Jaarverslag 2009
Jaarverslag Hollandsche Schouwburg 2009
Uit het gastenboek:
Indrukwekkend. Veel over gehoord en gesproken. Maar om op deze plek te mogen zijn is een inspiratie om in vrede door te leven. Behoudt deze plaats. Dank u! J. Akerboom
Foto Hollandsche Schouwburg
Musicerende leerlingen tijdens de kinderherdenking, 20 april 2009.
Financiële ondersteuning
Inhoud
Subsidiënt Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
4 6 8 10 12 14 15 16 18 21 21 21 22 22 24
Begunstigers Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport / Eenheid Oorlogsgetroffenen en Herinnering WOII Europese Unie (EACEA) Frederik Polak en Griet Polak-Asscher Fonds Nettie van Zwanenberg Stichting Giften t.g.v. 70e verjaardag van Jaap Wertheim Peter en Nicky de Swaan Mw. Betty Bausch-Polak Dhr. R.F. van den Bergh Jaap & Anne Wertheim
Inleiding Tentoonstellingen en presentaties Educatie Communicatie Herdenkingen Vernieuwing Hollandsche Schouwburg Overige activiteiten Samenwerking Verkorte jaarrekening Bezoek Hollandsche Schouwburg Bestuur Medewerkers Rondleiders Baliemedewerkers Colofon
hoofdstuk 3
Inleiding Een mens vergeten is als vergeten het buitenlicht uit te doen en dan blijft het de hele dag branden: Maar je wordt er ook aan herinnerd door het licht. Yehuda Amichai (uit: Een grote rust – vertaling Tamir Herzberg) Op weg naar een vernieuwde Hollandsche Schouwburg bevinden wij ons midden in de zoektocht naar dat wat bewaard is gebleven en ons kan helpen de herinnering aan onze dierbaren vorm te geven. Vergeten zijn ze niet, en nooit zullen ze vergeten worden. Deze zoektocht in archieven en bij particulieren, fysiek en via de elek tronische media, legt onvermoede beelden, voorwerpen en documenten uit het verleden bloot. De vaak emotionele ontdekkingen geven steeds meer zicht op de geschiedenis die in en bij de Hollandsche Schouwburg geschreven is in de periode voor, tijdens en na de oorlog. In het afgelopen jaar hebben wij onze bezoekers laten zien wat wij zoal gevonden hebben. Verschillende audiovisuele presentaties van hoog niveau geven hiervan acte. In Tot het doek valt werden bijvoorbeeld resultaten van het onderzoek naar de theatergeschiedenis van het gebouw zichtbaar. Aansluitend op deze presentatie hebben wij de mogelijkheden van het gebruik van de binnenplaats als theaterzaal verkend. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog vond hier weer een openbare theatervoorstelling plaats. De reacties van bezoekers waren overweldigend positief. Ook werden diverse boeken in de Hollandsche Schouwburg gepresenteerd. Een daarvan was Alles ging aan flarden van Klaartje de ZwarteWalvisch (1911-1943). Hierin beschrijft zij onder andere haar gedwongen verblijf in de Hollandsche Schouwburg. Waar mogelijk zetten wij ons in om dergelijke bijzondere uitgaven onder de aandacht van een groot publiek te brengen.
Diverse groepen, waaronder studenten van de imamopleiding en studenten van de Pabo en andere lerarenopleidingen, hebben gebruik gemaakt van onze educatieve programma’s. Ook op internationaal niveau leverde de Hollandsche Schouwburg een belangrijke bijdrage aan de scholing van leraren op het gebied van de Sjoa-educatie. In onze educatieve programma’s spelen digitale middelen een toenemende rol van betekenis. We hebben hard gewerkt aan de ontsluiting van de collectie 2000 getuigen vertellen en het opzetten van een community rondom het Digitaal Monument. En waar het gaat om de beoogde vernieuwing verkeren de noodzakelijke voorbereidingen, zoals een haalbaarheidsstudie, publieksonderzoek en een plan van eisen, in een vergevorderd stadium. Wij zullen u ook in het komende jaar laten zien hoe wij investeren in een toekomst waarin de Hollandsche Schouwburg naar beste vermogen de onbeschrijfelijke geschiedenis van de Sjoa vanuit joods perspectief blijft vertellen, ook als onze getuigen dat zelf niet meer kunnen. Dit doen wij op de manier van ‘actieve herinnering’: door het gebeurde in relatie te brengen met ons leven nu, met de keuzes die wij nu moeten maken en de dilemma’s waar wij zelf voor staan. De steun die de Hollandsche Schouwburg in het afgelopen jaar ontving, is bemoedigend. Alleen met uw hulp kunnen wij de stap naar de toekomst maken. Joël Cahen, directeur
Uiteraard vonden in de Hollandsche Schouwburg ook in 2009 diverse herdenkingen plaats. Zowel op collectief als op individueel niveau voorziet deze functie van het gebouw in een blijvende behoefte van onze achterban. Een herdenking op de plek waar zoveel is gebeurd, blijft een aangrijpende gebeurtenis. 4 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
inleiding 5
Tentoonstellingen en presentaties en met 21 juni 2009 te zien en te horen was in het Joods Historisch Museum. Tientallen liedjes, oude geluidsopnamen en mooi geïllustreerde bladmuziek uit de periode 1890 tot 1960 gaven in Lach… en Vergeet! een beeld van het uitgaansleven, waarin joden een belangrijke rol speelden. In Tot het doek valt werd specifiek ingegaan op de rol die de Hollandsche Schouwburg in dat uitgaansleven speelde. De presentatie werd geopend door Jaap van Velzen.
6 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
Programmaboekje van het Griekse blijspel Amphitryon in de Hollandsche Schouwburg, 1930.
12 maart 2009 – 17 januari 2010 Tot het doek valt De in 1892 opgerichte Hollandsche Schouwburg (toen ArtisSchouwburg geheten) was tot 1940 een populair theater in de Amsterdamse Plantagebuurt. Nergens werden voor de Tweede Wereldoorlog zoveel Nederlandstalige toneelstukken opgevoerd als hier. Omdat de Plantage aan de rand van de joodse buurt lag, bevonden zich onder de schouwburgbezoekers en acteurs relatief veel joden. Tot het doek valt belicht in oude beelden geluidsfragmenten de kleurrijke theatergeschiedenis van de Hollandsche Schouwburg, met nadruk op de muziek- en theaterstukken, de revues en de operettes die er tot en met 1942 zijn opgevoerd. Jarenlang stonden toneelstukken van Herman Heijermans op het repertoire en zijn stuk Op Hoop van Zegen ging er in 1900 in première. Ook de artiesten die in de schouwburg optraden, kwamen in Tot het doek valt uitgebreid aan bod. De bekende joodse actrice Esther de Boer-van Rijk bijvoorbeeld speelde er de rol van de vissersvrouw Kniertje in Op Hoop van Zegen. Ook niet-joodse acteurs traden er op. Zo vertolkte Paul Huf de hoofdrol in het Griekse blijspel Amphitryon 38 van Giraudoux. De presentatie Tot het doek valt sloot aan op de tentoonstelling Lach… en Vergeet! Liedjes van joodse artiesten die van 6 maart tot tentoonstellingen en presentaties 7
Collectie Theater Instituut Nederland
28 mei 2008 - 2 maart 2009 Verzet vanuit de coulissen De videopresentatie Verzet vanuit de coulissen bevat fragmenten van een interview met Rob de Vries (1918-1969) uit het VARAprogramma Anders dan Anderen dat op 1 mei 1962 werd uitgezonden. Hierin vertelt De Vries, soms zichtbaar gespannen, zijn herinneringen aan de Joodsche Schouwburg en zijn verzetswerk. Rob de Vries, indertijd een bekend acteur en theaterdirecteur, speelde in het begin van de Tweede Wereldoorlog in de Hollandsche Schouwburg met sterren als Heintje Davids en Silvia Grohs. Onder dwang van de Duitse bezetter werd eind 1941 de naam van de Hollandsche Schouwburg veranderd in Joodsche Schouwburg. Alleen joodse artiesten mochten er optreden voor een uitsluitend joods publiek. Rob de Vries was een van hen. Hij werd vanuit de Schouwburg actief in het joodse verzet.
Educatie In 2009 hebben medewerkers van de Hollandsche Schouwburg samen met de educatieve dienst van het Joods Historisch Museum in het kader van het educatieve project Ontmoetingen de educatieve producten en diensten van beide instellingen grondig aangepast aan de huidige verwachtingen en behoeften. Ontmoetingen is een meerjarig project dat zich richt op een toename van de kennis en inzichten van het publiek door verbetering van het educatieve aanbod, op het beklijven van die kennis en inzichten door dialoog en ontmoeting en op het vergroten van de betrokkenheid van bezoekers bij de Hollandsche Schouwburg. In de nieuwe educatieve aanpak staat het directe contact met het publiek en de interactie tussen het publiek, de museumdocenten en de locatie centraal. Daartoe besteden we in de programma’s en tijdens rondleidingen meer dan voorheen aandacht aan dialoog, reflectie en uitwisseling.
Sinds enige jaren organiseert de Hollandsche Schouwburg in samenwerking met het Joods Maatschappelijk Werk ontmoetingen tussen leerlingen en joodse ouderen die deelnemen aan het educatieve correspondentieproject Niet van Gisteren. Aan de hand van een door de Hollandsche Schouwburg geschreven docentenhandleiding kunnen leerlingen op basis van hun ervaringen met dit project en hun bezoek aan de Hollandsche Schouwburg een tentoonstelling samenstellen op hun school. In 2009 werd dit gedaan door leerlingen van een van de deelnemende scholen, het Etty Hillesum Lyceum uit Deventer, onder begeleiding van de Hollandsche Schouwburg. De hele school heeft deze tentoonstelling bezocht. Daarna is zij nog enkele weken te zien geweest in de Openbare Bibliotheek in Deventer.
Ook in 2009 bezochten veel schoolgroepen uit het primair, het voort gezet en het hoger onderwijs de schouwburg. We telden ten minste 436 educatieve groepen en totaal 12.019 leerlingen en studenten. Ongeveer de helft hiervan volgde een van de door de Hollandsche Schouwburg ontwikkelde educatieve programma’s, of nam deel aan een rondleiding. De andere helft van het totaal aantal leerlingen en studenten bezocht de Hollandsche Schouwburg als zelfstandige groep onder leiding van hun docenten, veelal met een eigen educatief programma. De meeste schoolgroepen kwamen uit Nederland, maar ook bezochten tientallen scholen uit het buitenland, waaronder Engeland, Duitsland en België de Hollandsche Schouwburg.
Interessant is de intensivering van de samenwerking met het Verzetsmuseum Amsterdam (VMA). Zo’n 1500 leerlingen die een educatief programma in het VMA volgden, brachten onder leiding van medewerkers van het VMA een educatief bezoek aan de Hollandsche Schouwburg. Zowel de medewerkers van het VMA als de leerlingen hebben aangegeven dat zij deze koppeling waardevol vinden. De Hollandsche Schouwburg biedt in 2010 alle rondleiders van het VMA een uigebreide rondleiding in de schouwburg aan, waarin ook minder bekende informatie over de geschiedenis van het gebouw zal worden behandeld.
De Hollandsche Schouwburg biedt een aantal lerarenopleidingen naast een intensieve rondleiding ook een workshop aan, waarin de pedago gische benadering van de Hollandsche Schouwburg wordt behandeld. Voor het Wetenschappelijk Onderwijs organiseerde de Hollandsche Schouwburg voor het eerst een College op Locatie. Voor dit college, dat door geschiedenisstudenten van zowel de Universiteit van Amsterdam als de Vrije Universiteit werd bijgewoond, verzorgde Dr. Katja Zaich een lezing over de rol van Duits-joodse vluchtelingen binnen de Nederlandse theaterwereld in de jaren ’30. Behalve deze lezing maakte een discussie aan de hand van een aantal stellingen over de rol van herdenkingsplekken in de samenleving en die van de Hollandsche Schouwburg in het bijzonder deel uit van het College op Locatie.
Gelijk = Gelijk? is een project van Diversion, geïnitieerd door stadsdeel Zeeburg. In dit project krijgen leerlingen van zogenaamde kansarme en kansrijke scholen in dit stadsdeel met elkaar les over thema’s als homoseksualiteit, meeloop gedrag, tolerantie, islamofobie en antisemitisme. In het kader van Gelijk = Gelijk? woonden leerlingen van OBS de Olympus, Montessorischool Steigereiland, de Rietlanden, de Achthoek, de Flevoparkschool en de Willibrordschool een gastles van een educatief medewerker van de Hollandsche Schouwburg bij en namen ruim 200 leerlingen deel aan een gecombineerd educatief programma in de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg.
8 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
educatie 9
Communicatie
Ook dit jaar werd de Hollandsche Schouwburg door een paar filmploegen bezocht, meestal in het kader van een documentaire. Zo interviewde het NOS Jeugdjournaal Helene Petter-Egger in de Hollandsche Schouwburg naar aanleiding van de verschijning van het boek Ik ben er nog van haar dochter, Debby Petter. De website van de Hollandsche Schouwburg werd in 2009 door 56.694 unieke bezoekers bezocht.
Dagblad Trouw had in april 2009 de primeur van de groot schalige vernieuwing van de Hollandsche Schouwburg in de komende jaren. De landelijke pers besteedde veel aandacht aan ons standpunt in het plan voor een nieuwe namenwand (in Amsterdam) van het Nederlands Auschwitz Comité. Op 22 november werd het oorlogsdagboek Alles ging aan flarden van Klaartje de Zwarte-Walvisch (1911-1943) in de Hollandsche Schouwburg gepresenteerd. Fragmenten uit dit dagboek, waarin Klaartje haar gedwongen verblijf in de Hollandsche Schouwburg beschrijft, werden verwerkt in een aflevering van de populaire geschiedenisserie De Oorlog (NPS) die op 22 november op televisie werd uitgezonden. Tijdens de dagboekpresentatie kondigde 10 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
communicatie 11
van Klaartje de Zwarte-Walvisch. Foto Carlo Huffener
In het verslagjaar heeft de pers ruim aandacht besteed aan de diverse activiteiten in en rondom de Hollandsche Schouwburg. We noemen hier bijvoorbeeld de tijdelijke presentatie Tot het doek valt, de verschillende herdenkingen en bijzondere evenementen als de uitvoering van Nacht der Girondijnen, een monoloog naar het boek van J. Presser. Dit was de eerste openbare voorstelling die sinds de Tweede Wereldoorlog in de Hollandsche Schouwburg werd gespeeld. Ook de deelname aan het Grachten festival Amsterdam en aan het Open Monumentenweekend genereerden veel publiciteit. Tijdens het Open Monumenten weekend bezochten 1525 bezoekers de Hollandsche Schouwburg. Voor velen van hen was het hun eerste bezoek.
staatssecretaris Bussemaker van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (verantwoordelijk voor het programma Erfgoed Tweede Wereldoorlog) aan dat in het kader van het erfgoedprogramma zoveel mogelijk dagboeken uit de bezettingstijd zullen worden gedigitaliseerd. De ontdekking van het dagboek, zijn grote historische waarde en het achterhalen van de identiteit van de schrijfster werden in verschillende media, waaronder het NOS Achtuurjournaal, belicht.
Staatssecretaris Bussemaker tijdens de presentatie van het oorlogsdagboek
In 2009 werd door de afdeling communicatie & marketing een nieuw concept gelanceerd: Het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam. Dit kwartier wordt gevormd door vier instellingen: het Joods Historisch Museum, het JHM Kindermuseum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg. Bezoekers uit binnen- en buitenland worden door advertenties in reisgidsen en banners bij alle instellingen geattendeerd op de rijke joodse historie van het nog geen vierkante kilometer grote gebied in het hart van Amsterdam. Op deze manier worden bezoekers gestimuleerd meer instellingen te bezoeken, opdat zij een nog beter beeld van de oude jodenbuurt en haar geschiedenis krijgen.
Herdenkingen
Nationale Dodenherdenking De Nationale Dodenherdenking op 4 mei wordt traditiegetrouw georganiseerd door de Plantage-Weesperbuurtvereniging, Vereniging Vrienden van de Plantage, Stichting Hollandsche Schouwburg en de IVKO-school. Ook dit jaar droegen leerlingen van laatstgenoemde instelling gedichten voor. Evelien Gans, bijzonder hoogleraar moderne joodse geschiedenis (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie / Universiteit van Amsterdam) en schrijfster van het boek Jaap en Ischa Meijer, sprak de ruim 1300 aanwezigen toe. Klarinettist Gerard Zuyderhoff en sopraan Clara de Vries voerden muziek van de vrijwel vergeten componist, kunstenaar en schrijver Bob Hanf (1894-1944) uit. De traditionele gebeden Jizkor en Kaddiesj werden uitgesproken door Dan Cohen. Voor het eerst legden vertegenwoordigers van het Joods Politie Netwerk dit jaar een krans bij het monument.
een bijzonder creatieve en ontroerende herdenking. Behalve muziek, zang en gedichten was er een knuffelbeestenceremonie en werd een rechten van het kind kunstwerk gepresenteerd. Op eigen initiatief hadden de leerlingen de koningin en burgemeester Job Cohen uitgenodigd. Beiden waren helaas verhinderd, hetgeen in een officiële brief in naam van de koningin en in een e-mail in naam van Job Cohen aan de leerlingen werd mede gedeeld. Er was veel pers bij de kinderherdenking aanwezig, waaronder AT5, Het Parool, de Telegraaf en de Metro. Naast de herdenkingen die door de Hollandsche Schouwburg zelf worden georganiseerd, organiseren verschillende groepen en instellingen hun eigen herdenking in het gebouw. Zo vindt er elk jaar op 4 mei ‘s middags de gezamenlijke herdenking door de bejaarden- en verzorgingstehuizen van de Plantage-Weesperbuurt plaats. Ook organiseert de London Synagogue jaarlijks een herdenking in de Hollandsche Schouwburg en voeren verschillende scholen er ter afsluiting van hun schoolprogramma over de Tweede Wereldoorlog met hun leerlingen een herdenkingsceremonie uit.
Bezoekers bij de namenwand, 4 mei 2009. Foto Ruud van Zwet
Jom Hasjoa Joden uit de hele wereld gedenken de slachtoffers van de nazi terreur op Jom Hasjoa. In Nederland vindt deze herdenking, georganiseerd door de joodse gemeenschap, plaats in de Hollandsche Schouwburg. Ruim 800 bezoekers luisterden op maandag 20 april (27 nisan) naar toespraken van Job Cohen, burgemeester van Amsterdam, de heer H. Kney-Tal, ambassadeur van Israël en Elon Heymans, vertegenwoordiger van de jeugd. Jiddisj Koor Hejmisj Zain zong delen uit de Mauthausen Cyclus van Mikis Theodorakis. Avraham Rosenberg sprak de Jizkor en Kaddiesj gebeden uit.
Kinderherdenking De kinderherdenking op 20 april werd voor de tweede keer bedacht en uitgevoerd door joodse en niet-joodse basisschool leerlingen van groep 8. Na een uitgebreide gastles op school over de Tweede Wereldoorlog, de Hollandsche Schouwburg en de crèche aan de overkant werd de leerlingen gevraagd waarom, en hoe zij deze periode zouden willen herdenken; welke aspecten van deze geschiedenis, ook met het oog op het heden en de toekomst zij belangrijk vonden en op welke wijze zij hier vorm aan zouden willen geven. Ook dit jaar organiseerden de leerlingen 12 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
herdenkingen 13
Vernieuwing Hollandsche Schouwburg
Overige activiteiten
In 2008 deed het kernteam voor de vernieuwing van de Hollandsche Schouwburg veel inspiratie op in brainstormsessies met binnenlandse en buitenlandse experts. Dit leidde tot een goed inhoudelijk plan voor de vernieuwing. In het verslagjaar 2009 zijn veel stappen gezet in het onderzoek naar de praktische haalbaarheid daarvan. Zo is intensief met de gemeente Amsterdam gesproken over het nieuwe bestemmingsplan van de Plantage-Weesperbuurt, is een publieksonderzoek opgesteld dat in 2010 wordt uitgezet en is het voorwerk voor een haalbaarheidstudie gerealiseerd. De haalbaarheidstudie zelf wordt in 2010 aanbesteed.
Onthulling Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis (NIZ)-plaquette 19 april 2009 Theatermonoloog Nacht der Girondijnen 26 april 2009 (hierna toegelicht) Boekpresentatie Wie schrijft onze geschiedenis Het dramatische verhaal van het verborgen archief uit het getto
De voorstudie leverde belangrijke inzichten in de eigendomsgeschiedenis van het pand aan de Plantage Middenlaan 24 op, maar ook informatie over de belendende percelen die tot 1944 deel uitmaakten van het Hollandsche Schouwburg complex. Daarnaast bracht het onderzoek nieuwe informatie over de geschiedenis van het gebouw aan het licht. Zo ontdekten wij dat er in het voorjaar van 1942 een tentoonstelling met werken van joodse kunstenaars in de Hollandsche Schouwburg is gerealiseerd. De Bernard van Leer Stichting, die indertijd ook het Joodsche Symphonie Orkest financierde, kocht de kunstwerken aan. Na de expositie in de Hollandsche Schouwburg zijn de werken in bruikleen gegeven aan verschillende joodse instanties, waarna zij zijn verdwenen. Van de 27 kunstwerken is er inmiddels één getraceerd. Veel van het nieuwe, onbekende beeldmateriaal over het theaterverleden van het gebouw, dat wij door het onderzoek hebben achterhaald, werd in Tot het doek valt gepresenteerd. In het kader van de vernieuwing ontvingen wij van particulieren allerlei schenkingen. Deze zijn opgenomen in de collectie van het Joods Historisch Museum. De aanwinsten betreffen vooral foto’s en objecten met een grote persoonlijke waarde voor de schenker, zoals een jurkje of een prentenboekje uit de onderduikperiode. Wij zijn dankbaar voor de schenkingen en het door de schenkers in ons gestelde vertrouwen. In 2009 waren wij nauw betrokken bij het beschrijven van de collectie Tweeduizend getuigen vertellen door het Joods Historisch Museum. In 2010 zal de volledige collectie digitaal worden ontsloten. Tweeduizend getuigen vertellen biedt bijzonder waardevolle informatie over het joodse leven in Nederland voor, tijdens en na de oorlog en ook over de Hollandsche Schouwburg. 14 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
van Warschau en lezing door Samuel D. Kassow, 19 mei 2009, in samenwerking met Uitgeverij Balans Grachtenfestival 16 augustus 2009 (hierna toegelicht) Toneelstuk Getuigenissen Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van Stichting Sobibor, 13 september 2009 Open Monumentenweekend 12 en 13 september 2009 College op Locatie 5 en 29 oktober 2009 Week van de geschiedenis 17 t/m 25 oktober 2009 (twee activiteiten) Kranslegging door Wereldmars voor Vrede en Geweldloosheid 1 november 2009 Dag van de Dialoog Met als thema ‘Digitaal herdenken’, 5 november 2009 (hierna toegelicht) Boekpresentatie Alles ging aan flarden Oorlogsdagboek van Klaartje de Zwarte-Walvisch, 22 november 2009 (toegelicht in de paragraaf Communicatie) Theatermonoloog Nacht der Girondijnen Op zondag 26 april was in de Hollandsche Schouwburg het toneelstuk Nacht der Girondijnen, naar de beroemde novelle van Jacques Presser, te zien. Het was de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat op deze toenmalige deportatieplaats weer een openbare uitvoering van een toneelstuk plaatsvond. Het publiek was enthousiast over het stuk en vond het een bijzondere ervaring om op deze intens beladen plek een toneelvoorstelling bij te wonen.
overige activiteiten 15
Grachtenfestival De Hollandsche Schouwburg was in 2009 voor het eerst een Grachtenfestival locatie. Het Ensemble Lumaka speelde enkele ingetogen, romantische stukken. De opkomst was goed; de twee concerten werden door ruim 175 mensen bijgewoond en gewaardeerd. De bijzondere locatie verleende de muziek een extra dimensie. Dag van de Dialoog De Dag van de Dialoog is een door Art. 1 en Nieuwe Maan gecoör dineerd landelijk evenement dat in Amsterdam door Platform Amsterdam Dialoog wordt georganiseerd. Het thema van 2009 was ‘Dialoog Digitaal’. De Hollandsche Schouwburg deed mee met een dialoogtafel onder leiding van Daniël Metz (coördinator van de Community Joods Monument, www.communityjoodsmonument.nl) in de Walter Süskindzaal. Ingegeven door de locatie is ervoor gekozen om de dialoog niet alleen over het algemene thema, maar ook over het thema ‘Digitaal Herdenken’ te voeren. De zes deelnemers, in leeftijd variërend van 20 tot 85 jaar oud, vormden een divers gezelschap.
Samenwerking Net als in voorgaande jaren werkte de staf van de Hollandsche Schouwburg in 2009 structureel en in het kader van specifieke projecten samen met diverse partners. Overleg oorlogs- en verzetsmusea In 2009 nam de Hollandsche Schouwburg deel aan het reguliere overleg tussen de Nederlandse oorlogs- en verzetsmusea. De Hollandsche Schouwburg is vertegenwoordigd in het directeuren overleg, het educatieve overleg en het collectie overleg. Afstemmingsgroep Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) De directeur van de Hollandsche Schouwburg is lid van de afstemmingsgroep, een initiatief van het Ministerie van VWS / Eenheid Oorlogsgetroffenen en Herinnering WOII (OHW) 16 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
International Taskforce for International Coöperation on Holocaust Education, Remembrance and Research (ITF) Het hoofd Hollandsche Schouwburg, drs. A. Gringold, heeft ook in 2009 op verzoek van het Ministerie van VWS deelgenomen aan de vergaderingen van de Education Working Group van de ITF. Deze vonden onder Noors voorzitterschap in Oslo en Trondheim plaats. De leden van de ITF kozen voor Nederland als voorzitter van de organisatie in het jaar 2011. Hierop vooruitlopend werden de algemene en specifieke ITF richtlijnen voor Sjoa-educatie voor leerkrachten vertaald en aangepast ten behoeve van de Nederlandse doelgroep. De richtlijnen zijn uitgegeven door de Hollandsche Schouwburg, de Anne Frank Stichting en het Ministerie van VWS. Exemplaren zijn kosteloos te bestellen bij de Hollandsche Schouwburg. Niet van Gisteren In 2009 is de samenwerking met het Joods Maatschappelijk Werk in het brievenproject Niet van Gisteren geïntensiveerd. Op initiatief van de Hollandsche Schouwburg kunnen deelnemende scholen de in dit project opgedane ervaringen verbreden en in een grotere kring kenbaar maken door het samenstellen van een tentoonstelling. Herdenkingen De collectieve herdenkingen op Jom Hasjoa en 4 mei worden al sinds jaren samen met vaste partners georganiseerd. Voor de Jom Hasjoa herdenking is het Comité Jom Hasjoa, dat 22 joodse organisaties vertegenwoordigt, onze vaste partner. De 4 mei herdenking organiseert de Hollandsche Schouwburg met de Plantage-Weesperbuurtvereniging, de Vereniging Vrienden van de Plantage en de IVKO-school. Plantage aan het Water De Hollandsche Schouwburg maakt deel uit van Plantage aan het Water. Dit is een initiatief van culturele en historische, in de Plantage gevestigde instellingen om zich gezamenlijk aan het publiek te presenteren. Vereniging Amsterdamse musea De Hollandsche Schouwburg is sinds enige jaren in de Vereniging Amsterdamse musea vertegenwoordigd.
samenwerking 17
Verkorte jaarrekening Balans per 31 december VASTE ACTIVA Materiële vaste activa VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen
Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA
2009 2008 € €
48.828
20.616
134.420 53.990 105.674 175.730 240.094 229.720 288.922 250.336
Fonds op naam Totaal eigen vermogen
48.866 93.658 142.524
155.922
Langlopende schulden
44.054
20.616
Kortlopende schulden Crediteuren
50.637 18.860
Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva
3.044 48.663
Totaal kortlopende schulden TOTAAL PASSIVA
Opbrengsten Indirecte opbrengsten
61.840 94.082
2.453 52.485
102.344 73.798 288.922 250.336
18 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
2009 2008 € €
755 755
1.793
Bijdragen Subsidie OCenW
275.398
274.182
Overige subsidies en bijdragen Subsidies uit publieke middelen Bijdragen uit private middelen Totaal bijdragen Som der baten
92.149 13.598 381.145 381.900
75.627
Totaal opbrengsten
PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve
Staat van baten en lasten BATEN
1.793
349.809 351.602
LASTEN
Salariskosten Afschrijvingen Overige lasten Som der lasten Rentebaten en inkomsten beleggingen
264.736 235.848 3.596 2.945 130.496 73.040 398.828 311.833
3.530
6.582
Exploitatieresultaat
-13.398 46.351
Het resultaat is als volgt bestemd: Mutatie algemene reserve Mutatie bestemmingsfonds OCW Exploitatiesaldo
-12.974 -424 -13.398
2.269 44.082 46.351
verkorte jaarrekening 19
Accountantsverklaring
Bezoek Hollandsche Schouwburg
Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit jaarverslag opgenomen verkorte jaarrekening van de Stichting Hollandsche Schouwburg te Amsterdam over 2009 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2009 van de Stichting Hollandsche Schouwburg. Bij die jaarrekening hebben wij op 28 april 2010 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2009. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken.
Januari 1.605 Februari 2.082 Maart 3.348 April 6.676 Mei 6.589 Juni 3.642 Juli 1.835 Augustus 2.025 September 3.029 Oktober 2.460 November 2.734 December 1.636 Totaal 37.661
Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening 2009 in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 28 april 2010 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Amsterdam, 28 april 2010 Mazars Paardekooper Hoffman
Drs. R.P. Krouwer RA 20 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
Bestuur mr. M.J. Cohen drs. J. Wertheim drs. J.H. Gerson J. Krant drs. J. Cahen
voorzitter penningmeester lid tot 1-4-2009 lid lid, directeur
Medewerkers Petra Katzenstein
pt lid management team Joods Historisch Museum en leider van de Hollandsche Schouwburg drs. Annemiek Gringold-Martinot pt hoofd Hollandsche Schouwburg drs. Esther Göbel pt medewerker educatie en vernieuwing drs. Sarah Feirabend pt medewerker educatie en floormanager Judith Whitlau pt medewerker educatie drs. Daniëlle van den Bos pt medewerker publiekscontacten Inga Schlosser pt medewerker publiekscontacten drs. Annelie Spaans pt medewerker communicatie Rachida Chaouqui pt stagiaire vernieuwing tot 1-3-2009 bezoek en medewerkers 21
Rondleiders
Interieur Hollandsche Schouwburg, 1958. Foto Henk Jonker/MAI
drs. Debby Abram-Uijenkruijer Bernie Aschkenasy-Joosten drs. Touria Bouhkim drs. Victor Brilleman Evelyn Cnossen Mia Corbey-van Praag dr. Jozien Driessen-van het Reve Gloria Fein Rose Marie Frijda-Bouman Annabel Jansen Martin Leeda Marcella Levie Anita Liemburg Jeanette Loeb drs. Emma Meijler drs. Marike Pluis Mirjam Rotenstreich drs. Simone Rubens-Neumann drs. Ieke Spiekman Fajga Szmulewicz Monique de Vos Noga Zohar Billha Zussman
Baliemedewerkers Yaïr Aschkenasy Annabel Jansen Machteld Kroonder Ulrike Roth Clara Sterzinger Loes de Vries Willemijn van Woerkom
22 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
hoofdstuk 23
Colofon Samenstelling Stichting Hollandsche Schouwburg Vormgeving MV LevievanderMeer Drukwerk Calff & Meischke Hollandsche Schouwburg Plantage Middenlaan 24 1001 RE Amsterdam T + 31 (0)20 5 310 340 F + 31 (0)20 5 310 311
[email protected] www.hollandscheschouwburg.nl
Omslag binnenzijde voor: Acteur Klaas Hofstra in theatermonoloog Nacht der Girondijnen, 26 apri 2009. Foto Ruud van Zwet Omslag binnenzijde achter: Kransdragers voor de Hollandsche Schouwburg, 4 mei 2009. Foto Ruud van Zwet Omslag buitenzijde achter: Besneeuwde binnenplaats van de Hollandsche Schouwburg. Foto Hollandsche Schouwburg
24 jaarverslag hollandsche schouwburg 2009
hoofdstuk 25
