hebben op deze rechtspersonen zijn volledig geconsolideerd in dit jaarverslag van Habion over 2015. Habion Ontwikkeling bv is opgericht ten behoeve van vastgoed in de ontwikkelfase. Habion participatie I bv is opgericht in het kader van een C.V.-overeenkomst voor een in 2013 opgeleverd project in Kudelstaart. Habion Energie bv is in het verleden opgericht om in duurzame energie-installaties in onze eigen gebouwen te investeren en deze te exploiteren. Habion heeft als beleid deze activiteiten zoveel mogelijk door anderen te laten plaats vinden en niet zelf op te pakken. V.O.F. Amaris de Veste Habion en Amaris zijn een duurzame samenwerking aangegaan op het terrein van vastgoed in het werkgebied van Amaris (Het Gooi en Eemland). Dit is vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst die betrekking heeft op onder meer de herontwikkeling van een aantal locaties die in eigendom zijn bij Amaris. In deze samenwerking is gekozen voor het oprichten van een Vennootschap onder Firma (V.O.F.) waaraan een gezamenlijk verdienmodel ten grondslag ligt: beide partijen worden eigenaar van het te realiseren vastgoed. Dit past het beste bij de strategie van samenwerking die

36

Amaris en Habion beogen. De zakelijke meerwaarde voor Habion ligt in het realiseren van (zorg)vastgoed passend bij de missie van Habion en een lagere totaalinvestering om het doel te bereiken. In 2012 heeft Habion samen met zorggroep Amaris de V.O.F. Habion Amaris De Veste opgericht voor de (her)ontwikkeling van een locatie in Naarden. In deze V.O.F. is de zeggenschap 50/50 verdeeld met Zorggroep Amaris. Het economisch belang van Stichting Habion in de V.O.F. is 86,9%. Op basis van regelgeving worden de cijfers van deze V.O.F. niet meegeconsolideerd in de jaarrekening van Stichting Habion, maar als niet-geconsolideerde deelneming gepresenteerd. Bestuurlijke inrichting bv’s In de bv’s is sprake van een getrapte vertegen woordiging. De rechtspersoon stichting Habion vormt als aandeelhouder tevens het bestuur van Habion holding bv en Habion beheer bv. Habion holding bv vormt als aandeelhouder tevens het bestuur van Habion ontwikkeling bv en Habion energie bv. Habion ontwikkeling bv vormt als aandeelhouder tevens het bestuur van Habion participatie 1 bv. De statuten geven aan dat de raad van commissarissen voorafgaand aan het aangaan van een verbinding het aangaan van de verbinding dient goed te keuren. Kerncijfers verbindingen In de onderstaande tabel zijn de kerncijfers van de verbindingen van Habion opgenomen.

Overzicht kerncijfers verbindingen (31 december 2015) Habion Beheer bv Aard van verbinding

Habion Holding bv

Habion Habion Habion Energie bv Ontwikkeling bv Participatie 1 bv

Dochter

Dochter

Dochter

Dochter

Dochter

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

€ 18.000

Eigen vermogen

€ 2,5 miljoen

€ 9,0 miljoen

€ 0,1 miljoen

Jaaromzet

€ 0,4 miljoen

0

€ 0,7 miljoen

€ 25,9 miljoen

0

Agioreserve

€ 3,2 miljoen

€ 5,4 miljoen

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

0 -/- € 0,2 miljoen -/- € 0,1 miljoen -/- € 0,2 miljoen

0

Geplaatst aandelenkapitaal

Resultaat Balanstotaal

€ 2,7 miljoen

€ 13,0 miljoen

De financiële resultaten van de verbindingen zijn geheel geconsolideerd in de resultaten van Stichting Habion, met uitzondering van V.O.F. Habion Amaris De Veste. Het belang van Stichting Habion in deze V.O.F. wordt als nietgeconsolideerde deelneming verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Habion.

3.9 Governance Geen strategische doelstelling Doelen 2015 Mate van realisatie in 2015 1 Aan Governancecode Woningcorporaties in verslaqjaar voldaan 2 Ingespeeld op wijzigingen De implementatie van de vanwege Herzieningwet Herzieningswet loopt door in 2016 3 Verbeterplan visitatie opgesteld en in uitvoering Doelen 2016 1 Implementatie Herzieningwet gereed, o.a.: a. Opstellen statuten die voldoen aan nieuwe Woningwet b. Opstellen financieel reglement c. Besluit scheiding Daeb en niet-Daeb 2 Habion voldoet aan Governancecode woningcorporaties 2015 3 Habion ontvangt goedkeurende accountantsverklaring over 2015

€ 2,8 miljoen

€ 3,3 miljoen -/- € 0,1 miljoen

€ 4,5 miljoen

0

Habion vindt ‘goed ondernemingsbestuur’ (corporate governance) van groot belang. Het helpt ons om slagvaardig, ‘in control’ en transparant te handelen. De hoofdlijnen van de governance-structuur bij Habion zijn als volgt: • Habion heeft als rechtsvorm de stichting • De bestuurder (verder: directeur) bestuurt samen met het Managementteam de Stichting Habion. • Een beleggingsadviescommissie onder voorzitterschap van de heer ir. C.E.C. de Reus adviseert de bestuurder over (des-) investeringen. • De raad van commissarissen ziet toe op het functioneren van de directeur en op de algemene gang van zaken van de stichting, en geeft de directeur gevraagd en ongevraagd advies. • De raad van commissarissen vervult ook de werkgeversrol. De raad beslist over benoeming, de beoordeling, bezoldiging, schorsing en ontslag van de directeur. • Habion legt verantwoording af aan de externe toezichthouders (ministerie van BZK en het CFV), overlegt met het WSW en andere belanghouders. Habion onderscheidt bewoners(organisaties), zorgpartners, gemeenten en de rijksoverheid, het CFV en het WSW onder meer als belangrijke belanghouders.

37


• Habion streeft naar een organisatie en processen die gebaseerd zijn op principes als betrouwbaarheid, controleerbaarheid, checks and balances en integriteit. • Habion is lid van Aedes en onderschrijft de Aedescode. • Habion onderschrijft de Governancecode Woningcorporaties. • de corporate-governanceprincipes komen tot uitdrukking in documenten als: • de statuten • het reglement raad van commissarissen Habion • het bestuursstatuut Habion • het treasurystatuut Habion • het investeringsstatuut • het verbindingenstatuut • de integriteitscode Habion • de integriteitsverklaring zoals ondertekend door commissarissen, de directeur en medewerkers; • de klokkenluidersregeling; • De directeur legt wijzigingen in de governancestructuur vooraf ter goedkeuring voor aan de raad van commissarissen. Ontwikkelingen governance in 2015 Visitatie-resultaten bekend Bestuur en raad van commissarissen gaven in 2014 opdracht voor het uitvoeren van een visitatie door een onafhankelijk organisatie. Doel van deze visitatie is het afleggen van verantwoording over de geleverde prestaties en het komen tot inzichten om verder te verbeteren. De visitatie heeft betrekking op de periode 2011-2014. De visitatie is op basis van een offerteprocedure uitgevoerd door het bureau Ecorys. De samenstelling van de visitatie commissie was als volgt: • Mevrouw drs. M.C. Oude Veldhuis MRE (voorzitter) • Mevrouw drs. C. Vermeulen • De heer ing. E. Dekker MScRE 38

Het visitatierapport verscheen in het voorjaar van 2015. De visitatiecommissie geeft aan dat Habion een presterende en innovatieve corporatie is met een vernieuwende aanpak van de huisvesting van kwetsbare ouderen. Habion zet als mede initiator van de landelijke energiestrijd tussen verzorgingshuizen ook fors in op energie besparend gedrag van bewoners en personeel van verzorgingshuizen. De belanghebbenden geven Habion in het visitatierapport een 7,1. Vooral de inspanningen en successen rondom het experiment ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’ (www.een2ejeugd.nl) worden door de belanghouders als zeer positief ervaren. Habion is trots op de dingen die goed gaan en wil die natuurlijk vasthouden. De aanbevelingen uit het klanttevredenheidsonderzoek en het visitatierapport neemt de raad ter harte. Habion zet in op het verbeteren van de interne sturing en externe verantwoording, het bewonersoverleg en de relatie met gemeenten. De visitatieresultaten zijn in het Huurdersoverleg met onze zorgpartners besproken. De gemeenten waar wij actief zijn hebben wij geïnformeerd over het visitatierapport én we hebben een persbericht uitgebracht hierover. Governancecode 2015 Per 1 mei 2015 is de vernieuwde Governance code Woningcorporaties 2015 van kracht geworden. De raad van commissarissen en directeur bespraken deze code, en concludeerde dat Habion de bepalingen in de code onder schrijft. Zie voor een verdere toelichting ook het verslag van de raad van commissarissen paragraaf 6.4. Integriteit Habion vindt integer handelen van ons zelf en de bedrijven waarmee we samenwerken vanzelf sprekend van groot belang.

De regels met betrekking tot integriteit zijn vastgelegd in de integriteitscode Habion en de klokkenluidersregeling. Beide regelingen zijn terug te vinden op www.habion.nl. Integriteit in 2015 De directeur en de raad van commissarissen zijn van oordeel dat zij hun functie in 2015 onafhankelijk en integer hebben uitgeoefend. De directeur en commissarissen voldoen aan de onafhankelijkheidscriteria zoals omschreven in de Governancecode Woningcorporaties. In 2015 deden zich bij de besluitvorming door de directeur en/of raad van commissarissen geen onverenigbaarheden voor. Wel nam mevrouw Van den Hurk afscheid van haar commissariaat, omdat zij bestuurder werd van een zorg organisatie die van Habion huurt (zie ook verslag raad van commissarissen hoofdstuk 6). Er zijn geen transacties geweest waarbij sprake was van een tegenstrijdig belang. Er werd in 2015 geen beroep gedaan op de klokkenluidersregeling. Vooruitblik 2016 In 2015 werd de vernieuwde Woningwet van kracht. De wet en de nadere regels die op basis daarvan zijn opgesteld stellen ook nieuwe eisen aan de inrichting van de governance-structuur van woningcorporaties.

Bijvoorbeeld over welke besluiten het bestuur ter goedkeuring dient voor te leggen aan de raad van commissarissen en ook over welke besluiten de Minister van Wonen een positieve zienswijze dient te geven. Om die reden zullen wij in 2016 onze statuten zo aanpassen, dat deze in overeenstemming zijn met de nieuwe weten regelgeving. Ook zullen we een financieel statuut opstellen en de financiering en de administratieve inrichting van Habion tegen het licht houden.

3.10 De organisatie Stichting Habion maakt ten behoeve van de uitvoering van haar werkzaamheden gebruik van medewerkers van stichting Vastgoed zorgsector (een niet winstbeogende instelling, NWI). De directeur is de enige persoon in dienst van stichting Habion. Vastgoed zorgsector belast 85% van de kosten die zij maken, waaronder de personeelskosten, door aan Habion. Uitzondering hierop zijn de kosten van de raad van commissarissen. Deze kosten worden niet doorbelast.

39


40

4 Experimenten ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’ Strategische doelstelling Doelen 2015 1 Vier experimenten Bejaardenhuis een 2e jeugd in uitvoering

Mate van realisatie Amsterdam, Loenen, Voorst, Zwolle, Zuid Scharwoude

2 Experiment Zuid Scharwoude gestart 3 Oplevering Jeruzalemstaete in Amsterdam 4 Methodiek RØRING geactualiseerd 5 Plan opgesteld om (sociaal) ondernemers te interesseren voor (maatschappelijk-commerciële) activiteiten in verzorgingshuizen Doelen 2016 1 Aantal locaties in uitvoering waar Habion zorgvastgoed transformeert in woningen ≥ 8 2 Opstellen transformatieagenda

4.1 Nieuw leven voor bejaardenhuizen Habion verhuurt zo’n 70 verzorgingshuizen, oftewel bejaardenhuizen. Hoewel veel bewoners met heel veel plezier daar verblijven, zijn wij er tegelijkertijd van overtuigd dat we deze woonvorm moeten aanpassen om ook in de toekomst aantrekkelijk te blijven voor bewoners. In het experiment ‘Bejaardenhuis een 2e jeugd’ kijken we samen met bewoners en zorgpartners naar een gezamenlijk antwoord op diverse vraagstukken op het gebied van wonen en zorg. Bejaardenhuis-oude-stijl verdwijnt Het bejaardenhuis-oude-stijl houdt langzaam maar zeker op te bestaan. Enerzijds omdat mensen, die daartoe in staat zijn, de regie terug willen over hun eigen leven, door bijvoorbeeld langer zelfstandig of samen met gelijkgestemden te wonen. Anderzijds door een ontwikkeling als het scheiden van wonen en zorg. Niemand komt meer zonder verpleegzorgindicatie het zorghuis binnen.

Gevolg is dat als we niets doen, gebouwen op den duur leeg komen te staan. Oude gebouwen niet sluiten maar opnieuw uitvinden Verlaten gebouwen, rijp voor de sloop, zijn volgens Habion een ongewenste ontwikkeling. Juist omdat we de vraag naar ouderenhuisvesting door vergrijzing in de nabije toekomst sterk zien toenemen. Geen sluiting of zelfs sloop dus, maar wel een radicaal andere invulling. We moeten het bejaardenhuis nieuw leven inblazen. Op zo’n manier dat het voor bewoners veilig en gezellig leven is, en zorgen andere partners naar behoefte zorg en diensten kunnen leveren. Het bejaardenhuis wordt een gewoon gebouw, waar ouderen een woning huren. Met keuze mogelijkheid voor zorg en diensten, gecombineerd met een palet aan functies in het gebouw of daar net buiten, die de vitaliteit van de hele gemeenschap ondersteunen. Het vastgoed is daarbij meestal niet het probleem. Dat kan, met enige aanpassingen, vaak nog jaren mee. Wel vereisen de ontwikkelingen een vernieuwende aanpak en een nieuwe rolverdeling tussen gebouweigenaar, instituties en niet in de laatste plaats de gemeenschap binnen en buiten het gebouw. Als eigenaar van zorgvastgoed op meer dan 70 plekken in Nederland, zien wij ons gesteld voor een belangrijke opgave: hoe kunnen wij ouderen aantrekkelijk blijven huisvesten. Tegen aanvaardbare kosten en risico’s. Het is een spannende tijd met onzekerheden voor bewoners, zorgpartners en ook voor ons. En tegelijkertijd zijn er volop kansen. We staan echt aan de vooravond van een geheel nieuwe invulling van onze ouderenhuisvesting. Aan de wieg van de tweede jeugd van het bejaardenhuis.

41


Experimenten In 2012 hebben we met studenten van de Amsterdamse Academie voor Bouwkunst een programma doorlopen en een onderzoek laten uitvoeren naar de toekomstvastheid van onze gebouwen. De onderzoeken leverden een rode draad op: met de gebouwen is op zich niet zoveel mis, mensen organiseren steeds meer zelf of samen hun eigen leven, de ouderen emanciperen zich in rap tempo, gevestigde zorgpartners hebben niet meer het monopolie op zorg en verzorging, kleinschalig (maatschappelijk) ondernemerschap op maat heeft de toekomst. Om de uitkomsten in de praktijk te toetsen zijn we eind 2013 onder de noemer ‘Bejaardenhuis, een 2e jeugd’ een aantal experimenten gestart. De experimenten hebben als doel om verzorgingshuizen te veranderen naar woon gebouwen die aansluiten bij de woonwensen van ouderen. Samen met de zorgpartners en met zoveel mogelijk betrokkenheid vanuit de lokale gemeenschap. De ervaringen sindsdien bevestigen ons dat veel kwetsbare ouderen behoefte hebben aan betaalbaar en veilig wonen met zorg in de buurt, contact (ontmoeten, gezelligheid, reuring en ertoe doen) en zelfbepaling (eigen regie, emancipatie, keuzemogelijkheden). De ervaringen leren ons ook dat een blauwdruk voor de verandering van verzorgingshuizen naar woongebouw eigenlijk niet bestaat. Het gaat steeds weer om lokaal maatwerk. Wel is dezelfde methodiek mogelijk om tot lokale oplossingen te komen die werken. We noemen die methodiek De RØRING (zie ook paragraaf 4.2).

Roadshows Ouderen vinden reuring om de woning van belang. Die reuring komt van de bewoners zelf, maar bedrijven die in of bij een locatie waar ouderen wonen hun vestiging hebben kunnen ook aan die reuring bijdragen. Om te onderzoek of er bedrijven zijn die interesse hebben om een winkel te openen in één of meerdere locaties organiseerde Habion na de zomerperiode ‘Roadshows’ in Zwolle, Voorst, Loenen en Amsterdam.

4.2 De experimenten in 2015 In 2015 heeft Habion de volgende experimenten in uitvoering: 1. 2. 3. 4.

De Benring in Voorst, ’t Kampje in Loenen aan de Vecht, De Molenhof in Zwolle Buiten Zorg in Zuid-Scharwoude

De experimenten verschillen ieder in fase van uitvoering en kennen ieder hun eigen dynamiek. Een korte kenschets: De Benring in Voorst Verzorgingshuis De Benring in het Gelderse Voorst is het eerste bestaande bejaardenhuis dat ‘een tweede jeugd’ krijgt. Trimenzo, ’s Heeren Loo en Habion hebben samen met bewoners bekeken hoe verzorgingshuis De Benring toekomstbestendig kan worden vernieuwd. Resultaat is een plan, dat bestaat uit drie hoofdcomponenten: wonen voor ouderen in het voormalig hoofdgebouw, wonen voor jongeren in nabijgelegen aanleunwoningen en verbinden in het gedeelte dat bestaat uit de recreatiezaal en de keuken. De 18 aanleunwoningen in Voorst hebben we in 2014 opgeknapt en zijn betrokken door jongeren. De vernieuwing van De Benring zelf is gestart in januari 2015. De oplevering is naar verwachting in het tweede kwartaal 2016.

42

De lokaal actieve woonzorgcoöperatie Voorst en omgeving is aangesloten bij het initiatief ‘zon-opzorg’ waarbij op basis van financiering door crowd-funding zonnepanelen op het daken van verzorgingshuizen worden geplaatst. Goed voor het milieu, de portemonnee én goed voor de reuring in en om de gebouwen als De Benring. ’t Kampje in Loenen aan de Vecht Begin 2014 hebben Zorggroep De Vechtstreek en Habion als betrokken partijen in Loenen aan de Vecht de handen ineen geslagen om te onderzoeken hoe ’t Kampje toekomstbestendig vernieuwd kan worden, samen met de bewoners van het gebouw en de inwoners van het dorp Loenen. Ook hier is inmiddels een woonzorg coöperatie opgericht. In 2015 zijn de plannen voor de aanpak van ’t Kampje verder uitgewerkt. De verwachting is dat in 2016 de transformatie van ’t Kampje daadwerkelijk kan worden ingezet. Minister Blok bezoekt de Benring Minister Blok bracht in november 2015 op uitnodiging van Habion een bezoek aan De Benring in Voorst. Hij wilde met eigen ogen zien hoe de veranderingen vorderen. Blok had ontmoetingen met bewoners, leden van de woonzorgcoöperatie, jongeren uit de aanleunwoningen, dorpsbewoners en mensen van Habion, Trimenzo, ’s-Heeren Loo en de sociaal ondernemer Stadskamer Zutphen, Voorst waar werkloze jongeren werkervaring kunnen opdoen in de catering. De minister van Wonen was erg onder de indruk: “Petje af voor al het werk, dat de mensen van de woonzorgcoöperatie en de andere betrokkenen allemaal doen bij deze grote verandering”.

Jeruzalemstaete in Amsterdam In onze experimenten Bejaardenhuis een 2e jeugd transformeren we samen met bewoners en andere lokale belanghouders bestaande verzorgingshuizen in een woongebouw. Het gebouw Jerzulemstaete in Amsterdam, dat Rochdale in opdracht van Habion ontwikkelde, is nieuw gebouwd, en namen we in juni 2015 in gebruik. Maar ook bij dit gebouw paste we onze ervaringen opgedaan bij Bejaardenhuis een 2e jeugd toe. Al voor de start van de bouw zijn we met (mogelijk toekomstige) bewoners in gesprek gegaan over hun wensen ten aanzien van de inrichting van het gebouw. Na de oplevering is Habion met de ‘echte’ bewoners om tafel gegaan om hun wensen te bespreken over het gebruik van het gebouw. De inrichting van de gemeenschappelijke ruimten op de begane grond was daarbij een belangrijk aandachtspunt. Eind 2015 is een (voorlopige) bewonerscommissie aan het werk gegaan. Bij een van de tweewekelijkse sessies is daarnaast de oprichting van een coöperatie besproken. In 2016 gaan deze gesprekken door. Een coöperatie heeft tot doel om aanvullend aan de bewonerscommissie de activiteiten in de commerciële ruimten te coördineren in relatie tot de buurt.

43


De Molenhof in Zwolle

Nieuwe bewoners voor De Molenhof, Zwolle In De Molenhof wonen sinds de zomer van 2015 zes studentes. Een van hen beviel er van een zoon. De geboorte was voor de NOS-journaal aanleiding voor het maken van opnames. ‘Drie generaties in één ‘bejaardenhuis’ bleek naast een prachtig symbool van vernieuwing ook een mooie kapstok voor een nieuwsitem over de veranderingen in de ouderenzorg en de visie van Habion op deze ontwikkelingen.

Pop up University Van 20 tot 22 maart 2015 was woonzorgcentrum De Molenhof op initiatief van Habion gastheer van de pop up university van de filosofen Thierry Baudet en Peter van Duyvenvoorde. Vijftien studenten bogen zich met bewoners twee dagen en twee nachten over de toekomst van de ouderenzorg. De studenten, die een warm welkom kregen van de bewoners en medewerkers, behandelden vijf thema’s: eten en drinken, jong en oud, autonomie en afhankelijkheid, omgang met de wijk en sterfelijkheid.

In februari 2015 is Habion het experiment De Molenhof een tweede jeugd begonnen in samenwerking met zorgorganisatie Zonnehuisgroep IJssel-Vecht. Ook hier werd de RØRING-methodiek toegepast. Deze resulteerde vrijwel direct in veel contact met de buurt. Met name scholen bleken geïnteresseerd in wat er zich achter de muren van het zorghuis afspeelt. Met de basisschool aan de overkant werd een blijvende relatie gelegd in de vorm van bezoeken van kinderen aan ouderen en voorleesuurtjes. Ook de trampoline in de voortuin van De Molenhof leverde leuke contacten op. Aan de doelstelling om reuring te creëren werd royaal voldaan. Tijdens de drukbezochte bijeenkomsten bleek dat een aantal studenten interesse had om in De Molenhof te gaan wonen. Besloten werd om de proef aan te gaan voor één jaar. Zo wonen sinds de zomer van 2015 zes studentes in De Molenhof.

Buiten Zorg in Zuid-Scharwoude In november 2015 startten we een nieuw experiment op de locatie Buiten Zorg in ZuidScharwoude, samen met bewoners en zorg organisatie Magentazorg. Doel ervan is om betaalbaar, veilig en prettig wonen met goede zorgen dienstverlening in de buurt te kunnen blijven bieden. De verwachting is dat in 2016 een concreet plan hiervoor is uitgewerkt en met bewoners en andere belanghouders kan worden besproken.

4.3 Methodiek - De RØRING

In 2016 wordt verder gewerkt aan het verder vormgeven van de plannen met de Molenhof.

Habion voert samen met lokale partners een aantal experimenten uit om het bejaardenhuis een 2e jeugd te geven. Onze ervaring is dat elke locatie weer zijn eigen kansen en dynamiek kent.

44

‘Maak niet de stenen maar het gebruik flexibel.’

Een blauwdruk om een 2e jeugd te realiseren is daarom niet mogelijk. Wat we wel hebben gedaan is de ervaringen beschrijven in een methodiek. Kern van de methodiek, die we De RØRING noemen, is dat de huidige en toekomstige bewoners aan het roer staan in de planvorming. Cruciaal is dan ook om zowel bij hen als bij medewerkers draagvlak, betrokken heid en commitment te creëren tezamen met een nieuwe houding en cultuur. Het succes van de experimenten ligt precies daarin: samen op een positieve manier werken aan een gedeeld en gedragen doel. De methodiek is succesvol omdat ze enthousiasmeert en iedereen erbij betrekt: mensen gaan anders denken en tijdens het proces ontstaat er al reuring in het gebouw. Meer informatie en de voortgang van de verschillende experimenten is te volgen via www.habion.nl en www.een2ejeugd.nl. Publieke tribune Om de experimenten te toetsen en van een kritische noot vanuit de maatschappij te kunnen voorzien, hebben we een aantal mensen uit verschillende sectoren (politiek, belangenorganisaties, zorg, sociaal ondernemers, wetenschap) gevraagd mee te denken. Het gaat daarbij om: • Mevrouw F. Gepken (voorzitter van de Ouderen Advies Raad Amsterdam Centrum), • De heer Mr. W.D. van Leeuwen (zelfstandig adviseur), • De heer A. Kooy (Brouwerij de Prael in Amsterdam) • De heer dr. A. van der Wurff (pensioendeskundige). • Mevrouw prof. dr. A. (Andrea) Maier (hoogleraar ouderengeneeskundige, VUmc) • De heer H. Cornelissen (de oud-voorzitter van het Landelijk Samenwerkingsverband van Actieve Bewoners). • De heer drs. M. Hillen (Social Enterprise NL)

Op dinsdag 23 juni 2015 kwam de Publieke Tribune van de experimenten voor de derde keer bij elkaar; de enige keer in 2015. Dit keer was verzorgingshuis ’t Kampje in Loenen aan de Vecht de gastheer. Bestuurder Jeroen Schackman van zorggroep De Vechtstreek heette het gezelschap welkom. Het gezelschap bestond naast Schackman uit ‘Tribuneleden’ Andrea Maier, Mark Hillen, Willem van Leeuwen en Adri van der Wurff. Daarnaast waren aanwezig van Habion Peter Boerenfijn, Dietward Bruin, Els van Betten en Willeke Janssen. In deze bijeenkomst kwamen allerhande zaken aan de orde. Zo wordt er gediscussieerd over vrijheidsbeperking versus veiligheid bij PG-cliënten, het opbouwen en uitdragen van expertise over het oprichten en instandhouden van een coöperatie, botsingen tussen leefwereld en systeemwereld. Voorts is gesproken over de samenstelling van de Publieke Tribune zelf. Leden zoeken met name de verjonging. Wordt vervolgd in 2016.

4.4 Toekomstige ontwikkeling Habion experimenteert sinds 2012 onder de noemer Bejaardenhuis een 2e jeugd met het omzetten van verzorgingshuizen naar locaties waar het gezellig en veilig wonen voor ouderen is. Met die experimenten hebben we inmiddels heel wat ervaring opgedaan. Die ervaring geeft ons vertrouwen dat wij verzorgingshuizen samen met bewoners en andere lokale belanghouders weten om te zetten in locaties waar het veilig en gezellig wonen is. Daarmee hebben wij in 2015 het stadium van experimenteren met de transformatie van verzorgingshuizen naar woningen verlaten. De transformatie van zorgvastgoed is daarmee een vast onderdeel van onze normale activiteiten geworden.

45


46

5 Verklaring van het bestuur

Werkzaam in belang volkshuisvesting Het bestuur van Habion verklaart ingevolge artikel 26, lid 2m van het BBSH dat de middelen van de stichting in het verslagjaar uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting. Het bestuur verklaart dat het financieel beleid en beheer van de stichting gericht is op financiële continuïteit. Batige saldi worden uitsluitend ingezet voor werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting. Buitenlandse activiteiten via DIGH Habion verricht geen activiteiten in het buitenland. Wel staan wij sinds 2008 garant voor de renteen aflossingsverplichting van de stichting Dutch International Guarantees for Housing (DIGH) vanwege een lening die DIGH bij een bank is aangegaan. DIGH is deze lening aangegaan om vervolgens een lening te kunnen verstrekken aan een organisatie in Kroatië voor de realisatie van sociale woningbouw daar. De garantstelling van Habion past binnen de regelgeving die de rijks overheid heeft opgesteld. De omvang van de garantstelling van Habion bedroeg per 31 december 2015 € 921.331. In 2015 is er evenals in eerdere jaren geen beroep gedaan op de garantstelling van Habion.

In 2013 heeft DIGH ons bericht dat DIGH vanaf 2012 geen renteen aflossingsbetaling heeft ontvangen voor de lening die DIGH aan de organisatie in Kroatië heeft verstrekt. Habion staat voor deze lening geen borg. Naar aanleiding van het signaal van DIGH zijn wij, samen met andere garantiegevers, met DIGH in overleg over op welke wijze DIGH aan zijn renteen aflossings verplichtingen ten aanzien van de lening waarvoor wij garant staan kan blijven voldoen, zodat de garantstelling niet hoeft te worden ingeroepen. Eind 2015 heeft Habion, samen met andere garantiegevers, een voorstel aan DIGH gedaan om dit dossier af te ronden. Sponsoring Habion heeft in overeenstemming met de Woningwet als beleid dat wij geen evenementen of overige activiteiten sponsoren. In 2015 vonden geen sponsoractiviteiten plaats. Houten, 12 april 2016 mr. P. Boerenfijn MRE, directeur-bestuurder

47


48

6 Verslag raad van commissarissen

6.1 Inleiding De raad van commissarissen vindt het belangrijk verantwoording af te leggen over de wijze waarop de raad zijn taken vervult. Dat doet de raad via dit verslag. Klant centraal houden Het jaar 2015 was voor de raad van commissarissen een intensief jaar. Het meest in het oog springend daarbij was de voorbereiding van een mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland. Deze samenwerking is niet gerealiseerd. Toch is de tijd die hierin is geïnvesteerd zeker geen verloren tijd geweest. Het bevestigt voor ons de reeds ingezette lijn om samen met bewoners en andere lokale partijen de transformatie van zorgvastgoed naar woningen waar het veilig en gezellig wonen is, vorm te geven. En het heeft ons beter zicht gegeven op wat er voor nodig is om daar te komen. De raad van commissarissen blijft er op toezien dat deze transformatie in een tempo verloopt dat aansluit bij de veranderende woon wensen van onze klanten: kwetsbare ouderen en bewoners en de lokale samenleving. Ook het jaar 2016 zal intensief zijn. Zo is de administratieve inrichting van Habion vanwege de gewijzigde Woningwet een thema dat (terecht) veel aandacht vraagt, ook van de raad van commissarissen. Tegelijkertijd geldt dat wij als raad er voor willen waken dat de organisatie en wij ruim voldoende aandacht blijven besteden aan onderwerpen waar onze klanten, bewoners en zorginstellingen ook direct profijt van hebben. De raad van commissarissen nam in 2015 afscheid van drie commissarissen. De raad is hen bijzonder erkentelijk voor hun bijdrage aan de verdere ontwikkeling van Habion, in het belang van de huisvesting van (kwetsbare) ouderen.

6.2 Advies-, toezichts- en werkgeversrol De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in de stichting en de met haar verbonden onderneming, en staat het bestuur met raad terzijde. De raad van commissarissen is opdrachtgever van de accountant voor de controle van de jaarstukken. De raad van commissarissen vervult verder de werkgeversrol ten aanzien van de directeurbestuurder van Habion. De raad van commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de stichting en de met haar verbonden onderneming. De raad weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van de bij de stichting betrokkenen af. Binnen het raam van deze algemene taakomschrijving houdt de raad onder andere toezicht op en adviseert over: • de strategie en de risico’s verbonden aan de activiteiten van Habion; • de aard en de totstandkoming van de volkshuisvestelijke, maatschappelijke, operationele en financiële doelstellingen van Habion; • de opzet en werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen; • het financiële verslaggevingsproces; • het kwaliteitsbeleid; • de naleving van toepasselijke weten regelgeving. In de adviesrol treedt de raad van commissarissen op als sparringpartner voor de directeur. Ervaring, expertise en competenties opgedaan in andere sectoren kunnen helpen om de directeur uit te dagen na te denken over de toekomst en ontwikkeling van de onderneming.

49


‘Iets loslaten zonder het uit je handen te laten vallen.’

De samenstelling, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de raad van commissarissen zijn omschreven in de wet, de statuten, het reglement van de raad van commissarissen en de Governancecode Woningcorporaties. De geldende statuten en het geldende reglement zijn te vinden op www.habion.nl. De raad van commissarissen buigt zich regelmatig over de realisatie van de beoogde resultaten. Dat gebeurt onder meer op basis van kwartaalrapportages. Daarin is bijvoorbeeld informatie opgenomen over de ontwikkeling van de financiële positie, risicomanagement, rendementsontwikkeling, de woningtoewijzing en de verhuur van onze woningen en zorg vastgoed, de voortgang van ontwikkelprojecten en geschillen met externe partijen. De raad van commissarissen spreekt ook met de directeur over relevante externe ontwikkelingen, vooral op het gebied van wonen en zorg, de contacten met huurders en andere belanghouders. In de vergaderingen van de raad van commissarissen zijn de directeur, de adjunctdirecteur Financiën & Facilitaire Diensten en de bestuurssecretaris aanwezig en op verzoek van de raad soms ook andere functionarissen of externe deskundigen. In de vergadering waarin de jaarstukken ter goedkeuring voorliggen, is de externe accountant aanwezig voor toelichting en overleg. De jaarlijkse zelfevaluatie van de raad en het jaargesprek met de directeur worden besproken in een besloten raadsvergadering.

50

6.3 Toezichtsvisie en toezichtskader Toezichtsvisie Taken in het toezicht De raad van commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het bestuur en op de algemene gang van zaken in de stichting en de met haar verbonden onderneming, en staat het bestuur met raad terzijde. De raad van commissarissen vervult verder de werkgeversrol ten aanzien van de directeur-bestuurder van Habion. Taakvervulling De raad van commissarissen richt zich bij de vervulling van zijn taak naar het belang van de stichting en de met haar verbonden onder neming. De raad weegt daartoe de in aanmerking komende belangen van de bij de stichting betrokkenen af. Voor een goede uitoefening van de taken van de raad vindt de raad het van belang goed geïnformeerd te zijn over externe ontwikkelingen, en daarbij in het bijzonder de opvattingen van huurders en andere belanghouders. Ook zal de raad voldoende alert zijn op compliance aan codes en regels, maar vindt tevens dat die dienstbaar moeten zijn aan de organisatie. Daarnaast wil de raad regelmatig controleren of de besturingsfilosofie effectief is: wordt van fouten geleerd?, vindt under performance plaats en heeft dat consequenties?, staan de antennes voldoende gericht op de buitenwereld?, is de lange termijn voldoende in het vizier?, is de strategie nog in overeen stemming met de opdracht (missie, visie) van de organisatie?, is er voldoende flexibiliteit om in te spelen op veranderingen?. De raad van commissarissen ambieert een voortdurende professionalisering van zichzelf en verwacht dit ook van de directeur en overige personen die ten behoeve van Habion werkzaam zijn.

Houding & gedrag De raad van commissarissen hecht zeer aan onafhankelijkheid en een kritische attitude van zijn leden, waarbij het belang van de onder neming voorop staat. De raad is overtuigd van de meerwaarde van een goede onderlinge samenwerking van de leden van de raad en van die tussen raad en bestuur. De basis voor die samenwerking ligt in transparantie, openheid en vertrouwen. Kenmerk van de samenwerking is het bewaken van de balans tussen onafhankelijk heid en betrokkenheid. Die waarden houden elkaar als het goed gaat ‘in check’ en leiden tot kwalitatief goed toezichthouderschap. Hierbij past een houding van dialoog op basis van argumenten en van kritisch doorvragen. Qua werkwijze heeft de raad van commissarissen als uitgangspunt dat niet in de breedte diep moet worden gedoken, maar dat het wel degelijk zinvol is af en toe een deep dive te maken. De wijze van vragen stellen is hierbij open, zonder dreiging en oordeel. De dialoog is onderzoekend, optimaal inspirerend en motiverend. Toezichtskader De raad van commissarissen hanteert bij zijn werkzaamheden het volgende toezichtskader: • M ate van realisatie van de strategie ‘Nieuwe tijden’ (2012); • Mate van realisatie van de geldende (meerjaren)begroting, inclusief de financiële en niet-financiële doelstellingen die hierin zijn opgenomen. Deze doelstellingen hebben betrekking op het huisvesten van de doelgroep, de samenstelling, kwaliteit en vernieuwing van de vastgoedportefeuille, klanttevredenheid, financiën, beheersing en efficiency; • Naleving van de Woningwet, het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting en overige toepasselijke weten regelgeving;

• Naleving van de Governancecode Woningcorporaties 2015 en Aedescode; • Naleving van de statuten en reglementen; • Naleving van het investeringsstatuut, het verbindingenstatuut en het treasurystatuut; • Naleving integriteitscode Habion en klokkenluidersregeling Habion; • Naleving eventuele prestatie-afspraken met gemeenten en huurdersorganisaties • De kwaliteit van de interne risicobeheersing. De raad van commissarissen realiseert zich dat naast regels en procedures zoals in bovenstaande documenten vastgelegd (de ‘hard-controls’) ook ‘soft-controls’ als voorbeeldgedrag en motivatie een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van kansen en het beheersen van risico’s. De raad van commissarissen let daarom niet alleen op deze hard-controls, maar heeft evenzeer oog voor deze soft-controls.

6.4 Governance Habion vindt ‘goed ondernemingsbestuur’ (corporate governance) van groot belang. Het helpt ons om slagvaardig, ‘in control’ en transparant te handelen. De raad van commissarissen en de directeur vinden dit een onderwerp dat behoort tot hun gezamenlijke verantwoordelijkheid. De hoofdlijnen van de governance-structuur bij Habion zijn als volgt: • Habion heeft als rechtsvorm de stichting • De bestuurder (verder: directeur) bestuurt daarin terzijde gestaan door het Managementteam de Stichting Habion. • Een beleggingsadviescommissies onder voorzitterschap van de heer ir. C.E.C. de Reus adviseert de bestuurder over (des-) investeringen.

51


• De raad van commissarissen ziet toe op het functioneren van de directeur en op de algemene gang van zaken van de stichting, en geeft de directeur gevraagd en ongevraagd advies. • De raad van commissarissen vervult ook de werkgeversrol. De raad beslist over benoeming, beoordeling, bezoldiging, schorsing en ontslag van de directeur. • Habion legt verantwoording af aan de externe toezichthouder, overlegt met het WSW en andere belanghouders. Habion onderscheidt bewoners(organisaties), zorgpartners, gemeenten en de rijksoverheid, de Autoriteit woningcorporaties en het WSW onder meer als belangrijke belanghouders. • Habion streeft naar een organisatie en processen die gebaseerd zijn op principes als betrouwbaarheid, controleerbaarheid, checks and balances en integriteit. • Habion is lid van Aedes en onderschrijft de Aedescode. • Habion onderschrijft de Governancecode Woningcorporaties 2015. • de corporate-governanceprincipes komen tot uitdrukking in documenten als: • de statuten • het reglement raad van commissarissen Habion • het bestuursstatuut Habion • het treasurystatuut Habion • het investeringsstatuut • het verbindingenstatuut • de integriteitscode Habion • de integriteitsverklaring zoals ondertekend door commissarissen, de directeur en medewerkers; • de klokkenluidersregeling; • De directeur legt wijzigingen in de governancestructuur vooraf ter goedkeuring voor aan de raad van commissarissen.

52

Ontwikkelingen corporate governance in 2015 Visitatie-resultaten bekend De raad van commissarissen gaf in 2014 samen met het bestuur opdracht voor het uitvoeren van een visitatie door een onafhankelijk organisatie. Doel van deze visitatie was het afleggen van verantwoording over de geleverde prestaties en het komen tot inzichten om verder te verbeteren. De raad van commissarissen is in het kader van de visitatie ook door de visitatiecommissie geïnterviewd. Het visitatierapport verscheen in het voorjaar van 2015 en is in aanwezigheid van de visitatiecommissie met de raad van commissarissen en het bestuur besproken. Via de kwartaalrapportage houdt de raad van commissarissen zicht op de voortgang van de realisatie van de verbeterpunten die zijn geformuleerd. Meer informatie over de visitatie is opgenomen in paragraaf 3.9. Het volledige visitatierapport is te vinden op www.habion.nl. Ook de reactie van de raad van commissarissen en het bestuur op het visitatierapport kunt u er vinden. Integriteit De raad van commissarissen vindt integer handelen van de raad, de bestuurders, de personen die namens Habion handelen en de bedrijven waarmee Habion samenwerkt van groot belang. De regels met betrekking tot integriteit zijn vastgelegd in de integriteitscode Habion en de klokkenluidersregeling. Beide regelingen zijn terug te vinden op www.habion.nl. Habion beschikt over de integriteitscode ”Helder handelen bij Habion”. De integriteitscode is door de leden van de raad van commissarissen ondertekend. De leden van de raad hebben in 2015 in overeenstemming met deze code gehandeld. De raad van commissarissen heeft eerder al een klokkenluidersregeling goedgekeurd.

Deze regeling beschrijft hoe een werknemer om moet gaan met een vermoeden van een misstand. De integriteitscode en klokken luidersregeling staan op www.habion.nl. Integriteit in 2015 De directeur en de raad van commissarissen zijn van oordeel dat zij hun functie in 2015 onafhankelijk en integer hebben uitgeoefend. De directeur en commissarissen voldoen aan de onafhankelijkheidscriteria zoals omschreven in de Governancecode Woningcorporaties. Governancecode Woningcorporaties 2015 In 2015 verscheen een geactualiseerde Governancecode Woningcorporaties. De raad van commissarissen besprak in 2015 deze code. De raad van commissarissen onderschrijft, met de directeur, de bepalingen van de Governancecode Woningcorporaties. Om in overeenstemming met de Governancecode te functioneren besloot de raad van commissarissen het voorzitterschap van de selectie- en remuneratiecommissie te leggen bij de vice-voorzitter van de raad. Voorheen was dat de voorzitter. Het vice-voorzitterschap rouleert jaarlijks. Om de continuïteit in de samenstelling van de selectie- en remuneratiecommissie en de verbinding met het voorzittersoverleg te waarborgen, is de voorzitter van de raad ook lid van de selectie- en remuneratiecommissie. Actualisatie profielschets In 2015 ontstond een aantal vacatures in de raad van commissarissen. Ten behoeve van de werving van nieuwe commissarissen besloot de raad van commissarissen het profiel van de raad van commissarissen te herijken. Dit herijkte profiel is vervolgens met het Huurdersplatform (zorginstellingen) en huurdersvereniging Nieuw Elan (bewoners) besproken.

In de op basis daarvan vastgestelde profielschets is meer dan voorheen het klantperspectief en het hebben van oog en oor voor maatschappelijke innovatie opgenomen. Ook zijn de eisen die het BTIV stelt aan de integriteit en betrouwbaarheid van de commissarissen in de profielschets opgenomen. De geactualiseerde profielschets van de raad van commissarissen is als bijlage van het reglement van de raad van commissarissen te vinden op www.habion.nl. Meldingsplicht aan Autoriteit woningcorporaties Het BTIV kent een meldingsplicht voor raden van commissarissen van een woningcorporatie. Bijvoorbeeld bij financiële problemen, twijfel over de integriteit bij beleid of beheer, rechtmatigheidseisen dient de raad die (sinds 1 juli 2015) onverwijld te melden aan de Autoriteit woningcorporaties. De raad van commissarissen heeft in 2015 geen meldingen aan de Autoriteit gedaan, omdat hiervoor naar overtuiging van de raad geen aanleiding toe is geweest.

6.5 De raad van commissarissen in 2015 De raad van commissarissen in 2015 De raad van commissarissen vergaderde in 2015 negen keer. Dat is wat vaker dan eerdere jaren. De bespreking van de mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland leidde tot dit hogere aantal vergaderingen. Naast de vergadering maakte de raad van commissarissen met een property-tour langs diverse locaties van Habion verder kennis met het bezit van Habion. Daarnaast kwam de raad van commissarissen voor twee themabijeenkomsten bijeen.

53


Tijdens deze themabijeenkomsten wisselde de raad van commissarissen van gedachten over de betekenis van de nieuwe Woningwet voor Habion, over de mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland, de klanttevredenheid, het sturen op maatschappelijk rendement, het portefeuillemodel en de actualisatie van het rendementsbeleid. Alle leden van de raad vervulden een actieve rol in de bijeenkomsten van de raad. Eén commissaris was in het verslagjaar vanwege persoonlijke omstandigheden bij één raadsvergadering afwezig. Overigens waren de commissarissen bij alle vergaderingen en bijeenkomsten voltallig aanwezig. In 2015 nam de raad van commissarissen onder meer besluiten over: • De benoeming van een nieuwe voorzitter in verband met het aftreden van de zittende voorzitter vanwege het aflopen van zijn maximale benoemingstermijn. • De benoeming van een nieuwe vice-voorzitter • De herbenoeming van een aantal commissarissen; • De herijking van de profielschets van de raad commissarissen; • De bezoldiging van de raad van commissarissen; • De aanpassing van de arbeidsvoorwaarden van de bestuurder • Het onderschrijven van de Governancecode Woningcorporaties 2015. In het afgelopen boekjaar keurde de raad van commissarissen onder meer goed: • De meerjarenbegroting 2016-2025, waarin opgenomen de begroting 2016; • Het jaarverslag 2014 en de jaarrekening 2014 (inclusief deelnemingen);

54

• Het investeringsstatuut, het verbindingen statuut, treasurystatuut en het treasury jaarplan 2015; • Het rendementsbeleid; • Het in onderpand geven van alle register goederen aan het WSW; • Diverse investeringen vanwege renovatie van complexen (’t Kampje in Loenen aan de Vecht, De Vleugels in Alkmaar en Arcadia in Rotterdam); • De aankoop van (zorg)woningen in Utrecht en Hilversum; • De verkoop van het voormalige Gemavo terrein in Eibergen • Het plaatsen van zonnepanelen op het dak van de Benring in Voorst; In 2015 heeft de raad van commissarissen verder met de directeur onder meer over de volgende onderwerpen gesproken en dienaangaande ook van advies gediend: • Een mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland • Beleid en voortgang experimentele transitieprojecten • Lokale inbedding en zichtbaarheid • De nieuwe Woningwet • De diverse oordeelsbrieven (en contacten met extern toezichthouder). • De resultaten van het klanttevredenheidsonderzoek • De kwartaalrapportages Q4 2014 en Q1 tot en met Q3 over 2015; • De managementletter en het accountantsverslag • De stand van zaken met betrekking tot de garantstelling van Habion van een lening van het Dutch International Guarantees for Housing (DIGH) van de BNG. • Diverse marktverkenningen.

‘Wij sluiten geen verzorgingshuizen, wij houden ze open en vinden ze opnieuw uit, samen met de bewoners en de buurt!’ Risicomanagement De raad van commissarissen bespreekt de risico’s die de organisatie loopt, de beheersings maatregelen die daarvoor worden genomen en de werking van het interne risicobeheersings- en controlesysteem met de directeur. De raad van commissarissen kan zich vinden in de risico’s die door de onderneming worden onderscheiden, de maatregelen die worden genomen om deze risico’s te beheersen en de inrichting van de interne- beheersings- en controlesystemen.

6.6 Toezicht op verbindingen Een deel van de activiteiten van Habion vindt niet plaats binnen stichting Habion. Deze activiteiten vinden om fiscale redenen en vanuit het oogpunt van risicomanagement plaats in dochter-onder nemingen, waarvan Habion steeds 100% aandeel houder is. Wanneer er sprake is van een samen werkingsconstructie met een andere partner is Habion gedeeltelijk eigenaar. De eisen waaraan een verbinding dient te voldoen staan beschreven in het verbindingenstatuut. Het verbindingen statuut is te vinden op www.habion.nl. De raad van commissarissen ziet als volgt toe op deze entiteiten: • goedkeuring oprichting rechtspersonen of het aangaan van samenwerkingsverbanden; • consolidatie en accountantscontrole van alle afzonderlijke jaarstukken; • verantwoording over de entiteiten in financiële rapportages; • besluiten die de directeur neemt in die gevallen waarin stichting Habion optreedt als aandeelhouder van een entiteit, dienen ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de raad van commissarissen.

6.7 Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de leden van de raad van commissarissen is in overeenstemming met de geldende weten regelgeving op het gebied van good governance, zoals de Governancecode Woningcorporaties. In 2015 zijn geen (transacties met) tegenstrijdige belangen aan de orde geweest waarbij leden van de raad van commissarissen dan wel de directeur of medewerkers betrokken waren. Vanwege het aanvaarden van een bestuursfunctie bij een zorginstelling die een gebouw van Habion huurt besloot mevrouw drs. T. van den Hurk haar commissariaat neer te leggen.

6.8 Relatie met belanghouders De raad van commissarissen vindt het van belang dat de koers en de activiteiten van Habion mede zijn gebaseerd op de inbreng van belanghouders. De raad van commissarissen staat daarom open voor signalen van belanghouders, en informeert zich hierover ook actief, door bijvoorbeeld aanwezig te zijn bij het huurdersoverleg dat Habion met haar zorgpartners heeft. De raad van commissarissen krijgt verder inzicht in de belangen van belanghouders via diverse bezoeken aan zorgpartners en ontmoetingen met bewoners gedurende het jaar. Een vertegenwoordiging van de raad was eveneens gesprekspartner tijdens de stakeholderbijeenkomsten die Habion in 2015 organiseerde. Voor meer informatie over de belanghoudersbijeenkomsten zie paragraaf 3.5.4. De raad van commissarissen vindt het met het bestuur van belang dat in de komende periode aanvullende initiatieven worden genomen om relatie met huurders(organisaties) en gemeenten verder te intensiveren.

De indirecte toezichtsrol van de raad van commissarissen is in de statuten van Habion vastgelegd. 55


Relatie met Autoriteit woningcorporaties Sinds 1 juli 2015 is de Autoriteit woning corporaties de externe toezichthouder op woningcorporaties. De raad van commissarissen is zich ervan bewust dat de externe toezicht houder zich steeds meer (ook) rechtstreeks richt tot de interne toezichthouder. Zo heeft de raad van commissarissen op verzoek van de Autoriteit graag meegewerkt aan het themaonderzoek Zorgvastgoed dat de Autoriteit in 2015 hield. De raad van commissarissen is ook betroken bij de afwikkeling van de toezichtsbrief- en oordeelsbrief over 2014 die Habion in 2015 ontving (zie ook paragraaf 3.5.3). Relatie met accountant De raad van commissarissen heeft op basis van een selectieprocedure in 2013 BDO Accountants aangewezen als accountant voor een periode van vier jaar. De raad van commissarissen geeft jaarlijks opdracht aan de accountant voor controle van de jaarstukken. De raad van commissarissen bespreekt de jaarstukken en het accountantsverslag in aanwezigheid van de accountant. Daarnaast bespreekt de audit commissie de managementletter met de accountant en vergadert de auditcommissie jaarlijks éénmaal met de accountant buiten aanwezigheid van het bestuur.

6.9 Commissies raad van commissarissen Voorzittersoverleg De voorzitter en vice-voorzitter van de raad van commissarissen bereiden periodiek samen met de directeur de vergaderingen van de raad van commissarissen voor. Deze voorbereiding vindt plaats in het zogeheten ‘voorzittersoverleg’. Het voorzittersoverleg heeft een voorbereidende taak en beschikt niet over besluitvormende bevoegdheden.

56

De raad van commissarissen heeft als beleid dat de functie van vice-voorzitter van de raad per jaar rouleert. De raad van commissarissen benoemde per 1 april 2015 mevrouw drs. F.J. Zijlstra tot vice-voorzitter tot 1 juli 2016. Het voorzittersoverleg kwam in 2015 vijf keer bij elkaar. Selectie- en remuneratiecommissie De selectie- en remuneratiecommissie richt zich onder meer op het doen van een voorstel aangaande selectiecriteria en benoemings procedure voor benoeming van commissarissen en bestuur. Ook bereidt ze de profielschets voor de raad van commissarissen voor en doet ze een voorstel voor de beoordeling en (eventueel aanpassing van de) bezoldiging van de bestuurder en de raad van commissarissen. De Selectie- en remuneratiecommissie handelt op basis van het reglement van de Selectie- en remuneratiecommissie. De Selectie- en remuneratiecommissie beschikt niet over besluit vormende bevoegdheden. De directeur en de bestuurssecretaris zijn bij vergaderingen van de selectie- en remuneratiecommissie aanwezig. De samenstelling van de Selectie- en remuneratiecommissie in 2015 was als volgt: Naam Voorzitter Lid Selectie- en Tot 15.10.15: Tot 15.10.15: remuneratie • Voorzitter raad van • Vice-voorzitter commissie commissarissen raad van (tot 01.04.15 dr. commissarissen E.P. de Jong, vanaf (tot 01.04.15 01.04.15: mevrouw drs. mevrouw drs. M.J.A. Visser, vanaf M.J.A. Visser) 01.04.15 mevrouw drs. F.J. Zijlstra) Vanaf 15.10.15: • vice-voorzitter Vanaf 15.10.15: raad van • Voorzitter raad van commissarissen commissarissen (mevrouw drs. (mevrouw drs. F.J. Zijlstra) M.J.A. Visser)

De selectie- en remuneratiecommissie kwam in 2015 vier keer bij elkaar. De commissie besprak ondermeer: • De voorbereiding van de zelfevaluatie raad van commissarissen; • De beoordeling en de bezoldiging van de bestuurder; • De bezoldiging van de raad van commissarissen; • De actualisatie van de profielschets raad van commissarissen; • De werving van nieuwe commissarissen. Auditcommissie De auditcommissie bereidt besluitvorming van de raad van commissarissen voor en adviseert de raad en de directeur met betrekking tot onder meer het interne beheersings- en risico management systeem, begrotingen, jaarstukken, het treasuryjaarplan en kwartaalrapportages. De auditcommissie handelt op basis van het reglement van de auditcommissie. De audit commissie beschikt niet over besluitvormende bevoegdheden. Verslagen en voorstellen van de vergaderingen van de auditcommissie komen in de raadsvergaderingen aan de orde. De samenstelling van de auditcommissie was in 2015 als volgt: Naam

Voorzitter

Lid

Audit commissie

de heer F.A.H. van der Heijden

de heer drs. A.T.W.M. Oostvogel Vanaf 03.12.15 mevrouw drs. M.J.A. Visser

De commissie laat zich op onderdelen adviseren door de externe accountant en door een extern bureau over acties op het gebied van financiering. De auditcommissie vergaderde in 2015 zes maal. De auditcommissie besprak ondermeer: • De (concept-)jaarstukken en accountants verslag; • De inrichting van de financiële functie; • De inrichting en wijze van functioneren van het risicobeheersingssysteem; • De (meerjaren)begroting; • De managementletter; • Diverse kwartaalrapportages; • Treasuryjaarplan 2015; • Implementatie Woningwet; • De mogelijke samenwerking met Woonzorg Nederland. De heer drs. A.T.W.M. Oostvogel gaf eind 2015 aan vanwege privé-omstandigheden het lidmaatschap van de raad van commissarissen per 31 december 2015 te beëindigen. De raad van commissarissen besloot om die reden mevrouw drs. M.J.A. Visser per 3 december 2015 te benoemen tot lid van de auditcommissie. De benoeming is tot het moment dat een nieuwe commissaris met het profiel Financiën en risicobeheer is geworven.

De directeur, adjunct-directeur Financiën & Facilitaire Diensten en de bestuurssecretaris zijn bij vergaderingen van de auditcommissie aanwezig. Eens per jaar spreekt de audit commissie met de accountant buiten aanwezigheid van de directeur. Ook bespreekt de commissie eventuele aandachtspunten bij de controle van de jaarstukken met de accountant.

57


‘We zijn als huurders wel betrokken bij elkaar zonder ons met elkaar te bemoeien.’ 6.10 Samenstelling raad van commissarissen Samenstelling De samenstelling van de raad van commissarissen in 2015 is in onderstaand rooster van aftreden aangegeven: Rooster van aftreden raad van commissarissen Habion Naam

De heer dr. E.P. de Jong

De heer mr. T. Vroon

Geboortejaar 1945 1950 Functie Voorzitter lid (tot 01.04.15)

Benoemd op voordracht van Eerste benoeming en her benoemingen

De heer F.A.H. van der Heijden 1947 lid

De heer drs. A.T.W.M. Oostvogel 1952 lid

Huurdersorganisatie 01.04.07 01.04.10 01.04.13 01.01.15

Mevrouw drs. T. van den Hurk 1955 lid

Mevrouw drs. M.J.A. Visser 1952 Vicevoorzitter: tot 01.04.15) Voorzitter: vanaf 01.04.15

Mevrouw drs. F.J. Zijlstra MRE 1963 Lid: tot 01.04.15 Vicevoorzitter: vanaf 01.04.15

Huurdersorganisatie

01.07.09 01.07.12 30.06.15

01.07.09 01.07.12 30.06.15

1.7.2013

01.01.12 01.04.15

01.01.13

Benoemd tot 01.04.15 Per deze datum afgetreden

30.06.17

30.06.17

01.07.17 30.06.17 01.04.19 Per 31.12.15 Per 01.10.15 afgetreden afgetreden

01.01.17

Periode bij n.v.t. herbenoeming

Niet herbenoembaar


n.v.t.

n.v.t.


4 jaar

Indien herbenoemd

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

01.01.21

n.v.t.

Benoeming voorzitter Vanwege het aftreden van de heer De Jong per 1 april 2015 heeft de raad van commissarissen per die datum een nieuwe voorzitter benoemd: mevrouw Visser. Mevrouw Visser was al vicevoorzitter van de raad. Mevrouw Zijlstra is per die datum benoemd tot vice-voorzitter van de raad van commissarissen. Herbenoeming commissarissen De raad van commissarissen besloot in verband met de beoogde samenwerking met Woonzorg Nederland om eind 2014 de benoemingstermijn van de heer E.P. de Jong van 1 januari 2015 te verlengen tot 1 april 2015. De totale

58

01.07.09 01.07.12 30.06.15

benoemingstermijn van de heer De Jong vanaf zijn eerste benoeming bedroeg daarmee acht jaar. Deze termijn is daarmee in overeen stemming met de maximale benoemingtermijn van commissarissen zoals aangegeven in de Governancecode Woningcorporaties. De heer De Jong is per 1 april 2015 afgetreden. De raad van commissarissen besloot in april 2015 mede op basis van een evaluatie van het functioneren van de betreffende commissarissen de heer Vroon, de heer Van der Heijden en mevrouw Van den Hurk te (her)benoemen voor een nieuwe periode van twee jaar.

Mevrouw Visser werd, gelijktijdig aan haar benoeming tot voorzitter van de raad, benoemd voor een nieuwe periode van vier jaar. Deze herbenoeming vond ruim een jaar eerder plaats dan in het rooster van aftreden voorzien. De totale benoemingstermijn van alle commissarissen bedraagt in overeenstemming met de Governancecode Woningcorporatie maximaal 8 jaar. Aftreden commissarissen Er traden in 2015 drie commissarissen af. De heer E.P. de Jong trad per 1 april 2016 af vanwege het bereiken van het einde van zijn (maximale) benoemingstermijn. Mevrouw T. van den Hurk trad af vanwege het aanvaarden van een bestuursfunctie bij een zorginstelling die van Habion huurt. Om elke schijn van belangen verstrengeling te vermijden besloot zij haar commissariaat bij Habion neer te leggen. De heer A.T.W.M. Oostvogel besloot vanwege privé-omstandigheden zijn commissariaat per 31 december 2015 neer te leggen. De raad van commissarissen dankt de afgetreden commissarissen voor de bijdrage die zij geleverd hebben aan de verdere ontwikkeling van Habion. Werving nieuwe commissarissen De raad van commissarissen heeft vanwege het aftreden van genoemde commissarissen de gewenste omvang heroverwogen. De raad van commissarissen achtte een raad van zeven personen ook in de komende periode van belang. Dit vanwege de gewenste brede kennis en kunde in de raad vanwege het brede terrein waarop Habion actief is (snijvlak wonen en zorg, publiekprivaat, beheer en transformatie), de toe nemende weten regelgeving (bijvoorbeeld Woningwet), de omvangrijke transitieopgave en het belang van een goede dialoog met bewoners en belanghouders. De raad van commissarissen startte eind 2015 daarom de werving van twee nieuwe commissarissen.

Ten behoeve daarvan is het profiel van de raad van commissarissen geactualiseerd. Omdat de te werven commissarissen op voordracht van de huurdersorganisaties worden benoemd is het profiel en de te volgen procedure met de huurdersorganisaties overlegd. Op het volgende moment dat commissarissen aftreden, zal opnieuw een besluit worden genomen over het gewenste aantal commissarissen. De werving van de nieuwe commissarissen vindt openbaar plaats, waarbij de vacatures op de eigen website en in een landelijk dagblad zijn gepubliceerd. De wijze van werving is in overeen stemming met de geldende weten regelgeving en Governancecode Woningcorporaties. Een extern bureau begeleidt de werving. De verwachting is dat in de eerste helft van 2016 de raad van commissarissen besluit over de (voorgenomen) benoeming van commissarissen. Definitieve benoeming vindt plaats na ontvangt van een positieve zienswijze op de geschiktheid en de betrouwbaarheid van de Minister voor Wonen en Rijksdienst. Na afronding van de werving van twee commissarissen zal de raad van commissarissen in 2016 ook de derde vacature in de raad van commissarissen openstellen. Op die manier kan bij het vinden van deze commissaris rekening worden gehouden met de specifieke kwaliteiten die de twee eerder benoemde kandidaten met zich mee brengen en een zo divers mogelijk samengestelde raad van commissarissen worden bereikt.

6.11 Eigen functioneren raad van commissarissen Deskundigheid en scholing De raad van commissarissen vindt het van belang om aan de eigen deskundigheid te blijven werken. 59


De commissarissen volgen daarom de ontwikkelingen op het gebied van de (sociale) volkshuisvesting in het algemeen en de huisvesting van kwetsbare ouderen in het bijzonder op de voet. De commissarissen ontvangen onder meer informatie uit de organisatie zelf, informatie afkomstig van de Vereniging van Toezichthouders in Woning corporaties (VTW) en van Aedes vereniging van woningcorporaties en diverse vakbladen. Ook werkt Habion periodiek in corporate aan deskundigheidsbevordering van commissarissen door de organisatie van themabijeenkomsten. Vanzelfsprekend volgen de commissarissen de actualiteiten in de media.

In 2015 namen commissarissen deel aan diverse bijeenkomsten, vergaderingen en cursussen om hun kennis op peil te houden. Een overzicht hiervan is opgenomen in onderstaande tabel. Daarbij is het ook aantal behaalde PE-punten vermeld. Het systeem van Permanente-Educatie is opgesteld door de Vereniging van Toezicht houders bij Woningcorporaties. In de jaren 2015 en 2016 tezamen moet een commissaris minimaal 10 PE-punten behalen. De opleidingskosten van de raad van commissarissen bedroegen in 2015 € 5.133.

Overzicht permanente educatie commissarissen Naam commissaris dr. E.P. de Jong

Cursus/opleiding Totaal

Aantal PE-punten/opmerkingen 0 0 per 01.04.15 afgetreden

F.A.H. van der Heijden

• Masterclass financiële sturing en toezicht voor specialisten • Update Nyenrode Commissarissencyclus • In company bijeenkomst over Herzieningswet Totaal

7 7 2 16

drs. T. van den Hurk

• In company bijeenkomst over Herzieningswet Totaal

2 2 per 01.10.15 afgetreden 3 3 5

drs. A.T.W.M. Oostvogel • Commissaris en actuele ontwikkelingen en verslaglegging • Commissaris en riskmanagement • Seminar woningwet 2015, Aansprakelijkheid en Samenwerking met Marktpartijen • Recht op goed toezicht • Commissaris en strategie • Financieel Beleid Woningcorporaties • Commissaris en maatschappelijk verantwoord ondernemen • Commissaris en data-analyse • In company bijeenkomst over Herzieningswet Totaal drs. M.J.A. Visser

4 3 6 3 3 2 32

• Programma voor Commissarissen van de Erasmus Universiteit • In company bijeenkomst over Herzieningswet • VTW-jaarcongres Totaal

60

mr. T. Vroon

• Recht op goed toezicht • In company bijeenkomst over Herzieningswet Totaal

4 2 6

drs. F.J. Zijlstra

• Nationale Dag Commissarissen en Toezichthouders • Ledenbijeenkomst VTW: Toezicht op de Woningcorporatie van de Toekomst • In company bijeenkomst over Herzieningswet Totaal

0 2

60

2 2 64

2 4

Zelfevaluatie De raad van commissarissen bespreekt jaarlijks zijn eigen functioneren. De raad heeft afgesproken deze om het jaar uit te voeren onder leiding van een externe deskundige en de tussenliggende jaren zonder externe begeleiding uit te voeren. De raad besprak 16 februari 2016 zijn eigen functioneren over het jaar 2015, volgens het gebruikelijke schema zonder externe begeleiding. De raad formuleerde als thema’s in het eigen functioneren over 2015 ondermeer het intensiveren van de dialoog met (huurders) organisaties en het belang van het hanteren van het klantperspectief bij het toezicht.

6.12 (Neven)functies leden raad van commissarissen De leden van de raad van commissarissen vervulden in 2015 de volgende (neven)functies. De Wet bestuur en toezicht (opgenomen in het Burgerlijk Wetboek) beperkt het aantal functies dat een commissaris kan uitoefenen. De wet stelt de volgende beperkingen ten aanzien van het aantal commissariaten:

• Een commissariaat mag worden gecombineerd met maximaal 4 andere commissariaten bij andere ‘grote’ rechtspersonen. Voorzitterschappen tellen daarbij dubbel. Het maximum totaal aantal commissariaten bedraagt 5. • Een bestuursfunctie mag worden gecombineerd met maximaal 2 commissariaten bij andere ‘grote’ rechtspersonen. Niet toegestaan is een combinatie met het voorzitterschap van de raad van commissarissen van een andere ‘grote’ rechtspersoon. Het aantal commissariaten en bestuursfuncties van de commissarissen past binnen deze weten regelgeving. De heer dr. E.P. de Jong De heer De Jong heeft bij wijze van hoofdfunctie achtereenvolgens functies vervuld in de weten schappelijke wereld en op het terrein van de sociale zekerheid. Zijn laatste hoofdfunctie vervulde hij als lid van de raad van bestuur van Achmea Holding NV. In 2015 vervulde hij de volgende (neven)functies:

(Neven)functies in 2015

Punten in kader van Toelichting Wet bestuur en toezicht

voorzitter raad van toezicht GGz Centraal

2

voorzitter raad van toezicht NCRV

0

vice voorzitter raad van toezicht KRO-NCRV

0

vice-voorzitter bestuur Stichting Instituut Gak

0

voorzitter raad van commissarissen Landstede Molijn Beheer b.v.

0

Tot en met 31.12.14

lid raad van advies Vereniging Reliëf 0 voorzitter bestuur Stichting Franciscaans Studiecentrum aan de Universiteit 0 van Tilburg voorzitter bestuur CDA Nunspeet 0 voorzitter raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector

0

Tot en met 31.03.15

voorzitter raad van commissarissen Stichting Habion

2

Tot en met 31.03.15

61


De heer F.A.H. van der Heijden De laatste hoofdfunctie van de heer Van der Heijden was CEO van ABN AMRO Hypotheken

Groep. In 2015 vervulde hij de volgende (neven) functies:



lid raad van commissarissen Stichting Waarborgfonds Eigen Woning

1

lid raad van commissarissen Stichting De Alliantie

1

lid raad van commissarissen Blauw Trust Groep BV

1

lid van het bestuur Stichting Vrienden van Amerpoort

0

lid raad van toezicht Hypotheekfondsen Syntrus Achmea

1

executive consultant Calcasa BV

0

lid raad van commissarissen Stichting Habion vastgoed zorgsector

0

lid raad van commissarissen Stichting Habion

1

Mevrouw drs. T. van den Hurk Mevrouw van den Hurk is vanaf 28.07.15 werkzaam als voorzitter van de raad van bestuur van Stichting Zorgcombinatie Marga Klompé. Tot

01.07.15 was zij werkzaam als associée werkzaam bij Krüger & Partners. Ze vervulde in 2015 verder de volgende nevenfuncties:



vice-voorzitter Raad van Toezicht Stichting Altra

1

lid raad van toezicht bij Stichting Amerpoort

1


0

Tot en met 30.09.15

lid raad van commissarissen Habion

1

Tot en met 30.09.15

De heer drs. A.T.W.M. Oostvogel De heer Oostvogel heeft diverse directie- en managementfuncties bekleed, waaronder die van directievoorzitter van P&C Groep NV, lid van de Raad van Bestuur van Endemol BV en lid van

de Raad van Bestuur van energiebedrijf EWT Holdings NV. De heer Oostvogel vervulde in 2015 de volgende (neven)functies:



lid raad van commissarissen Ploeger/Oxbo Groep BV

1

voorzitter raad van commissarisen Zonneveld Groep BV

0

co-Chairman raad van commissarissen Stichting Avalon

0

lid Bestuur SomethingElse BV en Erma BV

0

mentor bij StartupBootcamp

0

lid raad van commissarissen Optixolar Holding BV

0

voorzitter raad van commissarissen Houdstermaatschappij Fondsen Overijssel BV

0

Vanaf 16.02.15


0

Tot en met 31.12.15


1

Tot en met 31.12.15

62

Vanaf 05.11.15

Mevrouw drs. M.J.A. Visser Mevrouw Visser heeft bij wijze van hoofdfunctie diverse functies vervuld bij de gemeente Amsterdam en in de volkshuisvesting, laatstelijk als directeur-bestuurder van De Sleutels.

Tegenwoordig is zij werkzaam als zelfstandig organisatie-adviseur en visitator. Daarnaast vervulde zij in 2015 de volgende (neven)functies:



lid raad van commissarissen stichting Oost Flevoland Woondiensten

0

lid raad van commissarissen woonstichting SSW lid/voorzitter raad van commissarissen stichting Habion vastgoed zorgsector

0 0

lid/voorzitter raad van commissarissen Stichting Habion

2

Lid tot en met 31.03.15 Voorzitter vanaf 01.04.15 Lid tot en met 31.03.15 Voorzitter vanaf 01.04.15

De heer mr. T. Vroon De heer Vroon is bestuurder van het College Bouw Zorginstellingen. In 2015 vervulde hij een aantal (neven)functies: (Neven)functies in 2015


voorzitter Raad van Toezicht Stichting Cardia

2

voorzitter bezwaaradviescommissie College Sanering Zorginstellingen

0

voorzitter bezwaaradviescommissie FGzPt

0

voorzitter bezwaaradviescommissie KNMG

0

voorzitter Geschillencommissie KNMP

0

voorzitter Commissie voor Bezwaar en Beroep V&VN

0

voorzitter Commissie voor Advies en Geschilbeslechting KNMT voorzitter Commissie Integriteitszaken Voortgezet Onderwijs Gooi en Eemland voorzitter Raad van Advies BOB advies

0

diverse kerkelijke functies

0


0


1

0 0

Tot 01.04.15

63


Mevrouw drs. F.J. Zijlstra MRE Mevrouw Zijlstra is werkzaam als managing partner van AuxiSolid bv en directeur/eigenaar van Ziranea bv. Daarvoor heeft zij diverse directie- en managementfuncties bekleed bij

vastgoedbeleggers en financiële instellingen, zoals COO en lid van de Management Board van Corio N.V.. Daarnaast vervulde zij in 2015 de volgende nevenfuncties:



COO bij Annexum

0

Tot en met 31.10.15

Managing partner AuxiSolid bv

0

Per 01.05.15

lid Raad van Toezicht Apollo Zorgvastgoed

0

Tot en met 30.06.15

lid Raad van Advies Wind Share Fund

0

ambassadeur Dutch Dream Foundation

0


0

lid raad van commissarissen Habion

1

6.13 Werkgeversrol Habion kent een bestuur bestaande uit één persoon. De raad van commissarissen heeft de heer mr. P. Boerenfijn MRE per 15 mei 2008 benoemd als directeur-bestuurder (verder: directeur) van Habion. Daarbij geldt dat hij als directeur een arbeidsovereenkomst heeft voor onbepaalde tijd, en als bestuurder steeds voor een periode van vier jaar is benoemd. De raad van commissarissen besluit daarom begin 2016 over herbenoeming van de heer Boerenfijn als bestuurder voor een nieuwe periode van vier jaar. In overeenstemming met de geldende weten regelgeving is een positieve zienswijze van de Minister voor Wonen en Rijksdienst op de geschiktheid en betrouwbaarheid een voorwaarde voor de herbenoeming. Beoordeling directeur De raad van commissarissen beoordeelt jaarlijks het functioneren van de directeur, ondermeer op basis van de behaalde resultaten, de wijze waarop de directeur Habion extern uitdraagt, de relatie met belanghouders, MT en de raad van commissarissen zelf en de persoonlijke ontwikkeling van de directeur.

64

De raad van commissarissen spreekt op basis van de jaarlijkse beoordeling ook verbeterpunten voor de komende periode af en bespreekt indien relevant ook aanvullende scholing. De raad van commissarissen is erg te spreken over het functioneren van de directeur. Hij is het boegbeeld van de organisatie, zowel in- als extern, heeft kennis en passie om werkzaam te zijn ten behoeve van de huisvesting van (kwetsbare) ouderen. Bezoldigingsbeleid en bezoldiging Het bezoldigingsbeleid en de bezoldiging van de raad van commissarissen en directeur (werkgeversrol) is opgenomen in de jaarrekening van Habion. Hierin is ook de verantwoording opgenomen over de bezoldiging van top functionarissen in het kader van de WNT. De jaarrekening is te vinden op www.habion.nl. Nevenfuncties directeur De heer mr. P. Boerenfijn MRE is naast directeurbestuurder van stichting Habion ook lid van de deelnemersraad van het WSW (per 01.01.15). Hij ontvangt hiervoor geen vergoeding. Ook is hij directeur-bestuurder van stichting Vastgoed zorgsector.

Hij ontvangt hiervoor geen aparte bezoldiging. Wel kent Vastgoed zorgsector een kosten delingsovereenkomst met Habion: 15% van de bezoldiging van de directeur van Habion komt ten laste van stichting Vastgoed zorgsector. Scholing directeur De raad van commissarissen vindt het met de directeur van belang dat ook de directeur investeert in zijn eigen deskundigheid. Ten behoeve daarvan ronde de directeur in 2015 de

Europese Comenius Leergang af. Ook gaf hij de masterclasses ‘Recht op goed toezicht’ en ‘Wonen en zorg’ en woonde hij diverse informatie- en discussiebijeenkomsten bij. De heer Boerenfijn dient op grond van het lidmaatschap van Habion van Aedes uiterlijk 31 december 2017 108 PE-punten te behalen. Er is geen minimaal te behalen aantal punten per jaar. Onderstaande tabel geeft het aantal behaalde PE-punten aan per 31.12.15.

Aantal door de heer P. Boerenfijn behaalde PE-punten per 31.12.15 Cursus/opleiding

Aantal PE-punten

• Programma leiderschapsontwikkeling bestuurders woningcorporaties

30

• Management follow-up 19/20

3

• In company Kennissessie novelle Woningwet

2

• Masterclass Tussen systeem en bedoeling, over de relatie tussen toezichthouders en directeur-bestuurders Totaal

2 37

6.14 Verklaring bestede middelen

6.15 Tot slot

De raad van commissarissen heeft in de vergadering van de raad van commissarissen van 12 april 2016 de door het bestuur opgestelde jaarrekening (waarin opgenomen het verslag van de raad van commissarissen) en jaarverslag 2015 in aanwezigheid van de accountant besproken. De accountant heeft de jaarrekening gecontroleerd en voorzien van een goedkeurende controleverklaring. De raad van commissarissen keurde op 12 april 2016 het jaarverslag van het bestuur goed en heeft nadat is kennisgenomen van de controleverklaring van de accountant op die datum ook de jaar rekening goedgekeurd en het verslag van de raad van commissarissen vast gesteld.

De raad van commissarissen spreekt zijn dank en waardering uit voor de enthousiaste en deskundige inzet waarmee de directeur en de medewerkers van Vastgoed zorgsector ten behoeve van Habion en in het belang van het wonen van ouderen in Nederland in 2015 zich van hun taak hebben gekweten en hun werk hebben verricht. Houten, 12 april 2016 raad van commissarissen stichting Habion drs. M.J.A. Visser voorzitter raad van commissarissen drs. F.J. Zijlstra MRE vice-voorzitter raad van commissarissen F.A.H. van der Heijden Lid van de raad van commissarissen mr. T. Vroon Lid van de raad van commissarissen 65


66

7 Verslag klachtencommissie Verslag als bedoeld in artikel 7 lid 4 van het Reglement Klachtencommissie Habion.

Habion beschikt over een onafhankelijke klachten commissie. Deze commissie adviseert de directeur van Habion over de afhandeling van klachten die klagers aan deze commissie voor leggen. Aantal klachten De klachtencommissie ontving in 2015 geen klachten (2014: één klacht, waarvan de klager de klachtencommissie begin 2015 heeft bericht de klacht in te trekken omdat de klacht inmiddels naar tevredenheid van de klager is opgepakt.

Samenstelling klachtencommissie De klachtencommissie van Habion bestond in 2015 uit de volgende leden: • Mevrouw mr. M. van Schie, onafhankelijk voorzitter; • De heer mr. T. Vroon, lid namens de raad van commissarissen van Habion (tot 1 juli 2015); • Mevrouw B.M. Holwerda, lid op voordracht van de huurders

Reglement klachtencommissie De klachtencommissie handelt op basis van het Reglement Klachtencommissie Habion. Het reglement is op de website van Habion geplaatst. Rooster van aftreden klachtencommissie Naam

Datum benoeming

Datum herbenoeming Eerstvolgende datum van aftreden

Mevrouw mr. M. van Schie, voorzitter

17.03.10

17.03.13

17.03.16 (herkiesbaar)

mr. T. Vroon, lid namens de Raad van Commissarissen

01.07.09

01.07.12

01.07.15 (niet herkiesbaar)

Mevrouw B.M. Holwerda

01.05.13

Niet van toepassing

01.05.16 (herkiesbaar)

De heer Vroon trad per 1 juli 2015 af en was op grond van het reglement van de klachten commissie niet herbenoembaar. In afwachting van duidelijkheid over de inrichting van de klachtencommissie op basis van de Woningwet 2015 is er in overleg met de voorzitter van de klachtencommissie voor gekozen de ontstane vacature vooralsnog niet in te vullen. Wanneer er meer duidelijkheid ontstaat over de wettelijke eisen aan de inrichting van klachtencommissies bij woningcorporaties, zal de samenstelling en de wijze van functioneren hieraan vanzelfsprekend worden aangepast.

Het ambtelijk secretariaat van de klachten commissie ligt bij de heer drs. M.S.C. Buijs (bestuurssecretaris). Amsterdam, januari 2016 Mevrouw mr. M. van Schie, voorzitter

67


68

8 Lijst van gebruikte afkortingen en verklaring enkele begrippen en kleuren Lijst van gebruikte afkortingen Aw: Autoriteit woningcorporaties BBSH: Besluit Beheer Sociale Huursector BOG: Bedrijfsmatig Onroerend Goed (o.a. verzorgingshuizen) BTIV: Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting 2015 CFV: Centraal Fonds Volkshuisvesting DIGH: Stichting Dutch International Guarantees for Housing Ministerie van BZK: Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties NWI: Niet winst beogende instelling OLCB: Overleg Landelijke Corporaties Bejaardenhuisvesting Regeling: Regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2014 VTW: Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties WNT: Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector WSW: Waarborgfonds Sociale Woningbouw Verklaring enkele begrippen Solvabiliteit: de mate waarin Habion op langere termijn aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen. Wanneer de solvabiliteit hoog is, betekent dit dat Habion makkelijker op langere termijn aan zijn financiële verplichtingen kan voldoen). Habion hanteert als norm dat de solvabiliteit gedurende de komende 10 jaar elk jaar 25% of hoger is. Interest coverage ratio ratio (ICR): de verhouding tussen de operationele kasstroom en de rentelasten. Als de ICR hoog is, betekent dit dat Habion de rentelasten relatief gemakkelijk kan voldoen uit de kasstroom. Norm is dat de ICR gedurende de komende 10 jaar elk jaar 1,7 of hoger is. Debt Service Coverage-ratio (DSCR): de mate waarin Habion haar rente en aflossingsverplichtingen kan nakomen. Als de DSCR hoog is, betekent dit dat Habion gemakkelijker aan deze verplichtingen kan voldoen. Norm is dat de DSCR gedurende de komende 10 jaar elk jaar 1,2 of hoger is.

Loan to Value (LTV): de verhouding tussen omvang van de leningportefeuille en de waarde van het onroerend goed dat daar tegenover staat. Als de LTV laag is, betekent dit dat de geldgever minder risico loopt. Norm is dat de LTV-waarde gedurende de komende 10 jaar elk jaar 70% of lager is. Rent at risk (RAR): De RAR geeft een beeld van de huurinkomsten waarvan daadwerkelijke realisatie met boven gemiddelde onzekerheid is omgeven. De RAR wordt berekend door een optelling van de (potentiële) contracthuur van: • Huurovereenkomsten met zorginstellingen die binnen 1 jaar opzegbaar zijn • Huurders van bedrijfsmatig onroerend goed met een huurovereenkomst die niet binnen 1 jaar opzegbaar is, maar die wel een zwakke kredietwaardigheid hebben (volgens de Zorgrating BB- of lager) • Huurovereenkomsten met zorginstellingen die zijn opgezegd, maar waarvan de opzegtermijn nog niet verstreken is (m.a.w. het object staat nog niet leeg) 69


• projecten die gerealiseerd worden, maar waarvoor nog geen BOG huurovereenkomsten afgesloten zijn • projecten waarvoor investeringsvoorstellen zijn goedgekeurd, maar waarvoor nog geen BOG huurovereenkomsten afgesloten zijn. Verklaring van de kleuren Diverse paragraven in dit jaarverslag zijn voorzien van een tabel waarin verantwoording over de realisatie van de doelstellingen van 2015 wordt afgelegd. De verklaring van de gebruikte kleuren is: = doelstelling gerealiseerd

= doelstelling niet in 2015 gerealiseerd, maar wel naar verwachting in 2016. = doelstelling niet gerealiseerd

70

71

72

Jaarverslag Stichting Habion

Recommend Documents