#ns
Jaarverslag 2009
Beste lezer, 2009 is een jaar vol spraakmakende gebeurtenissen. Ook aan NS is dit jaar Bestevoorbij lezer, niet zonder slag of stoot 2009 is een jaar spraakmakende gegaan. Maar NSvol hield koers. En wij gebeurtenissen. Ook aan NSeen is dit jaar realiseerden volgens plan aantal niet zonder slag vernieuwingen. of stoot voorbij grote gegaan. Maar NS hield koers. En wij realiseerden volgens plan een aantal Ook nu draaide alles weer om onze klanten. grote Want vernieuwingen. zonder klanten geen NS. Hun rapportcijfers zijn nu draaide alles weer om de besteOok indicatoren voor de kwaliteit Want zonder klanten vanonze ons klanten. werk. Daarover laten wij onze geen NS. Hun rapportcijfers zijn klanten graag aan het woord. de beste indicatoren voor de kwaliteit van ons werk. Daarover laten wij onze klanten graag aan het woord.
spraakmakend spraakmakend Een aantal meningen vindt u in dit jaarverslag. En wij nodigen u van harte uit om zelf over NS mee te Een meningen vindt u in praten: opaantal www.ns.nl/spraakmakend dit jaarverslag. nodigen u kuntEnu wij altijd terecht. van harte uit om zelf over NS mee te praten: op www.ns.nl/spraakmakend Bert Meerstadt kunt u terecht. Marcel altijd Niggebrugge Merel van Vroonhoven Bert Meerstadt Marcel Niggebrugge Merel van Vroonhoven
Onze ambitie: een klantgedreven, Europese, multimodale dienstverlener zijn Mensen zoeken voortdurend naar
NS in één oogopslag
mogelijkheden om comfortabel en
dagelijks de treinreis via 4.800 ritten over een druk-
gemakkelijker te reizen.
Klantoordeel
Kerncijfers
NS verzorgt voor ruim 1,1 miljoen klanten in Nederland in miljoenen euro’s (tenzij anders vermeld)
2009
2008
% rapportcijfer 7 of hoger
2009
2008
bereden spoor. NS verzorgt aanvullende diensten, waaronder busvervoer, in de reisketen van deur-tot-deur.
Opbrengsten
4.596
4.253
Algemeen oordeel reizen per trein
78
76
Het bedrijf beheert 380 stations en ontwikkelt samen
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
161
328
Op tijd rijden
56
54
met diverse partners de grote knooppunten van open-
Winst over de verslagperiode
116
281
Percentage gereden treinen
98
99
verbindingen en aansprekende vervoersknooppunten
baar vervoer tot dynamische stadsportalen. Ruim 230.000
Investeringen in vaste activa
666
433
2,2%
4,9%
54
mensen doen dagelijks een aankoop in één van de
Rendement (ROI)
56
leveren hieraan een bijdrage. Het openbaar vervoer is
Informatie bij ontregeling in de trein en op het station
ook steeds belangrijker voor het duurzaam bereikbaar
winkels en horecagelegenheden. Samen met partners
Vervoersomvang in miljoen reizigers-km
16.315
16.180
Sociale veiligheid
78
78
in Duitsland, België en Frankrijk vervoert NS klanten ook
Punctualiteit
92,8%
93,0%
Beschikbare zitplaatsen in de spits
71
70
naar belangrijke bestemmingen in Europa.
Aantal medewerkers in fte’s ultimo
30.068
26.581
Reinheid interieur
55
54
Reinheid op de stations
58
56
Aanspreekbaarheid servicemedewerker
61
59
Aantrekkelijk openbaar vervoer, goede aansluitende
en leefbaar houden van dichtbevolkte regio’s in Europa. NS speelt hierbij een verbindende rol en is in staat om die rol de komende jaren te versterken.
NS-dochter NedRailways verzorgt bus- en treinvervoer in Groot-Brittannië en Duitsland, busvervoer in
Onze ambitie is om een klantgedreven, Europese,
Tsjechië en vervoert elke dag circa 650.000 trein- en/of
multimodale dienstverlener te zijn. Met betrouwbaar
busreizigers. Het hoofdkantoor van NS is gevestigd in
reizigersvervoer, comfortabele treinen en bussen,
Nederland (Utrecht).
1
1
Treinen op het hoofdrailnet die op tijd aankomen of met een vertraging van minder dan vijf minuten.
Opbrengsten per segment
Opbrengsten reizigersvervoer
Investeringen per segment
levendige stationsgebieden en een verscheidenheid aan diensten en voorzieningen in de reisketen van deur
Segmentatie naar activiteiten
tot deur. Onze activiteiten op het gebied van materieel-
NS is actief in drie segmenten: reizigersvervoer, knoop-
onderhoud zijn hier nauw mee verbonden.
puntontwikkeling en -exploitatie en railinfra & bouw.
Wij bundelen onze inspanningen rond één missie:
Binnen het segment reizigersvervoer is NS Reizigers
meer reizigers veilig, op tijd en comfortabel vervoeren
verantwoordelijk voor de uitvoering van het treinvervoer
via aantrekkelijke stations. Wij houden daarbij onze
binnen Nederland en de daarmee samenhangende
vijf hoofddoelstellingen scherp in het oog:
verkoop- en serviceactiviteiten. NedTrain verzorgt het onderhoud van de treinen in Nederland. NS Hispeed voert het grensoverschrijdende reizigersvervoer uit en
Hoofddoelstellingen • op tijd rijden • informatie verstrekken en service verlenen • bijdragen aan sociale veiligheid • voldoende vervoerscapaciteit creëren • zorgen voor schone treinen
inmiddels ook het hogesnelheidsvervoer in Nederland. NS-dochter NedRailways verwerft en verzorgt openbaarvervoerconcessies in het buitenland.
Reizigersvervoer
Concessies buitenland
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Railinfra & bouw
Abonnementen
Railinfra & bouw
OV-studentenkaart
Overige activiteiten
Overig Overig vervoer
NS Poort het beheer en de exploitatie van de Neder-
Internationaal reizigersvervoer
landse stations en de ontwikkeling rónd deze stations voor haar rekening. Binnen het segment railinfra & bouw werkt NS-dochter Strukton; het bedrijf neemt een leidende positie in op de spoorbouwmarkt.
Voldoende rendement is
De NS-directie bestaat uit ir A. Meerstadt
blijven investeren - onder
Losse kaartjes
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Binnen het segment knooppuntontwikkeling neemt
en stations
randvoorwaarde om te kunnen
Reizigersvervoer
NS Groep Ondersteunende bedrijven en deelnemingen
MBA ,
drs M. Niggebrugge en mevrouw ir M. van Vroonhoven MBA .
Daarnaast zijn de volgende directeuren van de
andere in nieuw materieel -
de NS-groepsraad die nauw betrokken is bij de aanstu-
en is daarmee bepalend voor
ring van de gehele onderneming: ir A. van As (NedTrain),
de continuïteit van de onder-
drs J.P.B. Huberts (NS Reizigers), drs M.J. Noy (NS Poort),
NS Hispeed
ir M.C.J. van Roozendaal (NS Hispeed) en ir A.J.M. Valk
NedRailways
neming op lange termijn.
(NedRailways). Drs C. Blokland (Personeel en Organisatie) is eveneens lid van de NS-groepsraad.
In het kort 2009
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Reizigersvervoer
belangrijkste NS-dochters en -bedrijfsonderdelen lid van
Railinfra & bouw
NS Reizigers NedTrain
NS Poort
Strukton
bron: Sint_en_Tweet www.twitter.com | 24 november 2009
kaartje Reisgemak met de OV-chipkaart 2009 is het jaar van de introductie van de OV-chipkaart bij NS. Stap voor stap ontdekken steeds meer klanten in heel Nederland het nieuwe reisgemak. Kwaliteit is leidend, het testen van de voorzieningen cruciaal.
bron: Maurice_Hermans www.twitter.com | 24 november 2009
kaartje Thuis een treinkaartje kopen Thuis achter de computer een kaartje kopen en uitprinten? Het kan sinds 2009. Het papieren e-ticket werd al direct na introductie heel populair.
bron: klant OV-fiets Utrecht Centraal | 12 februari 2009
deur-tot-deur OV-fiets doorslaand succes Nederland was al een fietsland en is nu ook enthousiast voor de OV-fiets, een eenvoudig, voordelig en voor de hand liggend vervoermiddel op de reis van station naar bestemming.
Dok 48 op IJburg. Fijn op de scooter gekomen. De scooter?! Jawel, die van OV enzo en nog electrisch ook.’ ‘Nu café
bron: klant NS-scooter www.twitter.com | 12 november 2009
deur-tot-deur NS introduceert scooters De NS-scooter is zonder helm te berijden. Hij is elektrisch en milieuvriendelijk en brengt onze klanten vanaf acht stations supersnel naar hun bestemming.
bron:Moison Frank12Moison www.twitter.com | 22 maart 2009 bron:Frank maart 2009 2:12 | www.twitter.com
reisinformatie Reisplanner Xtra op de mobiele telefoon De Reisplanner Xtra is een betrouwbare reisassistent voor op de mobiele telefoon. Handig om onderweg continu op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen rond het spoor en de reis zonodig aan te passen.
snelle trein Met gemak supersnel door Europa Fyra en Thalys op de HSL-Zuid verbinden Nederland supersnel met grote stadscentra in Europa. Eenvoudig is ook de overstap op hogesnelheidstreinen van andere vervoerders.
bron: Diego Amsterdam Amstel | 29 april 2009
‘Gelukkig doet het comfort van de nieuwe treinstoelen de wat oubollige pluchen atmosfeer in de trein vergeten. Een eigen lampje en een krantje erbij en treinen met hoge snelheid is weer zoals het moet zijn: comfortabel.’ bron: Edo Sturm ‘Een facelift voor Thalys’ | Trouw | 9 januari 2009
snelle trein Ludieke start voor Thalys De eerste rit met de volledig gerestylde, comfortabele Thalys was een belevenis. Bij aankomst op Brussel Midi werden de reizigers begroet door acteurs.
‘Voor rookworst, maar ook voor slipjes, fietslampjes en tompouces kan de Amsterdammer vanaf vandaag naar het Centraal Station!’ bron: Herman Still ‘HEMA opent stationswinkel’ | www.parool.nl | 22 april 2009
station Het station als bestemming op zichzelf Sinds 2009 ruik je op enkele stations ook rookworst. Met de HEMA is het station nóg aantrekkelijker: voor menigeen nu al een bestemming op zichzelf.
bron: Opmerkelijk www.nuvideo.nl | 22 oktober
station Even handen wassen De nieuwe toiletformule is enthousiast ontvangen op station Leiden waar wij ons wereldstationconcept beproeven. Er zijn tal van nieuwe winkel- en horecaformules en stationsfaciliteiten.
station Publiekstrekker Starbucks Starbucks blijkt op de stations een regelrechte publiekstrekker. In 2009 openden wij vestigingen van Starbucks op stations in Amsterdam en Utrecht. Het kwaliteitsmerk heeft de smaak te pakken.
station Try-out festival Een drukte van belang op station Leiden. In oktober was het station met zijn Try Out festival vier dagen lang een podium voor gratis theater, muziek, film en kunst.
bron: M.Eichhorst ‘Een warme douche voor NS’ | www.treinreiziger.nl
kwaliteit Hoogste klantoordeel ooit Elke dag staat NS paraat en over het geheel genomen zijn onze reizigers tevreden. Bijna acht van de tien klanten gaf NS een 7 of meer. Het hoogste klantoordeel ooit.
bron: Marjolein Kamphuis www.Dutchcowgirls.nl | 13 augustus 2009
kwaliteit Elke tien minuten een trein 80% van de reizigers bleek zeer te spreken over onze proef met elke tien minuten een trein tussen Eindhoven en Amsterdam.
bron: inzending www.beattheheatnow.nl/boodschappen-bekijken28.html
duurzaamheid De langste rijdende petitie ter wereld In een met boodschappen beplakte Kopenhagen Express reisde minister Cramer met meer dan 200 deelnemers naar de internationale klimaattop in Kopenhagen. Een duidelijk signaal pro trein. Duurzaam én comfortabel.
‘Grrr geen treinverkeer mogelijk tussen
Den Bosch en Utrecht. Sta hier nu al bijna een uur te blauwbekken en geen zicht op verbetering #ns.’ bron: DLMax www.twitter.com
realiteit Het weer zorgt voor overlast Eind december bezorgde de sneeuwval overlast op de weg en op het spoor. Onze klanten hadden hier veel hinder van. NS biedt excuses aan en neemt maatregelen om dit in de toekomst te voorkomen.
Jaarverslag Verslag van de raad van commissarissen
34
Verslag van de directie
36
Verslag van activiteiten
42
Duurzaam en betrokken
54
Resultaten van activiteiten
60
Corporate governance
70
Risicobeheersing
74
Financiën
78
Jaarrekening Geconsolideerde jaarrekening 2009
84
Vennootschappelijke jaarrekening 2009
144
Overig Overige gegevens
146
Segmentatieoverzicht
148
Vijf jaren NS
149
GRI-tabel
152
Index
156
Jaarverslag 2009
34
35
NS Jaarverslag 2009
W. Meijer
Verslag van de Raad van Commissarissen
Voorzitter (1939) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 3 januari 2002 tot 2005, herbenoemd tot 2009 en 2013 • Voormalig voorzitter raad van beheer Rabobank Nederland BV • Nevenfuncties: onder andere voorzitter raad van commissarissen Novamedia en voorzitter raad van commissarissen van de Landelijke Kamer van Koophandel
H. Zwarts
De economische situatie noopt tot maatregelen om de invloed ervan op de financiële resultaten zo veel mogelijk te beperken. Fyra en Thalys rijden over de HSL-Zuid en de OV-chipkaart is bij NS in gebruik genomen. Het oordeel van de klant over de operationele prestaties is wederom gestegen.
De gevolgen van de economische situatie voor NS waren
De Raad van Commissarissen heeft twee permanente
gedurende het jaar steeds onderwerp van gesprek. Bij NS
commissies: de auditcommissie en de gecombineerde
Poort en NS Hispeed waren al vroeg in het jaar effecten
remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie.
merkbaar. In een later stadium ondervond ook NS Reizigers
De auditcommissie bestond in 2009 uit de heer
de gevolgen van de recessie. Raad en directie bespraken
F.J.G.M. Cremers (voorzitter), mevrouw T.M. Lodder en de
maatregelen, waaronder een vacaturestop. Voorts hebben
heer P. Rosenmöller. De commissie heeft drie keer vergaderd,
raad en directie gesproken over strategie, beloning van de
waarbij op één uitzondering na, alle leden aanwezig waren.
directie, uitkering van extra dividend op basis van onderzoek
Belangrijkste onderwerpen waren de (half)jaarcijfers en het
naar de vermogensstructuur van NS, OV-chipkaart en poortjes,
concernplan, de economische situatie, de impairment HSA,
waaronder de introductie van de kaart per 1 oktober 2009,
uitkering van extra dividend op basis van onderzoek naar de
verloop van de CAO-besprekingen, de nieuwe corporate
vermogensstructuur van NS, audits en risk management.
governance code, de concessie voor het hoofdrailnet en de
De onderwerpen zijn uitgebreid besproken ter voorbereiding
exploitatie van de HSL-Zuid.
van de raadsvergaderingen. De remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie,
Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van raad, directie en
bestaande uit de heren H. Zwarts (voorzitter), W. Meijer
centrale ondernemingsraad werden de economische
en mevrouw M.J. Oudeman, is in 2009 tweemaal bijeen
ontwikkelingen binnen Nederland in relatie tot NS
geweest. Alle leden waren aanwezig. Besproken zijn de
besproken. Voorts waren bedrijfsbrede strategische
variabele beloning, de targets, het vaste salaris en de
thema’s aan de orde. Uitvoerig werd gesproken over
benoeming van een derde directielid.
De jaarrekening over 2009, zoals deze is opgesteld door de
klantgedreven dienstverlening, over costleadership en
directie, is door de Raad van Commissarissen (de raad)
over innovatie en ondernemerschap.
Alle commissarissen zijn onafhankelijk, zoals bedoeld in de
besproken. Bij de bespreking was de externe accountant
Raad en directie hebben met de aandeelhouder
Nederlandse corporate governance code. Het functioneren
aanwezig. De jaarrekening gaat vergezeld van het verslag
uitgebreid van gedachten gewisseld over de Europese
van de raad, de individuele leden en dat van de commissies
van de NS-directie.
multimodale strategie.
is door de raad onderling besproken. Tijdens de aandeelhoudersvergadering op 3 maart 2009 zijn
Wij stellen de algemene vergadering van aandeelhouders
Aan de hand van kwartaalrapporten, halfjaarcijfers en
de heer W. Meijer en mevrouw M.J. Oudeman herbenoemd
voor de jaarrekening 2009, opgenomen op pagina 84 tot en
jaarcijfers laat de raad zich informeren over de prestaties
tot commissaris voor een periode van vier jaar. In 2010 loopt
met 145 van dit verslag, vast te stellen. Tevens verzoeken wij
van NS. Iedere reguliere vergadering informeert de directie
volgens het rooster van aftreden de tweede termijn van de
onze enige aandeelhouder, het ministerie van Financiën,
de raad over actuele thema’s op het gebied van veiligheid,
heer F.J.G.M. Cremers af. Tijdens de komende aandeelhou-
om de directie en de raad decharge te verlenen. De winst
zoals ongevallen en daarmee samenhangende onderzoeken.
dersvergadering zal de heer Cremers worden voorgedragen
bestemming, die de raad voorstelt, is opgenomen op
De veiligheidsrapportages omvatten spoorwegveiligheid,
voor herbenoeming.
pagina 146 van dit verslag.
sociale veiligheid en bedrijfsongevallen. Investeringsvoorstellen en desinvesteringsvoorstellen van
Utrecht, 16 februari 2010
De heer Meerstadt is de heer Veenman per 1 januari 2009
uiteenlopende aard zijn aan de raad voorgelegd.
De Raad van Commissarissen
als president-directeur opgevolgd. De directie bestaat weer
De voorstellen hadden onder andere betrekking op
uit drie leden sinds mevrouw Van Vroonhoven op 1 augustus
het voorzien van het intercitymaterieel van actuele reis
2009 is toegetreden tot de directie. De raad meent dat
informatie en internet, uitoefenen van een optie op de
mevrouw Van Vroonhoven met haar internationale bedrijfs-
materieelsoort Sprinter LightTrain, realisatie en verkoop
ervaring een waardevolle bijdrage kan leveren aan de
van onroerend goed en realisatie van commerciële voor
verwezenlijking van de ambities van NS.
zieningen. Voorts werd mandaat gevraagd voor biedingen op concessies in Engeland en Scandinavië. Een Engels
De raad heeft in 2009 negen maal vergaderd, waarvan
busbedrijf is overgenomen. In juni hebben raad en directie
tweemaal telefonisch. De commissarissen zijn, op enkele
een oriënterend bezoek gebracht aan het Duitse Abellio
uitzonderingen na, bij alle vergaderingen aanwezig geweest.
en de Zwitserse SBB.
Vicevoorzitter (1940) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 1 juli 2002 tot 2007, herbenoemd tot 2011 • Voormalig ceo van Randstad NV en voormalig voorzitter Kamer van Koophandel Amsterdam • Nevenfuncties: onder andere voorzitter raad van commissarissen RON NV, voorzitter Dutch Trade Board, president-commissaris Raet Holding BV, president- commissaris B&A BV, lid raad van commissarissen Amsterdam Arena NV en bestuurslid administratiekantoren aandelen van een aantal Nederlandse bedrijven
Dr F.J.G.M. Cremers (1952) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 1 juli 2002 tot 2006, herbenoemd tot 2010 • Voormalig lid raad van bestuur en CFO van VNU NV • Nevenfuncties: onder andere lid raad van commissarissen NV Luchthaven Schiphol, lid raad van commissarissen Vopak NV, lid raad van commissarissen Unibail-Rodamco SE, vice-voorzitter raad van commissarissen Fugro NV, onderzoeker, namens de Ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam, naar het beleid en gang van zaken bij Fortis NV, bestuurslid van beschermings stichtingen Océ, Philips en Heijmans en voorgedragen als commissaris bij SBM Offshore (per 14 april 2010)
Mevrouw T.M. Lodder (1948) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 1 juni 2004 tot 2008, herbenoemd tot 2012 • Voorzitter directie Het Muziektheater Amsterdam en zakelijk directeur De Nederlandse Opera • Nevenfuncties: onder andere lid raad van commissarissen F. van Lanschot Bankiers, lid raad van commissarissen van I Care Productions, lid raad van toezicht Universiteit Maastricht, lid algemeen bestuur Stichting Praemium Erasmianum en lid raad van toezicht VSB Fonds
Mevrouw mr M.J. Oudeman mba (1958) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 1 januari 2005 tot 2009, herbenoemd tot 2013 • Executive director Corus Strip Products Division • Nevenfuncties: lid Innovatieplatform en lid raad van commissarissen van ABN AMRO t.b.n.
P. Rosenmöller (1956) Nederlandse nationaliteit Benoemd per 1 juni 2007 tot 2011 • Programmamaker IKON • Nevenfuncties: onder andere lid raad van commissarissen van APG, bestuurslid van het Nederlandse Rode Kruis, lid raad van commissarissen van CSU en voorzitter Stuurgroep Convenant Overgewicht Een volledig overzicht van de nevenfuncties van de leden kan op verzoek worden ingezien.
36
37
NS Jaarverslag 2009
Verslag van de directie 2009 was voor NS een zwaar én positief jaar. Door de recessie bleef de groei achter, staan de opbrengsten onder druk en halveerde ons resultaat. Desondanks boekten wij op vele terreinen vooruitgang en werden wij beloond met de hoogste klanttevredenheid ooit.
Op basis van marktonderzoek - onder meer via ons online-
cijfers van het treinverkeer in die week waren hoger dan
panel met meer dan 100.000 klanten - maken wij verder de
gemiddeld en de treinreizigers waren zeer tevreden met
afweging welke producten en diensten essentieel zijn voor
de nieuwe frequentie: 80 procent vindt het een goed idee.
onze klanten. Veel verbeteringen hebben een breed
De proef krijgt dan ook in 2010 een vervolg. Samen met
draagvlak en zijn in interactie met onze klanten tot stand
onze spoorsectorcollega’s willen wij leren onder welke
gekomen. Wij blijven met name werken aan die voorzie-
voorwaarden hoogfrequent reizigersvervoer en goederen-
ningen die het verblijf op en rond de stations en de reis van
vervoer in de toekomst mogelijk is. De rijksoverheid financiert
en naar de stations veraangenamen. Extra aandacht besteden
die ontwikkeling uit de gelden die beschikbaar zijn voor een
wij aan operationele synergie tussen de bedrijfsonderdelen.
kwaliteitssprong op het spoor.
En wij streven ernaar met onze dienstregeling steeds beter in te spelen op de wensen van onze klanten en de regio’s.
Vernieuwen
Met vernieuwingen in onze dienstverlening hebben wij in
De OV-chipkaart voor al het openbaar vervoer in heel
2009 belangrijke mijlpalen bereikt.
Nederland wordt alom beschouwd als een belangrijke innovatie. De kaart zal het de komende jaren mogelijk maken
Versnellen
soepeler door het OV te reizen. Doordat steeds meer
De economische teruggang gaat ook aan NS niet voorbij.
concessievergoeding voor de HSL-Zuid vanaf juli 2009. Deze
Begin september namen wij de hogesnelheidstrein tussen
producten en diensten op de kaart kunnen worden geladen,
Onze klanten passen hun reisgedrag aan, waardoor de
zaken hebben geleid tot een halvering van ons resultaat.
Amsterdam en Rotterdam in gebruik. Een historisch
gaan onze klanten steeds meer de voordelen van het reizen
moment. Met de Fyra van NS Hispeed is voor het eerst een
met de OV-chipkaart ervaren. In oktober hebben wij de kaart bij NS op landelijke schaal ingevoerd. Stap voor stap krijgen
reizigersgroei achterblijft bij de ontwikkeling van de voorgaande jaren. Maar de gevolgen zijn beperkt doordat
Verbeteren
rechtstreekse verbinding tussen de twee grootste stads-
Nederland voor de trein blijft kiezen: het totaal aantal
Als gevolg hiervan hebben wij extra maatregelen ter beper
centra van Nederland tot stand gekomen. De reistijd tussen
onze klantgroepen de kaart aangeboden. Sinds 1 oktober is
reizigerskilometers is in 2009 met 0,8 % gestegen. Helaas
king van de kosten van de bedrijfsvoering genomen. Vooral is
Schiphol en Rotterdam is vrijwel gehalveerd. Sinds half
reizen op saldo op niet-persoonsgebonden kaarten mogelijk,
kampten wij op de valreep van het jaar met veel vertraagde
bezuinigd op de indirecte kosten, gericht op verlaging van
december rijdt nu ook Thalys met hoge snelheid 7 keer per
sinds 1 december kunnen ook houders van een voordeeluren-
en uitgevallen treinen. Het winterweer legde de kwets-
onze overhead en verbetering van onze productiviteit.
dag tussen Amsterdam en Parijs. Via Brussel is ook een snelle
kaart met de kaart reizen. In 2010 volgen de andere abonne-
baarheid van de drukbezette spoorinfrastructuur in Nederland
Hiertoe hoorden een bedrijfsbrede vacaturestop en het
overstap naar Londen gerealiseerd. In Railteam werken wij
menthouders. Op dit moment staan op 26 stations poortjes;
bloot en veroorzaakte storingen aan het materieel. Onze
kritisch doorlichten van activiteiten. Daarbij blijven vooral
samen met andere spoorbedrijven om het overstappen
in 2010 wordt dit aantal uitgebreid. In de toekomst zal 90%
klanten hadden hier veel hinder van. Wij betreuren dit zeer
die activiteiten overeind die toegevoegde waarde leveren
binnen het Europese netwerk van hogesnelheidslijnen te
van de reizigers bij het begin of einde van hun reis een
en laten dit samen met ProRail door een onafhankelijk
voor onze klanten en scoren op rendement. Onze koers blijft
vergemakkelijken.
poortje passeren. Daarnaast zal sprake blijven van controle
onderzoeksbureau evalueren om in de toekomst beter
onveranderd. Cruciaal onderdeel van onze strategie is de
voorbereid te zijn. Afgezien van de winterse ongemakken is
verdere verbetering van de kwaliteit van onze dienst
Op 13 december is een nieuwe binnenlandse dienstregeling
de waardering van klanten voor de dienstverlening van NS in
verlening. Wij streven ernaar om de prestaties verder te
voor 2010 in gebruik genomen. Deze staat vooral in het
Nederland verder gestegen. De resultaten hiervan worden
verbeteren, waarbij wij scherp kijken naar de betaalbaarheid
teken van versnelling van het intercityverkeer tussen de
Soepel reizen
vanaf pagina 42 van dit verslag nader toegelicht. Bijna 8 van
van additionele verbetering. Dit is een grote uitdaging
randstad en de regio’s. Lelystad heeft nu voor het eerst een
Onze klanten besteden gemiddeld de helft van hun reistijd in
de 10 klanten geeft ons nu een 7 of meer voor onze dienst-
gegeven de aanhoudende groei van het reizigersvervoer,
directe verbinding met Schiphol en Amsterdam heeft een
het voor- en natransport en op stations. De treinreis beleven
verlening. Dit verheugt ons zeer. De waardering van onze
de intensiteit van het gebruik van het spoornet en de vele
nieuw station: Amsterdam Science Park.
zij als het prettigste deel van hun reis, maar het voor- en
klanten voor onze dienstverlening zien wij als onze belang-
onderhoud- en nieuwbouwwerkzaamheden. Een goede
Reizen binnen de regio is vergemakkelijkt met de komst
natransport en de wachttijd op stations als minst nuttige tijd.
rijkste graadmeter voor succes. Het geeft ook aan dat wij op
samenwerking met ProRail als onze voornaamste leverancier,
van de nieuwe, snel optrekkende sprinters. De eerste serie
In 2009 hebben wij verdere stappen gezet om alle onderdelen
de goede weg zijn om een klantgedreven dienstverlener te
is en blijft daarbij een belangrijke voorwaarde voor succes.
kampte helaas met de nodige haperingen in de software,
in de reis van de klant soepel met elkaar te verbinden,
maar die zijn tegen het einde van het verslagjaar door de
wachttijden te reduceren en meer faciliteiten te bieden op
worden. Verder groeien vanuit het hoge niveau dat in de
in de trein. Door dit alles neemt het aantal zwartrijders af en verbetert de sociale veiligheid in de trein en op stations.
afgelopen jaren is opgebouwd, was geen eenvoudige opgave.
Veiligheid vormt een belangrijke randvoorwaarde. De trein
fabrikant verholpen. De nieuwe sprinter gaat de komende
stations. Met tal van initiatieven op dit vlak. Onze investe-
Dat dit toch is gelukt beschouwen wij als een uitstekende
is een van de veiligste vervoermiddelen. Ongevallen op
jaren de oudere stoptreinen op veel trajecten vervangen.
ringen in de regionale spoor- en busondernemingen Syntus,
prestatie van alle medewerkers.
het spoor zijn zeldzaam, zo blijkt ook uit internationale
De recessie heeft sterke effecten gehad op ons resultaat.
RegiolinQ en Qbuzz passen in de ambitie van NS een multi-
vergelijkingen. In de top-10 van veiligste spoorweglanden
Versnelling is het motto voor de komende jaren. De inzet is
modale onderneming te zijn. De fiets blijft een uitstekend
staat Nederland op de vijfde plaats.
om, op belangrijke trajecten in de randstad, elke tien minuten
vervoermiddel in het natransport en OV-fiets is dan ook een
Veel van onze klanten passen hun koopgedrag aan, wat
een intercitytrein en meerdere sprinters per uur te rijden.
absoluut succes: in twee jaar tijd is het aantal ritten ruim
weer leidt tot bewustere keuzes voor juist de voordeliger
In deze recessieperiode staan reeds geplande investeringen in
Daarnaast zal op bepaalde trajecten ook sneller worden
verdubbeld. In 2009 is de dienstverlening uitgebreid met
kaartsoorten en lagere bestedingen op de stations. Daarbij
nieuwe en te moderniseren treinen niet ter discussie. Ook blijven
gereden: tot 160 kilometer per uur. Vooruitlopend hierop
elektrische huurscooters op acht stations. Reisinformatie
kampen ook onze andere activiteiten met een verminderde
wij investeren in de informatievoorziening, de reinheid van
namen wij in de eerste week van september, samen met
vervult een sleutelrol bij het verbinden van de diverse
vraag, speciaal bij de ontwikkeling van vastgoed en bij de
treinen en stations en verbetering van de veiligheid. Bij NS Poort
ProRail en in nauw overleg met de regionale overheden, een
vervoersmodaliteiten en de reisplanner op onze website
railinfra & bouw. De verhouding tussen kosten en opbrengsten
is de strategische keuze gemaakt tot een focus op projecten die
proef met elke tien minuten een trein tussen Eindhoven en
wordt hierin steeds belangrijker, zeker sinds informatie over
staat in 2009, zoals voorzien, extra onder druk door de hoge
een relatie hebben met stations en hun directe omgeving.
Amsterdam. De proef is positief verlopen. De punctualiteit
aansluitend stads- en streekvervoer erin is opgenomen.
38
39
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van de directie
Sinds voorjaar 2009 geeft de planner ook de actuele tijden,
vestigingen van de koffieketen Starbucks, twee van meet
Constructief overleg
haar nieuwe naam Abellio London & Surrey met 1.600
vertrek- en aankomstsporen weer. Bedrijven kunnen de
af aan regelrechte publiekstrekkers.
In 2009 is de door het ministerie van Verkeer en Waterstaat
medewerkers en 470 bussen enkele tientallen buslijnen in
uitgevoerde evaluatie van de Spoorwegwet besproken in
de Britse hoofdstad. Ook de Duitse deelneming Abellio
NS-reisplanner nu ook op hun website plaatsen. Klanten krijgen onderweg via mobiel.ns.nl toegang tot actuele
Groei
de Tweede Kamer. Aan de evaluatie ging een toetsing
heeft een multimodaal karakter. Door de uitwisseling met
reisinformatie. Voor een deur-tot-deuradvies op maat via de
Klanten verwachten dat wij met hen meedenken. Goed
vooraf door de Commissie Sorgdrager van de zelfevaluaties
NedRailways verkrijgt NS veel kennis om in Nederland de
mobiele telefoon is in 2009 de Reisplanner Xtra ontwikkeld.
inspelen op hun wensen en behoeften is immers dé basis
van alle betrokken partijen. NS heeft de aanbevelingen van
dienstverlening van de verschillende bedrijven te verbe-
voor verdere groei. Met hoogwaardige dienstverlening
de commissie zeer serieus genomen, wat onder meer heeft
teren. Daarmee komt de in het buitenland opgedane
Automobilisten moeten probleemloos een parkeerplekje
blijft NS de automobilist verleiden over te stappen naar de
geleid tot een verdere intensivering van onze contacten
ervaring ook in Nederland aan de reizigers ten goede.
kunnen vinden bij stations. Samen met Q-Park werkt NS aan
trein. De omzet uit het zakelijk segment - waaronder veel
met regionale overheden en vervoerders. De minister van
Inmiddels is NedRailways een multimodaal bedrijf. Om dat
uitbreiding en verbetering van de terreinen voor betaald
automobilisten - is ook in 2009 blijven groeien, terwijl het
Verkeer en Waterstaat gaf aan - met brede steun in de
te benadrukken, is ervoor gekozen om de naam van de
parkeren, waarbij treinreizigers korting krijgen op de tarieven.
verkeer op de weg afnam. Met aantrekkelijke actietarieven
Tweede Kamer - NS in principe een nieuwe concessie te
Duitse vennootschap - Abellio - vanaf begin 2010 te gaan
In 2009 hebben wij afspraken gemaakt met ProRail en
probeert NS mensen die zelden of nooit met de trein
willen gunnen. NS is blij met dit vertrouwen en ziet het als
voeren voor NedRailways als geheel.
gemeenten over verdere verbetering en uitbreiding van
reizen, over te halen dat vaker te doen. Dat doen wij door
een stimulans om haar investeringen en activiteiten gericht
de fietsenstallingen bij stations. Dit zal leiden tot veel extra
succesvolle acties met goedkope dagkaarten via de winkel-
op verbetering van de dienstverlening met volle energie
Sterke financiële positie
stallingplaatsen.
ketens Blokker en Kruidvat. Studeren in recessietijd blijkt
voort te zetten. Over de volgende stap, uitwerking in een
Na uitkering van het extra dividend van € 1,4 miljard is het
Samen met Koninklijk Nederlands Vervoer en een aantal
populair met voor NS een positief effect: meer verkochte
nieuwe concessie, willen wij graag constructief overleg
eigen vermogen van NS verminderd, maar de financiële
taxiondernemers hebben wij het initiatief genomen voor een
studentenkaarten.
voeren met overheden, consumentenorganisaties en
positie blijft sterk genoeg om op eigen kracht te investeren
politiek. De huidige concessie vormt naar onze mening een
in verbetering en uitbreiding van de dienstverlening. Het rendement is met 2,2% nog onvoldoende: een ROI
lokale taxidienst. De NS Zonetaxi is in 2009 van start gegaan op zes stations: Amersfoort, Utrecht, Eindhoven, Leeuwarden,
Duurzaam ondernemen
goede basis voor de nieuwe concessie, die dient te voldoen
Maastricht en Rotterdam Alexander.
Doordat steeds meer mensen van de trein gebruikmaken,
aan de verantwoording en transparantievereisten van
van 7% (na belasting) is nodig om onze continuïteit op
levert NS nu al een belangrijke bijdrage aan een duurzame
Europese richtlijnen. Snelle duidelijkheid over de nieuwe
langere termijn te verzekeren. Het resultaat uit bedrijfs
Wereldstations
oplossing van het mobiliteitsvraagstuk. Maatschappelijk
concessie zal een stimulans zijn voor een toekomstgerichte
activiteiten is gedaald van € 328 miljoen in 2008 naar
Het ontwikkelen en verlevendigen van stations en hun
verantwoord ondernemen is een integraal onderdeel van
aanpak van het vervoer op het hoofdrailnet. Daarbij is een
€ 161 miljoen in 2009. De winst over de verslagperiode
omgeving is de taak van NS Poort. Het bedrijf streeft daarbij
onze bedrijfsvoering. Ook de waardering van onze mede-
goede samenwerking tussen goed op elkaar ingespeelde
bedraagt € 116 miljoen (2008: 281 miljoen). Voorgesteld
naar een mix van wonen, werken, leren, winkelen en
werkers voor NS als werkgever is verder gestegen, zo blijkt
partijen in de spoorsector noodzakelijk. Een voorbeeld
wordt aan de aandeelhouder € 41 miljoen uit te keren als
recreëren. In 2009 is de bouw gestart van een groot ROC
in 2009 uit onafhankelijk onderzoek. Wij zijn zuinig op onze
hiervan is het Actieplan Spoor, gericht op een kwaliteits-
dividend en € 75 miljoen toe te voegen aan de reserves.
scholencomplex bij Den Haag Hollands Spoor en een wonin-
mensen en springen bewust om met onze middelen. Door
sprong via verbeteringen van de spoorinfrastructuur en
gencomplex bij station Amersfoort. Bij stations in Alphen a/d
verdere energiebesparing, beperking van de geluidsoverlast
onderzoek naar mogelijkheden voor hoogfrequente
Vooruitzichten
Rijn en Den Haag (Leidschenveen) zijn woningen opgeleverd
en door verantwoord om te gaan met onze afvalstroom
treindiensten. Hiertoe is door de overheid € 4,5 miljard
NS verwacht ook volgend jaar een lage reizigersgroei.
en bij station Breda een hotel- en kantorencomplex.
willen wij de belasting van onze bedrijfsvoering op klimaat
beschikbaar gesteld. NS is verheugd dat als onderdeel
De verwachting is dat de hogere werkloosheid als gevolg
De capaciteit van een aantal grote stations schiet door de
en milieu in de komende jaren verder verminderen. Voor
hiervan de € 1.400 miljoen extra dividend die op basis van
van de recessie zich in 2010 zal vertalen in een afname van
steeds grotere reizigersaantallen tekort. De stations Arnhem,
wat betreft energiegebruik en CO2-uitstoot hebben wij ons
onderzoek naar de vermogensstructuur van NS aan het
onze inkomsten uit het forensenverkeer. Op de korte
Breda, Den Haag Centraal, Rotterdam Centraal en Utrecht
vastgelegd op concrete doelstellingen. Wij streven naar
einde van het verslagjaar is uitgekeerd aan de aandeel-
termijn zijn daarom onze verwachtingen voor wat betreft
Centraal worden uitgebreid met reizigersvoorzieningen,
transparantie in de sfeer van people, planet en profit.
houder, in dit kader wordt benut. Daarmee is sprake van een
het resultaat uit onze activiteiten minder positief dan in
daarom vergroot en inclusief hun omgeving compleet
Wij zetten in dit jaarverslag een eerste stap met een
besteding ten behoeve van de spoorsector én dus van betere
voorgaande jaren. Kostenbesparing zal komend jaar
vernieuwd. NS steekt hier € 137 miljoen in. Op veel grote
rapportage volgens de internationale normen van de
reismogelijkheden voor onze klanten in de toekomst.
aandacht blijven vragen. Op langere termijn verwachten
stations groeperen wij ons aanbod in voor de klant overzich-
Global Reporting Index (GRI).
wij dat bij economisch herstel de vraag naar onze dienstver-
Grensverleggend
telijke ‘werelden’ rond bijvoorbeeld horeca, mode en media.
lening weer zal opveren.
Station Leiden fungeert hiervoor als proeftuin; in 2009 zijn
Begin december vertrok de speciaal door NS geregelde
Sinds januari 2010 is volgens Europese regels concurrentie
deze werelden op dit station ingericht.
Kopenhagen Express naar de internationale klimaattop in
in het internationale reizigersvervoer per spoor mogelijk.
Wij hebben er alle vertrouwen in dat wij er samen met onze
NS Poort vindt mogelijkheden om de stations te verbinden
Denemarken met aan boord de Nederlandse Kopenhagen-
De spoormarkt wordt daarmee nóg Europeser. Diverse
medewerkers in zullen slagen die opgaande lijn op te pakken.
met het sociaal en cultureel leven in de steden. In oktober
delegatie, onder leiding van minister Cramer van VROM.
grote bedrijven zijn nu al in meerdere landen actief. NS wil
Wij danken onze klanten voor hun vertrouwen en onze
was station Leiden vier dagen lang het podium voor gratis
In totaal reisden 200 deelnemers naar de conferentie,
in deze dynamische markt een slagvaardige internationale
medewerkers voor hun inspanningen in het afgelopen jaar.
theater, muziek, kunst en film. Het gratis Try Out festival
waaronder Tweede Kamerleden, directeuren van milieu
speler zijn. Via dochter NedRailways is NS reeds actief in
viel zeer in de smaak bij de stationsbezoekers.
organisaties en regionale bestuurders. Met de ‘Kopenhagen
Groot-Brittannië, Duitsland en Tsjechië. Onze Engelse
Utrecht, 16 februari 2010
In april werd voor het eerst een HEMA op een station
Express’ vroeg NS samen met het ministerie van VROM
vervoerders Merseyrail en Northern Rail behoren momenteel
De Directie
geopend. Het vertrouwde merk vult het huidige palet
aandacht voor de trein als duurzaam en comfortabel vervoer-
tot de best presterende van Groot-Brittannië. In mei heeft
aan winkels op stations goed aan. De komende jaren
middel. Met stimulering van CO2-vriendelijke vervoermid-
NedRailways een contract getekend voor de overname van
Ir A. Meerstadt MBA
zullen wij meer HEMA’s op grote NS-stations openen.
delen, zoals de trein, zal een belangrijke bijdrage aan een
busbedrijf Travel London, dat in handen was van het Britse
Drs M. Niggebrugge
In 2009 openden wij in Amsterdam en Utrecht de eerste
beter klimaat worden geleverd.
vervoerbedrijf National Express. Travel London verzorgt onder
Ir M.W.L. van Vroonhoven MBA
40
41
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van de directie
De kern van onze strategie Visie
Daarbij vragen overheden in het belang van klanten en
Strategie
krijgen door de Nederlandse samenleving. NS wil eveneens
Klanten reizen van deur tot deur. Zij willen tijdens deze reis
regionale ontwikkeling integrale vervoeroplossingen.
Onze koers - service voorop, kosten omlaag - heeft in de
blijven behoren tot de goede werkgevers van Nederland en
zo min mogelijk drempels en zo veel mogelijk gemak en
De verwachting is dat, mede door fusies en overnames,
afgelopen jaren sterk bijgedragen aan verbetering van de
ook in dat opzicht duurzaam ondernemen. Om te kunnen
comfort ervaren. NS wil daarom klanten voor hun hele reis
een klein aantal slagvaardige en ervaren multimodale
kwaliteit van onze activiteiten. Die koers blijft van kracht,
investeren in groei en kwaliteit is een rendement van 7%
van dienst zijn, door naast een comfortabele treinreis, ook
dienstverleners de Europese vervoermarkt gaat
ter versteviging van het fundament van de onderneming.
na belasting noodzakelijk.
een breed en gevarieerd aanbod van faciliteiten op stations
domineren. In de Nederlandse markt is dit al zichtbaar
Wij werken er hard aan om onze klantenkring ook in de
te bieden en goed aansluitende en snelle vervoermiddelen
aan grote Europese spelers als Arriva, Veolia en
toekomst te behouden en uit te breiden. Daarom streven wij
Thema’s voor de toekomst
voor voor- en natransport. De verschillende bedrijfsonder-
Transdev die hier regionale trein- en busconcessies
naar een excellente dienstverlening met een concurrerend
Met de geschetste strategie zetten wij de koers van de
delen van NS werken samen om de schakels in de reisketen
exploiteren.
kostenniveau, wat wij onder meer bereiken door de innovatie
afgelopen periode voort. Voor onze klanten vormen
en het ondernemerschap in het bedrijf te stimuleren. Bij dit
veiligheid en een veilig gevoel essentiële onderdelen van een goede dienstverlening. Veilig werken is randvoorwaarde
zo sterk mogelijk te maken. Ook worden samen met partners proposities ontwikkeld om de reis verder te
Ambitie
alles voelen wij ons nauw betrokken bij de samenleving en
vergemakkelijken.
Op basis van onze visie is het onze ambitie om een
zorgen wij voor een goede balans in belangen op het gebied
voor alles wat NS-medewerkers doen.
klantgedreven, Europese multimodale dienstverlener
van people, planet en profit.
Op basis van onze sterkten-zwaktenanalyse leggen wij de
De trein heeft zich de afgelopen tien jaar in hoog tempo
te zijn:
Vanuit onze thuismarkt slaan wij onze vleugels verder uit in
volgende actiethema’s als speerpunten voor de komende
ontwikkeld tot een modern en duurzaam vervoermiddel met
• K lantgedreven:
Europa. Met buitenlandse partners wisselen wij expertise uit
periode vast: • Klantgedreven
omdat wij weten wat klanten beweegt
een goed comfort- en serviceniveau. Met hun keuze voor de
en daarop inspelen met snelle en betrouwbare vormen
en verzilveren deze om onze Nederlandse klanten beter van
trein kiezen klanten ook voor duurzaamheid. Steeds meer
van vervoer, maar ook met een reeks diensten op en
dienst te zijn. Vanaf 2010 is het internationaal reizigers
rond mobiliteitsknooppunten.
vervoer per spoor vrijgegeven. Om in die liberaliserende
mensen in Nederland reizen daarom met de trein. NS levert met een groeiend aantal reizigers en met steeds aantrek-
• Europees:
omdat de internationale dimensie ons scherpt
Europese markt een rol van betekenis te kunnen blijven
dienstverlening: een klantgedreven NS
weet waar haar klanten echt behoefte aan hebben en stemt haar aanbod maximaal hierop af. • Kostenefficiency:
omdat de liberalisering van een markt
kelijker stationsgebieden een steeds grotere bijdrage aan
in ons innovatief vermogen en ons kosten- en kwaliteits-
spelen, is groei van zowel het grensoverschrijdende reizigers-
vrijwel altijd leidt tot een verhoging van de efficiëntie met
de duurzame mobiliteitsoplossingen die de Nederlandse
besef. Dit verschaft ons de schaalgrootte die nodig is
vervoer als onze dienstverlening in het buitenland een
meer of betere diensten voor hetzelfde geld, of hetzelfde
samenleving vraagt.
voor continuïteit in een competitieve en liberaliserende
essentieel onderdeel van onze strategie.
markt. Onze klanten bieden wij al een Europees
Het goed beantwoorden aan klantwensen en -behoeften
Ook in andere Europese landen is de trein in opmars. Op de
aanbod van bestemmingen. En wij kunnen ook elders
in complexe logistieke situaties is de kernkwaliteit van NS.
van duurzaamheid vanuit de eigen overtuiging dat
middellange afstand en rond stedelijke agglomeraties biedt
in Europa bijdragen aan de bereikbaarheid van steden
Met deze kwaliteit als basis ontwikkelen wij ons tot een
alleen duurzaamheid de basis vormt voor een goede
de trein een snel en milieuvriendelijk alternatief voor auto
en economische centra.
breder georiënteerde, multimodale dienstverlener. Door
continuïteit en winstgevendheid en omdat het bovendien
goede dienstverlening zullen wij meer klanten aan ons
aan het verwachtingspatroon van haar stakeholders
en vliegtuig.
• M ultimodaal:
omdat wij onze klanten en opdrachtgevers
pakket voor minder geld.
Ook Nederland profiteert hiervan, dankzij de aansluiting op
beter van dienst zijn door de totale reis van deur tot deur
binden. Langs deze weg zal het belang van de trein als
het Europese hogesnelheidsnet. Op Europees niveau
te vereenvoudigen en aantrekkelijker te maken.
duurzaam en comfortabel vervoermiddel in de samenleving
verwachten wij meer concurrentie, nu buitenlandse maat-
• D ienstverlener:
omdat in onze branche de service en
• Duurzaamheid:
NS neemt leiderschap op het gebied
tegemoetkomt. • Innovatie
en ondernemerschap: is voor NS een overkoepe-
toenemen. Met die publieke rol als basis willen wij de
lend onderdeel van de aanpak. Wij betrekken onze
schappijen zelfstandig - op grensoverschrijdende trajecten -
het gastheerschap de doorslag geven in het uiteindelijke
concessie voor het Nederlandse hoofdrailnet ook in 2015 en
medewerkers hier zo goed mogelijk bij en willen zo ook
binnenlandse reizigersdiensten mogen aanbieden.
oordeel van onze klanten.
daarna blijven uitvoeren. Wij streven ernaar deze gegund te
sneller en slagvaardiger worden.
Groei en winstgevendheid in Europees perspectief
Op basis van onze sterkten-zwaktenanalyse ondernemen wij de volgende acties:
DSB
13
Kansen
Bedreigingen
• Klant wil deur-tot-deuroplossingen • Trein is comfortabel en duurzaam • Europees reizigersvervoer liberaliseert
• Kapitaalkrachtige multimodale concurrenten in thuismarkt
Sterkten
Acties
Acties
• Toenemend treinaandeel in mobiliteitsmarkt • Reizigersvervoer in samenhang met knoop puntontwikkeling (in dichtbevolkte regio’s)
• Concurrentiekracht op basis van duurzaamheid positioneren • Marktpositie in Europa versterken
• Marktpositie in multimodale thuismarkt versterken • Breed dienstenpakket aansluitend bij klantbehoeften aanbieden
Zwakten
Acties
Acties
• Rendement op reizigersvervoer • Implementatiesnelheid • Kritische schakels in de reis van de klant
• Verbreden van productenportfolio • Versterken van partnerships • Werken aan service, gastheerschap, versnelling en vernieuwing
• Verlagen kosten • Verhogen kwaliteit en productiviteit
X-as Omzetgroei periode 2004 - 2008 (%) Y-as Operationeel resultaat 2008 (EBIT als % van de omzet)
15
Nevenstaande figuur plaatst zowel groei als winstgevendheid van NS in Europees
11
perspectief. De grootte van de bol geeft de omvang van de omzet van ieder
SNCF
bedrijf weer, de (niet-grijze) kleur of het (ook) in Nederland actief is.
SJ Arriva
NS
7
FirstGroup
5
Go-Ahead 3
balans van een bedrijf tussen winst gevendheid en groei. Alle bedrijven
winstgevende groei laten zien.
Deutsche Bahn
National Express
De hoogte is een indicator voor de
hebben in de periode 2004-2008
Stagecoach
9
SBB
1 X-as
Keolis
NSB Transdev
Veolia
Trenitalia
0
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
-1
-3
Y-as
Niet actief in Nederland
170
230 240
250
42
43
NS Jaarverslag 2009
Verslag van activiteiten Met de start van Fyra en Thalys op de HSL-Zuid en de ingebruikname van de OV-chipkaart zetten wij in 2009 belangrijke stappen voorwaarts. Ondanks de recessie was er toch reizigersgroei, maar de resultaten bleven achter bij vorig
Bijna vier op de vijf NS-klanten (78%) beoordeelde in 2009 onze prestaties met een 7 of hoger. Twee jaar geleden
ruim 70% van de reizigers een 7 of hoger.
van deze situatie ondervonden; voor ons reden om dit ring van basissystemen die de productie van actuele Het percentage gereden treinen was in 2009 met 98,0%
reisinformatie mogelijk maken. Wij blijven zoeken naar
lager dan in 2008 (98,7%). In 2010 wil NS laten zien dat een
nieuwe mogelijkheden om de actuele reisinformatie zo snel mogelijk bieden wij individueel maatwerk.
om een zogenoemde procesindicator, bijvoorbeeld het
intercity Lelystad-Schiphol op een van de drukste baan-
percentage treinen dat op tijd rijdt.
vakken (Amsterdam Zuid-Schiphol-Hoofddorp) is daar een
De internetsite van NS vervult een belangrijke rol bij de
mooi voorbeeld van. Met grote stationsverbouwingen in
reisvoorbereiding thuis. Je kunt er nu makkelijker een
Amsterdam, Arnhem, Utrecht en Rotterdam zullen komend
compleet reisadvies opvragen van begin- tot eind
jaar minder sporen beschikbaar zijn dan in 2009. Ook dat
bestemming. De Reisplanner op de website geeft sinds
maakt de in het Vervoerplan 2010 afgesproken doelstel-
afgelopen voorjaar de actuele vertrektijden weer. Het
lingen ambitieus: 93% van de treinen moet in 2010 op tijd
reisadvies wordt tot op de minuut nauwkeurig getoond,
rijden volgens de vijfminutennorm. Volgens het plan moet
inclusief de actuele vertrek- en aankomstsporen. De NS
in 2010 ook minimaal 51% van de klanten een 7 of hoger
Widget, waarmee bedrijven de NS reisplanner, vertrektijden
geven voor ‘op tijd rijden.’
en storingen in hun eigen website kunnen opnemen zonder
lijn zien. Klanten oordelen onder andere positiever over de 80% 78%
treinen. Ook de informatie in de trein en op het station 75%
76%
70%
naar NS.nl te gaan, is tevens voorzien van actuele informatie.
Klantoordeel op tijd rijden
reispatroon kennen en eigen verwachtingen koesteren ten 65%
Dit is onder andere nuttig voor organisatoren van evenementen die de bereikbaarheid met de trein onder de
% rapportcijfer 7 of hoger
aandacht willen brengen van hun klanten. Het klantoordeel
verschillend over onze dienstverlening. Per jaar reizen 9 miljoen mensen een keer of vaker met de trein. Van dit totaal vormt het sociaal-recreatieve segment de grootste groep (6,4 miljoen). In deze groep beoordeelt zelfs 81% onze dienstverlening met een 7 of hoger. Zakelijke
In 2009 heeft NS vooral geïnvesteerd in de verdere verbete
en duidelijk mogelijk bij onze klanten te krijgen; waar
% rapportcijfer 7 of hoger
aanzien van de dienstverlening van NS. Zij oordelen ook
situaties, van voorbereiding van de reis tot aankomst, geeft
uitgevallen treinen. De reizigers hebben zeer veel overlast
treinen en snelle reistijden. De nieuwe, 10 minuten snellere,
vrijwel alle aspecten van de dienstverlening een stijgende
Wij onderscheiden vier klantgroepen die elk een eigen
was 53%. Voor wat betreft de reisinformatie in niet-verstoorde
riode met een reeks infra- en materieelstoringen en vele
blijvend hoge betrouwbaarheid samen kan gaan met extra
Algemeen oordeel
wordt steeds beter gewaardeerd.
is hiervan nog nauwelijks geprofiteerd door een sneeuwpe-
bepaald kwaliteitsaspect. In sommige gevallen gaat het
- in 2007 - was dit nog 70%. De prestaties van NS laten op
punctualiteit en voelen zich veiliger op de stations en in de
op het station (56%) als in de trein (55%). Ons doel voor 2009
samen met ProRail te evalueren en hieruit lering te trekken.
jaar, terwijl wél sprake was van de hoogst gemeten klantwaardering ooit.
Focus op de klant
reistijd verkort, soms met meer dan 5 minuten. In december
60% 2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
over de informatie die thuis beschikbaar is, is hoog: 85% van
2009 totaal
56%
55% % per kwartaal % gemiddeld per jaar
klanten (segment van zo’n 700.000 klanten) waarderen onze dienstverlening ook beter dan gemiddeld (79%). Het
Op tijd rijden
woon-werksegment bestaat uit ongeveer 730.000 klanten.
Het percentage treinen op het hoofdrailnet dat in 2009
Zij gebruiken de trein zeer frequent en tellen dan ook
binnen de internationale vijfminutenmarge op tijd kwam,
zwaar mee in het totale cijfer. 77% van deze groep beoor-
was met 92,8% iets lager dan in 2008 (93,0%).
deelt de dienstverlening met een 7 of hoger. 75% van de
Ook nam het aantal korte vertragingen toe ten opzichte
scholieren en studenten geeft ons een 7 of hoger.
van 2008: op basis van de drieminutennorm is sprake van een lichte daling van de punctualiteit van 86,8% naar
onze klanten gaf hiervoor een 7 of hoger. In 2010 wordt op internet een grafische spoorkaart van Nederland geïntroduceerd. Hierop wordt actuele storings
54% 50%
informatie visueel weergegeven, inclusief omreisadviezen.
45%
Klanten hebben tijdens hun reis steeds meer behoefte aan actuele en individuele reisbegeleiding op maat. NS wil een 2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
2009 totaal
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
zo groot mogelijke gebruikersgroep bereiken via mobiele diensten. Zo bestaat de mogelijkheid om de meest actuele reisinformatie op te vragen op de mobiele telefoon via mobiel.ns.nl. Daar kunnen actuele vertrektijden, informatie over werkzaamheden en een actueel reisadvies vanaf het
Onze vijf hoofddoelstellingen voor kwaliteit en de ambities
86,6%. Na een slechte start van de nieuwe dienstregeling
voor groei op het Nederlandse hoofdrailnet zijn opgenomen
2009 zijn stapsgewijs enkele knelpunten opgelost.
Informatie verstrekken en service verlenen
vertrekstation worden opgevraagd. Daarnaast is de Reis-
in het Vervoerplan. De minister van Verkeer en Waterstaat
Vanaf medio 2009 tot de winterperikelen van december
Onze klanten zijn steeds meer tevreden over de reisinforma-
planner Xtra in 2009 ontwikkeld: deze biedt persoonlijke
moet instemmen met dit plan, dat wij jaarlijks opstellen.
vertoonde de punctualiteit weer een sterk opgaande lijn.
tie voor en tijdens de reis. Dit is onder andere terug te zien
reisinformatie via een applicatie die je kunt downloaden
Alle doelen in het plan zijn vertaald in een minimaal te
Deze verbetering werd helaas tenietgedaan in de laatste
in de positieve trend van het klantoordeel over reisinforma-
op je mobiele telefoon. Zo kunnen klanten hun reis laten
behalen output. Deze worden in de regel uitgedrukt in het
twee weken van het jaar. Met de dienstregeling 2010 – in-
tie bij verstoringen. Een meerderheid van onze klanten gaf
monitoren, favoriete reizen opslaan en een actueel ‘van
percentage klanten dat een 7 of hoger geeft voor een
gevoerd op 13 december 2009 - is op bepaalde routes de
een 7 of hoger voor de informatie bij ontregelingen - zowel
deur-tot-deur’-advies krijgen.
44
45
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van activiteiten
Afgelopen jaar hebben wij diverse verbeteringen door
het vervolg van hun reis. Wij hebben in 2009 diverse
geweldsbevoegdheid (BOA GB). Na een proefperiode van
Om de samenwerking tussen medewerkers van de spoorweg-
gevoerd met betrekking tot reisinformatie op stations.
concrete verbeteracties doorgevoerd om deze belofte te
een jaar worden vanaf eind 2009 alle BOA-medewerkers
politie en NS soepel te laten verlopen, is een gedragscode
Zo is de verstaanbaarheid van de omroepinstallaties
realiseren. Enkele voorbeelden:
service en veiligheid, na opleiding en beëdiging, uitgerust
opgesteld. Kern van het document is dat medewerkers bij
verbeterd. Storingen in de reisinformatiemiddelen op
• Afspraken
met handboeien. Met dit hulpmiddel kan een verdachte
operationeel optreden met elkaar omgaan als directe
de kleinere stations zijn in 2009 sneller verholpen. Verder
cateraars om onze klanten bij langdurige stremming ook
gecontroleerd worden veiliggesteld waardoor een veilige
collega’s. Uiteraard binnen de wettelijke kaders. De betrokken
komen in de loop van 2010 digitale informatieschermen
op kleinere stations en in gestrande treinen gratis drinken
situatie ontstaat voor klant, medewerker én verdachte.
NS-medewerkers worden geïnformeerd over hoe te handelen
op de perrons en in de stationshal. Deze zijn met positief
aan te bieden. Dit in aanvulling op de al bestaande
Tegelijkertijd krijgen de medewerkers bevoegdheid voor
als zij in aanraking komen met politie, justitie en inspectie.
resultaat getest in Amersfoort en omstreken.
praktijk van gratis koffieverstrekking op grotere stations.
identiteitsfouillering waardoor tussenkomst van politie
Op meer dan de helft van de NS-stations is nu een
hiervoor kan verminderen.
met lokale horecaondernemers en mobiele
Naar aanleiding van geweld tegen medewerkers van service
Onze nieuwe sprinters zijn al voorzien van actuele reis
faciliteit beschikbaar waar in 2009 zo’n 220.000 gratis
informatie mogelijkheden. In 2009 is veel zorg besteed aan
koppen koffie/thee aan gedupeerde reizigers zijn
Klantoordeel sociale veiligheid
aangeboden.
% rapportcijfer 7 of hoger
het vakmanschap van treinpersoneel door trainingen op het gebied van reisinformatie. Hun teammanagers zijn via seminars meegenomen in de laatste reisinformatie-ontwikkelingen.
• H et
plaatsgevonden tussen vakbonden, ondernemingsraad en NS. Dit heeft geleid tot lokale maatregelen waaronder een handhavingsarrangement met de gemeente. Een
opknappen van wachtvoorzieningen op de kleinere
stations zodat reizigers ook daar bij een verstoring
80%
• Vrijwillige
inzet van NS-stafmedewerkers en -managers
78%
78%
comfortabel kunnen wachten.
Klantoordeel informatie bij ontregelingen
& veiligheid op station Almere Centrum heeft overleg
75%
56%
55%
persoonlijke aandacht. Hiermee zijn snel extra mede-
medewerkers service & veiligheid met 54 fte. Deze medewerkers worden ingezet vanuit de standplaatsen Amsterdam, Utrecht en Rotterdam en zijn vanaf het eerste kwartaal van
tijdens een verstoring voor reisinformatie-op-maat en
% rapportcijfer 7 of hoger
landelijke maatregel is het vergroten van de capaciteit van de
70%
2010 beschikbaar.
65%
In het voorjaar is op initiatief van een aantal ministeries de
werkers beschikbaar. • A ls
54% 50%
het oponthoud lang duurt, bieden wij (financiële)
Taskforce Veiliger Openbaar Vervoer in het leven geroepen.
compensatie via de regeling Geld terug bij vertraging.
45%
In het Vervoerplan van 2010 is als doel opgenomen dat minimaal 53% van de klanten een 7 of hoger geeft voor
40%
informatie bij ontregelingen op het station en in de trein.
2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
2009 totaal
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
Hierin zijn naast alle betrokken ministeries ook alle disciplines van het openbaar vervoer en justitie vertegenwoordigd. De opdracht voor de Taskforce was met maat regelen te komen om incidenten tegen werknemers in het openbaar vervoer terug te dringen. Implementatie van
Bijdragen aan de sociale veiligheid
De Veiligheidscentrale NS regisseert de inzet van de service-
maatregelen zoals aanpassing van wetgeving ten aanzien van
Onze klanten voelen zich in de trein en op het station
en veiligheidsteams en beveiligers op de dag, roept waar
reis- en verblijfsverboden en uitbereiding van bevoegdheden
veiliger. Inmiddels waardeert 78 % van onze reizigers de
nodig overheidshulpdiensten in en ondersteunt de eerstelijns-
worden in 2010 verder uitgewerkt.
veiligheidsbeleving met een 7 of hoger. In 2008 was dit nog
medewerker met informatie. Maandelijks komen er zo’n
77,5% en in 2007 76%. Dit is de gemiddelde waardering.
3.900 meldingen binnen waarvan 1.500 assistentieaanvragen
Al eerder waren wij samen met ProRail, gemeenten en politie
Klantoordeel aanspreekbaarheid servicemedewerker
‘s Avonds is de veiligheidsbeleving van reizigers lager
van NS-medewerkers, waarna de veiligheidscentrale de
begonnen met het verbeteren van het toezicht via camera’s
% rapportcijfer 7 of hoger
dan overdag.
ondersteuning regelt. De veiligheidscentrale mag direct
op en rond de grootste stations en uitwisseling van deze
persoonsgegevens van zwartrijders raadplegen in de
beelden tussen de betrokken partijen.
De aanwezigheid van service-& alarmzuilen op de stations
Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Dit scheelt tijd en
Door digitalisering wordt nu de kwaliteit van de beelden
vergroot het veiligheidsgevoel van reizigers. 7x24 uur
bespaart de spoorwegpolitie werk.
verbeterd. In de loop van 2010 wordt gestart met het
2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
2009 totaal
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
65% 62%
opzetten en inrichten van een centrale landelijke ruimte
is er op deze manier op bemenste en onbemenste
60%
voor cameratoezicht.
stations contact mogelijk met een medewerker van de
Door de inzet van service- en veiligheidsteams en de activi-
55%
Servicecentrale.
teiten van de veiligheidscentrale kan de (spoorweg)politie
50%
Het totaal aantal door medewerkers via de Railpocket
de openbare orde op en rond het spoor en aanpak van
via het zogenaamde skimmen van kaartautomaten te
gemelde incidenten (van bijvoorbeeld verbaal of fysiek
specifieke problemen.
voorkomen. In 2009 is een veilige pasinvoer ontwikkeld,
geweld) is in 2009 licht gedaald van 7.781 naar 7.431.
Ook in 2009 is er weer veelvuldig samengewerkt met de
een schuif waar je de bankpas eerst moet inleggen voordat
Het ontbreken van een geldig vervoerbewijs blijft de
Dienst Spoorwegpolitie, zowel bij (internationale) voetbal-
je hem in de automaat schuift. Alle kaartautomaten zijn
belangrijkste oorzaak van incidenten (45%). Het
wedstrijden, als op het nachtnet. De surveillances hier leveren
nu voorzien van zo’n pasinvoer en daarmee zo goed als
aanspreken van reizigers op hun gedrag zorgt voor
een zorgbarend aantal processen-verbaal op en tonen aan
onmogelijk te skimmen.
19% van het aantal incidentmeldingen. Sinds 2008 leveren
dat vooral op donderdagavond en in het weekend in ieder
Klanten voor wie de reis niet volgens plan verloopt,
speciale service- en veiligheidsteams direct ondersteuning
geval de veiligheidsbeleving en in veel gevallen ook de
Het crisismanagement van NS heeft in 2009 een aantal
moeten altijd geholpen worden. Wij willen hen bijtijds de
aan medewerkers in problemen. Leden van deze teams zijn
feitelijke veiligheid van onze klanten en medewerkers in de
oefeningen gehouden die hebben bijgedragen aan verdere
juiste reisinformatie verschaffen en hen ondersteunen bij
allen bijzonder opsporingsambtenaar en hebben een
nachtelijke uren onder druk staat.
professionalisering. Ook de voorbereiding van NS op de
59%
zich meer richten op haar kerntaak: handhaving van
2008 totaal
2009 1 kwartaal e
2009 2 kwartaal e
2009 3 kwartaal e
2009 4 kwartaal e
2009 totaal
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
NS zoekt voortdurend naar oplossingen om betaalpasfraude
46
47
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van activiteiten
grieppandemie speelde hierbij een rol. In 2010 wordt een
die 40 kilometer per uur of langzamer rijden automatisch
Klantoordeel zitplaatscapaciteit in de spits
Doel in het Vervoerplan 2010 is dat minimaal 70% van
oefenbeleidsplan opgesteld voor de aankomende jaren
worden geremd bij het naderen van een rood sein dat met
de klanten het aantal plekken in de trein met een 7 of
deze nieuwe techniek is uitgerust.
% rapportcijfer 7 of hoger
zodat ook op de langere termijn de gewenste resultaten en paraatheid geborgd zijn.
Deze technische maatregel leidt tot een verdere reductie
hoger waardeert.
75%
van het risico van roodseinpassages. Samen met de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding
70%
en andere partijen in het openbaar vervoer zijn in het
In 2010 zal NS Reizigers verdere maatregelen nemen om het
afgelopen jaar oefeningen gehouden om de samenwerking
risico van roodseinpassages te reduceren. Daarnaast blijft
met derden, de informatiestromen, procedures en maat
vermindering van het aantal gewonden een belangrijk
regelen te toetsen en te evalueren.
aandachtspunt. In het kader van deze doelstellingen wordt
71%
70%
Zorgen voor schone treinen en stations In 2009 voerde NS Poort met ProRail, Stichting Nederland Schoon en de overige OV-bedrijven campagne om duidelijk te maken dat zwerfafval niet in het openbaar vervoer
65%
thuishoort. Onder het motto ‘Doe het station je afval niet cadeau’ hebben wij onze reizigers ook gevraagd om hun
60%
intensief samengewerkt met ProRail.
afval in de afvalbak te werpen. In juli sloot NS Poort nieuwe
Helaas is NS in 2009 weer vaak geconfronteerd geweest
schoonmaakcontracten af voor 218 stations. Het gaat 2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
2009 totaal
met zelfdodingen. Naast de gevolgen voor de nabe-
Bedrijfsongevallen
staanden, veroorzaakt dit veel trauma’s bij onze machi-
In 2009 is binnen de Groep 0,05% van het ziekteverzuim
nisten en conducteurs en leidt dit tot een flinke schadepost
veroorzaakt door bedrijfsongevallen. Ons veiligheidsbeleid
op materieel en een negatief effect op de punctualiteit.
is er mede op gericht om het aantal bedrijfsongevallen te
Om de treinenloop weer snel op gang te krijgen, is in
beperken. Het totaal aantal ongevalmeldingen met verzuim
in dienst moesten worden gehouden. Vanaf half december
tegenover 56% van onze klanten vorig jaar.
2009 een project gestart om de gevolgen voor NS onder
tot gevolg is gedaald van 185 in 2008 naar 123 in 2009.
2009 zijn de sprinters weer ingezet in de reizigersdienst.
Voor de reinheid van de treinen geeft 55% van de reiziger
de aandacht te brengen bij alle partijen die bij het proces
Berekend per miljoen gewerkte uren (LTI-norm) is sprake
betrokken zijn.
van een daling van 7,5 naar 2,1 meldingen. Het aantal
In 2009 zijn 25 nieuwe dubbeldeksintercitytreinen van het
cijfers in 2007 en 2008 waar wij resp. 53% en 54% scoorden.
verzuimdagen dat met de bedrijfsongevallen is gemoeid,
type VIRM-4 in gebruik genomen (100 rijtuigen met in
Eind 2008 hebben wij het Innovatieplatform en de Cleaning
In het Vervoerplan 2010 is als doelstelling opgenomen dat
is gestegen van 2.688 ultimo 2008 naar 4.798 ultimo 2009.
totaal 9.600 zitplaatsen). Met deze dubbeldekkers was het
Counsel opgericht, waar wij gezamenlijk met schoonmaak-
minimaal 77 % van de klanten de sociale veiligheid met
Dat houdt verband met de toegenomen ernst van de
mogelijk om 262 rijtuigen die laag scoorden in het klant
bedrijven zowel de technische reinheid van het materieel,
een 7 of hoger waardeert.
ongevallen.
oordeel vervroegd aan de kant te zetten.
als het klantoordeel van dezelfde treinen onderzoeken.
Spoorwegveiligheid
Voldoende vervoerscapaciteit creëren
Modernisering
het reinigingsproces meer aangepast aan de klantwensen.
De trein is een van de veiligste vervoermiddelen.
De klanttevredenheid over voldoende plek in de treinen
In 2009 zijn ook de laatste sprinters van het wat oudere
NedTrain is verantwoordelijk voor het oordeel van de
Ongevallen op het spoor zijn zeldzaam, zo blijkt ook uit
tijdens de spits stijgt: 71% van de reizigers geeft hiervoor
type SGM gemoderniseerd. Alle 240 SGM-rijtuigen worden
reiziger over de reinheid van de treinen.
internationale vergelijkingen. In de top-10 van veiligste
het cijfer 7 of hoger, tegen 70% in 2008. Gemiddeld
nu ingezet op diverse trajecten in het land. Verder is in
spoorweglanden staat Nederland op de vijfde plaats en
over de dag is de score nog beter: 77% van de reizigers
2009 besloten tot een extra order voor 154 nieuwe
Klantoordeel reinheid treinen en stations
binnen Nederland levert NS een beste prestatie.
beoordeelt de beschikbare capaciteit met een cijfer 7
sprinterrijtuigen. Hiermee zal het aantal op termijn
% rapportcijfer 7 of hoger
Een gedegen en innovatief beleid heeft ook in 2009 weer
of hoger.
uitkomen op 648 stuks.
geresulteerd in goede veiligheidsresultaten. Het aantal
De lichte reizigersgroei wisten wij in 2009 op te vangen met
De modernisering van intercitytreinen van het type
roodseinpassages is enigszins gedaald ten opzichte van het
een efficiëntere materieelinzet waardoor de bezettings-
Koploper is in volle gang. Eind 2009 zijn 74 van de 87
niveau van 2008. Gelukkig hebben zich ook in 2009 geen
graad van de treinen is gestegen (in de spits van 37% naar
stellen gemoderniseerd. De laatste 13 stellen worden in
dodelijke ongevallen voorgedaan, wel zijn er in 2009 enkele
38%) zonder dat de kans op een zitplaats daardoor omlaag
2010 afgeleverd. Verder is besloten om ook 200 rijtuigen
reizigers licht gewond geraakt bij botsingen en ontspo-
ging. Per saldo is de kans dat de reiziger in elk geval een
van het type ICM-IV te moderniseren. Een eerste treinstel
ringen. Bij het onderzoek naar deze ongevallen is de
sta- of zitplek vindt in de trein met 99,2% gelijk gebleven
is in december 2009 door NedTrain opgeleverd. De revisie
Inspectie van Verkeer en Waterstaat betrokken. Het aantal
aan vorig jaar.
van de resterende rijtuigen loopt door tot en met 2011.
gewonden als gevolg van incidenten tijdens het vertrek-
De vernieuwing en modernisering van onze treinen levert
Tot slot begint in 2010 de modernisering van 250 bestaande
proces vertoont een dalende lijn.
niet alleen extra zitplaatsen op, ze heeft ook een belangrijk
dubbeldeks- en motorrijtuigen van het type DDAR.
positief effect op het oordeel van de klant over onze
Ook in de vier treinen van Fyra op de HSL-Zuid zetten wij
In 2009 werd de totale veiligheidsperformance van
dienstverlening. Wij blijven dan ook fors investeren in
geheel gemoderniseerde intercitytreinen in, die worden
NS Reizigers opnieuw door de Inspectie van Verkeer en
sprinters en intercity’s.
getrokken door nieuwe locomotieven. Verder is het
Vernieuwing
om te kunnen rijden over de HSL-Zuid en worden
In het Vervoerplan 2010 staat als doelstelling dat minimaal
positief resultaat opgeleverd. Voorts is de verbeterde
In 2009 zijn 13 nieuwe sprinters (met in totaal 66 rijtuigen)
alle Thalystreinen momenteel gemoderniseerd.
55% van onze klanten de reinheid van treinen en stations
versie van het treinbeïnvloedingsysteem ATB ingevoerd bij
van het type SLT in dienst gesteld. Onder andere door
Eind 2009 waren tien treinen gereed; de resterende
met een 7 of hoger waardeert.
ruim 1.000 seinen in Nederland en in vrijwel alle treinen van
softwareproblemen zijn deze stellen in het verslagjaar
volgen begin 2010.
NS Reizigers. Resultaat van dit systeem is dat ook treinen
slechts beperkt ingezet, waardoor meer oudere stoptreinen
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
hierbij om langetermijncontracten met ambitieuze kwaliteitsafspraken om de doelstelling voor het klant oordeel reinheid te behalen. 58% van onze klanten geeft een zeven of hoger voor de schoonmaak van stations
ons nu een 7 of hoger, een stijging ten opzichte van de
Dit heeft in 2009 geleid tot nieuwe inzichten. Zo wordt
57% 55%
55%
50%
45%
2008 totaal
2009 1e kwartaal
2009 2e kwartaal
2009 3e kwartaal
2009 4e kwartaal
2009 totaal
% per kwartaal % gemiddeld per jaar
beveiligingss ysteem van 20 Thalystreinen aangepast
Waterstaat beoordeeld in het kader van de verlenging van het veiligheidsattest. Deze inspectie heeft een
60%
48
49
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van activiteiten
Ontwikkeling van de dienstverlening
Op basis van de evaluatie en resultaten van de proef zullen
In samenwerking met Q-Park biedt NS treinreizigers korting
voor elektrische fietsen. De enorme behoefte aan extra
op de tarieven van parkeerterreinen en -garages bij stations.
stallingplaatsen noopt tot extra maatregelen. In samen-
NS en KNV de vervolgstappen bepalen, waaronder de mogelijk
In dit hoofdstuk belichten wij enkele ontwikkelingen die
Met de toename van het aantal betaalde P+R parkeerplaatsen
werking tussen ProRail, Verkeer en Waterstaat, NS en de
heden voor landelijke introductie.
erop gericht zijn de dienstverlening in Nederland verder
is ook het gebruik in 2009 met meer dan 4% toegenomen ten
Fietsersbond is inmiddels het initiatief genomen voor een
te ontwikkelen en ook nieuwe diensten aan te bieden.
opzichte van 2008. Ook is bekeken bij welke stations er extra
vervolg op het programma Ruimte voor de Fiets (2012-2020).
In 2009 is de eerste stap gemaakt met diensten voor keten
parkeerplaatsen moeten komen. Om deze parkeerbehoefte
Het ministerie van Verkeer en Waterstaat zal medio 2010
mobiliteit op de OV-chipkaart. Op acht P+R terreinen kunnen
Reizen van deur-tot-deur
op te lossen is in 2009 in samenwerking met het Ministerie
met een plan hiervoor komen.
NS abonnementkaarthouders hun parkeerkorting direct
Een samenhangende reis van deur-tot-deur is voor ons een
van Verkeer en Waterstaat, provincies en gemeenten in het
NS Fiets heeft in 2009 succesvol geëxperimenteerd met
verrekend krijgen met hun NS OV-chipkaart. In de komende
belangrijk aandachtspunt. Wij willen onze klanten ook in
kader van het Actieplan Groei op het Spoor gestart met de
een strippenboekje voor tien keer stallen en met een
jaren wordt dit uitgebreid naar alle betaalde P+R terreinen.
de reis van en naar het station goed van dienst zijn, zowel
uitbreiding en verbetering van P+R. Ook de bewegwijzering
‘Stallen-Op-Pas’-formule waarmee klanten met een
Ook is het onze inzet om OV-fiets, Greenwheels en de stal-
met de juiste reisinformatie, als met goede parkeer- en
op en rond stations krijgt in dit kader aandacht.
abonnement hun fiets op rekening kunnen stallen.
lingen van NS Fiets voor abonnementkaarthouders in 2010
in vervoersmodaliteiten zal ook nieuwe klanten over de
40% van de treinreizigers komt per fiets naar het station.
Om het fietsgebruik te stimuleren, ontwikkelen wij ook samen
functioneert, komen deze diensten voor meer klanten en
drempel trekken.
Goede stallingfaciliteiten zijn daarom essentieel. In totaal zijn
met gemeenten nieuwe stallingconcepten. Zo kunnen onze
OV-chipkaarthouders beschikbaar.
er ruim 320.000 stallingplaatsen beschikbaar voor klanten,
klanten in Amersfoort nu de fiets neerzetten in de geauto-
Via de NS website en via OV-reisinformatie kan iedereen zijn
waarvan 115.000 bewaakt. ProRail en de regionale overheden
matiseerde stalling; in Groningen kunnen zij in het weekeinde
Als resultaat van de pilot NS Easy drive - met de Smart als
reis thuis plannen. In één oogopslag zijn alle aansluitingen,
investeren in meer en betere fietsenstallingen.
gratis terecht.
natransportmiddel - kunnen zakelijke reizigers met een
vervoersketenvoorzieningen en looproutes rond stations
NS Fiets biedt hier de gelegenheid om de fiets veilig, droog
zichtbaar. Dit vergemakkelijkt de keuze voor een OV-reis
en snel te stallen. De bewaakte stallingen zijn toegankelijk
In 2009 zijn wij samen met het ministerie van Verkeer en
auto’s bij stations hiertoe gaat voorzien van NS-logo’s.
op maat. De reisinformatie over het stads- en streekvervoer
van de eerste tot de laatste trein. In totaal zijn nu 48 stal-
Waterstaat begonnen met het terugdringen van fietsen die
Dit betekent dat zo’n 1.200 auto’s, verspreid over 85 stations
is in de NS-reisplanner op onze website geïntegreerd.
lingen voorzien van een geautomatiseerde toegang. In 2010
lange tijd ongebruikt rond stations staan, de zogenoemde
door het hele land, ter beschikking staan van zakelijke
zullen vrijwel alle stallingen open zijn van de eerste tot de
weesfietsen. Een structurele aanpak van weesfietsen zal in
NS-klanten.
Onze servicemedewerkers geven graag informatie over
laatste trein. Een tijdelijke uitzondering vormen stallingen
de toekomst randvoorwaarde zijn voor investeringen van
treinen, bussen, trams en metro. Buschauffeurs die in
die later worden opgeleverd vanwege de verbouwing of de
Verkeer en Waterstaat in fietsenstallingen bij stations.
Uitbreiding dienstregeling
Rotterdam en de drie noordelijke provincies werken voor
nieuwbouw van een station.
Samen met vijftien gemeenten wordt nu een aanpak
Een belangrijke vernieuwing in 2009 vormt de dienstregeling
hiervoor ontwikkeld.
van NS Hispeed met Fyra en Thalys over de HSL-Zuid. Bij NS
toegankelijk te maken met de OV-chipkaart. Als dit goed
stallingfaciliteiten. Uitbreiding van de keuzemogelijkheden
onze (49%) deelneming Qbuzz, verstrekken ook trein
NS-Business Card voortaan terecht bij Greenwheels, dat zijn
informatie. Op zeven stations in Noord-Holland en op
Ook zijn in 2009 afspraken gemaakt door ProRail en betrokken
station Almere is inmiddels informatie over treinen op
overheden over verdere verbetering en uitbreiding van de
OV-fiets heeft fietsverhuur als hoofdactiviteit en die ontwikkeld
groei van de afgelopen jaren de frequentie van de trein-
borden bij busstations te vinden. Het voornemen is om die
fietsenstallingen bij stations. Dit heeft geleid tot zo’n 20.000
tot dé flexibele huurfiets van Nederland. OV-fiets is in aantallen
diensten op specifieke trajecten verhoogd. Op trajecten met
borden in de komende jaren in samenwerking met lokale
extra stallingplaatsen. Eind 2009 heeft NS Fiets samen met
ritten met 40% gestegen en in twee jaar tijd bijna verdubbeld.
afnemende vraag is sprake van uitdunning. Bij veranderingen
overheden neer te zetten op vijftig grote stations in
ProRail een begin gemaakt met het verbeteren van 70 fietsen-
De groei vond zowel op de zakelijke markt als op de consu-
in de ontwikkeling van de dienstregeling nemen wij specifieke
Nederland. In samenwerking met de provincie Noord–Holland
stallingen. Voorbeelden van deze verbeteringen zijn:
mentenmarkt plaats. In 2009 hebben de OV-fietsabonnees
behoeften van regionale overheden zo veel mogelijk mee.
nemen wij begin 2010 in Hilversum een proef met actuele
nieuwe uitschuifbare fietsenrekken, een schilderbeurt,
ruim 670.000 fietsritten afgelegd, tegenover 480.000 ritten
Indien regionale wensen niet rendabel op eigen kracht kunnen
businformatie in de stationshal.
nieuwe verlichting en het aanbrengen van oplaadpunten
in 2008. Het aantal klanten is gegroeid van 51.000 in 2008
worden uitgevoerd, worden er aanvullende contracten met
naar 67.000 in 2009. Ook wordt het voor abonnees steeds
regionale overheden gesloten.
makkelijker om een OV-fiets te huren: al op 200 locaties is
De betrouwbaarheid van de dienstregeling is ondanks
de OV-fiets verkrijgbaar. Op acht daarvan zijn sinds 2009 ook
het toegenomen aantal treinen op peil gebleven. De extra
elektrische scooters te huur.
intercity’s tussen Arnhem en Nijmegen en de extra stop-
De reis van de klant en de rol van de bedrijfsonderdelen en deelnemingen en n tie ta ide n re ië O r orb e vo
NS Reizigers NS Hispeed 9292ov
n te gs p n n a o tio t v en ta O n c ht t i o n ts e a h w t st a ar Na he
OV-fiets RegiolinQ Syntus Qbuzz NS Poort
NS Reizigers NS Poort Servex NS Hispeed
In
a st en
en
pp ek r tr ve
NS Reizigers NS Poort RegiolinQ Syntus NS Hispeed
De
tr
r e in
NS Reizigers NedTrain RegiolinQ Syntus NS Hispeed
ei
s
en pp t ta ms s er ko O v aan n e
NS Reizigers NS Poort Servex NS Hispeed
n va en n t tio rla Ve t sta e h
NS Poort
De bedrijfsonderdelen en deelnemingen van NS werken nauw met elkaar samen aan de NS-strategie. Met hun uiteenlopende activiteiten spelen zij alle een of meer rollen in de reis van de klant van deur-tot-deur.
Reizigers is in 2009 mede als gevolg van de sterke vervoers-
treinen tussen Apeldoorn en Enschede zijn positief d e in g ar mm a N ste be
OV-fiets RegiolinQ Syntus Qbuzz
Er komen steeds meer aanbieders van deeltaxi’s en taxibusjes
ontvangen door onze klanten. Arnhem en Nijmegen zijn
in het collectief vraagafhankelijk vervoer. Er zijn nu verschil-
sinds 2009 via een intercityverbinding direct verbonden
lende systemen, hetgeen voor klanten onoverzichtelijk is.
met Schiphol.
NS wil, net als de overheid, dat er één landelijk dekkend
Tussen Enkhuizen/Hoorn en Amsterdam rijden er nu naast
systeem komt, liefst onder dezelfde naam en formule.
sprinters ook intercity’s. Op de trajecten Utrecht-Amsterdam
NS is in 2009 daarom in samenwerking met Koninklijk
en Haarlem-Amsterdam zijn in de spits extra treinen gaan
Nederlands Vervoer (KNV) en een aantal taxiondernemers
rijden. Ook rijden er bij wijze van proef nachttreinen tussen
gestart met een proef met de NS Zonetaxi op vijf stations.
Rotterdam en Utrecht. Al deze verbeteringen hebben er
Met de Zonetaxi kunnen reizigers die met de trein op het
mede toe geleid dat, ondanks de ingezette economische
station aankomen vanaf 9 uur tegen een speciaal zonetarief
stagnatie, in 2009 nog een kleine groei van het reizigers-
een taxi nemen voor het laatste, lokale deel van hun reis.
vervoer (0,8%) is gerealiseerd. In de dienstregeling 2010
50
51
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van activiteiten
- ingegaan op 13 december 2009 - zijn de verbindingen
Vanaf 1 december zijn daar de klanten met een persoon-
bij NS een vacaturestop af te kondigen. Voorts komen ruim
Nu de externe werving van medewerkers is stopgezet, met
waar nodig verder uitgebreid en is op sommige trajecten
lijke OV-chipkaart bijgekomen. De 1,4 miljoen houders van
300 indirecte functies in 2010 te vervallen. Het moeilijke
uitzondering van trainees, ligt er een grotere druk op de
een reisduurverkorting gerealiseerd.
een NS Voordeelurenabonnement kunnen nu met korting
economische tijdgewricht weerspiegelt zich ook in de CAO
(bereidheid tot) interne mobiliteit. Ter stimulering daarvan
op saldo reizen.
die NS in juni met de vakbonden heeft afgesloten voor de
is een Matchingsplatform opgericht waar alle interne
Stimulerend actieplan
Op alle stations zijn kaartlezers opvallend zichtbaar
periode 2009-2010 onder het motto ‘sober, sterk en sociaal.’
vacatures en de kandidaten daarvoor de revue passeren.
Eind 2007 presenteerde minister Eurlings van Verkeer en
gemaakt met roze markeringen op de grond, aan de wand,
Waterstaat het ‘Actieplan Groei op het Spoor’. Het Kabinet
aan het plafond en op de apparatuur zelf. Op de stations
De waardering van onze medewerkers voor NS als werkgever
geroepen, die NS’ers inzicht geeft in alle actuele interne
introduceerde een stimuleringsfonds van € 200 miljoen om
met een overstap op de metro is extra bewegwijzering
blijft stijgen. Dat bleek in 2008 uit ons medewerkersbetrok-
vacatures. Via job alerts krijgen zij vacatures automatisch
nog gedurende deze regeringsperiode (2008-2012) een
aangebracht om een goede overstap met de OV-chipkaart
kenheidsonderzoek en dat blijkt nu uit onafhankelijk
gemeld. Mede door deze aandacht is het aantal mede-
gemiddelde jaarlijkse 5% groei op het hoofdrailnet te
mogelijk te maken.
onderzoek van zakenblad Incompany. In vier jaar is het
werkers dat binnen NS van baan verandert toegenomen.
Ook is een digitale vacaturebank op het intranet in het leven
oordeel geklommen van (afgerond) een 6,5 naar een 7.
helpen realiseren. Het is een eenmalige impuls en er moet sprake zijn van een financiële inspanning van alle betrokken
Via de website ikchip.nl geven onze klanten hun ervaring
In 2009 beoordeelden NS-medewerkers hun werkgever met
Management development
partijen, zoals NS, ProRail en regionale overheden.
met de OV-chipkaart. Daarnaast toetsen wij hun oordeel
een gemiddeld rapportcijfer van 6,98. Daarmee staat NS op
Oog voor talent is voor NS essentieel. Om vaart te houden
Onderdelen van het plan die in 2009 zijn gerealiseerd
bij het NS-klantenpanel. Daaruit blijkt dat 84% van hen
de tweede plaats in de sector logistiek en transport.
in het proces van vernieuwing is het van belang dat er voor
zijn de intercity Schiphol-Lelystad, een Voordeelurenkaart
van mening is dat het reizen op één kaart in het hele
voor ex-studenten, de uitbreiding van het aantal parkeer-
openbaar vervoer voordeel biedt; 65% ziet de komst van de
Maar dit alleen is niet genoeg. Van belang is dat de ambities
bekleden ook steeds tijdig opvolgers in beeld zijn.
plaatsen op diverse locaties, de landelijke aanpak voor het
OV-chipkaart ook als een vooruitgang. Volgens het panel
van de onderneming en de verdere vernieuwingen in de
Wij willen binnen 5 jaar 80% van deze toekomstige vacatures
verwijderen van weesfietsen, aanzienlijke uitbreiding van
zijn de grootste gemakken: geen losse kaartjes meer nodig,
dienstverlening worden ondersteund door verdere ontwik-
uit ‘eigen kweek’ opvullen. Ons management development
het aantal fietsklemmen bij stations. Over die laatste acties
een kaart voor het hele OV en sneller kunnen reizen en
keling van de organisatie, een daarbij passende cultuur en
voorziet in het systematisch ontdekken van talent binnen
voert ProRail de regie via het Project Ruimte voor de Fiets.
overstappen.
toekomstgerichte competenties van de medewerkers. Het
NS en de ontwikkeling daarvan door leerprogramma’s te
draait om meer klant- en resultaatfocus, een sterke betrok-
koppelen aan de dagelijkse praktijk.
Op dit moment staan op 26 stations in Nederland poortjes.
kenheid op het behalen van doelen en een grotere dynamiek
In 2009 ging een speciaal traineeprogramma voor ICT- en
OV-chipkaart ingevoerd
In 2010 breiden wij dit aantal verder uit. De poortjes staan
en wendbaarheid. Verbetering van de bedrijfsprestaties onder
techniekprofessionals van start om vacatures op dit gebied
De OV-chipkaart is één kaart voor trein, tram, bus en
voorlopig nog open. Ze worden in gebruik genomen als het
behoud van een prettig werkklimaat willen wij vooral
eenvoudiger intern te kunnen vervullen.
metro. De klant heeft in de toekomst alleen deze kaart
reizen met de OV-chipkaart verder is ingeburgerd.
bereiken langs de weg van sociale innovatie. Inspirerend en
Daarnaast zijn leidinggevenden intensief begeleid in het
nog nodig om gebruik te maken van alle vormen van
Het productassortiment wordt verder ‘verchipt’. De inzet is
effectief leiderschap vormt hiervoor de sleutelfactor.
herkennen en erkennen van talent tijdens potentieel
openbaar vervoer in Nederland. Deze biedt op termijn
het assortiment te vereenvoudigen en te verkleinen, zodat
vele mogelijkheden, zoals een in de kaart geïntegreerd
onze klanten zo snel mogelijk alle mogelijkheden van de
Sociale innovatie
georganiseerd. Uit honderden belangstellenden wierven wij
abonnement, reizen op saldo en een snelle toegang tot
OV-chipkaart kunnen gaan benutten.
Met vakbonden en ondernemingsraden zijn in 2007 afspraken
18 trainees van buiten NS voor een speciaal ‘jong talent’-
diensten op stations. NS introduceert de OV-chipkaart
gemaakt over sociale innovatie bij NS. Deze afspraken zijn in
programma (JTP). Van hen is 48% vrouw en heeft 12% een
stapsgewijs. Kwaliteit is leidend, het testen van de
de nieuwe CAO herbevestigd en verder uitgewerkt. Na een
niet-westerse achtergrond.
NS denkt mee over locaties, aantallen en beheer.
NS’ers die belangrijke management- en sleutelposities
inschattingsworkshops. In 2009 is ook weer een Talent Clinic
voorzieningen is cruciaal.
Personeel en organisatie
rond diverse thema’s, ligt nu de focus op het bereiken van
Diversiteit
Eind 2008 was al een begin gemaakt met de verkoop van
Dagelijks doet NS een beroep op de passie en het vakman-
concrete veranderingen in de onderlinge verhouding tussen
Ons personeelsbestand vormt idealiter een afspiegeling
anonieme OV-chipkaarten op vier stations in de regio
schap van haar medewerkers. Op hun beurt voelen onze
medewerkers en managers. Doel is een sfeer te creëren waarin
van de Nederlandse samenleving. Zo ver is het nog niet.
Amsterdam. Op diezelfde stations kon toen ook saldo
medewerkers zich betrokken bij het bedrijf. Die wissel-
medewerkers meer verantwoordelijkheid nemen, ook voor
Vrouwen en mensen met een niet-westerse achtergrond
geladen worden op deze niet-persoonsgebonden
werking vormt een goede basis voor succes. Bedrijven die
de eigen loopbaan. In 2009 is een toolbox ontwikkeld voor
zijn nog steeds ondervertegenwoordigd. Positieve signalen
OV-chipkaarten. Begin 2009 is deze service uitgebreid
hun commerciële opdracht combineren met een maatschap-
een ‘ik ben FIT-gesprek.’ Deze helpt managers met mede-
zijn er wel. De niet-westerse allochtonen zijn relatief sterk
naar alle NS-stations in Nederland.
pelijke rol zijn op de arbeidsmarkt steeds meer in trek.
werkers in gesprek te gaan over thema’s als flexibiliteit,
vertegenwoordigd onder het rijdend-, service en werkplaats-
De eerste helft van 2009 stond in het teken van het testen
Dat is een gunstige ontwikkeling voor NS. Tegelijk is er
inzetbaarheid en toekomstgerichtheid.
personeel, vooral in de randstad.
van reizen op saldo met klanten en medewerkers op de
een grote behoefte aan nieuwe competenties als gevolg
De methodiek is in 2009 om te beginnen geïntroduceerd bij
Als medeondertekenaar van het Charter Talent naar de Top
Flevolijn. Hierbij werd gekeken naar de werking van de
van veranderende marktomstandigheden en hogere eisen
het eerstelijnsmanagement van NS Reizigers. Bij NS Poort is
heeft NS zich in 2008 vastgelegd op inspanningen om meer
apparatuur en het gedrag van de reizigers. In augustus
van klanten en opdrachtgevers. De kunst is ons ‘menselijk
een ‘paspoort’ geïntroduceerd waarin medewerkers hun
vrouwen te laten doorstromen naar topfuncties.
werd het systeem landelijk beproefd. Daarbij werd aange
kapitaal’ in staat te stellen mee te groeien met actuele
(toenemende) competenties kunnen vastleggen. In de hele
De voorbeeldfunctie van vrouwen in topfuncties vinden
toond dat de techniek en de procedures voldoen
ontwikkelingen en waar nodig de juiste mensen aan
onderneming worden medewerkers uitgedaagd om zelf
wij van groot belang. Onze zeskoppige Raad van Commis-
aan de voorwaarden en dat onze medewerkers goed zijn
te trekken.
verantwoordelijkheid te nemen voor nieuwe stappen in
sarissen heeft met mevrouw T.M. Lodder en mevrouw
voorbereid om de OV-chipkaart landelijk te introduceren.
Extra inspanningen worden gevraagd op het gebied
hun loopbaan, onder andere door te onderzoeken waar
mr M.J. Oudeman MBA twee vrouwen in de gelederen en de
De eerste stap van de landelijke introductie werd gezet
van maatschappelijk ondernemen, veiligheid en sociale
hun talenten en ontwikkelkansen liggen. Uiteraard krijgen
driekoppige NS-directie met mevrouw ir M. van Vroonhoven
op 1 oktober. Klanten met een anonieme OV-chipkaart
verbondenheid. De recessie noopt, wat dat laatste betreft,
zij hierbij ondersteuning van NS Opleidingen, de afdeling
MBA
konden als eerste op saldo reizen bij NS.
tot alertheid. Zo vormde de recessie aanleiding om in 2009
Talentontwikkeling en het NS Loopbaancentrum.
onderdeel - NS Reizigers - zijn drie van de vijf directieleden
periode van ontdekken en inspireren via seminars en pilots
sinds 2009 één. In de directie van ons grootste bedrijfs-
52
53
NS Jaarverslag 2009 / Verslag van activiteiten
vrouw en verder is in 2009 een vrouw benoemd tot algemeen
Door middel van een speciale telefoonlijn konden zij zonodig
aangesloten bij advies en ingenieursbureau DHV. Beide
In oktober is de COR begonnen aan een nieuwe zittings-
directeur van ons retailbedrijf Servex.
ook medisch advies inwinnen. Uiteindelijk is de pandemie
bedrijven blijven voor NS inzetbaar; de aansluiting bij DHV
termijn. De COR heeft bij zijn eerste scholing in de (deels)
In de ‘Top-100’ van hoogste managementfuncties bij NS telden
binnen het bedrijf mild verlopen. Bij NS was sprake van slechts
opent voor NPC nieuwe markten.
nieuwe bezetting het thema duurzaam ondernemen
wij in het verslagjaar 21% vrouwen. Ook hier is perspectief
een lichte stijging in het kortdurend verzuim gedurende
Het totaal aantal arbeidsplaatsen (fte’s) bij NS is licht
gekozen als toetskader voor beleidsontwikkeling in de
op meer: van alle deelnemers aan management development
enkele maanden.
gestegen van 26.581 ultimo 2008 naar 30.068 ultimo
komende drie jaar. De COR concludeert dat, naast de
-programma’s bij NS is 53% vrouw.
Het ziekteverzuim (exclusief zwangerschap) bij NS Groep is
2009. De stijging houdt verband met de overname van
maatschappelijke verantwoordelijkheid van NS, ook het
licht gestegen van 5,2% ultimo 2008 naar 5,3% ultimo 2009.
onder andere Travel London.
zakelijk belang vereist dat NS haar reputatie als maatschap-
Voorkómen is beter dan genezen. Onder dit motto verlegt
Op basis van een extern onderzoek naar de belastende
In 2009 werd retailbedrijf Servex geconfronteerd met
Bij het ondernemen dient NS de balans te vinden tussen
NS langzaam maar zeker het accent in het gezondheids-
elementen in het werk van machinisten, conducteurs,
negatieve berichtgeving rond discriminatie bij het dochter
de belangen van people (reiziger, maatschappij en mede-
beleid naar preventie. In 2009 is het programma ‘gezonde
servicemedewerkers en monteurs stelden wij een plan op
bedrijf. Er werden klachten tegen het bedrijf ingediend over
werker), planet (met name reductie van afval en energie-
mensen in een gezond bedrijf’ dan ook voortgezet. Het
om de belasting te verminderen of juist de belastbaarheid te
discriminatie op grond van culturele achtergrond en op
consumptie) én profit (een rendement dat de continuïteit
programma is een aanvulling op de programma’s van
vergroten. In 2009 is met de uitvoering van dit plan gestart.
grond van leeftijd bij de Commissie Gelijke Behandeling.
van de onderneming waarborgt).
Gezond en prettig werkklimaat
pelijke onderneming waarmaakt en verder versterkt.
Het retailbedrijf heeft hierop zijn personeelsbeleid onder-
Railsport en de ontspanningsverenigingen. Aangespoord door de website ‘eengezondermeNS.nl’ hebben dit jaar
In april is het NS Simulatorcentrum in gebruik gesteld door
zocht en aangescherpt. Daarnaast wordt de interne controle
De samenstelling van de COR was eind 2009 als volgt:
1.900 NS-medewerkers deelgenomen aan gratis activiteiten
prof. mr Pieter van Vollenhoven. NS heeft ruim € 8 miljoen
op de uitvoering geïntensiveerd.
Sietse Brouwer (voorzitter), Pieter Kemper (vice-voorzitter),
op het gebied van bewegen, alcohol, roken, voeding en
geïnvesteerd in het dicht bij station Amersfoort gelegen
ontspanning. Meer dan een kwart van alle NS-medewerkers
centrum waar nu vier simulatoren beschikbaar zijn voor de
Centrale Ondernemingsraad
Piet Buijsman, Huub van Doremalen, Wijnand Feenstra,
heeft de website minstens eenmaal bezocht voor tips over
opleiding en herinstructie van machinisten. Trainen op de
De Centrale Ondernemingsraad (COR) voerde in 2009 in
Adri Kalis, Martin ten Kate, Henk Klaster, Rien Maas,
een gezonde leefstijl, deelname aan het interactieve vraag-
simulator maakt het mogelijk om in kort tijdsbestek inten-
totaal 6 keer overleg met de NS-directie. Eén van de
Jo Paffen en Wil Pennings.
en antwoordplatform en informatie over gezondheids
sieve, realistische leerervaringen op te doen.
hoofdpunten hierbij vormde de evaluatie van de Spoor-
Marianne Abrahams, Rob Polman, Regie Redmeijer,
wegwet en de lering die het bedrijf daar uit kan trekken in
Bram van Stee, en Frans Vincent namen afscheid.
activiteiten in de eigen omgeving. Twee keer organiseerden
Wim Willemse (vice-voorzitter), Peter Bekkers,
wij een landelijke gezondheidsweek, met activiteiten als
Volwassen verhoudingen
haar streven om ook in de toekomst de reiziger optimaal
De functie van ambtelijk secretaris wordt vervuld
fietsen tijdens de lunchpauze, gezond koken en ontbijten
Goede arbeidsverhoudingen gaan ons ter harte. Alleen in een
van dienst te kunnen zijn. Om de ambitie van NS te reali-
door Jan van Es.
met collega’s en ‘gericht op gewicht’-bijeenkomsten.
open, volwassen relatie met medewerkers, vakbonden en hun
seren de vanzelfsprekende exploitant van het hoofdrailnet
Het programma leverde als direct effect op dat veel
vertegenwoordigers in medezeggenschapsorganen zijn
te blijven, is het een voorwaarde om open te staan voor de
collega’s initiatieven hebben genomen voor een gezondere
belangrijke zaken rond de toekomst van de onderneming
wensen van de samenleving, maar ook voor verbeterings-
leefstijl. Zo doen nu ruim honderd machinisten en conduc-
effectief bespreekbaar. Ook scheppen gezonde arbeidsverhou-
mogelijkheden in de samenwerking met ProRail en andere
teurs mee aan het programma Direct Life dat hen stimuleert
dingen een stevig draagvlak voor goede arbeidsvoorwaarden.
vervoerders. Uiteindelijk is het doel om de reiziger een
om in het dagelijks leven meer te gaan bewegen. Op enkele
vervoersketen aan te bieden, waarvan de schakels soepel in
standplaatsen worden de reguliere veiligheidskeuringen
Vrijwel alle NS-medewerkers hebben inmiddels toegang tot
gecombineerd met een preventief medisch- en leefstijl
Mijn Personeelszaken, een onlineselfservice-systeem op het
onderzoek. Een kwart van de in ons Utrechtse hoofdkantoor
intranet waar zij gemakkelijk zelf hun personeelszaken
Na intensief overleg met de bedrijfsleiding en de meest
werkzame kantoormedewerkers bezoekt het NS Fitcenter
kunnen regelen, zoals inzage in het eigen dossier, verlof
betrokken ondernemingsraden kon groen licht worden
en dat voldoet daarmee ruimschoots aan de verwachting.
aanvragen en onkosten declareren. Het aantal functionali-
gegeven voor de OV-chipkaart als elektronisch vervoer-
In Hoofddorp openden wij een tweede fitcenter, dat vooral
teiten zal in de komende twee jaar geleidelijk groeien.
bewijs. Dit is een ontwikkeling met aanzienlijke conse-
gericht is op functiegerichte training van machinisten en
elkaar grijpen.
quenties voor het dagelijks werk van veel NS’ers.
conducteurs.
Sinds 2007 spreken wij met vertegenwoordigers van de
In 2009 is ons alcohol- en drugsbeleid geëvalueerd.
vakbonden en leden van medezeggenschapsorganen over
De COR heeft kennisgenomen van het uitkeren van een
Op grond daarvan gaan wij het alcohol- en drugsbeleid
verbetering en vernieuwing van de medezeggenschap bij
superdividend aan de aandeelhouder. De COR hoopt en
intensiveren, met concrete richtlijnen voor managers,
NS. Het proces is in 2009 afgerond met een conferentie.
verwacht dat de aanwending van dit zeer aanzienlijke
gerichte voorlichting aan medewerkers en verplichte
De conferentie heeft geleid tot overeenstemming over
bedrag ten bate van de spoorsector zal leiden tot een
alcoholsteekproeven voor veiligheidspersoneel.
15 verbeterpunten, alle gericht op versterking van kwaliteit,
verdere verbetering van de dienstverlening aan de reiziger.
gezag en zichtbaarheid van de organen. In 2009 zijn de nodige voorzorgsmaatregelen getroffen
In het jaarlijks tripartite overleg spraken directie, Raad van
tegen besmetting met het Mexicaanse griepvirus.
NS richt zich steeds meer op haar kerntaken. Tegen deze
Commissarissen en COR over de thema’s ‘klantgedrevenheid’
Alle medewerkers zijn voorzien van desinfecterende doekjes
achtergrond is NS Personeeladministratie (met circa 65
en ‘innovatief vermogen’. Met een analyse van maatschap-
en/of gels om hun handen goed te kunnen schoonhouden.
medewerkers) per 1 januari 2009 verkocht aan SPF Beheer
pelijke en economische ontwikkelingen als basis werd
Via posters kregen NS-medewerkers hygiënetips; via het
en heeft NPC, onze dochteronderneming in consultancy en
besproken hoe NS haar maatschappelijke en zakelijke
intranet zijn zij op de hoogte gehouden van alle maatregelen.
projectmanagement (met 150 medewerkers), zich in 2009
positie verder kan verbeteren.
54
55
NS Jaarverslag 2009
Duurzaam en betrokken NS staat midden in de maatschappij. De onderneming levert een belangrijke bijdrage aan de bereikbaarheid en de leefbaarheid van steden en regio’s. En zorgt voor de ontwikkeling en inrichting van stationsgebieden.
dienstregelingswijzigingen 2009, de zomertoer, de voor-
• In
samenwerking met de provincie Noord-Brabant is het
waarden van het reizen op saldo bij NS, tarief 2010 en een
nachtnet tussen de Brabantse steden en de randstad tot
aanpassing van de dienstregeling van Fyra.
stand gekomen. Het aantal reizigers op dit net is op vrijdagen zaterdagnacht hoger dan de prognoses; wij zijn in
Op 26 november vond een informeel samenzijn plaats tussen
overleg met de provincie over voortzetting na het einde van
vertegenwoordigers van de consumentenorganisaties en
de proefperiode in december 2010. Verder werken wij met
vertegenwoordigers van NS. Er werd een bezoek gebracht
Brabantstad en ProRail aan de zogeheten Samenwerkings
aan het NS stimulatorencentrum. Tijdens de bijeenkomst
agenda 2009. Inzet van dit plan is het aantal stoptreinen op vier corridors te verhogen naar vier treinen per richting.
Wij voelen ons verbonden met de samenleving. Wij zijn
Contact met klanten
sprak NS haar waardering uit voor de rol en bijdrage van de
continu met onze stakeholders in dialoog over ontwikkel- en
De afdeling Klantenservice heeft in 2009 circa twee miljoen
consumentenorganisaties.
verbetermogelijkheden. En wij zijn erop gericht zuinig om
keer contact met klanten onderhouden. Daaronder waren dit
te springen met schaarse middelen, zoals ruimte, energie,
jaar veel vragen over het thuisprinten van e-tickets en het
Contact met regionale overheden
aantal treindiensten. Als gevolg daarvan rijden op het
grondstoffen en financiën. Duurzaam en betrokken onder
gebruik van de OV-chipkaart. Klantenservice koppelt haar
NS overlegt intensief met regionale en lokale overheden over
traject Apeldoorn-Enschede nu meer treinen per uur; tussen
nemen, de juiste balans vinden tussen belangen op het
bevindingen nauwgezet terug naar medewerkers en
een breed scala aan thema’s waar deze nauw bij betrokken
Almelo, Hengelo en Enschede is de frequentie opgevoerd
gebied van people, planet en profit, daar draait het om.
afdelingen van NS, zodat NS haar dienstverlening verder
zijn. Zo praat NS zeer frequent over de uitvoering en ontwik-
naar zes treinen per uur.
kan verbeteren. Wekelijks meten wij hoe tevreden onze
keling van de dienstregeling. Ook onze activiteiten op en
De duurzaamheidsstrategie van NS kent drie prioriteiten:
klanten zijn over dit contact. Klanten gaven ons, net als in
rond stations, zoals fietsenstallingen, parkeervoorzieningen
Twee keer per jaar voeren wij overleg met het Interprovin-
energie, afval en geluid. In 2010 en 2011 wordt speciale
2008, een 7,5 hiervoor. Via het NS Klantenpanel peilen wij
en andere bouw- en bestemmingszaken, komen regelmatig
ciaal Overleg (IPO) en het samenwerkingsverband van zeven
aandacht gegeven aan het thema energie en daarmee
ook proactief wensen en behoeften met betrekking tot onze
aan bod. Het kan gaan over belangrijke evenementen die
stadsregio’s op het gebied van verkeer en vervoer (SKVV)
verbonden de emissie van broeikasgassen. In 2012 zal het
dienstverlening. Het panel is representatief voor de Neder-
lokaal spelen, maar ook over de herinrichting van de stations
over ontwikkelingen bij NS. Aan deze samenwerking met
thema afval speciale aandacht krijgen. Het thema geluid is
landse treinreiziger en bestaat uit 100.000 leden.
omgeving, de verbetering van de sociale veiligheid of de
de regio’s hechten wij grote waarde. Wij willen deze graag
uitbreiding van voorzieningen in de reisketen.
intensiveren.
een permanent aandachtspunt. Verder is in 2009 afgesproken
• Met
de regio Twente en de provincies Overijssel en
Gelderland maakten wij afspraken over uitbreiding van een
• In
het programma Stedenbaan werken wij samen met ProRail
dat in 2010 voor energie en geluid de meetbare gegevens
NS overlegt regelmatig met de consumentenorganisaties in
vastgesteld zullen worden met daaraan verbonden een set
het Landelijk Overleg Consumentenbelangen Openbaar
en betrokken overheden aan verbetering van het openbaar
Ondersteuning van maatschappelijke doelen
van concrete doelen en maatregelen voor het jaar 2011.
Vervoer (Locov) over wijzigingen in de dienstverlening rond
vervoer in de zuidvleugel van de randstad. Verbetering van
NS is sponsor van twee brede maatschappelijke doelen.
het binnenlands en internationaal reizigersvervoer. Waar
de ketenmobiliteit en het aantrekkelijker en sociaal veiliger
Als hoofdsponsor van de Stichting Collectieve Propaganda
De afgesproken intensivering van het duurzaamheidsbeleid
nodig of gewenst vraagt NS adviezen alvorens besluiten te
maken van de stations en hun omgeving vormen onderdeel
van het Nederlandse Boek stimuleren wij het lezen. De
van NS in 2010 zal worden begeleid door de president-
nemen. Naast het ministerie van Verkeer en Waterstaat en de
van de aanpak. In de periode 2010-2020 wordt eenderde van
stichting is drijvende kracht achter de Boekenweek, de
directeur en een van de groepsraadleden in nauwe samen-
betrokken uitvoerders - onze bedrijfsonderdelen NS Reizigers
de nieuwe woningen en tweederde van de nieuwe kantoren
Kinderboekenweek en de NS Publieksprijs. ‘Lezen in de trein’
werking met de afdeling Corporate Control. In 2010 is
en NS Hispeed - participeren de volgende consumenten
in de directe omgeving van een station gebouwd. Het
is een logische verbinding die onze klanten begrijpen en
tevens een bedrijfsbrede audit op het thema duurzaamheid
organisaties in het Locov: ANWB, Chronisch zieken en Gehan-
sprinternetwerk gaat fungeren als de ruggengraat van
waarderen. Ook de Stichting Lezen en Schrijven en haar
voorzien die ook met de Raad van Commissarissen zal
dicapten Raad Nederland, Consumentenbond, Fietsersbond,
het openbaarvervoernetwerk. Met deze aanpak kan binnen
streven om het analfabetisme terug te dringen, dragen wij
worden besproken.
Landelijke Studenten Vakbond, Ouderenorganisaties CSO en
het gebied een reizigersgroei van 50% worden gerealiseerd.
een warm hart toe. In de week van de alfabetisering lieten
de Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer ROVER.
Investeren in de samenleving
• I n
de noordelijke randstad koppelen wij samen met de
wij een speciale ‘Van A tot Z-trein’ rijden door Nederland.
regionale overheden de ruimtelijke ordening aan de vraag
Aan boord en op de stations vroegen bekende Nederlanders,
In 2009 heeft NS met de consumentenorganisaties veelvuldig
naar mobiliteit. Tot 2012 worden zeven nieuwe stations
waaronder stichtingsvoorzitter prinses Laurentien, aandacht
overleg gevoerd over diverse onderwerpen. Naast 8 reguliere
gebouwd, de capaciteit en betrouwbaarheid van het spoor
voor het onderwerp. Als Partner in Sport van sportkoepel
verbeterd en wordt de dienstregeling aangepast.
NOC*NSF stimuleren wij de sport op alle niveaus. Aan het
Naast de zorg voor haar werkgeverschap (zie vanaf pagina 50)
Locov-vergaderingen heeft NS 7 themabijeenkomsten
onderhoudt NS contacten met vele groepen in de samen-
georganiseerd over dienstregelingsvraagstukken, de proef
leving. Daarbij gaat het om het versterken van vertrouwen bij
‘Elke tien minuten een trein’, het Vervoerplan 2010, de
met de regionale partijen een contract voor verhoging van
FairShare-regeling 1% van het sportsponsoringbudget
de diverse stakeholders. Dat vraagt om een intensieve
evaluatie van de spoorwegwet en zijn 7 bijeenkomsten en
frequenties en verbetering van de aansluiting van bus op
beschikbaar gesteld voor de gehandicaptensport.
dialoog. En meer dan dat: om transparantie bij het stellen van
werkbezoeken georganiseerd rondom de invoering van de
trein. Hier staan extra stations gepland en wordt gezamen-
Specifieke ondersteuning levert NS bij een aantal maatschap-
doelen en het uitwisselen van resultaten, maar ook openheid
OV-chipkaart bij NS. NS heeft de consumentenorganisaties
lijke reisinformatie voor bus en trein en gezamenlijke
pelijke thema’s waar het zich vanuit de bedrijfsvoering extra
over de dilemma’s die vaak aan besluiten voorafgaan.
formeel advies gevraagd over de dienstregeling 2010, diverse
marketing voor het openbaar vervoer ontwikkeld.
bij betrokken voelt. Zo heeft NS in 2009 zowel de organisatie
• I n
de regio Utrecht is NS partner in Randstadspoor. NS sloot
fonds gehandicaptensport wordt via de zogenoemde
56
57
NS Jaarverslag 2009 / Duurzaam en betrokken
als een groot deel van de kosten op zich genomen van de trein
Betrokken bij ons erfgoed
CO2-uitstoot per reizigerskilometer
Totale CO2-uitstoot reizigersvervoer
naar de Klimaattop in Kopenhagen. Daarmee is NS tegemoet-
Stationserfgoed neemt een zichtbare plaats in binnen de
gekomen aan de wens van het ministerie van VROM en van de
portefeuille van NS en vertelt onze geschiedenis. Wij hebben
CO2 in grammen
CO2-uitstoot in kilotonnen
betrokken maatschappelijke organisaties om de deelnemers
markante monumenten op bijzondere plaatsen. NS draagt
70
850
aan de top per trein te vervoeren. Een ander thema is de
erfgoed een warm hart toe omdat het bijdraagt aan de
toegankelijkheid. NS hecht er zeer aan dat alle groepen
unieke waarde van stationsgebieden en daarmee aan de
60
750
kunnen deelnemen aan het maatschappelijk verkeer.
beleving van onze reizigers.
NS zorgt dat haar dienstenaanbod door gehandicapten zo
NS en ProRail presenteerden in april 2009 een boek met vijftig
50
650
goed mogelijk benut kan worden.
bijzondere stations van Nederland die samen een represen40
550
tatief beeld geven van het erfgoed van de spoorwegen. Nadat in 2009 een nieuw model OV-fiets is geïntroduceerd,
Bureau Spoorbouwmeester gaf opdracht tot samenstelling
zijn de oude fietsen via Interface for Cycling Expertise
van dit unieke boek, dat onder de titel ‘De Collectie’ in de
geschonken aan Zuid-Afrika. Onder meer verpleegsters
boekwinkels ligt.
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
gebruiken ze daar nu in de thuiszorg. Als onderdeel van de actie zijn werkplaatsen opgezet en fietsenmakers opgeleid.
Behoud van cultureel erfgoed is ook een van de uitgangspunten bij de duurzame ontwikkeling van de voormalige
Investeren in het milieu
NS wil het gunstige milieuprofiel van de trein promoten en
NS hecht waarde aan het thema tolerantie en respect.
Wagenwerkplaats in Amersfoort. Dit is een bijzonder
Wij zijn ons ervan bewust dat agressieproblemen niet alleen
herontwikkeltraject vanwege de vele cultuurhistorische
Het milieubeleid van NS is gericht op de volgende drie
reizigerskilometer verder terugdringen. Door zuiniger om te
kunnen worden opgelost met service- & veiligheidsteams.
gebouwen op dit terrein. NS Poort werkt op een intensieve
aandachtsgebieden: beperking van het energieverbruik en de
gaan met energie wordt ook een verbinding gemaakt met
Een sleutel voor de oplossing ligt in de opvoeding.
wijze samen met burgers van Amersfoort en de gemeente
daarmee samenhangende CO2-emissie door het verbeteren
de bedrijfsdoelen op het gebied van duurzaamheid en
Conducteurs en machinisten geven daarom voorlichting over
Amersfoort.
van de energie-efficiency, het beperken van geluidsemissies
continuïteit. Minder energiegebruik resulteert immers in
de gevolgen van agressie op scholen. Wij werken samen met
Er is een gemeenschappelijke visie ontwikkeld gericht op
en het reduceren, scheiden en vinden van een goede
een afname van de CO2-uitstoot en een forse financiële
de Stichting Slachtofferhulp. De stichting biedt zorg bij
duurzaam hergebruik van dit terrein. Doel is om er een
bestemming voor ons afval.
besparing. Doel is om in de periode 2008-2020 een vermin-
trauma’s na ongevallen en agressie; dit is uiteraard van groot
dynamische omgeving van te maken met culturele, creatieve
belang voor onze klanten en medewerkers.
en educatieve bedrijvigheid en ruimte voor wonen en
Energie en klimaat
werken. In 2009 is een van de gebouwen, de Veerensmederij,
De trein is een klimaatvriendelijk vervoermiddel met een
om energie te besparen bij het rangeren, opstellen, reinigen
Op en rond het spoor vinden jaarlijks circa 180 zelfdodingen
gerestaureerd en opgeleverd aan de huurder.
lage CO2-uitstoot: gemiddeld bedraagt de CO2-uitstoot per
en onderhouden van treinen.
plaats. Die veroorzaken diep leed bij betrokkenen.
Er wordt een theater in gevestigd. Ook zijn de eerste huurders
reizigerskilometer maar eenderde van die van de auto.
Voor een verdere verbetering van de energie-efficiëntie zet
Daarnaast geven ze overlast aan vele tienduizenden reizigers
gecontracteerd voor de in 2009 gerenoveerde kantoren in het
Het reizigersvervoer per spoor geeft ook weinig fijnstof,
NS de komende jaren onder andere in op de inzet van
en bezorgen ze materiële schade. Samen met ProRail, de
hoofdgebouw van de voormalige Wagenwerkplaats.
dat wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van
nieuwe en gemoderniseerde, zuiniger treinen en energie-
Ivonne van de Venstichting en wetenschappers proberen wij
Ten slotte sponsoren wij het Nederlands Spoorwegmuseum
luchtvervuiling. Bovendien is de trein ruimte-efficiënt.
zuinig rijden. Bij de laatste twee maatregelen wordt
het aantal zelfdodingen en pogingen daartoe zo veel mogelijk
en werken wij nauw samen met het Utrechts Archief, dit tot
Als mensen vaker per trein reizen in plaats van met de auto
intensief samengewerkt met ProRail. Ook duurzaam bouwen
terug te dringen. En uiteraard zorgen wij voor de opvang van
behoud van historisch belangrijke objecten, documenten en
is er minder ruimte nodig voor wegen en parkeerplaatsen.
is punt van aandacht.
nabestaanden en betrokken medewerkers.
beelden uit 170 jaar spoorweggeschiedenis.
De keuze voor de trein levert dus milieuvoordelen op.
Ontwikkeling energiegebruik reizigersvervoer energie-efficiency index elektrisch materieel 100
100
verbeteren. Daartoe willen wij het energiegebruik per
dering van de CO2-uitstoot van 20% per reizigerskilometer te realiseren. NS Reizigers en NedTrain werken nauw samen
De trein is een deel van de oplossing om CO2-emissies in
De treinen van NS rijden bijna allemaal op elektriciteit. In
Nederland verder terug te dringen. Met onze investeringen
2009 kocht NS voor ruim 10% van het totale elektriciteitsge-
in het verbeteren van de kwaliteit van onze dienstverlening
bruik groene elektriciteit met Nederlandse ‘garanties van
leveren wij dan ook een belangrijke bijdrage aan de duur-
oorsprong.’ Tien procent groene stroom komt overeen met
zaamheid. Hierdoor maken wij het immers aantrekkelijker
het totale percentage groene stroom dat binnen Nederland
om over te stappen van de auto naar de trein.
aan elektriciteitverbruikers wordt geleverd. Klanten en belangenorganisaties vragen ons of NS de gehele elektrici-
90
80
80
70
In dialoog met diverse stakeholders wordt continu gewerkt
teitsbehoefte ‘groen’ kan inkopen. Wij kiezen daar niet voor.
aan verdere verbetering van de milieueffecten van het reizen
Inkoop van meer groene stroom leidt vooralsnog niet tot een
per trein. Zo neemt NS deel aan de ‘Meerjarenafspraak
groter aandeel van de totale beschikbare duurzame elektri-
energie-efficiency’ (MJA) met als doel om in 2010 een verbe-
citeit en daarmee niet tot milieuwinst. NS concentreert zich
terde energie-efficiëntie te bereiken van 20% ten opzichte
op investering in energiebesparing op de eigen processen.
van 1997. Daarnaast heeft NS in 2009 het ‘Sectorakkoord 1997
gerealiseerd
1998
1999
doelstelling
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
mobiliteit, logistiek en infrastructuur 2008-2020 Duur-
De verwachting is dat het MVO-beleid van bedrijven en de
zaamheid in Beweging’ getekend. Dit betreft een akkoord
reductie van de CO2-uitstoot steeds vaker bij aanbestedingen
met vier ministeries en twaalf partijen uit het bedrijfsleven.
gaan meewegen. In dit licht heeft onze dochter Strukton
58
59
NS Jaarverslag 2009 / Duurzaam en betrokken
Bijdrage van het inkoopproces
stellen of het productieproces in lijn is met de gestelde
in 2009 de nodige certificaten ontvangen voor de
Dit doen eigen mensen of specialisten van erkende afval-
CO2-prestatieladder van ProRail. Strukton is het eerste
verwerkers. Het merendeel van het afval wordt aan de
bedrijf dat geheel aan de prestatie-eisen voldoet, wat ook
bron gescheiden, zodat er een minimum aan restafval
NS betrekt per jaar voor ruim € 1 miljard aan diensten en
een belangrijk concurrentievoordeel oplevert. In december
overblijft. Metalen, hout en papier worden hergebruikt.
leveringen van derden. Het inkoopproces wordt door
2009 ontving Strukton van ProRail de opdracht voor
Oude wielen en wielbanden van treinen worden bijvoor-
business- en inkoopverantwoordelijken samen uitgevoerd.
De werkelijke leveringen worden door ons continu vergeleken
bouwwerkzaamheden aan het nieuwe station Utrecht
beeld teruggeleverd aan de leverancier. Zo kunnen ze
Intern sturen en beheersen wij deze uitgavenstroom via
met de gecontracteerde afspraken; samen met de leveranciers
Centraal. De opdracht omvat de bouw van perronkappen
weer als gronds tof worden gebruikt voor nieuwe wielen.
onze inkoopgovernance. Deze bepaalt de voorwaarden
wordt aan verbeteringen gewerkt. Alle Europese aanbeste-
eisen. In de audits wordt ook de toeleveringsketen van de leverancier betrokken.
met geïntegreerde zonnecellen die energie gaan opwekken
Ook door het efficiënter organiseren van haar onder
waaronder de contracten en verplichtingen worden
dingen worden door de tenderboard van NS gemonitord.
voor de roltrappen en de verlichting van het station.
houdsprocessen werkt NedTrain aan het verminderen
aangegaan en hoe er in concurrentie wordt uitgevraagd.
Het inkoopproces en ons contractmanagement worden
Dit werk heeft een omzetwaarde van € 32,5 miljoen en
van verspilling. In 2009 zijn alle treinwasinstallaties
moet gereed zijn in 2012.
vervangen. De nieuwe machines werken met een milieu-
Samen met onze (potentiële) leveranciers zoeken wij de
medewerkers worden ieder jaar (bij)geschoold over deze
vriendelijk reinigingsmiddel en op lagere temperatuur.
beste oplossing voor NS. Alle inkopen moeten voldoen aan
processen en de relevante maatschappelijke ontwikkelingen,
de inkoopvoorwaarden van NS die staan vermeld op de
zoals nieuwe wet- en regelgeving. Op deze wijze neemt NS
Geluid
continu verbeterd en intern jaarlijks geëvalueerd. De eigen
Het thema geluid had in 2009 de aandacht bij de start
Op station Utrecht is (in navolging van station Zutphen)
website (www.nsprocurement.nl/Documenten). Hiermee
haar verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke aspecten
van het rijden van Fyra tussen Amsterdam en Rotterdam.
in samenwerking met ProRail een proef gestart met
houdt NS haar leveranciers aan een bedrijfsvoering die
van de productieketen serieus.
Ondanks dat het een tijdelijke situatie betreft en de
speciale papierbakken. Reizigers kunnen hun kranten en
voldoet aan alle relevante wet- en regelgeving, waaronder
geluidsemissies binnen de normen blijven, is ons er veel
tijdschriften na het lezen daarin kwijt. Het ingezamelde
het respecteren van mensenrechten. Wij stellen per
aan gelegen om de gerezen problemen samen met ProRail
papier wordt hergebruikt. Met de inzameling willen NS en
opdracht specifieke eisen op basis van het bedrijfsecono-
en het ministerie van Verkeer en Waterstaat op te lossen.
ProRail de treinen en stations schoner maken en een
misch belang en de strategische thema’s: veiligheid, klant
Een deel van onze treinen is nog voorzien van gietijzeren
bijdrage leveren aan het hergebruik van grondstoffen.
tevredenheid, duurzaamheid en innovatie. Voorbeelden
Met onze visie op profit ronden wij dit overzicht van onze
hiervan zijn: eisen over de arbeidsomstandigheden (ILO-
triple-P-activiteiten af. NS wil zorgen voor de continuïteit
remblokken, de oorzaak van relatief hoge geluidsemissies.
Visie op rendement en continuïteit
In 2009 is een proef gehouden met kunststofremblokken
Bodem
eisen) bij de inkoop van uniformkleding; eis van veiligheids-
van haar dienstverlening en dus kunnen blijven investeren
die de gietijzeren exemplaren kunnen vervangen.
Als eigenaar en projectontwikkelaar van NS-gronden
keurmerk aan leveranciers die medewerkers in en rond
in kwaliteitsverbetering. Hiertoe is een rendement op ons
De resultaten van die proef zijn echter nog niet bevre-
komt NS Poort regelmatig in aanraking met bodem
treinen en perrons inzetten; eisen over de toegepaste
geïnvesteerd vermogen van 7% (na belasting) noodzaak.
digend zodat in 2010 nader onderzoek nodig is. Door de
verontreiniging. Bij de aanpak van verontreinigde
middelen in de reiniging. Daar waar van materieel belang
Feitelijk is hier sprake van een maatschappelijk rendement.
instroom van nieuw materieel is overigens het totale
gronden wordt nauw samengewerkt met de Stichting
of bij een verhoogd risico van non-compliance worden
Een groot deel van het resultaat van NS wordt immers
treinenpark in 2009 alweer stiller geworden; ook in
Bodemsanering NS (SBNS). NS, ProRail en de ministeries
audits uitgevoerd om te toetsen of aan
geïnvesteerd in de verbetering en verdere ontwikkeling van
2010 zal dit zo zijn.
van Verkeer en Waterstaat en van Volkshuisvesting,
de eisen voldaan wordt. Waar van materieel belang,
onze dienstverlening in Nederland, terwijl een ander
De voorbereiding voor wetgeving die leidt tot vaste
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer hebben deze
worden milieubelastende aspecten zoals energie, afval en
belangrijk deel bij afdracht aan de enige aandeelhouder van
maximale geluidswaarden op alle Nederlandse trajecten
stichting in 1995 opgericht. Doel is om bodemproblemen
geluid meegewogen. Waar nuttig of nodig benut NS
NS, het ministerie van Financiën, beschikbaar komt in de vorm
is in 2009 doorgegaan en zal waarschijnlijk in 2010 worden
die overigens hun oorsprong hebben vóór de verzelf
keurmerken die de maatschappelijke verantwoording van
van dividend.
afgerond. Dit kan op gespannen voet gaan staan met
standiging van NS, op te lossen. SBNS verricht het bodem-
bepaalde goederen betreffen. Zo koopt NS nu voor meer
inspanningen van de sector om verdere groei mogelijk
onderzoek en de sanering op duurzame wijze en is
dan 90% FSC-gekeurd papier in.
Toepassing GRI
te maken.
hiervoor ISO-gecertificeerd. NS draagt per jaar ruim € 9 miljoen bij aan het budget van
De criteria die NS stelt, maakt zij vooraf bekend bij de
Het NS jaarverslag 2008 won de FD Henri Sijthoff Prijs 2009
Afval
de stichting. In 2009 heeft de SBNS 111 saneringsprojecten
(potentiële) leverancier. NS stimuleert haar leveranciers om,
in de categorie niet-beursgenoteerde ondernemingen.
Ons beleid is erop gericht om afval zo veel mogelijk te
afgerond, waarvan sommige al eerder gestart waren.
in samenwerking, oplossingen (en alternatieven) te bieden
De jury was vooral positief over de transparantie van NS op
voorkomen en anders verantwoord te laten hergebruiken.
Daarnaast is op 113 locaties nader onderzoek uitgevoerd,
die op een afgewogen wijze de NS-doelen blijvend dienen.
het gebied van de strategie.
NS verwerkt per jaar zo’n twintig miljoen kilo afval, vooral
waarvan er 75 zijn afgerond.
Deze vorm van samenwerking heeft geleid tot innovatieve
uit de stations (12,7 miljoen), de treinen (5,9 miljoen) en de
In het verleden is op veel plekken vervuiling ontstaan
resultaten: schonere diesel, geluidsarme en lichte
In dit jaarverslag hanteert NS voor het eerst de indicatoren
werkplaatsen (1,2 miljoen). Zestig procent van dit afval is
door activiteiten rond het spoor. Bijvoorbeeld bij
remblokken, dooikorrels in plaats van strooizout en
van het Global Reporting Initiative (GRI). Het doel van GRI
herbruikbaar papier; dertig procent betreft verpakkingen,
kolenoverslag, brandstofvoorzieningen en de onder
milieuvriendelijke treinwasinstallaties.
is om een gemeenschappelijk kader te creëren waarbinnen
waaronder blikjes. Het meeste afval wordt gerecycled;
houdswerkplaatsen van NS. Niet alleen de spoorwegen
80% van onze inkopen komt tot stand via een (Europese)
bedrijven in hun jaarverslag kunnen rapporteren over
het wordt vooral verwerkt tot brandstof voor elektriciteits
veroorzaakten verontreiniging, ook huurders hebben
aanbesteding. In dit proces stelt NS op transparante wijze
maatschappelijke betrokkenheid en duurzaamheid. Impliciet
centrales.
hieraan bijgedragen. SBNS probeert deze saneringskosten
eisen aan de maatschappelijke geschiktheid, de technische
conformeerde NS zich in voorgaande jaren al aan veel van
Bij het productieproces in de werkplaatsen van NedTrain
te verhalen en een aantal veroorzakers is ertoe gebracht
organisatorische bekwaamheden en de financieel-econo-
deze indicatoren. NS rapporteert conform de GRI op niveau
komt afval vrij in de vorm van oplosmiddelen, verf, olie,
om zelf te saneren. Voor 2010 staan 45 nieuwe bodemsane-
mische draagkracht van de potentiële leveranciers
C, self-declared. NS heeft zich tot doel gesteld om op termijn
vetten en verpakkingsmateriaal. In de onderhouds
ringen op de rol en loopt een aantal saneringen door die
(zie het aanbestedingsregelement op genoemde website).
meer GRI-indicatoren te kunnen hanteren. Dit is in lijn met
bedrijven wordt het afval gescheiden ingezameld en
al eerder gestart zijn. SBNS blijft ook in 2010 NS onder-
NS voert audits uit bij potentiële leveranciers of benut de
de duurzaamheidsstrategie van NS waarin voor het jaar 2010
afgevoerd.
steunen bij vastgoedontwikkelingen en verkopen.
auditresultaten van gecertificeerde instanties om vast te
de meetbaarheid centraal staat. Zie de tabel op pagina 152.
60
61
NS Jaarverslag 2009
Resultaten van activiteiten Reizigersvervoer
Het resultaat uit bedrijfsactiviteiten voor alleen het hoofd-
zijn gestabiliseerd. Ons marktaandeel in de mobiliteit van
Eurlings van Verkeer en Waterstaat gaf op 6 september het
railnet bedraagt € 173 miljoen (2008: € 174 miljoen).
Schiphol is dus vergroot.
startschot. Hij luidde daarmee een nieuw tijdperk van
Het segment reizigersvervoer omvat het binnenlandse
Het totale resultaat uit bedrijfsactiviteiten in het reizigers-
reizigersvervoer door het bedrijfsonderdeel NS Reizigers,
vervoer bedraagt € 60 miljoen. Dat is beduidend minder dan
Ondanks economische tegenwind is NS er in 2009 in geslaagd
Vanaf 7 september konden reizigers gebruikmaken van
het internationale en binnenlandse reizigersvervoer door
in 2008 (€ 193 miljoen), met name door de verlieslatende
verder te groeien in het zakelijke segment. De omzet van
de Fyra, een nieuwe trein die rijdt over het noordelijk deel
NS Hispeed, het materieelonderhoud door NedTrain en het
HSA-activiteiten.
NS-jaarkaarten in dit segment is in 2009 met ruim 4%
van de lijn tussen Amsterdam, Schiphol en Rotterdam.
gestegen. De omzet van de NS-Business Card is met 19%
De reistijd tussen Rotterdam en Schiphol bedraagt
buitenlands reizigersvervoer door NedRailways. De bedrijven
hogesnelheidsverbindingen voor Nederland in.
werken nauw met elkaar samen. Zo heeft NedTrain een vitale
Het aantal gehonoreerde claims in het kader van de regeling
gegroeid. De NS-Business Card wordt in de toekomst
26 minuten en is daarmee twintig minuten sneller geworden.
rol in het onderhouden en verbeteren van de treinen van NS.
‘Geld terug bij vertraging’ bedraagt 469.954 (2008: 441.947).
geïntegreerd met de OV-chipkaart. Dit maakt het gebruik
Vervolgens ging op 13 december Thalys op de gehele
Hiermee draagt het bedrijf sterk bij aan de prestatie
Er is voor € 5,2 miljoen (2008: € 4,8 miljoen) aan vertragingen
voor de automobilist gemakkelijker en de controle in de
HSL-Zuid treindiensten verzorgen. Met een snelheid van
verbeteringen in het kader van het Vervoerplan voor het
gecompenseerd, gemiddeld € 11,06 per klant. Hiervan wordt
trein door de conducteur eenvoudiger. Het aantal studenten
300 km per uur op het zuidelijk deel en 160 km op het
Nederlandse hoofdrailnet. Waar relevant zijn de resultaten
de helft door ProRail vergoed.
kaarten is in het collegejaar 2009/2010 gegroeid.
noordelijk deel, brengt Thalys de reizigers in drie uur van Schiphol naar Parijs. De komende jaren zal de dienstregeling
van die laatste activiteit apart vermeld. Ook werken NS
Regionale concessies
over de HSL-Zuid geleidelijk uitgebreid worden, zowel qua
en concessiehouders. Verder vermelden wij hier de resultaten
Reizigersgroei in Nederland
In 1998 is het ministerie van Verkeer en Waterstaat begonnen
bestemmingen als qua frequentie.
van dochters van werkmaatschappijen en joint ventures die
Het reizigersvervoer in Nederland is voor het zesde achter-
met het overdragen van de verantwoordelijkheid voor een
naast het treinvervoer ook andere vervoersmodaliteiten
eenvolgende jaar toegenomen, zij het dat deze groei van
aantal regionale en stadsgewestelijke treindiensten aan
NS Hispeed heeft dit eerste jaar van economische teruggang
exploiteren. Zo heeft NS een belang van 50% in Syntus dat
0,8 % als gevolg van de recessie veel lager was dan in voor
decentrale overheden. Het betreft de verbindingen die geen
relatief sterk doorstaan. Waar de gehele reisbranche, zowel
trein- en busvervoerconcessies exploiteert. Tevens heeft
gaande jaren. Het totaal aantal reizigerskilometers bedraagt
deel uitmaken van het landelijke hoofdrailnet. Op basis van de
in de zakelijke als de recreatieve markt, een forse teruggang
NS een 49%-belang in Qbuzz. Deze nieuwe Nederlandse
16,3 miljard, tegen 16,2 miljard in 2008. De recessie is
Wet Personenvervoer 2000 moeten overheden de exploitatie
heeft laten zien, is de omzet van NS Hispeed licht hoger.
busonderneming exploiteert streekvervoer in de noordelijke
zichtbaar, zowel in het reisgedrag van onze klanten als
van die treindiensten openbaar aanbesteden of, als over-
77% van onze klanten geeft nu een 7 of hoger aan de dienst
provincies en stadsgewestelijk vervoer in Rotterdam.
in hun keuzes voor voordeliger kaartsoorten.
gangsmaatregel, onderhands gunnen aan vervoerders.
verlening door NS Hispeed. Dat is meer dan in 2008 (75%).
Met succesvolle marktbewerking wisten wij de gevolgen
Deze concessies worden deels geëxploiteerd door NS, deels
Het kwaliteitsoordeel over alle diensten verbetert. In 2009 is
Resultaat reizigersvervoer
hiervan te beperken. Zo voerden wij campagnes rond de
door andere vervoerders, waaronder Syntus, waarin NS een
het Extra Care-programma gestart, waarmee managers van
Voor het Nederlandse hoofdrailnet zijn de opbrengsten
thema’s duurzaamheid en zakelijk reizen en een campagne
50%-belang heeft.
NS Hispeed meereizen op de treinen en zelf contact opnemen
gestegen met 2,6% van € 1.775 miljoen naar € 1.822 miljoen,
in het kader van de Olympische Spelen in Vancouver.
Reizigers en NedTrain in opdracht van regionale overheden
vooral door de tariefsverhoging van 4% per januari 2009.
met klanten die een teleurstellende ervaring hebben gehad. Op dit moment rijdt NS op basis van concessies de treindiensten
Met name op de intercity naar Brussel, die in 2009 kampte
Deze verhoging bestond enerzijds uit de inflatiecorrectie
De succesvolle verkoop van NS-kaarten via vestigingen van
op de trajecten Gouda-Alphen aan den Rijn, Zwolle-Emmen,
met technische problemen, heeft het Extra Care-programma
(3,5%) en anderzijds uit de verhoging van de infraheffing
Blokker en Kruidvat is ook in 2009 voortgezet en leidde
Zwolle-Kampen, Zutphen-Apeldoorn en Rotterdam-Hoek
een positief effect gehad op de klanttevredenheid.
van ProRail (0,5%). Tegenover deze tariefstijging stond een
vooral tot extra reizigers in de weekeinden. Dit soort acties
van Holland. Op het traject Houten-Houten Castellum zet
De punctualiteit van de ICE is in de loop van het jaar aan
daling van de opbrengsten door een prijsbewuster consumen-
via alternatieve distributiekanalen trekt relatief veel nieuwe
NS tijdelijk bussen in. Deze verbinding wordt onderdeel van
merkelijk verbeterd, als gevolg van verbeteracties op het
tengedrag. Door extra verkopen rond evenementen en door
klanten die de gelegenheid benutten om kennis te maken
het hoofdrailnet zodra de spoorverdubbeling op het traject
grensbaanvak en de investering van ProRail in een trein
geslaagde verkoopacties zijn wel nieuwe klanten getrokken
met de trein. In 2009 hebben wij ook het e-ticket geïntrodu-
Utrecht-Geldermalsen is gerealiseerd.
monitoringsysteem. Problemen met het beveiligingssysteem
en bestaande klanten gestimuleerd om vaker te reizen.
ceerd; het biedt onze klanten de mogelijkheid om thuis hun
op (met name) het grensbaanvak van de HSL-Zuid zorgde vanaf medio december helaas voor vertragingen van Thalys.
vervoersbewijs aan te schaffen en uit te printen. Ten slotte
NS blijft voorlopig rijden op de lijnen Zwolle-Emmen,
De totale opbrengsten uit het segment reizigersvervoer
worden steeds meer klanten via de site Eropuit en via het
Zwolle-Kampen en Rotterdam-Hoek van Holland.
stijgen met € 227 miljoen van € 2.472 miljoen in 2008 naar
klantenmagazine Spoor verleid om in de vrije tijd per trein
De concessies voor die treindiensten zijn met ingang van
NS Hispeed en haar kernboodschap ‘snelheid en gemak’
€ 2.699 miljoen in 2009 (9,2%).
op pad te gaan.
de dienstregeling 2008 voor drie jaar onderhands verleend
zijn in 2009 verder bekendgemaakt via diverse media- en
aan NS. De provincies Drenthe en Overijssel gaan de
imagocampagnes. Uniek in Europa is het aanbod van
concessie Zwolle-Emmen in 2010 openbaar aanbesteden.
e-tickets die via NS Hispeed.nl worden verkocht naar alle
De totale kosten bedragen € 2.639 miljoen
In verschillende regio’s binnen Nederland hebben wij de
(2008: € 2.279 miljoen). De lasten zijn in 2008 met
aandacht gevestigd op de vele rechtstreekse intercity
€ 360 miljoen gestegen. Dit vloeit vooral voort uit de
verbindingen met Schiphol. Dit heeft ervoor gezorgd dat,
Internationaal reizigersvervoer
mingen. Via de website kunnen meer bestemmingen worden
acquisities van Travel London, Abellio en Probo Bus
ondanks het teruggelopen aantal vliegreizigers op Schiphol,
Het afgelopen jaar heeft voor NS Hispeed vooral in het teken
geboekt (van 234 in 2008 naar 339 in 2009), waarmee 90%
en de opstart en exploitatie van de HSL-Zuid.
de verkopen van treinkaartjes van en naar deze bestemming
gestaan van de opening van de HSL-Zuid. Minister Camiel
van de marktvraag wordt bediend. Via de website zijn ook
bestemmingen, met uitzondering van de TGV-bestem-
62
63
NS Jaarverslag 2009 / Resultaten van activiteiten
aanvullende diensten te boeken, zoals hotels, huurauto’s en
en componenten. Onderhoud wordt in werkplaatsen door
Op het gebied van kwaliteit is NedTrain eind 2009 voor
London als klant. Daarmee heeft NedRailways nu toegang
verzekeringen. Deze biedt onze reizigers 24 uur per dag
heel Nederland verricht. De vier onderhoudsbedrijven
hercertificering in aanmerking gekomen. Dat betekent
tot een toonaangevende openbaarvervoerautoriteit die
7 dagen in de week een one stop shopadres voor hun
in Onnen, Maastricht, Leidschendam en Amsterdam zijn
dat het KEMA ISO 9001-certificaat gecontinueerd is tot
leidend is op vele gebieden waaronder smart cards, veiligheid
internationale reis.
volcontinu (7 x 24 uur) in bedrijf. NedTrain beschikt
1 januari 2013.
en informatiediensten voor reizigers.
Inmiddels is 43% van de omzet van NS Hispeed afkomstig van
daarnaast over tientallen kleinere servicelocaties, onder
NedTrain streeft naar een halvering van het aantal rijtuigen
klanten die gebruik maken van selfservice-faciliteiten op het
andere in Eindhoven, Den Haag, Utrecht en Nijmegen.
dat voor onderhoud aan de rijdende dienst is onttrokken
Merseyrail
internet en van de kaartautomaten. Dit was in 2008 nog 28%.
Het moderniseringswerk aan de reizigerstreinen van NS
van 400 begin 2007 naar 200 in 2010. Dat programma
Merseyrail zorgt voor het stadsgewestelijk treinvervoer in
De distributiekosten per reiziger zijn daardoor verder
vindt plaats in Haarlem.
verloopt succesvol. Eind 2009 is de reserve verminderd
en rond Liverpool. Het bedrijf vervoert 110.000 reizigers per
tot 240 rijtuigen.
dag over een zeer intensief gebruikt spoornetwerk en telt
gedaald. In 2009 heeft NS Hispeed de EcoChecker geïntroduceerd. Dit is een meetinstrument op de website waarmee
NedTrain investeert in de vernieuwing van haar werk-
reizigers direct zien welk milieueffect hun treinreis heeft
plaatsen. In 2009 is de bouw begonnen van de nieuwe
Reizigersvervoer in het buitenland
Merseyrail is een van de best presterende spooronder
vergeleken met de auto en het vliegtuig op dezelfde afstand.
werkplaats Rotterdam Waalhaven en een nieuwe componen-
NedRailways, 100% dochter van NS, is actief buiten
nemingen in Groot-Brittannië. Dit wordt in 2009 onder-
Ook door Railteam, het Europese samenwerkingsverband
tenfabriek in Tilburg. Daarbij worden zowel bedrijfsmid-
Nederland in geliberaliseerde openbaarvervoermarkten in
streept met twee prijzen. Op het National Rail Awards
waarin NS Hispeed samen met de ons omringende spoor
delen als bedrijfsprocessen vernieuwd. De werkplaats
Europa. Het doel van NedRailways is om een portfolio van
won Merseyrail de Putting Passengers First-prijs voor het
ondernemingen in deelneemt, is het milieuvriendelijke
Amsterdam Zaanstraat is in 2009 gesloten; in Amsterdam
openbaar vervoercontracten in Europa te ontwikkelen en
leveren van ‘wereldklasse’-klantenservice, in het bijzonder
karakter van de internationale trein benadrukt. Binnen
zijn alle onderhoudsprocessen nu geconcentreerd op de
uit te voeren. Het bedrijf onderscheidt zich in het bijzonder
voor haar aanpak van sociale veiligheid. Voor hetzelfde
Railteam zijn de aandachtspunten voor 2010 het verbeteren
modernere locatie Watergraafsmeer. Vanuit dezelfde optiek
door het verbeteren van kwaliteit van dienstverlening
thema won zij de IFSEC 2009 Security Industry Award.
en uitbreiden van de (online-)distributie, het beschikbaar
zijn vanuit Zwolle de meeste onderhoudswerkzaamheden al
binnen de verworven contracten en het vormen van
Tevens realiseerde Merseyrail dit jaar de 100% Secure
stellen van actuele reisinformatie en het verder verbeteren
verplaatst naar Onnen.
partnerships met de opdrachtgevers, de aanbestedende
Station-status voor alle 66 stations die zij bedient. De stations
van connecties van internationale treinen.
1.200 werknemers.
overheden.
worden door de British Transport Police regelmatig getoetst
Nieuw materieel waarin veel elektronica is verwerkt, vraagt
De stevigste voet aan de grond heeft NedRailways in
op veiligheidsaspecten.
Materieelonderhoud
voortdurende aandacht voor herinstructie en omscholing.
Groot-Brittannië, de grootste geliberaliseerde openbaar-
NS-dochter NedTrain verzorgt het onderhoud en de moderni
NedTrain besteedt daarom veel aandacht aan opleiding van
vervoermarkt van Europa. Met de railconcessies Merseyrail
Na een sterke reizigers- en opbrengstgroei in 2008 was
sering van reizigerstreinen. NedTrain zorgt ervoor dat de
haar medewerkers. Met ROC’s in Eindhoven en Amsterdam
en Northern Rail, en het busbedrijf Abellio London and
de uitdaging voor Merseyrail deze groeicijfers in 2009 vast
treinen veilig en bedrijfszeker rijden en blijven rijden.
zijn vaste afspraken gemaakt voor het opleiden van
Surrey heeft de onderneming hier een goede uitgangs
te houden. Dit was geen gemakkelijke opgave tijdens een
Daarmee is het bedrijf van vitaal belang voor het binnenlands
technisch personeel. Die opleidingen zijn in 2009 van start
positie verworven. Ook op het vasteland van Europa is
recessieperiode die Groot-Brittannië sterk getroffen heeft.
en internationaal reizigersvervoer van NS. NedTrain garan-
gegaan en kunnen op termijn voorzien in de verwachte
NedRailways inmiddels actief, en wel in Duitsland via het
Merseyrail wist het aantal reizigers met 110.000 per dag
deert NS Reizigers en NS Hispeed een hoge mate van kwaliteit
groeiende behoefte aan monteurs railmaterieel.
bus/treinbedrijf Abellio en in Tsjechië, met het busbedrijf
te stabiliseren en realiseerde een omzetgroei van 10%.
Probo Bus.
In augustus van het verslagjaar behaalde Merseyrail het
en beschikbaarheid. In de afgelopen jaren zijn de onderhoudskosten substantieel verlaagd. Uit internationale
Veilig werken was een belangrijk speerpunt voor 2009 en
Deze verbreding van activiteiten was aanleiding voor het
hoogste punctualiteitniveau in haar geschiedenis: 97,3 %
benchmarks blijkt dat de kosten inmiddels op een markt-
houdt alle aandacht in 2010. De intensieve aandacht voor
besluit om begin 2010 de naam Abellio te gaan voeren voor
(op 5 minuten basis). Over het gehele jaar is een punctualiteit
conform niveau liggen. NedTrain kiest nu voor innovatie met
dit onderwerp en de verplichte veiligheidscursus voor
alle activiteiten van NedRailways.
van 96% gerealiseerd (2008: 94,9%).
het oog op verdere stappen in kostenefficiëntie. Samen met
iedereen, zowel in de werkplaats als op kantoor, werpt
beide vervoerders werkt het bedrijf nu aan verdere optimali-
meetbaar vruchten af. De jaardoelstelling van NedTrain
Met haar Best Practice Programme biedt NedRailways een
Northern Rail
satie van de materieelinzet. Dit moet over vijf jaar voor
- een halvering ten opzichte van het voorgaande jaar van
platform voor het uitwisselen van kennis en ervaring tussen
Northern Rail verzorgt treindiensten van en naar belang
NS in totaliteit kunnen leiden tot een besparing van minimaal
het aantal bedrijfsongevallen met een volledige afwezigheid
het moederbedrijf NS en de buitenlandse trein- en busbe-
rijke steden in het noorden van Engeland, zoals Liverpool,
€ 50 miljoen op jaarbasis.
tot gevolg - is in 2009 ruimschoots gehaald. Eind 2009 had
drijven. Via seminars, workshops en benchmarks worden de
Manchester, Leeds, Sheffield, York and Newcastle. Ook in
tweederde van alle 3.200 NedTrainmedewerkers de veilig-
kennis en ervaring van de medewerkers vergroot en worden
het omliggende landelijk gebied worden treindiensten
heidscursus gevolgd.
innovaties gestimuleerd. De multimodale NedRailways-
verzorgd. In totaal rijdt Northern elke dag 2.600 trein
bedrijven leveren NS veel informatie op om de eigen
diensten, waarmee 230.000 reizigers per dag worden
dienstverlening te verbeteren en vice versa.
vervoerd. Het bedrijf exploiteert daarmee de meeste trein-
Met haar expertise in uiteenlopende vormen van treinen - waaronder lightrail-voertuigen - kan NedTrain op termijn ook een rol spelen bij het verwezenlijken van de ambities van
NedTrain won in het tweede kwartaal van 2009 de innova-
NS als klantgedreven Europese, multimodale dienstverlener.
tieprijs van de Algemene Werkgeversvereniging Nederland
De primaire focus van NedTrain in de komende drie jaar
(AWVN). NedTrain kreeg de prijs vanwege de onconventi-
Groot-Brittannië
diensten van alle vervoerders in Groot-Brittannië. Northern heeft 4.600 werknemers.
is gericht op het bereiken van operational excellence in
onele aanpak om de medewerkersbetrokkenheid rond
De concessies Merseyrail and Northern worden uitgevoerd in
de huidige activiteiten. Dit houdt verband met de voor
innovatie te vergroten. De ideeënwedstrijd ‘Boter bij de Vis’
een 50-50% joint venture samen met de Britse partner Serco.
De treinvervoerder is in het vijfde jaar van de uitvoering van
NS belangrijke verlenging van de hoofdrailnetconcessie
vormt hét platform voor eigen kwaliteitsverbetervoorstellen.
Beide vervoerders presteren goed, staan bekend als inno-
haar concessie en heeft ook dit jaar reizigersgroei, een stijgend
per 2015.
In 2009 zijn bijna tweeduizend ideeën ingediend, waarvan
vatief en behoren tot de top van de Britse openbaarvervoer-
inkomen en betere prestaties gerealiseerd. Het aantal reizigers
1.300 zijn afgehandeld met een totale opbrengst van
branche. Door verwerving van het busbedrijf Abellio London
is sinds het begin van de exploitatie gestegen met 34%.
NedTrain heeft onderhoud en services als kerntaken.
€ 3,2 miljoen. Innoveren op het gebied van duurzaamheid
and Surrey heeft NedRailways een positie verworven op de
Ondanks de recessie is ook dit jaar het aantal reizigers weer
Direct hieraan gekoppeld zijn de levering van onderdelen
wordt een belangrijk nieuw speerpunt voor 2010.
Londense busmarkt, met concessieverlener Transport for
gestegen, en wel met 2%. De omzet is in 2009 gelijk gebleven.
64
65
NS Jaarverslag 2009 / Resultaten van activiteiten
Net als Merseyrail bereikte Northern een mijlpaal in het
De treindivisie van Abellio is het best presterende openbaar-
verwerving en acquisitie van bedrijven heeft NedRailways een
De vernieuwingsoperatie van de stations Arnhem,
streven de betrouwbaarheid van haar dienstverlening te
vervoerbedrijf van Noordrijn-Westfalen op grond van het
uitstekende positie om een portfolio van sterke openbaar
Breda, Den Haag Centraal, Rotterdam Centraal en Utrecht
verbeteren. In het verslagjaar werd een gemiddelde punctua-
laatste kwaliteitsrapport van de regionale autoriteit die de
vervoerbedrijven in Europa te ontwikkelen. Zij concentreert
Centraal is in volle gang. De verbouwing van station
liteit (op 5 minuten basis) van 90% gerealiseerd (2008: 89,3%).
concessies uitgeeft. De gemiddelde punctualiteit over 2009
zich daarbij op het bereiken van een solide marktpositie in de
Amsterdam Centraal is al een aantal jaren geleden
In november werd Northern de eerste treinexploitant in
was 92,1% (op 3-minutenbasis).
gekozen markten voor reizigersvervoer in Europa: Groot-
begonnen. De komende jaren verrijzen in deze steden
Brittannië, Duitsland, Scandinavië en Centraal Europa.
prachtige nieuwe stations en stationsgebieden. Dit is om
Groot-Brittannië die de excellent standaard van de European Foundation for Quality Management (EFQM) wist te bereiken.
Tsjechië
Verdere ontwikkeling van de concessieportfolio is essentieel
de reizigersgroei te faciliteren en klanten een breed
In Groot-Brittannië sluit dit model aan op de wensen van het
Probo Bus
met het oog op de continuïteit.
aanbod aan woonruimte, werkplekken, winkels en horeca
Britse ministerie van Transport.
Eind 2008 heeft NedRailways in Tsjechië Probo Trans Beroun
NedRailways heeft in 2009 ingezet op het verwerven van
te bieden.
Northern is ook de eerste treinvervoerder in Groot-Brittannië
gekocht. Het bedrijf vervoert nu onder de naam Probo Bus
een grote railconcessie in Zuid-Engeland, de South Central
die de nationale certificatiestandaard voor veiligheids
per dag 17.500 reizigers met nationale, regionale en lokale
Rail Franchise, maar deze helaas niet gewonnen.
managementsystemen wist te halen.
busdiensten op meer dan 70 routes, meest ten westen
In het verslagjaar is de bouw begonnen van ROC Mondriaan, direct naast station Den Haag Hollands Spoor.
van Praag. Het is een van de best presterende busbedrijven Northern ontwikkelt een duurzaamheidstrategie met een
in Tsjechië. De opbrengst in 2009 bedroeg € 10 miljoen.
streven naar verlaging van het energiegebruik en de
Het bedrijf telt 200 werknemers.
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Dit in navolging van ROC Aventus in Zutphen en ROC Carolus in Nijmegen. Naar verwachting kunnen begin 2011 ruim 1.200 studenten en zo’n 150 docenten en
CO2-emissies. Samen met Merseyrail zal Northern met steun
In de eerste negen maanden van 2009 is het aantal reizigers
Nederland staat voor de uitdaging om stedelijke agglome-
medewerkers van het gebouw gebruikmaken. Scholen
van het Cycling Demonstration Fund van de Train Operating
gedaald als gevolg van de recessie, in het laatste kwartaal
raties en economische knooppunten duurzaam bereikbaar
passen goed in een stationsgebied omdat ze daar goed
Companies verbeteringen aanbrengen in de fietsfaciliteiten
was weer sprake van een stijging. Over heel 2009 was sprake
te houden. Dat is geen eenvoudige taak in een drukbevolkt
bereikbaar zijn voor studenten. Bovendien brengen
op de stations. Ten slotte wordt de positieve bijdrage van de
van een daling van het aantal reizigers met 6,3%, terwijl de
land dat kampt met veel files. De leefbaarheid van steden
studenten levendigheid in het gebied wat de sociale
trein aan klimaatverbetering uitgebreid onder de aandacht
omzet daalde met 2%.
staat verder onder druk door fijnstof, geluidsoverlast en een
veiligheid ten goede komt. In december werd de eerste
verminderde kwaliteit van de openbare ruimte. Dit vraagt
paal geslagen voor de tweede fase van woningbouw-
om een herontwikkeling. Met haar netwerk van goed
project Amor Forte in het stationsgebied van Amersfoort.
bereikbare stations en stationsgebieden wil NS Poort een
Dit project omvat 119 woningen met onder andere starters-
belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van de
appartementen, driekamerappartementen en stads
leefbaarheid van Nederland. Door gevarieerde ontwikkeling
woningen. Tal van voorzieningen voor de bewoners
en klantgedreven exploitatie wil NS Poort de harten
liggen binnen handbereik.
gebracht van het publiek.
Reizigersvervoer totaal Abellio London and Surrey Sinds juni 2009 heeft NedRailways een aandeel verworven in de Londense busmarkt via de acquisitie van Travel London. Dit bedrijf exploiteert busdiensten in Centraal en Zuid-Londen en in Surrey. Dagelijks vervoert het 270.000 passagiers op 71 routes met 1.600 medewerkers. De opbrengst vanaf de acquisitie in juni 2009 bedroeg € 59 miljoen. Direct na de acquisitie is een nieuwe IT-infrastructuur ontwikkeld om daarmee de operaties van het bedrijf beter te kunnen ondersteunen. In oktober van het verslagjaar is Travel Londen van naam veranderd in Abellio London and
In miljoenen euro’s
2009
2008
Opbrengsten
2.699
2.472
Bedrijfslasten
2.639
2.279
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
60
193
4.287
4.019
Investeringen
551
305
Afschrijving 1
265
223
20.518
16.965
Totaal activa
Aantal medewerkers in fte’s ultimo
Afschrijving omvat tevens bijzondere waardevermindering.
1
Surrey. Het transitieprogramma is grotendeels afgerond. In de tweede helft van 2009 heeft het bedrijf 7 nieuwe busroutes verworven en is het zelf 2 nieuwe routes gestart.
Duitsland Abellio Deutschland NedRailways heeft een positie in de Duitse bus- en treinmarkt verworven door de acquisitie van Abellio in december 2008. Abellio Deutschland exploiteert bus- en treindiensten in de Duitse deelstaten Hessen, Noordrijn-Westfalen en Saksen. Het bedrijf vervoert 23.000 reizigers per dag en telt 1.200 werknemers. Direct na de acquisitie heeft in 2009 rationalisatie plaatsge-
Reizigersvervoer Nederlandse hoofdrailnet In miljoenen euro’s
2009
2008
Opbrengsten
1.822
1.775
Bedrijfslasten
1.649
1.601
173
174
3.218
2.988
Investeringen
448
240
Afschrijving 1
207
189
10.017
10.068
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Totaal activa
Aantal medewerkers in fte’s ultimo
veroveren van iedereen die het stationsgebied gebruikt om te reizen, wonen, werken, leren, winkelen, eten en drinken.
bouwproject De Poort van Lanen in Leidschenveen. NS Poort heeft vier bedrijfsactiviteiten: Gebieds- en project-
Deze woningen maken deel uit van een nieuwe wijk waar
ontwikkeling, Asset management, Commercieel, admini-
mensen ‘buiten’ wonen aan de rand van het Groene Hart
stratief en technisch beheer en Commerciële exploitatie.
en toch dicht bij de stad. In de directe nabijheid liggen
Het bedrijf heeft vijf dochters: Servex, NS Fiets, OV-fiets,
zowel het NS-treinstation als het Randstadrailstation.
Passenger Terminal Amsterdam en NS Projectconsult (tot
In juli heeft NS Poort 125 woningen opgeleverd op loop
1 maart 2009).
afstand van het station Alphen a/d Rijn binnen het nieuwbouwproject ‘De Stadswijzer’. Hiervan zijn 100 woningen
Resultaten knooppuntontwikkeling en -exploitatie
verkocht aan woningcorporatie Ymere. In Breda zijn de
De bedrijfsopbrengsten van het segment knooppunt
van kantoor Singelveste gerealiseerd. In Zaandam realiseert
ontwikkeling en -exploitatie zijn licht gedaald van € 629
NS Poort een nieuw stadhuis naast het station.
uitbreiding van het Apollo Hotel Breda en de nieuwbouw
miljoen in 2008 naar € 613 miljoen in 2009. Het resultaat uit de bedrijfsactiviteiten is gedaald van €120 miljoen in 2008
In 2009 is NS Poort geconfronteerd met de situatie dat
naar € 51 miljoen in 2009. Deze daling is het gevolg van
commerciële partners zich als gevolg van de recessie
de recessie waardoor de ontwikkeling en verkoop van
moesten terugtrekken uit projecten. Zo is de realisatie
onroerend goed projecten vrijwel tot stilstand is gekomen.
van het CO2-neutrale gebouw Aurora in Utrecht niet
Afschrijving omvat tevens bijzondere waardevermindering.
1
vonden om efficiënter te gaan werken. De opbrengst in 2009
In mei werden 68 woningen opgeleverd van het nieuw-
uit de startblokken gekomen door het faillissement van
Gebieds- en Projectontwikkeling
de medeontwikkelaar en huurder. In Alkmaar is het
bedroeg € 99 miljoen, een stijging van 12% ten opzichte van
Groeikansen
Het ontwikkelbedrijf van NS Poort transformeert bestaande
ontwikkelvolume van een kantoorpand in het stations
2008. Dit heeft vooral te maken met nieuwe buscontracten in
Met de kennis en ervaring van goed presterende dochter
en nieuwe stationslocaties tot multifunctionele en kwali-
gebied op verzoek van de opdrachtgever met tweederde
Hessen, op basis waarvan het bedrijf begin 2009 is gaan rijden.
bedrijven samen met de ervaring op het gebied van concessie
tatief hoogwaardige gebieden.
verminderd.
66
67
NS Jaarverslag 2009 / Resultaten van activiteiten
Asset Management
geeft leiding aan het Bureau Spoorbouwmeester. Dit bureau ontwikkelt een eenduidig en herkenbaar beeld rondom het
Commerciële Exploitatie Horeca en retail
hebben een positief effect gehad op de transactiegroei.
Het exploitatiebedrijf van NS Poort heeft de regie over alle gebouwen en grondposities van NS. De portefeuille bevat
spoor, het zogenaamde Spoorbeeld.
Het retailbedrijf Servex van NS Poort is de belangrijkste
gegroeid van € 321 miljoen in 2008 naar € 332 miljoen in
onder meer winkels en horeca op de stations, kantoren en
In het project Stationsoutillage werken Bureau Spoorbouw-
aanbieder van food en beverage op de NS-stations en
2009. De bezettingsgraad van de horeca en retailruimtes
3.800 hectare aan grondposities en parkeerfaciliteiten.
meester, ProRail en NS samen aan een nieuwe visie op de
exploiteert 19 verschillende formules met een breed palet
bleef met 93,4% gelijk aan het niveau van 2008.
Het Exploitatiebedrijf richt zich primair op het station
stationsinrichting. Partijen willen het verblijf op de stations en
aan producten. Het speelt daarmee in op de groeiende wens
en het stationsgebied. Bij de grondposities maakt het
met name op de perrons comfortabeler maken, onder andere
van consumenten om slimmer met hun tijd om te gaan en
NS Fiets
Exploitatiebedrijf daarom onderscheid tussen posities
door een nieuwe generatie perronaankleding.
hun reis en verblijf op stations te veraangenamen. Daarnaast
NS Fiets biedt klanten de gelegenheid om hun fiets veilig,
in het stationsgebied en daarbuiten. Door gronden buiten
De voorbereiding voor de eerste pilot startte in het laatste
speelt het retailbedrijf in op de groeiende behoefte van de
droog en zonder wachttijden te stallen. In totaal zijn er ruim
het stationsgebied te verkopen of te ruilen, komt vermogen
kwartaal van 2009 op station Leiden Centraal. Voor station
consument aan gezonde gemaksvoeding en de mogelijkheid
320.000 stallingplaatsen beschikbaar voor klanten waarvan
vrij om weer te investeren in de stationsgebieden.
Amsterdam Centraal heeft de Spoorbouwmeester een
om de dagelijkse boodschappen op het station te doen.
115.000 bewaakte stallingplaatsen. De bewaakte stallingen
Verschillende gronden zijn in 2009 nog niet verkocht vanwege
visie ontwikkeld op de vraag hoe je het uitbreiden van
de lagere grondprijzen die het gevolg zijn van de recessie.
de voorzieningen kunt combineren met een verbetering
Klantbeleving staat hierbij hoog in het vaandel. Dit vraagt
te kunnen zijn van de eerste tot de laatste trein, zijn ook in
Binnen de stationsgebieden stemt NS Poort de uiteenlopende
van de transferfunctie en het zichtbaar maken van de
om continue vernieuwing en innovatie van formules (food
2009 weer fietsenstallingen geautomatiseerd. In totaal zijn
functies zodanig af, dat er een omgeving ontstaat waar
monumentale kwaliteit.
en non-food) en assortiment.
nu 48 stallingen voorzien van een geautomatiseerde
NS ondersteunt samen met de ministeries van Verkeer en
Vastgoedfonds Stationslocaties
Begin 2009 hebben wij de eerste HEMA op Amsterdam
NS Fiets in 2009 diverse activiteiten ondernomen samen met
Waterstaat en VROM en ProRail verschillende gemeenten
Het Vastgoedfonds Stationslocaties is een vastgoedfonds dat
Centraal geopend. Deze vestiging is door HEMA genomi-
betrokken gemeenten. Klanten in Amersfoort kunnen
bij het ontwikkelen van spoorzones. Zo is overeenstemming
onder andere investeert in kantoren in stationsgebieden. NS
neerd als beste vestiging van 2009. Ook hebben wij in juli
bijvoorbeeld hun fiets gratis wegzetten in een geautomati-
bereikt met de Gemeente Tilburg voor de ontwikkeling van
Poort is oprichter van dit institutionele fonds waarin zij voor
de eerste zaak van koffieketen Starbucks buiten Schiphol
seerde stalling. In Groningen kunnen klanten in het weekend
het spooremplacement achter het station voor woningbouw.
51% participeert. In 2009 vierde het Vastgoedfonds Stations
geopend op Utrecht Centraal. In november volgde de
gratis hun fiets stallen om zo de overlast van fietsen in de
locaties haar 10-jarig bestaan. Het fonds presteerde in 2009
tweede vestiging op Amsterdam Centraal. Beide vestigingen
binnenstad in het weekend te verkleinen. Op diverse stations
Veel grote stations en hun omgeving worden momenteel
voor het 7de jaar op rij beter dan de ROZ/IPD-kantoren
zijn een groot succes. Andere nieuwe formules zijn de
introduceerde NS Fiets de formule Bike Totaal Expres
verbouwd. NS Poort wil ze transformeren tot levendige
benchmark (Standing Investments). Er is na- genoeg geen
parfumerieketen Mooi en de modeketen Vila en Pieces.
(fietsenwinkel en reparatie) en hield het bedrijf een proef
stadsportalen met een aantrekkelijke verblijfssfeer. Deze
leegstand in de portefeuille. Per ultimo 2009 komt het
Tevens werd een aantal automaten omgebouwd en voorzien
met Stallen-Op-Pas. Hierbij kunnen klanten met een OV-fiets-
stations worden daarmee meer dan een plek van aankomst
belegde fondsvermogen uit op circa € 600 miljoen.
van een nieuw uiterlijk.
abonnement, een NS-Business Card of een Mobility Card hun
Uiteindelijk is de totale consumentenomzet op stations
zijn toegankelijk van de eerste tot de laatste trein. Om open
mensen zich thuis voelen en bedrijven zich willen vestigen.
toegang. Om het fietsgebruik te blijven stimuleren heeft
en vertrek: trekpleisters op zichzelf dankzij hun uitstraling van
fiets stallen zonder contant te betalen. Zij ontvangen
gemak en comfort. NS Poort heeft deze elementen vertaald
Commercieel, administratief en technisch beheer
De franchiseformules omvatten naast de genoemde ook
achteraf een factuur via het OV-fietssysteem. Eind 2009 heeft
naar het begrip ‘wereldstations’. Stations waarin het aanbod
Het beheerbedrijf van NS Poort zorgt voor het dagelijks
DE café en AH to go en eigen formules zoals Kiosk, Julia’s
NS Fiets samen met ProRail en NS Reizigers een begin
van producten en diensten logisch worden gegroepeerd in
commercieel, technisch en administratief beheer van
en Brooodzaak. In de jaren voor 2009 lieten omzet en
gemaakt met het aanpassen van de stallingen aan de eisen
‘werelden’. Deze werelden omvatten food, health & beauty,
de stations en de stationsgebieden. Onder het motto ‘schoon,
resultaat een groei zien van om en nabij de 10% per jaar.
van de hedendaagse klant. Dit project loopt door tot 2012.
mode, media, event, service en to go. In 2009 zijn op Leiden
heel en veilig’ draagt het onderdeel bij aan de klant
Dit was te danken aan de uitbreiding van formules en
Tot slot won NS Fiets de aanbesteding van de fietsenstalling
Centraal de food, health & beauty- en mediawereld tot leven
tevredenheid op het gebied van reinheid en (sociale)
verkooppunten, de reizigersgroei, een stijgend consumptie-
bij station Houten die vanaf 2011 zal worden geëxploiteerd.
gekomen. Mooi Parfumerie en de Deense multibrandstore
veiligheid. In juli sloot het beheerbedrijf nieuwe schoonmaak-
patroon en een betere bedrijfsvoering. In 2009 is verandering
Vila en Pieces hebben er hun eerste vestigingen geopend.
contracten af voor 218 stations. Het gaat hierbij om lange
in het consumptiepatroon opgetreden. Door de recessie
OV-fiets
Eind oktober was station Leiden Centraal ook vier dagen lang
termijncontracten met ambitieuze kwaliteitsafspraken om
besteden veel van onze klanten minder geld op stations.
OV-fiets houdt zich louter bezig met de verhuur van fietsen
het podium van het NS Try Out Festival. Het station werd
de doelstelling voor het klantoordeel reinheid te behalen.
Gedurende het jaar zijn diverse acties gehouden om bij te
en heeft zich ontwikkeld tot dé aanbieder op dit gebied
omgetoverd tot festivalpodium voor theater, muziek, kunst en
In 2009 is de proef met papierbakken in samenwerking met
dragen aan het herstel van de omzetgroei.
in Nederland. OV-fiets heeft 67.000 abonnees als klant.
film. Het NS Try Out Festival is een nieuw en gratis evenement
ProRail uitgebreid tot ook station Utrecht. Het ingezamelde
Combinatie-acties met NS Reizigers en acties zoals Rondje van
Het aantal ritten is in twee jaar tijd ruimschoots verdubbeld
voor reizigers en belangstellenden met een uitgebreid
papier wordt hergebruikt. Met de inzameling willen NS en
het Station, Studentenkaartactie en de ludieke reclame
(van 330.000 naar 670.000). Een OV-fiets is te huur op
cultureel en actief aanbod. Daarnaast werkt NS Poort ook aan
ProRail de treinen en stations schoner maken en een bijdrage
campagne ‘We worden beroofd’ bij Burger King waren
200 locaties, alle belangrijke overstappunten om vandaar
de ontwikkeling van de kleine stations door ervoor te zorgen
leveren aan het hergebruik van grondstoffen. Verderwerd op
succesvol. In 2009 is gewerkt aan de modernisering van een
verder te reizen. In 2009 is een nieuw, robuuster model
dat ze ‘schoon, heel en veilig’ zijn en voorzien van fietskluizen
de stations Groningen, Leeuwarden, Zwolle en Amersfoort
aantal formules. De al ingezette vernieuwing van Kiosk en
OV-fiets geïntroduceerd met brede banden, een lage instap,
of parkeerplaatsen. Waar mogelijk verhuren wij ruimte op
samen met ProRail een proef gehouden met een rooster in de
Smullers is in volle gang en hetzelfde geldt voor de ombouw
stevige jasbeschermers en een praktische bagagedrager.
deze stations aan lokale ondernemers om de stations aantrek-
perronvloer, de zogenaamde asbaktegel. Doel van deze proef
van C’est du Pain-zaken tot Brooodzaken, een bakkerij
Nog een innovatie van OV-fiets in 2009: de introductie van
kelijker te maken voor onze klanten.
is om te onderzoeken of de asbaktegel een goed alternatief is
formule met zelfbediening. De in 2008 geïntroduceerde
de elektrische NS-scooter die op acht stations te huur is.
voor de huidige rookzuilen.
formule van verse maaltijdpasta’s Julia’s is een succes. In 2009
Met ingang van 1 januari 2009 is Koen van Velsen benoemd
In 2009 vond ook een organisatieverandering plaats: de
zijn vestigingen van Julia’s’ in Leiden en Groningen geopend.
Parkeren
tot de nieuwe Spoorbouwmeester. De Spoorbouwmeester
mensen (50 fte) en activiteiten van de afdeling Concern
Acties in het kader van operational excellence - bijvoorbeeld
Zoals al vermeld op pagina 48 biedt NS in samenwerking met
adviseert NS en ProRail over stedenbouw en architectuur en
huisvesting zijn overgenomen door Arcadis Aqumen.
een maximale kassabezetting tijdens spitsmomenten -
Q-Park de treinreizigers korting op de tarieven van parkeer
68
69
NS Jaarverslag 2009 / Resultaten van activiteiten
terreinen en -garages in stationsomgevingen. De capaciteit
daties. Strukton loopt voorop in de bouw en het
Strukton Rail
afsluiten van een aanvullend contract voor de Kromhout
van de 120 P+R locaties wordt uitgebreid. Het plan voorziet
onderhoud van railinfrastructuur in Europa en is een
Strukton Rail heeft een positief resultaat behaald, maar ziet
kazerne. Ook zijn pilots uitgewerkt voor het Amfora-plan,
in zowel kwaliteitsverbetering als uitbreiding van de
belangrijke partij in de Nederlandse markten van civiele en
de rendementen in Nederland dalen als gevolg van een laag
een Strukton-initiatief voor de ontwikkeling van een
parkeerterreinen bij stations met in totaal 7.500 tot 10.000
utilitaire bouw. De onderneming speelt daarnaast al jaren
aanbestedingsvolume in vergelijking met voorgaande jaren.
duurzame stadsuitbreiding - van zes lagen - onder de
parkeerplekken tot en met 2012. Daarmee zijn in 2009 2.081
een voortrekkersrol op het gebied van publiekprivate
Daarnaast staan de prijzen in de markt voor het groot
Amsterdamse grachten.
vernieuwde en nieuwe parkeerplaatsen gerealiseerd.
samenwerking (pps).
onderhoud (spoorvernieuwingen) zwaar onder druk en
Van 12 locaties met in totaal 1.062 nieuwe plekken is de
kennen nieuwe contracten voor dagelijks onderhoud een
Railinfra & bouw
gezamenlijke financiering rond. Het gebruik van de betaalde
De opbrengsten van Strukton zijn in het verslagjaar
laag prijsniveau. In Duitsland is het aanbestedingsvolume
P+R parkeerplaatsen is in 2009 met meer dan 3% toege-
met 10 procent gestegen tot € 1.368 miljoen, tegen
zeer laag. Daartegenover staat een goede performance in
nomen ten opzichte van 2008.
€ 1.249 miljoen in 2008. Het resultaat uit bedrijfsactivi-
de Scandinavische markten.
teiten kwam uit op € 13 miljoen, wat een forse verlaging
Het afgelopen jaar stond in het teken van kostenreductie
Opbrengsten
1.368
1.249
1.355
1.220
In miljoenen euro’s
2009
2008
Passenger Terminal Amsterdam
betekent ten opzichte van 2008 (€ 29 miljoen). Dit tegenval-
en de aankondiging van een reductie met 350 arbeids-
Bedrijfslasten
Passenger Terminal Amsterdam (PTA) opereert in de markt
lende resultaat uit bedrijfsactiviteiten is een gevolg van
plaatsen. Goede prestaties werden geleverd op het gebied
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
van luxe vakanties en bedrijfsevenementen. Beide
voorzieningen op een aantal al afgeronde en op een
van de betrouwbaarheid: het aantal zogenaamde trein
Totaal activa
segmenten zijn gevoelig voor economisch mindere tijden.
lopend bouwkundig project, forse prijsdruk op onder-
dienst aantastende onregelmatigheden (TAO’s) ligt op
Investeringen
22
26
Afschrijving 1
28
27
6.125
5.968
Er werden in 2009 dan ook minder cruiseschepen ontvangen:
houdswerkzaamheden aan het spoor en getroffen reorga-
hetzelfde lage niveau als in 2008 en de storingshersteltijden
93, een daling van 21% ten opzichte van 2008.
nisatievoorzieningen met betrekking tot Strukton Rail en
zijn kort gebleven.
Daarmee ontving PTA ook minder passagiers: ruim 180.000
Strukton Bouw & Vastgoed.
29 863
Afschrijving omvat tevens bijzondere waardevermindering
1
Strukton Civiel
(2008: 225.000). Het klantoordeel bleef onverminderd hoog.
Aantal medewerkers in fte’s ultimo
13 941
Ook de markt van bedrijfsevenementen staat sterk onder
De orderportefeuille voor 2010 is echter goed gevuld en
Strukton Civiel leverde het afgelopen jaar zeer goede
druk: in het verslagjaar was dan ook sprake van een daling in
omvat onder meer de bovenbouw van de Hanzelijn, de
resultaatsbijdragen met al zijn bedrijfsonderdelen en met
de omzet uit evenementen. De gemeente Amsterdam wil
parkeergarage Houtwal in Harderwijk, de renovatie van het
een aantal langlopende projecten. Internationaal wordt de
meer cruisevaart naar de stad halen en heeft in de strate-
5-sterrenhotel Stradivarius in Amsterdam Oud Zuid en het
expertise van het bedrijf in het afzinken erkend.
Tot de overige activiteiten rekenen wij de holdingstaven en
gische structuurvisie 2020 opgenomen dat er een tweede
beheer en de onderhoudscontracten voor KPN, Essent en
Het afzinken van een tunnel in Korea verloopt voorspoedig.
enkele ondersteunende bedrijven zoals NS Opleidingen en
terminal moet komen. Deze zal ook geëxploiteerd worden
Sara Lee. Daarnaast is het consortium Strukton/Ballast
Het volume in de civiele infrastructuurmarkt was in bijna
NS Loopbaancentrum. Voor een juist financieel totaalbeeld
door PTA. Samen met Haven Amsterdam heeft PTA hiervoor
Nedam gestart met de realisatie van het project A2 door
alle segmenten goed.
worden in dit segment ook onderlinge leveringen tussen de
een gebied aangewezen als ideale uitbreidingsmogelijkheid.
Maastricht, inclusief een 2,3 kilometer lange tunnel. Deze
drie andere segmenten geëlimineerd. Het totaal aantal
In 2009 heeft PTA advieswerk verricht bij het voorbereiden
gunning kwam tot stand na een uitgebreide selectieronde
Strukton Bouw & Vastgoed
van de aanbesteding voor de bouw van de cruiseterminal in
waarin aan marktpartijen werd gevraagd om zelf oplos-
Strukton Bouw & Vastgoed werd in 2009 nog geconfron-
Hong Kong.
singen aan te dragen.
teerd met een aantal noodzakelijke voorzieningen voor al afgeronde en opgeleverde projecten. Dit leidde tot een
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie In miljoenen euro’s
2009
2008
De orderportefeuille van Strukton bestaat voor circa 75%
negatief resultaat. Daarnaast is gedurende het jaar een
uit werken voor publieke diensten. Bovendien werpt het
aanpassing van de organisatie doorgevoerd en is het aantal
streven van de laatste jaren om een groter aandeel van de
arbeidsplaatsen teruggebracht. De orderportefeuille voor
omzet te realiseren uit langlopende opdrachten, zijn
2010 is goed gevuld.
Opbrengsten
613
629
vruchten af. De positie van Strukton is mede daardoor
Bedrijfslasten
562
509
51
120
relatief gunstig, ondanks de recessie.
Totaal activa
833
803
Investeringen
77
89
Afschrijving 1
37
29
2.951
3.120
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
Aantal medewerkers in fte’s ultimo
Afschrijving omvat tevens bijzondere waardevermindering
1
Railinfra & bouw
Strukton Worksphere Strukton Worksphere trof al vroeg in het jaar een aantal
In 2009 was ook het MVO-beleid van Strukton succesvol
maatregelen als reactie op de huidige recessie, waardoor
met het behalen van certificaten voor de CO2-prestatie-
de doelstellingen zijn gehaald. Worksphere heeft zijn
ladder van ProRail voor niveau 3 voor heel Strukton en
identiteit van accommodation provider binnen Strukton
niveau 4 voor Strukton Rail. Ook behaalden twee
extra inhoud gegeven. Met een groot aantal langlopende
dochterondernemingen van Strukton Civiel als eerste
onderhoudsopdrachten is de uitgangspositie van Work-
bedrijven in de civiele branche het OHSAS 18001 EN 14001
sphere relatief gunstig.
certificaat voor respectievelijk Arbomanagement en Milieumanagement.
Overige activiteiten
Strukton Integrale Projecten Strukton Integrale Projecten heeft een licht negatief
Strukton is een fullserviceprovider op het gebied van
Strukton kent vijf bedrijven: Strukton Rail, Strukton Civiel,
resultaat als gevolg van de inschrijfinspanningen op een
railinfra en bouw, met bedrijven die integrale oplossingen
Strukton Bouw & Vastgoed, Strukton Worksphere en
groot aantal aanbiedingen dat in 2010 zal worden ingediend.
leveren op het gebied van infrastructuur en accommo-
Strukton Integrale Projecten.
De focus lag op een aantal lopende pps-projecten en het
medewerkers in deze overige activiteiten is 474 (2008: 528).
70
71
NS Jaarverslag 2009
Corporate governance Als grote onderneming met een belangrijke maatschappelijke rol in de Nederlandse samenleving onderschrijven wij van harte het belang van openheid en transparantie. Hoewel geen beursgenoteerde onderneming, past NS vrijwillig de Nederlandse corporate governance code toe, sinds deze code is ingesteld. 1
Omdat NS geen beursnotering en geen one-tierbestuurs-
Corporate governance-structuur
structuur heeft, is de code op enkele onderdelen niet
Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen is belast met het toezicht op
van toepassing2. De corporate governance code bij NS is
Directie
het beleid van de directie en op de algemene gang van
verankerd in de reglementen voor de directie, de Raad
De directie is verantwoordelijk voor het bestuur van de
zaken in de vennootschap en de met haar verbonden
van Commissarissen, de audit-, de remuneratie- selectie-
onderneming. De directie stelt de visie en de daaruit voort
ondernemingen, evenals het met raad ter zijde staan van de
en benoemingscommissie, in een gedragscode en in een
komende missie, strategie en doelstellingen vast. De verant
directie. De raad heeft zijn functioneren vastgelegd in het
klokkenluidersregeling.
woordelijkheid voor de uitvoering van de NS-strategie ligt
Reglement van de Raad van Commissarissen.
bij de bedrijfsonderdelen en dochterondernemingen.
Structuur van de onderneming
De verantwoordelijkheid voor het bestuur van de bedrijfs
De raad evalueert onder andere de organisatiestructuur en
onderdelen en dochterondernemingen berust bij de titulaire
het functioneren ervan. De verantwoordelijkheid voor de
directeuren daarvan.
juiste uitvoering van zijn taken berust bij de raad als geheel.
NV Nederlandse Spoorwegen
De leden van de raad kunnen ten opzichte van de directie in
De NV Nederlandse Spoorwegen is een naamloze vennoot-
De directie is verantwoordelijk voor een transparant bestuur
onafhankelijkheid standpunten innemen. De raad oefent
schap naar Nederlands recht. Het bestuur en toezicht zijn
van de onderneming. De doelstelling van transparant bestuur
zijn taken uit in het belang van onze onderneming en de
gebaseerd op de structuurregeling. De vennootschap wordt
is dat alle belanghebbenden een duidelijk inzicht hebben in
daarmee verbonden zaken en zal daarvoor alle relevante
bestuurd door de directie. Toezicht vindt plaats door de
de beslissingen en besluitvormingsprocedures van de onder
belangen voor de onderneming laten meewegen. Leden van
Raad van Commissarissen. Deze organen zijn onafhankelijk
neming. De directie heeft daartoe het Reglement Directie
de raad oefenen hun taak uit zonder mandaat en onafhan-
van elkaar. De NV Nederlandse Spoorwegen is de houdster-
NV Nederlandse Spoorwegen opgesteld. Dit reglement is
kelijk van enig belang in het bedrijf. Zij behoren geen belang
maatschappij van NS Groep NV.
goedgekeurd door de Raad van Commissarissen.
te ondersteunen zonder daarbij de andere belangen mee te
Aandeelhouder
Bij de vervulling van haar taken richt de directie zich naar
Enig aandeelhouder van de NV Nederlandse Spoorwegen is
de belangen van de vennootschap. De directie verschaft
de Nederlandse Staat. De aandeelhoudersrol van de vennoot-
tijdig die informatie aan de Raad van Commissarissen die
schap wordt vervuld door het ministerie van Financiën. Op de
nodig is voor een goede taakuitoefening. De directie stelt
relatie met de algemene vergadering van aandeelhouders is
hiertoe tevens de benodigde middelen ter beschikking en
de structuurregeling van toepassing evenals de statuten.
stelt de raad en zijn individuele leden in staat om alle
Remuneratie
informatie te verkrijgen die hij nodig heeft om als toezicht-
Het remuneratiebeleid is in 2004 door de Algemene
Organisatie van de onderneming
houdend orgaan van onze onderneming te functioneren.
Vergadering van Aandeelhouders vastgesteld en conform
Er is een eindverantwoordelijke directie voor de gehele
De directie rapporteert over ontwikkelingen op deze
dit besluit wordt in het jaarverslag gerapporteerd.
onderneming. De activiteiten van de Nederlandse Spoor-
gebieden aan de raad en zijn auditcommissie en bespreekt
Binnen dit vastgestelde beleid stelt de Raad van Commis-
wegen zijn in de segmenten reizigersvervoer, knooppunt-
met hen het interne risicobeheersing- en controlesysteem
sarissen de bezoldiging van de directie vast op advies van
ontwikkeling & -exploitatie en railinfra & bouw onder te
(zie hoofdstuk Risicobeheersing op pagina 74).
de remuneratiecommissie van de raad. NS verstrekt aan
verdelen. Deze segmenten worden gevormd door een of
De secretaris van de onderneming, mevrouw mr G.M.
bestuursleden en aan leden van de raad geen leningen
meerdere bedrijfsonderdelen of dochterondernemingen.
Schumacher, ziet erop toe dat de juiste procedures worden
of garanties.
laten wegen. De raad is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen functioneren.
Vereisten en naleving
gevolgd en dat in overeenstemming wordt gehandeld met de wettelijke en statutaire verplichtingen van de directie.
Arbeidsovereenkomsten met leden van de directie Nieuwe leden van de directie worden benoemd voor vier
1 2
Beschikbaar via www.corpgov.nl NS is niet beursgenoteerd, daarom zijn niet van toepassing de best practicebepalingen: II.2.4, II.2.5, II.2.6, II.2.7, III.7.1, III.7.2, lV.1.1, IV.1.2, IV.1.7, IV.2.1, IV.2.2, IV.2.3, IV.2.4, IV.2.5, IV.2.6, IV.2.7, IV.2.8, IV.3.1, IV.3.2, IV.3.3, IV.3.4, IV.3.11, IV.3.12, IV.3.13, IV.4.1, IV.4.2, IV.4.3. NS heeft een two-tierbestuursstructuur, daarom zijn niet van toepassing de best practice-bepalingen: III.6.4, III.8.1, III.8.2, III.8.3, III.8.4.
Corporate audit
jaar, waarna herbenoeming kan plaatsvinden. Arbeidsover-
Interne auditors oefenen hun taak uit onder verantwoorde-
eenkomsten met nieuwe leden van de directie geven die
lijkheid van de directie. De uitkomsten van hun werkzaam-
leden het recht op een uitkering bij ontslag ter grootte van
heden worden besproken met de auditcommissie.
éénmaal het vaste jaarsalaris.
De directie zorgt ervoor dat de auditcommissie en de
De bestaande afspraken van voor de invoering van de
externe accountant betrokken zijn bij het opstellen van het
code Tabaksblat met de leden van de directie worden
werkplan van de interne auditors.
gehonoreerd.
72
73
NS Jaarverslag 2009 / Corporate governance
Belangenverstrengeling/transacties tussen verbonden partijen
Auditcommissie
hiervan worden aan de algemene vergadering van aandeel-
De auditcommissie voert haar taken uit volgens het
houders en de Raad van Commissarissen meegedeeld.
De Raad van Commissarissen is verantwoordelijk voor het
reglement zoals dat door de Raad van Commissarissen
De externe accountant woont de vergaderingen van de raad
oplossen van tegenstrijdige belangen tussen leden van de
volgens de voorschriften van de Nederlandse corporate
bij waarin het verslag van de externe accountant over de
directie, leden van de raad en de externe accountant aan
governance code is goedgekeurd. Conform het reglement
controle van de jaarrekening wordt besproken en waarin
de ene kant en de vennootschap aan de andere kant.
van de auditcommissie bestaat deze uit drie leden. De audit-
de vaststelling van de jaarrekening wordt behandeld.
Alle besluiten tot het aangaan van transacties waarbij
commissie wordt voorgezeten door de financieel expert in
Tevens woont hij de Raad van Commissarissenvergadering
sprake is van belangenverstrengeling met een lid van de
de raad, dr F.J.G.M. Cremers.
over de halfjaarcijfers bij.
directie of van de raad die voor de onderneming en/of het desbetreffende lid van de directie van materiële betekenis
De auditcommissie is belast met het ten behoeve van de
is, vergen de goedkeuring van de raad. Leden van de
Raad van Commissarissen adviseren over en bewaken van
directie en van de raad dienen onverwijld aan de voor-
de integriteit van de jaarrekening, de financiering en
zitter van de raad (en aan de andere leden van de directie,
financieringsgerelateerde strategieën, de fiscale planning
als het een lid van de directie betreft) melding te maken
en het functioneren van het risicobeheersing- en controle
van elke belangenverstrengeling of potentiële belangen-
systeem. Het toezicht op de toepassing van informatie-
verstrengeling van betekenis voor de onderneming en/of
en communicatietechnologie is belegd bij de voltallige
henzelf en dienen daarbij alle relevante informatie te
Raad van Commissarissen.
verschaffen. Daar hoort ook bij een eventuele belangenverstrengeling met betrekking tot hun echtgeno(o)t(e),
Remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie
geregistreerd partner of andere levensgezel, bloedver-
De commissie stelt een remuneratierapport op voor het
wanten, pleegkinderen of aangetrouwden tot in de
bezoldigingsbeleid voor de leden van de directie en legt
tweede graad.
dit ter goedkeuring voor aan de Raad van Commissarissen. De remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie
Benoeming, deskundigheid en samenstelling van de Raad van Commissarissen
bestaat uit drie leden en wordt voorgezeten door H. Zwarts.
De Raad van Commissarissen wordt benoemd door de
individuele leden van de directie en stelt tevens vast of de
algemene vergadering van aandeelhouders, op voordracht
bezoldiging in lijn is met het door de algemene vergadering
van de raad. Dit tevens na overleg met de Centrale Onder
van aandeelhouders goedgekeurde remuneratiebeleid.
nemingsraad, zoals wettelijk voorgeschreven. De raad
Voorts stelt de commissie de selectiecriteria en benoemings-
bestaat uit minimaal vijf leden. De raad heeft een profiel van
procedures op inzake de benoeming van commissarissen en
zijn omvang en samenstelling opgesteld, daarbij rekening
directieleden. Zij beoordeelt periodiek de omvang en samen-
houdend met de aard en de activiteiten van de onderneming
stelling van de raad en stelt aan de raad een profielschets
en de gewenste deskundigheid en achtergrond van de leden
voor dit orgaan voor. Ook stelt zij ten behoeve van de raad
van de raad. De raad evalueert periodiek het profiel.
een rapportage over het functioneren van het orgaan op en
Volgens het reglement en het profiel van de raad kan een
doet zij voorstellen voor (her)benoeming van commissarissen.
De commissie doet een voorstel voor de bezoldiging van de
commissaris voor maximaal drie termijnen van vier jaar worden benoemd. Bij eventuele herbenoeming wordt het
Accountant
functioneren van het betrokken raadslid expliciet aan de
De externe accountant wordt benoemd door de algemene
orde gesteld. De statuten en het reglement van de raad
vergadering van aandeelhouders. Gaat deze daar niet
bepalen ook dat leden periodiek aftreden volgens een
toe over, dan is de Raad van Commissarissen bevoegd
door de raad op te stellen rooster om zo veel mogelijk
in de benoeming te voorzien en als de raad dit niet doet,
een situatie te vermijden waarin veel (her)benoemingen
de directie.
gelijktijdig plaatsvinden.
Namens de raad is de auditcommissie direct verantwoordelijk voor het toezicht op het werk van de externe accountant.
Commissies van de Raad van Commissarissen
Minimaal eenmaal per jaar brengt de auditcommissie samen
De Raad van Commissarissen heeft een auditcommissie
met de directie verslag uit aan de raad over ontwikkelingen
en een remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie
rond de externe accountant, in het bijzonder de onafhanke-
ingesteld. De reglementen van deze commissies en een
lijkheid. Eenmaal per vier jaar maakt de auditcommissie
uitgebreide beschrijving van de commissarissen staan
samen met de directie een grondige beoordeling van het
eveneens ter inzage op onze website www.ns.nl.
functioneren van de externe accountant. De conclusies
74
75
NS Jaarverslag 2009
Risicobeheersing Systeem van interne controle en risicobeheersing De directie is verantwoordelijk voor het interne risico beheersing- en controlesysteem van de onderneming en voor de beoordeling van de effectiviteit van dit systeem. Het NS-brede risicobeheersing- en controlesysteem is bedoeld om het risico dat de bedrijfsdoelstellingen niet worden gerealiseerd, te beperken. Het is niet bedoeld om dit risico te elimineren; een systeem kan redelijke, maar geen absolute bescherming bieden tegen onjuistheden van materieel belang of verlies. Het kader voor risicobeheersing is in de hele groep geïmplementeerd. Risicobeoordelingen zijn een integraal onderdeel van de jaarlijkse planning- en controlcyclus van het concern en worden jaarlijks met de auditcommissie en met de Raad van Commissarissen (RvC) besproken. Met de risicobeoordelingen worden de belangrijkste risico’s op strategisch, operationeel, financieel en compliancegebied waarmee de onderneming te maken heeft inzichtelijk gemaakt. Het risicobeheersing- en controlsysteem van de financiële verslaglegging is gebaseerd op het NS Handboek risicobeheersing financiële processen, duidelijke boekhoudkundige regels in het NS Reporting Manual en een standaardrapportagestructuur. De belangrijkste bedrijfsonderdelen van NS zijn onderworpen aan een accountantscontrole als ware zij zelfstandig publicatieplichtig. Op basis van voornoemd risicobeheersing- en controlsysteem is het systeem van financiële rapportering naar onze mening adequaat opgezet en heeft dit in het boekjaar naar behoren gefunctioneerd. Er zijn op dit moment geen indicaties dat het risicobeheersing- en controlsysteem in 2010 niet naar behoren zal functioneren.
Risicobeheersingskader Relevante onderdelen van het risicobeheersingkader zijn onder andere de geldende gedragsregels, het directiereglement, de volmachtregeling, de planning- en controlcyclus en de rapportages hierover. 3
Dit is situatie-afhankelijk; zie de klokkenluidersregeling.
Gedragsregels
intern onderzoek door de corporate audit-afdeling van NS.
punten weg te nemen en verdere groei van reizigers- en
De regels van goed gedrag staan op de website van NS
De rapportages van het management en van de corporate
goederenvervoer mogelijk te maken. Elk besluit van de
(www.ns.nl). Deze gedragsregels omvatten onder meer de
audit-afdeling over de kwaliteit van de (financiële) processen
overheid om minder budget beschikbaar te stellen voor
zogenoemde klokkenluidersregeling. De klokkenluiders
en interne controles worden aan de directie voorgelegd
infrastructurele projecten of voor onderhoud, zal een
regeling stelt medewerkers in de gelegenheid (vermeende)
en besproken met de auditcommissie van de RvC. Dit geldt
negatieve invloed hebben op de kwaliteit van onze dienst-
onregelmatigheden binnen de onderneming te melden bij
ook voor eventuele signalen vanuit concernfuncties zoals
verlening aan reizigers en het realiseren van de beoogde
de vertrouwenspersoon, de directie of de RvC 3. De klokken-
corporate security, corporate control, risk management,
reizigersgroei.
luidersregeling beschrijft de rechten en verplichtingen van
corporate legal en de vertrouwenspersoon.
Geluidsplafonds
iedere medewerker die een melding maakt in het kader van deze procedure en zet tevens de verplichtingen van het management uiteen. Medewerkers die een beroep doen op
Voornaamste risicofactoren
de klokkenluidersregeling en (vermeende) onregelmatig-
De door de regering voorgestelde wijziging van de Wet Milieubeheer in verband met de invoering van geluids productieplafonds zal leiden tot vaste geluidsplafonds op
heden melden of anderen helpen bij de melding daarvan,
Onze besluitvorming en doelstellingen zijn mede gebaseerd
alle Nederlandse trajecten. Afhankelijk van de uiteindelijke
kunnen dit doen zonder daardoor hun rechtspositie in
op geschatte toekomstige ontwikkelingen. In deze paragraaf
keuze van het instellingsniveau van deze geluidsplafonds
gevaar te brengen. Meldingen kunnen door medewerkers
treft u een overzicht aan van de meest relevante risico’s en
kan spanning ontstaan met de plannen die NS samen met
vertrouwelijk worden ingediend. Meldingen die betrekking
onzekerheden die invloed kunnen hebben op de geschatte
ProRail en het ministerie van Verkeer en Waterstaat maakt
hebben op leden van de directie worden gericht aan de
toekomstige ontwikkelingen en daarmee de realisatie van
om het reizigersvervoer sterk te laten groeien. NS inventari-
voorzitter van de RvC.
onze doelstellingen.
seert samen met de (goederen)vervoerders en ProRail welke
Directiereglement en volmachtregeling
om de geluidsemissie te verlagen.
Naast de volmachtregeling bevat het directiereglement
Marktrisico’s/politieke besluitvorming Hogesnelheidslijn (HSL-) Zuid
interne eisen zoals het investeringsreglement, het verzeke-
1 juli 2009 is de aanvangsdatum van de HSL-Concessie van
Liberalisering
ringsbeleid, het beleid voor regelgevingzaken & -naleving,
NS-dochter HSA Beheer NV. Op 7 september is HSA gestart
Het model van concurrentie via de aanbesteding van regio
de beleidsnota risk management, het handboek risicobe-
met Traxx/Prio-materieel op de lijn Amsterdam-Rotterdam.
nale concessies ontwikkelt zich verder in Nederland en elders
heersing financiële processen en de planning & controlcyclus.
Uit onderzoek dat TNO in opdracht van het ministerie van
in Europa. Met het derde Europese spoorwegpakket zal de
De handboeken van deze onderdelen zijn via intranet voor
V&W heeft gedaan, rijst de vraag of de dienstregeling zoals
dynamiek op de Europese spoorwegmarkt in de komende
alle NS-medewerkers toegankelijk.
die is voorzien in 2010, past binnen de geldende geluids-
jaren verder toenemen. Vanaf 1 januari 2010 wordt het voor
normen. Het risico is aanwezig dat HSA de dienstverlening
buitenlandse spoorwegondernemingen mogelijk om zelf
Volmachtregeling
moet beperken als gevolg van deze geluidsnormen.
standig grensoverschrijdende, internationale passagiers
Vertegenwoordigingsbevoegdheid, onder meer voor de
Onder regie van ProRail en V&W wordt gezocht naar
vervoersdiensten aan te bieden inclusief de zogenoemde
ondertekening van documenten, berust bij ieder van
oplossingen om de geluidsoverlast te reduceren. Indien
cabotage: het meenemen van binnenlandse reizigers.
de leden van de directie afzonderlijk, evenals bij andere
oplossingen worden gevonden, gaat HSA ervan uit dat
Mede hierdoor kan een toename van klachten en mede
daartoe door de directie benoemde functionarissen, met
deze financieel geen consequentie voor HSA zullen hebben.
dingingsrechtelijke procedures worden verwacht op de
inachtneming van beperkingen zoals gedeponeerd bij de
Voorts bestaat nog steeds het risico dat de levering van de
Nederlandse en Europese spoormarkten.
Kamer van Koophandel. NS heeft hiertoe al vele jaren een
bestelde nieuwe treinen vertraging oploopt en dat de
volmachtregeling.
reizigersaantallen verder dan verwacht achterblijven als
Het markttoezicht in de vervoersector valt onder het toezicht
gevolg van de recessie.
van de Europese Commissie en nationale toezichthouders.
maatregelen mogelijk zijn aan treinen en/of infrastructuur
Rapportagestructuur
In Nederland is dit de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). De NMa ziet toe op marktconform gedrag van huidige
van de afzonderlijke bedrijfsonderdelen. De verantwoorde-
Budget ten behoeve van uitbreiding en/of onderhoud infrastructuur
lijkheid voor de invoering en voor het waarborgen van de
De spoorweginfrastructuur in Nederland wordt op sommige
OV-concessies. Bij fusies en overnames op de OV-markt is de
effectiviteit van controles ligt bij de directie. Het succes van
trajecten dagelijks tot aan de grens van de capaciteit benut.
NMa, of in voorkomende gevallen de Europese Commissie,
deze controles wordt gemeten door middel van zelfbeoor-
NS is samen met de andere partijen in de sector nauw
de competente toezichthouder. Daarnaast ziet de Vervoer-
deling door de directies van de bedrijfsonderdelen en
betrokken bij plannen, gericht op investeringen om knel-
kamer van de NMa toe op naleving van de Spoorwegwet en
De rapportagestructuur binnen NS is in lijn met de aansturing
en nieuw toetredende ondernemingen/exploitanten van
76
77
NS Jaarverslag 2009 / Risicobeheersing
de Wet personenvervoer 2000. De Vervoerkamer ziet er
heden voor) niet de door haar gewenste performance
naast de sleutelprojecten, op projectmatige basis werk uit.
onder meer op toe dat er sprake is van non-discriminatoire
richting klanten kon leveren. In opdracht van NS en ProRail
Dit betreft vooral complexe projecten in stationsomgeving.
toegang tot de spoorweginfrastructuur.
verricht Twynstra en Gudde onderzoek naar de onderliggende
Hierbij worden risico’s gelopen rond samenwerking,
Binnen NS is op elk van deze aandachtsgebieden beleid
oorzaken van de gebeurtenissen eind december 2009 en de
beheersing van de tijd, afzet van m2 en beheerste realisatie.
geformuleerd en geïmplementeerd dat compliant gedrag
mogelijkheden om in dit soort extreme situaties verbete-
Een geavanceerd systeem om risico’s te identificeren en te
van NS borgt. Net als in de voorgaande jaren heeft geen van
ringen te realiseren, zoals een hogere betrouwbaarheid van
kwantificeren, is onderdeel van de projectbewakings
de toezichthouders in het voorbijgaande jaar handhavend
infrastructuur (vooral wissels) en materieel. Vooruitlopend
methodiek bij zowel Strukton als NS Vastgoedontwikkeling.
tegen NS behoeven op te treden.
op de uitkomsten van dit onderzoek (medio maart 2010) is
Operationele risico’s Invoering OV-Chipkaart en Poortjes (OVCP)
inmiddels € 10 miljoen beschikbaar gesteld. Verdere investe-
Financiële risico’s Recessie
ringen van tientallen miljoenen zijn voorzien. Daarnaast
Zoals in 2008 verwacht, heeft het verminderd economisch
In nauwe samenwerking met de overige OV-bedrijven is
wordt in samenwerking met ProRail voorbereid hoe in de
vertrouwen invloed gehad op de realisatie van ons reizigers-
de OV-chipkaart bij NS in 2009 landelijk geïntroduceerd.
bijsturing van de dienstregeling flexibeler en sneller
volume, projectontwikkeling en grondverkopen. Om de
De geleidelijke introductie verloopt goed en laat een grotere
verschillende vooraf voorbereide scenario’s (voor dienst
gevolgen van de achterblijvende omzet (inclusief retail) zo
stijging van het klantgebruik zien dan verwacht. Hiermee
regeling, materieel, reisinformatie en pers) kunnen worden
veel mogelijk te beperken heeft NS kostenbesparingen
is gebleken dat de gekozen balans tussen snelheid van de
toegepast. Verbetering van de reisinformatie en het
doorgevoerd zoals het verminderen van inzet van inhuur-
invoering en zorgvuldigheid zijn vruchten afwerpt. Complexe
bereiken van andere verbeteringen vanuit het perspectief
krachten en indirecte medewerkers. De essentiële leveranciers
factoren die spelen zijn de uitfasering van papieren kaart
van onze klanten blijft een belangrijk aandachtspunt.
voor NS zijn geïnventariseerd en worden gemonitord op
voor de realisatie van benodigde materieelaanpassingen
mogelijk continuïteitsrisico. Ondanks dat er indicaties zijn
soorten, overstappen van en naar andere vervoerders en de uitrol Beheerste Toegang Stations (BTS). Ook hierbij
Veiligheid
dat de recessie haar dieptepunt heeft bereikt, moet rekening
geldt dat NS ervoor kiest om de juiste balans te zoeken
Veiligheid voor medewerkers en reizigers is een randvoor-
gehouden worden met een vertraagd effect voor het
tussen snelheid van de invoering en zorgvuldigheid. Dat
waarde voor het functioneren van NS. Om inzicht te hebben
reizigersvervoer. De omvang van dit effect valt niet goed in
betekent stapsgewijs en beheerst invoeren, onderzoeken
en te houden in de veiligheidsontwikkelingen brengt NS de
detail te voorspellen.
hoe klanten en medewerkers nieuwe mogelijkheden ervaren
belangrijkste ontwikkelingen per kwartaal in beeld. Het gaat
en waar nodig de tijd nemen om verbeteringen door te voeren.
daarbij vooral om de ontwikkeling van de spoorwegveiligheid,
Zie verder bij de Geconsolideerde jaarrekening de grond-
sociale veiligheidsincidenten en bedrijfsongevallen (en het
slagen Financiële instrumenten (pagina 132).
Realisatie verbouwing stations (sleutelprojecten)
daaraan gerelateerde verzuim). Mede op basis van deze
De komende jaren zal een aantal grote stations - de zoge-
inzichten worden, daar waar nodig, initiatieven ontplooid
naamde Nieuwe Sleutelprojecten - ingrijpend aangepast
om tot verbeteringen te komen of om de veiligheid op het
worden. Opdrachtgever van deze projecten is ProRail.
structureel hoge niveau te houden.
Vertragingen in besluitvorming en/of uitvoering kunnen
In samenwerking met het overheidsorgaan NCTb (Nationaal
nadelige gevolgen hebben voor de bereikbaarheid en
Coördinator Terrorismebestrijding) is een alerteringssysteem
veiligheid van deze stations voor onze klanten. Ook kan dit
geïmplementeerd met daarbij passende preventieve maat
leiden tot een lager financieel resultaat (onder andere door
regelen die in werking treden bij toename van de terreur-
lagere omzet en hogere kosten).
dreiging. In 2009 is er geen sprake geweest van een alerteringssituatie en heeft NS in samenwerking met NCTb,
Afhankelijkheid van inframanager ProRail
Politiekorpsen en Stads- en streekvervoer een oefening
Onvoorziene verstoringen in het bedrijfsproces van de
gehouden die goed is verlopen. Voor 2010 zullen de risico-
inframanager, zoals uitval van de verkeersleiding (systemen,
scenario’s voor NS getoetst worden om te bepalen of de
gebouwen en personeel) of de spoorweginfrastructuur zelf
preventieve maatregelen adequaat zijn.
(ongeval, extreme weersomstandigheden of extra/ongepland onderhoud), hebben een direct negatief gevolg voor de
Projectmanagement
kwaliteit van de dienstverlening van NS. NS streeft zowel in
Risico’s rond projectmanagement spelen specifiek bij onze
de ontwikkeling van de dienstregeling, als bij de uitvoering
dochtermaatschappijen Strukton en NS Vastgoed. Strukton
ervan, naar met ProRail afgestemde keuzes en prioriteiten.
voert veelal op projectmatige basis werk uit voor derden. De complexiteit en omvang van de werken, en daarmee
Extreme weersverandering
ook de orderomvang, kunnen aanzienlijk variëren. Al naar
In 2009 is gebleken dat NS bij de toen opgetreden extreme
gelang de contractvorm kunnen, als gevolg van verkeerde
weersomstandigheden (gedurende meerdere dagen doen
inschattingen, verliezen en negatieve kasstromen optreden.
zich veel en steeds wisselende en onvoorspelbare omstandig
NS Vastgoedontwikkeling (onderdeel van NS Poort) voert,
78
79
NS Jaarverslag 2009
Financiën op een rij Ook aan het financieel resultaat zijn de gevolgen van de recessie af te meten. NS noteerde in 2009 weliswaar stijgende opbrengsten, mede als gevolg van de acquisities, maar door de hogere kosten is het bedrijfsresultaat gedaald.
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
Specificatie bedrijfsopbrengsten*
Het resultaat uit bedrijfsactiviteiten bedraagt in 2009 € 161 miljoen en is ten opzichte van 2008 (€ 328 miljoen)
2009 In miljoenen euro’s
€
2008
%
€
%
met € 167 miljoen gedaald. De bedrijfslasten zijn met 13% sterker gestegen dan de bedrijfsopbrengsten, die
Opbrengsten reizigersvervoer
met 8% toenamen.
Opbrengsten knooppuntontwikkeling en -exploitatie Opbrengsten railinfra & bouw
De opbrengsten stijgen door de acquisities, maar blijven achter door de recessie. NS heeft maatregelen genomen om de gevolgen van de recessie te beperken. Zo heeft NS een vacaturestop en wordt er sterk ingezet op kostenreductie. Ten gevolge hiervan is een reorganisatievoorziening gevormd
Opbrengsten overige activiteiten
Totaal bedrijfsopbrengsten
uitfasering van het materieel. Naar aanleiding van strategische heroverwegingen zijn alle vastgoed- en ontwikkelprojecten beoordeeld. Dit heeft geleid tot het stopzetten van verschilnomen opbrengsten van de IC Berlijn. De opbrengsten van het reizigersvervoer in het buitenland, dat door Mede ten gevolge van de recessie is het businessmodel van
NedRailways wordt verzorgd, zijn met € 142 miljoen (32%)
HSA opnieuw doorgerekend. Doordat hierbij is uitgegaan
gestegen. Deze stijging komt mede door de opbrengsten
van lagere reizigersaantallen en de vertraging in de aflevering
van de eind 2008 en in 2009 geacquireerde bedrijven.
van treinen is een aanvullende dotatie aan de voorziening verlieslatend contract gedaan.
De opbrengsten van de busconcessies die vanaf 15 december 2008 worden geëxploiteerd door Qbuzz, waarin NS een
Voor nadere informatie over de ontwikkeling binnen de
49%-belang heeft, zijn opgenomen in dit segment.
segmenten, verwijzen wij naar het hoofdstuk Resultaten van activiteiten vanaf bladzijde 60.
59
2.472
58
613
13
629
15
1.368
30
1.249
29
-84
-2
-97
-2
4.596
100
4.253
100
*O m zo klantgericht mogelijk te kunnen werken, bundelt NS de bedrijfsonderdelen logisch rond samenhangende processen op de gebieden materieelonderhoud, reizigersvervoer, knooppuntontwikkeling en -exploitatie en railinfra & bouw.
en zijn voorzieningen gevormd voor de kosten van de
lende projecten en het afboeken van bijbehorende kosten.
2.699
De overige activiteiten in het segment reizigersvervoer liggen in lijn met de opbrengsten van vorig jaar.
Opbrengsten De opbrengsten van NS zijn met 8% gestegen van
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
€ 4.253 miljoen in 2008 naar € 4.596 miljoen in 2009.
De opbrengsten van het segment knooppuntontwikkeling en exploitatie zijn met € 16 miljoen ofwel afgerond 3%
Reizigersvervoer
gedaald tot € 613 miljoen. De opbrengsten uit verkoop en
De opbrengsten van het segment reizigersvervoer zijn
ontwikkeling van vastgoed zijn gedaald als gevolg van de
toegenomen met € 227 miljoen tot € 2.699 miljoen. Voor het
effecten van de recessie. De retail- en horecaomzet op de
Nederlandse hoofdrailnet zijn de opbrengsten gestegen met
stations nam iets toe.
afgerond 3% van € 1.775 miljoen naar € 1.822 miljoen. Tegenover de tariefstijging (gemiddeld 4%) staat een daling
Railinfra & bouw
van verkopen van enkele reizen en retouren tegen vol tarief.
De opbrengsten van railinfra & bouw zijn in het verslagjaar met afgerond 10 procent gestegen tot € 1.368 miljoen.
De opbrengsten van het binnenlandse en internationale
In 2008 bedroeg de opbrengst € 1.249 miljoen. De stijging
(grensoverschrijdende) vervoer door NS Hispeed zijn
is het gevolg van een hoger activiteitenniveau. Als gevolg
ten opzichte van 2008 met afgerond 2% gestegen tot
van voorzieningen op projecten en reorganisaties is het
€ 124 miljoen. De stijging is vooral het gevolg van toege-
resultaat gedaald.
80
81
NS Jaarverslag 2009 / Financiën
Overige activiteiten
De afschrijvingskosten van € 332 miljoen zijn € 45 miljoen
substantiële daling van de korte marktrente naar bijna nul
kasuitstroom gevergd van € 666 miljoen (2008: € 433 miljoen).
De overige activiteiten omvatten naast concernleiding en
hoger dan in 2008 als gevolg van de vervanging van oud
zijn de renteopbrengsten met € 95 miljoen afgenomen.
Omdat vooral uit deposito’s € 1.304 miljoen is vrijgekomen,
concernstaven tevens ondersteunende bedrijfsonderdelen
materieel door nieuw materieel en bijzondere waarde
en het tegen elkaar wegvallen van onderlinge leveringen
verminderingen op het materieel.
die worden geclassificeerd onder de kasstroom uit investe
tussen de verschillende segmenten.
Winstbelasting
ringsactiviteiten, resteert een nettokasstroom uit investe
De effectieve belastingdruk over het resultaat voor vennoot
ringsactiviteiten van € 676 miljoen. Het uitbetaalde dividend
De kosten voor gebruik van grond- en hulpstoffen,
schapsbelasting bedraagt 26% ten opzichte van 30% in 2008.
van € 1.498 miljoen is opgenomen als kasstroom uit finan
Bedrijfslasten
voorraden en energie zijn vooral gestegen door een
In 2009 is deze lager omdat in 2008 met de fiscus afstemming
cieringsactiviteiten. Mede hierdoor resulteert een negatieve
De bedrijfslasten van NS zijn met 13% gestegen van
hoger activiteitenniveau van Strukton en daarnaast
op hoofdlijnen is bereikt over de fiscale interpretatie van
kasstroom van € 27 miljoen (2008: € 286 positief).
€ 3.925 miljoen in 2008 naar € 4.435 miljoen in 2009.
door de uitbreiding van de activiteiten van NedRailways
enkele specifieke langlopende activiteiten. Als gevolg daarvan
met bijvoorbeeld werkplaatsen voor bussen van Abellio
is in 2008 een aanvullende belastinglast genomen. Verder zijn
Mede door bovengenoemde ontvangsten en uitgaven
De lonen en sociale lasten zijn met € 107 miljoen gestegen
in Duitsland.
enkele (buitenlandse) verliezen niet in mindering gebracht
is het werkkapitaal afgenomen met € 307 miljoen.
ten opzichte van 2008. Enerzijds is sprake van een daling van
De kosten van uitbesteed werk en enkele andere externe
op het fiscale resultaat.
de gemiddelde loonkosten met € 52 miljoen, anderzijds van
kosten zijn hoger doordat bij Strukton meer werk is
een stijging van € 159 miljoen als gevolg van de hogere
uitbesteed aan derden. En de automatiseringskosten zijn
De vennootschapsbelasting is berekend op basis van de
Het eigen vermogen bedraagt aan het einde van het
gemiddelde personeelsbezetting.
bij NS over de hele linie gestegen.
geldende belastingtarieven, rekening houdend met fiscale
verslagjaar € 2.871 miljoen, € 1.378 miljoen minder ten
bepalingen. De fiscale bepalingen omvatten o.a. de deel
opzichte van ultimo 2008 (€ 4.249 miljoen). In 2009 is
De stijging van de gemiddelde loonkosten houdt vooral
De gebruiksvergoeding voor de railinfrastructuur (infra-
nemingsvrijstelling, verliescompensatie en de bijtelling
dividend over het nettoresultaat van 2008 € 98 miljoen
verband met de gemiddeld lagere loonkosten bij de geacqui-
heffing) is in totaliteit met € 38 miljoen gestegen naar
voor beperkt aftrekbare kosten.
aan de overheid als aandeelhouder uitgekeerd. Daarnaast
reerde bedrijven. In 2009 is voor medewerkers vallend onder
€ 362 miljoen (2008: € 324 miljoen). De gebruiksvergoeding
de NS CAO en andere CAO’s € 51 miljoen pensioenpremie
voor de Nederlandse railinfrastructuur is gestegen van
Winst over de verslagperiode
plaatsgevonden. De winst over de verslagperiode van
betaald. In 2008 was dit € 44 miljoen. Voor medewerkers
€ 168 miljoen naar € 203 miljoen, vooral door de concessie-
Het bovenstaande heeft ertoe geleid dat de winst over de
€ 116 miljoen is inclusief het hierover uit te keren dividend
vallend onder de NS CAO geldt dat de afgedragen pensioen-
vergoeding voor de HSL van € 29 miljoen.
verslagperiode met € 165 miljoen is gedaald van € 281 miljoen
bij het eigen vermogen opgenomen.
premie voor 2/3 deel voor rekening van de onderneming en
De gebruiksvergoeding in Engeland bedroeg in 2009 € 140
in 2008 naar € 116 miljoen in 2009.
voor 1/3 deel voor rekening van de medewerkers komt.
miljoen (€ 156 miljoen in 2008) en in Duitsland € 19 miljoen
Eigen vermogen
(2008: nihil). Het gemiddelde personeelsbestand over het gehele jaar
heeft een extra dividenduitkering van € 1.400 miljoen
De solvabiliteit is 48% en daarmee afgenomen ten opzichte
Winstbestemming
van vorig jaar (2008: 58%). Dit komt vooral door de extra
Voorgesteld wordt van de winst over de verslagperiode
dividenduitkering.
steeg met 3.235 fte van 26.270 in 2008 naar 29.505 fte in
Tot de overige bedrijfslasten horen onder meer verzeke-
van € 116 miljoen een bedrag van € 41 miljoen - 35% van
2009 door de acquisities bij NedRailways en de verworven
ringen, kosten voor huisvesting en dotaties aan en vrijval
de winst over de verslagperiode - als dividend uit te keren
Het rendement op geïnvesteerd vermogen (ROI) bedraagt
busconcessies bij Qbuzz. Bij NS Reizigers, NedTrain en NS
van voorzieningen en incidentele posten waaronder een
en het resterende bedrag van € 75 miljoen aan de reserves
2,2% en is onder het niveau van 2008 uitgekomen (4,9%)
Poort is het gemiddelde personeelsbestand afgenomen
aanzienlijke dotatie aan de voorziening verlieslatend
toe te voegen.
door lagere winst over de verslagperiode. Zoals eerder
met in totaal 424 fte.
contract voor de exploitatie van HSA van € 70 miljoen.
Investeringen
groei en kwaliteit - naar een rendement op onze investe-
De kosten voor inhuur zijn € 10 miljoen lager dan vorig jaar;
Nettofinancieringsresultaat
De investeringen in (im)materiële vaste activa bedragen
ringen (ROI) van ten minste 7% na belasting.
de inhuur is in de loop van het jaar bij alle bedrijfsonderdelen
Het nettofinancieringsresultaat is met € 71 miljoen gedaald
in 2009 € 666 miljoen tegen € 433 miljoen in 2008.
afgenomen met in totaal 277 fte.
en omgeslagen in een last van € 4 miljoen. Vooral door de
Deze investeringen zijn vooral gedaan in rollend materieel.
vermeld streven wij - om te kunnen blijven investeren in
Voor de verdere vernieuwing van het treinenpark zijn er betalingen gedaan voor de bestelde hogesnelheids-
Specificatie bedrijfslasten 2009 In miljoenen euro’s
€
2008
%
€
%
treinen, dubbeldekkers en sprinters. Daarnaast is geïnvesteerd in de modernisering van het intercitymaterieel. NS Poort heeft geïnvesteerd in vastgoedprojecten in
Lonen en sociale lasten
onder meer Rotterdam en Zaandam en in de formules
1.401
32
1.294
33
Inhuur personeel
119
3
129
3
van het retailbedrijf. Bovendien zijn er investeringen
Overige personeelskosten
142
3
154
4
gedaan in de uitbreiding en verbetering van informatie
Afschrijving
332
7
287
7
verwerkingsystemen ten behoeve van verkoopautomaten,
Gebruiken grond- en hulpstoffen, voorraad en energie
695
16
620
16
onderhouds- en administratieve processen.
Uitbesteed werk/andere externe kosten
883
20
801
21
Infraheffing
362
8
324
8
Financiering
Overige bedrijfslasten
501
11
316
8
De nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten bedraagt
4.435
100
3.925
100
Totaal bedrijfslasten
€ 821 miljoen (2008: € 333 miljoen). De investeringsactiviteiten in vaste activa hebben een
82
NS Jaarverslag 2009 / Financiën
Vooruitzichten NS verwacht ook volgend jaar een lage reizigersgroei. De verwachting is dat de hogere werkloosheid als gevolg van de recessie zich in 2010 zal vertalen in een afname van onze inkomsten uit het forensenverkeer. Op de korte termijn zijn daarom onze verwachtingen voor wat betreft het resultaat uit onze activiteiten minder positief dan in voorgaande jaren. Kostenbesparing zal komend jaar aandacht blijven vragen. Op langere termijn verwachten wij dat bij economisch herstel de vraag naar onze dienstverlening weer zal opveren.
Financiële kerncijfers In miljoenen euro’s
2009
2008
Van het vermogen Garantievermogen/balanstotaal Vlottende activa/kortlopende schulden Werkkapitaal 1 Balanstotaal
48%
58%
0,9
1,7
-524
-217
6.514
7.763
Van de rentabiliteit Resultaat uit bedrijfsactiviteiten/ bedrijfsopbrengsten (ROS)
3,5%
7,7%
Winst over de verslagperiode/gemiddeld geïnvesteerd vermogen 2 (ROI)
2,2%
4,9%
Winst over de verslagperiode/ gemiddeld eigen vermogen (ROE)
3,3%
6,7%
1 Werkkapitaal: voorraden plus kortlopende vorderingen minus kortlopende schulden. 2 Geïnvesteerd vermogen: balanstotaal minus niet-rentedragende kortlopende verplichtingen.
Jaarverslag
Verslag van de raad van commissarissen
34
Verslag van de directie
36
Verslag van activiteiten
42
Duurzaam en betrokken
54
Resultaten van activiteiten
60
Corporate Governance
70
Risicobeheersing
74
Financiën
78
Jaarrekening
Geconsolideerde jaarrekening 2009
84
Vennootschappelijke jaarrekening 2009 144
Overig
Overige gegevens 146
Segmentatieoverzicht 148
Vijf jaren NS 149
GRI-tabel 152
Index 156
Jaarrekening 2009
84
85
NS Jaarverslag 2009
Geconsolideerde jaarrekening 2009 Geconsolideerde balans NV Nederlandse Spoorwegen
Geconsolideerde winst-en-verliesrekening 2009 NV Nederlandse Spoorwegen
per 31 december 2009
In miljoenen euro’s
31 december
31 december
2009
2008
In miljoenen euro’s
2008
Activa
16
Opbrengsten
4.596
4.253
Vaste activa
17
Kosten personeel
1.662
1.577
332
287 620
3.150
2.844
18
Afschrijvingskosten en bijzondere waardeverminderingen
Vastgoedobjecten
317
319
19
Verbruik grond- en hulpstoffen en voorraden
695
Immateriële vaste activa
157
149
20
Kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten
883
801
40
33
21
Infraheffing
362
324
305
274
22
Overige bedrijfslasten
501
316
4.435
3.925
161
328
Financieringsbaten
45
140
Financieringslasten
-49
-73
-4
67
1
Materiële vaste activa
2 3 4
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode
5
Overige financiële vaste activa, inclusief beleggingen
6
Uitgestelde belastingvorderingen Totaal vaste activa
438
455
4.407
4.074
Bedrijfslasten Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
Vlottende activa 7
Voorraden
132
133
5
Overige beleggingen
150
1.454
8
Debiteuren en overige vorderingen
1.245
1.377
34
154
Te vorderen winstbelasting 9
2009
Geldmiddelen en kasequivalenten Totaal vlottende activa
Totaal activa
546
571
2.107
3.689
6.514
7.763
23
Nettofinancieringsresultaat Aandeel in resultaat investeringen verwerkt volgens de equity-methode
-
4
157
399
Winstbelasting
-41
-118
Winst over de verslagperiode
116
281
116
281
-
-
116
281
Winst voor winstbelastingen 24
Toe te rekenen aan: De aandeelhouder van de vennootschap
Eigen vermogen en verplichtingen 10
Eigen vermogen 1.012
1.012
Reserves
1.743
2.956
116
281
-
-
2.871
4.249
Aan komende jaren toe te rekenen baten
229
238
785
839
Minderheidsbelang derden Totaal eigen vermogen
12
Leningen en overige financiële verplichtingen
13
Personeelsbeloningen
14
Voorzieningen Overlopende posten Uitgestelde belastingverplichtingen
34
34
233
162
29
8
88
66
Totaal langlopende verplichtingen
1.169
1.109
12
Rekeningcourantkredieten banken
18
42
12
Leningen en overige financiële verplichtingen
292
244
6
Verschuldigde winstbelasting 15
Crediteuren en overige schulden Vooruitontvangen baten
14
De toelichting op pagina 90 tot en met pagina 143 is integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
Winst over de verslagperiode
Aandelenkapitaal
Onverdeelde winst
11
Minderheidsbelang
Voorzieningen
-
1
1.210
1.226
707
639
18
15
Totaal kortlopende verplichtingen
2.245
2.167
Totaal verplichtingen
3.414
3.276
6.514
7.763
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
De toelichting op pagina 90 tot en met pagina 143 is integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
86
87
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 NV Nederlandse Spoorwegen
Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 2009 NV Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
Winst over de verslagperiode Valutaomrekeningsverschillen op buitenlandse activiteiten
2009
116 2
2008
281 -6
-1
-20
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
-1
-2
Actuarieel resultaat toegezegd-pensioenregelingen
1
-
Overige mutaties
3
-
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
-
5
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
4
-23
120
258
De toelichting op pagina 90 tot en met pagina 143 is integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
Minderheidsbelang
Totaalresultaat over de verslagperiode
Nettofinancieringsresultaat Mutatie aan komende jaren toe te rekenen baten
Toe te rekenen aan: De aandeelhouder van de vennootschap
Winst over de verslagperiode
120
258
-
-
120
258
2009
2008
116
281
332
287
2
-61
Aanpassingen voor: Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
Totaalresultaat over de verslagperiode
In miljoenen euro’s
Winstbelasting Mutatie voorraden Mutatie debiteuren en overige vorderingen
-13
-15
41
118
478
610
2
1
134
-114
Mutatie voorzieningen
72
-21
Mutatie overige langlopende verplichtingen
21
-20
Mutatie kortlopende verplichtingen exclusief kredietinstellingen
44
32
751
488
Betaalde financieringslasten
-49
-73
Winstbelastingen
119
-82
Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten
821
333
45
140
-
4
Verwerving van dochterondernemingen, na aftrek van verworven geldmiddelen
-32
-19
Verwerving van (im)materiële vaste activa
-660
-391
Ontvangen financieringsbaten Ontvangen dividend
Verwerving van vastgoedbeleggingen
-6
-42
Ontvangsten uit overige beleggingen
1.304
361
-36
4
Overige mutaties (im)materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen
61
36
Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten
676
93
1.497
426
Overige mutaties financiële vaste activa, incl. beleggingen
Nettokasstroom uit bedrijfs- en investeringsactiviteiten Overige mutaties aan komende jaren toe te rekenen baten
4
5
-103
-53
73
26
Dividend over de voorgaande verslagperiode
-1.498
-118
Voor specifieke kasstroom
Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten
-1.524
-140
informatie betreffende de
Netto-afname (-toename) geldmiddelen en kasequivalenten
-27
286
bedrijfsonderdelen, wordt
Geldmiddelen en kasequivalenten per 1 januari
571
291
verwezen naar pagina 102.
2
-6
546
571
Aflossingen leningen Opgenomen langlopende leningen
verkoop en verkrijging van
Valutakoers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen
Geldmiddelen en kasequivalenten per 31 december
De toelichting op pagina 90 tot en met pagina 143 is integraal onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening.
88
89
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen NV Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
Stand per 1 januari 2008
Aandelen kapitaal
1.012
Reserve omrek. verschillen
-
Afdekkings reserve
-
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen NV Nederlandse Spoorwegen Reële waarde reserve
2
Actuariële reserve
5
Winst over de verslagperiode
Ingehouden winsten
Totaal
Minderheidsbelang
Totaal eigen vermogen
3.090
4.109
-
4.109
281
281
-
281
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen -6
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkkingen, na belasting
-15
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa, na belasting
-2
Actuariële resultaten toegezegdpensioenregelingen, na belasting
-6
-
-6
-15
-
-15
-2
-
-
-
-
-
-
-
-
1.012
Reserve omrek. verschillen
-6
Afdekkings reserve
-15
Reële waarde reserve
-
Actuariële reserve
5
Winst over de verslagperiode
-2
Valutaomrekeningsverschillen
Ingehouden winsten
Totaal
Minderheidsbelang
Totaal eigen vermogen
3.253
4.249
-
4.249
116
116
-
116
2
-
2
-1
-
-1
-1
-
-1
1
-
1
Actuariële resultaten toegezegdpensioenregelingen, na belasting
-
-
Overige mutaties
-15
-2
-
-
-23
-
Totaalresultaat over de verslagperiode
-6
-15
-2
-
281
258
-
-1
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa, na belasting
-
-6
2
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkkingen, na belasting
-
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
-1
1 -
-
-
-
3
3
-
3
-23
Totaal baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
2
-1
-1
1
3
4
-
4
258
Totaalresultaat over de verslagperiode
2
-1
-1
1
119
120
-
120
-
-1.498
-1.498
-
-1.498
1.874
2.871
-
2.871
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
Transacties met eigenaars, rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen Dividend aan aandeelhouders
Stand per 31 december 2008
Stand per 1 januari 2009
Aandelen kapitaal
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen
Valutaomrekeningsverschillen
Overige mutaties
In miljoenen euro’s
1.012
-6
-15
-
5
-118
-118
-
-118
3.253
4.249
-
4.249
Dividend aan aandeelhouders
Stand per 31 december 2009
1.012
-4
-16
-1
6
90
91
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 2009
Schattingen en beoordelingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat de Directie oordelen vormt en schattingen maakt die van invloed zijn
Belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving
de equity-methode wordt het aandeel van de Groep in het resultaat van deze investeringen opgenomen in de winst-en-verliesrekening. Wanneer het aandeel van de Groep in de verliezen groter
op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde
Verslaggevende entiteit
waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten.
Stelselwijziging
is dan de waarde van het belang in een investering, wordt
NV Nederlandse Spoorwegen is gevestigd te Utrecht in
De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen
Met betrekking tot financieringskosten in verband met in
de boekwaarde van de investering in de balans van de
Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de vennoot-
zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschil-
aanmerking komende activa waarbij de begindatum van
Groep afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen
schap over het boekjaar 2009 omvat de vennootschap en haar
lende andere factoren die, gegeven de omstandigheden,
activering van kosten op of na 1 januari 2009 ligt, activeert
niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover de
dochterondernemingen (hierna te noemen Groep) en het
als redelijk worden beschouwd. De daadwerkelijke
de Groep de financieringskosten die rechtstreeks zijn toe
Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting
belang van de Groep in deelnemingen en vennootschappen
uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.
te kennen aan de verwerving, bouw of productie van een
is aangegaan of betalingen heeft verricht ten behoeve van
waarover gezamenlijk met derden zeggenschap wordt
De schattingen en onderliggende veronderstellingen
in aanmerking komend actief als deel van de kostprijs van
de betreffende investering.
uitgeoefend. NV Nederlandse Spoorwegen is de houdster-
worden periodiek beoordeeld. Herzieningen van schattingen
het betreffende actief. Voorheen werden alle financierings-
maatschappij van NS Groep NV die op haar beurt de
worden verwerkt in de periode waarin de schatting wordt
kosten door de Groep onmiddellijk als last opgenomen.
houdstermaatschappij is van de werkmaatschappijen die de
herzien, dan wel in toekomstige perioden indien de
Deze stelselwijziging is het gevolg van de prospectieve
Entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend
verschillende bedrijfsactiviteiten van het concern uitvoeren.
herziening betrekking heeft op toekomstige perioden.
toepassing van IAS 23 Financieringskosten (2007) conform
Joint ventures zijn díe vennootschappen waarover de Groep
De geconsolideerde jaarrekening van NS Groep NV is gelijk
De belangrijkste schattingen en beoordelingen betreffen
de overgangsbepalingen van deze standaard.
gezamenlijk met derden zeggenschap heeft, en waarbij deze
aan die van NV Nederlandse Spoorwegen. De werkmaat-
resultaatneming op projecten, pensioenverplichtingen,
Dientengevolge zijn de vergelijkende cijfers niet aangepast.
zeggenschap in een overeenkomst is vastgelegd en waarin
schappijen van NS Groep NV staan vermeld op pagina 142.
andere personeelsbeloningen, voorzieningen die zijn
De activiteiten van de Groep betreffen voornamelijk vervoer
opgenomen onder de langlopende verplichtingen,
van reizigers, beheer en ontwikkeling van vastgoed en
voorzieningen voor bijzondere waardeverminderingen
stationslocaties, spoorinfrastructuur en bouwactiviteiten.
van vorderingen, afwaardering van voorraden naar
strategische beslissingen over het financiële en operationele In 2009 bedroegen de geactiveerde financieringskosten nihil.
beleid met unanieme instemming worden genomen. De geconsolideerde jaarrekening omvat het evenredige aandeel van de Groep in de activa, verplichtingen,
netto-opbrengstwaarde, bijzondere waardeverminderingen
Grondslagen voor consolidatie Dochterondernemingen
De Directie heeft op 16 februari 2010 de jaarrekening
van vaste activa en voorzieningen voor verlieslatende
Dochterondernemingen zijn díe vennootschappen waarover
posten regel voor regel met posten van soortgelijke aard
opgemaakt. De Raad van Commissarissen heeft in het
contracten, waaronder de HSL-Zuid (zie pagina 105).
NV Nederlandse Spoorwegen direct of indirect zeggenschap
worden gecombineerd, vanaf de datum waarop voor het
preadvies aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Zie tevens de grondslagen en toelichtingen bij de
heeft. Er is sprake van zeggenschap indien de Groep de
eerst gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend tot aan
geadviseerd de jaarrekening ongewijzigd vast te stellen.
betreffende posten.
mogelijkheid heeft om, direct of indirect, het financiële
de datum waarop deze eindigt.
Bestuurders en commissarissen hebben op 16 februari 2010
De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële
en operationele beleid van een vennootschap te bepalen
toestemming gegeven voor publicatie van de jaarrekening.
verslaggeving zijn consistent toegepast voor de gepresen-
ten einde voordelen te verkrijgen uit de activiteiten van
Eliminatie van transacties bij consolidatie
In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op
teerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening.
de vennootschap.
Intra-groepssaldi en baten en lasten uit transacties binnen
12 maart 2010 zal de vaststelling van deze jaarrekening aan
De jaarrekeningen van dochterondernemingen zijn volledig
de Groep worden bij de opstelling van de geconsolideerde
de orde zijn.
in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de
jaarrekening geëlimineerd.
opbrengsten en kosten van de vennootschap waarbij de
datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap,
Gehanteerde grondslagen bij de opstellingen van de jaarrekening
tot aan het moment waarop deze eindigt.
Met ingang van 2006 past de Groep als grondslag voor de
Geassocieerde deelnemingen
geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de
financiële verslaggeving de International Financial Reporting
Geassocieerde deelnemingen (investeringen met invloed
investering heeft. Niet-gerealiseerde verliezen worden op
Standards (IFRS) toe en de interpretaties daarvan die door
van betekenis) zijn díe vennootschappen waarin de
dezelfde wijze geëlimineerd als niet-gerealiseerde winsten,
de International Accounting Standards Board (IASB) zijn
Groep invloed van betekenis heeft op het financiële en
maar slechts voor zover er geen aanwijzing is voor een
vastgesteld en door de Europese Unie zijn aanvaard.
operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap
bijzondere waardevermindering.
Niet-gerealiseerde winsten uit hoofde van transacties met investeringen verwerkt volgens de equity-methode worden
heeft. Invloed van betekenis wordt verondersteld te bestaan Onder toepassing van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW
indien de Groep houder is van tussen de 20 en 50 procent
Eventuele minderheidsbelangen zijn separaat in de balans
is in de vennootschappelijke jaarrekening van NV
van de stemrechten van een andere entiteit.
en winst-en-verliesrekening opgenomen.
Nederlandse Spoorwegen volstaan met een beknopte
Zij worden gewaardeerd volgens de equity-methode.
winst-en-verliesrekening.
De equity-methode wordt als volgt gedefinieerd: initiële waardering vindt plaats tegen kostprijs, deze wordt nadien
Vreemde valuta Transacties in vreemde valuta
De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro’s, afgerond op
verhoogd of verlaagd met het evenredige aandeel in de
Transacties luidend in vreemde valuta worden in de
het dichtstbijzijnde miljoen. De jaarrekening is opgesteld op
winst of het verlies van de deelneming vanaf de datum
betreffende functionele valuta van de groepsentiteiten
basis van historische kosten tenzij anders vermeld. De cijfers
waarop de Groep voor het eerst invloed van betekenis heeft,
omgerekend tegen de geldende wisselkoers per transactie-
van voorgaand jaar zijn op enkele aspecten aangepast voor
tot aan de datum waarop voor het laatst sprake is van
datum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en
vergelijkingsdoeleinden.
invloed van betekenis. Van investeringen verwerkt volgens
verplichtingen worden per balansdatum in de functionele
92
93
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
valuta omgerekend tegen de op die datum geldende
De verwerking van financieringsbaten en -lasten wordt
afdekking worden rechtstreeks ten laste dan wel ten
materiële vaste activa en worden netto verantwoord onder
wisselkoers. De valutakoersverschillen met betrekking tot
beschreven op pagina 98.
gunste van het eigen vermogen (onder afdekkingsreserve)
“overige opbrengsten” in de winst-en-verliesrekening.
gebracht, voor zover de afdekking effectief is.
de monetaire posten omvatten het verschil tussen de geamortiseerde kosten in de functionele valuta aan het
Tot einde looptijd aangehouden financiële activa
Het niet-effectieve deel wordt als last of bate in de
Vastgoedobjecten
begin van de periode, gecorrigeerd voor de effectieve
Wanneer de Groep de uitdrukkelijke bedoeling heeft,
winst-en-verliesrekening opgenomen.
Vastgoedobjecten omvatten vastgoed dat wordt aange-
rente(betalingen) gedurende de periode, en de geamorti-
en in staat is, om financiële activa tot het einde van de
seerde kosten van tegen de wisselkoers aan het einde van
looptijd aan te houden, worden deze gewaardeerd
Indien een afdekkingsinstrument niet langer voldoet
te realiseren. Vastgoedobjecten worden gewaardeerd tegen
de periode omgerekende buitenlandse valuta. De bij
tegen de geamortiseerde kostprijs op basis van de
aan de voorwaarden voor ‘hedge accounting’, afloopt of
kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen
omrekening optredende valutakoersverschillen worden als
effectieve-rentemethode verminderd met bijzondere
wordt verkocht, wordt de afdekking prospectief beëindigd.
en bijzondere waardeverminderingsverliezen. De kostprijs
last in de winst-en-verliesrekening opgenomen, met uitzon-
waardeverminderingsverliezen.
De cumulatieve winst of het cumulatieve verlies dat
van zelfvervaardigde activa omvat materiaalkosten,
eerder in het eigen vermogen was opgenomen, blijft
directe arbeidskosten, een redelijk deel van de indirecte
dering van een financiële verplichting die wordt aangemerkt
houden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide
als afdekking van de netto-investering in een buitenlandse
Financiële activa aangemerkt als beschikbaar voor verkoop
onderdeel uitmaken van het eigen vermogen totdat de
productiekosten en geactiveerde financieringskosten
activiteit of in aanmerking komende kasstroomafdekkingen,
De beleggingen van de Groep in bepaalde obligaties en
verwachte transactie heeft plaatsgevonden. Het onder het
(zie ook pagina 91). Voor zover relevant worden de geschatte
die rechtstreeks in het eigen vermogen worden verwerkt.
deposito’s worden geclassificeerd als financiële activa
eigen vermogen opgenomen bedrag wordt overgeboekt
kosten van de ontmantelings- en verwijderingskosten van het
beschikbaar voor verkoop. Na eerste opname worden deze
naar de winst-en-verliesrekening (onder nettomutatie
actief en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich
Buitenlandse activiteiten
activa gewaardeerd tegen reële waarde en eventuele
reële waarde uit het eigen vermogen overgeboekte
bevinden aan de kostprijs toegevoegd.
De activa en verplichtingen van buitenlandse activiteiten,
veranderingen in de reële waarde, behoudens bijzondere
kasstroomafdekkingen) in dezelfde periode waarin
met inbegrip van goodwill en bij consolidatie ontstane
waardeverminderingsverliezen en valutakoerswinsten en
het afdekkingsinstrument van invloed is op de
Zowel voor materiële vaste activa als voor vastgoedobjecten
reële-waardecorrecties, worden in euro’s omgerekend tegen
-verliezen op monetaire posten die beschikbaar zijn voor
winst-en-verliesrekening.
gelden de volgende grondslagen.
de geldende koers per verslagdatum. De opbrengsten en
verkoop, worden rechtstreeks in het eigen vermogen
kosten van buitenlandse activiteiten worden in euro’s
verwerkt. Wanneer een belegging niet langer in de balans
Economische afdekkingen
Componenten
omgerekend tegen de wisselkoers op transactiedatum.
wordt opgenomen, wordt de in het eigen vermogen
Hedge accounting wordt niet toegepast op afgeleide
Indien materiële vaste activa of vastgoedobjecten bestaan
opgenomen cumulatieve winst of het cumulatieve verlies
instrumenten die in economische zin worden gebruikt
uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze
Valutaomrekeningsverschillen worden direct in het eigen
overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.
als afdekking van in vreemde valuta’s luidende activa
componenten als afzonderlijke posten gespecificeerd onder
vermogen opgenomen in de reserve omrekeningsverschillen.
Indien er geen informatie beschikbaar is om de reële
en verplichtingen. Veranderingen in de reële waarde
de materiële vaste activa respectievelijk vastgoedobjecten.
Als een buitenlandse activiteit geheel of gedeeltelijk
waarde te bepalen, zullen de activa tegen kostprijs
van dergelijke derivaten worden als onderdeel van
wordt verkocht, wordt het betreffende bedrag uit de
worden gewaardeerd.
de valutakoerswinsten en -verliezen in de winst-en-verlies
In de boekwaarde van een materieel vast actief of vastgoed-
rekening opgenomen.
object wordt de kostprijs opgenomen van de vernieuwing
reserve omrekeningsverschillen overgeboekt naar de winst-en-verliesrekening.
Overige niet-afgeleide financiële instrumenten
(van een deel) van dat actief wanneer die uitgaven worden
Overige niet-afgeleide financiële instrumenten worden
Materiële vaste activa
gedaan en indien het waarschijnlijk is dat de vernieuwing
Financiële instrumenten
gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs op basis van
Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs
leidt tot toekomstige economische voordelen. Alle andere
Aankopen en verkopen van financiële instrumenten
de effectieve-rentemethode verminderd met bijzondere
verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere
kosten voor de instandhouding van de activa worden als
worden verantwoord op valutadatum.
waardeverminderingsverliezen.
waardeverminderingsverliezen. De kostprijs van zelfver-
last in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer
vaardigde activa omvat materiaalkosten, directe arbeids-
zij worden gemaakt.
De Groep maakt gebruik van de volgende financiële instrumenten:
Niet-afgeleide financiële instrumenten
Afgeleide financiële instrumenten
kosten, een redelijk deel van de indirecte productiekosten
De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële instru-
en geactiveerde financieringskosten (zie ook pagina 91).
Afschrijving
menten om valuta- en renterisico’s af te dekken.
Voor zover relevant worden de geschatte kosten van de
Afschrijvingen worden ten laste van de winst-en-verlies
ontmantelings- en verwijderingskosten van het actief en
rekening gebracht volgens de lineaire methode op basis
Niet-afgeleide financiële instrumenten omvatten investeringen in aandelen, deposito’s en obligaties, debiteuren
Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste
de herstelkosten van de locatie waar de activa zich
van de geschatte economische gebruiksduur van (iedere
en overige vorderingen, geldmiddelen en kasequivalenten,
opname gewaardeerd tegen reële waarde, die overeenkomt
bevinden aan de kostprijs toegevoegd.
component van) een materieel vast actief. Op terreinen wordt
leningen en overige financieringsverplichtingen, crediteuren
met de dan geldende kostprijs. Toerekenbare transactie-
Computersoftware die integraal onderdeel vormt van de
niet afgeschreven met uitzondering van bestrating.
en overige schulden.
kosten worden als last in de winst-en-verliesrekening
computerapparatuur wordt geactiveerd als onderdeel van
De geschatte economische gebruiksduur luidt voor de
opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Na de eerste
de betreffende apparatuur.
materiële vaste activa als volgt:
Geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit kas- en
opname worden afgeleide financiële instrumenten tegen
Activa waarvan enkel het economisch eigendom bij de
banksaldi en binnen 1 maand opvraagbare deposito’s.
reële waarde gewaardeerd en eventuele wijzigingen op
Groep berust, worden op de balans opgenomen en volgens
de hierna beschreven manier verantwoord.
dezelfde grondslagen behandeld.
Niet-afgeleide financiële instrumenten worden bij de
•
Gebouwengediff. naar componenten (15 - 100 jaar) gemiddeld 40 jaar
•
Overige vaste installaties
10 - 25 jaar
eerste opname verwerkt tegen reële waarde. Na de eerste
Kasstroomafdekkingen
Winsten en verliezen op de verkoop van een materieel vast
•
Treinen
20 jaar
opname worden niet-afgeleide financiële instrumenten
Veranderingen in de reële waarde van een afgeleid
actief worden vastgesteld aan de hand van een vergelijking
•
Bussen
6 - 15 jaar
op de hierna beschreven manier gewaardeerd.
afdekkingsinstrument dat is aangemerkt als een kasstroom
van de verkoopopbrengsten met de boekwaarde van de
•
Apparatuur en bedrijfsmaterieel
3 - 10 jaar
94
95
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
En voor de vastgoedobjecten: •
Fundering en onderbouw
100 jaar
de kostprijs van de overname en de reële waarde van de
verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen naar
verlies werd genomen. Bij financiële activa die tegen geamor-
overgenomen identificeerbare activa en passiva op het
rato van de voortgang van het project. De kostprijs omvat
tiseerde kostprijs worden gewaardeerd en bij voor verkoop
moment van aankoop. Goodwill wordt gewaardeerd tegen
alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke
beschikbare financiële activa in de vorm van obligaties komt de terugname ten gunste van de winst-en-verliesrekening.
•
Skelet en kern
50 jaar
•
Gevels en buitenwanden
33 jaar
kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waarde
projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en
•
Dakbedekking
15 jaar
verminderingen.
variabele indirecte kosten in verband met de contract
•
Binnenafwerking
15 jaar
Negatieve goodwill die bij een overname ontstaat, wordt
activiteiten op basis van de normale productiecapaciteit.
Niet-financiële activa
15 jaar
direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
Er is sprake van een vordering indien het bedrag van de
De boekwaarde van de niet-financiële activa van de Groep,
gemaakte kosten (inclusief het verantwoorde resultaat)
uitgezonderd voorraden en uitgestelde belastingvorderingen,
•
Technische installaties
De aangegeven gebruiksduur is een gemiddelde van
Overige immateriële vaste activa
hoger is dan het bedrag van de gefactureerde termijnen.
wordt per iedere verslagdatum opnieuw bezien om te bepalen
de daaronder begrepen activa en van de eventuele
De overige door de Groep verworven immateriële vaste
Indien het bedrag van de gemaakte kosten (inclusief het
of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen.
componenten waaruit de activa bestaan.
activa, met een eindige gebruiksduur, worden gewaardeerd
verantwoorde resultaat) lager is dan het bedrag van de
Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting
tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie en
gefactureerde termijnen, is sprake van een schuld.
gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief.
De afschrijvingsmethode, de resterende gebruiksperiode
Van goodwill en immateriële vaste activa die nog niet gebruiks-
cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële
Bijzondere waardeverminderingen Financiële activa
Indien een materieel vast actief door wijziging van het
vaste activa worden uitsluitend geactiveerd wanneer
Op iedere verslagdatum wordt van een financieel actief
gebruik bestemd wordt als vastgoedobject of indien een
hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen
beoordeeld of er objectieve aanwijzingen bestaan dat het
Voor een actief of een kasstroomgenererende eenheid is de
vastgoedobject bestemd wordt voor eigen gebruik vindt
die zijn besloten in het specifieke actief waarop zij
actief een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan.
realiseerbare waarde gelijk aan de hoogste van de bedrijfs-
overboeking plaats naar vastgoedobjecten respectievelijk
betrekking hebben. Alle overige uitgaven, inclusief intern
Een financieel actief wordt geacht onderhevig te zijn aan
waarde of de reële waarde minus verkoopkosten. Bij het
materiële vaste activa. Omdat de waardering van beide
gegenereerde goodwill en handelsmerken, worden als last
een bijzondere waardevermindering indien er objectieve
bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van
categorieën vaste activa gelijk is, geschiedt de overboeking
in de winst-en-verliesrekening opgenomen wanneer zij
aanwijzingen zijn dat een of meerdere gebeurtenissen een
de geschatte toekomstige kasstromen voor belasting berekend
tegen de boekwaarde.
worden gemaakt.
negatief effect heeft/hebben gehad op de verwachte
met behulp van een disconteringsvoet voor belasting die een
De amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winst-en-
toekomstige kasstromen van dat actief.
afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de
en de restwaarde worden jaarlijks beoordeeld.
klaar zijn, wordt op iedere verslagdatum een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde.
Immateriële vaste activa
verliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van
De Groep waardeert haar immateriële vaste activa in
de immateriële vaste activa, behoudens goodwill, vanaf de
Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking
betrekking tot het actief. Voor de toetsing op bijzondere
overeenstemming met IAS 38 en IFRS 3.
datum dat deze beschikbaar zijn voor gebruik. De geschatte
tot een op geamortiseerde kostprijs gewaardeerd financieel
waardeverminderingen worden activa samengevoegd in de
De Groep verricht overeenkomstig IAS 36 een impairmenttest
gebruiksduur voor de huidige en vergelijkbare perioden
actief wordt berekend als het verschil tussen de boekwaarde
te onderscheiden groep activa die uit voortgaand gebruik
op de geactiveerde goodwill bij kasstroomgenererende
luidt als volgt:
en de contante waarde van de verwachte toekomstige
kasstromen genereert die in grote lijnen onafhankelijk zijn
eenheden.
•
Software
kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke
van andere activa en groepen (de “kasstroomgenererende
De waarderingsmethodiek betreft de discounted cashflow-
•
Klantenbestand
8 jaar
effectieve rente. Een bijzonder waardeverminderingsverlies
eenheid”). De in een bedrijfscombinatie verworven goodwill
methode. De kasstromen zijn gebaseerd op de door de
•
5 - 10 jaar
met betrekking tot een voor verkoop beschikbaar financieel
wordt voor de toetsing op bijzondere waardeverminderingen
actief wordt berekend aan de hand van de reële waarde.
toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden die naar
Contracten
5 - 8 jaar
desbetreffende eenheid opgestelde businessplannen
tijdswaarde van geld als van de specifieke risico’s met
voor een periode van 5 jaar. Per kasstroomgenererende
Voorraden
eenheid is een gewogen gemiddelde disconteringsvoet
De voorraden worden opgenomen tegen kostprijs, of
Belangrijke financiële activa worden individueel op
(WACC) vastgesteld overeenkomstig met die van
netto-opbrengstwaarde indien deze lager is. De netto-
bijzondere waardevermindering getoetst. De overige
vergelijkbare bedrijven.
opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het
financiële activa worden ondergebracht in groepen
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt
In de prognose is rekening gehouden met kasstromen
kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met
met vergelijkbare kredietrisicokenmerken en collectief
opgenomen indien de boekwaarde van een actief of
na belasting.
de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten.
beoordeeld.
de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief
De kasstromen zijn contant gemaakt tegen de gewogen
De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op de gemid-
gemiddelde disconteringsvoet die ligt tussen 7,4% en 9,1%
delde inkoopprijzen respectievelijk kostprijzen en omvat
Alle bijzondere waardeverminderingsverliezen worden
Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden in de
(2008: tussen 10,6% en 12,9%).
de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden en
als last in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
winst-en-verliesrekening opgenomen. Bijzondere waarde
In overeenstemming met IAS 36.44 is in de prognosejaren
daarop betrekking hebbende inkoopkosten. De kostprijs
Een cumulatief verlies met betrekking tot een voor verkoop
verminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot
geabstraheerd van uitbreidingsinvesteringen.
van voorraden gereed product en onderhanden projecten
beschikbaar financieel actief dat voorheen als last in het
kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering
omvat een redelijk deel van de indirecte kosten op basis
eigen vermogen was opgenomen, wordt overgeboekt naar
gebracht op de boekwaarde van eventueel aan de eenheden
van de normale productiecapaciteit.
de winst-en-verliesrekening.
toegerekende goodwill, en vervolgens naar rato in
via toepassing van de overnamemethode. Goodwill betreft
Onderhanden werk in opdracht van derden
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt terug
het bedrag dat voortvloeit uit de overname van dochter
Onderhanden projecten in opdracht van derden worden
genomen indien de terugname objectief in verband kan
ondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint
gewaardeerd tegen kostprijs plus tot balansdatum genomen
worden gebracht met een gebeurtenis die zich heeft
Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere
ventures. Goodwill komt overeen met het verschil tussen
winst, verminderd met een voorziening voor voorzienbare
voorgedaan nadat dit bijzondere waardeverminderings-
waardeverminderingsverliezen teruggenomen. Voor andere
Goodwill
verwachting zullen profiteren van de synergievoordelen van de combinatie.
behoort, hoger is dan de geschatte realiseerbare waarde.
mindering gebracht op de boekwaarde van de overige
Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt
activa van de eenheid (of groep van eenheden).
96
97
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
activa worden in voorgaande perioden opgenomen
bepaald, welke wordt gesaldeerd met de reële waarde van
heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden en het
Opbrengsten
bijzondere waardeverminderingsverliezen bij elke verslag-
het belegde pensioenvermogen.
waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting
Onder de omzet worden begrepen de vervoersopbrengsten
datum beoordeeld op indicaties dat het verlies afgenomen is
De disconteringsvoet is de rentevoet per balansdatum van
een uitstroom van middelen nodig is.
en opbrengsten van de overige bedrijfsactiviteiten onder
of niet langer bestaat. Een bijzonder waardeverminderings-
hoogwaardige vastrentende waarden waarvan de looptijd
Voorzieningen worden bepaald door de verwachte
aftrek van kortingen en omzetbelasting.
verlies wordt teruggenomen als de schattingen zijn
de termijn van de pensioenverplichtingen benadert. Bij de
toekomstige kasstromen contant te maken op basis van een
veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde
berekening wordt rekening gehouden met elementen als
disconteringsvoet voor belasting die een afspiegeling is van
Verlening van diensten en verkoop van goederen
was bepaald. Een bijzonder waardeverminderingsverlies
toekomstige loonstijging als gevolg van algemene loonont-
de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en,
Opbrengsten uit hoofde van verleende diensten worden
wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde
wikkelingen en carrièrekansen, met inflatie en met actuele
waar nodig, van de specifieke risico’s met betrekking tot
in de winst-en-verliesrekening opgenomen in de periode
van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek
levensduurverwachtingen. De berekening wordt jaarlijks
de verplichting.
waarin de diensten worden verleend. Voor leverings
van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald als
uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected
geen bijzonder waardeverminderingsverlies was
unit credit’-methode. Wanneer de berekening resulteert in
Reorganisatiekosten en non-activiteitsregelingen
toerekening van de opbrengsten plaats aan de afzonder-
opgenomen.
een positief saldo voor de Groep, wordt de opname van het
In verband met reorganisatie worden voorzieningen
lijke jaren naar rato van het stadium van voltooiing van
actief beperkt tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan het
getroffen wanneer een gedetailleerd plan voor de
de transactie op balansdatum. Het stadium van voltooiing
Eigen vermogen
saldo van eventuele niet-opgenomen pensioenkosten van
reorganisatie is geformaliseerd en een aanvang is
wordt bepaald aan de hand van beoordelingen van de
Dividenden worden verwerkt in de periode waarin over de
verstreken diensttijd en de contante waarde van eventuele
gemaakt met de reorganisatie of deze publiekelijk
verrichte werkzaamheden.
winstbestemming wordt besloten en de dividenden worden
toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere
bekend is gemaakt. Er wordt geen voorziening getroffen
Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de
gedeclareerd.
toekomstige pensioenpremies.
voor toekomstige bedrijfslasten.
winst-en-verliesrekening verwerkt wanneer de belangrijke
De pensioenverplichtingen die betrekking hebben op
De reorganisatievoorziening heeft voornamelijk betrekking
risico’s en voordelen van eigendom aan de koper zijn
Aan komende jaren toe te rekenen baten
de concernonderdelen die in Engeland gevestigd zijn,
op afvloeiingsregelingen, overbruggingsbetalingen en
overgedragen, de inning van de verschuldigde vergoeding
Deze baten hebben betrekking op ineens ontvangen
worden opgenomen voor de periode waarover de
herplaatsingen van personeelsleden van wie de functie
waarschijnlijk is, de hiermee verband houdende kosten of
bedragen die voortvloeien uit overeenkomsten waarvan
vervoersconcessies lopen.
is opgeheven.
eventuele retouren van goederen betrouwbaar kunnen
contracten die de balansdatum overschrijden, vindt
worden ingeschat, er geen sprake is van aanhoudende
de looptijd zich uitstrekt over toekomstige jaren. De baten De aan het begin van het jaar op basis van de actuariële
Voorziening voor bodemsanering
managementbetrokkenheid bij de goederen en de omvang
waarmee ze verband houden ten gunste van de winst-en-
berekeningen verwachte mutatie in de pensioenverplich-
De voorziening voor bodemsanering dient ter dekking
van de opbrengsten betrouwbaar kan worden bepaald.
verliesrekening gebracht. De baten worden gewaardeerd
tingen en beleggingsresultaten worden gemuteerd in de
van lasten om bedrijfsmiddelen in bruikbare staat te houden
Vergoedingen van de overheid voortvloeiend uit vervoers-
tegen geamortiseerde kostprijs.
nettoverplichtingen en in de winst-en-verliesrekening
of te brengen. In overeenstemming met het gepubliceerde
overeenkomsten of vervoersconcessies worden in de
verwerkt. De betaalde bijdragen komen in mindering
milieubeleid van de Groep en de van toepassing zijnde
winst-en-verliesrekening verantwoord in de periode
Personeelsbeloningen
op de nettoverplichtingen. De actuariële winsten
wettelijke verplichtingen, worden voorzieningen voor
waarop de vergoeding betrekking heeft.
Onder de personeelsbeloningen zijn opgenomen pensioen-
en verliezen, bestaande uit het verschil tussen de
beheersing en opheffing van milieuverontreiniging
verplichtingen uit toegezegd-pensioenregelingen en
werkelijke en de verwachte mutaties in de pensioen
getroffen wanneer de vervuiling optreedt of blijkt te zijn
Onderhanden projecten in opdracht van derden
andere verplichtingen betreffende personeelsbeloningen
verplichtingen en beleggingsresultaten, worden in het
opgetreden.
Van onderhanden projecten in opdracht van derden
bestaande uit jubileumuitkeringen, VUT-uitkeringen en
eigen vermogen verwerkt.
worden gedurende de looptijd van de overeenkomsten
worden de contractuele opbrengsten en lasten in de
Verlieslatende contracten
winst-en-verliesrekening verwerkt naar rato van het
Verplichtingen inzake jubileumuitkeringen en VUT-uitke-
Er wordt in de balans een voorziening voor verlieslatende
stadium van voltooiing van het project. Het stadium
ringen worden actuarieel berekend en opgenomen tegen
contracten opgenomen wanneer de door de Groep naar
van voltooiing wordt bepaald aan de hand van de
Toegezegde-bijdrageregelingen zijn regelingen waarbij de
de contante waarde. Hierbij wordt rekening gehouden met
verwachting te behalen voordelen uit een overeenkomst
kosten van de verrichte werkzaamheden in relatie
Groep geen andere verplichting heeft dan de contractuele
loon- en prijsontwikkelingen. Eventuele actuariële winsten
lager zijn dan de onvermijdbare kosten om aan de verplich-
tot de totaal verwachte kosten. Zodra een betrouwbare
bijdragen te voldoen. Deze bijdragen worden in de winst-
of verliezen worden in de winst-en-verliesrekening
tingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen.
schatting kan worden gemaakt van het resultaat wordt
en-verliesrekening verantwoord in de periode waarin de
opgenomen in de periode waarin deze zich voordoen.
De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante
een evenredig deel van de winst ten gunste van de
bijdrage verschuldigd is.
Op soortgelijke wijze worden ook de verplichtingen wegens
waarde van de verwachte kosten voor de beëindiging van
winst-en-verliesrekening gebracht. Verwachte verliezen
arbeidsongeschiktheid bepaald.
het contract, of indien dit lager is, tegen de contante waarde
op projecten worden onmiddellijk geheel in de winst-en-
van de verwachte nettokosten van de voortzetting van het
verliesrekening opgenomen.
verplichtingen wegens arbeidsongeschiktheid van medewerkers.
Toegezegd-pensioenregelingen zijn regelingen waarbij de Groep niet kan volstaan met betaling van de verplichte,
Kortetermijnpersoneelsbeloningen
contract. Voorafgaand aan de vorming van een voorziening
contractueel overeengekomen bijdrage aan pensioen-
Kortetermijnpersoneelsbeloningen worden zonder contant-
wordt op de activa die betrekking hebben op het contract
Huuropbrengsten
fondsen of verzekeringsmaatschappijen. De nettover-
making gewaardeerd en opgenomen wanneer de daarmee
een bijzondere waardeverminderingsverlies genomen.
Huuropbrengsten uit vastgoedobjecten worden lineair in
plichting van de Groep wordt voor elke regeling
verband houdende dienst wordt verricht.
afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de
de winst-en-verliesrekening opgenomen op basis van de
Overige voorzieningen
duur van de huurovereenkomst. Kosten van toezeggingen
pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd
Voorzieningen
Er worden voorzieningen opgenomen voor schade
die worden gedaan als stimulering voor het sluiten van
in de verslagperiode en de daaraan voorafgaande jaren.
Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de
in verband met brand, ongevallen, verstrekte garanties,
huurovereenkomsten worden als integraal deel van de
Van deze pensioenaanspraken wordt de contante waarde
Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting
claims en overige zaken.
totale huuropbrengsten verwerkt.
98
99
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Concessies in het kader van Publiek Private Samenwerking (PPS)
Valutakoerswinsten en -verliezen maken deel uit van de
Met betrekking tot uitgestelde belastingvorderingen
Immateriële vaste activa
financiële baten of lasten. Heffingsrente ten gevolge van
binnen de fiscale eenheid wordt uitgegaan van continuïteit
De reële waarde van overige immateriële vaste activa is
Gedurende de constructie van een PPS-project wordt het
posities met de Belastingdienst wordt opgenomen onder
van de onderneming, van voldoende belastbare winsten in
gebaseerd op de verwachte contante waarde van de
project verantwoord als onderhanden project in opdracht
overige financiële baten of lasten.
de toekomst en van geen beperking in verliescompensatie.
kasstroom uit het gebruik en de uiteindelijke verkoop
Als gevolg hiervan wordt aangenomen dat uitgestelde
van de activa.
van derden. De projectopbrengsten en -kosten worden naar rato van de voortgang van de werkzaamheden
Overheidssubsidies
belastingvorderingen inbaar zullen zijn.
opgenomen in de winst-en-verliesrekening.
Overheidssubsidies worden opgenomen als met redelijke
Saldering van uitgestelde belastingvorderingen en
Beleggingen in obligaties en deposito’s
Tijdens de operationele fase bestaan de opbrengsten van
zekerheid kan worden gesteld dat de entiteit aan de
uitgestelde belastingschulden vindt uitsluitend plaats
De reële waarde van tot einde looptijd aangehouden
concessiemanagement uit de reële waarde van de levering
subsidies gekoppelde voorwaarden zal vervullen en dat de
indien er sprake is van een formeel recht tot saldering en
financiële activa en voor verkoop beschikbare financiële
van contractueel overeengekomen diensten.
subsidies zullen worden ontvangen. De overheidssubsidies
de onderneming het voornemen heeft tot gelijktijdige
activa wordt bepaald op basis van de genoteerde slotprijs
De rentebaten gerelateerd aan de investering in het
worden in mindering gebracht op de daarmee verband
verrekening van latente belastingen. Latente belastingen
per verslagdatum. De reële waarde van tot einde looptijd
project worden als rentebaten verantwoord.
houdende lasten en activa.
worden opgenomen tegen de nominale waarde.
aangehouden beleggingen wordt alleen ten behoeve van
Overige opbrengsten
Leasebetalingen
Nieuwe standaarden en interpretaties
Deze omvatten geactiveerde productie voor eigen
Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden
Een aantal nieuwe standaarden, wijzigingen op stan-
Debiteuren en overige vorderingen
gebruik, incidentele opbrengsten en dekking door
lineair over de leaseperiode in de winst-en-verliesrekening
daarden en interpretaties zijn in 2009 nog niet van
De reële waarde van handels- en overige vorderingen,
derden van de kosten van (neven)activiteiten die niet
opgenomen onder bedrijfslasten.
kracht en derhalve niet toegepast op deze geconsolideerde
exclusief onderhanden projecten in opdracht van derden,
jaarrekening. Geen van deze standaarden zullen een
wordt tegen de contante waarde van de toekomstige
Winstbelasting
belangrijke invloed hebben op de geconsolideerde jaar
kasstromen geschat, die op hun beurt worden gedisconteerd
Bedrijfslasten
De belasting over de winst of het verlies over de verslag
rekening van de Groep.
tegen de interbancaire swaprente per verslagdatum.
Bedrijfslasten worden toegerekend aan het jaar waarop
periode omvat de over de verslagperiode verschuldigde
ze betrekking hebben respectievelijk waarin de levering
en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winst
Bepaling reële waarde
Derivaten
van goederen en diensten aan afnemers plaatsvindt.
belastingen. De winstbelasting wordt in de winst-en-
Een aantal grondslagen en de informatieverschaffing van de
De reële waarde van derivaten wordt gevormd door het
verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze
Groep vereisen de bepaling van de reële waarde van zowel
geschatte bedrag dat de Groep zou ontvangen of betalen
Financieringsbaten en -lasten
betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen
financiële als niet-financiële activa en verplichtingen. Voor
om het contract per balansdatum te beëindigen, waarbij
Financieringsbaten omvatten de rentebaten op
vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting
waarderings- en informatieverschaffingsdoeleinden is de
rekening wordt gehouden met de actuele rente en de actuele
geïnvesteerde gelden (inclusief voor verkoop beschikbare
in het eigen vermogen wordt verwerkt.
reële waarde op basis van de volgende methoden bepaald.
kredietwaardigheid van de tegenpartijen bij het contract.
financiële activa), leasebaten, winst op de verkoop van
Alle belastingposten worden opgenomen tegen de
voor verkoop beschikbare financiële activa, en winsten op
nominale waarde.
de informatieverschaffing bepaald.
behoren tot de bedrijfsactiviteiten van de onderneming.
afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-verliesrekening
Deze waarde wordt opgegeven door de financiële instelling
Materiële vaste activa
waar het derivaat uitstaat.
De reële waarde van de materiële vaste activa die ten
worden opgenomen. Rentebaten worden in de winst-en-
De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting
gevolge van een bedrijfscombinatie zijn opgenomen, is
Niet-afgeleide financiële verplichtingen
verliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen,
is de naar verwachting te betalen belasting over de belastbare
gebaseerd op marktwaarde. De reële waarde is berekend
De reële waarde van niet-afgeleide financiële verplichtingen
door middel van de effectieve-rentemethode.
winst over de verslagperiode, berekend aan de hand van
op basis van actuele aanschafprijzen of is bepaald door de
wordt bepaald ten behoeve van de informatieverschaffing en
Dividendbaten worden in de winst-en-verliesrekening
belastingtarieven die gelden op balansdatum en correcties op
historische aanschafwaarde met behulp van indexcijfers op
berekend op basis van de contante waarde van toekomstige
opgenomen op het moment dat het recht op betaling
de over voorgaande jaren verschuldigde belasting.
het huidige prijspeil te brengen.
aflossingen en rentebetalingen, gedisconteerd tegen de
Nagenoeg alle tot de Groep behorende dochteronder
Vastgoedobjecten
de marktrente bepaald aan de hand van vergelijkbare
Financieringslasten omvatten de rentelasten op
nemingen zijn voor de vennootschapsbelasting gevoegd
De reële waarde is op onafhankelijke, professionele wijze
leaseovereenkomsten.
opgenomen gelden, de oprenting van voorzieningen en
in de fiscale eenheid NS, met uitzondering van buitenlandse
bepaald met inschakeling van erkende deskundigen. Hierbij
verliezen op afdekkingsinstrumenten die in de winst-en-
concernonderdelen.
is rekening gehouden met de lopende huurovereenkomsten
Gesegmenteerde informatie
die de Groep op zakelijke, objectieve grondslag heeft
Er wordt gesegmenteerde informatie verstrekt voor de
wordt gevestigd.
marktrente per verslagdatum. Voor financiële leases wordt
verliesrekening worden opgenomen. Alle financieringskosten die niet rechtstreeks zijn toe te rekenen aan de
De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen
gesloten en die vergelijkbaar zijn met die voor vergelijkbaar
bedrijfssegmenten van de Groep. Omdat de Groep op grond
verwerving, bouw of productie van een in aanmerking
worden gevormd voor tijdelijke verschillen tussen de boek-
vastgoed op dezelfde locatie. Om tot de waardering van
van IFRS niet verplicht is deze informatie te verstrekken, wordt
komend actief worden met behulp van de effectieve-
waarde van activa en verplichtingen in de financiële verslag-
het vastgoed te komen, worden de jaarlijkse nettohuren
met ingang van 2009 het segmentatieoverzicht gepresenteerd
rentemethode in de winst-en-verliesrekening opgenomen.
geving en de fiscale boekwaarde van die posten.
gedisconteerd met behulp van een factor waarin de
als een bijlage bij de jaarrekening (zie pagina 148).
De berekening hiervan is gebaseerd op de belastingtarieven
specifieke risico’s zijn begrepen die inherent zijn aan de
Vrijvallende financieringsvoordelen uit crossborder-
die naar verwachting van toepassing zullen zijn bij
nettokasstromen. Voor de factor is uitgegaan van 3% per
De primaire segmentatiebasis, die van bedrijfssegmenten,
leaseovereenkomsten worden in mindering op de
terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de
jaar (2008: 3%).
berust op de afwijkende aard van de bedrijfsactiviteiten,
rentelasten gebracht voor zover zij betrekking hebben
belastingtarieven die per verslagdatum zijn vastgesteld of
De reële waarde van vastgoedobjecten wordt alleen ten
de bestuurlijke structuur en de interne rapportagestructuur
op de verslagperiode.
materieel zijn vastgesteld.
behoeve van de informatieverschaffing bepaald.
van de Groep.
100
101
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
De prijzen voor transacties tussen de segmenten en tussen
Algemene toelichting
de concernonderdelen binnen de segmenten worden bepaald op zakelijke, objectieve grondslagen.
De in de toelichting vermelde bedragen zijn in miljoenen
De resultaten, activa en verplichtingen van een segment
euro’s, tenzij anders is aangegeven.
omvatten posten die rechtstreeks, dan wel op basis van redelijkheid aan het segment kunnen worden toegerekend.
Acquisitie en verkopen van bedrijven
De investeringsuitgaven van een segment betreffen het
In het boekjaar hebben de volgende transacties
totaal van de in de verslagperiode verrichte uitgaven
plaatsgevonden:
voor verwerving van de activa van het segment die naar
• Per
1 januari 2009 heeft NS het 100% belang in NS
verwachting langer dan een verslagperiode in gebruik
Personeelsadministratie tegen nettovermogenswaarde
zullen zijn.
verkocht aan het Spoorwegpensioenfonds. Deze transactie is tot stand gekomen door een ontvangst in contanten.
Bedrijfssegmenten
• Per
De Groep onderscheidt de volgende bedrijfssegmenten: • Reizigersvervoer,
vervoer van reizigers in Nederland in
binnenlandse treinen en bussen en in internationale treinen, evenals reizigersvervoer in het buitenland in
1 maart 2009 heeft NS de activiteiten van NPC
overgedragen aan advies- en ingenieursbureau DHV. • Per
1 juli 2009 heeft NS de activiteiten van Concernhuis-
vesting overgedragen aan Arcadis Aqumen. • Op
9 juni 2009 heeft NedRailways een 100%-belang
treinen en bussen. Tevens vallen hieronder de activiteiten
verworven in Travel London (nu Abellio London genaamd)
die ten dienste staan van het reizigersvervoer, zoals
voor GBP 28 miljoen (€ 32 miljoen). Deze transactie is
beschikbaarstelling en onderhoud van rollend materieel;
tot stand gekomen door een betaling in contanten.
• Knooppuntontwikkeling
en -exploitatie, omvattende het
Deze acquisitie is onderdeel geworden van NedRailways.
beheer en de ontwikkeling van vastgoed en stations-
Voor deze acquisitie is een voorlopige Purchase Price
locaties en de exploitatie van commerciële ruimten in en
Allocation opgesteld.
rond stations; • Railinfra
& bouw, omvattende spoorinfrastructuur- en
bouwactiviteiten; • Overige,
omvattende ondersteunende bedrijven, holding-
activiteiten en eliminatie van intercompanyrelaties.
Het effect van de overname op de activa en verplichtingen van de Groep per overnamedatum volgens voorlopige berekeningen is hierna weergegeven. Geïdentificeerde reële-waardeaanpassingen betreffen materiële vaste activa en contracten.
Het segment reizigersvervoer opereert met name in de volgende geografische gebieden: Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland en Tsjechië. De rendement- en risicoprofielen zijn niet zodanig verschillend dat hiervoor een secundaire segmentatie naar geografische gebieden geboden is.
Grondslagen geconsolideerd kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt in beginsel opgesteld aan de hand van de vergelijking tussen begin- en eindbalans van het betreffende boekjaar. Hierbij wordt het resultaat aangepast voor mutaties die niet hebben geleid tot ontvangsten of uitgaven gedurende het boekjaar.
102
103
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Acquisities Opgenomen In miljoenen euro’s
Voor de acquisities die vorig jaar hebben plaatsgevonden
toepasselijke IFRS-standaarden direct voorafgaand aan de
zijn de eind 2008 opgestelde voorlopige Purchase Price
Boekwaarde
Reële-waarde
waarde bij
feitelijke acquisitie bepaald. Conform deze IFRS-standaarden
Allocations definitief gemaakt, resulterend in een verhoging
voor overname
aanpassingen
overname
zijn de waarden van de overgenomen activa en verplich-
van de goodwill met € 2 miljoen.
tingen ingeschat op basis van reële waarde. Deze neer- of
Activa Materiële vaste activa
Boekwaarden voor de verwerving zijn op basis van de
27
-5
22
Immateriële vaste activa
-
6
6
Financiële vaste activa
-
-
-
opwaartse bijstelling op basis van reële waarde leidt in de
De directie van de Groep heeft in 2009 besloten dat
komende jaren tot een lagere respectievelijk hogere
Strukton niet meer tot de kernactiviteiten van de
afschrijvingslast.
Groep behoort. Strukton is opgenomen in het segment railinfra & bouw en is actief als fullservicedienstverlener
De naar aanleiding van de overname opgenomen goodwill
op het gebied van spoorsystemen; ontwerp, realisatie,
Vorderingen
3
-
3
is voornamelijk toe te rekenen aan de synergievoordelen die
onderhoud en beheer van infrastructurele projecten;
Geldmiddelen en kasequivalenten
-
-
-
naar verwachting zullen voortvloeien uit de integratie van
ontwikkeling, realisatie en onderhoud van vastgoed;
30
1
31
de ondernemingen met de bestaande activiteiten van de
vastgoedbeheer en facilitaire dienstverlening.
Groep en de expertise en de technische kwaliteiten van de
Onzeker is of en op welke termijn een verkoop van Strukton
medewerkers van de overgenomen ondernemingen.
gerealiseerd zal worden. Op balansdatum is er geen reden
Totaal activa
Verplichtingen Langlopende verplichtingen
6
-
6
Kortlopende verplichtingen
4
-
4
20
1
21
Nettowaarde van bezittingen en verplichtingen
Goodwill bij overname
11
Verkrijgingsprijs
31
Verkrijgingskosten Af: Verworven geldmiddelen en kasequivalenten Netto-uitstroom van kasmiddelen
1 32
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten vanaf transactiedatum
3
Resultaat bedrijfsactiviteiten vanaf 1 januari 2009
5
Opbrengsten vanaf transactiedatum Opbrengsten vanaf 1 januari 2009
59 101
om een bijzondere waardevermindering toe te passen.
104
105
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2009
1 Materiële vaste activa Overige In miljoenen euro’s
Terreinen
Bedrijfs-
vaste
Rollend
gebouwen
installaties
materieel
Onderdelen
Apparatuur
Werken en
en bedrijfs-
materieel in
materieel
constructie
Totaal
2008 Aanschaffingsprijs per 1 januari
68
502
114
3.858
170
743
590
6.045
387
387
Activeringen
2
7
20
310
5
75
-419
-
Acquisities
-
9
1
32
-
7
-
49
Koersverschillen
-
-
-
-
-
-4
-
-4
Desinvesteringen
-2
-10
-4
-4
-
-54
-9
-83
Investeringen
Overige mutaties Aanschaffingsprijs per 31 december
-
-14
-1
-5
5
-13
-18
-46
68
494
130
4.191
180
754
531
6.348
De post ‘overige mutaties’ heeft vooral betrekking op
de Groep in 2006 voor HSA een bijzondere waardever
intercompany-eliminaties en -reclassificaties. Van de overige
mindering (voorziening verlieslatend contract) van
mutaties in werken en materieel in constructie in 2009 heeft
€ 140 miljoen verwerkt. Gedurende 2007 en 2008 zijn
€ 16 miljoen (2008: € 10 miljoen) betrekking op HSA-activa.
de aanloopverliezen ten laste van de voorziening gebracht
Deze mutatie representeert de overheveling van de voor-
en investeringen voor materiële vaste activa aan de
ziening verlieslatend contract naar waardevermindering in
voorziening onttrokken.
de materiële vaste activa. Jaarlijks voert de Groep een impairmentonderzoek uit. Inzake desinvesteringen bedrijfsgebouwen is een desinveste-
De uitkomst van dit onderzoek heeft in 2009 aanleiding
ringsbijdrage ontvangen van € 8 miljoen (2008: nihil).
gegeven tot een additionele bijzondere waardevermindering van € 70 miljoen als gevolg van:
De reële waarde gecorrigeerd voor afschrijving van
• Vertraagde
de materiële vaste activa bedraagt € 4,0 miljard
• Lagere
ingroei van de dienstregeling;
omzetgroei als gevolg van recessie.
(2008: € 4,0 miljard) en is berekend op basis van actuele Gecumuleerde afschrijvingen en waarde verminderingen per 1 januari
12
223
64
2.445
95
496
-
3.335
Afschrijvingen
1
14
8
167
12
69
-
271
Desinvesteringen
-
-10
-4
-4
-
-52
-
-70
Bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
3
-
-
-
3
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-6
-
-
-
-6
Koersverschil
-
-
-
-
-
-1
-
-1
Overige mutaties
-
-14
3
6
-10
-13
-
-28
aanschafprijzen of is bepaald door de historische
In het impairmentonderzoek is de realiseerbare waarde van
aanschafwaarde met behulp van indexcijfers op het
de kasstroomgenererende eenheid gebaseerd op een
huidige prijspeil te brengen.
bedrijfswaardeberekening. De toekomstige exploitatie in deze bedrijfswaardeberekening wordt gekenmerkt door
Een deel van de treinen die op de balans zijn opgenomen,
onzekerheden. Met inbegrip van de waardering van deze
maken deel uit van in het verleden afgesloten crossborder-
onzekerheden heeft het impairmentonderzoek tot de
leasetransacties. Verdere toelichting is opgenomen onder
uitkomst geleid dat ultimo 2009 sprake is van een negatieve
de paragraaf Financieel Risicobeheer (zie pagina 142).
contante waarde van de toekomstige kasstromen die ligt
Gecumuleerde afschrijvingen en waarde verminderingen per 31 december
13
213
71
2.611
97
499
-
3.504
Boekwaarde per 1 januari
56
279
50
1.413
75
247
590
2.710
De boekwaarde van het rollend materieel dat ultimo 2009 in
€ 100 miljoen wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de
Boekwaarde per 31 december
55
281
59
1.580
83
255
531
2.844
crossborder leases is ondergebracht bedraagt € 229 miljoen
waardering van:
(2008: € 207 miljoen).
• Aannames
Ten behoeve van Eurofima-leningen welke geen onderdeel
• Restwaarderisico
uitmaken van de crossborder-leasefinanciering(en) zijn
• Vertragingen
Overige In miljoenen euro’s
Terreinen
Bedrijfs-
vaste
Rollend
gebouwen
installaties
materieel
Onderdelen
Apparatuur
Werken en
en bedrijfs-
materieel in
materieel
constructie
Totaal
2009 Aanschaffingsprijs per 1 januari
494
130
4.191
180
754
531
6.348
655
655
16
11
8
420
24
80
-559
-
Acquisities
-
-
-
18
-
4
-
22
Koersverschillen
-
-
-
-
-
1
-
1
Desinvesteringen
-3
-16
-1
-69
-20
-54
-17
-180
Overige mutaties
32
-28
5
20
-
-40
-35
-46
113
461
142
4.580
184
745
575
6.800
13
213
71
2.611
97
499
-
3.504
1
13
12
192
10
69
-
297
-2
-9
-
-67
-12
-47
-
-137
Bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
6
-
2
-
8
Terugneming bijzondere waardeverminderingen
-
-
-
-3
-
-
-
-3
Koersverschil
-
-
-
-
-
-
-
-
11
-11
4
5
-
-28
-
-19
Investeringen
Aanschaffingsprijs per 31 december Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari Afschrijvingen Desinvesteringen
Overige mutaties
zekerheden verstrekt in de vorm van een pandrecht op
in reizigersvolumes en tariefselasticiteiten; materieel;
inzake de oplevering van materieel en een
werkend beveiligingssysteem.
rollend materieel. De boekwaarde hiervan is € 110 miljoen 68
Activeringen
tussen € 120 miljoen en € 220 miljoen. Deze bandbreedte van
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
23
206
87
2.744
95
495
-
3.650
Boekwaarde per 31 december
90
255
55
1.836
89
250
575
3.150
(2008: € 47 miljoen).
De bijzondere waardevermindering bedraagt ultimo 2009 afgerond € 170 miljoen (2008: € 100 miljoen), zijnde het
Werken en materieel in constructie bestaan voornamelijk
midden van de bandbreedte. Hiervan is een bedrag van
uit investeringen in treinen en gebouwen.
€ 106 miljoen gecorrigeerd op investeringen in vaste activa en resteert een voorziening verlieslatend contract van
Bijzondere waardevermindering en terugneming
€ 64 miljoen.
De berekeningen die leiden tot bijzondere waarde verminderingen en terugnemingen hiervan zijn gebaseerd
ICE
op een rentevoet na belastingen van 7,5% (2008: 7,5%).
Sinds 2003 is er voor ICE een bijzondere waardevermindering
Voor belastingen bedraagt de rentevoet 10% (2008: 10%).
opgenomen. In 2008 was dit bedrag € 13,7 miljoen.
Onderstaande bijzondere waardeverminderingen en
Voor 2009 is deze berekening geactualiseerd, hetgeen geleid
terugnemingen hebben alle betrekking op het segment
heeft tot een terugneming van de bijzondere waardevermin-
reizigersvervoer.
dering van € 2,9 miljoen. De resterende bijzondere waardevermindering ultimo 2009 bedraagt € 10,8 miljoen. De reden
High Speed Alliance
van de terugneming is voortschrijdend inzicht waardoor
High Speed Alliance (HSA) Beheer NV is het samenwerkings-
prognoses zijn aangepast.
verband van NS en KLM dat de concessie verwierf voor het vervoer over de HSL-Zuid die vanaf 1 juli 2009 is ingegaan. In verband met de neerwaarts bijgestelde verwachtingen ten aanzien van de omzet en de stijgende kosten heeft
106
107
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
2 Thalys
Vastgoedobjecten
Sinds 2006 is er voor Thalys een bijzondere waardevermindering opgenomen. De resterende bijzondere waardevermin-
Vastgoedobjecten In miljoenen euro’s
Vastgoedobjecten
in constructie
Totaal
dering ultimo 2009 bedraagt nihil (2008: € 0,8 miljoen). Dit is conform de verwachting.
2008 Aanschaffingsprijs per 1 januari
Abellio Abellio exploiteert busconcessies in Duitsland. Een aantal van deze concessies is verlieslatend, waardoor ten tijde van de acquisitie in 2008 het gerelateerde materieel niet is geactiveerd. De voorziening verlieslatend contract bedraagt ultimo 2009 € 22 miljoen. Hiervan is een bedrag
459
Investeringen Activeringen
28
-
459
42
42
-28
-
Desinvesteringen
-18
-
-18
Overige mutaties
-52
-
-52
Aanschaffingsprijs per 31 december
417
14
431
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
152
-
152
Afschrijvingen
12
-
12
Desinvesteringen
-4
-
-4
-
-
-
NS Reizigers
Overige mutaties
-48
-
-48
In 2009 is een waardevermindering van € 6 miljoen
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
112
-
112
van € 20 miljoen gecorrigeerd op de vaste activa en resulteert een voorziening van € 2 miljoen. In 2009 is een bedrag van € 6 miljoen ten laste van het resultaat verwerkt.
Bijzondere waardeverminderingen
opgenomen voor verouderd materieel.
Boekwaarde per 1 januari
307
-
307
Boekwaarde per 31 december
305
14
319
Vastgoedobjecten In miljoenen euro’s
Vastgoedobjecten
in constructie
Totaal
2009 Aanschaffingsprijs per 1 januari
417
14
431
6
6
Activeringen
16
-16
-
Desinvesteringen
-6
-
-6
Overige mutaties
3
6
9
Aanschaffingsprijs per 31 december
430
10
440
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
112
-
112
Investeringen
Afschrijvingen
12
-
12
Desinvesteringen
-5
-
-5
Bijzondere waardeverminderingen
4
-
4
Overige mutaties
-
-
-
123
-
123
307
10
317
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
Boekwaarde per 31 december
De reële waarde van vastgoedobjecten bedraagt per
eenkomsten bevatten doorgaans een periode van enkele
31 december 2009 € 0,6 miljard (2008: € 0,6 miljard).
jaren waarin opzegging niet mogelijk is. Daarna wordt met
Deze waarde is op onafhankelijke, professionele wijze bepaald
de huurder over verlenging onderhandeld. Er worden geen
met inschakeling van erkende deskundigen. Hierbij is rekening
voorwaardelijke huurbedragen in rekening gebracht.
gehouden met de lopende huurovereenkomsten die de Groep op zakelijke, objectieve grondslag heeft gesloten en die
De directe verhuuropbrengsten bedragen € 26,9 miljoen
vergelijkbaar zijn met die voor vergelijkbaar vastgoed op
(2008: € 24,6 miljoen). De directe verhuurkosten betreffen
dezelfde locatie. De vastgoedobjecten bestaan uit een aantal
onderhoudskosten, onroerendzaaklasten en directe beheer-
bedrijfspanden die aan derden zijn verhuurd. De huurover-
kosten voor in totaal € 4,5 miljoen (2008: € 4,8 miljoen).
108
109
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
3
4
Immateriële vaste activa
goodwill bij acquisities (zie ook pagina 102 en 103).
Overige immaIn miljoenen euro’s
Goodwill
teriële vaste activa
Totaal
2008 Aanschaffingsprijs per 1 januari Investeringen Acquisities
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode
De investering van goodwill heeft betrekking op betaalde
In miljoenen euro’s
Goodwill per segment In miljoenen euro’s
2009
73
66
139
-
4
4
Railinfra & bouw
65
25
27
52
Reizigersvervoer
26
2008
Boekwaarde per 1 januari 2008
27
Koersverschil
-
65
Uitbreiding
2
13
Vervreemding/aflossing
-
Overige mutaties
-1
-13
-14
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
Aanschaffingsprijs per 31 december
97
84
181
Totaal
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
13
11
24
De uitgevoerde impairmenttoetsen hebben geen aanleiding
Boekwaarde per 31 december 2008
Afschrijvingen
-
7
7
gegeven om tot een afboeking van de goodwill over te gaan.
Koersverschil
-
Overige mutaties
1
-
1
Uitbreiding
2
14
18
32
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
5
5
96
83
Winstaandeel
3
Uitgekeerde winst
-2
Overige mutaties
3 33
Vervreemding/aflossing
-
Winstaandeel
4
Boekwaarde per 1 januari
60
55
115
Uitgekeerde winst
-
Boekwaarde per 31 december
83
66
149
Overige mutaties
1
Boekwaarde per 31 december 2009
40
Overige immaIn miljoenen euro’s
Goodwill
teriële vaste activa
Totaal
Een volledige lijst van groepsmaatschappijen, geassocieerde
2009 Aanschaffingsprijs per 1 januari Investeringen Acquisities Overige mutaties Aanschaffingsprijs per 31 december Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 1 januari
deelnemingen en joint ventures in overeenstemming met 97
84
181
-
5
5
11
6
17
2
-4
-2
110
91
201
14
18
32
Afschrijvingen
-
11
11
Overige mutaties
-
1
1
14
30
44
96
61
157
Gecumuleerde afschrijvingen en waardeverminderingen per 31 december
Boekwaarde per 31 december
de volgens de artikelen 2:379 en 2:414 BW vereiste vermeldingen is neergelegd op het kantoor van het Handelsregister te Utrecht.
110
111
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
5
6
Overige financiële activa, incl. beleggingen
Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008
De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt te specificeren naar de betreffende rubrieken: Vorderingen
Tot de vaste activa behorende overige financiële activa
In miljoenen euro’s
Voor verkoop beschikbare financiële activa
100
97
Tot einde looptijd aangehouden financiële activa
142
60
Financiële leases
50
101
Overige financiële vaste activa
13
16
305
274
Totaal
Materiële vaste activa
Voor verkoop beschikbare financiële activa
-
-
Tot einde looptijd aangehouden financiële activa
-
-
150
1.453
-
1
150
1.454
Totaal voor verkoop beschikbare financiële activa
100
97
Totaal tot einde looptijd aangehouden financiële activa
142
60
Deposito’s Voor afdekking gebruikte renteswaps
Totaal
overige financiële vaste activa. Dit zijn onder meer vorderingen uit hoofde van PPS-projecten en betreffen de van publieke overheden nog te ontvangen concessievergoedingen in verband met PPS-projecten. Door middel van financiële leasecontracten stelt de Groep goederenmaterieel ter beschikking aan DB Schenker Rail Nederland NV, waarbij de Groep als lessor optreedt. De gewogen gemiddelde resterende looptijd van de leasecontracten is 2 jaar (2008: 3 jaar). Deposito’s en obligaties (opgenomen in voor verkoop beschikbare financiële vlottende activa) zijn onder meer bestemd voor betaling van de aangegane investeringsverplichtingen van circa € 960 miljoen, aflossing en rentebetaling van de leningen, langlopende voorzieningen en verplichtingen. Het met de overige beleggingen samenhangende krediet-, valuta- en renterisico van de Groep wordt nader toegelicht op pagina 132 tot en met 141.
31 dec. 2009
31 dec. 2008
138
161
67
43
-
-
9
8
Financiële vaste activa
-
-
-
-
Voorraden
8
8
-
-
180
204
5
6
Aan komende jaren toe te rekenen baten
60
62
-
-
Voorzieningen
49
16
-
-
Langlopende verplichtingen
3
3
-
-
Overige posten
-
1
7
9
438
455 88
66
Belastingvordering Belastingverplichting Saldo van belastingvorderingen en -verplichtingen
Publiek Private Samenwerkingsovereenkomsten (PPS)-vorderingen zijn opgenomen onder
Verplichtingen 31 dec. 2008
Immateriële vaste activa
Vorderingen Tot de vlottende activa behorende overige financiële activa
31 dec. 2009
350
389
112
113
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Uitgestelde belastingvorderingen 2009
Mutaties gedurende het verslagjaar in de tijdelijke verschillen tussen bedrijfseconomische waardering in de balans en de fiscale waardering, onderscheiden naar toevoegingen en verminderingen:
Bedrag waarover
Bedrag waarover
uitgestelde belasting
uitgestelde belasting
wordt berekend In miljoenen euro’s
Uitgestelde belastingvorderingen 2008
In miljoenen euro’s
Materiële vaste activa Immateriële vaste activa
Bedrag waarover
Bedrag waarover
uitgestelde belasting
uitgestelde belasting
wordt berekend
wordt berekend
per 1 jan. 2008
Toename
758
74
Afname
203
per 31 dec. 2008
629
-
1
-
1
31
-
1
30
Vorderingen
864
48
111
801
Aan komende jaren toe te rekenen baten
245
14
15
244
Voorraden
84
5
25
64
Langlopende verplichtingen
Voorzieningen
6
8
2
12
Kortlopende verplichtingen
7
-
-
7
1.995
150
357
1.788
Totaal tijdelijke verschillen
per 1 jan. 2009
Materiële vaste activa
Uitgestelde belastingvordering over tijdelijke verschillen
508
39
92
455
16
-
16
-
524
39
108
455
Totaal uitgestelde belastingvordering Uitgestelde belastingverplichtingen Materiële vaste activa Immateriële vaste activa
289
47
-
336
-
24
-
24
24
6
1
29
Voorzieningen
-
1
-
1
Overige posten
36
-
6
30
Totaal tijdelijke verschillen
349
78
7
420
Uitgestelde belastingschuld over tijdelijke verschillen
51
16
1
66
Vorderingen
Afname
per 31 dec. 2009
629
74
163
1
-
-
1
30
1
1
30
Immateriële vaste activa Voorraden
540
Vorderingen
801
21
117
705
Aan komende jaren toe te rekenen baten
244
14
21
237
Voorzieningen
64
124
-3
191
Langlopende verplichtingen
12
1
2
11
Kortlopende verplichtingen
7
4
9
2
1.788
239
310
1.717
455
62
79
438
-
-
-
-
455
62
79
438
336
115
-
451
Immateriële vaste activa
24
1
-
25
Vorderingen
29
-
8
21
Totaal tijdelijke verschillen Uitgestelde belastingvordering over tijdelijke verschillen Wijziging van belastingpercentage tijdelijke verschillen
Totaal uitgestelde belastingvordering Wijziging van belastingpercentage tijdelijke verschillen
wordt berekend Toename
Uitgestelde belastingverplichtingen Materiële vaste activa
Voorzieningen
1
-
-
1
Overige posten
30
-
4
26
Totaal tijdelijke verschillen
420
116
12
524
Uitgestelde belastingschuld over tijdelijke verschillen
66
24
2
88
Van de mutatie in de uitgestelde belastingen is in 2009 niets gemuteerd in het eigen vermogen. In 2008 is € 5 miljoen ten gunste van het eigen vermogen verwerkt. De mutaties vinden hun oorsprong in de balanspost financiële vaste activa. Het overgrote deel van de uitgestelde belastingvorderingen zal voor 2015 geïnd kunnen worden. Voor een aantal deelnemingen buiten de fiscale eenheid is voor een bedrag van € 14 miljoen geen uitgestelde belastingvordering opgenomen (2008: € 6 miljoen), omdat het niet waarschijnlijk is dat in de toekomst sprake zal zijn van realisatie van deze vorderingen. Voor de Nederlandse vennootschapsbelasting geldt voor 2009 en 2008 een tarief van 25,5%. De totale vorderingpositie ad € 350 miljoen (2008: € 389 miljoen) is als volgt te verdelen: •
van Nederlandse fiscus te vorderen € 401 miljoen (2008: € 429 miljoen);
•
aan Britse fiscus verschuldigd € 2 miljoen (2008: vordering € 1 miljoen);
•
aan Ierse fiscus verschuldigd € 47 miljoen (2008: € 42 miljoen);
•
aan Tsjechische fiscus verschuldigd € 2 miljoen (2008: nihil);
•
van Duitse fiscus nihil te vorderen (2008: € 1 miljoen).
114
115
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
7
8
9
Voorraden
Debiteuren en overige vorderingen
Geldmiddelen en kasequivalenten
In miljoenen euro’s
Onderhoudsmaterialen
31 dec. 2009
44
31 dec. 2008
38
In miljoenen euro’s
392
Op korte termijn opvraagbare deposito’s
138
102
827
911
Gebonden rekeningen
72
77
Nog te factureren opbrengsten
96
61
546
571
Overige belastingen en sociale lasten
24
22
198
248
1.245
1.377
27
35
68
Debiteuren
Overige vorderingen
de voorraadwaarde tot netto-opbrengstwaarde € 9 miljoen
31 dec. 2008
336
53
In 2009 bedraagt de als last opgenomen vermindering van
31 dec. 2009
Kas- en banksaldi
Handelsgoederen
133
In miljoenen euro’s
135
Projecten in aanbouw onverkocht
132
31 dec. 2008
100
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten
Totaal
31 dec. 2009
Totaal
Totaal
Met uitzondering van de gebonden rekeningen staan de geldmiddelen volledig ter vrije beschikking. Het renterisico van de Groep en een gevoeligheidsanalyse
(2008: € 3 miljoen). In het debiteurensaldo en het saldo van de vooruit
voor financiële activa en verplichtingen staan vermeld op
ontvangen baten is de gefactureerde opbrengst
pagina 134 tot en met 138.
studentenkaart voor 2010 respectievelijk 2009 begrepen. Het met debiteuren en overige vorderingen (exclusief onderhanden projecten in opdracht van derden) samenhangende kredietrisico alsmede de bijzondere waardeverminderingsverliezen staan vermeld op pagina 139 tot en met 141.
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten In miljoenen euro’s
Kosten onderhanden projecten Gerealiseerde winsten en verliezen
31 dec. 2009
31 dec. 2008
734
612
-77
-32
657
580
Af: Gedeclareerde termijnen
557
445
Vorderingen op opdrachtgevers uit onderhanden projecten
100
135
Vooruitontvangen bedragen uit onderhanden werken (opgenomen onder crediteuren en overige schulden) In miljoenen euro’s
Kosten onderhanden opdrachten Gerealiseerde winsten en verliezen
31 dec. 2009
31 dec. 2008
907
795
25
-
932
795
Af: Gedeclareerde termijnen
1.089
934
Vooruitontvangen bedragen onderhanden werken
157
139
De crediteuren en overige schulden staan vermeld op pagina 122.
116
117
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
11
10 Eigen vermogen
Aan komende jaren toe te rekenen baten Toename/
In miljoenen euro’s
1 jan. 2008
Aandelenkapitaal
1.012
afname 2008
-
Toename/ 31 dec. 2008
1.012
afname 2009
Financierings31 dec. 2009
-
1.012
Wettelijke reserves
In miljoenen euro’s
Totaal per 1 januari 2008 Overige mutaties Vrijval
Reserve omrekeningsverschillen
-
-6
-6
2
-4
Afdekkingsreserve
-
-15
-15
-1
-16
Totaal per 31 december 2008
Totaal wettelijke reserves
-
-21
-21
1
-20
Af: naar kortlopend
Reële waardereserve
2
-2
-
-1
-1
Actuariële reserve
5
-
5
1
6
Overige reserves
Totaal langlopend per 31 december 2008
voordelen
Afkoopsommen
Totaal
70
195
-
5
265 5
-12
-6
-18
58
194
252
8
6
14
50
188
238
Algemene reserve • stand per 1 januari
Financierings-
2.753
• overige mutaties
-
-
3
• winst over voorgaande verslagperiode
-
337
281
• uitgekeerd dividend
-
-118
-1.498
Totaal algemene reserve
219
2.972
In miljoenen euro’s
Totaal per 1 januari 2009 1.758
-1.214
Totaal overige reserves
2.760
2.977
1.763
Totaal reserves
2.760
2.956
1.743
337
281
116
4.109
4.249
2.871
-
-
-
4.109
4.249
2.871
Winst over de verslagperiode Totaal groepsvermogen Minderheidsbelang van derden
Totaal eigen vermogen
Overige mutaties
Afdekkingsreserve
het maatschappelijk kapitaal uit 4 miljoen gewone aandelen
De afdekkingsreserve bestaat uit de cumulatieve mutatie in
met een nominale waarde van € 1.000. Er zijn 1.012.000
de reële waarde van afdekkingsinstrumenten wanneer de
geplaatste aandelen die geheel zijn volgestort. Alle geplaatste
afgedekte transactie nog niet heeft plaatsgevonden of de
aandelen zijn in handen van de Staat der Nederlanden.
afgedekte positie nog niet is beëindigd.
De houders van aandelen zijn gerechtigd tot dividend zoals dit jaarlijks wordt gedeclareerd op basis van het besluit van de
Reële waarde reserve
algemene vergadering van aandeelhouders betreffende de
De reële waarde reserve omvat de cumulatieve mutatie in de
resultaatbestemming. De aandeelhouders hebben het recht
reële waarde van voor verkoop beschikbare beleggingen totdat
om per aandeel één stem uit te brengen tijdens vergaderingen
de belegging niet langer in de balans wordt opgenomen.
van de vennootschap.
Actuariële reserve In 2009 is naast het voorgesteld bedrag van € 98 miljoen
De actuariële reserve heeft betrekking op de actuariële winsten
aanvullend € 1.400 miljoen dividend uitgekeerd aan de
en verliezen, bestaande uit het verschil tussen de werkelijke en
aandeelhouder.
de verwachte mutaties in de pensioenverplichtingen en beleggingsresultaten op pensioenactiva.
Reserve omrekeningsverschillen De reserve omrekeningsverschillen omvat alle koersverschillen
Algemene reserve
op vreemde valuta die ontstaan door de omrekening van de
De verwerking in het eigen vermogen is na aftrek van belasting.
jaarrekening van buitenlandse activiteiten, evenals door de omrekening van verplichtingen waarmee de netto-investering
Dividend
van de vennootschap in een buitenlandse groepsmaatschappij
De voorgestelde winstbestemming is opgenomen onder
is afgedekt.
‘Overige gegevens’ op pagina 146.
Afkoopsommen
Totaal
58
194
252
2
-2
-
Vrijval
-8
-5
-13
Totaal per 31 december 2009
52
187
239
5
5
10
47
182
229
Af: naar kortlopend
Totaal langlopend per 31 december 2009 De baten betreffen financieringsvoordelen uit crossborder leases, afkoopsommen voor uitgegeven erfpacht en de afkoopsom loonkostensprong als gevolg van de verzelfstan-
Zowel per 31 december 2009 als per 31 december 2008 bestond
voordelen
diging van het Spoorwegpensioenfonds in 1994. De vrijval uit de rubriek financieringsvoordelen is in de winst-en-verliesrekening in mindering gebracht op de financieringslasten.
118
119
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
12
13
Leningen en overige financiële verplichtingen Deze toelichting bevat informatie over de contractuele
Personeelsbeloningen
In alle gevallen waarin sprake is van aansluiting bij
Merseyrail en Northern Rail
De personeelsbeloningen omvatten:
bedrijfstakpensioenfondsen geldt dat NS groepsmaat
Merseyrail en Northern Rail hebben het beheer van de
• verplichtingen
schappijen geen verplichting hebben tot het voldoen van
pensioenregeling voor hun personeel ondergebracht bij het
aan vervroegd uitgetreden personeelsleden
bepalingen van de rentedragende leningen en overige
omvattend het bedrag van de toekomstige uitkering die
aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het
Railways Pension Scheme. De betreffende fondsen zijn te
financiële verplichtingen van de Groep, die worden
voormalige werknemers ontvangen op grond van de
bedrijfstakpensioenfonds, anders dan het voldoen van de
beschouwen als ondernemingspensioenfondsen en de
gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.
toenmalige VUT-regeling en in het kader van de overgangs-
toekomstige premies. Evenmin kunnen de NS groepsmaat-
pensioenregeling als een toegezegd-pensioenregeling.
regeling vervroegde uittreding bij 40 dienstjaren (OVUT);
schappijen rechten doen gelden op eventuele overschotten
Het nadelige verschil tussen pensioenverplichtingen en
in de fondsen. Als gevolg hiervan zijn deze toegezegd-
pensioenvermogen is opgenomen onder de overige lang
pensioenregelingen conform IFRS in deze jaarrekening
lopende verplichtingen en omvat het bedrag dat over de
verwerkt als toegezegde-bijdrageregeling.
lengte van de concessieperiode zal leiden tot betaling.
De pensioenregelingen ondergebracht bij Zwitserleven
Het bedrag dat aan het einde van de concessieperiode
• andere In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008
werknemersvergoedingen op lange termijn
waaronder jubileumuitkeringen; • verplichtingen
Langlopende verplichtingen
aanvullingen op sociale uitkeringen;
Onderhandse leningen
611
647
Bankfinancieringen
142
165
Hypothecaire leningen
2
4
Financiële leaseverplichtingen
4
1
24
20
2
2
785
839
Voor afdekking gebruikte renteswaps Overige verplichtingen
Totaal Kortlopende verplichtingen Onderhandse leningen Bankfinancieringen Totaal leningen en overige financiële verplichtingen Rekeningcourantkrediet banken
Totaal
als gevolg van arbeidsongeschiktheid en
125 167 292
59 185 244
18
42
310
286
en Alecta ITP worden ook als een toegezegde-bijdrage
resteert, is niet in de balans opgenomen, omdat dit tot de
regelingen (voor nadere toelichting zie pagina 119 tot
regeling gekwalificeerd.
verplichtingen van de volgende concessieverkrijger zal
en met 121).
De pensioenregelingen Alecta SAF-LO en Axa en een
behoren. Van de totaal berekende pensioenlasten komt
deel van de pensioenregelingen Gjensidige Fursikring en
60% voor rekening van de werkgever en 40% voor rekening
Alecta ITP zijn een toegezegd-pensioenregeling. Van deze
van de werknemers.
regelingen is of geen informatie beschikbaar of het effect
De pensioenverplichtingen en het pensioenvermogen zijn
op de overzichten zoals opgenomen op de volgende twee
bepaald op de actuariële berekeningen die per 31 december
pagina’s is niet materieel.
zijn uitgevoerd.
Het totale bedrag aan pensioenpremiebetalingen ten laste
Uitgangspunten
van de winst-en-verliesrekening was in 2009 € 51 miljoen
Bij de bepaling van de pensioenverplichtingen en het
(2008: € 44 miljoen).
pensioenvermogen van Merseyrail en Northern Rail zijn de
• verplichtingen
in verband met toegezegd-pensioen
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008
Toegezegd-pensioenregelingen
4
5
Andere langetermijnpersoneelsverplichtingen
20
18
Verplichtingen uit hoofde van arbeids ongeschiktheid en sociale uitkeringen
5
3
OVUT
5
8
34
34
Totaal
volgende uitgangspunten gehanteerd: De pensioenregeling voor de bedrijfstak Spoorwegen 2009
is ondergebracht bij het Spoorwegpensioenfonds. Deze regeling wordt voor de financiële verantwoording
Pensioenverplichtingen Het met de leningen en overige financiële verplichtingen
Voor het personeel van de NS groepsmaatschappijen gelden
samenhangende liquiditeits-, valuta-, en renterisico van de
de pensioenregelingen van de volgende pensioenfondsen
Groep wordt nader toegelicht op pagina 132 tot en met 142.
met vermelding van de aantallen aangesloten actieve deelnemers (ultimo 2009):
Spoorwegpensioenfonds Bedrijfstakpensioenfonds Horeca & Catering Bedrijfstakpensioenfonds voor het levensmiddelenbedrijf Bedrijfstakpensioenfonds Bouw Bedrijfstakpensioenfonds Betonproduktie industrie Bedrijfstakpensioenfonds Metaalindustrie
17.159 2.384 563 1.455 18
als een toegezegde-bijdrageregeling gekwalificeerd.
Disconteringsvoet
De premie die met het spoorwegpensioenfonds is
Verwacht rendement op belegd vermogen op lange termijn
6,7%
6,4%
jaarlijkse premie, uitgedrukt in een percentage van de
Loonsomstijging
4,0%
3,1%
pensioengrondslag. Deze stijgt tot uiteindelijk 20%.
Pensioenstijging
3,5%
2,6%
Van de pensioenpremie die aan het Spoorwegpensioen-
Inflatie
3,5%
2,6%
fonds wordt afgedragen, komt 2/3 deel voor rekening
Tabel voor de levensverwachtingen: PA00 +2%
overeengekomen is een vaste, vooraf vastgestelde,
van de onderneming en 1/3 deel voor rekening van de medewerkers. De onderneming heeft na betaling van de overeengekomen premie geen verplichting tot het betalen van aanvullende bedragen in geval sprake zou zijn van een
1.604
tekort bij het pensioenfonds. De actuariële risico’s en
Aanvullende pensioenregeling Servex
225
de beleggingsrisico’s liggen bij het pensioenfonds en
Railways Pension Scheme Merseyrail
570
zijn deelnemers.
Railways Pension Scheme Northern Rail Groepsverzekering Zwitserleven Strukton Management BV
2.297 12
Voor de buitenlandse geconsolideerde deelnemingen
Gjensidige Fursikring pension plan
198
van Strukton Groep alsmede voor Abellio en PROBO
Reisse
107
geldt voornamelijk een toegezegde-bijdrageregeling.
Alecta pensioenverzekering plan Sweden ITP scheme
124
Alecta pensioenverzekering plan Sweden SAF-LO scheme
290
Axa pensioenverzekering Strukton Railinfra NV België Abellio London
2008
50 432
De aanvullende pensioenregeling van Servex is per 1 januari 2008 omgezet van een toegezegd-pensioen regeling naar een toegezegde-bijdrageregeling.
5,7%
6,4%
120
121
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Samenstelling
Samenstelling pensioenvermogen
Historische informatie
De samenstelling van de pensioenverplichtingen is als volgt:
De samenstelling van het pensioenvermogen is als volgt:
In miljoenen euro’s
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008 In miljoenen euro’s
Reële waarde van de fondsbeleggingen Contante waarde van de toegezegdpensioenrechten Nadelig verschil Aandeel van de werknemers Nadelig verschil aan het einde van de concessieperiode Afwaardering pensioenoverschot Verplichtingen van de Groep over de concessieperiode
268
31 dec. 2009
31 dec. 2008
213 Aandelen
193
150
389
239
Vastrentende waarden
27
20
-121
-26
Vastgoed
23
21
Overig
25
22
268
213
48
10
69
11
-
-
-4
-5
Totaal
In miljoenen euro’s
2009
2008
Ultimo 2009 resulteert de actuariële berekening voor alle
Verloop Het verloop van het pensioenvermogen en van de pensioenverplichtingen is als volgt:
Pensioenlasten
8
12
Interestkosten
9
12
Verwacht rendement op beleggingen
-8
-15
Totaal
9
9
2009
2008
213
355
Verwacht rendement
15
24
Pensioenpremies
16
17
Uitbetaalde pensioenen
-7
-9
Verschil feitelijk rendement en verwacht rendement Koersresultaat
16
-104
15
-70
Fondsbeleggingen op 31 december
268
213
Toegezegd-pensioenrechten op 1 januari
239
361
Pensioenlasten
13
20
Interestkosten
17
20
Uitbetaalde pensioenen
-7
-9
109
-77
18
-76
389
239
Netto-actuariële winst of verlies Koersresultaat Toegezegd-pensioenrechten op 31 december
2006
2005
268
213
355
353
295
389
239
361
371
349
-121
-26
-6
-18
-54
16
-104
-1
26
38
6,0%
-48,8%
-0,3%
7,3%
12,9%
-2
-3
-
-1
-9
-0,5%
-1,3%
0,0%
-0,3%
-2,6%
Saldo verplichtingen
Verschil tussen gerealiseerde en verwachte beleggingsopbrengsten In percentage van de fondsbeleggingen
2007
Ervaringsresultaat op toegezegd-pensioenrechten
De Groep verwacht € 9,5 miljoen (£ 8,4 miljoen) te moeten
bedrag ineens ter beschikking gesteld aan het Spoorweg
bijdragen aan bovengenoemde toegezegd-pensioen
pensioenfonds. Afrekening zal plaatsvinden op basis van
regelingen in 2010. In 2009 was de bijdrage € 8,5 miljoen
nacalculatie.
Andere langetermijnpersoneelsverplichtingen OVUT
Hieronder zijn opgenomen jubileumverplichtingen.
Als gevolg van de CAO die in 1998 is afgesloten voor de sociale
Voor de berekening van de jubileumverplichtingen wordt de
eenheid van de Groep is de VUT-regeling destijds vervangen
sterftetabel GBM/GBV 2000-2005 gebruikt.
door de vroegpensioenregeling. Voor personeelsleden die
Actuariële resultaten opgenomen in het eigen vermogen Fondsbeleggingen op 1 januari
Contante waarde van de toegezegd-pensioenrechten
2008
(£ 7,6 miljoen).
regelingen in een verplichting.
In miljoenen euro’s
Reële waarde van de fondsbeleggingen
In percentage van toegezegd-pensioenrechten
Pensioenkosten in de winst-en-verliesrekening
2009
In miljoenen euro’s
2009
Werkelijke beleggingsopbrengsten
31
-80
Verwachte beleggingsopbrengsten
15
24
Verschil tussen werkelijke en verwachte beleggingsopbrengsten
Ervaringverlies op toegezegdpensioenrechten
16
2008
-104
-2
-3
-107
79
Resultaat veranderingen in de concessie
56
11
Veranderingen in deelnemersaandeel
37
11
Veranderingen in uitgangspunten
(Terugdraaien) afwaardering pensioenoverschot
-
4
Overige mutaties (koersverschil)
1
2
Totaal
1
-
vóór de vroegpensioenleeftijd 40 dienstjaren bereiken en zijn
Het verloop van de voorziening voor jubileumverplichtingen
geboren voor 1950 geldt een overgangsregeling.
is als volgt:
Voor personeelsleden die vóór de vroegpensioenleeftijd Jubileumverplichtingen op 1 januari
18
18
ingezet voor de levensloopregeling. De uitvoering van deze
Actuarieel resultaat
1
-1
overgangsregeling is overgedragen aan het Spoorweg
Oprenting
1
1
pensioenfonds. Ter afdekking van de verplichtingen is een
Jubileumverplichtingen op 31 december
20
18
14 Voorzieningen Reorganisatie
In miljoenen euro’s
Boekwaarde per 1 januari 2009 Acquisities
Oprenting 6
5
2008
voor deze categorie werknemers gereserveerde bedrag is
Dotatie Cumulatieve actuariële winst opgenomen in het eigen vermogen
2009
40 dienstjaren bereiken en zijn geboren na 1949 geldt dat het
kosten en non-
Voorziening
Voorziening
activiteits-
bodem
verlieslatende
Overige
regeling
sanering
contracten
voorzieningen
12
121
11
33
Totaal
177
-
-
-
2
2
25
6
62
16
109
-
1
8
1
10
Onttrekking
-5
-19
-15
-5
-44
Vrijval
-3
-
-
-
-3
29
109
66
47
251
Boekwaarde per 31 december 2009 Langlopend
233
Kortlopend
18
122
123
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
15 Reorganisatiekosten en non-activiteitsregelingen
Crediteuren en overige schulden
De voorziening voor reorganisatiekosten en non-activiteits-
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008
regelingen heeft tot doel het dekken van de kosten die in het kader van reorganisatiemaatregelen worden gemaakt. Het grootste deel van de voorziening is nodig voor afvloei-
Vooruitontvangen bedragen uit onderhanden werken
157
139
ingsregelingen, overbruggingsbetalingen en herplaatsing
Handelscrediteuren
315
339
van personeelsleden van wie de functie is opgeheven bij reorganisaties.
Kortlopend deel van aan komende jaren toe te rekenen baten
De Groep verwacht dat er tot 2013 verplichtingen uit hoofde
Overige belastingen en sociale lasten
van deze voorziening zullen voortvloeien.
Voorziening voor bodemsanering De voorziening voor bodemsanering dient voor beheersing en opheffing van milieuschade.
Overige schulden
436
478
sering, arbozorg, onderhoud en schoonmaak.
Overlopende passiva
169
131
Voor langlopende huurcontracten van kantoorruimten
1.210
1.226
deel van deze voorziening betreft de voorziening die in 2030 Voor een nadere toelichting op de post vooruitontvangen
Elke 5 jaar zal een herijking plaatsvinden die kan leiden tot
bedragen uit onderhanden werken wordt verwezen naar
veranderingen in het dotatiebeleid.
pagina 114.
en verstrekte garanties.
Ten behoeve van Eurofima-leningen welke geen onderdeel uitmaken van de crossborder-leasefinanciering(en) zijn zekerheden verstrekt in de vorm van een pandrecht op
In de tweede plaats gelden meerjarige contracten voor dienstverlening door derden op het gebied van automati-
rollend materieel. Daarnaast hebben de Groep en geconsolideerde deel nemingen borgstellingen, bereidverklaringen en garanties
bedragen de totale verplichtingen circa € 50 miljoen
afgegeven voor een totale waarde van circa € 400 miljoen (2008: circa € 700 miljoen).
De verschuldigde bedragen uit hoofde van niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten vervallen als volgt: In miljoenen euro’s
zal moeten resteren. Dit deel heeft een langlopend karakter.
ningen voor schade ten gevolge van ongevallen en brand
treinen, bedrijfsauto’s en reproductieapparatuur.
(2008: circa € 50 miljoen).
pagina 141 en 142.
Overige voorzieningen betreffen onder andere voorzie-
deze betrekking op operationele leaseovereenkomsten voor
6
van deze voorziening zullen voortvloeien. Een substantieel
Overige voorzieningen
voor omgerekend € 183 miljoen.
verplichtingen jegens derden. In de eerste plaats hebben
5
Totaal
opeisbare volstortingsverplichting en garantieverplichtingen
Ultimo 2009 bestaat een aantal meerjarige financiële
Pensioenpremies
crediteuren en overige te betalen posten staat vermeld op
toegevoegd.
omgerekend € 18 miljoen gestort. De Groep heeft een direct
Langlopende contracten
119
Het liquiditeitsrisico van de Groep uit hoofde van handels-
In 2009 is een bedrag van € 70 miljoen aan de voorziening
kapitaal (omgerekend € 90 miljoen) van Eurofima AG is
118
De Groep verwacht dat tot 2030 verplichtingen uit hoofde
mindering van HSA, zoals nader omschreven op pagina 105.
Van het aandeel van de Groep in het geplaatste aandelen
14
ringsvoet van 3,9% (2008: 3,9%).
Deze voorziening heeft vooral betrekking op de waardever-
Voorwaardelijke verplichtingen
10
De voorziening is berekend met behulp van een disconte-
Voorziening voor verlieslatende contracten
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
31 dec. 2009
Tegen NS en/of groepsmaatschappijen zijn claims ingediend die door haar worden betwist. Hoewel de afloop van deze
31 dec. 2008
geschillen niet met zekerheid kan worden voorspeld, is de verwachting dat deze geen negatieve financiële gevolgen
< 1 jaar
91
87
1 - 5 jaar
288
196
> 5 jaar
145
171
Totaal
524
454
van materiële betekenis zullen hebben.
Concessies De Groep heeft de volgende concessies: Expiratiedatum
In 2005 heeft de Groep met Essent een achtjarig contract (2007-2015) afgesloten voor de levering van tractie-elek
Hoofdrailnet
31-12-2014
triciteit aan het materieelpark in Nederland. De transport-
HSL-Zuid
30-06-2024
kosten van tractie-elektriciteit vallen buiten dit contract.
Regionale vervoersconcessies
zie hierna
wordt als borgstelling afgegeven door Essent of gestort
Merseyrail Electrics-concessie rondom Liverpool (Engeland)
20-07-2028
door Essent. De storting en verplichting worden met
Northern Rail-concessie in Engeland
15-09-2013
elkaar gesaldeerd aangezien beide onlosmakelijk met
Abellio-concessies in Duitsland
zie hierna
elkaar samenhangen.
PROBO-concessie in Tsjechië
zie hierna
Abellio London-concessies in Engeland
zie hierna
De waarde van het contract boven een afgesproken grens
Nagenoeg alle tot de Groep behorende dochteronder
Concessie Publiek Private Samenwerking:
nemingen zijn voor de vennootschapsbelasting gevoegd in
• Afvalwaterzuiveringsinstallatie
2033
de fiscale eenheid NS, met uitzondering van buitenlandse
• Schoolcomplex
2034
concernonderdelen. Dientengevolge is de Groep hoofdelijk
• Ministerie van Financiën
2033
aansprakelijk voor de belastingschulden van de in de fiscale
• Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)
2035
eenheid opgenomen dochterondernemingen.
• Dienst Uitvoering Onderwijs
2031
• Kromhout Kazerne
2035
Investeringsverplichtingen Ultimo 2009 heeft de Groep investeringsverplichtingen uitstaan voor circa € 960 miljoen (2008: circa € 960 miljoen), voornamelijk voor de aankoop en revisie van treinen.
124
125
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Hoofdrailnet
frequentie Parijs is een neerwaartse correctie op de
£ 5,3 miljoen. De jaarlijkse vergoeding van de overheid
Voor alle zes concessieovereenkomsten geldt:
Deze concessie is verleend door het ministerie van Verkeer en
gebruiksvergoeding toegekend van € 14 miljoen. Onder
(subsidie) is vastgelegd in het contract, en wordt jaarlijks
• De
Waterstaat en betreft het reizigersvervoer per spoor op het
bepaalde omstandigheden kunnen heronderhandelingen
geïndexeerd.
hoofdrailnet in Nederland.
over onder meer de gebruiksvergoeding plaatsvinden.
• Voor
Northern Rail-concessie
NS stelt jaarlijks een vervoerplan op dat de instemming
concessievergoedingen zijn afhankelijk van de beschik-
baarheid van de installatie of accommodatie; zover de vergoeding betrekking heeft op het
verrichten van (ondersteunende) diensten vindt verant-
behoeft van de minister van Verkeer en Waterstaat. NS dient,
Regionale vervoersconcessies
Deze franchise wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd
met het aangeboden vervoer, te zorgen voor waarborging
Betreft het reizigersvervoer per spoor op de hieronder
met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming.
van het publieke belang van personenvervoer per trein.
aangegeven verbindingen.
Het betreft het regionale en stedelijke reizigersvervoer in
Dit betekent dat NS een bijdrage levert aan bereikbaarheid
In de concessie zijn de voorwaarden aangegeven betref-
Noord-Engeland. Het aantal treinkilometers van deze
van grote steden, economische kerngebieden en de lands-
fende frequentie, toegankelijkheid, serviceniveau en
franchise is ongeveer 40 miljoen per jaar. Er is een
delen en zorgt voor toegankelijkheid voor iedereen. Ook
dergelijke.
verplichting tot uitvoering van de vastgestelde dienstver-
moet het aanbod van NS gericht zijn op groei. Daarnaast
De looptijden per concessie zijn als volgt:
lening (dienstregeling, kwaliteit van de dienstregeling) tegen
• De
volatiliteit van de opbrengsten en resultaten is beperkt;
dient NS in het kader van het publiek belang haar operati-
• Houten
een van tevoren vastgelegde vergoeding van de overheid
• De
concessieovereenkomst bevat geen optie tot verlenging.
– Houten Castellum: van 1 juli 2005 tot einde
onele performance op orde te hebben, gemeten op een
van de dienstregeling 2009/2010, doch uiterlijk
(subsidie), die jaarlijks wordt geïndexeerd. De looptijd is tot
vijftal zorgaspecten: waarborging van de sociale veiligheid,
31 december 2010
en met 15 september 2013, waarbij de laatste twee jaar
op tijd rijden, het bieden van een goede service (reinheid en informatieverstrekking bij ontregelingen) en het bieden van een redelijke kans op een zitplaats. Met de overheid zijn afspraken gemaakt dat rollend materieel ten bate van de
• Gouda
• Zutphen • Zwolle
leasecontracten worden overgenomen door de nieuwe
2012
concessiehouder, indien NS op termijn de concessie van
• Zwolle
De concessie heeft een looptijd van 1 januari 2005 tot
– Apeldoorn: van 31 mei 2005 tot 13 december
conditioneel zijn op het halen van punctualiteitcriteria. Indien het contract niet wordt nagekomen, kan de franchise worden beëindigd. In dat geval is de financiële exposure £ 16 miljoen.
2012
uitvoering van het hoofdrailnet tegen boekwaarde c.q.
het hoofdrailnet zou verliezen.
– Alphen aan den Rijn: van 10 december 2006
tot 8 december 2012
– Kampen: van 10 december 2006 tot 13 december
Concessies in Duitsland – Emmen: van 9 december 2007 tot uiterlijk
31 december 2010 • Rotterdam
– Hoek van Holland Strand: van 9 december
1 januari 2015. De concessie is in 2008/2009 geëvalueerd,
2007 tot 12 december 2010, doch uiterlijk tot en met
waarbij onder meer concessieprijs, bijzondere vervoers-
31 december 2010
Abellio exploiteert diverse trein- en busdiensten in de regio’s NoordRijn-Westfalen en Hessen. De concessies hebben een looptijd die eindigt variërend tussen 2010 en 2019.
Concessies in Tsjechië
diensten, zorgplicht, prestaties en tarieven aan de orde kwamen. In 2009 heeft dit nog niet geleid tot wijzigingen
De eerste concessie is verleend door het Ministerie van
PROBO exploiteert 70 buslijnen in de regio Centraal
in de concessie.
Verkeer en Waterstaat. De overige door de betrokken
Bohemen. De concessies hebben een looptijd
provincies.
die eindigt variërend tussen 2010 en 2014.
HSL-Zuid
Voor de uitvoering van de concessies wordt een vergoe-
De concessie is gegund op basis van een openbare aanbe
dingsbedrag ontvangen van de concessieverlener.
steding aan HSA, waarvan NS en KLM aandeelhouder zijn.
Concessies in Londen Abellio London exploiteert 40 buslijnen in Londen en 15 in
De contractuele verplichtingen bestaan onder meer uit
Merseyrail-concessie
Surrey. De concessies hebben een looptijd die eindigt
minimumfrequenties en maximumrijtijden, alsmede kwali-
Deze concessie wordt in een 50/50 joint venture uitgevoerd
variërend tussen 2010 en 2015, met een mogelijke
teitseisen (punctualiteit) en eisen aan klanttevredenheid/
met Serco, een beursgenoteerde Britse onderneming.
verlenging van 2 jaar.
toegankelijkheid.
Het betreft het reizigersvervoer per trein op het spoor-
De looptijd van de concessie is 15 jaar. De aanvangsdatum
netwerk in de omgeving van Liverpool. Het aantal trein
Concessies Publiek Private Samenwerking
is een aantal keer uitgesteld en door de Staat vastgesteld
kilometers is ongeveer 6 miljoen per jaar.
Strukton groepsmaatschappijen participeren in een zestal
op 1 juli 2009. Er zijn geen opties tot verlenging (nieuwe
Er is een verplichting tot uitvoering van de vastgestelde
Special Purpose Companies voor PPS-concessieprojecten.
aanbesteding), beëindiging is alleen mogelijk in bijzondere
dienstverlening (dienstregeling, kwaliteit van de dienst
Deze vennootschappen hebben een concessieovereenkomst
omstandigheden (onder meer faillissement, overmacht
regeling) tegen een vastgestelde vergoeding van de
gesloten voor het leveren van diensten. Alle zes overeen-
situaties en niet nakomen van verplichtingen).
regionale overheid. Elke vijf jaar vindt een evaluatie
komsten zijn gebaseerd op een Publiek Private Samen-
De jaarlijkse gebruiksvergoeding bedraagt € 148 miljoen
plaats waarbij zal worden getoetst of de operaties nog
werking. Het gaat hierbij om zogenaamde DBFMO-contracten
prijspeil 2000 (wordt geïndexeerd) met ingroeiregeling/
steeds “efficiënt” zijn. De eerste evaluatie heeft in 2008
(Design, Build, Finance, Maintain en Operate).
korting voor de eerste 4 jaren. De gebruiksvergoeding voor
plaatsgevonden. De looptijd van de concessie is 25 jaar
De vennootschappen waarover de Groep (gezamenlijk)
de periode 1 juli - 31 december 2009 bedroeg € 29 miljoen.
(tot en met 20 juli 2028).
beslissende zeggenschap kan uitoefenen, zijn (proporti-
De Staat heeft aan HSA uitstel verleend voor het betalen
Er is geen optie voor verlenging. Indien het contract niet
oneel) geconsolideerd. Indien de Groep geen beslissende
van de gebruiksvergoeding in een periode van 3 jaar
wordt nagekomen, kan de concessie worden beëindigd.
zeggenschap heeft, wordt de vennootschap als deelneming
gerekend vanaf de aanvangsdatum. Voor rijtijden en
In dit geval bedraagt de hoogte van de financiële exposure
of belegging verantwoord.
woording plaats naar rato van de levering van de diensten; • De
concessieovereenkomst bevat indexatiebepalingen en
kan op bepaalde aspecten op basis van een benchmark worden aangepast; • De
Groep is zelf geen eigenaar van de installatie of
accommodatie;
126
127
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Toelichting op de geconsolideerde winst-en-verliesrekening 2009
Bedrijfslasten
17
16
In miljoenen euro’s
Lonen en salarissen
opbrengstcategorieën: In miljoenen euro’s
2009
2008
Omzet
Railinfra & bouw Overige activiteiten Totaal omzet
2.514
2.330
542
556
1.358
1.242
-109
-107
4.305
4.021
Geactiveerde productie eigen bedrijf
130
86
Overige opbrengsten
161
146
4.596
4.253
Totaal opbrengsten
vastgestelde mediane inkomen ligt.
inkomen met secundaire arbeidsvoorwaarden (onkosten
Per 1 januari 2009 is het vaste inkomen van de directieleden
vergoeding, bedrijfsauto, pensioen) en een variabel
aangepast met 3%. Dit is in lijn met de stijging van alle
inkomen korte termijn.
NS-medewerkers.
Het variabele inkomen korte termijn is gericht op de reali-
De opbrengsten kunnen als volgt worden uitgesplitst naar
Knooppuntontwikkeling en - exploitatie
inkomen van de directie van NS zeer ruim onder het aldus
De beloning van de bestuurders bestaat uit: een vast
Kosten personeel
Opbrengsten
Reizigersvervoer
Elementen van de beloningen en de verhouding tussen de elementen.
2009
2008
Arbeidsovereenkomsten
en bedraagt voor de president-directeur maximaal 50% van
Het contract met de president-directeur A.W. Veenman
1.204
1.115
het vaste inkomen en voor de directieleden maximaal 40%.
is per 31 december 2008 beëindigd. Per 1 januari 2009 is
Premies sociale verzekeringen
146
135
In het verleden is de intentie uitgesproken om te komen
de heer A. Meerstadt benoemd tot president-directeur,
Bijdragen aan toegezegdebijdrage pensioenregelingen
42
35
tot een betere verhouding tussen variabel inkomen en vast
waarbij de heer Meerstadt heeft afgezien van een
inkomen door, naast het bestaande kortetermijnvariabel
verhoging van zijn vaste salaris.
inkomen, een langetermijnvariabel te introduceren om
De contracten met de bestuurders M. Niggebrugge en
daarmee de binding van de bestuurders aan de vennoot-
A. Meerstadt, zoals vastgesteld in 2000 respectievelijk 2001,
schap en haar doelstellingen te verstevigen.
gelden voor onbepaalde tijd. Bij beëindiging zal er - tenzij
Bijdragen aan toegezegdpensioenregelingen
9
9
Overige personeelskosten
142
154
Inhuur personeel
119
129
1.662
1.577
Totaal
artikel 7:687 BW aan de orde is - een schadeloosstelling
Hoogte van de beloning in relatie tot de externe beloningsmarkt
worden betaald van minimaal éénmaal en maximaal driemaal het vaste jaarsalaris.
De Raad van Commissarissen sluit bij het vaststellen van
Met ingang van 1 augustus 2009 is mevrouw M.W.L. van
De gemiddelde personeelsbezetting, uitgedrukt in
de hoogte en samenstelling aan bij ontwikkelingen in de
Vroonhoven benoemd als lid van de directie van NS. In de
mensjaren:
externe beloningsmarkt voor bestuurders. Daartoe wordt
met haar afgesloten arbeidsovereenkomst heeft de Raad
de volgende werkwijze gehanteerd:
van Commissarissen de corporate governance code nr. II.1.1
• D e
en nr. II.2.7 gevolgd ten aanzien van respectievelijk de duur
2009
2008
functiezwaarte van de NS-directiefuncties wordt met
behulp van externe functiewaarderingsdeskundigen via Reizigersvervoer
19.980
16.899
Tot de overige activiteiten behoren ondersteunende
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
2.991
3.070
dienstverlening, de holding en de eliminaties voor
Railinfra & bouw
6.059
5.789
onderlinge leveringen tussen de segmenten. Dit laatste
Overige activiteiten
475
512
29.505
26.270
zorgt voor een negatief bedrag in de omzet.
satie van uitdagende doelstellingen binnen één boekjaar
Totaal
van de benoeming en een eventuele schadeloosstelling.
de Hay-methodiek bepaald. De functiezwaarte wordt uitgedrukt in Hay-punten. De Hay-punten zijn via het
Prestatiecriteria variabel beloningsdeel
Hay-schalensysteem gekoppeld aan een beloning.
De prestatiecriteria worden aan het begin van het jaar
• O m
te bepalen of de beloning zich op een concurrerend
door de remuneratiecommissie geformuleerd en vastgesteld
niveau ten opzichte van andere vergelijkbare Nederlandse
door de Raad van Commissarissen. De prestatiecriteria zijn
ondernemingen bevindt, doet NS periodiek mee aan een
rechtstreeks afgeleid van het concernplan en het Vervoerplan
extern beloningsonderzoek, waarbij de Hay-punten een
2009 en ingedeeld naar aandeelhouder en klant. Ongeveer
De toename van de gemiddelde personeelsbezetting in het
objectieve vergelijkingsbasis bieden. Het beloningsbeleid
75% van de prestatiecriteria is klantgerelateerd. De remu-
reizigersvervoer is toe te schrijven aan acquisities.
is er op gericht dat het vaste inkomen vergelijkbaar is met
neratiecommissie stelt aan de Raad van Commissarissen voor
de mediaan van de qua zwaarte vergelijkbare functies.
of en in welke mate de targets zijn gerealiseerd en of er
Beloningen van bestuurders
Geconstateerd is dat het vaste inkomen van de NS-directie
bijzondere omstandigheden zijn die aanpassing noodzakelijk
In de remuneratierapportage wordt het beloningsbeleid
zich ruim onder de mediaan van dit onderzoek bevindt.
maken. De Raad van Commissarissen stelt vervolgens de
voor de NS-bestuurders en de uitvoering daarvan in het jaar
Hetzelfde geldt in nog sterkere mate voor het variabele
variabele beloning vast.
2009 toegelicht.
inkomen.
Ongeveer 80% van de prestatieciteria is voor de directie-
Doel van het vastgestelde beloningsbeleid is tweeledig:
• O p
initiatief van de aandeelhouder is het referentiekader
leden gemeenschappelijk, zij het dat deze voor de verschil-
van het totale inkomen in 2009 gewijzigd. NS is door de
lende directieleden verschillen in zwaarte. Voor 2009 geldt
structuur zodanig te zijn dat daarmee gekwalificeerde en
overheid gepositioneerd in de categorie markt/publiek.
dat de bestuurders de afgesproken doelstellingen voor
deskundige bestuurders kunnen worden aangetrokken en
Met ingang van 2009 moet bij de bepaling van de
40% respectievelijk 30% hebben gerealiseerd (2008: 76,5%).
worden behouden.
beloning rekening worden gehouden met een combinatie
Gerealiseerde targets zijn met name klantgericht: het
van beloningsverhoudingen in de relevante markten:
algemeen klantoordeel werd ruim boven target gereali-
bij de verdeling tussen vaste en variabele componenten.
privaat, publiek en internationaal. Per markt zijn peer-
seerd (77,8% van de klanten gaf NS een rapportcijfer van
De beloning wordt vastgesteld op voorstel van de remunera-
groups vastgesteld van bedrijven waarmee vergeleken
7 of meer) en hetzelfde geldt voor het klantoordeel sociale
tiecommissie door de Raad van Commissarissen. De remunera-
wordt en wordt per peergroup een mediaan vastgesteld.
veiligheid. Het bedrijfsresultaat en de reizigersgroei bleven
tiecommissie bestond in 2009 uit de heer H. Zwarts
Op basis van deze 3 medianen wordt een gewogen
achter bij de verwachtingen. De punctualiteit bleef met
(voorzitter), de heer W. Meijer en mevrouw M.J. Oudeman.
mediaan vastgesteld. Geconstateerd is dat het ‘total cash’-
86,6% iets achter bij de geformuleerde doelstelling.
1. De bezoldiging van bestuurders dient qua hoogte en
2. De samenstelling van de beloning dient evenwichtig te zijn
128
129
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
18 Bij de vaststelling van de variabele beloning over 2009 is, op
De ten laste van de vennootschap komende beloning van
grond van de winterproblemen in de dienstverlening, tot
de commissarissen over 2009 bedraagt in totaal € 204.450.
een afslag van 10%-punt besloten, derhalve resulterend in
In 2008 bedroegen de ten laste van de vennootschap
een realisatie van 30% respectievelijk 20%.
gekomen beloningen van commissarissen van het concern
20
Afschrijvingskosten en bijzondere waardeverminderingen In miljoenen euro’s
Kosten van uitbesteed werk en andere externe kosten 2009
2008
In miljoenen euro’s
2009
2008
€ 194.450. De beloning bestaat uit een vast honorarium
Pensioenregeling
en een vergoeding voor deelname aan een of meer
De bestuurders nemen deel aan een pensioenregeling van
commissie(s).
Afschrijvingskosten Materiële vaste activa
het bedrijfstakpensioenfonds (Spoorwegpensioenfonds). De specificatie per commissaris is als volgt:
Voor de bestuurders met een bestaand contract is de pensioenleeftijd 62 jaar. Daarnaast is er een overgangs regeling vanaf 60 jaar. Voor het in 2009 nieuw benoemde
In euro’s
2009
2008
Bezoldiging bestuurders De specificatie van de brutobeloningsbedragen per bestuurder
W. Meijer, voorzitter
39.700
39.700
die voor rekening van de vennootschap komen, zijn:
H. Zwarts, vice-voorzitter
40.150
35.150
F.J.G.M. Cremers
34.900
29.900
T.M. Lodder
29.900
29.900
Beloning bestuurders In euro’s
2009
2008
M.J. Oudeman
29.900
29.900
P. Rosenmöller
29.900
29.900
204.450
194.450
Totaal A. Meerstadt Vast salaris Variabele beloning (over resp. 2009 en 2008) M. Niggebrugge Vast salaris
473.391
459.603
71.009
140.639
473.391
459.603
271
Afschrijvingskosten Vastgoedobjecten
12
12
Afschrijvingskosten Immateriële vaste activa
11
7
320
290
Bijzondere waardeverminderingen Materiële vaste activa
8
-3
Bijzondere waardeverminderingen Vastgoedobjecten
4
-
Totaal afschrijvingskosten
Beloning commissarissen
directielid geldt een pensioenleeftijd van 65 jaar.
Er zijn geen leningen, voorschotten of garantstellingen ten behoeve van bestuurders of commissarissen verstrekt door de vennootschap.
Bijzondere waardeverminderingen Immateriële vaste activa Totaal bijzondere waardeverminderingen
Totaal
M.W.L. van Vroonhoven Vast salaris (vanaf 1 augustus 2009) Variabele beloning
34.084
140.639
152.917
-
18.350
-
1.223.142
1.200.484
-
-
12
-3
332
287
Schoonmaakkosten
78
72
Onderhoudswerkzaamheden
88
82
Automatiseringskosten
98
87
883
801
Totaal
21 De gebruiksvergoeding voor de Nederlandse railinfraals gevolg van de tariefsverhoging en gebruiksvergoeding voor de hogesnelheidslijn met ingang van 1 juli 2009 (€ 29 miljoen). De gebruiksvergoeding voor de Engelse railinfrastructuur bedroeg in 2009 € 140 miljoen (£ 125 miljoen) tegenover € 156 miljoen (£ 125 miljoen) in 2008. Deze daling is veroorzaakt door de daling van de £/€-wisselkoers. De gebruiksvergoeding voor de Duitse
Verbruik grond- en hulpstoffen en voorraden 2009
railinfrastructuur bedroeg in 2009 € 19 miljoen (2008: nihil). 2008
van de Staat der Nederlanden. Er zijn geen rechten toegekend
Materiaalverbruik
503
468
aan bestuurders, commissarissen of personeelsleden om
Energieverbruik
192
152
695
620
Totaal
560
structuur is gestegen van € 168 miljoen naar € 203 miljoen
Alle aandelen van NV Nederlandse Spoorwegen zijn in handen
aandelen in de vennootschap te nemen of te verkrijgen.
619
Infraheffing
19 In miljoenen euro’s
Variabele beloning (over resp. 2009 en 2008)
Kosten van uitbesteed werk 297
22 Overige bedrijfslasten Tot de overige bedrijfslasten behoren onder meer verzekeringen, kosten van huisvesting en inventaris,
Totaal
publiciteitskosten, huur- en leasekosten bedrijfsmiddelen en dotaties aan voorzieningen.
Daarnaast bedraagt het werkgeversdeel van de pensioenlasten van de gehele NS-directie in 2009
Honoraria externe accountant
€ 22.105 (2008: € 73.297). Het werkgeversdeel van de pensioenlasten is 2/3 deel van de totale pensioenlasten.
In miljoenen euro’s
2009
2008
Zoals in voorgaande jaarverslagen vermeld was in het
Wettelijke controles
2,9
3,0
contract met de heer A.W. Veenman, zoals vastgesteld in
Andere assuranceopdrachten
0,4
0,3
2002, bepaald dat aan het einde van de overeengekomen
Belastingadviesdiensten
0,2
0,3
periode een eenmalige betaling zou plaatsvinden ter
Overige dienstverlening
0,2
3,7
grootte van 1,3 maal zijn vaste inkomen. De feitelijke
Totaal
3,7
7,3
betaling hiervan vindt plaats na beëindiging van het verlengde contract. De afrekening met de heer Veenman
Het honorarium inzake ‘Overige dienstverlening’ bestond
heeft in 2009 conform plaatsgevonden. Aan hem is uitbe-
in 2008 overwegend uit werkzaamheden ten behoeve van
taald een bruto-bedrag van € 616.377, alsmede een storting
acquisities en concessiebiedingen in het buitenland.
van € 160.485 in zijn pensioen.
Deze werkzaamheden waren incidenteel.
130
131
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
23
24
Nettofinancieringsresultaat
Winstbelasting
In miljoenen euro’s
2009
2008
In miljoenen euro’s
Acute belastingen Rentebaten uit tot einde looptijd aangehouden investeringen
6
17
Rentebaten uit voor verkoop beschikbare financiële activa
2
2
20
77
Rentebaten uit tegoeden bij banken
6
15
Nettowinst uit hoofde van de verkoop van uit het eigen vermogen overgeboekte voor verkoop beschikbare financiële activa
-
-
Koersverschillen
3
-
Leasebaten
4
8
Overige rentebaten
4
21
45
140
Financieringsbaten
Latente belastingen
Totaal winstbelastingen
Resultaat voor belasting Niet-aftrekbare kosten
402
Belasting naar de winst volgens Nederlands belastingtarief vennootschapsbelasting (2009 en 2008: 25,5%)
40
103
Effect van het belastingtarief in buitenlandse jurisdicties (ander tarief)
-9
-5
-9 9
16
15
Financieringslasten
49
73
Totaal winstbelastingen
Nettofinancieringsresultaat opgenomen in de winst-en-verliesrekening
-4
67
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
2
-6
Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen
-1
-20
Ierland, België, Duitsland, Tsjechië en de Scandinavische
Nettoveranderingen in de reële waarde van voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
-1
-2
landen, rekening houdend met de fiscale bepalingen die
Winstbelasting op baten en lasten die rechtstreeks in het eigen vermogen zijn verwerkt
-
5
Direct in het eigen vermogen opgenomen financieringsresultaat, na belasting
-
-23
Effect van het niet waarderen van compensabele verliezen
8
6
Afwikkeling voorgaande jaren
2
14
Wijziging in belastingtarief op latente belastingen
-
-
41
118
-
5
De vennootschapsbelasting is berekend op basis van de geldende belastingtarieven in Nederland, Groot-Brittannië,
permanente verschillen geven tussen de bedrijfseconomische en de fiscale resultaatbepaling. De fiscale bepalingen omvatten onder andere de deelnemingsvrijstelling en de beperking van aftrekbare kosten.
-
-23
Minderheidsbelang
-
-
Direct in het eigen vermogen opgenomen financieringsresultaat, na belasting
-
-23
399
157
Belastbaar resultaat
-
De aandeelhouder van de vennootschap
157
5
-9
Toe te rekenen aan:
118
-2
Financieringsvoordelen
Valutaomrekeningsverschillen op buitenlandse activiteiten
41
-2
Opbrengsten vrijgesteld van belasting
58
Direct in het eigen vermogen opgenomen
69 49
2
42
Overige financieringslasten
4 37
Aansluiting met het effectieve belastingtarief
Rentelasten uit tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde financiële verplichtingen
Koersverschillen
2008
Opgenomen in de winst-en-verliesrekening
Opgenomen in de winst-en-verliesrekening
Rentebaten uit deposito’s met looptijd langer dan een maand
2009
De effectieve belastingdruk over het resultaat voor vennootschapsbelasting bedraagt 26,1% (2008: 29,6%). Over de fiscale aangiften tot en met 2005 bestaat overeenstemming met de Belastingdienst. Over de daarop volgende jaren is nog geen definitieve aanslag ontvangen. In de jaarrekeningen van voorgaande jaren en in dit jaar is de belasting verantwoord op basis van de ingediende aangiften.
132
133
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
25 Financieel risicobeheer
Via NedRailways neemt de Groep deel in buitenlandse
beneden A- is zij in de gelegenheid de herverzekerings
vervoersconcessies. Deze activiteiten vinden hoofdzakelijk
overeenkomst op te zeggen. Dit heeft zich tot op heden
biedt de mogelijkheid tot implementatie van een eigen
Financiële instrumenten zijn overeenkomsten die leiden
plaats in Engeland deels middels een joint venture met
niet voorgedaan. De herverzekeraars van NS Insurance
risicomanagement in meer liquide brandstofmarkten.
tot een financieel actief bij één partij en een financiële
partner Serco, waarin beide partijen gelijk zijn vertegen-
hebben een rating van (december 2009) minimaal A -.
verplichting of eigen-vermogensinstrument bij een andere
woordigd. Voorts heeft NedRailways ondernemingen in
partij. Hieronder vallen zowel traditionele financiële
Duitsland en Tsjechië. De aard van de risico’s en beheers-
NS Insurance is een verzekeringsmaatschappij, die onder
heeft om jaarlijks het volume binnen bandbreedten
instrumenten (vorderingen, schulden en effecten) als
maatregelen zijn vergelijkbaar met NS, rekening houdend
toezicht staat van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit
aan te passen.
afgeleide financiële instrumenten (derivaten).
met de omvang van deze activiteiten.
Financiële Markten. De gewenste omvang van de aan te
• Marktconformheid:
• Volumerisico:
de variabele brandstofcomponent
het volumerisico van het contract
wordt beperkt doordat de Groep de mogelijkheid
houden vrije reserves wordt zoals in de verzekeringsbranche
• Kredietrisico:
het kredietrisico wordt afgedekt door
middel van een kredietmanagementsysteem.
Financiële instrumenten brengen in beginsel risico’s mee.
De Auditcommissie ziet toe op de toereikendheid van het
gebruikelijk, gekoppeld aan de door De Nederlandsche Bank
Indien de waarde van het contract boven een afgesproken
Bij de Groep gaat het voornamelijk om marktrisico, krediet-
risicobeheerkader in samenhang met de risico’s waarmee
vereiste solvabileitsmarge. Hiervoor is het in de (industriële)
grens komt, wordt door Essent zekerheid afgegeven middels
risico en liquiditeitsrisico. Deze paragraaf geeft toelichting
de Groep te maken heeft. De Auditcommissie van de Groep
verzekeringsmarkt gebruikelijk een factor 3 aan te houden.
een bankgarantie of er wordt door Essent cash als zekerheid
op de doelstellingen en het beleid betreffende de
wordt in haar toezicht-houdende functie bijgestaan door
Voor 2009 is een solvabiliteitsmarge vereist van circa € 3,9
gestort. Indien deze zekerheid als cash wordt geplaatst,
beheersing van risico’s uit hoofde van financiële instru-
Corporate Audit en de afdeling Corporate Finance and
miljoen. Voor NS Insurance betekent dit dat een vrije reserve
zal de storting en de verplichting met elkaar worden
menten, alsmede het beheer van kapitaal.
Administration.
van € 11,7 miljoen toereikend is. NS Insurance voldoet hier
gesaldeerd aangezien beide onlosmakelijk met elkaar
Corporate Audit levert door het uitvoeren van regelmatige
ruimschoots aan.
verbonden zijn.
Het risicobeleid van de Groep heeft als doel de risico’s
en incidentele evaluaties, aanvullende assurance over
waarmee de Groep zich geconfronteerd ziet, in kaart te
de goede beheersing van alle bedrijfsprocessen van NS.
Informatie omtrent risico’s en financiële instrumenten
NedRailways heeft voor haar dochters Northern Rail en
brengen en te analyseren, passende risicolimieten en
De bevindingen van Corporate Audit worden gerapporteerd
De volgende financiële risico’s kunnen worden onder-
Abellio een brandstof-hedgecontract afgesloten om zich
-controles te bepalen en de risico’s en naleving van de
aan de Auditcommissie.
scheiden: marktrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico.
deels in te dekken tegen de bewegingen in de brandstof-
Daarnaast zijn er nog risico’s uit hoofde van crossborder-
prijs en de daarmee samenhangende valutarisico’s.
leasetransacties.
Hiertoe worden voor een gedeelte van haar brandstof-
limieten te bewaken. Beleid en systemen voor financieel risicobeheer worden regelmatig geëvalueerd en, waar
Verzekeringstechnische risico’s
nodig, aangepast aan de veranderingen in de marktom-
In het kader van haar bedrijfsactiviteiten loopt de Groep
standigheden en de activiteiten van de Groep.
verzekeringstechnische risico’s, die naast het eigen behoud
Marktrisico
toekomstige periode tot medio 2011 ter indekking van de
welke adequaat wordt voorzien bij de betreffende
Marktrisico betreft het risico dat de inkomsten en uitgaven
risico’s ten aanzien van de brandstofkosten en de daarmee
Ten behoeve van een adequaat risicobeheer is aanvullend
bedrijven via dochteronderneming NS Insurance, worden
van de Groep of de waarde van de beleggingen in financiële
samenhangende valutarisico’s.
beleid vastgesteld voor een aantal bedrijfsonderdelen.
beheerst. Dit betreft het risico van bots-, brand-, bedrijfs- en
instrumenten nadelig worden beïnvloed door veranderingen
Zo kennen Strukton, NS Insurance en NedRailways
aansprakelijkheidsschades. De maximale omvang van deze
in marktprijzen, zoals die van grondstofprijzen, valuta-
Leegstandrisico vastgoedbeleggingen
additionele specifieke risicobeheersing ten opzichte
schades wordt eens in de drie jaar, of vaker indien gewij-
koersen en rentetarieven. Het beheer van het marktrisico
Ten aanzien van de vastgoedbeleggingen loopt de Groep
van de bedrijfsonderdelen waarvoor Corporate Treasury
zigde omstandigheden daartoe nopen, berekend door
heeft tot doel de marktrisicopositie binnen aanvaardbare
het risico op leegstand. Ter beperking van dit risico maakt
inhoud geeft aan het financiële risicobeheer.
externe deskundigen. Dochteronderneming NS Insurance
grenzen te houden bij een optimaal rendement.
de Groep gebruik van langdurige huurovereenkomsten
kosten maandelijks forward-contracten gebruikt voor een
verzekert de genoemde risico’s van de bedrijfsonderdelen.
met solide partijen.
Voorzover het beleid van Corporate Treasury invloed
Zij verzekert geen derde partijen. De reguliere schades van
Prijsrisico grondstoffen
heeft op de bedrijfsonderdelen is dit beleid opgenomen
de Groep worden vergoed uit de premie-inkomsten en
De Groep is gevoelig voor het effect van marktfluctuaties
Rente- en valutarisico’s
in het Handboek Cashmanagers (dat een onderdeel is van
beleggingsopbrengsten van NS Insurance. Indien de totale
in de energieprijs. In 2005 heeft de Groep met Essent een
Rente- en valutarisico’s worden grotendeels centraal
de totale NS Reporting Manual) dat voor iedere mede-
jaarlijkse schadelast het eigen behoud van NS Insurance
achtjarig contract (2007-2015) afgesloten voor de levering
beheerd, waarbij het aanhouden van zowel rente- als
werker toegankelijk is via het NS-Intranet. De Groep wil
overschrijdt, wordt deze door herverzekering gedekt. Indien
van alle tractie-elektriciteit aan het materieelpark in
valutaposities met betrekking tot buitenlandse concern
aan de hand van beleidsnormen en -procedures een
de schade hoger is dan de reguliere schade doch lager dan
Nederland. De transportkosten van tractie-elektriciteit vallen
onderdelen is gereglementeerd en dat plaatsvindt binnen
gedisciplineerd en constructief klimaat ontwikkelen waarin
het eigen behoud van NS Insurance, wordt deze voldaan uit
buiten dit contract. Het leveringscontract houdt in dat de
gedefinieerde positielimieten. Speculatieve posities worden
alle werknemers hun rol en verplichtingen begrijpen.
de – toereikende – vrije reserve van NS Insurance. Het deel
Groep aan Essent de kosten betaalt voor het gedeeltelijke
niet ingenomen.
De Groep streeft er tevens naar om kennis en kunde te
dat het eigen behoud overschrijdt, komt voor rekening van
gebruik van hun gas- en kolencentrales. Een deel van deze
spreiden over meerdere functionarissen opdat een te
de herverzekeraars.
kosten is variabel (brandstofkosten) en een deel is vast
De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële
(overige kosten). De Groep hanteert een hedgingstrategie,
instrumenten om de valuta- en renterisico’s af te dekken
NS Insurance is herverzekerd door middel van stop-loss-
waarbij ook een substantieel deel van de brandstofkosten
die voortvloeien uit bedrijfs-, financierings- en investerings
herverzekeringscontracten. Periodiek worden MPL-
(afbouwend tot een aantal jaren vooruit) wordt gefixeerd.
activiteiten. In overeenstemming met het treasurybeleid
Strukton kent een strikt beleid dat erop is gericht de
(Maximum Possible Loss) onderzoeken gedaan om
Het contract biedt de Groep prijszekerheid, markconfor-
houdt de Groep geen derivaten aan voor handelsdoeleinden
huidige en toekomstige risico’s zo veel mogelijk te
onderverzekering te voorkomen. NS Insurance sluit, indien
miteit en houdt rekening met volume- en kredietrisico:
en geeft de Groep deze ook niet uit. Dergelijke transacties
beperken en te beheersen en de financiële kosten te
de marktomstandigheden dit mogelijk maken, uitsluitend
• Prijszekerheid:
vinden plaats binnen vastgestelde richtlijnen. Afhankelijk
minimaliseren. Naast de al genoemde risico’s kent Strukton
herverzekeringen af bij partijen met een rating van
citeit in Nederland en schaarste aan CO2-emissierechten
van de omstandigheden kunnen deze van tijd tot tijd
ook een beperkt valutarisico.
ten minste A+, positive outlook. Indien de rating daalt
leidt niet tot kostenverhoging.
worden aangepast.
grote mate van afhankelijkheid van individuele personen wordt beperkt.
optredende schaarste aan productiecapa-
134
135
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Valutarisico
Translatierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van de
Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van de tot de
De Groep loopt valutarisico op inkopen, handelsactiviteiten,
omrekening van (de balansposten van) buitenlandse doch-
rentedragende vaste en vlottende activa behorende
liquide middelen, opgenomen leningen en overige balans-
terondernemingen waarvan de functionele valuta anders is
financiële activa naar de rente op de balansdatum evenals
posities die luiden in een andere valuta dan de euro.
dan de euro. De risico’s die hieruit voortvloeien, worden
de looptijd.
Valutaposities ontstaan hoofdzakelijk uit hoofde van posities
alleen afgedekt indien de Groep verwacht de betreffende
in het Britse pond (GBP), de Zwitserse frank (CHF) en de
bedrijfsactiviteiten op termijn te beëindigen. De nettover-
Tsjechische kroon (CZK). De Groep onderkent met betrekking
mogenswaarde van de dochteronderneming kan dan
tot vreemde valuta het transactierisico, het translatierisico
worden afgedekt. Indien er geen besluit is de betreffende
en het economische risico.
dochteronderneming af te stoten of te sluiten, dan worden
Rentedragende financiële activa 2009 Rente
Totaal
< 6 mnd
6-12 mnd
1-2 jaar
2-5 jaar
>5 jaar
19
24
-
de omrekenverschillen via de wettelijke reserve koersverschillen in het eigen vermogen verantwoord.
Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
van balansposities in vreemde valuta. Het beleid van de
Economische risico’s zijn gerelateerd aan een mogelijke
Groep is erop gericht 100% van alle materiële posten die in
verslechtering van de concurrentiepositie als gevolg van
vreemde valuta luiden met uitzondering van valutarisico’s op
een verandering in de waarde van buitenlandse valuta.
buitenlandse activiteiten af te dekken. Het risico van
Deze risico’s worden op dit moment niet afgedekt, omdat
schommelingen in wisselkoersen wordt afgedekt met behulp
de waarschijnlijkheid dat de concurrentiepositie als gevolg
van valutatermijncontracten, spot en/of termijn aan- en
hiervan afneemt laag is. Daarnaast wordt dit risico
verkopen en swaps waardoor een of meer van de risico’s
beschouwd als een normaal zakelijk risico.
Transactierisico’s betreffen risico’s ten aanzien van toekomstige kasstromen in vreemde valuta, alsmede ten aanzien
54
Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
4% - 7%
122
-
2
2
6
112
Financiële leases
5% - 6%
50
8
8
19
15
-
-
-
-
-
-
-
-
Voor verkoop beschikbare financiële vlottende activa Tot einde looptijd aangehouden financiële vlottende activa Deposito’s
waaraan de primaire financiële instrumenten onderhevig zijn, worden overgedragen aan andere contractpartijen.
3% - 6%
De belangrijkste wisselkoers gedurende het verslagjaar luidt
3
8
-
-
-
-
-
-
-
0% - 1%
150
149
1
-
-
-
376
160
19
40
45
112
1-2 jaar
2-5 jaar
11
35
-
Totaal
als volgt: Hoofdzakelijk vinden aan- en verkopen, investerings- en financieringsverplichtingen alsmede verrekeningen met
Wisselkoers Gemiddelde koers
buitenlandse spoorwegmaatschappijen plaats in de functi-
2009
onele valuta van de bedrijfsonderdelen van de Groep, de
2008
2009
GBP
1,12
1,25
1,13
1,04
werd aangehouden. In 2009 is deze positie nagenoeg volledig afgebouwd.
Gevoeligheidsanalyse Aangezien er ultimo 2009 geen materiële posten in vreemde valuta worden aangehouden heeft een verandering van de euro ten opzichte van een vreemde valuta per jaareinde geen effect op het vermogen en de winst over de verslag periode. Ultimo 2008 zou een toename met 10 procent van de euro ten opzichte van de GBP per jaarultimo het vermogen en de winst over de verslagperiode met € 2 miljoen hebben verlaagd. Aangenomen wordt dat alle andere variabelen, met name de rentetarieven, constant blijven. De effecten op vermogen en resultaat zijn berekend tegen balanskoers. Een daling met 10 procent van de euro ten opzichte van de GBP per jaarultimo zou een vergelijkbaar maar tegengesteld effect hebben gehad, aangenomen dat alle andere variabelen constant blijven.
Rente
2008
euro (EUR) en het Britse pond (GBP). Ultimo 2008 beschikte de Groep over een positie van € 20 miljoen welke in GBP
2008
Spot rate op verslagdatum
Renterisico De Groep maakt gebruik van derivaten zoals renteswaps om het renterisico te beperken. Het beleid van de Groep is er normaliter op gericht dat minimaal 50% van het renterisico op opgenomen leningen is gebaseerd op een vaste rente. Bij het bepalen van het renterisico op opgenomen leningen kan de Groep rekening houden met beschikbare liquiditeiten
Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
Totaal
3% - 6%
54
per balansdatum, alsmede de vervaldatum of - indien eerder - de contractuele renteherzieningsdatum. Dit betekent dat een positie waarvan de renteherzieningsdatum in het aankomende jaar ligt, geclassificeerd is in de categorie ’12 maanden of minder’.
3
6-12 mnd
5
>5 jaar
Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
6% - 7%
27
-
1
1
3
22
Financiële leases
5% - 6%
101
26
23
22
30
-
Voor verkoop beschikbare financiële vlottende activa
-
-
-
-
-
-
Tot einde looptijd aangehouden financiële vlottende activa
-
-
-
-
-
-
1.453
1.441
12
-
-
-
1.635
1.470
41
34
68
22
Deposito’s
1% - 6%
Totaal
welke het renterisico van variabel rentende leningen kunnen neutraliseren. De volgende tabellen geven inzicht in de rente
< 6 mnd
Bovenstaande deposito’s en obligaties (opgenomen in voor verkoop beschikbare financiële vlottende activa) zijn onder meer bestemd voor betaling van de aangegane investeringsverplichtingen van circa € 960 miljoen, aflossing en rentebetaling van de leningen, langlopende voorzieningen en verplichtingen.
136
137
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
De volgende toelichting bevat informatie over de contrac-
Renteprofiel
tuele bepalingen van de rentedragende leningen en overige
Op de verslagdatum zag het renteprofiel van de rentedra-
financiële verplichtingen van de Groep, die worden gewaar-
gende financiële instrumenten van de Groep er als volgt uit:
deerd tegen geamortiseerde kostprijs. De contractuele bepalingen van uitstaande leningen luiden als volgt:
Boekwaarde
Boekwaarde
2009
2008
Activa / verplichtingen met een vaste rente
Contractuele bepalingen uitstaande leningen 31 december 2009 Nominale rente
In miljoenen euro’s
Afloopdatum
Nominale waarde
130
105
151
229
Saldo
-21
-124
In miljoenen euro’s
Valuta
Onderhandse leningen
EUR
0% - 6%
2010 - 2012
Onderhandse leningen
EUR
6% - 10%
2010 - 2011
41
41
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2010 - 2011
407
407
Financiële activa
792
2.024
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2012
30
30
Financiële verplichtingen
920
896
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2017 - 2019
94
94
Saldo
-128
1.128
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2011 - 2034
114
114
50
Boekwaarde
Financiële activa Financiële verplichtingen
50
Activa / verplichtingen met een variabele rente
Bankfinancieringen
EUR
2% - 6%
2010 - 2020
39
39
Rentegevoeligheid
Bankfinancieringen
EUR
6% - 10%
2010 - 2020
16
16
Door een stijging met 100 basispunten in de rente per de
Bankfinancieringen
EUR
variabel
2010 - 2012
254
254
Hypothecaire leningen
EUR
variabel
2011
2
2
€ 3 miljoen zijn toegenomen. Aan rentebaten zou er
Financiële leaseverplichtingen
EUR
4% - 6%
2017
4
4
€ 8 miljoen (2008: € 20 miljoen) meer worden ontvangen.
Rekeningcourantkredieten banken
EUR
variabel
2010
18
18
De met € 9 miljoen (2008: € 9 miljoen) stijgende rentelasten
Voor afdekking gebruikte renteswaps
EUR
variabel
2010 - 2034
24
24
worden gecompenseerd door opbrengsten uit de rente-
Overige verplichtingen
EUR
variabel
2011
2
2
1.095
1.095
Totaal verplichtingen
verslagdatum zou de winst over de verslagperiode met
swaps van € 5 miljoen (2008: € -3 miljoen). Hierdoor resulteert een positief effect van € 4 miljoen (2008: € 8 miljoen). Rekening houdend met vennootschapsbelasting resteert een toename van de winst over de verslagperiode en
31 december 2008 In miljoenen euro’s
Valuta
Nominale rente
Afloopdatum
Nominale waarde
Boekwaarde
het eigen vermogen met € 3 miljoen (2008: € 6 miljoen). Bij een daling van de rente met 100 basispunten zou een omgekeerd effect zijn bereikt.
Onderhandse leningen
EUR
0% - 6%
2009 - 2035
65
65
Onderhandse leningen
EUR
6% - 10%
2009 - 2010
132
100
Bij het bepalen van het resultaat is uitgegaan van de
Onderhandse leningen
EUR
variabel
2011
541
541
balanspositie aan instrumenten ultimo jaareinde die een
Bankfinancieringen
EUR
6% - 10%
2013
64
64
variabele rente kennen. Op deze positie is vervolgens het
Bankfinancieringen
EUR
variabel
2009 - 2035
286
286
effect van een toe- of afname van de variabele rente met
Hypothecaire leningen
EUR
variabel
2009
4
4
100 basispunten berekend. Voor een deel van deze instru-
Financiële leaseverplichtingen
EUR
variabel
2011
1
1
menten is de variabele rente middels renteswaps gefixeerd.
Rekeningcourantkredieten banken
EUR
variabel
2009
42
42
Hierdoor heeft een wijziging van de variabele rente geen
Voor afdekking gebruikte renteswaps
EUR
variabel
2009 - 2035
20
20
effect op deze instrumenten. Aangenomen wordt dat alle
Overige verplichtingen
EUR
variabel
2011
2
2
1.157
1.125
Totaal verplichtingen
andere variabelen, met name de valutakoersen, constant blijven. De analyse is op basis van dezelfde aannames uitgevoerd voor 2008.
138
139
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Afdekkingtransacties
Kredietrisico
Beleggingen
De Groep maakt gebruik van derivaten om risico’s op
Kredietrisico is het risico van financieel verlies voor de Groep
De Groep beperkt haar kredietrisico van beleggingen door
schommelingen in de reële waarde van financiële activa en/
indien een afnemer of tegenpartij van een financieel
uitsluitend te beleggen bij wederpartijen die voldoen aan
of verplichtingen, alsmede vaststaande toezeggingen geheel
instrument de aangegane contractuele verplichtingen niet
het door het concern opgestelde beleid. Periodiek wordt
of ten dele af te dekken.
nakomt. Kredietrisico’s vloeien met name voort uit vorde-
getoetst of contractpartijen (nog) voldoen aan het beleid
Met behulp van de renteswaps wordt bewerkstelligd dat het
ringen op klanten en uit beleggingen. Op balansdatum was
en of nadere acties gewenst zijn.
karakter van variabelrentende leningen wordt omgezet in
er geen sprake van belangrijke concentraties van krediet
dat van vastrentende leningen.
risico’s. Het maximale kredietrisico is de balanswaarde van
Gezien de kredietwaardigheid van tegenpartijen verwacht
elk financieel actief.
de Groep dat de tegenpartij aan haar verplichtingen zal
De navolgende tabellen laten de perioden zien waarin de
voldoen. Voor de beleggingen, obligaties en deposito’s zijn
nettokasstromen voor belastingen met betrekking tot
De boekwaarde van de financiële activa vertegenwoordigt
in 2009 en 2008 geen bijzondere waardeverminderingsver-
derivaten die als kasstroomafdekkingen fungeren naar
het maximale kredietrisico. Het maximale kredietrisico op
liezen geleden. Beleggingen worden in principe aangegaan
verwachting zullen plaatsvinden. Met deze kasstroomafdek-
de verslagdatum was als volgt:
bij tegenpartijen die een kredietwaardigheid hebben van
kingen wordt het renterisico deels gemitigeerd.
tenminste een langetermijncreditrating van A van Standard
Kredietrisico
Kasstroom uit voor afdekking gebruikte renteswaps 2009
& Poor’s en ten minste een langetermijncreditrating van Toelichting
31 dec. 2009
31 dec. 2008
In miljoenen euro’s
creditrating heeft, dient voldaan te worden aan de hiervoor
Verwachte In miljoenen euro’s
Boekwaarde
Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
Activa Verplichtingen
100
97
Tot einde looptijd aangehouden financiële vaste activa
5
142
31
Financiële leases
5
50
101
Overige financiële activa
5
13
45
Voor verkoop beschikbare financiële vlottende activa
5
-
-
ot einde looptijd aangehouden T financiële vlottende activa
5
-
-
Deposito’s
5
150
1.453
Voor afdekking gebruikte renteswaps
5
-
1
Debiteuren en overige vorderingen
8
1.025
1.159
De bovenstaande posten zijn gesaldeerd opgenomen, omdat
Geldmiddelen en kasequivalenten
9
546
571
het stellige voornemen bestaat de afdekkingtransacties
Totaal
2.026
3.458
-
-
-
-
-
-
-
24
102
7
6
10
18
61
Verwachte Boekwaarde
Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
Renteswaps Activa Verplichtingen
De beleggingen die niet meer voldoen aan dit beleid worden 5
Kasstroom uit voor afdekking gebruikte renteswaps 2008 In miljoenen euro’s
beschreven ratingeisen van Standard & Poor’s of Moody’s.
Financiële activa inclusief beleggingen Voor verkoop beschikbare financiële vaste activa
Renteswaps
1
1
-
-
-
1
-
20
50
2
1
4
11
32
A2 van Moody’s heeft. Indien een wederpartij slechts één
afgebouwd (met name via regulier verloop), hetgeen nog enige tijd na balansdatum kan duren. Strukton heeft gedurende een beperkte tijd een zeer beperkt liquiditeitsoverschot. Deze middelen worden belegd bij gerenommeerde Nederlandse banken. De buitenlandse ondernemingen van Strukton en NedRailways beschikken niet over langdurige materiële liquiditeitsoverschotten.
Debiteuren en overige vorderingen Het kredietrisico uit hoofde van handels- en overige vorderingen van de Groep wordt hoofdzakelijk bepaald door de individuele kenmerken van de afzonderlijke afnemers. De demografische aspecten van het klantenbestand waaronder het risico op wanbetaling in de sector en het land waarin de afnemers actief zijn, hebben minder invloed op
gesaldeerd af te wikkelen. Bij het berekenen van de toekom-
het kredietrisico. Circa 8% van de omzet van de Groep wordt
stige kasstromen is aangenomen dat de toekomstige
gerealiseerd uit verkooptransacties met de Dienst Uitvoering
variabele-rentestanden gelijk zijn aan de laatst bekende
Onderwijs (DUO).
variabele-rentestand.
Reële waarde versus boekwaarde De in de balans opgenomen boekwaarden van financiële activa en verplichtingen wijken nagenoeg niet af van de reële waarde. Bij de berekening van de marktprijs is aangenomen dat voor deposito’s met een afloopdatum binnen één jaar de boekwaarde gelijk is aan de marktwaarde. Bij staatspapier is de reële waarde berekend aan de hand van beschikbare marktprijzen/slotkoersen. Bij het ontbreken van marktprijzen wordt de reële waarde berekend aan de rente van de staatsrentecurve. Bij de overige instrumenten is de reële waarde berekend met gebruikmaking van de swaprentecurve.
140
141
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Als onderdeel van het door de bedrijfsonderdelen gehan-
gedaan, waarbij slechts in incidentele gevallen sprake is
oninbaar en direct afgeboekt ten laste van het betreffende
Ultimo 2009 bedragen de liquide middelen en middelen
teerde kredietbeleid wordt iedere nieuwe klant afzonderlijk
geweest van (niet-materiële) verliezen.
financiële actief.
die snel liquide kunnen worden gemaakt € 1.721 miljoen
op kredietwaardigheid beoordeeld voordat standaard-
(2008: € 3.184 miljoen). De contractuele financiële
betalings- en leveringsvoorwaarden worden aangeboden.
De Groep vormt een voorziening voor bijzondere waarde
Het maximale kredietrisico op debiteuren bedraagt op de
verplichtingen binnen 1 jaar bedragen € 1.091 miljoen
In geval van contractverlenging worden ook eigen ervarings-
verminderingen ter grootte van de geschatte verliezen uit
verslagdatum (verdeling naar segment):
(2008: € 1.165 miljoen). De Groep verwacht de investerings-
cijfers gebruikt bij de beoordeling van de kredietwaar-
hoofde van handels- en overige vorderingen. De belang-
digheid. Bij de beoordeling van het kredietrisico worden
rijkste onderdelen van deze voorziening zijn een specifieke
klanten op basis van kredietkenmerken ingedeeld in
verliesvoorziening voor afzonderlijke belangrijke posities
groepen, onder andere in overheid, bedrijven, particulieren
en een collectieve verliesvoorziening voor groepen verge-
en klanten met eventuele eerdere financiële problemen.
lijkbare activa in verband met verliezen die zijn geleden,
Aan klanten met een hoog risicoprofiel wordt alleen na
maar nog niet geïdentificeerd. De collectieve verliesvoor-
Reizigersvervoer
goedkeuring van de Directie geleverd. Met het grootste
ziening wordt bepaald op basis van historische betalings
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie
gedeelte van de afnemers wordt al enige jaren zaken
gegevens voor vergelijkbare financiële activa.
Railinfra & bouw
verplichtingen en de verplichtingen op langere termijn
Kredietrisico debiteuren
te financieren uit het surplus aan middelen op korte termijn en uit de verwachte kasstromen uit bedrijfs-,
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
Totaal
investerings- en financieringsactiviteiten.
572
621
41
51
207
209
Op basis van die prognose worden aan de bedrijfsonder-
7
30
delen die klant zijn van de In House Bank van Corporate
827
911
Overig
De ouderdomsopbouw van de debiteuren op de verslag-
31 dec. 2008
De Groep beheerst de liquiditeiten op basis van een periodiek (bottom up) opgebouwde liquiditeitenprognose.
Treasury financieringslimieten verstrekt. De bank bewaakt deze limieten en overschrijding is niet mogelijk, tenzij
datum was als volgt:
Ouderdomsanalyse debiteuren
goedkeuring is verkregen. Hiermee heeft Corporate 31 dec. 2009 Bruto
In miljoenen euro’s
31 dec. 2009 Voorzien
31 dec. 2008 Bruto
31 dec. 2008 Voorzien
De risicoprofielen van de activiteiten van de Groep in
Treasury een early-warning-systeem.
Nederland, Groot-Brittannië, Duitsland en Tsjechië zijn
De liquiditeitenprognose alsmede de hierboven
niet zodanig verschillend dat dit een separaat overzicht
vermelde financieringslimieten stelt Corporate Treasury in
rechtvaardigt.
staat de liquiditeiten (uitzetten & opnemen van middelen)
Nog niet opeisbaar
650
-
665
-
Opeisbaar 0-30 dagen
100
-
114
1
Opeisbaar 31-120 dagen
61
1
87
3
Liquiditeitsrisico
Opeisbaar 121-180 dagen
10
3
16
2
Het risico dat de Groep niet aan haar financiële verplich-
Strukton Groep is financiële convenanten overeengekomen
Opeisbaar 181-360 dagen
4
2
24
3
tingen kan voldoen, is beperkt omdat de Groep beschikt
met kredietinstellingen. Ultimo 2008 en 2009 voldoet
24
16
28
14
over voldoende liquide middelen of middelen die snel
Strukton Groep aan de doelstellingen opgenomen in
849
22
934
23
liquide gemaakt kunnen worden. Hiernaast heeft de
deze convenanten. Strukton Groep heeft een ontvangen
Groep ook de beschikking over een gecommitteerde
faciliteit van € 276 miljoen (2008: € 325 miljoen).
kredietfaciliteit waaronder € 350 miljoen getrokken kan
Hiervan is in 2009 een bedrag van € 80,5 miljoen
worden met een looptijd tot augustus 2012.
(2008: € 80,5 miljoen) opgenomen.
Opeisbaar meer dan een jaar
Totaal
Bijzondere waardeverminderingsverliezen
te managen.
Mutaties in de voorziening voor bijzondere waardeverminderingen met betrekking tot debiteuren gedurende het jaar
Hieronder volgen de contractuele looptijden van de financiële verplichtingen, inclusief de geschatte rentebetalingen.
waren als volgt:
Contractuele kasstromen financiële verplichtingen 31 december 2009
Verloopstaat voorziening voor oninbare debiteuren
Contractuele 2009
2008
In miljoenen euro’s
Boekwaarde
Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
23
18
Niet-afgeleide financiële verplichtingen
4
9
Onderhandse leningen
736
821
57
80
404
34
246
-1
-2
Bankfinancieringen
309
332
167
5
6
103
51
-4
-2
Hypothecaire leningen
2
2
-
-
2
-
-
22
23
In miljoenen euro’s
Stand per 1 januari Toevoegingen Verbruik Vrijval
Stand per 31 december
Financiële leaseverplichtingen Crediteuren en overige schulden Rekeningcourantkredieten banken
De voorzieningsrekeningen met betrekking tot debiteuren
Overige verplichtingen
4
6
-
-
2
4
-
751
751
501
250
-
-
-
18
18
12
6
-
-
-
2
2
-
-
2
-
-
worden gebruikt om bijzondere waardeverminderings verliezen te boeken, tenzij de Groep er zeker van is dat het
Afgeleide financiële verplichtingen
onmogelijk is het verschuldigde bedrag terug te krijgen.
Voor afdekking gebruikte renteswaps
In dat laatste geval wordt het bedrag aangemerkt als
Totaal
24
102
7
6
10
18
61
1.846
2.034
744
347
426
159
358
142
143
NS Jaarverslag 2009 / Geconsolideerde jaarrekening
Contractuele kasstromen financiële verplichtingen 31 december 2008
In de geconsolideerde jaarrekening zijn de volgende posten
Percentage deelname
Statutaire zetel
In miljoenen euro’s
Boekwaarde
Kasstromen
< 6 mnd.
6-12 mnd.
1-2 jr.
2-5 jr.
> 5 jr.
Niet-afgeleide financiële verplichtingen Onderhandse leningen
706
777
71
18
158
415
115
Bankfinancieringen
350
396
11
204
22
120
39
Hypothecaire leningen
4
4
-
-
4
-
-
Financiêle leaseverplichtingen
1
1
-
-
1
-
-
817
818
548
270
-
-
-
42
42
28
14
-
-
-
2
2
-
-
2
-
-
Crediteuren en overige schulden
Overige verplichtingen
Afgeleide financiële verplichtingen
Totaal
HSA Beheer NV Ematech BV Servex BV*
20
1.942
2
2.042
1
659
-
506
1
188
-
-
535
154
100
Utrecht
90
Rotterdam
100
Utrecht
100
Utrecht
NS Fiets BV
100
Utrecht
Stationsfoodstore BV
100
Utrecht
PROBO BUS a.s.
100
Kraluv Dvur
Abellio GmbH
100
Essen
100
Twickenham, Middlesex
Travel London (West) Limited
Voor afdekking gebruikte renteswaps
van de joint ventures:
Dochterondernemingen van werkmaatschappijen Thalys Nederland NV
Rekeningcourantkredieten banken
Travel London Limited
100
Croydon, Surrey
Dochterondernemingen van Strukton Groep NV
Groepsmaatschappijen
De Groep heeft tot en met 1998 crossborder-leasetransacties
bepaalde in art. 403 Boek 2 BW aansprakelijk gesteld voor
Joint ventures
afgesloten met als doel verlaging van de financieringskosten.
de uit rechtshandelingen voortvloeiende schulden van de
De Groep heeft belangen in de volgende joint ventures:
Bij deze crossborder leases, die uitsluitend betrekking
met * aangemerkte deelnemingen.
deelname
in de balans opgenomen. De boekwaarde van het rollend
geconsolideerde jaarrekening zijn:
materieel dat ultimo 2009 in crossborder leases was onder-
Percentage
gebracht, bedraagt € 229 miljoen (2008: € 207 miljoen). De
deelname
Statutaire zetel
financieringsvoordelen van de crossborder leases worden,
€ 52 miljoen bedragen, zijn in de balans opgenomen als aan komende jaren toe te rekenen baten en gesplitst in een kortlopend deel van € 5 miljoen en een langlopend deel van € 47 miljoen. Het maximale risico dat ontstaat bij gelijktijdige ontbinding van alle lopende contracten overstijgt weliswaar het gereserveerde bedrag, maar de kans dat dit zich voordoet, is gering. Gemeten naar het reële risico achten wij het bedrag van de balanspost aan komende jaren toe te rekenen baten voldoende. Een deel met deze leases
45
26
113
64
Langlopende verplichtingen
26
22
Kortlopende verplichtingen
125
65
7
3
Baten
496
488
Lasten
485
465
11
23
4
19
Vlottende activa
Saldo van de activa en verplichtingen
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Winst over de verslagperiode
Overige belangen Het belang dat de Groep heeft, betreft:
Percentage
De belangrijkste vennootschappen die zijn opgenomen in de
geamortiseerde financieringsvoordelen, die ultimo 2009
2008
(2008: € 0,4 miljoen) investeringsverplichtingen aangegaan.
eigendom bij de Groep. Daarom zijn de betreffende activa
lasten. De met deze leases behaalde, nog niet
Vaste activa
2009
NS Groep NV heeft zich in overeenstemming met het
hebben op rollend materieel, blijft het economisch
verliesrekening, in mindering gebracht op de financierings-
In miljoenen euro’s
Joint ventures zijn per 31 december 2009 € 0,6 miljoen
Risico’s uit hoofde van zogenaamde Crossborder-leasetransacties
gespreid over de looptijd van de transacties in de winst-en-
betrokken, die overeenkomen met het belang van de Groep in de activa en verplichtingen, opbrengsten en kosten
Contractuele
Werkmaatschappijen NS Reizigers BV*
100
Utrecht
NS Internationaal BV
100
Utrecht
NedRailways BV
100
Utrecht
NedTrain BV*
100
Utrecht
NS Financial Services (Holdings) Ltd
100
Dublin
NS Stations BV*
100
Utrecht
NS Vastgoed BV*
100
Utrecht
Strukton Groep NV
100
Maarssen
NS Insurance NV
100
Utrecht
NS Opleidingen BV
100
Utrecht
NS Spooraansluitingen BV
100
Utrecht
Statutaire zetel In miljoenen euro’s
Percentage
Statutaire
deelname
zetel
Waterkant CV
51
Amsterdam
Stationsdrogisterijen CV
50
Zaandam
Merseyrail Electrics 2002 Ltd
50
Liverpool
Northern Rail Ltd
50
Hampshire
Syntus BV
50
Doetinchem
Qbuzz BV
49
Amersfoort
deelnemingen en joint ventures in overeenstemming met
68,75
Amersfoort
de volgens de artikelen 2:379 en 2:414 BW vereiste vermel-
Trans Link Systems BV
Eurofima
5,8
Basel
Een volledige lijst van groepsmaatschappijen, geassocieerde
dingen is neergelegd op het kantoor van het Handelsregister te Utrecht.
Verbonden partijen Eurofima is een 5,8% deelneming van de Groep, met deze partij gelden de volgende transacties en balansposities:
In miljoenen euro’s
2009
2008
Rente kosten
17
34
31 dec. 2009
31 dec. 2008
betrokken posities betreffen off-balanceposities. Het met deze off-balanceposities gepaard gaande kredietrisico wordt door Corporate Treasury beheerst. Het valutarisico in deze contracten is behoudens bijzondere niet-voorzienbare situaties afgedekt.
Nog te betalen rente Onderhandse leningen
1
9
619
677
144
145
NS Jaarverslag 2009
Vennootschappelijke jaarrekening 2009 Vennootschappelijke balans per 31 december 2009 N.V. Nederlandse Spoorwegen In miljoenen euro’s
31 dec. 2009
31 dec. 2008
Totaal
Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst-en-verliesrekening
Algemeen
De in de toelichting opgenomen bedragen zijn in miljoenen
Er bestaat een verschil van € 5 miljoen tussen het eigen
Met ingang van 2006 past de Groep als grondslag voor de
euro’s, tenzij anders is aangegeven.
vermogen in de enkelvoudige jaarrekening zoals hierboven genoemd en het eigen vermogen in de geconsolideerde
geconsolideerde jaarrekening de International Financial
Activa Financiële vaste activa
Grondslagen voor de jaarrekening
2.876
4.249
2.876
4.249
Reporting Standards (IFRS) toe en de interpretaties daarvan
Financiële vaste activa
jaarrekening (€ 2.871 miljoen) zoals genoemd op pagina 116.
die door de International Accounting Standards Board (IASB)
Deelnemingen in groepsmaatschappijen
Dit verschil wordt veroorzaakt doordat verliezen uit groeps-
zijn vastgesteld en door de Europese Unie zijn aanvaard.
In miljoenen euro’s
2009
2008
Eigen vermogen Aandelenkapitaal Reserve omrekeningsverschillen Afdekkingsreserve Actuariële reserve Reële waarde reserve Algemene reserve Winst over de verslagperiode Totaal eigen vermogen
Totaal
1.012
1.012
-4 -16
-6 -15
waardering van activa en passiva en resultaatbepaling van
Stand per 1 januari
haar enkelvoudige jaarrekening gebruik van de optie die
Winstaandeel
wordt geboden in artikel 2:362 lid 8 BW. Dit houdt in dat de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en
Uitgekeerd dividend over het voorgaand verslagjaar
resultaatbepaling (hierna “waarderingsgrondslagen”)
Overige mutaties
6
5
van de enkelvoudige jaarrekening van NS gelijk zijn aan
-1
-
die welke voor de geconsolideerde jaarrekening zijn
1.758 121
2.972 281
2.876
4.249
2.876
4.249
4.249
4.109
121
281
-1.498
-118
4
-23
2.876
4.249
In miljoenen euro’s
Resultaat groepsmaatschappijen na belasting
2009
Stand per 31 december
toegepast. Hierbij worden deelnemingen, waarop
121
Eigen vermogen
de equity-methode gewaardeerd.
In miljoenen euro’s
High Speed Alliance (HSA) gemaximeerd tot een bedrag van € 244 miljoen (prijspeil 2000). Rekening houdend met reeds gedane betalingen van € 107 miljoen (prijspeil 2000), bedraagt (prijspeil 2000).
31 dec. 2009
31 dec. 2008
Het cumulatief verlies van HSA tot en met 2009 overstijgt het
Deelnemingen in groepsmaatschappijen
Aandelenkapitaal
De deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaar-
Stand per 31 dec.
houder gehouden is deze aan te zuiveren.
281
verplichting tot aanzuivering van vermogenstekorten bij
de uitstaande verplichting per balansdatum € 137 miljoen
invloed van betekenis wordt uitgeoefend, op basis van
in aanmerking worden genomen voor zover de aandeel2008
is gehouden tot aanzuivering. Aandeelhouders van HSA hebben op 5 december 2001 de
geïndexeerde garantievermogen met € 5 miljoen (2008: nihil). 1.012
1.012
deerd volgens de equity-methode, waarbij verliezen slechts
Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening 2009
maatschappijen in de enkelvoudige jaarrekening slechts in aanmerking worden genomen voor zover de aandeelhouder
NS maakt voor de bepaling van de grondslagen voor de
Resultaat groepsmaatschappijen Het resultaat groepsmaatschappijen bestaat uit het resultaat na winstbelasting.
Daarboven worden de verliezen in de enkelvoudige jaarrekening niet in aanmerking genomen. In de geconsolideerde jaarrekening worden verliezen conform IFRS volledig meegeconsolideerd.
Wettelijke reserves Reserve omrekeningsverschillen
-4
-6
Afdekkingsreserve
-16
-15
Totaal wettelijke reserves
-20
-21
Niet in de balans opgenomen verplichtingen Tegen de NV Nederlandse Spoorwegen en geconsolideerde deelnemingen zijn, anders dan vermeld op pagina 123, geen vorderingen ingesteld die niet op een adequate manier in de balans zijn verwerkt.
Overige reserves Reële waarde reserve Actuariële reserve
-1
-
Belangrijkste deelnemingen
6
5
NV Nederlandse Spoorwegen is de houdstermaatschappij van NS Groep NV. NS Groep NV is de enige dochteronderneming van NV Nederlandse Spoorwegen. Voor een overzicht van de
Algemene reserve Stand per 1 jan. Uitgekeerd dividend Winst over voorgaande verslagperiode Overige mutaties Stand per 31 dec. Totaal overige reserves
2.972
2.753
-1.498
-118
deelnemingen wordt verwezen naar pagina 143. Utrecht, 16 februari 2010
281
337
3
1.758
Raad van Commissarissen W. Meijer, voorzitter 2.972
H. Zwarts, vice-voorzitter Dr F.J.G.M. Cremers
1.763
2.977
Mevrouw T.M. Lodder Mevrouw mr M.J. Oudeman mba
Winst over de verslagperiode Minderheidsbelang
Totaal eigen vermogen
P. Rosenmöller 121
281
-
-
2.876
4.249
Directie Ir A. Meerstadt mba, president-directeur Drs M. Niggebrugge Mevrouw Ir M.W.L. van Vroonhoven mba
146
147
NS Jaarverslag 2009 / Vennootschappelijke jaarrekening
Overige gegevens Winstbestemming
Verantwoordelijkheid van de accountant
Conform artikel 21 lid 2 der Statuten van NV Nederlandse
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties
Spoorwegen bepaalt de Algemene Vergadering van Aandeel
over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel
houders de bestemming van een eventueel voordelig saldo
onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands
2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor
van de winst-en-verliesrekening. Aan de Vergadering zal
recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan
zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de
worden voorgesteld om van het resultaat ad € 116 miljoen
de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden
jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
een bedrag van € 75 miljoen toe te voegen aan de algemene
onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een
reserve en het restant van € 41 miljoen uit te keren als
redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de
dividend. Over 2008 bedroeg het dividend € 1.498 miljoen.
jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter
Utrecht, 16 februari 2010 KPMG ACCOUNTANTS N.V.
verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de
Accountantsverklaring
toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te
Verklaring betreffende de jaarrekening
voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele
Wij hebben de in dit verslag op pagina 84 t/m 145
oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen
opgenomen jaarrekening 2009 van NV Nederlandse Spoor-
zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van
wegen te Utrecht gecontroleerd. De jaarrekening omvat de
materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die
geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening.
beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor
De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsoli-
het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening
deerde balans per 31 december 2009, de geconsolideerde
van vermogen en resultaat relevante interne beheersings-
winst-en-verliesrekening, het geconsolideerd overzicht
systeem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen
van het totaalresultaat, het geconsolideerd mutatieoverzicht
maken van de controlewerkzaamheden die onder de
van het eigen vermogen en het geconsolideerd kasstroom
gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet
overzicht over 2009 en de toelichting, bestaande uit een
tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit
overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële
van het interne beheersingssysteem van de vennootschap.
verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige
Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van
jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per
de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen
31 december 2009 en de enkelvoudige winst-en-verlies
voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van
rekening over 2009 met de toelichting.
schattingen die de leiding van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld
Verantwoordelijkheid van het bestuur
van de jaarrekening.
De leiding van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-
resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming
informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW,
Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening
alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeen-
Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening
stemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid
een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling
omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand
van het vermogen van NV Nederlandse Spoorwegen per
houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het
31 december 2009 en van het resultaat en de kasstromen
opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van
over 2009 in overeenstemming met International Financial
vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen
Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese
van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat,
Unie en met Titel 9 Boek 2 BW.
het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die
Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening
onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van NV Nederlandse Spoorwegen per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
A. Zoetbrood RA
148
149
NS Jaarverslag 2009
Segmentatieoverzicht
Vijf jaren NS
Onderstaand overzicht naar bedrijfssegmenten is geen segmentatieoverzicht zoals bedoeld
Balans
is onder IFRS 8. In april 2005 is de vervoersconcessie voor het Hoofdrailnet door de minister
In miljoenen euro’s
2009
2008
2007
2006
2005
van Verkeer en Waterstaat aan NS verleend. In verband hier mee worden de belangrijkste
Activa
gegevens aangaande het Hoofdrailnet verstrekt in een nadere onderverdeling van het segment reizigersvervoer.
Vaste activa Materiële vaste activa
Specificatie naar bedrijfssegmenten Knooppuntontwikke Reizigersvervoer In miljoenen euro’s
2009
2008
ling en exploitaitie
Railinfra & bouw
2009
2008
2009
629
1.368
Overige activiteiten
2008
Totaal
Totaal
2009
2008
2009
2008
1.249
84
97
4.596
4.253
Opbrengsten
2.699
2.472
613
Bedrijfslasten
2.639
2.279
562
509
1.355
1.220
121
83
4.435
3.925
60
193
51
120
13
29
37
-14
161
328
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Aandeel in resultaat verwerkt volgens de equitymethode Winst over verslagperiode Totaal activa Immateriële vaste activa Kortlopende verplichtingen exclusief leningen Afschrijving
1
Investeringen verwerkt volgens de equitymethode Investeringen Aantal medewerkers in fte’s ultimo
1
3
4
59
129
24
75
1
14
150
63
116
281
4.287
4.019
833
803
941
863
453
2.078
6.514
7.763
62
47
5
5
91
96
1
157
148
1.449
1.407
236
164
510
483
260
173
1.935
1.881
265
223
37
29
28
27
2
8
332
287
82
4
25
21
67
8
40
33
551
305
77
89
22
26
16
13
666
433
20.518
16.965
2.951
3.120
6.125
5.968
474
528
30.068
26.581
3.150
2.844
2.710
2.468
2.506
Vastgoedobjecten
317
319
307
305
305
Immateriële vaste activa
157
149
115
96
8
40
33
27
24
-
Overige financiële vaste activa, inclusief beleggingen
305
274
263
254
311
Uitgestelde belastingvorderingen
438
455
524
654
691
Investeringen verwerkt volgens de equity-methode
Vlottende activa Voorraden
132
133
133
127
133
Overige beleggingen
150
1.454
1.815
1.882
1.318
1.245
1.377
1.243
823
721
34
154
116
-
-
546
571
291
481
285
6.514
7.763
7.544
7.114
6.278
Debiteuren en overige vorderingen Te vorderen winstbelasting Geldmiddelen en kasequivalenten
Totaal activa
Eigen vermogen en verplichtingen Eigen vermogen
2.871
4.249
4.109
3.843
3.708
Aan komende jaren toe te rekenen baten
229
238
251
267
287
Langlopende leningen en overige financiële verplichtingen
785
839
794
786
750
34
34
40
48
121
233
162
147
192
203
Overlopende posten
29
8
22
6
-
Uitgestelde belastingverplichtingen
88
66
51
67
46
Rekeningcourantkredieten banken
18
42
46
15
-
292
244
232
248
3
-
1
84
46
-
1.210
1.226
1.101
1.097
1.160
707
639
616
436
-
18
15
51
63
-
6.514
7.763
7.544
7.114
6.278
Langlopende personeelsbeloningen Langlopende voorzieningen
Reizigersvervoer
2009
In miljoenen euro’s
Hoofdrailnet
Opbrengsten
1.822
Bedrijfslasten Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
NietHoofdrailnet
Totaal
2008 Hoofdrailnet
NietHoofdrailnet
Totaal
877
2.699
1.775
697
2.472
Kortlopend deel van de leningen en overige financiële verplichtingen
1.649
990
2.639
1.601
678
2.279
Verschuldigde winstbelasting
173
-113
60
174
19
193
Crediteuren en overige schulden Vooruitontvangen baten
Aandeel in resultaat verwerkt volgens de equitymethode
130
189
59
125
4
129
3.218
1.069
4.287
2.988
1.031
4.019
62
62
47
47
Kortlopende verplichtingen exclusief leningen
995
454
1.449
940
467
1.407
Afschrijving 1
207
58
265
189
34
223
82
82
4
4
Winst over verslagperiode Totaal activa Immateriële vaste activa
Investeringen verwerkt volgens de equitymethode Investeringen Aantal medewerkers in fte’s ultimo
448
103
551
240
65
305
10.017
10.501
20.518
10.068
6.897
16.965
Onder NietHoofdrailnet zijn de eliminaties opgenomen van intercompanyleveringen tussen bedrijfsonderdelen die worden gerekend tot het Hoofdrailnet en bedrijfsonderdelen die niet behoren tot het Hoofdrailnet. 1
Afschrijving omvat tevens bijzondere waardevermindering.
Kortlopende deel van de voorzieningen
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
In 2005 zijn de investeringen verwerkt volgens de equity-methode opgenomen onder de overige financiële vaste activa, inclusief beleggingen. De verschuldigde winstbelasting en vooruitontvangen baten zijn in 2005 opgenomen onder de crediteuren en overige schulden. Het kortlopende deel van de voorzieningen is in 2005 opgenomen onder het langlopende deel van de voorzieningen.
150
151
NS Jaarverslag 2009 / Vijf jaren NS
Winst-en-verliesrekening In miljoenen euro’s
Personeelsbezetting 2009
2008
2007
2006
2005
2009
2008
2007
2006
2005
Opbrengsten
4.596
4.253
4.040
3.846
3.474
Gemiddeld in mensjaren
29.505
26.270
25.502
24.334
24.712
Bedrijfslasten
4.435
3.925
3.685
3.536
3.186
Gemiddeld in personen
32.705
29.033
27.978
26.819
27.135
161
328
355
310
288
Per 31 december in mensjaren
30.068
26.581
26.004
24.961
23.626
Per 31 december in personen
33.582
29.384
28.676
27.382
26.116
Resultaat uit bedrijfsactiviteiten
Nettofinancieringsresultaat Aandeel resultaat investeringen verwerkt volgens de equity-methode
-4
67
56
43
37
-
4
5
1
8
Winst voor winstbelastingen
157
399
416
354
333
Winstbelasting
-41
-118
-79
-157
-112
116
281
337
197
221
Winst over de verslagperiode
Treinen per 31 december 1 2009
Elektrische treinstellen Vanaf 2007 is de te vorderen winstbelasting separaat gepresenteerd.
Dieseltreinstellen Getrokken materieel Reizigersmaterieel totaal in rijtuigen
2008
2007
2006
2005
1.983
2.003
1.969
1.881
50
76
84
78
1.877 80
589
849
833
870
852
2.622
2.928
2.886
2.829
2.809
1.242
1.146
1.050
1.050
1.049
84
108
122
122
121
waarvan: • dubbeldeksrijtuigen
Reizigersvervoer 1 In miljoenen euro’s
Vervoersomzet totaal
Locomotieven t.b.v. vervoer van reizigers 2009
2008
2007
2006
2005
1.839
1.790
1.740
1.697
1.592
1.758
1.706
1.663
1.622
1.523
81
84
77
75
69
Zitplaatsen
waarvan: • omzet binnenlandse kaartsoorten • omzet internationale kaartsoorten
Reizigerskilometers in miljoenen
2009
16.315
16.180
15.546
15.414
14.730
12.290
12.277
11.644
11.498
10.962
4.025
3.903
3.902
3.916
3.768
59.636
59.033
54.772
50.167
49.737
• reizigers per trein
139
140
135
135
129
• zitplaatsen per trein
515
482
487
441
436
waarvan: • standaardassortiment • grote contracten (studentenkaart)
Zitplaatskilometers in miljoenen Productiviteit:
1
Inclusief materieel gehuurd van derden.
Knooppuntontwikkeling en -exploitatie In miljoenen euro’s
2009
2008
2007
2006
2005
Retail- en horecaomzet Nederland
330
321
291
267
Stations voor reizigersvervoer
398
395
387
377
390
259.000
583.714
418.000
24.181
56.144
Vastgoed in ontwikkeling in m2 brutovloeroppervlak
237
2008
2007
2006
2005
Brutozitplaatsen per 31 december in duizenden
251
258
256
250
249
Gemiddeld aantal zitplaatsen beschikbaar voor reizigers in duizenden
217
223
214
205
204
1
Inclusief materieel gehuurd van derden.
152
153
NS Jaarverslag 2009 / GRI-tabel
GRI
GRI-tabel
Het Global Reporting Initiative (GRI) heeft geleid tot een algemeen aanvaard systeem voor verslaggeving over de
Global Reporting Initiative
economische, milieugerelateerde en sociale prestaties van ondernemingen. De richtlijnen bestaan uit principes voor het bepalen van de inhoud van het verslag en voor het waarborgen van de kwaliteit van de informatie in het verslag. Het systeem is ontworpen voor gebruik door elke organisatie, ongeacht omvang, sector of locatie. Verslaggeving volgens
GRI-indicator
beoordelen, maar ook de prestaties binnen de onderneming op de langere termijn. Voor NS biedt GRI een universeel richtsnoer bij het verder intensiveren en inzichtelijk maken van haar duurzaamheidsbeleid. NS rapporteert over dit verslagjaar conform GRI op niveau C, self-declared.
Tabel en scope In de tabel op de volgende bladzijde staan de GRI-indicatoren voor de activiteiten van de gehele Groep vermeld. Voor de sociale en milieuaspecten is de scope beperkt tot de werkmaatschappijen van de Groep in Nederland, exclusief Servex en Strukton.
Vindplaats of toelichting
1 Visie en analyse 1.1
GRI-normen maakt het mogelijk de duurzaamheidsprestaties van verschillende ondernemingen te vergelijken en te
Omschrijving GRI-indicator
Statement van de president-directeur over de visie en strategie m.b.t. duurzame ontwikkeling
Zie pagina 38 en 54
2 Organisatieprofiel 2.1
Naam van de organisatie
2.2
Voornaamste merken, producten en/of diensten
2.3
Operationele structuur van de organisatie
2.4
Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie
2.5
Het aantal landen waar de organisatie actief is
2.6
Eigendomsstructuur en de rechtsvorm.
2.7
Afzetmarkten
2.8
Omvang van de verslaggevende organisatie
2.9
Significante veranderingen tijdens de verslagperiode wat betreft omvang, structuur of eigendom
2.10
Onderscheidingen tijdens de verslagperiode toegekend
NS Zie pagina 60-69 Zie binnenzijde cover Utrecht 5: zie binnenzijde omslag Zie pagina 70 Zie pagina 60-69 Zie binnenzijde cover Enkele acquisities, zie pagina 63-64 Zie pagina 59 , 62 en 63
3 Verslagparameters 3.1
Verslagperiode
3.2
Datum van het meest recente verslag
3.3
Verslaggevingcyclus
3.4
Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.
3.5
Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag, met inbegrip van:
3.6
Afbakening van het verslag
3.7
Beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag
3.8
Basis voor verslaggeving
3.9
Technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmeting
1 januari tm 31 december 2009 6 augustus 2009 halfjaarlijks
[email protected] Inhoudsbepaling gebeurt aan de hand van de strategische prioriteiten voor NS en de drie duurzaamheidprioriteiten voor NS: energie, afval en geluid NS Groep Neen IFRS IFRS
3.10
Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie
Niet van toepassing
3.11
Significante veranderingen tijdens de verslagperiode
Neen
3.12
Tabel met de opgenomen GRI-indicatoren
alhier
4 Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1
Bestuursstructuur van de organisatie
4.2
Heeft de voorzitter van het hoogste bestuursorgaan een leidinggevende rol?
Zie pagina 70-73
4.3
Aantal onafhankelijke leden in geval van one-tier bedrijfsstructuur
Niet van toepassing
4.4
Mechanismen die aandeelhouder en medewerkers gelegenheid geven om de aanbeveling te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam
Zie pagina 53 en 70
4.6
Processen ter vermijding van strijdige belangen van het hoogste bestuurslichaam
Zie pagina 70-73
4.7
Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van de strategie van de organisatie aangaande economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen
Zie pagina 70-73
Ja, zie pagina 71
154
155
NS Jaarverslag 2009 / GRI-tabel
GRI-indicator
Omschrijving GRI-indicator
Vindplaats of toelichting
Vervolg bestuur, verplichtingen en betrokkenheid
4.8
Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten
Zie pagina 50-53 en 70-73
4.12
Extern ontwikkelde principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft
4.13
Lidmaatschap van vereniging en/of nationale/internationale belangenorganisaties
4.14
Overzicht relevante stakeholders
4.15
Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken.
4.16
Benadering, aard en frequentie van de stakeholderdialoog
Zie pagina 54-56
4.17
Resultaten van de stakeholderdialoog
Zie pagina 54-56
Code Tabaksblat Convenant Overgewicht Sectorakkoord Duurzaamheid in beweging KNV, Railforum VNO/NCW CER Brussel, UIC Parijs Zie pagina 54-56
Index
Zie pagina 54
Economische, sociale en milieu-aspecten EC1
Directe economische waarden
EC5
Verhouding tussen het standaard aanvangssalaris en het lokale minimumloon
Zie pagina 78 en verder
EN3
Direct energiegebruik door primaire bron
Zie pagina 57
EN5
Energie die bespaard is
Zie pagina 57
EN6
Initiatieven ter verlaging van energiegebruik
Zie pagina 57
EN16
Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht
Zie pagina 57
EN18
0%
Initiatieven ter verlaging van emissie broeikasgassen
Zie pagina 57-58
LA1
Personeelsbestand
Zie pagina 50-53
LA2
Personeelsverloop
5,2%
LA3
Uitkeringen aan voltijdmedewerkers die niet beschikbaar zijn voor deeltijdmedewerkers
LA4
Percentage medewerkers onder CAO
LA5
Minimale opzegtermijn
LA7
Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen
LA8
Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten
LA9
Afspraken over arbo-onderwerpen vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden
LA11
Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzetbaarheid van medewerkers garanderen en hen helpen bij het afronden van hun loopbaan
LA12
Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling
LA13
Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit
LA14
Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie
geen 99,3% 1 maand Zie pagina 46 en 52
Zie pagina 52 Zie tekst CAO 2009-2011 op website ns.nl
Zie pagina 51 Zie tekst CAO 2009-2011 op website ns.nl
Zie pagina 51-52
gelijk
Index 2009
156
157
NS Jaarverslag 2009
Index A
B
C
Aandeelhouder 34, 35, 39, 53, 59, 70, 71, 72, 73, 81, 90, 116, 124, 127, 144, 145, 146, Aandelenkapitaal 123 Abellio 34, 39, 60, 63, 64, 80, 101, 106, 119, 125, 133 Accountant 34, 71, 72, 73, 74, 129, 147 Accountantsverklaring 146 Acquisitie 60, 64, 65, 78, 80, 101, 102, 103, 106, 109, 126, 129 Actieplan Groei op het Spoor 48, 50 Actieplan Spoor 39 Actuariële 96, 116, 119, 120 Actuele reisinformatie 34, 38, 43, 44, 62 Afdekkingsinstrumenten 98, 116 Afschrijvingen 93, 96 Afval 38, 47, 53, 54, 57, 58, 59 AH to go 67 Algemene werkgeversvereniging Nederland 62 ANWB 54 Arbeidsovereenkomsten 71, 127 Asset management 65, 66 ATB 46 Auditcommissie 35, 71, 72, 74, 75, 132 Bedrijfsongevallen 34, 46, 62, 76 Bedrijfssegmenten 99, 100, 148 Belangenverstrengeling 72 Belasting 38, 39, 41, 52, 59, 81, 94, 95, 97, 98, 99, 105, 111, 112, 113, 117, 118, 122, 123, 131, 137, 138, 144, 145 Beloningsbeleid 126, 127 Benoeming 35, 70, 71, 72, 127 Bereikbaarheid 40, 43, 54, 76, 124 Blokker 38, 60 Bodemsanering 58, 97, 122 Brooodzaak 67 Bureau Spoorbouwmeester 56, 66 Bus 34, 37, 39, 40, 48, 49, 50, 55, 60, 61, 63, 64, 79, 80, 93, 100, 106, 125
CAO 34, 44, 51, 79, 80, 121 Cashflow 94 Centrale Ondernemingsraad 34 , 53, 72 Charter Talent naar de top 51 CO2 38, 57, 58, 64, 65, 68, 133 Commerciële Exploitatie 65, 67 Concernplan 35, 127 Concessies 34, 40, 60, 61, 63, 64, 75, 79, 80, 96, 97, 98, 106, 123, 124, 125, 132 Concessievergoedingen 110, 125 Concurrentie 39, 40, 41, 58, 59, 75, 134 Consolidatie 91, 92 Consumentenbond 54 Consumentenorganisaties 39, 54, 55 Continuïteit 39, 40, 41, 53, 59, 65, 77, 99 Convenant Overgewicht 35, 154 Corporate governance 34, 35, 70, 71, 72, 83, 127 Crediteuren 92, 114, 122 CSO 54
D
E
F
Debiteuren 92, 99, 114, 139, 140, 141 Deelnemingen 48, 90, 91, 94, 109, 113, 119, 123, 142, 143, 144, 145 Deposito 81, 92, 99, 110, 135, 138, 139 DHV 53, 101 Dialoog 54, 57 Dilemma’s 54 Directiereglement 74 Diversiteit 51 Dividend 34, 35, 39, 53, 59, 81, 89, 96, 98, 116, 117, 146 Duitsland 39, 63, 64, 65, 69, 80, 100, 106, 125, 131, 132, 141 Ecochecker 62 Economische recessie 34, 36, 38, 39, 42, 50, 60, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 75, 77, 78, 79, 82, 105 Easy drive 49 Efficiency 41, 57 EFQM 64 Eigen vermogen 39, 81, 84, 88, 89, 92, 93, 95, 96, 98, 113, 116, 117, 120, 131, 134, 137, 144, 145, 146, 152 Elektriciteitsgebruik 57 Energie en klimaat 57 Equity-methode 91, 109, 144, Essent 68, 123, 133 Eurofima AG 105, 123, 143 Europese Commissie 75
FairShare-regeling 55 Fiets 37, 38, 48, 49, 50, 52, 54, 55, 56, 64, 65, 66, 67 Fietsersbond 49, 54 File 65 Financiële instrumenten 77, 92, 132, 133, 134, 137 Financiële leasecontracten 110 Financiële risico’s 77, 133 Financiële vaste activa 110, 113, 145 Fiscus 81, 113, 114 Fitcenter 52 Flevolijn 50 FSC 59 Fyra 34, 37, 42, 47, 49, 55, 58, 61
G
H
I
Gebruiksvergoeding 80, 124, 129 Gebieds- en projectontwikkeling 65 Geconsolideerde balans 84, 104, 146 Geconsolideerde jaarrekening 77, 84, 85, 86, 90, 91, 99, 142, 143, 144, 145, 146, 147 Gehandicapten 54, 55, 56 Gebieds- en projectontwikkeling 65 Geldmiddelen 92, 115 Geld terug bij vertraging 44, 60 Geluid 38, 54, 57, 58, 59, 65, 75 Gemeenten 38, 45, 48, 49, 66, 67 Goodwill 92, 94, 95, 103, 109 Greenwheels 49 GRI 38, 59, 149, 150, 151 Grondslagen voor de jaarrekening 144 Groot-Brittannië 39, 63, 64, 65, 100, 141
J
Job Alerts 51 Joint ventures 60, 91, 94, 109, 143 Julia’s 67
K
Kasstroomgenererende eenheid 94, 95, 105 Kasstroomoverzicht 87, 100, 146 Kiosk 67 Klantenservice 54, 63 KLM 105, 124 Klokkenluidersregeling 70, 74 Koninklijk Nederlands Vervoer 38, 49 Kopenhagen Express 38 Knooppuntontwikkeling en -exploitatie 65, 68, 79, 100, 153 KPN 68 Kredietrisico 95, 114, 132, 133, 139, 140, 141, 142 Kruidvat 38, 60
Hay-methodiek 127 Hedge accounting 93 HEMA 38, 67 Henri Sijthoffprijs 38, 67 High Speed Alliance 105, 145 Historische aanschafwaarde 99 Hogesnelheidslijn 37, 75, 129 Hogesnelheidstrein 37, 81 Hoofddoelstellingen 42 Hoofdrailnet 34, 39, 41, 42, 50, 53, 60, 61, 62, 64, 78, 124, 148 Horeca 38, 44, 65, 66, 79 Horeca en retail 67 HSA 35, 60, 75, 78, 80, 105, 122, 124, 145 HSL-Zuid 34, 36, 42, 47, 49, 60, 61, 90, 105, 124
L
Landelijke Studenten Vakbond 54 Langlopende verplichtingen 90, 119 Latente belastingen 99 Leasecontracten 110, 124 Lessor 110 Liberalisering 41, 75 Locov 54 Loonkosten 80, 117
M
Maatschappelijke rol 50, 70 Maatschappelijk verantwoord 38 Marktwaarde 99, 138 Matchingsplatform 51 Materieelonderhoud 60, 62, 79 Materiële vaste activa 81, 93, 94, 95, 99, 101, 104, 105, 108 Medezeggenschap 52, 153 Meerjarenafspraak Energie-efficiency 57 Merseyrail 39, 63, 64, 118, 119, 123, Milieu 38, 40, 57, 58, 59, 62, 68, 75, 97, 122, 152, 154 Milieubeleid 57, 97 Minister 38, 39, 42, 50, 61, 124, 148 Ministerie 34, 38, 39, 45, 48, 49, 54, 56, 57, 58, 59, 61, 64, 66, 70, 75, 123, 124 Missie 71 Mobiliteit 38, 40, 41, 49, 51, 55, 57, 61 Multimodale 34, 37, 40, 41, 62, 63
ICE 61, 105 ICT 51 IFRS 90, 94, 99, 103, 119, 144, 145, 148 Ikchip.nl 50 Immateriële vaste activa 94, 95, 99, 108 Impairment 35, 94, 105, 109 Incompany 51 Informatie verstrekken 43 Infraheffing 60, 80, 85, 129 Inkoopproces 59 Inspectie van Verkeer en Waterstaat 46 Insurance NV 142 Intercity 34, 37, 43, 46, 47, 49, 50, 60, 61, 81 Interne auditors 71 Investeringen 36, 37, 39, 49, 57, 75, 76, 81, 91, 92, 94, 105, 109 IPO 55 Ivonne van de Venstichting 56
158
159
NS Jaarverslag 2009
N
O
Nachtnet 45, 55 Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding 46, 76 NedRailways 39, 60, 63, 64, 65, 79, 80, 101, 132, 133, 139, 142 NedTrain 47, 48, 57, 58, 60, 62, 63, 80, 142 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 145 Nieuwe dienstregeling 42 NMa 75 NOC*NSF 55 Northern Rail 39, 63, 118, 119, 123, 125, 133, 143 NS-Business Card 49, 61, 67 NS-directie 34, 51, 53, 127, 128 NS Easy Drive 49 NS Fiets 48, 49, 65, 67, 143 NS Financial Services (Holdings) Ltd 142 NS Hispeed 34, 37, 48, 49, 54, 60, 61, 62, 78 NS Insurance 132, 133 NS Internationaal 142 NS Loopbaancentrum 51, 69 NS Personeeladministratie 52 NS Poort 34, 36, 37, 38, 47, 48, 51, 56, 58, 65, 66, 67, 77, 80, 81 NS Projectconsult 65 NS Reizigers 34, 46, 49, 51, 54, 57, 60, 62, 67, 77, 80, 106, 142 NS Simulatorcentrum 52 NS Spooraansluitingen 142 NS Vastgoed 76, 77, 142 NS Zonetaxi 38, 49 9292ov 48
Omrekeningsverschillen 86, 88, 89, 87, 92, 116, 130, 144, 145 Onderhandse leningen 118, 136, 141, 142, 143 Onderhoud 36, 62, 63, 68, 69, 75, 76, 79, 103, 123 Ondernemerschap 34, 41 Ontmantelings- en verwijderingskosten 93 Openbaar vervoer 37, 45, 46, 47, 50, 54 , 55, 63 Operationele lease 123 Op tijd rijden 42, 43, 124 OV-chipkaart 34, 37, 42, 49, 50, 53, 54, 61, 76 Overige bedrijfslasten 80, 85, 129 OV-fiets 37, 48, 49, 56, 65, 67 OV-reisinformatie 48
P
Parkeren 38, 67 Passenger Terminal Amsterdam 65, 68 Pensioen 90, 96, 101, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 127, 128 People, planet en profit 38, 41, 54 Personeelsbeleid 53 PROBO 60, 63, 64 , 119, 123, 125, 143 Project Ruimte voor de Fiets 50 ProRail 36, 37, 38, 43, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 60, 63, 53, 55, 56, 57, 58, 60, 61, 66, 67, 68, 75, 76 Provincies 48, 55, 60, 61, 124 Publiek Private Samenwerking 110, 123, 125 Punctualiteit 37, 42, 46, 61, 63, 64, 124, 125, 128
Q
Qbuzz 37, 48, 60, 79, 80, 143 Q-Park 38, 48, 67
R
Raad van Commissarissen 34, 35, 51, 53, 54, 70, 71, 72, 73, 74, 90, 126, 127, 145 Rabobank 35 Railinfra & bouw 36, 68, 69, 70, 79, 100, 103, 109, 126, 141, 148 Railinfrastructuur 68, 80, 129 Railpocket 44 Railteam 37, 62 Randstad 35, 37, 51, 55, 65 Randstadspoor 55 Rapportagestructuur 74, 99 Reële waarde 92, 93, 94, 95, 96, 98, 99, 103, 105, 107, 116, 138, 139 RegioLinQ 37, 48 Regionale concessies 61, 75 Regionale overheden 37, 39, 48, 49, 50, 55, 60 Reglement 70, 71, 72, 74, 133 Reisketen 40, 55 Reizigersgroei 36, 39, 42, 46, 55, 60, 63, 65, 67, 75, 82, 128 Reizigersvervoer 36, 37, 39, 41, 49, 54, 57, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 70, 75, 77, 78, 79, 100, 105, 124, 125, 126, 148, 153 Remuneratie 35, 70, 71, 72, 126, 127 Rendement 36, 39, 41, 53, 59, 69, 81, 100, 119, 120, 133 Rentebaten 98, 130, 137 Rentelasten 98, 130, 137 Renterisico 92, 108, 110, 116, 133, 134, 138 Renteswaps 134, 137, 138 Rijksoverheid 37 Risicobeheersing 71, 72, 74, 76, 83, 132, 154 Risicofactoren 75 ROC 38, 62, 65 Rollend materieel 105, 124, 142 ROVER 54
S
T
SBB 34 Scandinavië 34, 65 Schiphol 35, 37, 43, 49, 50, 60, 61, 67 Schone treinen en stations 47 Scooter 37, 49, 67 Sectorakkoord 57 Serco 63, 124, 125, 132 Servex 48, 52, 53, 65, 67, 118, 119, 143, 144 Service verlenen 43 Sleutelprojecten 76, 77 Sociale innovatie 51 Sociale veiligheid 34, 37, 44, 46, 55, 63, 65, 76, 124, 127 Spoorwegpensioenfonds 101, 118, 119, 121, 128 SPF Beheer 52 Spoorwegpolitie 45 Spoorwegveiligheid 34, 46, 76 Spoorwegwet 39, 53, 54, 76 Sprinter 34, 37, 44, 46, 47, 49, 55, 81 Starbucks 38, 67 Stationsdrogisterijen 143 Stationsfoodstore 143 Stationsomgeving 55, 68, 77 Statuten 70, 72, 146 Stichting Bodemsanering NS 58 Stichting Collectieve Propaganda Nederlandse Boek 55 Stichting Lezen en Schrijven 55 Stichting Nederland Schoon 47 Stichting Slachtofferhulp 56 Strategie 34, 36, 40, 41, 48, 54, 59, 64, 71, 72, 133, 153 Structuurregeling 70 Strukton 57, 58, 68, 69, 76, 77, 80, 103, 118, 119, 125, 132, 139, 141, 142, 143, 144 Syntus 37, 48, 60, 61, 143 Sijthoff prijs 59 Tabaksblat 71, 154 Talent clinic 51 Taxi 38, 49 Terreurdreiging 76 Thalys 34, 37, 42, 47, 49, 61, 106 Tickets 54, 61 TNO 75 Toegankelijkheid 56, 124 Toezichthouders 75, 76 Travel London 39, 53, 60, 64, 101 Treasurybeleid 133 Try Out Festival 38, 66 Tsjechië 39, 63, 64, 100, 113, 125, 131, 132, 134, 141
U
Utrechts Archief 56
V
Valutakoersverschillen 92 Valutarisico 132, 133, 134, 142 Vastgoedontwikkeling 58, 77 Veiligheid 34, 36, 37, 41, 44, 45, 46, 50, 52, 55, 56, 59, 62, 63, 64, 65, 66, 76, 124, 127 Veiligheidscentrale 45 Veiligheidsteams 44, 45, 56 Vennootschapsbelasting 81, 98, 113, 123, 131, 137 Vervoerconcessie 60 Vervoerkamer 75, 76 Vervoerplan 42, 43, 44, 46, 47, 54, 60, 124, 127 Vervoerscapaciteit 46 Visie 40, 47, 56, 59, 64, 66, 68, 71, 123, 153 Vila en Pieces 66, 67 Volmachtregeling 74 Voorraden 80, 82, 84, 85, 87, 90, 94, 95, 111, 112, 113, 114, 129, 152 Voorzieningen 34, 37, 38, 44, 48, 50, 55, 58, 65, 66, 68, 69, 78, 79, 80, 84, 87, 90, 96, 97, 98, 110, 111, 112, 113, 121, 122, 129, 135, 152, 153 Vorderingen 82, 84, 87, 90, 92, 95, 98, 99, 102, 110, 111, 112, 113, 114, 132, 139, 140, 145, 152 VUT-uitkeringen 96
W
Waardevermindering 64, 68, 69, 80, 85, 87, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 103, 104, 105, 106, 107, 108, 114, 122, 129, 139, 140, 152 Wagenwerkplaats 56 Waterkant 143 Weesfietsen 49, 50 Werkgevers 41, 54, 62, 128 Werkplaats 51, 56, 58, 62, 80 Winkels 38, 56, 65, 66 Winstbestemming 34, 81, 96, 117, 146
Z
Zelfdodingen 46, 56 Ziekteverzuim 46, 52 Zitplaatsen 46, 47, 153, 154
160
NS Jaarverslag 2009
Colofon NS Groep NV statutair gevestigd te Utrecht / Handelsregister 30124358
Hoofdkantoor Laan van Puntenburg 100 3511 ER UTRECHT
Postadres Postbus 2025 3500 HA UTRECHT
Website www.ns.nl Dit jaarverslag is digitaal beschikbaar via www.ns.nl/jaarverslag
Fotografie Hollandse Hoogte
Concept en realisatie VBAT, Amsterdam
