Jaarverslag over het boekjaar 2012

Jaarverslag over het boekjaar 2012

Naam toegelaten instelling

:

R&B Wonen

Gemeente waar instelling is gevestigd

:

Gemeente Borsele

Statutair werkgebied

:

De Bevelanden

Primair werkgebied

:

Gemeenten Reimerswaal en Borsele

Adres

:

Van der Biltplein 1 4451 AE Heinkenszand Postbus 30 4450 AA Heinkenszand

Telefoonnummer

:

0113-396400

Faxnummer

:

0113-562081

Internet

:

www.renbwonen.nl

E-mailadres

:

[email protected]

:

19 juni 1976, nr. 115

:

5 oktober 1916, nr. 22015002

Datum en nummer koninklijk besluit waarbij de stichting is toegelaten Datum en nummer van inschrijving in het handelsregister Instellingsnummer VROM

:

L 0543

Inhoudsopgave Voorwoord

-3-

1.

Kengetallen over de afgelopen 5 jaar

-6-

2.

Ondernemingsplan

-8-

3.

Passende huisvesting

- 12 -

4.

Leefbare kernen

- 20 -

5.

Duurzame woonontwikkeling

- 22 -

6.

Bieden van dienstverlening op maat

- 29 -

7.

Presteren naar vermogen

- 32 -

8.

Participatie en maatschappelijk bestuur

- 37 -

9.

R&B opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar

- 39 -

10. Bestuur en toezicht

- 47 -

-2-

Voorwoord Terugblik op 2012 R&B Wonen heeft een bijzonder jaar afgerond. We mochten ons gouden KWH label behouden. Daarin bevestigt een onafhankelijk instituut dat de kwaliteit van onze dienstverlening onverminderd goed is. Ook hebben we met goed gevolg een visitatieonderzoek doorlopen. Lokaal is sprake van een goede samenwerking tussen corporaties en belanghouders zoals gemeenten, zorginstellingen en huurdersvereniging. De uitvoering van ons ondernemingsplan ligt op koers. Ook de prestatieafspraken met de gemeenten Borsele en Reimerswaal worden volgens plan uitgevoerd. Klantgericht samenwerken was ons centrale thema in 2012. We organiseerden rondom dat thema veel activiteiten. Met verschillende acties brachten we duurzaamheid onder de aandacht van onze huurders. Dankzij onze maatregelen om de duurzaamheid van onze woningen te verbeteren ging het gemiddelde van ons totale bezit van EPA-label D naar C. De samenwerking tussen Zeeuwse corporaties kreeg steeds vastere vorm. Op verschillende onderdelen, zoals automatisering, inkoop, personeelszaken en verzekeringen bereikten we aanzienlijke voordelen door gezamenlijk op te trekken. Helaas beperkt het recente regeringsbeleid onze investeringscapaciteit en bedreigt dat beleid de kwaliteit van onze woningvoorraad. Onze huurders worden geconfronteerd met hogere jaarlijkse huurverhogingen. R&B Wonen blijft zich als actieve corporatie inzetten voor woningzoekenden die zijn aangewezen op de huurmarkt. Wij doen er alles aan om onze huurders zo min mogelijk de dupe te laten worden, maar ontkomen er ook niet aan om de wettelijk toegestane huurverhogingen door te voeren. Resultaten 2012 Door verplichte veranderingen bij het berekenen van de bedrijfswaarde van onze woningbezit is het resultaat over 2012 € 22,85 miljoen positief. Het niet langer dan één jaar mogen inrekenen van groot onderhoud verklaart hoofdzakelijk die enorme waardesprong. De verhuurdersheffing mogen we alleen voor het jaar 2013 meerekenen. Volgens het regeringsbeleid wordt het een jaarlijkse heffing die de komende jaren explosief stijgt. Als de heffing vanaf 2014 in wetgeving wordt verankerd, daalt de bedrijfswaarde vervolgens weer met een veel hoger bedrag dan het huidige positieve saldo. Deze forse fluctuaties, die voortvloeien uit het wijzigen van boekhoudvoorschriften en geen enkele materiële betekenis hebben, zijn maatschappelijk nauwelijks uit te leggen, maar een direct gevolg van het waarderen op bedrijfswaarde. In 2012 leverde R&B Wonen 60 nieuwbouwwoningen op en werden zestien bestaande woningen en vier nieuwbouwappartementen verkocht. Vooruitblik De komende jaren gaat er voor woningcorporaties veel veranderen. Inmiddels houden we al rekening met de invoering van een nieuwe verhuurdersheffing. Woningcorporaties moeten fors meebetalen om de rijksbegroting sluitend te krijgen. Voor R&B Wonen betekent dit een jaarlijkse last met ingang van 2013 die gefaseerd oploopt tot bijna € 3 miljoen in 2017. Het Centraal Fonds Volkshuisvesting gaat ons daarnaast een jaarlijkse saneringsheffing opleggen die in 2013 is begroot op € 0,75 miljoen. Dat geld wordt gebruikt om collega’s die in financiële nood verkeren de helpende hand te bieden. Deze aanslagen beperken onze investeringscapaciteit drastisch. In 2013 gaan we werken aan een nieuw ondernemingsplan voor de periode 2014 tot en met 2017. In dat plan maken we nieuwe afwegingen, maar duidelijk is dat we de tering naar de nering zullen moeten zetten.

-3-

Als de plannen van het regeerakkoord doorgaan vervalt het huidige woningwaarderingssysteem en wordt voortaan de maximumhuur bepaald aan de hand van een mix die bestaat uit de WOZ-waarde van de woning en een sterk vereenvoudigd woningwaarderingssysteem. De jaarlijkse huurverhogingen worden, afhankelijk van de hoogte van het inkomen van de huurder, gedifferentieerd. Vanaf 2014 mogen verhuurders een huursombenadering toepassen. Bij de huursombenadering krijgt niet iedere woning dezelfde huurverhoging. Woningen die de corporatie goedkoop vindt krijgen een hogere huurverhoging dan woningen die nu al een goede prijs hebben. Via de maximale huursomstijging reguleert de overheid de totale stijging van de huren van de corporatie (de huursom). Ons nieuwe jaarthema in 2013 is risicomanagement. Onze medewerkers zijn al weer met veel inzet en enthousiasme doende om ook dat thema tot een succes te maken. We danken onze medewerkers, onze belanghouders en onze zakelijke relaties voor hun grote betrokkenheid en samenwerking. We ervaren die als steun en stimulans om in deze bijzondere en onzekere tijd onze volkshuisvestelijke ambitie hoog te houden. Peter Bevers directeur-bestuurder

-4-

-5-

1. Kengetallen over de afgelopen 5 jaar De kengetallen in de kolom “2010” hebben betrekking op de jaarrekening 2010 voor de stelselwijziging. Kengetallen over de afgelopen 5 jaar 2012

2011

2010

2009

2008

4.215

4.265

4.200

4.181

4.229

5

5

5

5

2

Superma rkten

3

3

3

3

2

Wi nkel s

9

7

7

4

4

Ga ra ges

Gegevens woningbezit Aa nta l verhuureenheden i n expl oi ta ti e - Woni ng/woongebouwen - Woongroepen - Onroerende za ken ni et zi jnde woni ngen:

101

99

99

98

98

Pa rkeerkeerpl a a ts en

36

35

35

35

34

Studi o's

54

24

24

22

-

Thui s zorggebouwen

2

1

1

1

1

Da gbes tedi ngen zorgi ns tel l i ngen

5

5

5

5

3

Zorgi nfra s tructuur

1

1

1

1

1

Mortua rti um

0

0

1

1

1

Recrea ti erui mte

0

1

1

1

1

Ka ntoren zorgi ns tel l i ngen

3

2

2

2

1

Gezondhei ds centra

7

2

2

2

2

Gra ndca fé

1

1

1

1

1

Voorzi eni ngen ki nderopva ng

4

5

4

2

1

4.446

4.456

4.391

4.364

4.381

133.749

131.800

141.600

143.800

141.100

60

24

84

54

34

Totaal Gemi ddel de gronds l a g onroerende za a kbel a s ti ng per woni ng Mutaties in het woningbezit - Aa nta l ni euw opgel everd - Ti jdel i jke verhuur va n koopwoni ngen

-

-

3

-

-

- Aa nta l a a ngekocht

-

55

-

-

168

- Terug i n expl oi ta ti e, herzi en bel ei d

-

74

3

-

-

- Aa nta l verkocht

16

20

22

14

21

- Aa nta l ges l oopt

83

68

16

44

16

-

-

33

44

-

11

-

-

-

-

741

958

1.036

1.122

1.254

3.474

3.307

3.164

3.059

2.975

- Aa nta l ui t expl oi ta ti e genomen - Omzetti ng va n woni ng na a r s oci a a l va s tgoed Aantal woningen naar huurprijsklasse - La a g (2011: < € 361,11 per ma a nd) - Overi g

-6-

2012

2011

2010

2009

2008

4.563

4.852

4.895

4.822

4.842

- Aa nta l geva l l en muta ti eonderhoud

426

389

445

370

558

- Aa nta l woni ngen groot onderhoud en woni ngverbeteri ng

195

139

117

118

138

- Kos ten ni et-pl a nma ti g onderhoud per woni ng

394

413

421

447

445

- Kos ten pl a nma ti g onderhoud per woni ng

587

1.187

520

537

624

- Kos ten groot onderhoud en woni ngverbeteri ng per woni ng

3.289

1.480

1.461

1.697

1.693

- Tota a l kos ten onderhoud per woni ng

4.269

3.080

2.402

2.681

2.762

- Gemi ddel d a a nta l punten WWS

138

134

135

135

134

- Gemi ddel de nettohuurpri js per woni ng

435

423

413

401

389

Kwaliteit - Aa nta l repa ra ti everzoeken

Prijs-kwaliteitverhouding

Het verhuren van woningen - Muta ti egra a d %

10,1

9,1

10,6

8,76

10,80

- Huura chters ta nd i n % va n de ja a rhuur

1,57

1,38

1,7

1,56

1,68

- Huurdervi ng i n % va n de ja a rhuur

1,29

2,41

2,32

0,99

1,37

36,79

33,20

39,00

37,42

43,38

1,55

1,65

0,66

0,82

0,51

22,92

-8,55

8,87

-1,65

-5,09

Financiële continuïteit - Sol va bi l i tei t - Li qui di tei t - Renta bi l i tei t ei gen vermogen - Renta bi l i tei t vreemd vermogen

3,89

3,88

3,81

4,00

4,52

- Renta bi l i tei t tota a l vermogen

10,98

-0,28

5,66

1,78

-2,21

- Renteres ul ta a t i n % ei gen vermogen

6,20-

-7,08

0,77

2,44

2,07

20.326

16.202

22.825

20.721

21.754

6.744

260

1.847

-276

-1.014

23.648

17.923

21.287

19.625

19.930

625

691

1.959

1.536

1.619

- Tota a l opbrengs ten per woni ng

9.556

7.942

7.387

7.377

5.033

- Overi ge bedri jfs l a s ten per woni ng

5.221

4.319

5.410

5.018

3.250

-1.466

-1.269

-1.039

-795

-675

-

-

-

-

-

5.421

-1.533

1.887

-324

-1.013

- Di recti e

0,24

0,23

0,23

0,59

0,58

- Wonen

4,04

3,80

4,03

3,27

3,47

- Fi na nci ën & Control

1,42

1,17

1,17

1,86

0,95

- Va s tgoedontwi kkel i ng en -beheer

2,85

1,43

1,43

1,20

1,39

- Bel ei ds - en bes tuurs onders teuni ng

1,46

1,35

1,06

1,67

1,40

- Tota a l forma ti epl a a ts en per 1.000 woni ngen

10,00

9,36

9,28

8,59

7,79

- Werkel i jk a a nta l pers oneel s l eden per 1.000 woni ngen

10,44

10,08

9,83

8,85

8,04

- Interne fi na nci eri ng per woni ng - Ca s hfl ow per woni ng Balans en winst- en verliesrekening - Ei gen vermogen per woni ng - Voorzi eni ngen ni euwbouw per woni ng

- Renteres ul ta a t per woni ng - Sa l do bui tengewone ba ten en l a s ten per woni ng - Ja a rres ul ta a t per woni ng Personeelsbezetting Aa nta l forma ti epl a a ts en per 1.000 woni ngenges pl i ts t na a r a cti vi tei ten

-7-

2. Ondernemingsplan 2.1 Kiezen voor kernen R&B Wonen is een actieve en betrokken corporatie die zich inzet voor de kwaliteit van het wonen in de kernen van Reimerswaal en Borsele. Het ondernemingsplan 2010 – 2014 kwam tot stand dankzij de actieve inbreng van veel belanghouders, zoals de huurdersvereniging, het woonplatform, de gemeenten, de zorgaanbieders, de dorpsraden en de ondernemingsraad. In ons ondernemingsplan staan de strategische koers, doelen en keuzen beschreven. Het plan is de routekaart voor de periode 2010-2014. De rode draad in ons ondernemingsplan is dat wij een bindende factor willen zijn in de kwaliteit van wonen en leven in de kernen. Daarom draagt ons ondernemingsplan de titel: “Kiezen voor kernen”. De ondertitel van ons ondernemingsplan is: “Bouwen voor de krimp”. Het woord “voor” heeft in dit geval een dubbele woordbetekenis: nu nog bouwen omdat er nog behoefte is voordat de krimp toeslaat, maar bij die bouw rekening houden met een andere bevolkingssamenstelling in de toekomst. De nadruk ligt daarom sterk op transformatie en omkeerbaar bouwen. In dit hoofdstuk staan missie, visie en kernwaarden beschreven. Deze vormen een belangrijk uitgangspunt voor onze strategische opgaven, ambities en doelen. Jaarlijks toetsen wij het ondernemingsplan op zijn actualiteit en houden we de SWOT-analyse opnieuw tegen het licht. We definiëren onze missie als volgt: KIEZEN VOOR KERNEN. Dat wil zeggen dat we in ons werkgebied staan voor:  Passende huisvesting van onze primaire doelgroep in kwalitatieve en duurzame woningen.  De kwaliteit van wonen en leven in de kernen.  Een hoogwaardige dienstverlening aan huurders, overige klanten en de samenleving. Daarbij staan wij garant voor de huisvesting van mensen die daar moeilijk of niet zelfstandig in kunnen voorzien, zoals mensen met een smalle beurs en mensen die buiten de vangnetten vallen. Onze geografische focus ligt op de 22 kernen in de gemeenten Reimerswaal en Borsele. Hier ligt onze primaire taak. Wij nemen bij planvorming en bij samenwerking een groter gebied in acht om te komen tot een samenhangend beleid en volkshuisvestelijk presteren op maat. Op het niveau van de Bevelanden zoeken we naar afstemming in beleid. Secundaire beleidsafstemming vindt plaats op het niveau van Zeeland en West-Brabant.

-8-

2.2 Onze visie: hier gaan we voor In onderstaande punten staat onze visie beschreven. Deze visie geeft de hoofdrichting van onze doelen weer. 1. We zijn een woonbedrijf met een focus op het verhuren van woningen. We zijn solidair aan de regio waarin we werken. We streven naar een robuuste voorraad woningen passend bij de doelgroep. 2. We zijn een maatschappelijk ontwikkelaar. Dat betekent dat commerciële activiteiten dienstbaar zijn aan onze sociale activiteiten. 3. We zijn een regiebedrijf met een solide basis van kennis en kunde. Hierdoor zijn we in staat om een opdrachtgevende rol te spelen. Er is een basis van activiteiten die we zelf doen, wat ons een boeiende werkgever maakt. 4. We kiezen voor de kernen met een primaire focus op Reimerswaal en Borsele. Samen met die gemeenten maken we ons sterk voor de vitaliteit van de kernen. Onze inspanningen zijn gericht op het behoud van een veilige en prettige leefomgeving, het behoud van basisvoorzieningen en het faciliteren van gelegenheid tot ontmoeting. Op welzijnsgebied pakken wij een signalerende rol en soms de rol van wegwijzer. Onze inspanningen zijn gericht op onze eigen huurders. De woonvisie van de gemeente is het uitgangspunt van onze inzet in en aanbod op de kernen. De regie ligt bij de gemeente, maar we willen bij de start van ontwikkelingen betrokken zijn. 5. Duurzaamheid van het wonen is een belangrijk thema bij het ontwikkelen, beheren en exploiteren van onze woningen. We zijn ondernemend in het toepassen van quick wins op het gebied van duurzaamheid. In de innovatie van duurzaamheid zijn we meer volgend dan verkennend. Mogelijk dat we een pilot starten met partners. 6. Arbeidsmigranten uit Midden en Oost-Europa zijn een opkomende aandachtsgroep in het werkgebied. Samen met de gemeente kijken we hoe we hiermee omgaan.

-9-

7. We presteren naar vermogen. We zoeken daarbij naar een optimum tussen maatschappelijk investeren en behoud van onze (financiële) continuïteit. De taakomschrijving van het ministerie van Wonen, Wijken en Integratie is daarbij het uitgangspunt. Onze primaire taak is het huisvesten van onze primaire doelgroep door het bouwen, verhuren en verkopen van woningen. Investeringen in woonomgeving, maatschappelijk vastgoed en buurt- en wijkaanpak gebeuren vanuit het principe van wederkerigheid en proportionaliteit met de gemeenten en maatschappelijke partners. 8. We werken volgens de governancecode. Integriteit, goed bestuur en goed toezicht krijgen bijzondere aandacht.

2.3 Kernwaarden: dit is onze stijl Onze kernwaarden die sturing geven aan ons denken en doen zijn:  Sociaal betrokken en klantgericht;  Duurzaam;  Betrouwbaar;  Ondernemend en professioneel. Sociaal betrokken en klantgericht Wij zijn sociaal betrokken met de samenleving en willen weten wat er in de samenleving en op de woonmarkt speelt. Wij laten ons drijven door hun behoeften. Wij kennen onze klanten (huurders, kopers en maatschappelijke partijen) want zij zijn ons bestaansrecht. Onze medewerkers vormen de ogen en oren van onze corporatie. Zij zijn onze visitekaartjes. We pakken daarbij ook taken op die anderen laten liggen, omdat dat voor hen commercieel niet interessant genoeg is. Wij bewegen ons, waar passend bij onze missie, ook aan de bovenkant van de markt. Maar niet als commercieel projectontwikkelaar. We zetten het rendement uit dergelijke activiteiten om in nieuwe investeringen met maatschappelijke oogmerken. Duurzaam Wij zorgen ook voor morgen. Wij staan er voor ons bezit duurzaam te beheren en te ontwikkelen. De focus bij de ontwikkeling van al onze (nieuwe) producten en diensten is duurzaamheid. Betrouwbaar Onze doelstellingen en de beoogde maatschappelijke waarde kunnen wij niet realiseren door solitair te opereren. Wij benaderen daarom onze klanten en belanghouders actief, open en integer. Wij willen worden herkend als een partner waar je afspraken mee kunt maken. Wij gaan voor partnergericht samenwerken met een breed scala aan belanghouders. Onze interne basis, die daarvoor als fundament dient, is gebouwd op prestatie- en resultaatgerichtheid, afsprakenvastheid en transparant en integer handelen. We willen niet alles zelf doen en werken graag samen met anderen. Daarvoor is wel nodig dat we over een klein maar robuust werkapparaat beschikken en in staat zijn om als professioneel opdrachtgever regie te voeren. Ondernemend en professioneel Sociaal ondernemen is ons wezenskenmerk. Ondernemen houdt in dat we afstemmen op wat de markt en samenleving wil en daarbij verder kijken dan de dag van vandaag. We zijn bereid en in staat daarin risico’s aan te gaan en de nodige vernieuwing en creativiteit aan de dag te leggen.

- 10 -

Professioneel houdt voor ons onder meer in dat we ons huis op orde hebben. Samenwerking binnen de organisatie en met anderen is vanzelfsprekend en een vaardigheid van alle medewerkers. Wij werken planmatig met meetbare en toetsbare doelstellingen. Wij sluiten de cirkel tussen het voorbereiden van plannen, het uitvoeren, toetsen en evalueren. Om tijdig bij te kunnen sturen en te kunnen uitleggen en verantwoorden. Jaarlijks kiezen we voor een centraal thema. In 2012 was ons centrale thema “klantgericht samenwerken”.

2.4 Strategische kerndoelen We hebben zeven strategische kerndoelen geformuleerd. Daaruit blijkt waar we ons in de beleidsperiode voor inzetten. Elk kerndoel bestaat uit meerdere subdoelen. 1. Passende huisvesting 1.1 Woningen hebben een goede prijs/kwaliteit verhouding 1.2 Woningen sluiten aan op de woonbehoeften 1.3 Woningen hebben een goede basiskwaliteit 2. Leefbare kernen 2.1 We bevorderen samen met bewoners en gemeente de woonomgeving 2.2 We bevorderen zoveel mogelijk de keuzemogelijkheden van wonen in de kernen 2.3 In samenspraak met derden (zorg) bevorderen we het langer zelfstandig wonen van ouderen in de kernen 3. Duurzame woonontwikkeling 3.1 Duurzame woningen in duurzame kernen 3.2 Duurzaamheid van het wonen is bevorderd 4. Bieden van dienstverlening op maat 4.1 Aanbod van producten en diensten is afgestemd op behoefte en vraag 4.2 Kwaliteit van dienstverlening is van hoog niveau 5. Presteren naar vermogen 5.1 Een gezonde financiële positie 5.2 Een transparant investeringskader 6. Participatie en maatschappelijk bestuur 6.1 Huurders en belanghouders zijn betrokken en hebben een plaats in beleidsvorming en handelen 6.2 Goed ondernemingsbestuur is vanzelfsprekend 7. R&B Wonen opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar 7.1 Organisatie is voldoende toegerust om externe opgaven te behalen 7.2 Organisatie werkt efficiënt 7.3 Medewerkers voelen zich gemotiveerd en betrokken 7.4 Communicatie is een kernkwaliteit

In de volgende hoofdstukken staan de uitwerkingen van deze kerndoelen centraal.

- 11 -

3. Passende huisvesting Het verhuren van de woningen

3.1 Verhuurbeleid Algemeen Voor de verdeling van vrijkomende woonruimten hanteren wij het aanbodmodel. Woningzoekenden schrijven zich in en kunnen reageren op het aanbod van vrijkomende woningen dat wij wekelijks publiceren. Gegadigden reageren via het internet of via de woonbon die wekelijks naar die woningzoekenden gaat die geen gebruik kunnen maken van internet. Vanaf 1 oktober 2012 stuurt R&B Wonen niet langer het schriftelijk woningaanbod gratis aan alle woningzoekenden toe. Wel kan de klant zich hierop abonneren. Het tarief hiervoor bedraagt € 25,00 per jaar. Deze verandering leidde ertoe dat het aantal wekelijkse toezendingen verminderde van 600 naar 80. Het toewijzingsbeleid De selectie van woningzoekenden aan wie de woning wordt aangeboden gebeurt op basis van de volgende criteria:  de woningzoekende schrijft zich in en reageert desgewenst op het aanbod van vrijkomende woningen;  de woningzoekende dient te voldoen aan de voorwaarden die de advertentie noemt voor de woning;  medisch- of sloopurgente woningzoekenden krijgen voorrang;  de kandidaat met het hoogst aantal punten wordt uitgenodigd voor een intakegesprek;  als uit de bewijsstukken blijkt dat de kandidaat aan de voorwaarden voldoet, wordt de woning toegewezen;  op onze website kan elke woningzoekende het aantal punten zien dat de (anonieme) kandidaat had die de woning kreeg toegewezen. De kandidaat kan nagaan of de toewijzing eerlijk gebeurt. Ook kan hij of zij een inschatting maken van een kans op een volgende toewijzing. In 2012 waren wij verplicht om minstens 90% van onze vrijkomende woningen met een huurprijs lager dan € 664,66 toe te wijzen aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 34.085. De ruimte van 10% benutten wij om ook woningen aan hogere inkomens toe te wijzen. Voor die hogere inkomens rekenen wij een inkomensafhankelijke toeslag. Voor inkomens hoger dan € 43.000 wordt altijd een huur + toeslag berekend die samen hoger is dan € 664,66 per maand. Wij kozen voor dit beleid omdat wij de enige aanbieder van huurwoningen in ons werkgebied zijn en om te voorkomen dat een groep gegadigden tussen de wal en het schip valt. In 2012 verzochten wij het ministerie van BZK ons verhuurbeleid te beoordelen. Het ministerie vindt dat wij met onze aanpak voor inkomensafhankelijke aanvangshuren weliswaar “voor de muziek uitlopen”, maar verbiedt dat niet. Als de herziene Woningwet in werking treedt zal een Algemene Maatregel van Bestuur in de plaats komen van de tijdelijke staatsteunregeling. Die maatregel zal een wettelijke basis bieden voor gedifferentieerde, inkomensafhankelijke aanvangshuren. De kans bestaat dat een verfijning in de aanvangshuren zoals wij die nu hanteren straks in strijd is met de nieuwe regeling. Het ministerie treedt in afwachting van de nieuwe regeling niet op tegen het door ons in de praktijk gehanteerde systeem. In 2012 hebben we 94% van onze vrijgekomen woningen toegewezen aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 34.085. In 2011 voldeden we met 87% niet exact aan de wettelijke norm van 90%. Dit tekort compenseerden we in 2012 ruimschoots.

- 12 -

3.2 Verkoopbeleid R&B Wonen heeft de verkoop van bestaande- en nieuwbouwwoningen voortgezet. De hiervoor benodigde taxaties worden uitgevoerd door externe taxateurs. De te verkopen woningen voorzien wij van een technische rapportage en een kopersgarantie. De verkoop van woningen uit het bestaande bezit baseren we op het strategisch voorraadbeleid dat wij in 2011 vaststelden. Daarin komen aspecten aan bod zoals nieuwbouw, verkoop, sloop en renovatie. Oftewel: hoe moet de portefeuille er uitzien op basis van de marktsituatie die we in de toekomst verwachten. De huurders van de verkoopbare woningen stellen we in de gelegenheid hun huurwoning te kopen. Als deze huurder niet wenst te kopen, zetten we de woning te koop nadat deze door huuropzegging is vrijgekomen. Alle woningen werden aan particulieren verkocht. Verkopen uit bestaand bezit Voor het jaar 2012 stelden we voor de verkoop uit bestaand bezit een doel van twintig woningen om vervolgens te kunnen rekenen op een verkoopopbrengst van € 2,2 miljoen. Door de verkoop van zestien woningen uit het bestaand bezit en veerien verouderde appartementen aan de Maartenbroersweg te Hansweert aan Zorggroep Ter Weel is de tot doel gestelde verkoopopbrengst gerealiseerd. Verkopen uit nieuwbouwontwikkeling Op 1 januari 2012 stonden nog acht onverkochte appartementen in de boeken. Voor 2012 hadden we ons tot doel gesteld om in deze moeilijke markt minimaal drie appartementen uit die voorraad te verkopen. Met de verkoop van vijf appartementen is deze doelstelling ruimschoots gehaald. Het betrof vier appartementen van Theresiahof en één appartement van De Zwake. In 2012 maakten we voor het eerst gebruik van de verkoopstimulerende maatregel ‘ruilkoop’. Tegenover de verkoop van een nieuwbouwappartement stond de aankoop van een bestaande woning voor € 135.000. Van het project CO2 neutrale woningen aan de Kruizemuntstraat te Heinkenszand zijn er in 2012 zes woningen verkocht. De overige woningen zijn verhuurd. De twee kavels grond in deze straat zijn nog te koop. In 2012 startten we met de verkoop van twaalf starterswoningen aan de Schipperstraat te Yerseke . Hiervan zijn er eind 2012 negen verkocht. De verkoop van kavels bouwterrein op de locatie Lancaster te Nieuwdorp stagneert. Naast de eerder uitgegeven kavel voor de bouw van het woonzorgcomplex is in 2012 één kavel grond verkocht en notarieel gepasseerd. We hopen dat wanneer deze koper gaat bouwen er meer kopers zullen volgen. Daarnaast overwegen we deels een andere invulling te geven aan dit bestemmingsplan. Tevens zijn de voorbereidingen gestart voor het realiseren van vijf starterswoningen. Ook hiervoor geldt onze norm om pas met de bouw te beginnen als minstens 75% (in dit geval vier woningen) is verkocht. R&B Wonen participeert voor 50% in een vennootschap onder firma die het project Oostgaarde in ’s-Gravenpolder exploiteert. Dit project kent een gevarieerd aanbod van typen woningen. De eerste tien woningen in het nieuwbouwplan Oostgaarde zijn opgeleverd (acht rijwoningen en twee levensloopbestendige woningen). Hiervan zijn negen woningen verkocht en gepasseerd. De nog niet verkochte levensloopbestendige woning is tijdelijk ingericht als modelwoning. Zolang de belangstelling niet aantrekt, stoppen wij met een actieve acquisitie.

- 13 -

Naast enkele woningen, hebben we ook nog enkele maatschappelijke en commerciële ruimten die zowel kunnen worden gekocht als gehuurd. In De Zwake te ’s-Gravenpolder wacht nog één (relatief kleine) ruimte in de commerciële plint op een koper of een huurder. Dit is ook zo aan het Moerplein te Yerseke. Hier hebben we nog circa 200 m² (van de 630 m²) aan maatschappelijke ruimte beschikbaar. Samen met externe makelaars zoeken we naar gegadigden voor de resterende ruimten. In de commerciële plint van het nieuwbouwproject aan de Dorpsstraat te Heinkenszand verkochten we de vier in aanbouw zijnde units.

3.3 Nieuwbouw en projectontwikkeling In 2012 zetten wij onze activiteiten voor nieuwbouw en projectontwikkeling onverminderd voort. Met de oplevering van 25 huurappartementen in het complex Lancasterhof in Nieuwdorp, vijftien huurappartementen in het complex NieuwSande in Ovezande nam het aanbod aan seniorenwoningen in deze kernen aanzienlijk toe. Daarnaast realiseerde R&B Wonen tien jongerenhuurappartementen aan de Dorpsstraat in Heinkenszand. Als maatschappelijke ontwikkelaar realiseerden we in de plint van het complex Lancasterhof in Nieuwdorp een ruimte voor SVRZ en voor fysiotherapie. In het complex NieuwSande zijn twee groepswoningen voor SVRZ en ruimten voor een huisarts en een fysiotherapeut gecreëerd . In de plint van de jongerenappartementen in de Dorpsstraat te Heinkenszand realiseerden we vier commerciële ruimten die we verkochten aan twee ondernemers. Verder zijn er in diverse kernen projecten in voorbereiding in zowel de huur- als koopsector. Hier meer over in hoofdstuk 5 ‘Duurzame woonontwikkeling’.

- 14 -

De mutaties in de voorraad huurwoningen in 2012 staan in onderstaand overzicht. Overzicht aantal huurwoningen Totaal Borsele Reimerswaal Aantal huurwoningen aan het begin van het jaar 4.265 2.036 2.229

Toename door: - oplevering complex NieuwSande, Ovezande - oplevering complex Lancasterhof, Nieuwdorp - oplevering Co2 neutrale woningen, Heinkenszand - oplevering jongerenwoningen Dorpsstraat, Heinkenszand Totale toename Afname door: - verkopen aan particulieren - omzetting van woning naar sociaal vastgoed - sloop: Wielingenstraat 5 t/m 35, Borssele Prinses Magrietstraat 1 t/m 49, Nieuwdorp Van der Bijlparkstraat 2 t/m 26, Oudelande Nieuweweg 14 en 16, Baarland Maartenbroersweg 24 t/m 42, Hansweert Vliedbergstraat 8 t/m 26, Rilland Inkeloordstraat 2 t/m 6, Rilland Mauritsstraat 2, Waarde Totale afname Aantal huurwoningen aan het eind van het jaar

15 25 10 10 60

15 25 10 10 60

16 11

2 1

16 25 12 2 14 10 3 1 110 4.215

16 25 12 2

58 2.038

14 10

14 10 3 1 52 2.177

3.4 Het verhuren van het woningbezit De woningmarkt De situatie op de woningmarkt kan worden gemeten aan de hand van de mutatiegraad en de reactiegraad van aangeboden woningen. De mutatiegraad nam toe van 9,1% in 2011 naar 10,1% in 2012. De vraag naar onze huurwoningen bleef in 2012 hoog. Dit blijkt uit het gemiddeld aantal reacties per advertentie. In de lijst van reacties zien we vooral in de gemeente Reimerswaal dat het aandeel van woningzoekenden onder Oost-Europeanen groot is. Ook de vastzittende koopmarkt en de onduidelijkheid over de aftrek van hypotheekrente waren waarschijnlijk aanleiding voor de toenemende belangstelling voor huurwoningen. De marktsituatie per dorp kent onderling grote verschillen. De vraag naar woningen in de kernen Heinkenszand, ‘s-Gravenpolder en Yerseke is traditioneel groter dan in de overige kernen. De verouderde bejaardenwoningen (zoals aan de Maartenbroersweg in Hansweert en de woningen van voorheen Poelwijck/De Kraayert) leveren minder reacties op en worden minder snel geaccepteerd. Bij het bepalen van de streefhuren houden we rekening met de verschillen in belangstelling. In dorpen waarvoor minder belangstelling bestaat hanteren we lagere streefhuren dan in de aantrekkelijkere dorpen. Hiermee proberen we vraag en aanbod zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen.

- 15 -

De verhuur In 2012 hebben we 417 woning toegewezen. We onderscheiden drie verschillende huurcategorieën. Daarmee sluiten we aan bij het onderscheid dat met ingang van 2011 door de Europamaatregel is gemaakt. In absolute aantallen wezen we in 2012 de woningen als volgt toe: 1. 2. 3.

393 woningen met een maandhuur lager dan € 664,66 aan gegadigden met een huishoudinkomen lager dan € 34.085; 16 woningen met een maandhuur lager dan € 664,66 aan gegadigden met een huishoudinkomen hoger dan € 34.085 maar lager dan € 43.000; 8 woningen met een maandhuur hoger dan € 664,66 aan gegadigden met een huishoudinkomen hoger dan € 43.000.

Indeling Goedkoop Betaalbaar Duur tot huurtoeslag Duur Eindtotaal

DAEB woningtoewijzingen 90% 10% Totaal DAEB 59 3 62 275 17 292 59 4 63 393

24

417

Niet-DAEB woningtoewijzingen Totaal niet-DAEB

1 1

Eindtotaal 62 292 63 1 418

1 1

Leegstand De totale huurderving was € 295.580. Dit is 1,28% van de totale huursom. In 2011 was dat 2,41%. De huurderving nam toe door de geringe belangstelling voor de Poelwijck/De Kraayertwoningen. Omdat we sommige complexen willen slopen, is het een bewuste keuze om die woningen niet meer toe te wijzen. Mutatiegraad

2012

426 Aantal huuropzeggingen Aantal woningen op 31 december 4.215 10,1% Mutatiegraad Reactiegraad Aantal geadverteerde woningen Aantal reacties Gemiddeld aantal reacties

2012 522 14.058 28

2011 389 4.265 9,1%

2010 445 4.200 10,6

2009 370 4.181 8,8%

2008 456 4.229 10,8%

2011 423 13.475 32

2010 505 14.026 28

2009 416 9.884 24

2008 410 9.821 24

- 16 -

Huuropzeggingen

Kern Baarland Borssele Driewegen Ellewoutsdijk Hansweert Heinkenszand Hoedekenskerke Krabbendijke Kruiningen Kwadendamme Lewedorp Nieuwdorp Nisse Oostdijk Oudelande Ovezande Rilland 's-Gravenpolder ’s-Heer Abtskerke 's-Heerenhoek Waarde Yerseke Totaal

Aantal woningen R&B Wonen eind 2012 33 118 23 39 254 545 53 388 438 113 155 130 24 11 27 100 392 427 27 224 48 646 4215

Aantal huuropzeggingen in 2012 4 13 1 7 31 35 4 30 33 12 29 30 3 2 5 8 42 38 3 23 10 63 426

Mutatiegraad 2012 in % 12 11 4 18 12 6 8 8 8 11 19 23 13 18 19 8 11 9 11 10 21 10 10,1

Ter vergelijking: Mutatiegraad 2011 in % 9 9 17 5 7 5 11 9 9 9 9 10 0 27 26 7 11 6 15 11 12 12 9,1

In 2012 werden 426 huurovereenkomsten voor woningen opgezegd. Wij gingen de huurperiode na. Van tot 0 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17

jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar Jaar

Opzeggingen 30 59 65 56 29 33 19 15 10 17 4 7 9 4 6 4 5

Van tot jaar Opzeggingen 17 18 jaar 4 18 19 jaar 5 19 20 jaar 1 20 21 jaar 3 21 22 jaar 1 22 23 jaar 0 23 24 jaar 2 24 25 jaar 17 25 30 jaar 4 30 35 jaar 7 35 40 jaar 3 40 45 jaar 2 45 50 jaar 3 50 55 jaar 1 55 60 jaar 1 60 65 jaar 0 Totaal 426 - 17 -

De gemiddelde huurduur van alle 426 huurcontracten die in 2012 werden opgezegd bedroeg zeven jaar en ruim acht maanden. De ontwikkelingen Met het nieuw bouwen van appartementen en kleine woningaanpassingen verbeteren we de kwaliteit van woningen voor senioren en stemmen we ons woningaanbod af op de (toekomstige) woningbehoefte. De nieuwbouw concentreert zich in kernen waarin 24-uurs zorg wordt aangeboden. Die nieuwbouw beperkt de uitstroom van deze doelgroep naar omliggende gemeenten. We volgen de ontwikkelingen op de voet en anticiperen op veranderingen in de woningmarkt. Huurprijsbeleid We streven naar een evenwichtige en gunstige verhouding tussen prijs en kwaliteit binnen ons woningbezit. Het huurprijsbeleid is het belangrijkste instrument om dit te realiseren. a. De jaarlijkse huuraanpassing van 1 juli 2012 In het huurprijsbeleid van 2012 hanteerden we de volgende uitgangspunten:  voldoende omvang van de voorraad betaalbare woningen;  waarborg van de financiële continuïteit van de organisatie;  een evenwichtige verhouding tussen prijs en kwaliteit;  geen hogere individuele huurverhogingen dan toegestaan door de overheid. Dit resulteerde in een huurverhoging van 2,3% per 1 juli 2012. Enkele complexen kregen in 2012 geen huurverhoging in verband met de verhuurbaarheid en een onevenwichtige prijs/kwaliteitverhouding. De maximaal toegestane verhoging is nimmer overschreden. b. Bij comfortverbeteringen Bij het aanbrengen van comfortverbeteringen streven we naar een harmonisatie tot een streefhuur die past bij woningen met een gelijkwaardig comfortniveau en vergelijkbare marktpositie. De energiebesparende maatregelen die in 2012 zijn getroffen, zijn aan de zittende huurders voor 50% in de huur doorberekend. Als na een huuropzegging de woning opnieuw wordt toegewezen, komt de verbetering van het EPA-label ineens in de huur voor de nieuwe huurder tot uitdrukking. c. Bij mutatie Bij mutatie wordt de huurprijs ineens aangepast naar het prijskwaliteitsniveau van de productgroep waartoe de woning behoort. Hierdoor verminderen eventuele verschillen binnen de productgroep. Als afronding van het strategisch voorraadbeleid dat in 2011 is vastgesteld, actualiseerden we in 2012 het overzicht streefhuren, die we baseerden op een mix van de punten van het woningwaarderingssysteem en de WOZ-waarde van de desbetreffende woning. Huurachterstanden Wij voeren bij huurachterstanden een actief beleid met als doel de achterstand zo laag mogelijk te houden. Door tijdig te signaleren, automatisch te herinneren en voor beide partijen een acceptabele regeling te treffen, proberen we zoveel mogelijk gerechtelijke invorderingen te voorkomen. In de meeste gevallen leidde het ter incasso geven van huurvorderingen tot een procedure bij de kantonrechter, waarna alsnog betaling plaatsvond. In 2012 is 27 keer de ontruiming van een woning aangezegd. In zeven gevallen is de woning daadwerkelijk ontruimd. Vergeleken met 2011 is het aantal aangezegde en daadwerkelijke ontruimingen sterk toegenomen. Die toename berust meer op toeval dan dat er een direct aanwijsbare reden voor te geven is. Huurachterstand was in alle gevallen de reden van de uitgevoerde ontruiming, waarbij in één geval de huurder met de noorderzon was vertrokken. Bij een andere ontruiming was de huurder overleden en ontbraken er erfgenamen om aanspraak te maken op de erfenis.

- 18 -

Aangezegd Uitgevoerd Bijzonderheden

2012 27 7 1x noorderzon geval

2011 15 3

2010 26 11

2009 16 4 1x hennep kwekerij

2008 19 6

Regionale klachtencommissie Wij nemen deel aan een regionale klachtencommissie. Dat doen wij samen met RWS partner in wonen te Goes en de Stichting tot Behoud en Ondersteuning van Monumenten te Goes. Daarmee voldoen we aan de voorwaarde van artikel 16 van het Besluit beheer sociale-huursector. In een reglement is de werkwijze en bezetting van de klachtencommissie geregeld. Er is een folder over de regionale klachtencommissie aanwezig. Ook op onze website zijn de gegevens over de commissie te vinden. In 2012 hoefde de regionale klachtencommissie geen enkele klacht tegen R&B Wonen te behandelen.

3.5 Overige activiteiten Beheer VvE (vereniging van eigenaars) Voor de volgende verenigingen hebben we in 2012 de bestuurlijke taken, de administratie en het technisch beheer uitgevoerd. Dat doen we alleen voor die verenigingen waarin R&B Wonen zelf met woningbezit participeert. Bij de verenigingen zijn (indien van toepassing) bij de voor- en najaarsvergadering resp. de jaarrekening 2011 en de begroting 2013 vastgesteld. - VvE Dijkstede - VvE De Blauwe Reiger - VvE La Bonne Espérance - VvE Bastion - VvE Hof Cruninghe - VvE Gamander - VvE Hoofdstraat - VvE Damstraat / Hoek Zeeburg - VvE De Zwake - VvE Theresiahof - VvE Hof van Reymerswael In 2012 richtten we twee nieuwe verenigingen van eigenaren op: - VvE Dorpsstraat te Heinkenszand - VvE NieuwSande te Ovezande Doel 1.1 Woningen sluiten aan op de woonbehoeften

KSF 1.1.1 Woonbehoefte van de consument is in beeld 1.1.2 Voldoende betaalbare woningen

Pi/norm Jaarlijks wordt onze kernenvisie zowel intern als extern getoetst. Hieruit volgt een productieschema Wachttijd voor woningtoewijzing Lagere inkomens prioriteit bij toewijzing (90% maximaal € 33.000)

norm Jaarlijks

Voortgang Er is een visie op de kernen en een productieschema vastgesteld

Gemiddeld maximaal 12 maanden

Aan deze voorwaarde wordt voldaan

Aantal reacties in een periode per aangeboden woning gespecificeerd per kern en doelgroep

25 reacties per aangeboden woning

Het afgelopen jaar werd er gemiddeld 28 keer op een aangeboden woning gereageerd

- 19 -

Doel

KSF

1.2 Woningen hebben een goede prijs/kwaliteit verhouding

1.2.1 Prijs/kwaliteit verhouding

Pi/norm De huurprijs voor onze primaire doelgroep is nooit hoger dan de aftoppingsgrens huurtoeslag Gemiddelde netto huur per VHE/gemiddeld aantal punten per VHE

norm Aftoppingsgrens

Voortgang R&B voldoet aan de nu geldende twee aftoppingsgrenzen € 524,37 voor 1/2- en € 561,98 voor 3 en meer persoonshuishoudens

Gedifferentieerd per kern uitgewerkt in de visie op de kernen

Dit punt is uitgewerkt in het nieuwe strategisch voorraadbeleid (SVB) dat in het voorjaar van 2011 vastgesteld is

Huur t.o.v. marktwaarde: Huur/gecorrigeerde WOZ waarde

1.2.2 Onderhoud op maat

Minimalisatie van reparatieverzoeken

1.2.3 Woningen bezitten een goede basiskwaliteit

Woningen voldoen aan de interne programma’s van eisen per doelgroep en object

Minder dan (gemiddeld) één reparatieverzoek per woning per jaar Programma van eisen gereed en gevolgd

In 2012 besloten we om voortaan de streefhuren vast te stellen aan de hand van een mix van de WOZ/waarde van de desbetreffende woning en de uitkomsten van het woningwaarderingssysteem In 2012 zijn er 4.563 reparaties uitgevoerd

Programma van eisen is aanwezig en wordt periodiek bijgesteld

4. Leefbare kernen Leefbaarheid

4.1 Prestatieafspraken gemeenten In 2012 stelden we nieuwe prestatieafspraken op met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. Ons ondernemingsplan “Kiezen voor kernen” diende als onderlegger voor de nieuwe afspraken die gelden voor de periode 2010 tot 2014. Daarmee lopen de nieuwe afspraken gelijk met de periode van ons ondernemingsplan en met de zittingsduur van de gemeenteraden en van de colleges van burgemeester en wethouders. In de overeenkomsten zijn onder andere concrete afspraken gemaakt over de nieuwbouw, de herstructurering en de te renoveren woningen in beide gemeenten.

4.2 Jaarlijks budget ter stimulering van lokale initiatieven Samen met bewoners, dorpsraden, verenigingen en commissies willen we ons inzetten voor de kwaliteit van het wonen en de woonomgeving. Daarom ondersteunt R&B Wonen sinds een aantal jaren projecten die de leefbaarheid in de gemeenten Reimerswaal en Borsele bevorderen. In 2012 zijn 65 aanvragen ingediend. Dat is twee minder dan in het voorgaande jaar. Door verwijzingen van de gemeenten Reimerswaal en Borsele, de brochure ‘Samenwerken aan een leefbaar platteland’ en vermelding op onze website, weten de mensen de weg naar het budget nog altijd goed te vinden. We zijn blij dat we een bijdrage kunnen leveren aan zoveel goede initiatieven. Ook over de resultaten zijn we tevreden. In 2012 hebben we bijvoorbeeld een bijdrage geleverd aan de Dag van de Mantelzorg en aan speeltoestellen voor diverse locaties. We hebben bewonersactiviteiten en voorzieningen gestimuleerd die de leefbaarheid in de omgeving bevorderden. In 2012 hebben we ruim € 47.000 besteed. Van de 66 aanvragen kwamen er 37 uit de gemeente Borsele en 15 uit de gemeente Reimerswaal. Dertien aanvragen waren voor beide gemeenten

- 20 -

bestemd en één aanvraag had geen betrekking op het werkgebied van R&B Wonen. In 39 gevallen hebben we een financiële bijdrage verleend, waarvan één aanvraag een structureel karakter heeft. Het gaat hier om de seniorenbus te Borsele, waarvoor in 2009 een contract is getekend voor tien jaar. In 2012 hebben we 27 aanvragen afgewezen, omdat deze niet voldeden aan de voorwaarde om de leefbaarheid te bevorderen. Eind december 2012 waren er geen aanvragen meer in behandeling. Ook in 2013 willen wij de leefbaarheid in onze kernen bevorderen en stellen we weer een bedrag beschikbaar voor initiatieven die hierbij aansluiten.

Doel 2.1 Verbeteren van de kwaliteit van wonen en woonomgeving samen met bewoners gemeenten en andere partijen

2.2 Langer zelfstandig wonen door zorgbehoevenden in de kernen is bevorderd in samenspraak met derden (zorg)

KSF 2.1.1 Betrokkenheid partners en bewoners bij wonen en woonomgeving

Pi Er is per kern (en gebied) een gedragen visie en afsprakenkader

norm 2014 gereed voor alle kernen

2.1.2 Tevredenheid over wonen en woonomgeving

Uitkomst onderzoek tevredenheid woonomgeving

Gemiddeld voldoende en maximaal 15% onvoldoende

Percentage van de jaarhuur ingezet voor leefbaarheid, inclusief dorpsvernieuwing op basis van wederkerigheid Aantal beschikbare passende woningen in relatie tot woonbehoefte (niet normatief) op basis van kernenvisie Overeenkomst sluiten met zorgpartijen over het faciliteren in de vorm van vastgoed

Max 1 % van de jaarhuur

In de begroting van R&B Wonen zijn de zogenaamde 1%-fondsen opgenomen

Gedifferentieerd per kern uitgewerkt in de visie op de kernen

Visie op de kernen is vastgesteld. Die visie speelt in op de veranderende behoefte aan woonruimte

Afspraken basiskwaliteit gemaakt in 2010 en gehandhaafd

Hierover wordt met zorgpartijen overlegd

2.2.1 Voldoende specifiek aanbod voor die doelgroep

2.2.2 Basiseisen aan zorgverlening

Voortgang In 2011 zijn diverse gesprekken met belanghouders gevoerd. Hierbij is een goede basis gelegd om te komen tot concrete afspraken Het meten van de tevredenheid wordt in 2013 gerealiseerd

- 21 -

5. Duurzame woonontwikkeling De kwaliteit van het woningbezit

5.1 Grondbank In de grondbank administreren we de grondposities voor onze toekomstige huur- en koopprojecten. Uitgaven die te maken hebben met de aankoop van de grond (eventueel inclusief bestaand pand) tot en met het bouwrijp maken van de grond worden binnen de grondbank verantwoord. Uitname van grond gebeurt tegen de marktwaarde na vaststelling van een businesscase voor een nieuw project. Vanuit de grondbank is aan de projecten Rietzanger, Meerwaarde en de starterswoningen Schipperstraat de benodigde grond geleverd. Aan de grondbank zijn de locaties in Rilland, Nieuwdorp, Borssele en Oudelande toegevoegd. Het betreft grond van uit exploitatie genomen huurpanden. Op 31 december 2012 resteert 86.648m² grond. In vergelijking met de situatie op 31 december 2011 betekent dat per saldo een afname van 124m². In 2012 zijn op grond van een overeenkomst die eerder met de gemeente Borsele is gesloten twee kavels grond aan de Kruizemuntstraat te Heinkenszand aangekocht. Het is de bedoeling dat deze twee kavels (kopkavels van het perceel waarop de zestien CO2-neutrale woningen zijn gebouw) als vrije sectorgrond aan particuliere gegadigden worden verkocht. Op de boekwaarde van enkele grondposities is in 2012 geen rente meer bijgeschreven. Daarmee voorkomen we dat de boekwaarde van de grond uitstijgt boven de marktwaarde.

5.2 Nieuwbouwprojecten Onze afdeling vastgoedontwikkeling en -beheer houdt zich ondermeer bezig met het ontwikkelen van nieuwbouwprojecten in de diverse kernen van ons werkgebied. In 2012 hadden wij diverse projecten in portefeuille variërend van projecten in voorbereiding tot projecten in uitvoering. De projecten die in 2012 zijn opgeleverd of in uitvoering zijn, lichten we volledig toe. Van de projecten die in voorbereiding zijn, worden de belangrijkste toegelicht. Opgeleverde projecten In 2012 zijn de volgende projecten opgeleverd: Projectnaam Woningen Oostgaarde De Beukelaar NieuwSande

Kern ‘s-Gravenpolder ‘s-Gravenpolder Ovezande

Co2 neutrale woningen Lancasterhof

Heinkenszand Nieuwdorp

Jongerenwoningen Dorpsstraat

Heinkenszand

Specificatie 2 levensloopbestendige woningen 19 studio’s voor Stichting Siloah 15 huurappartementen voor senioren 2 groepswoningen incl. zorginfrastructuur voor dementerende ouderen voor SVRZ Praktijkruimte voor huisarts Praktijkruimte voor fysiotherapie 8 starters- en 8 eengezinswoningen 25 huurappartementen voor senioren Praktijkruimte voor fysiotherapie Zorginfrastructuur voor SVRZ 10 jongerenappartementen Commerciële plint met ruimte voor een bakker en een bloemist

- 22 -

Woningen Oostgaarde, ’s-Gravenpolder De twee levensloopbestendige woningen, waarvan de bouw in 2011 startte, zijn begin 2012 opgeleverd. Eén woning is verkocht, de andere is ingericht als modelwoning. De modelwoning wordt gebruikt voor onze verkoopactiviteiten in Oostgaarde. Woonzorgcomplex De Beukelaar, ’s-Gravenpolder De Beukelaar is begin 2012 opgeleverd. Samen met de eerdere realisatie van De Boog en de reeds bestaande voorziening aan de Jasmijnstraat is een woonzorgzone ontstaan die is afgestemd op de omvang die Siloah in ’s-Gravenpolder wenst. Woonzorgcomplex NieuwSande, Ovezande De realisatie van het woonzorgcomplex NieuwSande voorziet naast vervangende seniorenappartementen ook in de toevoeging van groepswoningen voor dementerende ouderen, zorginfrastructuur voor SVRZ, een huisartsenpraktijk en een ruimte voor fysiotherapie. Samen met de herinrichting van de openbare ruimte in het Masterplan Ovezande vond een flinke verbeterslag plaats. Co2neutrale woningen, Heinkenszand De bouw van deze zestien zeer energiezuinige woningen is voorspoedig verlopen. Naast vier eengezinshoekwoningen omvatte het project ook vier eengezinstussenwoningen en acht starterswoningen. Van dit complex zijn zes woningen verkocht en tien verhuurd. Het energieverbruik van de woningen wordt het komende jaar gemonitord. Woonzorgcomplex Lancasterhof, Nieuwdorp Met de bouw van woonzorgcomplex Lancasterhof is de vervangende nieuwbouw voor de inmiddels gesloopte seniorenwoningen aan de Prinses Magrietstraat gerealiseerd. Naast de 25 seniorenappartementen bestaat het complex ook uit een zorginfrasteunpunt van SVRZ en een ruimte voor fysiotherapie. Jongerenappartementen, Heinkenszand De uitvoering van dit dorpsvernieuwingsproject van tien jongerenwoningen en een winkelruimte voor een bloemist en een bakker startte begin 2012 en is begin december opgeleverd. De huidige panden van de bloemist en de bakker kunnen binnenkort gesloopt worden om het project Rietzanger te realiseren. In uitvoering zijnde projecten Projectnaam Schipperstraat Meerwaarde

Kern Yerseke Waarde

Maria-Oord

Hansweert

Specificatie 12 starterswoningen 9 huurappartementen voor senioren Supermarkt Dorpshuis Multifunctionele zaal Zorgcomplex Maria-Oord

Schipperstraat,Yerseke Aan de Schipperstraat in Yerseke begon in oktober de bouw van twaalf starterswoningen. Dit woningtype hebben we eerder in Krabbendijke en Kwadendamme gerealiseerd.

- 23 -

Meerwaarde, Waarde Het afgelopen jaar is gebruikt om de plannen van het project Meerwaarde binnen de kaders van de businesscase uit te werken. De sloopwerkzaamheden zijn eind 2012 gestart, nadat hier officieel het startsein voor gegeven is. Begin 2013 volgen hierop de bouwwerkzaamheden. Maria-Oord, Hansweert In opdracht van Zorggroep Ter Weel verzorgt R&B Wonen de projectleiding van de nieuwbouw van het zorgcomplex Maria-Oord. De eerste fase bestaat uit het vervangend nieuw bouwen van 36 zorgappartementen. Bij de tweede fase worden twee groepswoningen voor dementerende ouderen gerealiseerd. Hiermee ontstaat een aanvulling op het zorgaanbod in Hansweert. Projecten in voorbereiding Projectnaam Rietzanger

Kern Heinkenszand

Wozoco Rilland Markt 17-19 De Uitkijk Levensloopwoningen Levensloopwoningen

Rilland Kruiningen Kruiningen Oudelande Borssele

Specificatie huur- en koopappartementen voor senioren 4 groepswoningen met ondersteunende ruimtes opticien 3 groepswoningen, seniorenappartementen 12 jongerenappartementen 12 seniorenappartementen 5 levensloopbestendige woningen 5 levensloopbestendige woningen

Rietzanger, Heinkenszand De planologische procedure is half 2012 opgestart. Als de procedure zonder verdere bezwaren verloopt kan medio 2013 gestart worden met de bouw van het woonzorgcomplex. Wozoco Rilland In Rilland wordt in samenwerking met Zorggroep Ter Weel gewerkt aan een nieuw woonzorgcentrum. Bij deze plannen is ook de herontwikkeling van de woningen van voorheen Stichting Huize De Vliedberg begrepen. Als eerste wordt de locatie ten oosten van het complex Oostkilhoek ontwikkeld. De totale ontwikkeling omvat drie groepswoningen voor dementerende ouderen, een ontmoetingsruimte en een nader te bepalen aantal seniorenappartementen. Markt 17 -19, Kruiningen Op de kavel aan de Markt in Kruiningen wordt gewerkt aan een jongerencomplex. De realisatie van dit complex wordt het sluitstuk van de herontwikkeling van het centrum van Kruiningen, zoals dat door R&B Wonen in 2005 gestart is met de realisatie van Hof Cruninghe. De Uitkijk, Kruiningen Op de locatie van het voormalige restaurant ‘De Zeeuwse Paerel’ wordt het nieuwe appartementencomplex De Uitkijk ontwikkeld. De kavel wordt met de gemeente uitgeruild tegen onze locatie aan de Brouwerijstraat. Levensloopwoningen, Oudelande We zijn gestart met de planologische procedure voor het aanpassen van het bestemmingsplan om de realisatie van vijf levensloopwoningen mogelijk te maken. Hiermee wordt een invulling gegeven aan de kavel die vrijkwam na de sloop van de gedateerde seniorenappartementen.

- 24 -

Levensloopwoningen, Borssele Ook op deze kavel is een deel van de gedateerde seniorenappartementen gesloopt om een herontwikkeling met vijf woningen mogelijk te maken.

5.3 Onderhoud en wijzigingen/ verbeteringen aan woningen Aan onderhoud is in 2012 € 17.994.198 uitgegeven. Hiervan kwam € 4.131.951 ten laste van de exploitatie en is € 13.862.247 bijgeschreven op de boekwaarde van de complexen. Die bijschrijving is gerechtvaardigd, omdat de getroffen voorzieningen een verlenging van de levensduur van de verbeterde woningen rechtvaardigen. Overzicht van de begrote en de gerealiseerde bedragen voor de verschillende soorten onderhoud: Soort onderhoud Begroot Gerealiseerd Verschil Complexgewijs groot onderhoud 5.651.000 5.725.414 - 74.414 Incidenteel groot onderhoud bij mutatie 682.000 1.075.887 - 393.887 Transformatie EGW > SVW 110.000 0 110.000 Duurzaamheid/energiebesparing 3.493.000 2.296.451 1.196.549 Laaghangend fruit 5.239.000 4.764.495 474.505 Planmatig onderhoud 2.437.000 2.472.366 - 35.366 Mutatieonderhoud 528.000 463.827 64.173 Klachtenonderhoud 1.001.090 1.010.653 - 9.563 Serviceonderhoud riolering + goten 138.547 122.507 16.040 Serviceonderhoud glasschades 44.363 62.598 - 18.235 Totaal 19.324.000 17.994.198 1.329.802 De begrote bedragen zijn inclusief een overheveling van 2011 van € 1.388.000 voor duurzaamheid/energiebesparing en € 2.051.000 voor laaghangend fruit. Die overheveling komt voort uit de afspraak dat voor deze twee onderdelen de oorspronkelijk uitgetrokken bedragen als project worden beschouwd met een deels tijdelijk karakter. De investeringen in groot onderhoud zijn grotendeels volgens planning uitgevoerd. Van enkele complexen die in 2012 zijn gerenoveerd moet het schilderwerk nog in 2013 plaatsvinden. De werkzaamheden voor laaghangend fruit en duurzaamheid zijn grotendeels in 2012 uitgevoerd, maar er is nog sprake van een uitloop naar 2013. De renovatie van de zogenoemde officierswijk in Rilland is hier een voorbeeld van. Hierdoor is in 2012 sprake van een onderbesteding van € 1.329.802. Bij het opstellen van de (herziene) begroting 2013 is die onderbesteding toegevoegd aan de onderhoudsbudgetten 2013. Bij de uitvoering van werkzaamheden in 2012 was niet in alle gevallen het onderscheid tussen renovatie, laaghangend fruit en energiebesparende maatregelen te maken. Meestal werden de verantwoorde kosten niet uitgesplitst, maar op één kostendrager verantwoord. Zie voor een toelichting het stukje over ‘Laaghangend fruit en energiebesparende maatregelen’. Verhuis- en herinrichtingskostenregeling Na een gedwongen verhuizing naar een andere woning en na grondige renovatie van de huurwoning komt een huurder op grond van het sociaal plan in aanmerking voor een bijdrage in de noodzakelijk te maken kosten. R&B Wonen bepaald de hoogte van de vergoeding aan de hand van de ministeriële richtlijnen.

- 25 -

Klachten- & mutatieonderhoud Kosten mutatieopdrachten Aantal mutaties Kosten per mutatieopdracht Kosten klachtenonderhoud Aantal klachten Kosten per klacht

Begroot 2012 528.000 420 1.257

Werkelijk 2012 463.827 426 1.089

Werkelijk 2011 494.153 389 1.270

1.001.090 4.200 238

1.010.653 4.563 221

1.039.747 4.852 214

Grootonderhoud In 2012 brachten we de werkzaamheden voor het planmatig onderhoud en groot onderhoud meer in lijn met ons ondernemingsplan 2010-2014. We legden het accent op cyclisch onderhoud en het vergroten van de keuzevrijheid van de bewoners. Als we onderdelen in de woning willen vervangen, zoals keuken, toilet of badkamer, dan heeft de huurder de vrijheid om wel of niet mee te doen. In de volgende woningen is grootonderhoud uitgevoerd: Kern Project

Specificatie

8 woningen Burgemeester Jansenstraat 2 t/m 8 en 3 t/m 9

’s-Gravenpolder

12 woningen Poelvoordestraat 5 t/m 27

’s-Gravenpolder

Vernieuwen buitenkozijnen, voor- en achtergevel, goten, voegwerk, badkamer, toilet, keuken, elektra. Aanbrengen mechanische afzuiging Idem

20 woningen Hontestraat 3 t/m 41 (de Witte Molen)

Rilland

Idem

8 woningen Stellestraat 2 t/m 8 en 22 t/m 28 (de Witte Molen)

Rilland

Idem

15 woningen Edisonstraat 1 t/m 23 en 12, 14, 18

Kruiningen

Herstellen voegwerk, badkamer, toilet, elektra

28 woningen Spreeuwehof 2 t/m 24 en 9 t/m 39

Heinkenszand

badkamer, toilet, elektra

8 woningen Burgemeester van Horsighstraat 21 t/m 35

’s-Heerenhoek

badkamer, toilet, elektra

8 woningen Burgemeester van Horsighstraat 38 t/m 44 en 49 t/m 55

’s-Heerenhoek

badkamer, toilet, elektra

- 26 -

4 woningen Polderweg 12 t/m 18

’s-Heer Abtskerke

badkamer, toilet

47 woningen Overige individuele woningen

Diverse kernen

badkamer, toilet, elektra, ventilatie

Naast de bovenstaande onderhoudswerkzaamheden is bij 37 woningen grootonderhoud uitgevoerd bij mutatie. Planmatig onderhoud Voor het planmatig onderhoud zijn in diverse kernen de volgende werkzaamheden uitgevoerd: Werkzaamheden planmatig onderhoud Vernieuwen CV –ketels Inspectie en schoonmaak CV-ketels Vervangen blokverwarming naar individuele ketels Schilderen woningen incl. houtrot herstel Vernieuwen keukens Herstellen voegwerk woningen/bergingen Vervangen asbesthoudende golfplaten bergingen

Aantal woningen 193 2.075 10 570 145 122 69

Laaghangend fruit en energiebesparende maatregelen In 2012 hebben we de werkzaamheden in laaghangend fruit grotendeels afgerond en de maatregelen in het kader van duurzaamheid gecontinueerd. Onder laaghangend fruit verstaan we werkzaamheden die op korte termijn uitgevoerd kunnen worden en waarmee een groot deel van eerder uitgesteld onderhoud wordt weggewerkt zonder al te veel overlast voor onze huurders. Het betreft vooral het vervangen van kozijnen, keukens en badkamers. Dankzij de duurzaamheidsmaatregelen en de uitvoering van het laaghangend fruit verbeterde de kwaliteit van onze woningen aanzienlijk. Met de duurzaamheidsactie hebben we bij 311 huurders en bij 73 mutatiewoningen energiezuinige maatregelen uitgevoerd. Het succes van 2011 zette zich in 2012 voort met wederom zeer tevreden huurders. Het extra comfort, de aantrekkelijke actievoorwaarden en de besparing op de energiekosten waren de belangrijkste redenen om mee te doen met de actie. De werkzaamheden zijn gunstiger aanbesteed dan begroot en de bewoners kozen veelal een deel van het aangeboden pakket aan duurzaamheidsmaatregelen. Daarom konden we aanzienlijk meer huurders van de actie laten profiteren dan het als doel gestelde aantal van 200 huurders. Doel 3.1 Duurzame woningen in duurzame kernen

KSF 3.1.1 Flexibel bouwen

3.1.2 Energiezuinig

Pi/norm Levensduur van geselecteerde nieuwbouw

Norm Levensduur nieuwbouw 50+ jaar

Voortgang Bij nieuwbouwprojecten wordt zoveel als mogelijk een vrij indeelbaar casco gerealiseerd om een 50+ levensduur te realiseren. Vanuit WSW-normering wordt gerekend met een exploitatieperiode van 50 jaar

Bij elk project mogelijkheden nagaan om flexibele bouwvorm toe te passen, gekoppeld aan de kernenvisie

Elk project

Energieprestatie van bestaande voorraad in kaart (toekennen energielabel) op basis van quick scan

2010 gereed

Afweging flexibele bouwvorm wordt bij ieder project gemaakt. Hetzij door flexibel/vrij indeelbaar te bouwen of door het gebouw geschikt te maken voor meerdere doelgroepen Alle woningen zijn voorzien van een definitief energielabel. Jaarlijks wordt een kwart van het bezit gecontroleerd op de juistheid van het toegekende label

- 27 -

Doel

3.2 Duurzaamheid van het wonen is bevorderd. Bewustzijn energiezuinig wonen bij huurders is vergroot

KSF

Pi/norm Actieplan opwaardering energieprestatie bestaande woningen bij transformatie/ renovatie/planmatig onderhoud gekoppeld aan strategisch voorraadbeleid

Norm 2010 gereed

Voortgang Actieplan duurzaamheid van 2011 en 2012 heeft geleid tot een aanzienlijke verbetering van onze woningvoorraad. In 2013 zal verduurzaming planmatig worden uitgevoerd in combinatie met andere werkzaamheden

Hoge prioriteit woningen zijn direct aangepakt

vanaf 2010

In 2011 en 2012 zijn de laagfruit woningen aangepakt. Een uitloop van de werkzaamheden wordt uitgevoerd in 2013

Nieuwbouw conform geldende epc-norm in het bouwbesluit

Vanaf 2010

Wordt aan voldaan

Nieuwbouw: CO2 reductie conform convenant Aedes

Vanaf 2010

3.1.3 Duurzaam materiaalgebruik

Duurzaam materiaal is gebruikt

Programma van eisen gereed vanaf 2010

3.2.1 Voorlichting t.a.v. energieverbruik van de woning

Alle huurders zijn geïnformeerd over de betekenis van hun energielabel

Alle huishoudens jaarlijks

Wordt als uitgangspunt meegenomen in actieplan opwaardering/verduurzaming. Onlangs is een nieuw convenant gesloten met een hoger ambitieniveau. Consequenties en haalbaarheid worden onderzocht en meegenomen in het nieuwe ondernemingsplan Duurzaam materiaalgebruik is integraal opgenomen in de programma’s van eisen. De programma’s van eisen worden in 2013 herijkt. Hierbij wordt het aspect “duurzaam materiaalgebruik” ook meegenomen Bij het uitreiken van de huurovereenkomst wordt de huurder geïnformeerd over het energielabel van de desbetreffende huurwoning. Algemene informatie is aan alle huurders verstrekt via Zeeland Woonkrant

Leveranciers zijn zich bewust van energie en dragen beleid mee uit

Opgenomen in algemene voorwaarden vanaf 2010

Huishoudens krijgen de mogelijkheid tot inzicht in het individueel energieverbruik

Huurders kunnen gebruik maken van de website/meter vanaf 2011

Stimuleringsmaatregelen duurzaamheid Eigen gebouw optimaliseren

Plan beschikbaar in 2011 Duurzaamheid toegepast in nieuw kantoor

Communicatieplan duurzaamheid en actieplan zijn in 2011 vastgesteld Het nieuwe kantoor is uitgevoerd met verschillende energiezuinige maatregelen. Luchtwarmtepomp voor koeling, WTW en zonnepanelen

Optimaliseren duurzaam werken

Paragraaf in elk afdelingsplan

Duurzaam werken wordt een onderdeel van het bovenbeschreven communicatieplan duurzaamheid

3.2.2 Energiezuinigheid is gestimuleerd

3.3 R&B Wonen is duurzaam

3.3.1 Duurzaam bewust werken

In 2012 is een nieuw aanbestedingsbeleid vastgesteld aan de hand van de ervaringen die we met een tijdelijke regeling in 2011 opdeden. Duurzaamheidaspecten krijgen nadrukkelijk aandacht in de nieuwe programma’s van eisen Werkgroep duurzaamheid inventariseert het aanbod van beschikbare websites /meters. Samen met Delta wordt de slimme meter in de woningen aangebracht

- 28 -

6. Bieden van dienstverlening op maat Wonen en zorg Wij hechten grote waarde aan de beschikbaarheid en betaalbaarheid van wonen in en om complexen met goed georganiseerde zorg en welzijnsactiviteiten. Senioren en mensen met een functiebeperking vormen daarbij de doelgroep. Gesprekken en bijeenkomsten met belanghouders, professionele partners, medewerkers en de huurdersvereniging zorgden in 2011 tot het oprichten van een klus- en servicedienst. In 2011 hadden we 92 huurders die hiervan lid waren. In 2012 hebben we veel inspanningen verricht om deze dienst verder onder de aandacht te brengen. Het aantal leden is toegenomen tot 107. Daarmee halen we niet de gewenste doelstelling van 400 leden. Een veel gehoorde reden is dat men niet graag lid is maar er de voorkeur aan geeft om incidenteel tegen een gereduceerd tarief gebruik van deze dienst te maken. In 2013 gaan we deze mogelijkheid verder uitwerken.

6.1 Samenwerkingspartners R&B Wonen onderhoudt met alle zorgaanbieders contacten om betrouwbare en betaalbare zorgconcepten aan haar klanten te kunnen aanbieden. Bij de zorginstellingen ligt het accent op het aanbieden van passende zorg, bij ons op de huisvesting. Wij werken met de volgende zorginstellingen samen:  SVRZ, verpleeghuiszorg voor groepswonen in Heinkenszand, ’s-Gravenpolder, ’s-Heerenhoek, Lewedorp en Ovezande;  Zorggroep Ter Weel, zorgpartner en verpleeghuisplaatsen in Kruiningen en op termijn in Yerseke; andersoortige (thuis)zorg en huismeesterfunctie in Krabbendijke;  Stichting Siloah zorgt, vanuit reformatorische achtergrond, voor mensen met een (soms meervoudige) handicap; deconcentratie van gezinsvervangend tehuis;  Stichting ´t GORS, verleent geïndiceerde zorg en diensten, op alle levensgebieden, aan kinderen, adolescenten en volwassen met een verstandelijke en/of lichamelijke functiebeperking;  Stichting KIO, dagbesteding en logeerfaciliteit voor meervoudig gehandicapten, een particulier initiatief;  Stichting Philadelphia Zorg Zeeland, ontwikkelen van wonen en begeleiding voor jongeren met een handicap;  Allévo Thuiszorg; leveren van (geïndiceerde) thuiszorg onder meer aan huurders van diverse woonvormen.

6.2 Bijzondere doelgroepen Vergunninghouders In het kader van de taakstelling vergunninghouders hebben wij voldoende woningen beschikbaar gesteld aan de gemeenten Borsele en Reimerswaal. Vergunninghouders zijn vrij zijn om een woning te accepteren, maar weigeren vaak woningen in kleine kernen. Daarom halen beide gemeenten veelal hun doelstellingen niet. Dak- en thuislozen en een nieuwe kans We onderhouden goede contacten met de Stichting Maatschappelijk Werk en Welzijn Oosterschelderegio en Emergis om op passende momenten en op geschikte locaties een oplossing te bieden voor huisvesting van cliënten.

- 29 -

Arbeidsmigranten en job-join-huizen In 2012 voerden we een pilot uit met de gemeente Borsele met als doel arbeidsmigranten kleinschalig te huisvesten in onze bestaande woningvoorraad. Met één werkgever, die hoofdhuurder werd, maakten we afspraken over de huisvesting van een groep van vier arbeidsmigranten in één woning in de kern ‘s-Heerenhoek. We spreken in dit geval van job-join-huizen, waarbij “job” staat voor arbeid/werk en “join” voor gezamenlijk in een woning wonen en aan onze maatschappij deelnemen. Deze pilot is inmiddels succesvol. Dat blijkt uit interviews met omwonenden die enthousiast zijn en geen overlast ervaren. De arbeidsmigranten zijn betrokken bij de dorpsgemeenschap. Wij gaan daarom meerdere woningen voor dit doel beschikbaar stellen in enkele andere kernen in de gemeente Borsele. Woonherkansen Woon(her)kansen is een samenwerkingsproject van SMWO, Emergis, GGD, gemeenten en woningcorporaties in de Oosterschelderegio. Als iemand op een bepaald moment de grip op het leven kwijt raakt en de problemen lopen zo hoog op dat zelfs uit huiszetting dreigt, biedt Woon(her)kansen een laatste kans. Gespecialiseerde hulpverleners gaan samen met cliënten aan de slag. Zij geven een intensieve hulpverlening. Het resultaat van de gezamenlijk inspanning moet zijn dat er geen uit huiszetting meer dreigt, eventuele overlast is weggenomen en dat de bewoner, alleen of met beperkte hulp van anderen, weer grip heeft op zijn leven. Op 31 december 2012 begeleidde SMWO nog vier huurders van R&B Wonen. Over 2012 verleenden we een bijdrage aan dit project van € 15.690. Doel 4.1 Aanbod van aanvullende producten en diensten is afgestemd op behoefte en vraag

KSF 4.1.1 Keuzevrijheid huurder

Pi Klantbehoeften zijn in beeld.

Uitkomsten onderzoek worden beoordeeld en vertaald in concrete normen en financiële gevolgen voor onze dienstverlening Het beleid voor mutaties en zelfaangebrachte voorzieningen (ZAV) wordt afgestemd op basis van uitkomsten onderzoek Klantoordeel over keuzevrijheid

4.1.2 Invoeren servicedienst (voor huurders is tarief gerelateerd aan woonduur)

Servicedienst is operationeel in 2010

Norm Periodiek marktonderzoek

Voortgang Is gepland in 2013

Jaarlijkse producten en diensten catalogus

Is gepland in 2013

2010 beleid gereed

ZAV-beleid is op 16 maart 2010 vastgesteld

Tweejaarlijks onderzoek en beoordeling tenminste voldoende Operationeel

Is gepland in 2013

Aantal betalende abonnees

Werkwijze is in 2010 vastgesteld. Vanaf 1 januari 2011 is de servicedienst operationeel Aandachtspunt voor 2013

300 in 2012 500 in 2014 Klanttevredenheid

4.2 Klantgerichtheid is kerncompetentie van R&B Wonen

4.2.1 Klantprocessen zijn op orde en efficiënt

Score KWH-huurlabel

Evaluatie en nazorg is opgenomen in werkproces

Idem 7 gemiddeld en maximaal 10% onvoldoende 7,5 gemiddeld in 2010 en 2011. 7,85 in 2012 en 2013

2010

Eindscore KWH over de afgelopen twee jaar is gemiddeld 7,7. Hierdoor toekenning van het gouden huurlabel Vanaf 2011 worden na de oplevering van elk project de ervaringen van nieuwbouw en renovatie onder de huurders geëvalueerd

- 30 -

Doel

KSF 4.2.2 Klantgerichte medewerkers en leveranciers

Pi Interne klantgerichtheid in MTO

Norm Score MTO 7,0

Voortgang In 2011 in de medewerkerstevredenheid onderzocht. Zie hoofdstuk 7

Externe klantgerichtheid: Positieve waardering in evaluatie (evaluatiekaart). Leveranciers werken conform dienstverleningsovereenkomsten

Tenminste een score van 7,0

Is gepland voor 2013

Oordeel leveranciers over presteren R&B Wonen

Oordeel gemiddeld 7,0 en maximaal 10% onvoldoende en eens in beleidsperiode

Idem

Functioneringsgesprekken

90% positieve beoordeling op competenties

Vanaf 2011 gebeuren de functionerings- en boordelingsgesprekken op basis van de functieprofielen die in 2010 zijn vastgesteld

- 31 -

7. Presteren naar vermogen Financiële continuïteit

7.1 Algemene economische situatie blijft onzeker In 2012 zette de economische crisis zich onverminderd voort. Van enig herstel is nog geen sprake. Vooral de koopmarkt in het duurdere segment zit op slot. R&B Wonen vervult in deze tijd een anti-cyclische rol op de woningmarkt. Daarom investeren we tegen de stroom in van de economische cyclus juist extra bij economische tegenspoed. Als de crisis blijft voortduren, zullen wij dat niet veel langer vol kunnen houden. Immers, als alle plannen van het regeerakkoord in wet- en regelgeving worden vertaald, zal onze investeringscapaciteit in de toekomst aanzienlijk beperkt worden. In 2012 namen we met succes maatregelen om woningverkopen te stimuleren. Hierdoor lukte het om de doelstelling van de begroting 2012 te realiseren.

7.2 Wet- en regelgeving De sector volkshuisvesting is volop in beweging. Daarom gaan we hieronder in op de belangrijkste ontwikkelingen in de wet- en regelgeving. Herziene Richtlijn 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting Uiterlijk met ingang van de jaarrekening 2012 moeten woningcorporaties voldoen aan de nieuwe richtlijnen voor de jaarrekening, de zogenoemde RJ 645. Die richtlijnen schrijven voor hoe corporaties in hun jaarrekening zaken moeten verwerken en presenteren, zodat het maatschappelijk verkeer inzicht krijgt in het vermogen en resultaat in een jaar. We brachten onze jaarrekening 2011 al in overeenstemming met die nieuwe richtlijnen. Jaarlijkse huurverhoging Op het regeerakkoord van het kabinet Rutte II is zeer onlangs een wijziging (het zogenoemde woonakkoord) doorgevoerd die mag rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer. Huurverhogingen gaan inkomensafhankelijk in drie groepen plaatsvinden: - voor huishoudinkomens met een inkomen tot € 34.000 1,5% boven inflatie; - voor huishoudens met een inkomen van € 34.000 tot € 43.000 2,5% boven inflatie; - voor huishoudens met een inkomen boven € 43.000 5,0% boven inflatie. Dit voornemen moet nog in wetgeving worden geregeld. Nieuwe heffing voor woningcorporaties In het regeerakkoord is een verhuurdersheffing aangekondigd. Verhuurders met meer dan tien woningen moeten met ingang van 2013 gezamenlijk jaarlijks bijdragen om de rijksbegroting sluitend te krijgen. Het tarief loopt in de periode van 2013 tot 2017 gefaseerd op met als eindresultaat een heffing met ingang van 2017 van (landelijk) € 1,7 miljard per jaar. Die heffing zal ingrijpende gevolgen hebben voor het tempo en de hoogte van investeringen in nieuwbouw, renovatie en energiebesparende maatregelen. We rekenden eind 2012 verschillende scenario’s door om de gevolgen van het regeerakkoord in beeld te brengen en onze continuïteit veilig te stellen. Bijdrageheffing bijzondere projectsteun wijkaanpak (“Vogelaarheffing”) De Vogelaarheffing wordt gefaseerd afgeschaft. In 2012 betaalden we de laatste bijdrage. Oorspronkelijk zou de heffing gelden voor tien jaar, namelijk van 2008 tot en met 2017.

- 32 -

Financiering niet DAEB-activiteiten De Europamaatregel verplicht corporaties om onderscheid te maken tussen diensten van algemeen economisch belang en niet-diensten van algemeen economisch belang (DAEB versus niet-DAEB). De financiering van niet-DAEB-activiteiten kan niet meer onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw plaatsvinden. Dit betekent hogere rentekosten en langdurigere procedures.

7.3 Wet- en regelgeving Het treasurybeleid is gericht op het minimaliseren van financiële risico's en op het behalen van een zo optimaal mogelijk rendement. In 2012 troffen we enkele risicobeheersingsmaatregelen. In 2012 zijn twee langlopende leningen aangegaan onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. De nieuw aangegane leningen betreffen: - een fixlening van € 15 miljoen, storting 21 maart 2012, looptijd 40 jaar, rente 3,865% rentevast; - een fixlening van € 10 miljoen, storting 26 oktober 2012, looptijd 35 jaar, rente 3,660% rentevast. De nieuwe financieringsmiddelen zijn gebruikt voor: a. aflossing van € 3 miljoen aan kasgeldleningen; b. financiering van nieuwe investeringen; c. om het risico van herfinanciering in 2015 grotendeels af te wenden. Van vier lopende leningen werd de rente herzien in verband met het aflopen van de rentevastafspraak. In de overeenkomsten van die leningen is geregeld dat de rente om de tien jaar wordt herzien. Omdat de rente nu historisch gezien laag staat, is met de bank een rente overeengekomen die vast staat voor de gehele restantlooptijd van de vier leningen. De leningenportefeuille bedraagt ultimo 2011 ruim € 166 miljoen. De gewogen gemiddelde rente is op 31 december 2012 4,22% (2011: 4,37%). De gewogen gemiddelde restantlooptijd van de gehele portefeuille is 22½ jaar. Zes leningen kennen nog de mogelijkheid van tussentijdse renteaanpassing. Daarom is de gewogen gemiddelde rentevast periode 22 jaar.

7.4 Renterisiconorm De renterisiconorm houdt een maximaal toegestaan volume aan renteherziening in van de leningportefeuille. Voor woningcorporaties is dat percentage op 15% gesteld. Het betekent dat van de vaste schuld, verminderd met verstrekte leningen, jaarlijks (maximaal) 15% een renteherziening mag ondergaan. Bedoeling hiervan is het vermijden van renteschokken. Met het aantrekken van de vaste financieringsmiddelen in 2011 en 2012 is geheel geanticipeerd op af te lossen fixleningen in 2013, 2014 en 2015. Door deze risicobeheersingsmaatregel is er geen sprake meer van een overschrijding van de renterisiconorm.

7.5 Sturen op kasstromen Om aan onze verplichtingen te kunnen blijven voldoen en leningen onder borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) te kunnen blijven aantrekken is het van belang het verloop van de kasstromen te monitoren. Wij hanteren hierbij als doelstelling: een positieve operationele kasstroom. In de operationele kasstroom zijn opgenomen de rente-uitgaven en -inkomsten en 2% fictieve aflossing van de leningenportefeuille. Deze definitie van de operationele kasstroom komt overeen met de definitie die het WSW voor de operationele kasstroom hanteert.

- 33 -

7.6 Verbindingen, deelnemingen, effecten en garanties R&B Wonen is verbonden aan de volgende instellingen: 1. de Stichting Woonwagenbeheer Zuid-West Nederland. De stichting is opgericht met als doel om: a. woonwagenstandplaatsen en woonwagens in eigendom te verkrijgen, te vervreemden dan wel te belasten met (beperkte) zakelijke rechten, inclusief het verhuren van de standplaatsen en huurwoonwagens; b. de haar in eigendom toebehorende woonwagenstandplaatsen en woonwagens te beheren en een goed beleidsmatig beheer te voeren. De stichting is eigenaar van in totaal 198 standplaatsen en 34 huurwoonwagens. Met enkele gemeenten voert de stichting nog overleg over de overname van standplaatsen en huurwoonwagens. De afzonderlijke garantstelling (tot € 2.028.761) van zeven corporaties (waaronder R&B Wonen) in Midden- en Noord-Zeeland voor eventuele exploitatietekorten in de periode 2008 tot en met 2032 van 98 standplaatsen in hun werkgebied kwam in 2012 te vervallen. 2. de Maatschappelijke Ontwikkelings Maatschappij Zeeland B.V. Deze besloten vennootschap participeert voor 50% in de vennootschap onder firma “Oostgaarde”. 3. het Wooninvesteringsfonds (WIF). De participatie aan het WIF bedraagt € 1.000.000. In 2011 stemden we in met een renteconversie. Om de financiële situatie van het WIF te verbeteren, werd met ingang van 2012 de vaste rente van 4½% omgezet in een vaste rente van 2¼%, aan te vullen met variabele rente die afhankelijk is van het exploitatieresultaat van het WIF. Het WIF verkeert financieel in zwaar weer en kan voorlopig de rente over 2012 niet betalen. In onze jaarrekening hebben we alleen de vaste rente van 2¼% als invorderbaar opgenomen. 4. de Stichting WoonEnergie. De participatie in die stichting bedraagt € 2.465,38. Deze stichting is in 2002 speciaal voor huurders opgericht door ruim 100 woningcorporaties. De stichting behartigt de belangen woningcorporaties en van haar huurders met scherpe tarieven, uitstekende service en goede voorwaarden. Overigens is er geen sprake van verbindingen, deelnemingen in groepsmaatschappijen of overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. R&B Wonen heeft geen effecten, zoals beleggingen op lange termijn en kapitaalbelangen (aandelen of certificaten van aandelen) in andere rechtspersonen, niet zijnde deelnemingen. R&B Wonen heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan personeel en/of directie.

7.7 CFV en WSW Oordeel Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) R&B Wonen kreeg van het CFV ook in 2012 het A1-oordeel. Dit is het beste oordeel en geeft aan dat de voorgenomen activiteiten passen bij de vermogenspositie van de corporatie. Het CFV baseerde het continuïteitsoordeel 2012 op de verwachte activiteiten in relatie tot de vermogenspositie. Het CFV toetste op basis van de Prospectieve informatie (dPi) 2012-2016 of de begrote activiteiten reëel zijn ten opzichte van de voor onze corporatie vastgestelde boven- en ondergrens. Het CFV begroot ons volkshuisvestelijk vermogen ultimo 2014 op 32,3% en ultimo 2016 op 33,3%. Om in aanmerking te komen voor een A1-oordeel hanteert het CFV een ondergrens van 15%, zowel in 2014 als in 2016. Het CFV baseerde het continuïteitsoordeel op onze vermogensontwikkeling waarbij rekening is gehouden met de invoering van de verhuurdersheffing in 2014.

- 34 -

Het solvabiliteitsoordeel 2012 is gebaseerd op basis van de verantwoordingsinformatie (dVi) over 2011. Daarbij toetst het CFV of het vermogen op balansdatum 31 december 2011 groter is dan het voor R&B Wonen vastgestelde risicobedrag plus VPB beklemming. R&B Wonen heeft het oordeel ‘voldoende solvabiliteit’ gekregen. Het CFV hanteert een ondergrens van 14,2%. Het vermogen van R&B Wonen bedroeg eind 2011 33,2%. Faciliteringsvolume WSW R&B Wonen heeft voldoende liquiditeiten en borgingsruimte om de financiering van de lopende projecten te realiseren. Het WSW heeft in haar uitslagbrief beoordeling kredietwaardigheid, gedateerd 21 maart 2012, aangegeven, dat op basis van de ingediende prognoses over de periode 2012 tot en met 2014 R&B Wonen voldoet aan de eisen van kredietwaardigheid. Op basis hiervan kan R&B Wonen gebruik maken van de faciliteiten van het Waarborgfonds, indien zij aan de voorwaarden voor borging voldoet. Het vrijgegeven faciliteringsvolume van € 52,1 miljoen voor de periode 2012 tot en met 2014 is gebaseerd op de financieringsbehoefte voor investeringen en herfinanciering tot en met 2014. Een deel van het faciliteringsvolume is gebruikt om te anticiperen op af te lossen fixleningen in 2015. Na het bekend worden van de plannen van het nieuwe kabinet heeft het WSW besloten om alle faciliteringsruimte met ingang van 2014 in te trekken en afhankelijk te maken van de uitkomsten van de meerjarige doorrekening van de verhuurdersheffing en de saneringsheffingen van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Wij zullen de uitkomsten van de prospectieve informatie (dPi) gebruiken om hierover met het waarborgfonds in overleg te gaan.

7.8 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Steun aan buitenlandse instellingen Soort project R&B Wonen sloot in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) aan bij een gezamenlijk initiatief om woningkredieten te verstrekken aan (semi)agrariërs in Madurai in het zuiden van India om hen te helpen uit hun afhankelijke positie te komen en hun zelfredzaamheid te vergroten. De naam van het project is Housing4More. Aan het project nemen ook Rabobank Foundation, Rabobank Oosterschelde en de gemeenten Borsele en Reimerswaal deel. Doelstellingen project (Semi)agrariërs die hebben aangetoond kredietwaardig te zijn, ontvangen een woningkrediet om hun zelfredzaamheid te vergroten. Daarnaast heeft het project als doel gezamenlijk een fonds op te richten en om de verbinding te versterken met lokale partijen waarmee wordt samengewerkt. Financiële bijdrage R&B Wonen levert over een periode van twee jaar een financiële bijdrage van € 45.000 aan het project Housing4More. De eerste helft is in 2010 betaald. Het restant volgde in 2011. De bijdragen worden besteed aan het Borselse/Reimerswaalse microfinancieringsfonds om de eerste projecten in India te realiseren en om deze bijdrage na terugbetaling in te zetten voor andere projecten onder de vlag van Housing4More. De bijdrage voldoet aan de voorwaarden zoals bedoeld in de circulaires MG 2005-04 en MG 2008-03. Tot en met 2012 bedroeg het gezamenlijke budget voor Housing4More € 175.000. Met dit budget zijn inmiddels 64 nieuwe woningen gebouwd en 218 woningen aanzienlijk verbeterd. In november 2012 bezocht een brede delegatie, waaronder een vertegenwoordiger van R&B Wonen, Madurai in India om de nieuwbouw- en renovatieprojecten te bekijken die met behulp van Housing4More tot stand kwamen.

- 35 -

7.9 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) WSW-deelnemers hebben naar het WSW een zogeheten obligoverplichting. Deze verplichting is voorwaardelijk. Zolang het risicovermogen van het WSW voldoende is om eventuele betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen, wordt geen beroep gedaan op deze obligoverplichting. Het WSW heeft door actieve en nauwkeurige risicomonitoring tot op heden voorkomen dat er aanspraak op haar vermogen of op de obligoverplichting is gedaan. De hoogte van het obligotarief is vastgesteld op 3,85%. De grondslag, waarover het obligotarief wordt berekend, is het schuldrestant van de geborgde lening. De obligoverplichting bedraagt in 2012: 3,85% van € 166.744.296 = € 6.419.655. Doel 5.1 Een gezonde financiële positie

KSF 5.1.1 Voldoende rentabiliteit

Pi/norm Verhouding tussen financieel en maatschappelijk rendement

5.1.2 Voldoende liquiditeit

WSW norm is ondergrens Korte termijn verplichting/ beschikbare middelen

5.2 Investeringskader is transparant

Norm Conform tabel in hoofdstuk 9 van ondernemingsplan WSW norm

Voortgang Wordt toegepast

R&B kan altijd aan haar verplichtingen op korte termijn voldoen Aan de voorwaarden van het CFV wordt voldaan

Wordt aan voldaan

Wordt aan voldaan

5.1.3 Voldoende solvabiliteit

Gemiddeld over looptijd beleidsplan A-status

5.1.4 Risico’s zijn in beeld en beheerst

Verhouding tussen eigen en vreemd vermogen Integraal risicomanagement is ingevoerd

Voldoet aan de criteria van het CFV Jaarlijks

Zie hoofdstuk 9 met onze financiële randvoorwaarden in het ondernemingsplan Bij voldoende eigen vermogen in relatie tot onze risico’s zetten wij ons positief exploitatieresultaat in voor investeringen in de categorieën van het WSW

Kader is opgesteld

5.2.1 Er is een duidelijk toetsbaar investeringsbeleid 5.2.2 Investeringsruimte wordt jaarlijks vastgesteld

Investeringsruimte is vastgesteld

Wordt toegepast

Wordt aan voldaan

Is een vast onderdeel in elke business case en wordt periodiek in het MT besproken Wordt toegepast

Wordt toegepast

- 36 -

8. Participatie en maatschappelijk bestuur Het betrekken van huurders bij beleid en beheer De woonconsulenten van de afdeling wonen gaan vaker actief naar de bewoners toe. Direct na oplevering van een nieuwbouwcomplex heeft dat veel toegevoegde waarde om het nieuwe woningbezit te leren kennen en om onze klanten adequaat te informeren. Het effect van deze bezoeken is dat we de klanten beter leren kennen. Het werkt ook preventief bij het voorkomen van overlastsituaties.

8.1 Huurdersvereniging R&B Wonen betrekt de huurders actief bij het beleid en beheer. De Huurders Vereniging Reimerswaal en Borsele (HVRB) is de gesprekspartner op het terrein van het algemeen beleid. Met de HVRB overleggen we minstens vier keer per jaar. We voldoen daarbij aan de kaders van de Overlegwet Huurders Verhuurders en de samenwerkingsovereenkomst met de HVRB. Tijdens de bijeenkomsten in 2012 zijn de volgende punten behandeld:  planning nieuwbouwprojecten;  sloop en groot onderhoud in 2012;  stand van zaken rondom de duurzaamheidsactie;  huurprijsbeleid 2012;  beleid omtrent huurgewenning;  jaarverslag en jaarrekening 2011;  servicekosten;  nieuw beleid voor streefhuren;  tussentijdse evaluatie;  begroting 2013. In augustus 2012 heeft de voorzitter van de HVRB de Woonbond uitgenodigd om samen met R&B Wonen een toelichting te krijgen over hoe de servicekosten formeel behoren te worden afgerekend. Dit heeft veel duidelijkheid gegeven voor beide partijen. Over specifieke thema’s overlegt R&B Wonen met de bewoners die betrokken zijn bij het thema, zoals bij groot onderhoud, sloop e.d. Daarbij worden de bewoners zo volledig mogelijk geïnformeerd over de plannen, zowel over de technische en organisatorische aspecten als over de keuzemogelijkheden die aan de orde zijn. Voor zover dat past binnen het beleid betrekt R&B Wonen de inbreng van de bewoners in haar besluitvorming.

8.2 Woonplatform Om de maatschappelijke verankering inhoud te geven raadplegen we regelmatig het woonplatform. Dit woonplatform bestaat uit 12 leden, die actief zijn in diverse maatschappelijke organisaties zoals onderwijs, vitaal platteland, politie, jongeren, ouderen, consumentenorganisatie voor zorgvragers, cultuur, vervoer en ondernemersvereniging. Het woonplatform heeft een onafhankelijk voorzitter. Het woonplatform adviseert over onze opgaven in het werkgebied. De directie legt aan het platform maatschappelijke verantwoording af over het gevoerde beleid.

- 37 -

In 2012 behandelde het woonplatform de volgende onderwerpen:  het thema duurzaamheid;  het thema klantgericht samenwerken;  het jaarverslag en de jaarrekening 2011;  Wonen 4.0;  de scheiding van wonen en zorg;  de voorbereiding voor een nieuw ondernemingsplan;  de visitatie;  de Herzieningswet Woningwet;  het rooster van aftreden;  de benoeming van een nieuw lid;  de begroting 2013. Daarnaast zijn er in 2012 enkele nieuwbouw- en renovatieprojecten bezocht.

8.3 Seniorenraden In 2012 vond overleg plaats met enkele seniorenraden uit beide gemeenten. Zij worden actief betrokken bij het vaststellen van plattegronden en andere specifiek woon- en omgevingsfactoren in nieuwbouwcomplexen voor senioren. Doel 6.1 Huurders en belanghouders zijn betrokken en hebben een plaats in beleidsvorming en handelen

KSF 6.1.1 Betrokken huurders

6.1.2 Betrokken belanghouders

6.2 We handelen volgens principes van goed ondernemingsbestuur en toezicht

6.2.1. Voldoet aan de governancecode

Pi/norm De overlegwet en de samenwerkingsovereenkomst met de huurdersvereniging in het werkgebied zijn bepalend voor de wijze waarop de huurders worden betrokken

Norm Afspraken nagekomen

Voortgang Wordt aan voldaan

Huurders zijn betrokken bij analyseren van het wonen en leven in hun kern en participatiebehoefte is onderzocht

Alle kernen in 2014 bezocht

Een woonplatform waarin belanghouders zijn vertegenwoordigd

Continueren

Met ingang van 2010 bezoeken onze woonconsulenten maandelijks de verschillende kernen in hun regio Wordt aan voldaan

Belanghouders zijn bezocht over voortgang ondernemingsplan en voeding jaarplannen en prestatieafspraken Uiterlijk 2014 en elke 4 jaar vindt een volgend visitatieonderzoek plaats

Minstens 2 keer per jaar elke belanghouder voor 2014 Uiterlijk 2014

Wordt ruimschoots aan voldaan

Governancecode

Governancecode is gehanteerd

Wordt aan voldaan

In 2012 is de visitatie met goed gevolg afgerond

- 38 -

9. R&B opereert ondernemend, professioneel en betrouwbaar De organisatie

9.1 Personeel Personele mutaties In 2012 vonden de volgende personele mutaties plaats: Uit dienst  Sheila Fokkens, baliemedewerkster  Marcel Martijn, woonservicemedewerker ( flexibel pensioen)  Lianne Weijler, medewerkster Huize De Vliedberg (WIA)

M.i.v. 01-2-2012 01-07-2012 11-11-2012

fte 1,00 1,00 0,19

In dienst  Meri Berndes, woonconsulente  Corné van Tilborg, woonservice medewerker  Peter Andriesse, baliemedewerker (tijdelijke functie tot 31-12-12, in verband met vervanging zwangerschaps- en bevallingsverlof)  Marloes Rijk, trainee afdeling Financiën & Control

M.i.v. 01-03-2012 01-04-2012

fte 1,00 1,00

24-07-2012 01-06-2012

1,00 1,00

01-02-2012

0,56

Doorstroom  Patricia van de Parel, baliemedewerkster

Bijzonderheden  Iris de Vries is per 1 mei 2012 voor 50% gedetacheerd bij collega-corporatie RWS in Goes. Ter compensatie hiervan vindt voor de ICT werkzaamheden tijdelijk voor 6 uur per week ondersteuning plaats door Judith Danckaert.  De detachering van Hans de Klerk als strategisch HRM adviseur voor de zes samenwerkende corporaties is beëindigd per 1 juni 2012. Personeelsformatie 31-12-12 Aantal medewerkers Aantal in fulltime dienst Aantal in deeltijd dienst Personele bezetting in fte Instroom Doorstroom Uitstroom

Totaal 44 36 8 41,5 4 1 3

Mannen 26 26 0 26 2 1

Vrouwen 18 10 8 15,5 2 1 2

Eind 2012 is het aantal fte’s ten opzichte van eind 2011 met 1,6 toegenomen. Deze stijging wordt veroorzaakt door de urenuitbreiding in verband met detachering van de manager BBO en de trainee functie op de afdeling Financiën & Control. Daarnaast heeft er uitbreiding plaatsgevonden voor de secretariaatswerkzaamheden van de ondernemingsraad.

- 39 -

Organigram op 31 december 2012 (tussen haakjes de aantallen uitgedrukt in fte’s) directeur-bestuurder (1) Peter Bevers

Manager Financiën & Control (1)

Manager Wonen (1)

Manager Vastgoedontwikkeling en -beheer (1)

Manager Beleids- en bestuursonderst. (1)

Dick Koomen

Erik Dutour Geerling

Reinier de Jonge

Iris de Vries

1 coördinator financiële administratie (1)

1 teamleider wonen (1)

2 projectmanagers (2)

2 management assistenten (1,75)

1 medewerker planning & control (1)

4 baliemedewerkers (3,53)

3 projectleiders (3)

1 woningmarkt consultant (0,94)

1 medewerker grootboekadministratie (1)

2 opzichters mutaties en reparatieverzoeken (2)

1 projectleider planmatig onderhoud (1)

1 communicatie medewerker (0,67)

1 medewerker crediteuren (1)

3 woonconsulenten (3)

1 senior planmatig opzichter (1)

1 juridisch beleidsmedewerker (1)

1 trainee (1)

1 coördinator woonservice medewerkers (1)

3 planmatig opzichters (3)

1 hrm-adviseur (0,78)

5 woonservice medewerkers (5)

1 medewerker vastgoed ontwikkeling en - beheer (1)

1 medewerker Stichting Huize De Vliedberg (0,49)

Ziekteverzuim Ziekteverzuim Ziekteverzuimpercentage Meldingsfrequentie Aantal verzuimdagen Gemiddelde verzuimduur

2012 1,60% 0,87 170 3,96

2011 3,44% 0,73 342 9

2010 3,44% 0,88 315 8,29

2009 3,27% 1,10 434 8,04

2008 4,03% 1,07 507 5,30

Zowel het ziekteverzuimpercentage als het aantal verzuimdagen is aanzienlijk lager dan in 2011. De verbeteringen zijn vooral te danken aan het terugdringen van het aantal langdurig zieke medewerkers en een aantal medewerkers die ‘middenlang’ziek zijn geweest. Het ziekteverzuim kort komt uit op 0,96%. De meldingsfrequentie komt iets hoger uit dan in 2011.

- 40 -

Opleidingen Vastgoedontwikkeling- en beheer Master City Development Leergang projectmanagement Cursus bouwbesluit

Vastgoedrekenen

Financiën & Control

Wonen

Beleid- en bestuursondersteuning Managementtraining Managementtraining Aanbestedingsrecht Pakketkennis BIS Pakketkennis BIS Masterclass financieel onderhoud Leiderschap en Management Pakketkennis BIS Omgaan met ADP trainingen agressie en geweld personeelsinfo systeem onderhoud Leergang Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties

Windows, Word

Driepartijen overeenkomsten

VvE beheer

Outlook Training Counseling

Cursus subsidie Schilder cursus Management coaching Planmatig opzichter Pakketkennis BIS onderhoud      

Contracteren in de praktijk en opfriscursus GGN is georganiseerd voor meerdere afdelingen. Introductie in volkshuisvesting is gevolgd door nieuwe medewerkers. Door drie medewerkers is een EVC (Erkenning Verworven Competenties) traject gevolgd. Bedrijfshulpverleners volgden de jaarlijkse BHV cursus en voor alle medewerkers was er een opfriscursus voor de AED. Nieuwe leden van de ondernemingsraad volgden een introductiecursus “Wet op de Ondernemingsraad.” Om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in verschillende disciplines en om deze te kunnen toepassen volgden de medewerkers vakinhoudelijke trainingen.

9.2 De ondernemingsraad (OR) De OR bestaat eind 2012 uit: Ankie Capello voorzitter Nico van Vlimmeren secretaris Jankees Hoogesteger lid Pieter de Graaf lid, tevens plaatsvervangend voorzitter Marian Schuijs lid per 1 januari 2013 In de loop van 2012 beëindigden Peter Sandee, Saskia van der Nat en Rob Pieterse hun lidmaatschap van de ondernemingsraad. Nieuwe OR-leden zijn Jankees Hoogesteger, Pieter de Graaf en Marian Schuijs. Judith Danckaert voert de secretariële ondersteuning van de ondernemingsraad uit. Onderwerpen waar de OR in 2012 mee ingestemd heeft zijn o.a. het beleid beoordelen en belonen, het stagebeleid, flexibele werktijden en omgaan met agressie en geweld. Dit jaar heeft de OR ook een brainstormsessie “Werken op maat” georganiseerd, waar alle medewerkers aan deel konden nemen. - 41 -

Jaarlijks vindt diverse malen overleg plaats tussen de OR en de directeur-bestuurder. Daarnaast vindt een maal per jaar overleg plaats met de OR en het voltallige MT en een maal per jaar met een afvaardiging van de Raad van Commissarissen.

9.3 Personeelsbijeenkomsten Elk kwartaal organiseert de directie een bijeenkomst voor alle medewerkers. Dit kan zijn in de vorm van een bijeenkomst voor het voltallige personeel of lunchbijeenkomsten voor kleinere groepen. Tijdens deze bijeenkomsten wordt verslag gedaan over ontwikkelingen binnen de onderneming. Ook komen er thematische zaken aan de orde met als vast onderdeel HRM-ontwikkelingen. Tijdens de bijeenkomsten is er ook volop gelegenheid om aan de directie vragen te stellen over allerlei ontwikkelingen.

9.4 Organisatieontwikkeling Medewerkersbetrokkenheid In 2011 is de medewerkersbetrokkenheid gemeten door middel van een medewerkersonderzoek. In een dienstverlenende organisatie zijn het de medewerkers die in grote mate het succes bepalen. Gemotiveerde medewerkers die goed samenwerken zijn belangrijk voor de kwaliteit van de dienstverlening aan en de uitstraling naar klanten. Uit dit onderzoek zijn per afdeling een aantal verbeterpunten en trotspunten opgepakt door de medewerkers. De trotspunten zijn gepresenteerd tijdens een personeelsbijeenkomst. De verbeterpunten zijn opgepakt en verder uitgewerkt in 2012 doorlopend in 2013. Procesbeschrijvingen Door het implementeren van de beschreven hoofdprocessen werkte R&B Wonen in 2012 verder aan een doeltreffende en doelmatige organisatie. Er is gewerkt aan de verbeterpunten en de risico’s die in beeld zijn gebracht. Dit past in de lerende organisatie die R&B Wonen is. Het beschrijven van processen werd hierbij als instrument ingezet om de verdere ontwikkeling naar een professionele organisatie te ondersteunen. Communicatie Communicatie is een sleutelvaardigheid voor alle medewerkers. In 2012 besteedde R&B Wonen specifiek aandacht aan social media. We zijn nu ook te vinden op facebook, twitter en linked-in. In 2012 is het Huisstijlhandboek vastgesteld en is aandacht gegeven aan o.a. standaard presentaties, ondertekening, taalgebruik en spellingsregels. Strategisch Voorraad Beleid(SVB) Het nieuwe SVB sluit aan bij ons ondernemingsplan 2010 - 2014. In dat ondernemingsplan staan onze ambities. Het nieuwe SVB vertaalt die ambities door naar ons woningbezit. Om de woningvoorraad in de toekomst op de wensen van de verschillende doelgroepen af te stemmen, is het zaak om aan de kwaliteitsvraag te blijven voldoen. Doel is het vertalen van marktontwikkelingen, het ondernemingsplan en mogelijke toekomstige politieke en maatschappelijke ontwikkelingen naar een doelportefeuille die aansluit bij de toekomstige vraag. Door de huidige portefeuille te vergelijken met de doelportefeuille ontstaat een beeld van de opgave voor R&B Wonen.

- 42 -

Het aanpassen van het SVB heeft geleid tot besluitvorming over te slopen, te verkopen, nieuw te bouwen en te transformeren woningen. Ook zaken zoals huurbeleid, doelgroepenbeleid, kwaliteitsbeleid en energiebeleid komen bij elkaar in het SVB. De onderhoudsbegrotingen worden afgeleid van het SVB. Door vanuit verschillende invalshoeken te werken, is een beleid tot stand gekomen waarbij alle processen van een woningcorporatie worden meegenomen. Hierbij is een vertaalslag gemaakt naar de dagelijkse praktijk van R&B Wonen. Het resultaat is een solide SVB waarmee R&B Wonen voor de toekomst gesteld staat. In 2012 is een nieuw overzicht van streefhuren samengesteld. We onderzochten of die nieuwe streefhuren konden worden berekend door een mix toe te passen van de WOZ-waarde van de desbetreffende woning en de uitkomsten van het woningwaarderingssysteem. Dit wordt in 2013 geïmplementeerd. Informatie en communicatie technologie (ICT) In 2010 is het ondernemingsplan van R&B Wonen tot stand gekomen. Hierin worden heldere keuzes gemaakt. Keuzes die ook consequenties hebben voor de informatievoorziening. ICT wordt als instrument ingezet om de verdere ontwikkeling naar een professionele organisatie te ondersteunen. In 2012 maakten we een plan van aanpak voor ICT oplossingen om de gegevens die nodig zijn voor het SVB op een eenduidige wijze te ontsluiten. Dit plan zal in 2013 geïmplementeerd worden. In 2012 heeft er een inventarisatie plaatsgevonden van de ICT-infrastructuur binnen R&B Wonen, het beheerproces, de software en de hardware. Dit heeft geresulteerd in een ICT-rapportage. Deze rapportage geeft een start en een plan van aanpak om ICT binnen R&B Wonen te verbeteren. In 2012 is gestart met het plan van aanpak, acties lopen door in 2013. Maatschappelijke visitatie Wij willen een degelijke sociale huisvester en een betrouwbare en professionele partij zijn. Om te onderzoeken of we dat ook daadwerkelijk zijn, hebben we ons in 2012 laten visiteren door Ecorys. Die visitatie gebeurde conform de voorschriften van de Governancecode Woningcorporaties. De visitatiecommissie heeft allerlei documenten bestudeerd en heeft gesproken met onze medewerkers en met belangrijke stakeholders, zoals gemeenten, zorgpartijen, de huurdersvereniging en het Woonplatform. De commissie constateert dat de professionaliteit van de organisatie sterk is toegenomen en dat prestaties conform de afspraak en opgave geleverd worden. R&B Wonen werkt daarin erg transparant en met groot enthousiasme. De commissie heeft een 7,4 gegeven voor ons presteren. De visitatienormen zijn inmiddels verzwaard. Zou de huidige score vertaald worden naar de methodiek van 2008, dan zouden we een 7,8 behaald hebben. Dit betekent dat we in 2012 relatief gezien 0,4 punt beter scoren dan in 2008. De commissie ziet dat de uitdagingen die op R&B Wonen afkomen groot zijn. Maar ze vertrouwt erop dat we goed in staat zijn aan die uitdagingen invulling te geven. Het is nu aan ons om in de komende vier jaar het uitgesproken vertrouwen waar te maken. En dat gaan we doen. De zaken die goed beoordeeld zijn, zetten we voort en met de verbeterpunten gaan we aan de slag.

9.5 Jaarthema “Klantgericht Samenwerken” Ons thema voor 2012 was “Klantgericht Samenwerken”, een belangrijk thema voor nu en in de toekomst. We investeerden in de relatie met onze huurders, onze collega-corporaties en zakelijke partners. De inzet van onze medewerkers bij dit thema vormde de basis voor het toekennen van de generieke bijzondere beloning in 2012. In 2012 zijn er diverse activiteiten georganiseerd die een bijdrage leverden aan het jaarthema. De activiteiten zijn bedacht, voorbereid en uitgevoerd door onze medewerkers. Zo hebben we een volleybaltoernooi georganiseerd met onze collega-corporaties om elkaar zodoende beter te leren kennen, een cursus VvE-beheer aangeboden aan eigenaren in mixcomplexen van R&B Wonen en een opzoomerdag georganiseerd waarbij we samen met bewoners werkten aan een schone buurt. - 43 -

Een bijzonder project in het kader van klantgericht samenwerken is het project Witte Molen in Rilland. Een grootonderhoudsproject waar we samen met de huurders de keuze hebben gemaakt voor de uitvoering van de werkzaamheden. Huurders hadden inspraak in de kleuren van de gevelbekleding, de raamindeling, de afwerking binnen. Daarnaast zijn in overleg of op aangeven van de huurders diverse opties uitgewerkt en aangeboden. Deze opties, zoals een dakraam, bijkeuken, grotere badkamer, konden tegen een huurverhoging door de huurder gekozen worden. Een enorm succes wat we samen met de gemeente willen voortzetten in de aanpak van de openbare ruimte in de wijk. We voerden ook kleinere voorstellen uit. Bijvoorbeeld: het van te voren goed berekenen van de toekomstige servicekosten in nieuwbouwcomplexen. Daarmee voorkomen we grote afwijkingen bij de eerste afrekening. Verder hebben we onze werknemers de mogelijkheid geboden om een dagdeel met een collega mee te lopen. De bewoners van de aanleunwoningen naast Maria-oord in Hansweert bezochten de Vlindertuin in Kwadendamme. Dit ter compensatie van de overlast van de sloopwerkzaamheden. Het was ook een mooi moment om op een andere manier in contact te komen met onze huurders. Overzicht van alle activiteiten Activiteit Beachvolleybal toernooi Cursus VvE-beheer Opzoomeractie Deelname Ride for the Roses Bewonersparticipatie Witte Molen Project servicekosten Kijkje achter de schermen Bezoek Vlindertuin bewoners aanleunwoningen Maria-Oord De week van de mobiliteit

Met wie Collega-corporaties Eigenaren koopappartement Huurders Zakelijke relaties Huurders Huurders Intern Huurders Zeeland Werkt en collega-corporaties

9.6 Duurzaamheid Overzicht EPA-labels Het EPA-label voor woningen is te vergelijken met het energielabel voor auto's en witgoed. Het label loopt van A tot en met G. Een woning met het A-label is het energiezuinigst en met het G-label het minst zuinig. Vanaf 1 januari 2009 moeten woningcorporaties bij verhuur van een woning een energielabel overhandigen aan de huurder. Overzicht EPA-labels van het woningbezit van R&B Wonen: Overzicht EPA-labels 1 januari 2012 31 december 2012 Label Energie-index Aantal % Aantal % A 0,71 - 1,05 368 8,6% 408 9,68% B 1,06 - 1,30 224 5,3% 329 7,81% C 1,31 - 1,60 785 18,4% 1521 36,09% D 1,61 - 2,00 1579 37,0% 1319 31,29% E 2,01 - 2,40 964 22,6% 441 10,46% F 2,41 - 2,90 324 7,6% 185 4,39% G >= 2,91 21 0,5% 12 0,28% Totaal: 4.265 100% 4.215 100%

- 44 -

Van de recente nieuwbouw zijn 40 woningen niet gelabeld. Die woningen zijn op grond van hun bouwjaar en energieprestatiecoëfficiënt ingedeeld bij de A-labels. Er zijn 62 woningen uit sloopcomplexen niet gelabeld, deze zijn ingedeeld bij de E-labels. De gemiddelde energie-index van het totale woningbezit kwam op 1 januari 2012 uit op 1,71 en op 31 december 2012 op 1,60. Hierdoor maakten we in 2012 een labelsprong van (gemiddeld) D naar C. Doel 7.1 Organisatie is toegerust om externe opgaven te behalen

KSF 7.1.1 Voldoende en deskundige medewerkers

Pi Opleidings- en ontwikkelingsplan

Norm Jaarlijks

Voortgang Opleidingsplan wordt voorafgaand aan de begroting vastgesteld

Max 6 % loonsom Inzet op basis van een opleidingsplan

Is geregeld, te weten 4% regulier budget en 2% persoonsgebonden budget (CAO)

Jaarlijks

Hiervoor wordt jaarlijks een budget geraamd

In 2010

Is in 2010 vastgesteld, jaarlijks vindt actualisatie plaats Kwartaal en maandrapportage beschikbaar voor alle medewerkers op centrale schijf

Generiek opleidingsbudget

Specifiek ontwikkelingsbudget om de organisatie verder te professionaliseren Formatieplan

7.1.2 Tijdige en betrouwbare (management)info

7.2 Organisatie werkt doeltreffend en doelmatig

7.3 Medewerkers voelen zich gemotiveerd en betrokken

Operationele managementinfo dagelijks online

Beschikbaar 2010

Informatie op MT en bestuursniveau maandelijks geaggregeerd

Sturingsgetallen maandelijks bekend en beschikbaar

Format voor maandrapportages is maandelijks beschikbaar

Kwartaalrapportage voor raad van commissarissen op hoofdlijnen

Afwijking maximaal 5% tussen begroting en jaarrekening Vanaf 2010

Is gerealiseerd

7.2.1 Sluitende P&C cyclus 7.2.2 Beleid is vastgesteld en gecommuniceerd (PDCA)

Planning- en controlcyclus beschreven en gehanteerd Beleid standaard geïnventariseerd, geactualiseerd, gecommuniceerd en geëvalueerd

7.2.3 Processen zijn met draagvlak van medewerkers vastgesteld en gecommuniceerd

Beschreven processen en communicatie daarover

Geïnventariseerd in 2009, geactualiseerd/ beschreven in 2010, jaarlijkse audit vanaf 2011

7.2.4 Organisatie werkt efficiënt 7.3.1 Gemotiveerde medewerkers

Beheerkosten per woning Aantal dat in aanmerking komt voor generieke bijzondere beloning

Lager dan de norm in 2009 > 90% komt in aanmerking voor generieke bijzondere beloning

Ziekteverzuim, exclusief zwangerschap en langdurig ziekteverzuim

Maximaal 2%

Ziekteverzuim bedroeg in 2012 1,6%

Verzuimfrequentie (gemiddeld) maximaal twee keer per jaar Tenminste positief

De verzuimfrequentie bedroeg in 2012 0,87

Tweejaarlijkse meting gemiddeld 7,0 en maximaal 10% onvoldoende

Score: 7,9 Respons ruim 90%

7.3.2 Medewerkersbetrokkenheid

Medewerkersbetrokkenheid in MTO

Oordeel over arbeidsomstandigheden, beloning, collegialiteit, leiderschap en leidinggeven in MTO

Permanent

Is beschikbaar, maar wordt verder geoptimaliseerd Vastgesteld beleid wordt gecommuniceerd via intranet. Versiebeleid is ingevoerd. Moment van evaluatie wordt bepaald Hoofdprocessen zijn gedefinieerd.  Huuropzegging en bepalen huurprijs  Klachtenafhandeling  Planmatig onderhoud Zijn in 2011 beschreven Wordt aan voldaan Is aan voldaan in 2011

Medewerkersbetrokkenheid onderzoek uitgevoerd 3e en 4e kwartaal 2011. Actieplannen worden uitgewerkt

- 45 -

Doel 7.4 Communicatie is een kernkwaliteit

KSF 7.4.1 Goede communicatie op alle niveaus (intern en extern)

Pi Communicatieplan intern en extern

Norm Beschikbaar 2010 en jaarlijks geactualiseerd

Voortgang Organisatiebreed marketingplan opgesteld

Kerncompetenties geformuleerd en getraind

Benoemd en uitgewerkt in 2010

Specifiek communicatieplan voor onderhoudsprojecten geschreven

Regeltaken en ketenoriëntatie is gestimuleerd

Projectplan in 2010 opgesteld en geïmplementeerd

Kerncompetenties zijn in 2010 geformuleerd en vastgelegd in nieuwe functieprofielen

- 46 -

10. Bestuur en toezicht Governance

10.1 Governancecode Inleiding Wij vinden een deugdelijk ondernemingsbestuur essentieel. Het integer en transparant handelen van het bestuur, een goed toezicht op het ondernemingsbestuur en het afleggen van verantwoording over het uitgevoerde toezicht zijn daarvoor vereisten. Wij onderschrijven de beginselen van de Aedescode en de Governancecode Woningcorporaties (hierna: code). De code is uitgangspunt geweest bij het inrichten van de bestuurlijke organisatie. Hieronder staan de hoofdlijnen van de corporate governancestructuur. Wij hebben de corporate governanceprincipes opgenomen in afzonderlijke documenten, waaronder: - het reglement raad van commissarissen; - de profielschets van de raad van commissarissen; - de klokkenluidersregeling; - de integriteitscode. Die reglementen voldoen aan de Governancecode Woningcorporaties. Zij zijn geplaatst op de website van de stichting. Naleving De code gaat uit van het principe “pas toe of leg uit”. Op enkele uitzonderingen na hebben wij alle principes en uitwerkingen uit de code nageleefd. Om onderstaande redenen is alleen afgeweken van de volgende bepalingen: II.2.1 Benoeming bestuurders voor maximaal 4 jaar De huidige bestuurder is vanaf 1 augustus 2008 voor onbepaalde tijd aangesteld. R&B Wonen hecht groot belang aan continuïteit binnen het bestuur en heeft daarom deze bepaling niet overgenomen.

10.2 Verslag van het bestuur Taak en werkwijze Het bestuur heeft de volgende taken: a. het besturen van de corporatie; b. verantwoordelijkheid dragen voor het beleid en voor het realiseren van de doelstellingen. Die verantwoordelijkheid spitst zich toe op de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen van de corporatie. Het bestuur weegt daarin ook de belangen van de betrokkenen van de corporatie mee; c. verantwoording afleggen aan de raad van commissarissen; d. tijdig aan de raad van commissarissen alle informatie geven die nodig is voor het uitoefenen van de taak van de raad van commissarissen; e. het naleven van alle relevante wet- en regelgeving; f. het beheersen van de risico’s die de corporatie loopt, daarover rapporteren aan de raad van commissarissen en de interne risicobeheersings- en controlesystemen aan de raad van commissarissen meedelen. - 47 -

Leden van het bestuur De heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM is voor onbepaalde tijd benoemd tot directeur-bestuurder. Tegenstrijdige belangen R&B Wonen wil elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen de corporatie en het bestuur vermijden. In 2012 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen zoals bedoeld in de code. R&B Wonen heeft een remuneratiecommissie die de bestuurder beoordeelt en zijn beloning vaststelt. De directeur-bestuurder heeft een vaste beloning overeenkomstig de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties. Het honorarium dat in 2012 aan de directeur-bestuurder is uitbetaald, is opgenomen in het verslag van de raad van commissarissen. Het jaarverslag, inclusief het verslag van de commissarissen, is op de website van R&B Wonen gepubliceerd. Beleidsdoelstellingen en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap R&B Wonen wil goede huisvesting bieden voor groepen die daar niet zelfstandig in kunnen voorzien. Wettelijke regelingen, zoals het Besluit beheer sociale-huursector (BBSH), vormen de basis voor het handelen van R&B Wonen: ondernemerschap met een bijzondere maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het maatschappelijk verantwoord ondernemen is vertaald in het ondernemingsplan. R&B Wonen zet zich in om optimale volkshuisvestelijke prestaties te leveren. Dat komt tot uitdrukking in de behaalde resultaten en de onrendabele investeringen op de volgende werkgebieden: – bevorderen van slaagkansen en keuzemogelijkheden van kwetsbare groepen; – bevorderen van voldoende betaalbare huurwoningen met daarbij passende kwaliteit; – bevorderen van passend kunnen wonen van bijzondere groepen; – versterken van de samenhang tussen woon- en zorgdiensten; – bevorderen van een goede afstemming op de woonwensen van bewoners; – verbeteren en behouden van leefbaarheid; – milieubewust bouwen, verbouwen en onderhouden; – participatie van bewoners; – bevorderen van interactieve beleidsvorming met belangenhouders; – transparante verantwoording. Belanghebbenden en maatschappelijke verantwoording R&B Wonen heeft als maatschappelijk ondernemer andere maatschappelijke organisaties nodig om de bredere doelstellingen te verwezenlijken. Naar gelang die doelstellingen breder worden en er meer maatschappelijke vraagstukken komen, ontstaan er meer samenwerkingsverbanden. De bestaande samenwerkingsverbanden zijn in 2012 voortgezet. Met de volgende partners heeft R&B Wonen periodiek horizontaal overleg gevoerd: – de gemeenten Borsele en Reimerswaal; – zorginstellingen (SVRZ, Ter Weel, Gors, SILOAH, Philadelphia, KIO en Allévo); – Stichting Maatschappelijk Werk Oosterschelderegio, Emergis, Leger des Heils en GGD. Daarnaast vond regelmatig overleg plaats met: – de huurdersvereniging Reimerswaal/Borsele; – het woonplatform; – de brancheorganisatie Aedes; – de woningcorporaties in Zeeland.

- 48 -

10.3 Interne beheersings- en controlesystemen/risicobeheersing R&B Wonen loopt bij haar bedrijfsvoering diverse risico’s, die beheerst dienen te worden. Deze beheersing is onderdeel van het organisatiebrede risicomanagement. In 2012 is verdere invulling gegeven aan het risicomanagement door het aanscherpen van interne beheersingsmaatregelen en controlesystemen. Die zijn gericht op zowel het voorkomen (preventief) als het ontdekken en beperken (repressief) van de kans op en de gevolgen van risico’s. R&B Wonen hanteert diverse risicobeheersings- en controlesystemen om de belangrijkste bedrijfsrisico’s te beheersen. Voorbeelden van zulke risico’s zijn: – bestuurlijke en personele risico’s; – projectrisico’s; – financiële risico’s; – informatievoorzieningrisico’s; – woningmarktrisico’s; – juridische en fiscale risico´s. Bovenstaande opsomming is niet volledig. Bovendien hangen risico’s met elkaar samen. Bij de beheersing leidt dat tot een mix van maatregelen gericht op meerdere risico’s. In 2012 zijn beheersingsmaatregelen genomen en verbeteringen doorgevoerd voor de volgende risico’s. Bestuurlijke en personele risico’s De bestuurlijke en personele risico’s omvatten het interne toezicht, het bestuur en de medewerkers, inclusief de controller. Intern toezicht Maatschappelijk ondernemen vraagt om goed intern toezicht. Daarvan is sprake als er integere en deskundige toezichthouders zijn met een onafhankelijke en kritische houding tegenover het bestuur. Als er een vacature in de raad van commissarissen ontstaat, worden nieuwe commissarissen niet alleen geselecteerd op hun algemene deskundigheid, maar wordt geprobeerd om een mix van verschillende specifieke deskundigheden in de raad van commissarissen te verenigen. Te denken valt aan financiële, juridische en bedrijfskundige deskundigheid en kennis van de (lokale) volkshuisvesting. Bestuur/statutair Een ervaren, deskundige en integere statutair directeur-bestuurder is onontbeerlijk voor R&B Wonen met een ambitieus ondernemingsplan. Ook dient de directeur-bestuurder zijn raad van commissarissen goed te informeren. Elk jaar beoordeelt de raad van commissarissen het functioneren van de directeur-bestuurder. Medewerkers Om het beleid van het bestuur tot uitvoering te brengen is het een vereiste te kunnen beschikken over gekwalificeerd, betrokken en integer personeel. Cursussen en opleidingen voorzien in de noodzakelijke permanente educatie. R&B Wonen heeft betrokken personeel. Met plannings-, functionerings- en beoordelingsgesprekken wordt de vinger aan de pols gehouden. Op afdelingsniveau is er regelmatig werkoverleg. Na elke vergadering van het managementteam vindt een terugkoppeling aan het personeel plaats door middel van een bericht op intranet. Personeelsleden kunnen met een wildcard een vergadering van het managementteam bijwonen. Daar wordt regelmatig gebruik van gemaakt en de reacties zijn positief. Integer personeel is essentieel, reden waarom R&B Wonen veel aandacht besteedt aan de bewustwording rondom het thema integriteit. Zo is er op intranet een verwijzing naar het meldpunt integriteit opgenomen en wordt een open sfeer gestimuleerd.

- 49 -

Functie van controller De manager van de afdeling Financiën & Control vervult tevens de functie van concerncontroller. Hij zorgt voor een goede opzet en toetsing van de administratieve organisatie en de interne beheersingsmaatregelen. In 2012 kregen bijzondere aandacht: – het verbeteren van de periodieke managementinformatie, waarbij de prestatie-indicatoren uit het nieuwe ondernemingsplan ook als uitgangspunt zijn genomen; – het verbeteren van de informatievoorziening van de projectadministratie. In de managementletter 2012 bevestigt de accountant de verbeteringen die op het gebied van planning en control zijn gerealiseerd. De interne audits geschieden aan de hand van een intern controleplan dat zo nodig jaarlijks wordt geactualiseerd. In 2012 zijn audits uitgevoerd voor onderhoud, leegstand, ICT en voor de toewijzingsnormen conform de tijdelijke regeling diensten algemeen economisch belang. Deze audits leverden waardevolle aanbevelingen op ter verbetering van de bedrijfsvoering. Projectrisico’s Bij de projectrisico’s schenken we vooral aandacht aan de volgende onderdelen: Woningverbetering, herstructurering en nieuwbouw R&B Wonen investeert grote bedragen in woningverbetering, herstructurering en nieuwbouw. In 2012 zijn verdere stappen gezet om de projectrisico’s te verminderen. Door een business case te hanteren bij de besluitvorming over projecten worden de risico’s in belangrijke mate aan de voorkant gereduceerd. In deze business case zijn onder andere de volgende onderwerpen opgenomen: – een risicoanalyse per project, inclusief de inschatting van kansen en mogelijke gevolgen van die risico’s; – een onderzoek naar de woonbehoefte en bevolkingsgroei; – een paragraaf waarin de aansluiting van het beoogde project met het beleid in het ondernemingsplan wordt gemaakt; – een voorcalculatie van het project; – een paragraaf om fiscale voordelen te signaleren en mogelijke fiscale risico’s te beheersen; – een assessment van de controller. Naar aanleiding van de business case besluit de directeur-bestuurder of het project doorgaat en legt dit besluit zo nodig ter goedkeuring aan de raad van commissarissen voor. Als een nieuw project is geregeld in de begroting voorziet de goedkeuring van de begroting tevens in de goedkeuring van dat project. In andere gevallen wordt de goedkeuring van een project afzonderlijk aan de raad van commissarissen voorgelegd. Na goedkeuring van het project en tijdens de uitvoering worden de investeringen en de voortgang bewaakt. Belangrijke overschrijdingen worden in de kwartaalrapportage aan de raad van commissarissen gerapporteerd. Ter verbetering van de beheersbaarheid van projecten is de projectadministratie volledig geïntegreerd in de financiële administratie. Bij projecten vragen we vooraf een bankgarantie van de aannemer, passen wij de Wet ketenaansprakelijkheid toe, verleggen we de omzetbelasting en hanteren we een geblokkeerde bankrekening. Eens per jaar bespreken we de evaluatie en nacalculatie van eerder opgeleverd projecten met de raad van commissarissen.

- 50 -

Planmatig onderhoud Jaarlijks wordt een gedetailleerde onderhoudsbegroting planmatig onderhoud opgesteld. Periodiek wordt de realisatie geconfronteerd met de begroting en wordt bezien of er bijsturing nodig is. In het managementteam gebeurt dat maandelijks en in de raad van commissarissen elk kwartaal. Ter verbetering van het inzicht op het meerjarig onderhoud werkt R&B Wonen met het pakket Vastware. In 2012 werd een nieuwe aanbestedingsregeling en een procuratiehoudersregeling vastgesteld. Het strategisch voorraadbeleid dat in 2011 geheel is herzien is in 2012 op enkele onderdelen bijgesteld. Financiële risico’s Om financiële risico’s te beheersen zijn de volgende maatregelen getroffen: – het volgen van de minimale solvabiliteitseis van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en de kapitaalverschaffers; – het volgen van de voorwaarden tot borging van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, waarop het beleid voor de komende vijf jaar is afgestemd (kasstroomoverzicht en de prospectieve informatie (dPi); – het bewaken van de liquiditeitspositie. Met het opstellen van (meerjaren)begrotingen, de liquiditeitsplanning en de prospectieve informatie (dPi) voor Corpodata worden de financierings- en liquiditeitsrisico’s bewaakt. Corpodata is het samenwerkingsverband van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Aanvullend zijn de volgende beheersingsmaatregelen genomen: – een verbeterd systeem van het afrekenen van servicekosten over het afgelopen jaar; – het hanteren van een treasurystatuut; – het bewaken van een vervalkalender van de leningenportefeuille; – het bewaken van de huurachterstanden en het toepassen van een aanmaningsprocedure; – het opstellen van een overzicht van de gevolgen van de kredietcrisis (economische crisis) en de te nemen maatregelen; – verschillende scenario’s voor het geval dat de Vestiakwestie zou escaleren en de obligoverplichting zou worden aangesproken. De uitgangspunten voor de beheersing van het renterisico is vastgelegd in het treasurystatuut. De omvang van het renterisico wordt intern periodiek bewaakt. Het risico van onverkochte nieuwbouwappartementen werd in 2012 sterk teruggedrongen. Eind 2011 waren nog acht nieuwbouwappartementen niet verkocht, maar eind 2012 zijn dat er nog slechts drie. Informatievoorzieningsrisico’s Het gaat hierbij om het mogelijke risico van een onbetrouwbare informatievoorziening in geval van een gebrekkig stelsel van administratieve organisatie en interne controle. Voor deze risico’s heeft R&B Wonen ondermeer de volgende beheersingsinstrumenten: – het aanwezig zijn van functie- en taakomschrijvingen en beschrijvingen van de bestaande procedures (met tussentijdse actualisatie); – een managementinformatiesysteem (managementrapportage). Maandelijks wordt een rapportage voor het managementteam opgesteld en eens per kwartaal voor de raad van commissarissen. In 2012 zijn de managementrapportages verder verbeterd en afgestemd met de raad van commissarissen. In de kwartaalrapportages wordt gedurende het boekjaar een beeld gegeven van het verwachte resultaat ten opzichte van de begroting en worden de grotere verschillen toegelicht en geanalyseerd. De kritische prestatie-indicatoren uit het ondernemingsplan 2010-2014 zijn in de kwartaalrapportages opgenomen. - 51 -

–

De doelstellingen in het nieuwe ondernemingsplan zijn SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden) geformuleerd. De voortgang van de doelstellingen vermelden we in de rapportages; intern opgestelde (onderhouds)begrotingen en analyses.

Woningmarktrisico’s De woningmarktrisico’s staan in een nauwe relatie met de projectrisico’s en zijn ook afhankelijk van de schattingen van de demografische ontwikkelingen. Bij huurwoningen loopt de verhuurder het risico van leegstand als vraag en aanbod niet goed op elkaar zijn afgestemd. Om de woningmarktrisico’s te beheersen zijn de volgende beheersingsmaatregelen genomen: – bewaking van de verhuurbaarheid; – het samen met gemeenten verschaffen van inzicht in woningbehoefte (woonvisie); – voor het starten van de projecten wordt gekeken of het project past in de woonbehoefte in de regio. Voortvloeiend uit het nieuwe ondernemingsplan hanteert R&B Wonen een visie op de 22 kernen van haar werkgebied. Het ondernemingsplan en de kernenvisie vormen de onderlegger voor de prestatieafspraken met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. Een deel van de bestaande woningvoorraad wordt verkocht tegen marktprijzen. De verkopen zijn een belangrijke basis voor het realiseren van het ondernemingsplan. Enerzijds om te voldoen aan de vraag naar relatief goedkope koopwoningen voor starters, anderzijds als financieringsmiddel om nieuwbouw, herstructurering en woningverbetering mogelijk te maken. Uitgangspunt in de begroting 2012 was de verkoop van twintig bestaande woningen. In werkelijkheid zijn er zestien woningen verkocht. Dankzij de grondverkoop aan de Maartenbroersweg te Hansweert, waarvoor 14 woningen zijn gesloopt, aan Zorggroep Ter Weel kon de geraamde kasstroom ruimschoots worden gerealiseerd. Door de financiële crisis stagneerde ook de verkoop van de nieuwbouwwoningen. De onverkochte voorraad leidt tot renteverlies en onzekerheid of de woningen voor de voorgecalculeerde prijzen worden verkocht. In de waardering van de voorraad is met een mogelijke tegenvaller rekening gehouden. Juridische & fiscale risico’s Juridische risico’s bestaan uit de kans op en het gevolg van het niet voldoen aan geldende wet- en regelgeving, maar ook het missen van bijvoorbeeld fiscale voordelen. Algemeen juridisch Om deze risico’s zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken heeft R&B Wonen een juridisch medewerker in dienst die juridische adviezen geeft. In 2012 zijn we verder gegaan met het juridisch toetsen van documenten en overeenkomsten. Governancecode In de governancecode is het principe ‘pas toe of leg uit’ van kracht. Wanneer een corporatie niet aan de voorschriften voldoet, loopt zij het risico negatief in de publiciteit te komen of sancties van de minister opgelegd te krijgen. R&B Wonen is zich terdege bewust van haar maatschappelijke rol en het belang van het naleven van de bepalingen uit de governancecode. Integriteit van personeel, leiding en toezichthouders is één van de uitgangspunten van de bedrijfsvoering binnen R&B Wonen. Hierover naar de omgeving toe transparant zijn is een logisch gevolg daarvan. Dit uit zich onder andere in de op de website van de stichting beschikbare documenten.

- 52 -

Integriteitcode Integriteit staat bij R&B Wonen hoog in het vaandel. De integriteitscode bevat richtlijnen om de juiste keuzes te maken om integer te handelen. Als je integer bent, ben je onkreukbaar: je geeft je waarden niet zomaar op als je dat toevallig goed uitkomt. Bij R&B Wonen gaan we uit van het positieve in elke mens. We zien onze medewerkers als moreel verantwoordelijke en professionele personen, die zelf van geval tot geval risico’s en kwetsbaarheden kunnen inschatten. De afspraken en regels die in deze integriteitscode zijn vastgelegd, gelden voor alle medewerkers, de directeur-bestuurder en de raad van commissarissen van R&B Wonen, maar ook voor iedereen die namens R&B Wonen optreedt, zoals onze opdrachtnemers. Iedereen dient zich te conformeren aan de integriteitscode. Deze code past bij de code van onze brancheorganisatie Aedes. Er zijn eisen in vastgelegd voor maatschappelijke verantwoording, het betrekken van belanghouders en transparante beleids- en besluitvorming. De code staat op intranet en de website van R&B Wonen. In de afdelingsoverleggen is integriteit een vast agendapunt. In 2012 zijn er geen fraudegevallen of integriteitschendingen geconstateerd. Fiscaal Het gaat hierbij vooral om de omzetbelasting, de overdrachtsbelasting en de vennootschapsbelasting. R&B Wonen heeft externe fiscale expertise ingeschakeld om de fiscale risico’s te beperken. Daarnaast investeren medewerkers tijd en energie in de fiscale vraagstukken om de nodige kennis op te bouwen en de risico’s te signaleren. Zo nodig vindt afstemming met de fiscalist plaats. Oordeel accountant De accountant vatte de risicoscore van R&B Wonen in zijn beoordeling tijdens de interimcontrole 2012 als volgt samen: Score

Risico

Laag 1

2

A. Woningmarktrisico

Gemiddeld 3

bedrijfsprocessen G. Fiscale risico

9

2011

Branche 2011

3

4

4

5

5

X

4

4

X

3

3

X

3

3

3

3

NVT

NVT

X

F. Overige

8

3

D. Projectrisico E. Onderhoudsrisico

7

3

X

(planning en control)

6

3 X

C. Rapporteringsrisico

I. Wet-en regelgeving

5

X

B. Financieel risico

H. Governance risico

4

Hoog

X X

Vergeleken met de interimcontrole 2011 zijn in 2012 de risico’s op drie onderdelen (rapporteringsrisico, onderhoudsrisico en governancerisico) verbeterd. Op het onderdeel financiële risico’s daalde de score als gevolg van externe factoren. Maatregelen van overheidswege vormen een verhoogd risico, zoals de verhuurdersheffing en de saneringsheffingen van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Deze maatregelen beperken de toekomstige investeringscapaciteit en zorgen voor een stijging van het financiële risico voor de gehele sector. De resultaten 2012 zijn nu per saldo beter dan het gemiddelde van de branche in 2011.

- 53 -

10.4 Vaststelling bestuur Op 28 mei 2013 zijn het jaarverslag 2012 en de jaarrekening 2012 vastgesteld door de directeur-bestuurder. De middelen zijn in 2012 uitsluitend besteed in het belang van de volkshuisvesting. Het boekjaar 2012 is afgesloten met een positief resultaat van € 22.850.000. Dit resultaat is toegevoegd aan het eigen vermogen. Vastgesteld op 28 mei 2013 te Heinkenszand.

was getekend: dr. P.J.J.M. Bevers, directeur-bestuurder.

- 54 -

10.5 Verslag van de raad van commissarissen

Algemeen De raad van commissarissen van R&B Wonen heeft de taak toezicht te houden op het beleid van de bestuurder en op de algemene gang van zaken in de stichting. De raad van commissarissen hanteert hierbij de governancecode voor woningcorporaties uit 2011 en het reglement voor de raad van commissarissen. De code is leidend bij het uitvoeren van het interne toezicht en geeft richting aan de uitoefening van de taak van de raad van commissarissen van R&B Wonen. Samenstelling van de raad van commissarissen De samenstelling van de raad van commissarissen is er op gericht dat hij zijn taak naar behoren kan vervullen. Daarnaast beschikt elk lid van de raad over een specifieke deskundigheid die noodzakelijk is voor de vervulling van zijn of haar taak, binnen de algemene profielschets voor de raad. Hiermee wordt voldaan aan de governancecode. De raad van commissarissen bestaat uit vijf leden. Voor de benoeming van twee leden wordt de huurdersvereniging Reimerswaal en Borsele in de gelegenheid gesteld een bindende voordracht te doen. De raad is lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties. De raad is aan het einde van het verslagjaar als volgt samengesteld: Mevrouw A.C. de Bruijn (voorzitter) Woonplaats: Middelburg Geboren: 11 september 1947 Beroep: gepensioneerd (voorheen burgemeester van Veere) Nevenfunctie(s): voorzitter stichting cultureel erfgoed Zeeland voorzitter van de raad van toezicht van Klaverblad Zeeland voorzitter van de stichting d’Aegen lid van de klachtencommissie van de regiopolitie Zeeland lid van de adviescommissie bezwaarschriften van de provincie Zeeland lid van de raad van commissarissen van vereniging Hendrick de Keyser in Amsterdam lid van de raad van toezicht van de Zeeuwse Bibliotheek Benoemd: 1 juli 2007 Aftredend: 2015 De heer J.C. Noordzij Woonplaats: Geboren: Beroep: Nevenfunctie(s): Benoemd: Aftredend:

Heinkenszand 16 mei 1956 teamchef recherche regiopolitie Zeeland praktijkcoach en beoordelaar scheidsrechters KNVB 1 juni 2009 2013

- 55 -

De heer drs. M.W. Bakker (vicevoorzitter) Woonplaats: Huijbergen Geboren: 5 december 1959 Beroep: bedrijfsadviseur strategie en financiering Nevenfunctie(s): voorzitter rekenkamercommissie gemeente Hulst lid van de raad van commissarissen van Rabobank Roosendaal Woensdrecht lid van de raad van commissarissen van woningcorporatie Stadlander te Bergen op Zoom Benoemd: 2 februari 2010 Aftredend: 2014 De heer drs. P. van Strien Woonplaats: Kruiningen Geboren: 16 april 1958 Beroep: directeur van het Landelijk Dienstencentrum Rechtspraak te Utrecht Nevenfunctie(s): geen Benoemd: 2 februari 2010 Aftredend: 2014 De heer mr. A. van ‘t Laar Woonplaats: Halsteren Geboren: 1 april 1945 Beroep: rechter bestuursrecht in de rechtbank Rotterdam Nevenfunctie(s): voorzitter van de bezwarencommissie van het waterschap Brabantse Delta voorzitter van de bezwaarschriftencommissie voor sociale aangelegenheden van de gemeenten Bergen op Zoom, Woensdrecht en Steenbergen voorzitter van de raad van toezicht van de Onderwijsgroep Zuid- Hollandse Waarden bestuurslid van het Schadefonds Geweldsmisdrijven Benoemd: 16 maart 2012 Aftredend: 2016 Onafhankelijkheid De raad van commissarissen waakt ervoor dat de leden bij de uitoefening van hun functie volledig onafhankelijk zijn. De raad van commissarissen voldoet daarmee aan de criteria zoals aangeduid in bepaling III.2.2 van de governancecode woningcorporaties. Alle leden van de huidige raad van commissarissen zijn onafhankelijk van R&B Wonen. R&B Wonen heeft aan leden van de raad van commissarissen geen persoonlijke leningen verstrekt. De leden van de raad van commissarissen dienen zich bij de vervulling van hun taken en bevoegdheden te richten naar het belang van de stichting. In de governancecode wordt in artikel III.2.2 een aantal situaties weergegeven waarbij sprake is van strijd met het onafhankelijkheidscriterium. In het verslagjaar is niet gebleken dat er sprake was van een tegenstrijdig belang (of de schijn daarvan) of onvoldoende onafhankelijkheid. Toezicht van de raad van commissarissen Het toezicht van de raad van commissarissen op het bestuur omvat in ieder geval: a. de realisatie van de doelstellingen; b. de strategie en de risico’s verbonden aan de activiteiten; c. de opzet en de werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; d. het kwaliteitsbeleid; e. de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; f. het financiële verslagleggingsproces; g. de naleving van toepasselijke wet- en regelgeving.

- 56 -

Werving en selectie De huidige governancecode gaat uit van een zittingsduur van leden van raden van commissarissen van ten hoogste tweemaal vier jaar. Toen de nieuwe code van kracht werd, hadden enkele commissarissen de maximale zittingsduur overschreden. De nieuwe code was voor hen aanleiding om per 31 december 2011 af te treden. Eerder had de raad al besloten om de omvang van de raad terug te brengen van zeven naar vijf leden. In de vergadering van 7 februari 2012 werd mevrouw A.C. de Bruijn benoemd tot voorzitter en de heer drs. M.W. Bakker tot vicevoorzitter. Door het aftreden van drie leden op 31 december 2011 is er, uitgaande van een raad met een omvang van vijf leden, één vacature ontstaan. Middels een oproep in het regionale dagblad zijn kandidaten opgeroepen die moesten voldoen aan de vastgestelde profielschets. Voor de selectie van kandidaten werd gebruik gemaakt van de diensten van een extern bureau. Bij de selectie van de nieuwe commissarissen is een onderzoek naar integriteit een vast onderdeel. Voor het vervullen van de vacature zijn de bepalingen uit de code bij (her)benoeming en het reglement tot voordracht van een natuurlijke persoon ter benoeming in de raad van commissarissen van R&B Wonen leidend geweest. In de vergadering van 16 maart 2012 werd de heer mr. A van ’t Laar als nieuwe commissaris benoemd. De heer Van ’t Laar rekent onder andere de landelijke en Europese ontwikkelingen tot zijn aandachtsgebied. Samenstelling raad van bestuur De heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM Geboren op: 22 september 1957 In dienst sedert: 1 augustus 2008 Directeur-bestuurder vanaf 1 augustus 2008 Nevenfunctie: voorzitter van de raad van toezicht van zorgorganisatie Stichting Tante Louise-Vivensis te Bergen op Zoom (beëindigd per 1 juli 2012) lid van de raad van toezicht van het Poppodium te Bergen op Zoom lid van het bestuur van de Stichting ABG. Zelfevaluatie In 2012 is het functioneren van de raad van commissarissen aan de orde geweest onder leiding van een externe deskundige. In de zelfevaluatie zijn de eerste bevindingen van de visitatiecommissie meegenomen. Ook is de mening van de directeur-bestuurder over zijn relatie met de raad en het functioneren van de raad gevraagd. Uit de zelfevaluatie is gebleken dat de leden van de raad een soortgelijke rolopvatting hebben over het functioneren van de raad. De leden staan op betrokken afstand van het bestuur en reageren kritisch en onafhankelijk op voorstellen van de directeur-bestuurder. De raad functioneert als team in een open sfeer en de raad is zodanig samengesteld dat alle invalshoeken aan bod komen. De informatievoorziening vanuit het bestuur is goed en daarnaast benutten de leden ook eigen informatiebronnen als dat wenselijk is. Het samenspel met de bestuurder verloopt naar wens. Uiteraard zijn er ook een aantal aandachtspunten geformuleerd waaraan de raad in de komende tijd gaat werken. Te noemen zijn: werken met en vanuit een toezichtkader, de structurering van de vergaderingen en aandacht voor deskundigheidsbevordering van de leden van de raad.

- 57 -

Werkzaamheden van de raad van commissarissen In 2012 vergaderde de raad van commissarissen zeven keer. De belangrijkste agendapunten waren: Vergadering 7 februari 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter kennisname: - de voortgang van de werving van een nieuw lid van de raad van commissarissen; te besluiten: - de beloning van de leden van de raad van commissarissen; - de benoeming van de voorzitter en de vicevoorzitter van de raad van commissarissen; - de samenstelling van de remuneratiecommissie; - de samenstelling van de auditcommissie; - de voordracht van een kandidaat voor de regionale klachtencommissie; ter bespreking: - de managementletter van de accountant; - het concept beredeneerd jaarverslag 2011; ter goedkeuring: - het aanbestedingsbeleid; - het procuratiebeleid; - het vergaderschema 2012. Vergadering 16 maart 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter kennisname: - het aangaan van een geldlening van € 15.000.000, rente 3,865%, looptijd 40 jaar; te besluiten: - de benoeming van de heer mr. A. van ´t Laar als lid van de raad van commissarissen; ter goedkeuring: - het huurprijsbeleid 2012. Themabijeenkomst 14 april 2012 met het bestuur en het managementteam. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter bespreking: - de ontwikkelingen in de woningmarkt; - de tussenbalans van de prestatieafspraken met de gemeenten; - de stand van zaken van de projecten in uitvoering en in voorbereiding; - de stand van zaken van procesbeschrijvingen; - risicomanagement; ter goedkeuring: - de nacalculaties en de onder- en overschrijdingen van de in 2011 opgeleverde projecten; - het instellen van een grondbank en het nemen van vijf risicobeheersingsmaatregelen. Vergadering 22 mei 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter kennisname: - het besluit van de commissie kwaliteitsverklaringen tot verlenging van het gouden KWH-huurlabel tot 15 maart 2014; - de herziene richtlijnen voor de jaarverslaglegging RJ 645; - mogelijke scenario’s in verband met de Vestiakwestie; ter bespreking: - de managementrapportage over het 1e kwartaal 2012; - het accountantsverslag naar aanleiding van de controle van de jaarstukken 2011; ter goedkeuring: - het jaarverslag 2011 en de jaarrekening 2011.

- 58 -

Vergadering 12 september 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter kennisname: - het introductieprogramma voor de nieuwe raad van commissarissen; - het A1-oordeel van het Centraal Fonds Volkshuisvesting; - de brief van het Centraal Fonds Volkshuisvesting over de sanering van Vestia; - het vervallen van de afzonderlijke garantiestelling van de Zeeuwse corporaties voor de Stichting Woonwagenbeheer Zuid-West Nederland; ter bespreking: - de managementrapportage tot en met het tweede kwartaal 2012; - de resultaten van de samenwerking tussen Zeeuwse corporaties; - het proces voor de zelfevaluatie van de raad van commissarissen; ter goedkeuring: - de kaderbrief voor de begroting 2013; - de realisatie van vijf starterswoningen in plan Lancaster te Nieuwdorp; - het reglement voor de remuneratiecommissie; - het reglement voor de auditcommissie; - het bestuursreglement. Themabijeenkomst 6 oktober, ten dele met het bestuur en het managementteam. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter bespreking: - de zelfevaluatie van de raad van commissarissen onder leiding van Leo Gerrichhauzen; - het thema “een nieuwe Woningwet >> wat nu?” Vergadering 11 december 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter kennisname: - de terugkoppeling door de remuneratiecommissie; - het continuïteitsoordeel 2012 van het Centraal Fonds Volkshuisvesting; ter bespreking: - het visitatierapport van Ecorys; - de procesafspraken om te komen tot een integraal toetsingskader; - de managementrapportage tot en met het derde kwartaal 2012; - het voorstel vergaderdata 2013; - het rapport over samenwerking van Gerrichhauzen en Partners; ter goedkeuring: - de begroting 2013. Vergadering 21 december 2012. In deze vergadering was de raad van commissarissen voltallig aanwezig. ter bespreking: - de invoering van de btw-plicht voor leden van raden van commissarissen.

- 59 -

Het toezicht is verder uitgevoerd door: het beoordelen van de managementinformatie inclusief de rapportage over het realiseren van de volkshuisvestelijke opgave, zoals opgenomen in het ondernemingsplan; overleg met de accountant naar aanleiding van zijn rapportages over de bevindingen van de uitgevoerde controle van de jaarrekening 2011; een bespreking door de voorzitter en een lid van de raad van commissarissen met de ondernemingsraad; het bijwonen van een vergadering van de huurdersvereniging door twee commissarissen; het bijwonen van de vergaderingen van de regionale klachtencommissie; het beoordelen en goedkeuren van diverse notities en beleidsplannen van het bestuur. Daarnaast bezochten de leden van de raad van commissarissen in 2012 diverse regionale en landelijke bijeenkomsten op het gebied van woningcorporaties. Een delegatie van de raad nam deel aan het onderzoek door de commissie die R&B Wonen visiteerde. Eenmaal per jaar bezoekt de raad de diverse projecten die R&B Wonen onder handen heeft. Naast de formele vergaderingen van de raad van commissarissen overleggen de voorzitter en vicevoorzitter periodiek met de directeur-bestuurder om inhoud te geven aan de klankbordfunctie. Twee commissarissen met een financiële achtergrond (de heren Bakker en Van Strien) maken deel uit van de auditcommissie en voeren overleg met de directeur-bestuurder, de controller en de accountant. De auditcommissie besprak met de accountant het accountantsverslag naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 2011. De auditcommissie heeft aan de raad van commissarissen voorgesteld de jaarrekening en het jaarverslag 2011 goed te keuren. De auditcommissie besprak met de directeur-bestuurder en de controller de begroting 2013 en stelde de raad van commissarissen voor de begroting 2013 goed te keuren. De voorzitter en de vicevoorzitter vormen samen de remuneratiecommissie. Die commissie beoordeelde het functioneren van de directeur-bestuurder en gaf daarvan een terugkoppeling in de vergadering van de raad van commissarissen. De raad is zeer tevreden over het functioneren van de organisatie en de directeur-bestuurder en heeft zijn waardering daarvoor uitgesproken. Overige bevindingen raad van commissarissen In het najaar van 2012 is de raad betrokken geweest bij het visitatieonderzoek van R&B Wonen door Ecorys, omdat ook het functioneren van de raad van commissarissen is onderzocht. Naar aanleiding van de visitatie heeft de raad met genoegen geconstateerd dat Ecorys de organisatie het totaalcijfer van 7,4 heeft gegeven en dat er vergeleken met de beoordeling in 2008 belangrijke vooruitgang is geboekt. Dat de belangrijkste stakeholders positief oordelen over de prestaties van en de samenwerking met R&B Wonen stemt tot tevredenheid. Uiteraard zullen de in de visitatie genoemde aandachtspunten en de opvolging ervan door de raad worden gevolgd. De doelen in het ondernemingsplan zijn financieel vertaald. Daarom is een voorziening gevormd voor het afdekken van onrendabele investeringen in nieuwbouwprojecten. Als norm voor de financiële continuïteit is in het ondernemingsplan uitgegaan van een weerstandsvermogen tussen de 10 en 20% van het balanstotaal. Niet alleen het financiële beleid, maar ook de realisering van de volkshuisvestelijke opgave heeft veel aandacht gekregen. Deze opgave staat in de prestatieafspraken met de gemeenten Borsele en Reimerswaal. De directeur-bestuurder meldt in de managementrapportages de voortgang van deze afspraken. Er is permanent aandacht voor het belangrijkste doel, het huisvesten van de primaire doelgroep. - 60 -

Daarnaast vormt de rvc een oordeel over zaken als leefbaarheid, wonen en zorg (waarin R&B Wonen veel projecten heeft), de kwaliteit van het bezit en dergelijke. De samenwerking met de overige belanghouders is voor de raad van commissarissen een zaak van voortdurende aandacht. In het najaar van 2012 is het regeerakkoord van het kabinet Rutte II verschenen, dat voor de woningcorporaties ingrijpende voorstellen bevat. De raad van commissarissen maakt zich grote zorgen over de gevolgen en de uitvoerbaarheid van de verhuurdersheffing, waarbij door een opslag op de huurprijzen, oplopend naar rato van het inkomen, de corporaties gaan fungeren als incassokantoor voor de belastingdienst. Deze methodiek leidt er toe dat er minder ruimte zal bestaan voor het doen van investeringen in de volkshuisvesting, waarvan het gemis niet kan worden gecompenseerd door meer woningen uit het bestaande bezit te verkopen. De huidige marktsituatie staat dat in de weg. Daarnaast vraagt de raad van commissarissen zich af of de extra verhoging van de huren, in samenhang met veel andere negatieve inkomensmaatregelen, wel kan worden gerealiseerd zonder dat op termijn leegstandseffecten of verminderde belangstelling voor ons woningbezit optreden. Een aantal betreurenswaardige incidenten in de corporatiesector heeft het beeld van de gehele sector negatief beïnvloed. Dit heeft geleid tot een sterkere regie van de rijksoverheid op de sector. Aan het einde van 2012 heeft de minister voor wonen en rijksdienst de bezoldiging van bestuurders en commissarissen bij corporaties genormeerd op de omvang van het bezit en een afbouwregeling vastgesteld voor situaties waarin de bezoldiging de norm overschrijdt. De regeling die niet in overleg met de sector is vastgesteld, roept een aantal vragen op, waarover de raad van commissarissen zich in 2013 zal dienen te buigen. Verantwoording van de beloning Met de directeur-bestuurder, de heer dr. P.J.J.M. Bevers MPM, is met ingang van 1 augustus 2008 een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd gesloten waarin de arbeidsvoorwaarden zijn vastgelegd. Hij ontvangt voor zijn werkzaamheden een vaste honorering conform schaal E van de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties. Er bestaat geen variabele beloning of bonusregeling. Aan de directeur-bestuurder is een dienstauto ter beschikking gesteld. Kernpunten van de nieuwe beloningscode zijn:  afspraken die in deze code zijn vastgelegd, gelden als verplichting;  afwijken van het maximum van de code kan alleen na toestemming van een toetsingscommissie;  het beloningssysteem is eenvoudig en helder;  de beloning van de bestuurder is gebaseerd op de uitkomst van zogenaamde FZD-punten; De beloning van de directeur-bestuurder is door de raad van commissarissen met ingang van 1 januari 2011 vastgesteld op het maximum van functiegroep E van de nieuwe code. De beloning en vergoedingen worden onderstaand nader gespecificeerd: Naam dr. P.J.J.M Bevers C.J. Krijger

Totaal * **

Functie Directeurbestuurder Voormalig directeurbestuurder

Inkomen € 134.725 *

Pensioenpremie € 30.993

Totaal 2012 € 165.488

€

€ 4.545

€ 4.545

€ 35.538

€ 170.033

- **

€ 134.725

Is inclusief een ter beschikking gestelde auto en een vaste onkostenvergoeding Betreft verschuldigde premie over vrijwillige aanvullend pensioen in 2012

- 61 -

Het salaris van de directeur-bestuurder wordt aangepast conform de aanpassingen in de Sectorbrede Beloningscode Bestuurders Woningcorporaties. Als de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd, anders dan door pensionering of op verzoek van de directeur-bestuurder zelf, wordt een vergoeding toegekend overeenkomstig de zogenaamde kantonrechtersformule, zoals die gold bij het aangaan van de overeenkomst, echter met een minimum van een jaarsalaris. Raad van commissarissen De leden van de raad van commissarissen ontvangen voor hun werkzaamheden een vaste vergoeding. Over 2012 is de specificatie als volgt: Naam Functie Vaste vergoeding A.C. de Bruijn Voorzitter € 9.876 J.C. Noordzij Lid € 6.576 drs. M.W. Bakker Lid € 6.576 drs. P. van Strien Lid € 6.576 mr. A. van ‘t Laar Lid € 5.206

10.6 Goedkeuring raad van commissarissen De raad van commissarissen van R&B Wonen heeft op 28 mei 2013 de jaarrekening en het jaarverslag over 2012 goedgekeurd en de directeur-bestuurder décharge verleend. De raad spreekt zijn waardering uit voor de inzet van alle medewerkers van R&B Wonen en stimuleert hen om ook in het jaar 2013 op minstens hetzelfde niveau te blijven presteren, zodat R&B Wonen haar volkshuisvestelijke en maatschappelijke opgave kan blijven vervullen. Aldus getekend door de leden van de raad van commissarissen te Heinkenszand op 28 mei 2013, was getekend: A.C. de Bruijn

mr. A. van ’t Laar

J.C. Noordzij

drs. P. van Strien

drs. M. W. Bakker - 62 -