Jaarverslag leerplicht 2013-2014 Oktober 2014 LEERPLICHT WERKT! In dit jaarverslag vindt u de resultaten van leerplicht Wijchen. Leerplicht Wijchen werkt samen met Bureau Leerplicht Nijmegen, het RMC-trajectbureau en het Regionaal Jongerenloket.
om onderwijs te genieten, optimaal te benutten. Leerplicht is daarin een belangrijk instrument.
en voortijdig schoolverlaten. In dit jaarverslag laten we zien wat we daar het afgelopen schooljaar voor gedaan hebben. De noodzaak om schooluitval te voorkomen, Voor goede resultaten zijn we afhankelijk van blijkt ook uit landelijke onderzoeken. Schooluit- onze partners; de scholen de hulpverlenende- en val heeft gevolgen op ten minste drie niveaus. de justitiële instanties. Onze inzet is primair geIn de afgelopen periode is de maatschappelijke Jongeren zonder startkwalificatie hebben een richt op het voorkómen van voortijdig schoolvercontext waarin leerplicht opereert sterk verangrotere kans op werkloosheid, een slechtere ge- laten, want dat is beter dan genezen, doch wij derd. Tussen 2011 en heden zijn de transities op zondheid of lager opgeleide kinderen. Ten twee- schuwen niet om te handhaven als daarmee het gang gekomen. Dit heeft ook consequenties voor de hebben deze jongeren een grotere kans om belang van de jongere gediend is. de positie van leerplicht, met name in relatie tot in het criminele circuit terecht te komen. Tot slot De goede samenwerking met onze partners in de decentralisatie van de Jeugdzorg, het Paszijn er lagere belastinginkomsten, hogere uitga- het veld heeft er mede toe bijgedragen dat we send Onderwijs en de ontwikkeling van het ven aan werkloosheidsuitkeringen en hogere deze resultaten hebben bereikt. Een goede basis werkbedrijf. De Leerplichtwet biedt kinderen het kosten voor de gezondheidszorg. Daarom vinden om samen het nieuwe schooljaar in te gaan! recht op onderwijs. Zij kunnen zich zo ontplooi- wij het belangrijk om stevig in te zetten op het en, ontwikkelen en bouwen aan hun toekomst. bestrijden van voortijdig schoolverlaten. Leerplichtteam gemeente Wijchen Deze basis start op jonge leeftijd en het is daar- Door de inzet van leerplicht(ambtenaren) leveom van belang de tijd die leerlingen gegeven is ren we een bijdrage in de aanpak van verzuim
RESULTATEN GEMEENTE WIJCHEN In het afgelopen schooljaar zijn er flink wat slagen gemaakt in de regionale samenwerking. Wijchen is op 1 januari 2014 gestart met een nieuw registratiesysteem. Vanaf dat moment werken alle regiogemeenten met het zelfde systeem. Dit maakt resultaten vergelijkbaar en verdergaande samenwerking mogelijk. De samenwerking met Bureau Leerplicht Nijmegen is geïntensiveerd. Deskundigheidsbevordering en het overleggen met maatschappelijke partners wordt gezamenlijk opgepakt. Dit initiatief en het registratiesysteem dragen bij aan het opheffen van de kwetsbaarheid van de kleine gemeenten. Landelijk is er een start gemaakt met het vrijstellingenregister. Leerlingen die al dan niet tijdelijk zijn vrijgesteld van onderwijs, worden nu (onterecht) meegeteld als v.s.v.-ers. Met het vrijstellingenregister wil het ministerie de v.s.v-cijfers corrigeren. Als we naar de Wijchense cijfers kijken dan is de meeste aandacht uitgegaan naar de 16 en 17-jarigen (54%), daarna volgen de 12–15jarigen (27%) en tenslotte de leerplichtigen van het basisonderwijs (19%). Deze volgorde verbaast ons niet. De groep 16-17-jarigen is vaak
zoekende, heeft (grote) problemen, of denkt snel de arbeidsmarkt op te kunnen.
aandacht nodig hebben, bijvoorbeeld omdat ze overbelast zijn door een moeizame thuissituatie.
Als we kijken naar de aanleiding voor de contacten van de leerplichtambtenaren dan staat het signaalverzuim veruit bovenaan met 172 van de 263 meldingen. Het is belangrijk dat dit soort verzuim snel bij de leerplichtambtenaar bekend is, omdat hiermee onderliggende problematiek eerder naar boven komt en erger voorkomen kan worden.
Dit schooljaar is er gestart met het ontwikkelen van een Tijdelijke Opvang voor Leerlingen (TOL) in Wijchen. Dit is een initiatief van het Maaswaal College, het Pro College, het Flex College en de gemeente. Met deze samenwerking geven de scholen vorm aan het passend onderwijs en is er in principe voor ieder kind een plekje. Als dat niet lukt leidt dat tot thuiszitters. Wat onze inzet betreft heeft meer dan In het afgelopen schooljaar hebben de helft van de aanleidingen betrekwe met 11 thuiszitters te maken geking op zorg, namelijk 52%. De inzet had. Alle situaties zijn opgelost. Met voor handhaving is 39,6%. Onze prede TOL hopen we thuiszitters te voorventieve inzet bedroeg 8,4%. Het hokomen. ge percentage handhaving is een optelsom van het aantal processen ver- De v.s.v.-cijfers zijn flink gedaald ten baal (12), Halt-afdoeningen (3), opzichte van de voorgaande jaren. In waarschuwingen (53) en vrijstellingen schooljaar ’11-’12 was het verzuim(36). Het hoge percentage zorg geeft percentage nog 2,6%. Voor het de verbinding aan tussen leerplicht en schooljaar ’12-’13 gaat het om 1,6%. de noodzakelijke samenwerking met Voor de regio ligt het percentage op de partners. 2,1%. Landelijk is dat 2,4%. Deels wordt de daling veroorzaakt door een Het v.s.v-convenant voor het schoolbetere registratie, deels zal dit het jaar ’12 –’13 is geëvalueerd. Naar resultaat zijn van de meer specifieke aanleiding van de evaluatie zijn de inzet van maatregelen op het MBO. maatregelen meer toegespitst naar Het percentage v.s.v.-ers van het doelgroepen, zoals de leerlingen van Maaswaal College is slechts 0,3%! niveau 3 en 4 van het MBO die extra
IN DIT NUMMER Leerplicht werkt! ................... 1 Resultaten gemeente Wijchen ................................ 1 Beleidsontwikkelingen ............ 2 Leerplicht ............................. 2 Speerpunten ......................... 2 Administratie: Iedere leerling in beeld ..................... 3 Ervaring van een ouder .......... 3 Melden van verzuim ............... 4 Voorkomen is beter dan genezen ...................................... 4 Thuiszitters ........................... Onderzoek naar schoolverzuim 5 Leerplicht: cruciale taak van de gemeente ............................. 5 Samenwerking essentieel……….6 Evaluatie convenantsmaatregelen ...................................... 6 Voortijdig schoolverlaters en jongerenloket ........................ 7 Vrijstellingen ......................... 7 Casusbeschrijving .................. 8 Interview voorzitter zorg adviesteam.................................... 8 Colofon ................................ 8
VERVOLG RESULTATEN GEMEENTE WIJCHEN De cijfers van het RMCtrajectbureau (Regionale Meld- en Coördinatiefunctie) en het Regionaal Jongerenloket geven aan dat de meeste v.s.v.-ers teruggaan naar school. Daar is ons beleid ook opgericht. Eerst naar school en een startkwalificatie halen en daarna de arbeidsmarkt op. Voor een aantal jongeren is teruggaan naar school geen optie (meer). Zij worden door het Jongerenloket aan werk geholpen. Ook komt het voor dat jongeren niet
op de arbeidsmarkt terecht kunnen vanwege een handicap. Deze jongeren krijgen een wajong-uitkering.
drage van de GGD is cruciaal in het weer naar school krijgen van leerlingen. Op basis van de evaluatie is de inzet van de GGD geïntensiveerd, Dit jaar hebben 58 jongeren de zodat (twijfelachtige) ziekmeldingen school verlaten zonder startkwalifisneller opgepakt en aangepakt worcatie. Het uiteindelijke aantal jongeden. ren zonder startkwalificatie ligt veel lager, omdat veel jongeren later als- Afgelopen jaar is Terra Incognita, nog teruggaan naar school. democratische School en BSO in Bergharen opgeheven, omdat de We hebben dit schooljaar de pilot school niet voldeed aan de wettelijschoolverzuim en leerplicht van de ke eisen. GGD geëvalueerd. De inzet en bij-
BELEIDSONTWIKKELINGEN
SPEERPUNTEN Schooljaar ’14 – ‘15 Verder intensiveren van verdere samenwerking met de regiogemeenten om de kwetsbaarheid op te heffen; Monitoren van de effecten van het Passend Onderwijs en de TOL (Tijdelijke Opvang Leerlingen); Aansluiting van leerplicht bij de sociale wijkteams verder vorm geven; Voortzetting van een goede aanpak van schoolverzuim en het verminderen van het aantal VSV-ers; Afsluiten convenant en verzuimprotocol voor het primair onderwijs met Samenwerkingsstichting Kans en Kleur
Vrijstellingenregister Landelijk is er een start gemaakt met het vrijstellingenregister. Leerlingen die al dan niet tijdelijk zijn vrijgesteld van onderwijs, worden nu (onterecht) meegeteld als v.s.v. -ers. Met het vrijstellingenregister wil het ministerie de v.s.v-cijfers corrigeren. Regionaal verzuimprotocol BVE Samen met het ROC Nijmegen heeft Bureau Leerplicht Nijmegen een verzuimprotocol ontwikkeld voor de kwalificatieplichtigen (16 en 17 jaar) en de bovenleerplichtigen (18 – 23 jaar). Na het ontwikkelen van een regionaal verzuimprotocol Voortgezet (Speciaal) Onderwijs en het primair onderwijs komt er nu ook een protocol voor de oudste groep leerlingen. Doel van de regionale protocollen is het bevorderen van het op tijd melden van ongeoorloofd verzuim en gelijke behandeling van leerlingen uit de regio. In het schooljaar ’14 – ’15 wordt het protocol BVE regionaal vastgesteld.
Aansluiting Jeugdzorg Leerplicht staat niet op zich en heeft raakvlakken met veel facetten uit het jeugdbeleid. Leerplicht vervult steeds meer een schakelfunctie tussen onderwijs en jeugdzorg. Afgelopen schooljaar zijn de sociale wijkteams van start gegaan. Aankomend schooljaar gaat de aandacht uit naar de aansluiting van leerplicht. Effecten Passend Onderwijs Met de komst van het Passend Onderwijs wordt toegewerkt naar meer flexibel handelen binnen het onderwijs en de zorg. Steeds meer wordt samen met ouders gekeken naar wat een “kind nodig heeft” in plaats van wat “een kind heeft”. Als het Passend Onderwijs goed werkt leidt dit tot een vermindering van het aantal thuiszitters (zie ook p.4). Dit schooljaar is er gestart met het ontwikkelen van een Tijdelijke Opvang voor Leerlingen (TOL) in Wijchen. Dit is een initiatief van het Maaswaal College, het Pro College, het Flex College en de gemeente.
Met de TOL hopen we thuiszitters te voorkomen. Minder processen verbaal Het Openbaar Ministerie heeft bepaalt dat een proces verbaal (pv) pas mag worden opgemaakt, nadat alle hulpverlening is ingezet. Wanneer verzuim blijft aanhouden en de ingezette hulpverlening niet voldoende effect heeft, raadpleegt de leerplichtambtenaar de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg om te bepalen of opschaling binnen de zorg mogelijk is. Pas als dit niet kan of tot onvoldoende resultaat leidt, kan er een pv worden opgemaakt. Doel van deze werkwijze is dat jongeren niet onnodig in het strafrechtelijk circuit terecht komen. Udate Leerplichtbeleid De ontwikkeling van een nieuw regionaal leerplichtbeleid moet leiden tot een duidelijke positionering van leerplicht binnen de ontwikkelingen van de transities van de Wmo, de Jeugzorg, de Participatiewet en het Passend Onderwijs.
LEERPLICHT De leerplicht ligt wettelijk vast. Maar wat houdt leerplicht nu exact in? Leerplichtambtenaren Yvon Winkel en Wil Fest lichten dit toe. Waarom bestaat de leerplichtwet? “Het doel van de leerplichtwet is het recht op onderwijs voor alle kinderen tussen 5 en 18 jaar te waarborgen. Ieder kind heeft recht op onderwijs en tegelijk de plicht om naar school te gaan, want jongeren die elke dag naar school gaan, werken aan hun toekomst! De gemeente heeft een centrale (wettelijke) rol in het toezicht op de naleving van de leerplichtwet, die in de praktijk uitgevoerd wordt door de leerplichtambtenaren”.
2
Wanneer ben je volledig leerplichtig? “Een kind is volledig leerplichtig vanaf het vijfde jaar tot aan het einde van het schooljaar waarin hij of zij 16 jaar wordt”. Wat is kwalificatieplicht? “Aansluitend op de volledige leerlicht volgt de kwalificatieplicht. Dit loopt door tot de leerling 18 jaar wordt of stopt wanneer de leerling een startkwalificatie heeft. Een startkwalificatie is een Havo- of VWO- diploma, of een diploma op minimaal MBO-2 niveau. En wat is dan RMC? “Jongeren van 18 tot 23 jaar, die nog geen startkwalificatie heb-
ben, vallen onder het RMC. Het RMC-trajectbureau helpt jongeren, die dreigen te stoppen met hun opleiding, te zoeken naar een vervolgopleiding. Mocht teruggaan naar school geen optie zijn, dan wordt gezocht naar een leerwerkbaan. Het RMCtrajectbureau doet dit in samenwerking met Regionaal Jongerenloket”.
ADMINISTRATIE: IEDERE LEERLING IN BEELD
ERVARING VAN EEN OUDER Door de frequente ongeoorloofde afwezigheid van onze dochter Claudia (fictieve naam) op het voortgezet onderwijs, kwamen wij in contact met de leerplichtambtenaar. Samen met de leerplichtambtenaar en de school, zijn we gaan zoeken naar de aanleiding van het spijbelgedrag van Claudia. Daarnaast hebben we concrete afspraken gemaakt om de aanwezigheid op school beter te monitoren. Het is toen een tijdje goed gegaan.
Totaal aantal leerlingen Aantallen 4.005 1.732 1.044 6.781
Verzuimaanpak begint met een adequate melding van de scholen en een goede administratie. Scholen hebben een belangrijke taak in het melden van in- en uitschrijvingen. Volgens de Leerplichtwet moeten mutaties binnen zeven dagen naar het digitale loket DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) zijn verstuurd. Op grond van de gegevens die DUO vervolgens verstrekt aan de gemeente wordt vastgesteld of alle leerplichtige leerlingen op een school zijn ingeschreven. Leerplicht houdt twee administraties bij:
in een geautomatiseerd leerplichtsysteem, inclusief de behaalde diploma’s. Zo is er altijd zicht op het feit of de leerling op school zit, op welke school en of er een startkwalificatie is behaald. Ook ongeoorloofd verzuim wordt geregistreerd.
Leerplichtadministratie De leerplichtadministratie is gekoppeld aan het GBA (Gemeentelijke Basis Administratie). De schoolgegevens van alle leerplichtigen worden vastgelegd
Cliëntenadministratie In deze administratie staat het aantal leerplichtzaken en de afhandeling ervan. Een leerplichtige wordt als contact geteld als er een melding is van school en er vervol-
5 t/m 12 jr 13 t/m 15 jr 16 - 17 jr Totaal
%
gens door de leerplichtambtenaar actie wordt ondernomen; hetzij het versturen van een waarschuwingsbrief, hetzij een gesprek op het gemeentekantoor, hetzij een huisbezoek. Meldingen bij leerplicht kunnen ook via ouders, de leerling zelf of een hulpverlenende instantie komen. Het doel van het contact is in ieder geval advies en in voorkomende gevallen het behandelen van aanvragen of het starten van een onderzoek.
Leerplicht vervult schakelfunctie tussen onderwijs en jeugdzorg
Helaas constateerden we na verloop van tijd herhaling van het spijbelgedrag en zijn we teruggevallen op de reeds eerder betrokken hulpverlener om beter door te dringen tot de daadwerkelijke aanleiding. Gebeurtenissen uit het verleden zorgden ervoor dat Claudia zich niet meer thuis voelde op haar school. Na meerdere gesprekken met school, de leerplichtambtenaar en de hulpverlening zijn we uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat het beter is om Claudia een ‘nieuwe start’ te laten maken op een andere school. De keuze voor deze school is door haar genomen en mede door de inbreng van alle partijen is de overgang in een relatief korte periode, voor de start van het nieuwe schooljaar gerealiseerd. Ondanks dat we het afgelopen schooljaar liever niet in contact waren gekomen met de leerplicht, zijn wij met raad en daad goed bijgestaan door de leerplichtambtenaar. Agnes Weijers, moeder van Claudia
3
59% 26% 15% 100%
Verdeling contacten man/vrouw p. leeftijdsgroep 19,0%
54,0%
20 V
23 M
5 t/m 12 jr. Man 5 t/m 12 jr. Vrouw
18 V
13 t/m 15 jr. Man 13 t/m 15 jr. Vrouw
67 M
16-17 jr. Man
27,0% 121 M
21 V
16-17 jr. Vrouw
VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN Per 1 augustus 2014 is de wet op Passend Onderwijs in gegaan. In onze regio werken scholen voor primair onderwijs samen in een groot samenwerkingsverband Stromenland. Om de lijnen op lokaal niveau kort te houden, werkt Stromenland met 6 ondersteuningsplatforms die in een kleiner gebied werken: Beuningen; Land van Cuijk; Druten; Groesbeek, Heumen, Ubbergen, Millingen aan de Rijn; Nijmegen; Wijchen. Vanaf 1 januari 2015 krijgt de transitie jeugdzorg zijn beslag. Jeugdzorg wordt dan de verantwoordelijkheid van de gemeente. Het is belangrijk dat op lokaal niveau goede samenwerking tussen passend onderwijs en jeugdzorg tot stand komt. Leerplicht is typisch zo’n onderwerp waar onderwijs en jeugdzorg elkaar ontmoeten. Als ouders hun kind vaak ziekmelden kan dat een signaal zijn dat er problemen zijn in het gezin.
Er zijn redenen genoeg om vroegtijdig, dus in het basisonderwijs, veelvuldig verzuim direct aan te pakken. Uit onderzoek weten we dat leerlingen in het basisonderwijs die vaker dan 3 x per jaar verzuimen een grotere kans lopen om in het vervolg van hun schoolloopbaan veel te verzuimen, vroegtijdig schoolverlater te worden en in problematische arbeidsrelaties terecht te komen. Het is belangrijk dat kinderen vanaf jongs af aan het juiste verzuimgedrag aangeleerd krijgen. Ziek is ziek maar ziekte mag niet als vlucht gebruikt worden. Discipline is een belangrijke basis voor maatschappelijk succes.
tie en de situatie op school. Hebben ouders ondersteuning nodig om regelmaat in het gezin te krijgen, dan kan het drietal direct het sociale wijkteam inschakelen. Hennie Biemond College van Bestuur Kans & Kleur
Er is sprake van Absoluut verzuim wanneer een leerplichtige of kwalificatieplichtige leerling niet ingeschreven staat op een school. Het kan ook zijn dat zo’n leerling wel op school staat ingeschreven maar de school niet geregeld bezoekt. Dit is Relatief verzuim. Relatief verzuim is weer onderverdeeld in luxe verzuim en signaalverzuim. Luxe verzuim Hiervan is sprake als ouders hun kinderen, buiten de schoolvakantie, meenemen op vakantie zonder toestemming van de schoolleiding of de leerplichtambtenaar.
Leerplichtambtenaar is spin in het web THUISZITTERS het spel, zoals het ontbreken van een passend aanbod. In Wijchen hebben we 11 keer met een thuiszitter te maken gehad. 2 waren er al bekend uit het vorige schooljaar. In de loop van het schooljaar zijn er 9 bijgekomen. Alle situaties zijn opgelost.
Geen enkele leerling heeft langer dan zes maanden thuisgezeten. De leerlingen waren afkomstig van het voortgezet onderwijs (7) en het MBO (4).
150
26
31
30 5
Signaalverzuim Dit betreft een melding waarbij (vermoedelijk) ongeoorloofd verzuim aan de orde is. Denk bijvoorbeeld aan spijbelen of regelmatig te laat komen. Maar ook meldingen over bezorgdheid om de leerling. U kunt hierbij denken aan ziekte als signaal, gedragsproblemen en psychosociale problemen, of problemen in de opvoedsituatie. Als een leerling verzuimt, raakt hij of zij steeds vaker achterop, met alle gevolgen van dien. Het kan zelfs zo ver komen dat de leerling de school niet afmaakt. Dit willen we voorkomen, want zonder de juiste papieren op zak is het moeilijk om werk te vinden. Het is daarom van belang dat scholen alle verzuim melden.
Soort contacten schooljaar 2013-2014 160 140 120 100 80 60 40 20 0
De school is wettelijk verantwoordelijk voor het melden van alle soorten schoolverzuim bij de leerplichtambtenaar van de gemeente waarin de betreffende leerling woont. Het is dus erg belangrijk dat verzuim (ook het ‘te laat’ komen) goed door school wordt geregistreerd. Alleen zo ontstaat er inzicht in verzuimgedrag en is er een goede basis om actie te ondernemen.
Soorten verzuim
Op de scholen in Wijchen werken schoolmaatschappelijk werk, de GGD en de intern begeleiders samen. Zij gaan het gesprek met ouders aan en gaan na wat de oorzaak van het verzuim is. Door de samenwerking van dit drietal kan de zaak van alle kanten bekeken en aangepakt worden: gezondheid, gezinssitua-
Thuiszitters zijn leerplichtige leerlingen (5 tot 18 jaar) die zonder geldige reden, zoals ziekte of ontheffing, thuiszitten. Oorzaak is vaak een combinatie van kind- en thuisgebonden factoren, zoals angststoornissen. Soms zijn er ook schoolgebonden factoren in
MELDEN VAN VERZUIM
21
Aantal Totaal 263
4
LEERPLICHT: CRUCIALE TAAK VAN DE GEMEENTE Een diploma behalen is niet alleen van belang voor de toekomst van een kind, maar ook voor die van Nederland. De leerplicht is voor de gemeente een belangrijk instrument om het recht op onderwijs voor ieder kind te bewaken. Door kinderen en jongeren op school te houden en actief terug naar school te begeleiden, bevorderen we een actieve deelname van de jongeren aan onze samenleving. Zeker in de huidige economische tijd, waarin werkloosheid onder jongeren fors toeneemt, is het behalen van een diploma belangrijker dan ooit. Daarom vind ik het belangrijk om stevig in te zetten op leerplicht. De goede resultaten die behaald worden op lokaal niveau met de partners, de regionale samenwerking en de landelijke aandacht voor het voorkomen van schoolverzuim leiden samen tot een flinke afname van het aantal voortijdig schoolverlaters. Dit betekent dat de aanpak en de samenwerking werkt! Bij leerplicht zijn heel wat organisaties betrokken. De leerplichtambtenaar is als een spin in het web van al die organisaties die hun taak verrichten bij de aanpak van het schoolverzuim. Naast het behandelen van verzuimmeldingen, ontheffingen en verlofaanvragen richten de leerplichtambtenaren zich op een preventieve aanpak, justitiële handhaving, thuiszitters en onderhoudt hij een vangnet van ketenpartners. Wat de leerplichtambtenaren het afgelopen jaar gedaan en bereikt hebben, leest u in dit jaarverslag. Uiteraard zijn cijfers daarbij van belang. Maar belangrijker nog is het verhaal áchter deze cijfers. Ook daarover leest u in dit jaarverslag.
ONDERZOEK NAAR SCHOOLVERZUIM Wanneer het verzuim is gemeld bij de leerplichtambtenaar wordt onderzocht of er sprake is van geoorloofd of ongeoorloofd verzuim. De leerplichtambtenaar neemt hiervoor contact op met de school en de ouders. Vanaf 12 jaar wordt de leerling ook zelf verantwoordelijk gesteld voor het schoolverzuim. Door gesprekken te voeren met ouders, de leerling en school komt vaak de ware reden van het schoolverzuim aan het licht. De uitdaging ligt er dan vooral in om samen met de betrokken leerling en ouders de school en hulpinstanties de achterliggende problematiek aan te pakken, zodat de leerling weer in staat is naar school te gaan. De vervolgacties kunnen variëren van tijdelijk zelf volgen van de leerling tot doorverwijzing naar professionele hulpverleners of handhaving. Bij de aanpak van schoolverzuim kunnen we onderscheid maken in diverse soorten interventies. Preventie Alle handelingen die ervoor zorgen dat het verzuim zich niet verder ontwikkelt, maar stopt. Enkele voorbeelden: Geen motivatie Deze leerlingen weten niet wat ze willen en zien geen toekomstbeeld, waardoor ze school niet als nuttig ervaren. Er kan ook sprake zijn van een verkeerde studiekeuze. Het (gezamenlijk) bepalen van het uiteindelijke doel schept vaak helderheid. Makkelijk van aard Telaatkomers hebben vaak een duwtje in de rug nodig. Ze vertrek-
ken te laat van huis, of hebben de zaken niet goed geregeld. Er is vaak geen achterliggende reden of oorzaak. Met een waarschuwend gesprek en (relatief) simpele oplossingen is dit verzuim zo opgelost. Informatie en advies Ongeoorloofd schoolverzuim is soms een gevolg van onbekendheid met de wet. De leerplichtambtenaar geeft informatie aan ouders en scholen over de leerplichtwet en adviseert ook als het gaat om schorsing en verwijdering van een leerling of biedt hulp bij het vinden van een nieuwe school. Zorg Wanneer de situatie rond het kind meer (professionele) hulp behoeft is er sprake van zorg. Enkele voorbeelden: Ziekte Ziek zijn op zich is geen ongeoorloofd schoolverzuim, maar het gebeurt regelmatig dat onduidelijk is of de leerling wel ziek is. Onderzoek is dan vereist om helderheid te krijgen in de situatie. Hiervoor wordt de schoolarts ingeschakeld. Tevens kan de schoolarts bij zieke kinderen kijken of een aangepast schoolprogramma uitkomst biedt. Problemen in de thuissituatie Wanneer een leerling slecht presteert op school kan er sprake zijn van een zorgelijke thuissituatie. De leerling kan zich niet goed concentreren op het huiswerk of krijgt thuis niet de juiste begeleiding. Ook kan het zijn dat de leerling aan zijn of haar lot wordt overgelaten. Vaak volgt dan doorverwijzing naar hulpverlening.
Handhaving De leerplichtambtenaar zal overgaan tot handhaving wanneer een leerling blijft verzuimen en inschakeling van hulpverlening niet tot verbetering leidt. Handhaving bestaat uit een Officiële waarschuwing, verwijzing naar Bureau Halt of het opmaken van een Proces Verbaal (PV). Bij ongeoorloofd verzuim, zonder achterliggende problematiek, is een ‘straf’ soms nodig om de leerling/ouders wakker te schudden. Bij leerlingen/ouders die niet vrijwillig meewerken aan hulpverlening, terwijl de situatie hier wel om vraagt wordt afstemming gezocht met de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg. Het doel hiervan is om jongeren niet onnodig het strafrechtelijke circuit in te trekken, maar om eerst in te zetten op hulpverlening. Mocht dit geen gewenst effect hebben, dan kan alsnog een proces verbaal opgemaakt worden.
Resultaten interventies
Paul Loermans
22 (8,4%)
Preventief Zorg
104 (39,6%)
Handhavi ng 137 (52%)
5
Schoolgebonden omstandigheden Conflictsituaties zowel in de klas (bijvoorbeeld pesten), maar ook met de docent/mentor leiden vaak tot verzuim. De leerplichtambtenaar neemt dan de bemiddelende rol op zich en probeert partijen tot elkaar te brengen. Ook spreekt de leerplichtambtenaar in deze situatie school aan op haar zorgverantwoordelijkheid. Daarnaast bestaat het werk van de leerplichtambtenaar ook uit het geven van advies en hulp aan ouders en scholen bij complexe (leerplicht) problemen.
Toelichting: preventieve interventies zijn: andere school, bemiddelen zonder sanctionele afhandeling, verhuisd, verwijzingen en overig. Zorg betreft terug naar school en inschakeling hulpverlening. Handhaving betreft processen verbaal, HALT en schriftelijke waarschuwingen.
Resultaten v.s.v. beleid
Evaluatie convenantsmaatregelen
Landelijk
Voor de periode 2012 – 2015 hebben gemeenten, voortgezet onderwijs (vo) en MBO in de regio Arnhem en Nijmegen een convenant afgesloten voor de bestrijding van voortijdig schoolverlaters. In februari 2014 is er geëvalueerd. Hieronder de conclusies over de effectiviteit van de maatregelen.
2,1%
Regionaal
2,4%
Reeks1 Wijchen
1,6%
Maaswaal College
Flex College Het Flex College is een plusvoorziening voor overbelaste jongeren in het vo en het MBO. Het Flex College doet het uitstekend met uitzondering van het onderdeel AKA (Entreeopleiding mbo). Geadviseerd wordt om de Entreeopleiding om te buigen naar eindonderwijs met als doel toeleiding naar werk.
0,3%
0,0%
0,5%
1,0%
1,5%
2,0%
2,5%
3,0%
Voortzetten, Samenwerken en Verbeteren SAMENWERKING ESSENTIEEL Het adequaat aanpakken van schoolverzuim is onmogelijk zonder een goede samenwerking met alle betrokkenen. De leerplichtambtenaar hecht dan ook veel belang aan samenwerking met anderen om gezamenlijk de onderliggende problematiek voor het verzuim aan te pakken. Verzuimgedrag bij leerlingen kent verschillende oorzaken. Soms liggen deze bij de leerling zelf. Maar de oorzaken kunnen ook liggen op school of in het gezin. Ook kan het gaan om een combinatie van factoren. De leerplichtambtenaar pro-
beert in een gesprek met de leerling en ouders meer zicht te krijgen op de (eventuele) achterliggende problematiek. Ook neemt de leerplichtambtenaar altijd contact op met school en de eventueel betrokken netwerkpartners om dit beeld compleet te maken. De leerplichtambtenaren werken onder andere samen met Bureau Jeugdzorg, Centrum voor Jeugd en Gezin, MEE, Pro Persona, politie, justitie, Raad voor de Kinderbescherming, GGD, Entrea en NIM. Afstemming vindt bijvoorbeeld plaats binnen het Zorg advies
Kiezen op maat Dit project is een gezamenlijke inzet van vmbo en mbo om de studiekeuze van leerlingen te verbeteren. Dit project loopt goed.
team (ZAT) of een Multi disciplinair overleg (MDO). Hier wordt informatie uitgewisseld, een plan van aanpak opgesteld of bijgesteld maar ook worden praktische afspraken gemaakt. Deze afstemming zorgt voor een passend onderwijs-zorgarrangement voor iedere leerling. Samen met de leerling en ouders wordt geprobeerd oplossingsgericht te werken, zodat de leerling uiteindelijk weer op een goede manier zijn/haar schoolloopbaan kan voortzetten.
De overstap Bij dit project worden risicoleerlingen zonder startkwalificatie begeleid bij hun overstap van het vo naar het mbo. Dit project loopt al vijf jaar uitstekend. Intake Bij dit project gaat het om een sluitende overdracht van informatie tussen vo en mbo en de motivatie van de leerling. Gebleken is dat de informatieoverdracht nog niet helemaal waterdicht is. Dit wordt verbeterd. Coachproject Dit project coacht studenten met relatief lichte problematiek met behulp van vrijwilligers. Het aantal aangemelde leerlingen overtrof de verwachting. Dit project verdient voortzetting. Verzuim 18+ Dit project pakt het verzuim aan van jongeren die ouder zijn dan 18 jaar en dus niet langer leerplichtig. De positieve resultaten van de inzet van het RMC-Trajectbureau (Regionale Melden Coördinatiefunctie) worden teniet gedaan door een hogere instroom vanuit andere ROC’s in de regio. Er komt een nadere analyse van de meldingen ter verbetering van de resultaten. Restart Dit project is bedoeld voor leerlingen met zwaardere problematiek en leidt ze terug naar school. Dit project is succesvol.
Aantal jongeren zonder startkwalificatie 9
VO
MBO
Uitval BBL (Beroepsbegeleidende leerweg) Bij dit project worden docenten en teamleiders van opleidingen met veel v.s.v.-ers gecoacht. Het is nog niet duidelijk of dit leidt tot minder schoolverlaters. Conclusie Uit de voorlopige cijfers blijkt dat er sprake is van een trendbreuk bij het ROC Nijmegen en dat het aantal vsvers door bovenstaande maatregelen voor het eerst sinds jaren substantieel minder is.
49
Totaal 58 6
VOORTIJDIG SCHOOLVERLATERS EN JONGERENLOKET De regionale Meld en Coördinatiefunctie (RMC) richt zich op voortijdige schoolverlaters tot 23 jaar zonder startkwalificatie en heeft tot taak ervoor te zorgen dat die startkwalificatie alsnog gehaald wordt al dan niet in combinatie met werk. Een startkwalificatie is een diploma op minimaal MBO-niveau 2. Voor de leerplichtigen tot en met 17 jaar is de RMC gelijk aan het uitvoeren van de wettelijke leerplichttaak. Voor de niet-leerplichtigen zijn het RMC trajectbureau en het Regionaal Jonge-
renloket opgericht. Dit loket is een samenwerkingsverband van o.a. de regiogemeenten en begeleidt voortijdig schoolverlaters terug naar school of werk en voert deze taak uit samen met het RMC-trajectbureau. Het trajectbureau is voornamelijk gericht op het voorkomen van uitval op het MBO. Jongeren die met een VMBO-diploma het voortgezet onderwijs verlaten hebben nog geen startkwalificatie, dus als zij het MBO vroegtijdig verlaten zijn zij nog steeds voortijdig schoolverlaters. Een tweede reden voor extra aandacht voor schooluitval op
het MBO is dat de meeste schoolverlaters van deze beroepsopleiding komt. Jongeren kunnen zich zonder afspraak elke werkdag melden bij het Jongerenloket voor alle vragen op het gebied van opleiding werk of inkomen. De gesprekken worden gevoerd met een jongerenadviseur. Ter sprake komt o.a. wat de jongere wil en wat de mogelijkheden zijn. Jongeren die nog niet in beeld zijn en geen startkwalificatie hebben worden actief opgezocht door de jongerenadviseur.
Resultaat jongerenloket voor Wijchen
Resultaten RMC-trajectbureau 60
50
2
50 40
9
34
Vervolgt opleiding Opleiding in beeld Overig 25
27
30
Aantal
20 9
10
Totaal 36 aantal contacten
Totaal 121
1 0 Opleiding
Werk
Wajong
BBL
Overig
VRIJSTELLINGEN Niet iedereen is in staat om regulier onderwijs te volgen. Voor sommige jongeren is een andere manier van leren meer geschikt. Er zijn ook situaties waarin een leerling de school tijdelijk niet bezoekt. In een dergelijke situatie kan een vrijstelling verleend worden. De leerplichtwet kent de volgende vrijstellingen: Vrijstellingen van inschrijving Een kind krijgt deze vrijstelling als het om lichamelijke of psychische gronden niet in staat is om onderwijs te volgen. Kinderen die deze vrijstelling krijgen zijn ook vrijgesteld van het behalen van een startkwalificatie.
Volgen van ander onderwijs Dit geldt voor jongeren die vastlopen in het reguliere onderwijs. Voor deze groep wordt gezocht naar een andere oplossing, bijv. een leerwerkplek. Vrijstelling geregeld schoolbezoek Deze vrijstelling wordt toegekend, bijv. als er sprake is van een langdurige ziekte, of bijv. het overlijden/huwelijk van een familielid. Deze vrijstelling is in principe tijdelijk. Binnen de gemeente Wijchen zijn dit jaar 36 verzoeken tot vrijstelling ingediend. Hiervan waren 5 vrijstellingen van inschrijving, 10 vrijstellingen voor het volgen van ander onderwijs en 21 vrijstellingen van geregeld schoolbezoek.
7
CASUSBESCHRIJVING VAN EEN LEERPLICHTAMBTENAAR Merel is een meisje van 16 jaar en is na het behalen van haar VMBO-T diploma doorgestroomd naar de HAVO. Daar valt ze na een paar maanden uit wegens ziekte. Omdat ze inmiddels enkele weken ziek is en de school ‘er niet echt de vinger op kan leggen’, ga ik op huisbezoek. Uit een gesprek met Merel en haar ouders blijkt dat Merel niet kan wennen op de HAVO. Ze was liever net als al haar vriendinnen van het VMBO toch naar het MBO gegaan. Ook blijkt dat Merel veel moeite heeft met de echtscheiding van haar ouders. Inmiddels durft ze niet meer terug naar school, omdat ze bang is voor de reacties van haar klasgenoten. Merel en haar ouders staan open
voor hulpverlening. Met toestemming van de ouders ga ik in overleg met de huisarts om zo snel mogelijk hulp voor Merel te regelen. Met de school worden afspraken gemaakt om haar gefaseerd terug te laten komen. Iedere week vindt er een gesprek plaats om te kijken hoe het gaat en wordt het schema voor het schoolbezoek langzaam opgebouwd. Merel krijgt extra opdrachten voor het vak tekenen, omdat blijkt dat ze talentvol is en hierin haar emoties kan uiten. Op gezette tijden zitten Merel, haar ouders, de school, de hulpverlening en ik om de tafel om te kijken hoe het gaat. Merel zit inmiddels goed in haar vel en is op weg om haar HAVO-diploma te halen.
INTERVIEW MET HANNEKE DE JONG, VOORZITTER VAN HET ZORG ADVIESTEAM VAN HET KANDINSKY COLLEGE IN MOLENHOEK Hildegard Thijssen, leerplichtambtenaar van Mook en Middelaar heeft een interview met Hanneke de Jong en vraagt met wie ze samenwerkt in het ZAT.
voorbeeld om handelingsadviezen voor mentoren en gerichte ondersteuning. We kunnen ook adviseren om hulp in te schakelen van derden. Soms is er eerst meer onderzoek nodig om de problematiek helder te krijgen.”
“In mijn rol als Zorgcoördinator zit ik het externe ZAT voor. In het externe ZAT zitten onze samenwerkingspartners zoals de Sociaal Verpleegkundige/schoolarts van de GGD, een medewerker van Jeugdzorg en een medewerker van Leerplichtzaken. Van onze school zijn de leerlingbegeleider en het schoolmaatschappelijk werk aanwezig.” Op de vraag met wat voor problemen Hanneke te maken krijgt antwoordt ze: “Leerlingen die in het ZAT besproken worden hebben vaak te maken met ernstige problematiek. Dat kan gaan om allerlei verschillende zaken, zoals een lastige thuissituatie (ernstig zieke ouders, gescheiden ouders, alcohol/drugsmisbruik, kindermishandeling/huiselijk geweld), maar ook sociaal-emotionele problemen, zoals een stoornis in het autistisch spectrum of een leerprobleem. Een combinatie van problemen komt ook vaak voor.” Wat is het voordeel van deze wijze van samenwerken? “Samen kijken we hoe we een leerling het beste kunnen helpen, ieder vanuit zijn/haar eigen expertise. Door de expertise vanuit verschillende invalshoeken bij elkaar te brengen hebben we een brede kijk op de problematiek van de leerling.” Voor wie zijn jullie adviezen bedoeld? “Vaak geeft het ZAT de school advies hoe binnen de school te handelen. Dan gaat het bij-
Wanneer komt een leerling in het externe ZAT? “Een leerling wordt door de mentor of afdelingsleider ingebracht vanuit de leerlingbespreking of vanuit het interne ZAT. Hierin zitten begeleiders en de directeur van onze school. Ouders (en leerlingen vanaf 16 jaar) worden vooraf geïnformeerd. Ik informeer de leden van het team over de leerling. Soms ook wordt een mentor uitgenodigd.” En als er een advies is, wat gebeurt daar dan mee? “Na het overleg bespreekt de mentor (soms ook de afdelingsleider of ikzelf) het advies met de ouders en de leerling. Wat kan de school doen, wat kunnen ouders betekenen en wat
kunnen eventuele externe instanties doen. Daarna houden we een vinger aan de pols tot iedereen heeft vastgesteld dat het weer goed gaat met de leerling.”
Casus: Peter (fictieve naam) is een leerling die op de basisschool al bekend stond als een zorg- leerling. Hij werd vaak ziek gemeld en ten gevolge van zijn dyslexie waren zijn prestaties onder de maat. Ook had hij soms moeite met sociale contacten in de klas. Zijn thuissituatie was weinig florissant en er waren geldproblemen. Na zijn entree op het voortgezet onderwijs wordt Peter aangemeld voor het externe ZAT. Er komt een plan van aanpak waarbij de verschillende disciplines, de ouders en de leerling een taak hebben. Zo wordt Remedial Teaching ingezet door de school om hem te helpen met zijn dyslexie. Zijn ouders helpen hem thuis met het maken van zijn huiswerk. Via de huisarts en de schoolarts komt hij in programma voor hulp bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden. De ouders zoeken zelf hulp voor de financiële problemen. De situatie van Peter wordt een aantal keren besproken in het ZAT waardoor we de uitvoering van de taken goed op elkaar kunnen blijven afstemmen. Resultaat van deze interventie is dat Peter vaker op school is, zich prettig voelt in zijn klas en ook beter presteert. Peter gaat met een goed rapport over naar klas 2 en heeft veel zin in het nieuwe schooljaar.
Dit jaarverslag is een uitgave van het leerplichtteam van de gemeente Wijchen. Het verslag is een gezamenlijk format van de gemeenten Heumen, Mook en Middelaar,
ONTWERP:
Wijchen en Beuningen. Op de inhoud rust een copyright. De redactie kan niet verant-
gemeente Wijchen
woordelijk gesteld wordt voor eventuele fouten of onduidelijkheden.
8
