Jaarverslag 2009 Jaarverslag Vivare 1

Jaarverslag 2009

Jaarverslag 2007 - Vivare 1

Inhoud Voorwoord

5

1.

7

Governanceverslag 1.1

Juridische structuur

7

1.2

Governancecode en -principes

8

1.3

Raad van Commissarissen

1.4

Bestuur

11

1.5

Externe controle en fiscaal advies

11

1.6

Visitatie

12

2.

Verslag van de Raad van Commissarissen (RvC)

13

2.1

Leden van de RvC

13

2.2

Honorering

15

2.3

Bijeenkomsten RvC

15

2.4

Bevindingen en besluiten vanuit toezichtfunctie

16

2.5

Overige rollen

18

3.

Risicomanagement

19

3.1

Inleiding

3.2

Omgeving

19

3.3

Risicoprofiel

20

3.4

Risicomanagementsysteem 2009

20

3.5

In control statement

24

4.

19

Vivare pakt aan!

25

4.1

Missie

25

4.2

Visie en strategie

25

4.3

Acties in 2009

26

5.

De organisatie

27

5.1

Organisatiewijzigingen

27

5.2

Personeelsbestand

28

5.3

Personeelsbeleid

29

5.4

Arbobeleidsplan

30

5.5

De Ondernemingsraad (OR)

31

6.

Samenwerken

33

6.1

Samenwerken met gemeenten

33

6.2

Samenwerken aan zorg en welzijn: bijzonder vastgoed

33

6.3

Participaties en juridische verbindingen

36

7.

2

8

Verdeling van de schaarse woonruimte

38

7.1.

De huurwoningmarkt in het Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN)

38

7.2

Woningverhuur

39

7.3

Woningaanbod

42

7.4

Huurwoning te koop

47

7.5

Vereniging van Eigenaren (VvE)

48

7.6

Huurbeleid

48

8.

Onderhoud, woningverbetering en nieuwbouw 8.1 8.2

Portfoliomanagement en woningkwaliteit

49

Onderhoud

51

8.4

Verbeteringen

53

8.5

Bewonersparticipatie bij herstructurering

54

8.6

Vivare Projecten B.V.

54

Prettig en veilig wonen

60

Krachtwijken

60

9.2

Bewonersparticipatie

60

9.3

Leefbaarheid

62

9.1

9.4

Overlast

64

9.5

Klachtencommissie

64

9.6

Communicatie en PR

65

Financiële continuïteit 10.1

11.

49

8.3

9.

10.

49

Ontwikkelingen

66

Algemeen

66

10.2

Jaarresultaat

66

10.3

Financiële positie

76

10.4

Verbindingen met andere rechtspersonen

78

10.5

Financiering en beleggingen

79

Geconsolideerde jaarrekening

82

11.1

Geconsolideerde balans (na resultaatbestemming) per 31 december 2009 82

11.2

Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2009

84

11.3

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 (indirecte methode)

85

11.4

Grondslagen van balanswaardering en resultaatbepaling bij de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening

11.5

12.

107

11.6

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

107

11.7

Overige informatie

133

Enkelvoudige balans en winsten verliesrekening Toegelaten Instelling 12.1

Enkelvoudige balans (na resultaatbestemming) 136

12.2

Enkelvoudige winsten verliesrekening Toegelaten Instelling

138

12.3

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2009 en

Overige gegevens 13.1

14.

136

Toegelaten Instelling per 31 december 2009

de winsten verliesrekening over 2009 13.

86

Toelichting op de geconsolideerde balans

139 147

Accountantsverklaring

149

13.2

Statutaire resultaatbestemming

150

13.3

Voorstel resultaatbestemming

150

13.4

Gebeurtenissen na balansdatum

150

Bijlagen

151

Bijlage A: Enkelvoudige balans Vivare Holding B.V.

152

Bijlage B: Enkelvoudige balans Vivare Projecten B.V.

153

Bijlage C: Enkelvoudige balans Vivare Dienstverlening B.V.

154

Bijlage D: Enkelvoudige balans Bula B.V.

155

Bijlage E: Lijst met verbindingen

156 Jaarverslag 2009 - Vivare 3

4

Voorwoord We kijken terug naar 2009. Een jaar waarin het Vivare gelukt is, ondanks de financiële en als gevolg daarvan economische crisis, goede resultaten te boeken. Onze ondernemingsstrategie hebben we herijkt en de nieuwe organisatiestructuur is geëffectueerd. We gaan door op de ingeslagen weg, blijven kwaliteit leveren op onze kernactiviteiten en focussen op versnelling van drie thema’s: maatschappelijk ondernemen, duurzaamheid en woonlasten. Onze medewerkers werken elke dag keihard en gedreven om deze strategie tot uitvoering te brengen en zo het verschil te maken voor onze bewoners in buurten en wijken. De ‘nieuwe’ strategie hebben wij bepaald in een tijd waarin er sprake is van een financiële en economische crisis. Daarnaast zijn de financiële randvoorwaarden voor corporaties de afgelopen jaren sterk in negatieve zin gewijzigd en neemt tegelijkertijd de druk op corporaties toe om op een steeds breder maatschappelijk terrein te presteren. Door de crisis staan de financiering van investeringen en de verkoop van (nieuwbouw)woningen onder druk. Tegelijkertijd blijft ons ambitieniveau hoog. Deze combinatie noodzaakt ons om (steeds) scherpere keuzes te maken. We moeten nóg indringender afwegen waar we ons geld aan uitgeven. De crisis raakt ook onze klantgroep. Als Vivare komen wij ‘achter de voordeur’ en zijn wij daardoor in staat signalen van bijvoorbeeld ‘verarming’ of ‘vereenzaming’ op te pakken. Daarnaast is het belangrijk alert te zijn bij de huurincasso om zo te proberen te voorkomen dat onze klanten in grote (financiële) problemen raken. Vooral bij de verkoop van nieuwbouwwoningen hakte de crisis er flink in. Deze verkoop vraagt veel inspanning en nieuwe verkoopstrategieën. Ondanks de crisis op de huizenmarkt zijn wij er in 2009 in geslaagd het overgrote deel van onze nieuwbouwkoopwoningen te verkopen. Door een actieve sturing en een klantgerichte verkoopstrategie is de verkoopdoelstelling van onze bestaande woningen in 2009 zo goed als gerealiseerd. Verreweg de meeste van die woningen verkochten we aan zittende huurders. We hebben het afgelopen jaar ruim 800 nieuwe woningen opgeleverd en daarmee even zoveel huishoudens aan een mooie woning geholpen. Dat is een fors aantal. Eind 2009 eindigde de afspraak over de woningbouwproductie in stadsregio ArnhemNijmegen. Vivare had de opgave om in 5 jaar tijd ongeveer 2.500 nieuwe woningen te bouwen. Wij hebben dit target zo goed als gehaald. Daarnaast is een aantal woonzorgcomplexen in gebruik genomen. Hiermee hebben we mensen die zorg nodig hebben, jong en oud, een eigen moderne woonplek gegeven. Ook aan de ‘zachte kant’ hebben we een grotere verantwoordelijkheid genomen in buurten en wijken. We zijn steeds beter in staat om onze kennis en krachten te bundelen en zo ideeën om te zetten naar realistische oplossingen voor onze klanten. Met onze sociale interventies, hoe klein een initiatief soms ook lijkt te zijn, lukt het ons daadwerkelijk het verschil te maken voor mensen.


Vivare is een financieel gezond bedrijf. In 2009 hebben we meer gedaan met minder mensen en we hebben strak gestuurd op de ontwikkeling van de bedrijfslasten. Daarnaast is er het afgelopen jaar actief gestuurd op de risico’s en negatieve ontwikkelingen als gevolg van de economische recessie. Het gaat hierbij onder meer over de derivatenpositie, het onderzoeken van alternatieve financieringsmogelijkheden, onze lobby om de maximale stichtingskostengrens voor WSW-borging te verhogen en de eerder genoemde verkoop van nieuwbouwwoningen. Het resultaat over 2009, € 1.678.000, is anders dan voorzien. Het resultaat is € 33.696.000 positiever dan het begrote verlies van € 32.018.000. Belangrijke oorzaak voor het verschil is de vertraging van herstructureringen nieuwbouwprojecten. Het blijft lastig om het belangrijkste risico bij projecten, de factor (doorloop)tijd, te beïnvloeden. Vivare pakt aan! De belangrijkste uitdaging voor 2010 blijft nog steeds het goed omgaan met de effecten van de economische crisis. Processen raken in deze onzekere tijden verlamd en we zijn beducht voor grotere vertragingen in de vele projecten die op stapel staan. Veel zal ook afhangen van bijvoorbeeld politieke en juridische ontwikkelingen, die buiten het te voeren beleid van Vivare liggen, maar die wel een enorme impact kunnen hebben. De laatste jaren heeft Vivare meer en meer een eigen aanpak ontwikkeld. Overal in ons werkgebied pakken we aan vanuit dezelfde uitgangspunten. We signaleren een probleem, we halen er gespecialiseerde partners bij en we gaan aan de slag. Trefwoorden zijn enthousiasme, dichtbij beginnen, ruimte nemen, menselijke maat, financieel verantwoord en – vooral – doen! Vivare pakt aan! Ook in onvoorspelbare tijden. Onze medewerkers zijn betrokken en gemotiveerde professionals, elk op zijn of haar gebied. Ondanks alle problemen en tegenslagen die wij als bedrijf tegenkomen, blijft het leidinggeven aan Vivare daardoor een prachtige en inspirerende uitdaging.

Arnhem, juni 2010 Eric Angenent Directeur Bestuurder

6

1. Governanceverslag Vivare vindt goed bestuur van essentieel belang voor de organisatie. Integer en transparant handelen van het bestuur, een goed toezicht op het beleid van het bestuur en het afleggen van verantwoording over het gevoerde toezicht, zijn voor ons kernwaarden van deugdelijk toezicht. 1.1

Juridische structuur

De governancestructuur van Stichting Vivare is ingericht volgens de ‘tweelagen structuur’. Vivare kent een Raad van Commissarissen (RvC), bestaande uit zeven leden en een Raad van Bestuur (RvB). Deze RvB bestond tot 1 november 2009 uit twee leden. Sinds genoemde datum telt de RvB formeel één Directeur Bestuurder. De taken van het bestuur en de RvC zijn vastgelegd in de statuten (laatste wijziging d.d. 15 september 2006) van Vivare en het reglement voor de Raad van Commissarissen (d.d. 9 september 2009). De RvB is verantwoordelijk voor het dagelijks besturen van de onderneming. De RvC heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken binnen de corporatie en de verbonden rechtspersonen. Daarnaast vervult de RvC de functie van werkgever voor het bestuur en staat de RvC het bestuur met advies ter zijde. In paragraaf 1.3 zijn de taak en reikwijdte van de RvC nader beschreven. Het verslag van de RvC in dit jaarverslag (hoofdstuk 2) gaat in op de wijze waarop de RvC hieraan in 2009 invulling heeft gegeven. In 2009 heeft Vivare een nieuwe organisatiestructuur ingevoerd voor de Toegelaten Instelling, bestaande uit 5 directies: •

Stad (vestiging Arnhem + Vastgoedbeheer)

•

Regio (vestigingen Duiven, Elst, Renkum en Velp + Service en Onderhoud + Financiële Administratie)

•

Financiën en Bedrijfsvoering

•

Portfolio en Klantbeleid

•

Interne Organisatie.

Het Directieteam wordt gevormd door de Directeur Bestuurder, de vijf directeuren van bovengenoemde directies en de Directeur Vivare Projecten B.V. In hoofdstuk 5 van het jaarverslag wordt de organisatiestructuur nader toegelicht. Stichting Vivare is 100% aandeelhouder en bestuurder van Vivare Holding B.V. Stichting Vivare is tevens enig bestuurder en middellijk aandeelhouder van Vivare Projecten B.V. en Vivare Dienstverlening B.V. Voor een volledig overzicht van verbindingen en deelnemingen wordt verwezen naar de bijlagen (hoofdstuk 14) van het jaarverslag. De wijze van waardering van verbindingen en deelnemingen wordt uiteengezet in paragraaf 11.4.2. 1.2

Governancecode en -principes

Vivare onderschrijft de AedesCode en de daaraan gekoppelde Governancecode woningcorporaties. Op enkele punten wordt de code niet gevolgd. Conform het ‘pas toe of leg uit’-principe heeft hierover door de RvC besluitvorming plaatsgevonden en wordt dit gemotiveerd in de verslaglegging. Jaarverslag 2009 - Vivare 7

Naast de Governancecode zijn de door ons gehanteerde Corporate Governance principes in de volgende afzonderlijke documenten neergelegd: •

Reglement voor de Raad van Commissarissen - Bijlage 1: Profielschets Raad van Commissarissen - Bijlage 2: Selectieprocedure voordracht commissaris vanuit huurdersplatform H5O - Bijlage 3: Vivare Reglement Remuneratiecommissie - Bijlage 4: Financiële commissie binnen RvC - Bijlage 5: Klokkenluidersregeling

•

Rooster van aftreden

•

Integriteitcode Vivare.

Deze documenten zijn gepubliceerd op de website van Vivare (www.vivare.nl). Hetzelfde geldt voor het jaarverslag, de Aedes- en Governancecode en voor het rapport van de visitatie die in 2008 heeft plaatsgevonden. Integriteitcode

Vivare heeft een integriteitcode vastgesteld en gepubliceerd op haar website. Deze gedragscode geldt voor iedereen die in naam van Vivare in actie komt; medewerkers, bestuur, RvC en voor externe relaties zoals bedrijven of instanties die werken voor of namens Vivare. We hebben vastgelegd wat kan en niet kan, wat mag en niet mag. De gedragscode bestaat uit ‘harde regels’ en uit ‘wenselijk gedrag’. In dat laatste geval is het vaak een kwestie van interpretatie. In alle gevallen is onze vuistregel: bij twijfel niet doen. Klokkenluidersregeling

De klokkenluidersregeling behelst een procedure inzake het omgaan met een vermoeden van een misstand. Vivare acht het van belang dat werknemers op adequate en veilige wijze melding kunnen doen van vermoedens van misstanden bij Vivare. De regeling is gebaseerd op de standaardregeling zoals gepubliceerd door de Stichting van de Arbeid in 2003 en is van toepassing op alle medewerkers van Vivare, inclusief de leden van de RvC en RvB. Het heeft als doel hen, zonder gevaar voor hun rechtspositie, de mogelijkheid te bieden (een vermoeden van) een misstand te melden. In 2010 wordt deze regeling ter instemming aan de Ondernemingsraad aangeboden. 1.3


De vergaderingen van de RvC staan onder leiding van de voorzitter van de RvC. De RvC fungeert als een college met gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat betekent dat alle leden gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de besluiten die de meerderheid van de RvC neemt. 1.3.1 Toezichtstaak Toezicht op de maatschappelijke taak

Het toezicht op de maatschappelijke taak wordt vormgegeven door het functioneren van Vivare te toetsen aan de doelstellingen, de strategie en de begroting van Vivare. De RvC controleert of de realisatie van strategie en plannen de gewenste voortgang hebben en passen binnen de begroting, onder meer aan de hand van kwartaalrapportages en het jaarverslag. De RvC toetst ook of in de strategie en de begroting de volkshuisvestelijke

8

opgaven van Vivare voldoende duidelijk zijn opgenomen en of alle wettelijke kaders (BBSH) er voldoende weerslag in vinden. Deze volkshuisvestelijke opgaven moeten zijn vertaald in adequate doelstellingen en zijn geborgd in de huishouding van de organisatie. Toezicht op de financiële positie

Het toezicht op de financiële positie van Vivare heeft vooral betrekking op financiële continuïteit en (financiële) risicobeheersing. De RvC geeft goedkeuring aan de jaarrekening en de begroting. Over de financiële continuïteit wordt de RvC ook geïnformeerd door middel van kwartaalrapportages. Tevens keurt de RvC de meerjarenbegroting goed. Voorts laat de RvC zich door het bestuur informeren over de investeringen en de (bouw)projecten en bespreekt en beoordeelt de RvC deze informatie. Onder andere geven de financieringsbehoefte, de treasury en de verkopen in dit kader relevante informatie. Ook toetst de RvC de financiële positie aan het continuïteitsoordeel en het solvabiliteitsoordeel van het Centraal Fonds Volkshuisvesting. Belangrijke documenten hierbij zijn de financiële meerjarenbegroting, de jaarbegroting, het treasuryjaarplan en het jaarverslag. Toezicht op het bestuur

Het toezicht op het bestuur in zijn rol als werkgever geeft de RvC vorm door prestatieafspraken te maken met het bestuur. Daarnaast wordt het bestuur regelmatig beoordeeld op zijn functioneren. Bovenstaand toezichtkader wordt door de RvC gebruikt bij de beoordeling van de voorstellen en besluiten van het bestuur en bij de voortgangsbewaking door de RvC. 1.3.2 Financiële Commissie Tot afgelopen jaar heeft de RvC ervoor gekozen geen Auditcommissie in te stellen. Reden hiervoor was dat de RvC de collectieve verantwoordelijkheid voor het toezicht op de financiële positie van Vivare lastig te combineren vond met het instellen van een Auditcommissie. Echter, de financiële omgeving van Vivare is de afgelopen periode in hoog tempo veranderd. De RvC achtte daarom een aanpassing van haar manier van werken noodzakelijk en wenste intensiever betrokken te zijn bij het snel veranderende financiële speelveld. In dit kader heeft de RvC er alsnog voor gekozen een Financiële Commissie in te stellen. De Financiële Commissie fungeert als voorbereidingscommissie op de bespreking in de voltallige RvC over het toezicht op het financiële beleid, die integraal verantwoordelijk blijft voor het toezicht op de financiën. De Financiële Commissie wordt gevormd uit het midden van de RvC. Dhr. J. Bos, mw. P. Swenker en dhr. J. Dalmeijer zijn benoemd tot commissieleden. Dhr. Bos is voorzitter. De Financiële Commissie overlegt standaard met de Directeur Bestuurder en de Directeur Financiën en Bedrijfsvoering. Onderwerpen die standaard in de Financiële Commissie behandeld worden zijn: •

het financiële deel van het jaarverslag en de begroting

•

managementletter en rapport van bevindingen bij het jaarverslag van de accountant

•

belangrijke aanpassingen in het financiële beleid van Vivare.


1.3.3 Remuneratiecommissie In 2009 heeft de RvC een remuneratiecommissie ingesteld en het bijbehorend reglement vastgesteld. Dhr. J. Bos en dhr. W. Dijkema zijn door de RvC benoemd tot commissieleden. De remuneratiecommissie is een vaste commissie van de RvC. De remuneratiecommissie heeft in ieder geval de volgende taken: •

het doen van een voorstel betreffende het te voeren bezoldigingsbeleid voor de RvC

•

het doen van een voorstel inzake de bezoldiging van (de leden van) de RvB ter vaststelling door de RvC

•

het voeren van het jaarlijkse beoordelingsgesprek met de Directeur Bestuurder

•

het voeren van het jaargesprek met het oog op het vaststellen van de door de

•

het opmaken van een voorstel tot het remuneratierapport, bevattende een verslag

bestuurder te behalen doelstellingen van de wijze waarop het beoordelings- en bezoldigingsbeleid in het afgelopen jaar in de praktijk is gebracht. 1.3.4 Profielschets RvC De RvC dient als college in staat te zijn om met het bestuur mee te kunnen denken op strategisch niveau, waarbij afzonderlijke leden van de RvC op specifieke deelterreinen adviseur en sparringpartner zijn. Dit vereist dat de RvC in zijn geheel beschikt over kennis van en affiniteit met de volkshuisvesting en voorts beschikt over goed analytisch inzicht, zich positief-kritisch ten opzichte van het bestuur opstelt, dit doet op een stimulerende wijze en daarbij op een prettige en heldere wijze communiceert. De RvC is zich daarbij bewust van zijn positie om als college op afstand toezicht te houden. De RvC als geheel heeft de volgende achtergrond: •

bestuurlijke ervaring

•

breed netwerk

•

maatschappelijke betrokkenheid

•

zicht op maatschappelijke ontwikkelingen.

De RvC als geheel dient over kennis te beschikken van: •

maatschappelijke ontwikkelingen

•

financiën/economie

•

commercie/marketing

•

HRM/bedrijfskunde/organisatiekunde

•

juridische aangelegenheden

•

bouwwereld, projectontwikkeling, commercieel vastgoed.

Een en ander is uitgewerkt in een profiel voor de leden van de RvC en een afzonderlijk profiel van de voorzitter van de RvC. Voor alle leden van de Raad van Commissarissen gelden de volgende onverenigbaarheden: een commissaris kan niet zijn degene: •

die werknemer is van een woningcorporatie

•

die familie is van het bestuur of een werknemer van Vivare

•

die belast is met, of mede uitvoering geeft aan, het overheidstoezicht op de corporatie

10

•

die lid is van het college van Burgemeester en Wethouders of de Raad van een gemeente in het gebied waarin de corporatie werkzaam is

•

wiens persoonlijke belangen naar het oordeel van de RvC strijdig zijn met de belangen van de corporatie.

1.3.5 Tegenstrijdig belang In 2009 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen met betrekking tot de leden van de RvC, zoals bedoeld in principe III.6 van de Governancecode woningcorporaties. 1.4

Bestuur

Taken en verantwoordelijkheden

Het bestuur van Vivare is belast met het besturen van de stichting. Dat betekent dat het bestuur verantwoordelijk is voor onder meer de realisatie van de doelstellingen van Stichting Vivare, de strategie, de financiering, het beleid, de resultatenontwikkeling en het beleid ten aanzien van deelnemingen en samenwerking. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een goed en constructief overleg met de Ondernemingsraad en voert een actief stakeholdersmanagement met de gemeenten, maatschappelijke organisaties en huurdersverenigingen in het werkgebied. De reikwijdte van de taken is vastgelegd in de statuten. Het bestuur legt verantwoording af aan de RvC. Het bestuur richt zich bij de vervulling van de taken naar het belang van de corporatie in het licht van de volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelstellingen. Het bestuur is verantwoordelijk voor de naleving van alle relevante weten regelgeving en voor het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie. Bestuursstatuut

De RvC heeft er tot op heden voor gekozen geen afzonderlijk bestuursstatuut of –reglement op te stellen. Reden hiervoor is het uitgebreide statuut van Stichting Vivare. Hierin wordt een heel hoofdstuk gewijd aan het bestuur van de stichting. In het reglement voor de RvC is over de verhouding tussen de RvC en het bestuur eveneens een regeling getroffen. Op grond hiervan moet worden vastgesteld dat een afzonderlijk bestuursstatuut hier niets meer aan toevoegt. Bij een éénhoofdig bestuur is een bestuursreglement niet zinvol. Samenstelling bestuur

In 2008 heeft de RvC besluiten genomen over de opvolging van de voorzitter van de RvB, dhr. R.A.A. Jansen, die per 1 november 2009 gebruik heeft gemaakt van de Vroeg Pensioenregeling. Vanaf die datum is dhr. W.J.M. Angenent enig bestuurder en benoemd tot Directeur Bestuurder van de Stichting Vivare. Tegenstrijdig belang

In 2009 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen met betrekking tot de leden van de RvB, zoals bedoeld in principe II.3 van de Governancecode woningcorporaties. 1.5

Externe controle en fiscaal advies

In 2008 hebben bestuur en RvC het besluit genomen om van accountantskantoor te veranderen. Hiermee is rechtgedaan aan de aanbeveling uit de Aedescode om periodiek van accountantskantoor te wisselen. Met ingang van het boekjaar 2008 is Deloitte als nieuwe accountant actief voor Vivare.


De RvC heeft Deloitte de opdracht gegeven de jaarrekening van Vivare te controleren. Om de jaarrekening te controleren voert Deloitte twee controles uit: een interim-controle en een jaarrekeningcontrole. Vivare heeft scheiding aangebracht tussen de werkzaamheden van belastingadviseur en accountant. Ernst & Young functioneert met ingang van het boekjaar 2008 als belastingadviseur. 1.6

Visitatie

In 2008 heeft bij Vivare een externe visitatie plaatsgevonden. Het onderzoek is uitgevoerd door Ecorys. De uitkomst van deze visitatie was bijzonder positief. Uit de bevindingen bleek dat Vivare een goed presterende corporatie is. De bevindingen en aanbevelingen zullen waarnodig in het beleid van Vivare een plaats krijgen en de RvC volgt de voortgang en realisatie daarvan.

12

2. Verslag van de Raad van Commissarissen (RvC) 2.1

Leden van de RvC

In de statuten is bepaald dat de RvC van Vivare bestaat uit tenminste vijf en ten hoogste zeven leden. De RvC telde in 2009 zeven leden. De RvC is van mening dat de omvang en samenstelling in overeenstemming is met de omvang en activiteiten van Vivare. De onafhankelijkheid van de leden van de RvC is in overeenstemming met bepaling III 2.2 van de Governancecode Woningcorporaties. De RvC is per 31 december 2009 als volgt samengesteld:

Naam

Drs. W. Dijkema

Functie

Leeftijd

Benoemd sinds

Aftredend per

Voorzitter

68

1 januari 2001

1 januari 2012 en niet herbenoembaar

Drs. J. Bos

Vice-voorzitter

65

1 januari 2001


Mr. J.A.G. Jansen

Lid

52

1 januari 2001


Mw. Mr. P. Swenker

Lid

62

13 mei 2004

1 januari 2012 en herbenoembaar

Drs. O. van Vugt

Lid

58

1 januari 2001

1 oktober 2012 en niet herbenoembaar

Ir. J. Dalmeijer

Lid

60

1 juni 2005

1 januari 2013 en herbenoembaar

Mw. M.J. Louppen-Laurant

Lid

59

7 september 2005

1 januari 2010 en inmiddels herbenoemd voor een nieuwe zittingstermijn van 4 jaar

Dhr. Drs. W. Dijkema is voormalig directievoorzitter van GITP International te Nijmegen. Expertiseveld: Strategie en bestuur van ondernemingen, HRM-beleid en organisatiekunde Relevante nevenfuncties: •

President-commissaris Bloemers-Nassau Groep, internationale verzekeraar in Rotterdam

•

Lid Stichting Beheer van Zorg Consult Nederland, organisatieadviesbureau in Bilthoven

•

Voorzitter Dagelijks Bestuur van de Stichting Ubbo Emmiusfonds van de Rijksuniversiteit Groningen.


Dhr. Drs. J. Bos is voormalig financieel directeur in het bedrijfsleven. Expertiseveld: strategie van ondernemingen, financiën en economie. Dhr. Mr. J.A.G. Jansen is notarieel jurist bij een notariskantoor en senior jurist bij het Netwerk Notarissen. Expertiseveld: Rechtswetenschappen Relevante nevenfuncties: •

Juridisch/fiscaal auteur, diverse boeken, studiemateriaal en tijdschriften

•

Docent/examinator, Beroepsopleiding voor het Notariaat, Centrum voor Postdoctoraal Onderwijs in Nijmegen

•

Lid van de Commissie van Toezicht stichting deposito’s Firma Mijnhart in Oosterbeek

•

Secretaris van de Vereniging voor Agrarisch Recht Specialisten in het Notariaat.

Mw. Mr. P. Swenker is onafhankelijk voorzitter van de Vereniging Kenniscentra Bedrijfsleven Colo en onder andere voormalig directeur van Zorgverzekeraars Nederland. Expertiseveld: Maatschappelijke ontwikkeling en zorg Relevante nevenfuncties: •

Lid Eerste Kamer voor de VVD

•

Voorzitter van Revalidatie Nederland, de overkoepelende branchevereniging voor de revalidatie in Nederland

Mevrouw Swenker heeft zitting in de RvC op voordracht van het huurdersplatform H5O. Dhr. Drs. O. van Vugt is hoofd opleidingen en ontwikkelingen bij Presikhaaf Bedrijven te Arnhem. Expertiseveld: HRM-beleid en Bedrijfskunde Relevante nevenfuncties: •

Freelance docent aan de opleiding Postbachelor Bedrijfskunde aan de Hogeschool Arnhem - Nijmegen.

Dhr. Ir. J. Dalmeijer is senior projectmanager bij ARCADIS Nederland B.V. en hoofd van de adviesgroep Tunnels van de Divisie Mobiliteit. Expertiseveld: Projectmanagement, bouwen en vastgoed Relevante nevenfuncties: •

Mededirecteur van Houdstermaatschappij Rossort B.V., teneinde een woonzorgcomplex voor gelijkgestemden te ontwikkelen, te realiseren en de exploitatie ervan te borgen

•

Voorzitter van door de medewerkers van ARCADIS Nederland gekozen bestuur van Stichting Lovinklaan. Deze stichting is grootaandeelhouder van ARCADIS NV en stelt zich tot doel het continueren van de onderneming ARCADIS en de ontwikkeling van haar medewerkers

•

Bestuurslid van Stichting Accelerando, die zich tot doel stelt het stimuleren van talentvolle jonge musici, actief in de klassieke muziek.

Mw. M.J. Louppen-Laurant, voormalig gedeputeerde van de Provincie Gelderland, is associé bij Capgemini Nederland en gastdocent staatsinrichting aan de Saxion Hogeschool Deventer. Expertiseveld: Maatschappelijke ontwikkeling, (jeugd)zorg en governance Relevante nevenfuncties: •

14

Bestuurslid Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW)

•

Lid Raad van Toezicht bij de Siza-Dorpgroep (gehandicaptenzorg) q.q. Bestuurslid stichting Het Dorp

•

Voorzitter Raad van Toezicht Iris Zorg (maatschappelijke opvang en verslavingszorg)

•

Voorzitter Raad van Toezicht Bureau Jeugdzorg Overijssel

•

Voorzitter bestuur Sensoor / Telefonische Hulpdiensten Gelderland

•

Voorzitter Raad van Toezicht Cultura Ede

•

Voorzitter stichting Vrienden Het Gelderse Orkest q.q. bestuurslid Mecenaat HGO en stichting Renovatie Musis Sacrum.

Mevrouw Louppen heeft zitting in de Raad op voordracht van het huurdersplatform H5O. Herbenoemingen

Op 1 januari 2009 liep volgens reglement de zittingstermijn van twee leden af, te weten de heer Dalmeijer en mevrouw Louppen. In 2008 is vanwege afwijkende wijze van zelfevaluatie door de RvC besloten een zorgvuldige behandeling van de herbenoemingen uit te stellen tot in 2009. Begin 2009 is de heer Dalmeijer herbenoemd (per 1 januari 2009). Hij zal zich verder ontwikkelen op het gebied van projectmanagement en financiën. In verband met de datum waarop mevrouw Louppen is gestart als commissaris, is zij herbenoemd per 1 januari 2010, met instemming van huurdersplatform H5O. Zij zal zich in de nieuwe periode focussen op de sociale aspecten in wijken en buurten. 2.2

Honorering

In 2008 heeft de RvC voor een periode van 3 jaar de honorering voor de RvC-leden vastgesteld. Op jaarbasis bedroeg de honorering in 2009 voor de: •

voorzitter € 15.000

•

vice-voorzitter € 11.000

•

leden € 10.000.

2.3

Bijeenkomsten RvC

2.3.1 Overleg De RvC heeft in 2009 6 keer regulier vergaderd en overleg gevoerd met het bestuur. Daarnaast is er een speciaal overleg met het bestuur geweest over de herijking van de strategie en heeft de RvC in een afzonderlijke bijeenkomst een zelfevaluatie gehouden. De directeuren van Vivare hebben afwisselend presentaties gegeven over verschillende onderwerpen, zoals medewerkerstevredenheidsonderzoek (directeur Interne Organisatie) en stakeholdermanagement (directeuren Stad en Regio). Ook de directeur van Vivare Projecten B.V. heeft aan de RvC een presentatie gegeven over projectontwikkeling en projectmanagement. Verschillende RvC-leden hebben zogenaamd ‘Luister- en Vertelbijeenkomsten’ bijgewoond, waar Vivare verantwoording aflegde over gevoerd beleid en werd gediscussieerd over nieuwe opgaven en prioriteiten. Daarnaast volgden commissarissen seminars en workshops. In september heeft de RvC deelgenomen aan een werkbezoek met het bestuur en de directie van Vivare. Dit werkbezoek stond in het teken van het thema ‘Aanpakcentrale’, in casu de sociale activiteiten van Vivare. Daarnaast was de voltallige RvC aanwezig bij het (externe) afscheidsymposium van de voorzitter van de RvB, dhr. Jansen.


2.3.2 Zelfevaluatie In december 2009 werd in een speciale bijeenkomst door de RvC stilgestaan bij het eigen functioneren. In deze bijeenkomst is tevens het rooster van aftreden doorgenomen en bijgesteld. Uitgangspunt bij het rooster is dat bij voorkeur niet meer dan één commissaris per jaar aftreedt. De voorzitter van de RvC heeft bij de zelfevaluatie kenbaar gemaakt zijn zittingstermijn niet vol te maken en af te zullen treden per 1 januari 2012. Op voorstel van de voorzitter is de evaluatie dit jaar beperkt tot een selectief aantal vragen afkomstig van het evaluatiemodel van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). Evaluatie van het functioneren van commissies wordt uitgesteld tot volgend jaar, omdat de commissies nog te kort in werking zijn. Uit de zelfevaluatie komt onder meer naar voren dat: •

de expertise, kennis en ervaring binnen de RvC meer benut kunnen worden

•

de RvC behoefte heeft aan meer inzicht in de verbinding tussen het bestuur en de stakeholders; de RvC kan en wil zelf een actievere rol spelen, door bijvoorbeeld meer aanwezig te zijn bij externe bijeenkomsten.

2.3.3. Financiële Commissie In 2009 zijn er twee bijeenkomsten van de Financiële Commissie geweest. De eerste stond in het teken van het financiële jaarverslag. Er werd hierover door de Commissie overleg gevoerd met de accountant. De tweede bijeenkomst stond in het teken van voorbereiding op het overleg met de RvC over de begroting 2010, het Treasurystatuut, waarderingsgrondslag (van minimumwaarde naar bedrijfswaarde) en de managementletter. 2.3.4 Remuneratiecommissie Op basis van bereikte resultaten op de gemaakte resultaatafspraken met het bestuur, heeft de RvC besloten om 5% bonus toe te kennen. Daarnaast is met dhr. Angenent overeenstemming bereikt over de nieuwe salarislijn. Het rapport van de commissie Izeboud wordt gevolgd, waarbij de Balkenende-norm als plafond wordt aangehouden. Het bonussysteem blijft gehandhaafd. 2.4

Bevindingen en besluiten vanuit toezichtfunctie

2.4.1 Toezicht op de maatschappelijke functie Aandachtswijken

De RvC heeft zich frequent laten informeren over het proces en de voortgang van de beleidsvoorbereiding en –uitvoering en de resultaten in de verschillende aandachtswijken van Vivare. Strategie In 2009 heeft Vivare haar ondernemingsstrategie herijkt. Kern van de strategie is dat Vivare doorgaat op de ingeslagen weg, kwaliteit blijft leveren op de kernactiviteiten en de focus legt op een paar thema’s. In een speciaal overleg met het bestuur is de herijkte strategie besproken met de RvC en later ter goedkeuring voorgelegd. De RvC heeft de

16

Strategie 2009 – 2013 goedgekeurd. De voortgang van de gestelde prioriteiten wordt door middel van kwartaalrapportages door het bestuur aan de RvC gerapporteerd. De RvC concludeert dat alle prestatievelden van het Bbsh aan bod komen bij Vivare. In dit jaarverslag komen deze velden inhoudelijk aan de orde. H5O

Huurdersplatform H5O, een samenwerkingsverband van de vijf huurdersverenigingen die Vivare kent, is medio 2009 uiteengevallen (zie ook paragraaf 9.2 Bewonersparticipatie). Het lokale overleg met de verschillende huurdersverenigingen is goed en constructief gecontinueerd. De RvC heeft zich door het bestuur regelmatig laten bijpraten over stand van zaken omtrent het overleg met de huurdersorganisaties. Ook heeft een aantal RvC-leden zelf rechtstreeks contact onderhouden met de huurdersorganisaties om de ontwikkelingen op de voet te volgen en hen waar gewenst te adviseren. De RvC heeft geconstateerd dat het huurdersplatform (voor zover in functie) in staat is gesteld advies uit te brengen aan het bestuur van Vivare over alle aangelegenheden van beleid en beheer conform de Samenwerkingsovereenkomst. Klachtencommissie

De RvC wordt over de klachten die zijn binnengekomen bij de klachtencommissie en de voortgang daarin geïnformeerd middels de kwartaalrapportages. 2.4.2 Toezicht op de financiële positie van Vivare Het toezicht door de RvC heeft zich in 2009 vooral toegespitst op de financiële ontwikkelingen. De financiële en als gevolg daarvan economische crisis zorgde ervoor dat de financiering van investeringen en de verkoop van woningen onder druk kwamen te staan. De RvC toetst het financiële beleid van het bestuur en laat zich frequent informeren over de ontwikkelingen van crisis. In 2009 heeft de RvC een Financiële Commissie benoemd (zie paragraaf 1.3.2). De RvC heeft de begroting 2010 en het Treasuryjaarplan 2010 goedgekeurd. Over de meerjarenbegroting zal de RvC begin 2010 nader overleg voeren met het bestuur. Van minimum waarde naar bedrijfswaarde

De RvC ondersteunt het voorstel van het bestuur om een Plan van Aanpak uit te werken voor de implementatie van de waarderingsgrondslag bedrijfswaarde met ingang van het boekjaar 2010. In januari 2010 wordt de aanpassing van de Richtlijn Jaarverslag verwacht. De definitieve beslissing voor overstap naar waarderingsgrondslag bedrijfswaarde volgt daarna. 2.4.3 Overige onderwerpen en besluiten Naast bovengenoemde terreinen heeft de RvC zich in 2009 ook laten informeren over of beziggehouden met de volgende onderwerpen: •

doorontwikkeling kernsysteem SAP (zoals bv. de implementatie van de personeelsen salarismodule HCM)

•

voortgang verkoop bestaand bezit en nieuwbouw, onder andere door het aanbieden van KoopGarant

•

voortgang Energieproject


•

lopende bouwprojecten, zoals Saksen Weimarkazerne

•

samenwerking met Pleyade

•

kennismaking met nieuwe Ondernemingsraad (OR); de RvC heeft eenmaal met de OR overleg gevoerd, waarin met name is gesproken over hoe de RvC toeziet op het goed functioneren van de nieuwe organisatiestructuur van Vivare.

De RvC heeft in 2009 de volgende besluiten genomen: •

vaststellen gewijzigd Reglement RvC (inclusief bijlagen)

•

benoeming Remuneratiecommissie

•

benoeming Financiële Commissie

•

goedkeuring jaarverslag en jaarrekening 2008

•

goedkeuring begroting 2010

•

goedkeuring Treasuryjaarplan 2010

•

goedkeuring bijgesteld Treasurystatuut

•

af te zien van aanwijzing van een vertegenwoordiger van de vennootschappen in het kader van een tegenstrijdig belang als bedoeld in artikel 2:256 Burgerlijk Wetboek, bij notariële akte van aanvulling levering / bekrachtiging.

2.5

Overige rollen

De RvC is werkgever jegens de RvB. In dat kader is het functioneren van de RvB door de RvC besproken. In 2009 zijn prestatieafspraken met het bestuur gemaakt. De door de RvC benoemde accountant, Deloitte, heeft de RvC bij de toelichting op het jaarverslag 2008, op de hoogte gebracht van zijn bevindingen. Die bevindingen zijn met de accountant en het bestuur besproken. De RvC heeft eveneens kennisgenomen van de managementletter 2009, die is opgesteld door de accountant. De leden van de RvC zijn aangesloten bij de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties (VTW). De VTW heeft tot doel haar leden te ondersteunen om daarmee een bijdrage te leveren aan de professionalisering van toezichthouders.

18

3. Risicomanagement 3.1

Inleiding

Gezien de dynamiek in de omgeving waarin Vivare actief is, is het essentieel om bestaande en mogelijk toekomstige risico’s te beheersen. Binnen Vivare zijn systemen voor risicobeheersing en interne controle van kracht. Doel van deze systemen is het identificeren en beheersen van significante risico’s waaraan de organisatie wordt blootgesteld en het waarborgen van effectief gebruik van de vastgestelde procedures. Hierdoor vindt betrouwbare financiële verslaglegging plaats en wordt voldaan aan de toepasselijke weten regelgeving. 3.2

Omgeving

Vivare acteert in een complexe omgeving, waarin veranderingen met een grote impact elkaar snel opvolgen. Deze ontwikkelingen brengen de nodige risico’s met zich mee waarop Vivare tijdig moet reageren, zoals: •

De druk op financiële middelen neemt toe (zie paragraaf 3.3).

•

Het fiscale landschap verandert in een rap tempo. Het verkrijgen van fiscale expertise hieromtrent om de juiste beslissingen te nemen is essentieel.

•

De financiële crisis laat zich sterk voelen bij gemeenten. Omvangrijke bezuinigingen dienen zich aan. Overleg en onderhandelingen met gemeenten verlopen moeizamer, waardoor de kans op stagnatie en daarmee stijgende rentelasten in projecten toeneemt.

•

In de bouwsector doet de recessie zich gelden. De opdrachtportefeuilles van aannemers zijn niet meer zo rijkelijk gevuld als twee jaar geleden en meerdere aannemers sluiten de deuren. Hoewel aanbestedingen in de huidige markt kansen bieden, loopt Vivare financiële risico’s als aannemers niet meer aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Daar waar aannemers in moeilijke omstandigheden verkeren, verharden standpunten en leiden discussies eerder tot juridische procedures. Ook kunnen aannemers in de verleiding komen niet-WKA-bestendige activiteiten te ondernemen (WKA = Wet Ketenaansprakelijkheid), zoals het inzetten van personeel waarvoor geen afdrachten plaatsvinden. Vivare dient de WKA na te leven en de nodige risicobeperkende maatregelen te treffen.

•

Het verhuren van woningen zal niet of mogelijk positief worden beïnvloed; door de recessie wordt huren populairder. Huurders die echter werkloos worden door de crisis, kunnen in de problemen komen bij de betaling van de huur. Dit vraagt een actieve incassoactiviteit van Vivare om problemen te voorkomen.

•

De mogelijke stagnatie verkoop bestaand bezit. Momenteel lijken de verkopen bestaand bezit niet echt te lijden onder de crisis. Dit is verklaarbaar door het goede verkoopapparaat dat Vivare heeft opgebouwd en vanuit de gedachte dat veel van onze kopers van bestaand bezit voorheen huurders van ons waren en dus geen woning hoeven te verkopen. Waakzaamheid blijft geboden, want de inkomsten uit verkoop bestaand bezit zijn deels de middelen waarmee Vivare haar investeringsopdracht financiert.

•

De verkoop nieuwbouw stagneert als gevolg van de financiële crisis. Mede door de crisis zijn de normen waarmee banken bepalen of iemand een hypotheek krijgt verder aangescherpt. Om de verkoop te bevorderen zet Vivare specifieke maatregelen in, zoals KoopGarant.


•

Investeringen en uitgaven ten behoeve van Arnhemse krachtwijken. Dit heeft zijn weerslag op het beschikbare vermogen. Dit wordt deels gecompenseerd doordat Vivare subsidie ontvangt.

Het ontwerp van het risicomanagementsysteem is gericht op de belangrijkste risico’s. Maar naarmate de risico’s veranderen, zullen ook de systemen moeten worden aangepast. De aanbevelingen voortkomend uit het risicomanagement zijn erop gericht te voorzien in een voldoende mate van zekerheid. Hierdoor kunnen deze systemen nooit absolute zekerheid bieden ten aanzien van de betrouwbaarheid van de financiële verslaglegging, noch kunnen zij materiële fouten, verliezen, fraude en overtreding van relevante weten regelgeving geheel voorkomen. 3.3

Risicoprofiel

De omgeving waarin Vivare acteert, verandert in een sneller tempo dan jaren geleden. De financiële crisis in combinatie met het op diverse wijzen ‘korten’ van de corporaties door overheidsbeleid (inflatievolgend huurprijsbeleid, Vennootschapsbelasting, afschaffing mededeling 26) en de gewenste financiële inzet op leefbaarheid in de door de rijksoverheid aangewezen aandachtswijken, hebben één kenmerk gemeen: de financiële druk neemt toe. Vivare is en blijft een ambitieuze corporatie die haar strategische doelen wenst te bereiken. We hebben de afgelopen jaren onze risicohouding aangepast. Onze houding is nog immer risicomijdend, maar het risicodenken is breder aanwezig binnen de organisatie waardoor mogelijk optredende risico’s eerder worden gesignaleerd. Het risicomanagement is hiermee naar voren geschoven in het besluitvormingsproces. Maar zo beweeglijk als ontwikkelingen en risico’s zijn, het risicomanagementsysteem zal zich moeten blijven ontwikkelen en verdient daardoor continue aandacht. 3.4

Risicomanagementsysteem 2009

Het risicomanagementsysteem van Vivare bestaat uit drie delen: 1. interne controle 2. risicomanagement bedrijfsrisico’s 3. risicomanagement vastgoedprojecten. Naast deze vaste onderdelen van het risicomanagementsysteem zijn gedurende 2009 andere verbeteringen in de bedrijfsvoering doorgevoerd die ook hun bijdrage leveren aan het beheersen van risico’s. Deze verbeteringen worden hieronder eerst toegelicht. 3.4.1 Verbeteringen in de bedrijfsvoering Met ingang van 1 januari 2009 is een nieuwe organisatiestructuur van kracht. Deze nieuwe structuur heeft onder andere als uitgangspunt: Vivare is een professionele, klantgerichte organisatie met een marktgerichte structuur en een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Hiermee worden onze stakeholders beter bediend en is Vivare beter in staat haar bedrijfsvoering te sturen. Enkele concrete gevolgen van deze nieuwe structuur zijn: •

De rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer aangaande projectontwikkeling is gescheiden op basis van de directiestructuur. De directeur Portfolio en

20

Klantbeleid is gedelegeerd opdrachtgever voor projectontwikkeling en portfoliobeheerder. De directeur Projecten B.V. is opdrachtnemer. De eerstgenoemde directeur toetst of de vastgoedprojecten positief bijdragen aan het na te streven bezit (in kwantiteit, kwaliteit, diversiteit en gewenste mix) van Vivare. Hiermee is de rolverdeling van opdrachtgever en opdrachtnemer beter gepositioneerd en wordt het portfolio beter bewaakt. Daarnaast is ook de rolverdeling tussen opdrachtgever en directies Stad en Regio en de directie Financiën en Bedrijfsvoering duidelijk vastgelegd, waardoor geborgd is dat alle belangen bij projecten evenwichtig worden afgewogen en besluitvorming zorgvuldig wordt voorbereid. Op operationeel niveau is de projectcontrolling gescheiden in een rol ten behoeve van de opdrachtgever en projectcontrolling binnen de opdrachtnemer. •

Verantwoordelijkheden en bevoegdheden worden laag in de organisatie neergelegd op het niveau waar de resultaten direct te beïnvloeden zijn. Diverse operationele budgetten zijn gedecentraliseerd naar het niveau waar ‘het geld uitgegeven wordt’ en waar de verantwoording dient plaats te vinden.

Naast deze ontwikkelingen als gevolg van de nieuwe organisatiestructuur, dragen onderstaande initiatieven bij aan een betere beheersing van de risico’s: •

Het fiscale landschap is de afgelopen jaren sterk veranderd voor de woningcorporaties. Om in onze activiteiten het juiste fiscale regime te kiezen, ontwikkelen we samen met onze externe belastingadviseur het (lange termijn) fiscale beleid. Tevens heeft Vivare er expliciet voor gekozen om de werkzaamheden van belastingadviseur en accountant niet meer onder te brengen bij één kantoor (scheiding aan te brengen tussen advieswerkzaamheden en controlewerkzaamheden).

•

Het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) geeft jaarlijks een continuïteitsoordeel en een solvabiliteitsoordeel. Vivare wenst meer inzicht in de totstandkoming van deze oordelen waardoor zij in staat is de gestelde normering op waarde te kunnen schatten teneinde haar eigen interne norm hier eventueel op aan te passen. Gedurende 2010 treedt Vivare in contact met het CFV voor de vereiste toelichting.

•

De gevolgen van de kredietcrisis leiden er tevens toe dat huurders moeilijker aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Hierdoor staat huurincasso onder druk. Gedurende 2009 heeft Vivare een offertetraject uitgevoerd met deurwaarders om deze dienstverlening te verbeteren en de doorlooptijd te verkorten.

3.4.2 Interne controle Doelstelling

De doelstelling van de interne controle is het realiseren van betrouwbare informatie en het toetsen of processen en procedures zoals binnen Vivare overeengekomen en vastgesteld ook nageleefd worden. Kader, werkwijze en rapportage

Jaarlijks wordt een controleplan opgesteld. Dit plan vormt het kader voor de uitvoering van de interne controles in het boekjaar. De controle-items worden met de accountant besproken. Ook aan de RvC wordt gevraagd welke specifieke controlewensen zij heeft. Als uitgangspunt voor de benadering van de controles gelden de meest risicovolle processen. Processen als basis voor interne controle is in onze visie het juiste uitgangspunt.


De uit een controle blijkende vereiste corrigerende acties, verbeteracties en aanbevelingen worden opgenomen in een controleverslag. De controleverslagen zijn een belangrijke bron van input voor de accountant bij de interim controle. De managementletter en het jaarverslag worden in de vergadering van de Raad van Commissarissen besproken. Verbeteringen

Onze accountant heeft vanuit de jaarrekeningcontrole 2008 en zijn interim controle 2009 diverse aanbevelingen aangedragen, zoals: • •

Het periodiek uitvoeren van een frauderisicoanalyse; Vivare pakt dit in 2010 op. Risicoanalyse vormt aandachtspunt voor verdere ontwikkeling. Prioriteit ligt bij het actualiseren van de processen waarbij vervolgens de risico’s in kaart worden gebracht. Verdere inrichting vindt plaats in 2010.

•

Het aanpassen van de procuratieregeling op basis van de nieuwe organisatiestructuur; is in 2009 uitgewerkt.

•

Het opzetten van een organisatiebreed aanbestedingsbeleid.

In 2009 heeft de nieuwe afdeling Kwaliteit en Interne Controle (KIC) vorm gekregen. Samen met de afdeling Control draagt KIC de verantwoordelijkheid voor de interne controle en zal zij zich richten op het verbeteren van de bedrijfsprocessen. 3.4.3 Risicomanagement bedrijfsrisico’s Doelstelling

De doelstelling van risicomanagement bedrijfsrisico’s is deze risico’s te beheersen, verminderen of verzekeren middels het gestructureerd monitoren van de maatregelen per risico, om tot een aanvaardbaar en beheersbaar risiconiveau te komen. Kader, werkwijze en rapportage

Vivare gebruikt sinds enkele jaren voor het risicomanagement van bedrijfsrisico’s het softwarepakket BWise. De hoofdprocessen vormen de kapstok waaraan de risico’s worden opgehangen. Per risico worden één of meerdere maatregelen benoemd teneinde het risico te beheersen. Om onduidelijkheid in verantwoordelijkheden te voorkomen, heeft elk risico slechts één risico-eigenaar. De Directeur Bestuurder ontvangt per kwartaal een rapportage met daarin het oordeel van de risico-eigenaren op de beoordeelde maatregelen. Verbeteringen

In 2008 is het integrale kernsysteem SAP in gebruik genomen. Het integrale procesmanagement waarop SAP gestoeld is, heeft ertoe geleid dat gedurende 2009 de primaire processen binnen Vivare opnieuw zijn beoordeeld en van een proceseigenaar zijn voorzien. Deze proceseigenaren zijn verantwoordelijk voor het verloop van het gehele proces van a tot z. In 2010 zullen de processen nader omschreven en indien nodig aangepast worden. Hierin heeft de genoemde afdeling KIC een belangrijke rol. Tevens wordt het risicomanagementsysteem in BWise hierop aangesloten door de risico’s binnen deze processen te identificeren en op te nemen in het risicomanagementsysteem. De proceseigenaren treden dan op als risico-eigenaren van de risico’s in hun processen.

22

3.4.4 Risicomanagement vastgoedprojecten Doelstelling

Risicomanagement bij vastgoedprojecten heeft als doelstelling het systematisch nemen van beslissingen die gericht zijn op het voorkomen of minimaliseren van de nadelige effecten die het optreden van risico’s met zich mee kunnen brengen. Kader, werkwijze en rapportage

Projectontwikkeling is een risicovolle activiteit. Dit heeft te maken met een aantal specifieke kenmerken van het ontwikkelingsproces: •

projectontwikkeling kent een lange looptijd

•

veel betrokken partijen met verschillende belangen

•

grote invloeden van overheden, weten regelgeving

•

veel verschillende vakgebieden en kennisgebieden

•

projectontwikkeling is een kapitaalintensieve activiteit; financiering en het afdekken van (rente)risico’s heeft zijn prijskaartje

•

ontwikkeld vastgoed heeft een lange levensduur en is daarnaast niet makkelijk aan te passen.

Om de risico’s te kunnen inschatten en beheersen worden projecten verdeeld in afgebakende fasen. De afwijkingen ten opzichte van vastgestelde kaders worden verantwoord in fasedocumenten die aan het einde van elke fase door de projectmanager worden opgesteld. Op basis van deze documenten legt deze interne opdrachtnemer verantwoording af aan de gedelegeerd opdrachtgever. Deze legt een besluit met adviezen van de directie Financiën en Bedrijfsvoering en de directies Stad en Regio voor aan de formele opdrachtgever, zijnde de Directeur Bestuurder. Elk fasedocument is standaard voorzien van een risicoanalyse. De risicoanalyse geeft een weging per aanwezig risico en een totaal kwalitatief oordeel van deze risico’s voor het betreffende project. De projectmanager is verantwoordelijk voor het definiëren van maatregelen om de risico’s te beperken. Ter bewaking van risico’s binnen een project, gebruikt Vivare Reaforce. Dit softwareprogramma maakt een verschillenanalyse tussen prognose en budget, een confrontatie tussen budget, verplichtingen en werkelijke kosten, genereert cashflow-prognoses per project en matcht de actuele planning met de oorspronkelijke planning. Het voorgaande betreft risico’s op projectniveau. Als aanvulling is Reafinance geïmplementeerd voor analyses op projectenportefeuilleniveau. Het geeft voor de totale portefeuille inzicht in investeringsniveau, verwacht projectresultaat, ontwikkelwinsten, kasstromen ten behoeve van het optimale moment van financiering en de bouwvolumes. Reaforce en Reafinance leveren hun input voor de fasedocumenten. Deze documenten worden beoordeeld door beleidsadviseurs op basis van het toetsingkader. Het toetsingskader wordt gevormd door het Vivare Profiel 2020, het Acquisitiekader, het Standaard Programma van Eisen en het Financieel kader (stichtingskosten en onrendabele investeringen). Naast de beheersmaatregel ‘fasedocumenten’, de financiële analyses op portefeuilleniveau, wordt in de kwartaalrapportage gerapporteerd over informatie op portefeuilleniveau.


Verbeteringen

In 2009 is de sturing op deelnemingen waarbinnen projectontwikkeling plaatsvindt verbeterd. Dit betreft Rhynstroom. De financiële sturing (sturing op de commanditaire vennootschap) is ondergebracht bij de directeur Financiën en Bedrijfsvoering. De inhoudelijke sturing (sturing op de besloten vennootschap) is ondergebracht bij de directeur Projecten B.V. Deze constructie zal ook worden toegepast bij De Groene Treden (Saksen Weimar). Op deze wijze is ook in de sturing van de deelnemingen een vorm van functiescheiding doorgevoerd. 3.5

In control statement

De Directeur Bestuurder is verantwoordelijk voor Vivare’s interne risicomanagement- en controlesystemen en de beoordeling van de effectiviteit daarvan. De bestuurder heeft de risico’s en de ‘control-omgeving’ voor het financiële jaar beoordeeld en besproken met de externe accountant. De activiteiten van Vivare brengen ook risico’s mee die buiten de invloedsfeer van de bestuurder liggen. In Vivare’s omgeving vinden autonome ontwikkelingen plaats, zoals regeringsbeleid en de kredietcrisis, waardoor volledige beheersing van alle risico’s niet mogelijk is. Vivare heeft de laatste jaren goede stappen gezet richting het In-Control-zijn en zet deze lijn voort. Risicobeheersing blijft een continu agendapunt. Kijkend naar de activiteiten die in 2009 uitgevoerd zijn, is de Directeur Bestuurder van mening dat: •

er in een redelijke mate van zekerheid gesteld kan worden dat de jaarrekening geen materiële fouten bevat

•

de risicomanagement- en controlesystemen in 2009 adequaat gewerkt hebben

•

er voldoende inzicht is in de mate dat de operationele, volkshuisvestelijke en financiële doelstellingen worden gerealiseerd

•

er geen risico’s zijn gelopen, die in tegenspraak waren met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid.

Vivare bezigt risicomanagement waarbij het risicomanagementsysteem zich continu ontwikkelt, ook gedurende 2010. Maar zoals gesteld beperkt risicomanagement binnen Vivare zich niet tot een omlijnd ‘systeem’. In enkele gevallen is risicomanagement niet statisch in te regelen in bijvoorbeeld periodieke rapportages volgens een vast format. Hier wordt de expertise van specialisten ingezet om risico’s te identificeren en maatregelen te treffen.

24

4. Vivare pakt aan! Vivare is een maatschappelijk ondernemer in de regio Arnhem met ongeveer 24.000 woningen in haar bezit. Wij investeren in prettig en veilig wonen en staan daarom midden in de samenleving. In 2009 hebben wij onze strategie herijkt en vastgelegd in ‘Vivare pakt aan! Visie, missie en strategie van Vivare 2009 – 2013’. 4.1

Missie

Vivare pakt aan! Zo luidt onze missie. Vivare pakt aan, dat hebben we ook het afgelopen jaar laten zien. We maken het verschil in: •

prettig wonen

•

schone, hele en veilige buurten en wijken

•

mensen kansen bieden

•

duurzaam wonen.

En dat doen we door: respect te tonen, te luisteren, lef te tonen, samen te werken en resultaat te boeken. 4.2

Visie en strategie

In de herijkte strategie 2009 – 2013 blijven we doen wat we goed doen en focussen we op een aantal thema’s die we gaan versnellen door er extra energie in te steken en zo het verschil te maken. Speerpunten als nieuwbouw, herstructurering, renovatie en wonenwelzijn-zorg blijven onverkort overeind. En de kern van ons bestaan blijft verhuur, verkoop, beheer en onderhoud van huurwoningen. Een kern die we met kwaliteit willen blijven uitvoeren. Vivare versnelt de komende jaren op de thema’s:

•

maatschappelijk ondernemen

•

duurzaamheid, onder andere energiezuinige oplossingen bieden

•

sturen op woonlasten.

En Vivare pakt door op de thema’s:

•

kwetsbaren hebben een streepje voor

•

iedereen kan huren

•

klant en klantwensen

•

Vivare is een sociaal ontwikkelaar

•

lokale inbedding en verantwoording

•

verantwoording en toezicht

•

portfoliomanagement

•

aandacht voor personeel

•

professionalisering van de organisatie

•

financieel gezond

•

ruimte voor financiële sturing

•

vernieuwing.

Vivare pakt aan en dat vraagt ondernemende medewerkers die keuzes kunnen maken, ruimte nemen en krijgen en rekenschap afleggen. Het interne stimuleringsprogramma


op dat gebied heet Richting, Ruimte, Rekenschap (RRR). Dat programma vormt de motor van onze strategie-uitvoering. Onze herijkte strategie hebben we besproken met de Colleges van Burgemeester en Wethouders in de gemeenten waar wij werkzaam zijn en in kleine groepen met al onze stakeholders in ons werkgebied. Van onze huurdersorganisaties hebben wij een positief advies ontvangen op onze strategie Vivare pakt aan! 4.3

Acties in 2009

In de hoofdstukken die volgen wordt uitgebreid ingegaan op de acties die wij in 2009 hebben ondernomen. In het kader van het Bbsh verklaren wij dat de middelen uitsluitend besteed zijn in het belang van de volkshuisvesting. Vooruitlopend op de informatie in de volgende hoofdstukken, hierbij alvast een greep uit onze activiteiten in 2009: •

bouwen, verbeteren en huisvesten - we leverden de beloofde 800 woningen op - we hebben woningen verkocht, waarbij verkoop van bestaande voorraad voorspoedig verliep en verkoop nieuwbouw onder druk kwam te staan - we overlegden met gemeenten

•

werken aan duurzaamheid en energiezuinige oplossingen - we zijn pilotprojecten voor woningisolatie gestart - we broedden op energiezuinige oplossingen (milieuvriendelijk en duurzaam)

•

samenwerken met zorgpartijen - we voltooiden multifunctionele gebouwen - er kwamen diverse zorgcentra en zorgwoningen bij - we openden woonzorgcomplex Malburgstaete in de wijk Malburgen in Arnhem

•

inzetten op leefbaarheid - we werken actief in en aan onze wijken, met beproefde middelen als bijvoorbeeld woonomgevingsploegen en buurtbeheerders en via talloze initiatieven - onze Aanpakcentrale leverde verschillende projecten op in het kader van wonen-werken-leren - ‘keten van kansen’ breidde uit - we onderzochten of we effect boekten

•

overig - we pakten woonfraude aan - we werkten één jaar met kernsysteem SAP - we introduceerden een nieuwe organisatiestructuur.

26

5. De organisatie Vivare is een ondernemende woningcorporatie, die actief is in zeven gemeenten in de regio Arnhem/Nijmegen. Vivare verhuurt, verkoopt, beheert, en onderhoudt huurwoningen. Deze activiteiten worden verricht vanuit vijf vestigingen: Arnhem, Duiven, Elst, Renkum en Velp. De stafdirecties zijn ondergebracht op de zesde vestiging, Bestuur en Staf, in Arnhem. 5.1

Organisatiewijzigingen

De Raad van Commissarissen heeft in 2008 het besluit genomen om, nadat de voorzitter van de Raad van Bestuur in 2009 met vroegpensioen ging, verder te gaan met één Directeur Bestuurder. De Directeur Bestuurder heeft vervolgens invulling gegeven aan de topstructuur van Vivare. Deze nieuwe structuur is geëffectueerd per 1 januari 2009 en bestaat uit 5 directies. Dit zijn de directie Regio, de directie Stad, de directie Portfolio en Klantbeleid, de directie Financiën en Bedrijfsvoering en de directie Interne Organisatie. Het directieteam wordt gevormd door de Directeur Bestuurder, de vijf directeuren van bovengenoemde directies en de directeur Vivare Projecten B.V. Het directieteam werkt vanuit gedeelde verantwoordelijkheid.


Organisatieschema 2009

Directeur Bestuurder

Directie Projecten BV

Directie Portfolio en Klantbeleid

Directie Financiën en Bedrijfsvoering

Directie Interne Organisatie

Directie Stad

Secretariaat

Directie Regio

Secretariaat

Secretariaat

Secretariaat

Secretariaat

Secretariaat

Fysieke portfolio

Control

Personeel en Organisatie

Arnhem Klant en Woning

Elst Klant en Woning

Sociale portfolio

Klantbeleid en communicatie

Informatie en Communicatie Technologie

Facilitaire Zaken

Kwaliteit en Interne Controle Bestuursondersteuning Programma- en project management Salarisadministratie

Velp Klant en Woning

Arnhem Wijkontwikkeling

Velp Buurtbeheer en Wijkontwikkeling

Arnhem Buurtbeheer

Vastgoedbeheer

Renkum Klant en Woning

Secretariaat

Werkvoorbereiding

Uitvoering

Duiven Klant en Woning

Duiven Buurtbeheer en Wijkontwikkeling Service en Onderhoud

Financiële Administratie


Procesmanagement

Project Realisatie en Staf

5.2

Personeelsbestand

Formatie

Gedurende 2009 zijn er 52 medewerkers in dienst gekomen en 45 medewerkers bij Vivare vertrokken. Eind 2009 had Vivare 341 medewerkers in dienst. Hiervan werkt 63 procent fulltime en 37 procent parttime. Van het totaal aantal medewerkers in dienst zijn 172 man (51 procent) en 169 (49 procent) vrouw. Op 1 januari 2010 is de goedgekeurde formatie 300,36 (inclusief bovenformatieve formatie zoals trainees etc.). Dit is ten opzichte van 1 januari 2009 een daling van 9 fte (309,43 fte). Deze daling is onder andere gerealiseerd door de organisatiewijziging, besluit geen nieuwe instroom bovenformatieve medewerkers, minder traineeplekken en uitstroom bovenformatieve medewerkers. 2009 telde 43 vacatures ten behoeve van invulling vaste formatie. Hiervan zijn er aan het eind van het jaar 40 vervuld en 3 vacatures staan nog open. Daarnaast zijn er 35 tijdelijke vacatures ontstaan ten behoeve van vervanging ziekte, zwangerschapsverlof of tijdelijk goedgekeurde formatie. Ziekteverzuim

In 2009 is het verzuimbeleid (onderdeel Arbobeleid) geactualiseerd. Daarnaast zijn de verzuimrapportages aangevuld met bijvoorbeeld de meldingsfrequentie en per kwartaal is een verzuimanalyse opgesteld. De uitbreiding van de verzuiminformatie aan de leidinggevenden en het verhelderen van verantwoordelijkheden dragen bij aan de terugdringing van het ziekteverzuim binnen Vivare. Leidinggevenden zijn beter in staat hun medewerkers in het verzuim te begeleiden en te sturen en preventieve acties te ondernemen. Het ziekteverzuim over 2009 bedraagt tot en met kwartaal 3 gemiddeld 5,5%. In verband met de invoering van het nieuwe HR-systeem in SAP zijn de gegevens over kwartaal 4 nog onbekend. De verwachting is dat het ziekteverzuimpercentage over 2009 lager uitkomt dan het ziekteverzuimpercentage van 2008. Het ziekteverzuimpercentage in 2008 was 8,1%. Eind 2008 hebben alle leidinggevenden een zogenaamde verzuimtraining gehad. Het doel van deze training was het bespreekbaar maken van verzuim(gedrag) bij medewerkers. Deze training heeft zeker effect gehad op de meldingsfrequentie. Deze is afgenomen tot en met september 2009 tot een meldingsfrequentie van 1,21. Eind 2008 was de meldingsfrequentie 1,6. De gemiddelde landelijke norm is 1,3. Door de invoering van het nieuwe HR-systeem zijn ook hiervan nog geen verdere gegevens bekend. Gezien de ingezette daling is de verwachting dat de meldingsfrequentie onder het landelijk gemiddelde blijft. Naast de verzuimtraining is in het tweede kwartaal van 2009 een plan van aanpak langdurig verzuim opgesteld. Dit naar aanleiding van de stijging in het verzuimpercentage eind 2008. Deze stijging is te verklaren door een toename van het percentage langdurig verzuim. Binnen het langdurig verzuim gaat het in de meeste gevallen om een combinatie van persoons- en werkgerelateerde klachten. Diverse acties vanuit het plan van aanpak zijn opgepakt in 2009. De training langdurig verzuim wordt uitgevoerd in 2010.

28

5.3

Personeelsbeleid

Vivare pakt aan!

Richting, Ruimte, Rekenschap (RRR), verantwoordelijkheden laag in de organisatie, zelfregie en zelf keuzes maken zijn gevleugelde uitspraken binnen Vivare. Deze termen komen voort uit de HR-visie, die in 2008 is uitgerold in de organisatie. In 2009 zijn vervolgstappen gezet om deze termen verder te verankeren. Deze acties zijn onder te brengen in managementstijl, structuur en systemen. Managementstijl

In het management development traject is zowel aan het Directieteam als aan het middenkader gevraagd wat de termen Richting, Ruimte, Rekenschap voor hen betekenen. Op basis van deze bevindingen is de dialoog tussen het Directieteam en middenkader opgestart. Dit had als doel gezamenlijk tot invulling te komen van deze begrippen, maar bovenal ‘Hoe maak je de vertaling naar je eigen afdeling?’. In 2010 wordt aan dit traject een vervolg gegeven. Structuur

Het aspect ‘je eigen keuzes en afwegingen maken binnen de financiële kaders’ is gerealiseerd door onder andere het invoeren van decentrale (personeels)budgetten. In 2009 is gestart met de voorbereiding en uitrol van de decentrale (personeels)budgetten, zodat vanaf 2010 iedere leidinggevende verantwoordelijk is voor zijn eigen (personeels)budgetten binnen zijn profitcenter. Hierdoor kan iedere leidinggevende binnen gestelde kaders keuzes en afwegingen maken om de afdeling optimaal aan te sturen en het resultaat te behalen. Systemen

Sinds eind 2009 beschikt iedere medewerker over een persoonlijke webpagina (portal). Met behulp van deze portal beheert iedere medewerker zijn persoonlijke gegevens en kan hier mutaties in door voeren. Daarnaast wordt de portal gebruikt voor verlofaanvragen en urenregistratie. Met het uitrollen van deze persoonlijke webpagina is invulling gegeven aan het verankeren van de begrippen ‘zelfregie’ en ‘verantwoordelijkheden laag in de organisatie’. Binden en boeien van medewerkers

Interne mobiliteit, bevorderen van doorgroei door persoonlijke groei en opleidingen vormen belangrijke pijlers van ons personeelsbeleid. Jobrotation (interne mobiliteit) vinden wij belangrijk voor de ontwikkeling van onze medewerkers. In 2009 zijn 16 medewerkers intern doorgestroomd. Voor opleiding is 6% van de loonsom gereserveerd. Deze 6% is als volgt verdeeld: 2% voor individuele medewerkers, 3% Vivarebreed en 1% voor onverwachte opleidingsinvesteringen. Het 3% Vivarebrede budget wordt ingezet voor Vivarebrede ontwikkeling. Voorbeelden hiervan zijn het management development traject, traineetrajecten voor werkvoorbereiders/opzichters, traineetrajecten voor woonconsulenten, ontwikkelingstraject woonconsulenten van ‘praten naar doen’. Daarnaast zijn er ieder jaar terugkerende Vivarebrede opleidingen, zoals ‘SMARTwerken’, voeren van competentiegesprekken, introductietraining, werken op hoogte, legionellatraining en MS-Office-training.


Om ervoor te zorgen dat de investering in opleidingen zinvol is, maakt iedere leidinggevende een ontwikkelplan met afspraken over opleidingen en resultaten. Ook wordt ontwikkeling gevolgd door competentiemeting tijdens het voortgangs- en beoordelingsgesprek. Traineetrajecten

Ondanks dat de krapte op de arbeidsmarkt is afgenomen, is het vinden van gekwalificeerde woonconsulenten zeer lastig. Dat komt onder andere doordat er geen reguliere opleiding bestaat voor deze functie. Vandaar dat eind 2008 is gestart met 4 trainees woonconsulent. Begin 2009 zijn hier nog 2 trainees bijgekomen. Eind 2009 zijn 3 van hen ingestroomd op een reguliere functie, 1 zet het traineetraject voort en 2 trainees zijn uitgestroomd als gevolg van onvoldoende functioneren. In 2009 zijn 4 trainees opzichter/werkvoorbereider werkzaam bij Vivare. Eind 2009 is 1 trainee ingestroomd op een reguliere functie, 2 trainees zetten het traineetraject voort en 1 trainee is uitgestroomd vanwege onvoldoende functioneren. Medewerkerstevredenheidsonderzoek

Begin 2009 is een medewerkerstevredenheidsonderzoek gehouden. In dit onderzoek zijn de medewerkers op 12 dimensies bevraagd, zoals betrokkenheid, leiderschap, interne communicatie, motivatie, beloning. Over de uitslag van deze dimensies is gecommuniceerd via de kleuren rood, oranje en groen. Hierbij staat de kleur rood voor ontevreden, oranje voor aandachtspunt en groen voor tevreden. Uit de Vivarebrede uitkomsten is gebleken dat er op geen één dimensie rood wordt gescoord. De dimensies leiderschap, loyaliteit, tevredenheid en betrokkenheid scoren in het groen. De Vivarebrede uitkomsten en de afdelingspecifieke uitkomsten heeft iedere leidinggevende met zijn team besproken en daar waar nodig op de eigen afdeling vervolgacties geïnitieerd. Het Management Instituut dat zorg draagt voor de begeleiding van het medewerkerstevredenheidsonderzoek heeft aan Vivare de Innovatie Award uitgereikt. Een van de belangrijkste redenen om voor Vivare te kiezen, is de transparante wijze waarop het Directieteam en het middenkader de bevindingen van het onderzoek hebben gedeeld met hun team en het team hebben betrokken bij verbeteracties. Secundaire arbeidsvoorwaarden

In 2009 heeft het bestuur in samenwerking met de Ondernemingsraad de secundaire arbeidsvoorwaarden voor 2010 – 2011 herijkt. De secundaire arbeidsvoorwaarden zijn een aanvulling op en een invulling van de CAO Woondiensten. De secundaire arbeidsvoorwaarden zijn een vertaalslag van één van de kernthema’s van de strategie 2009 – 2013: aandacht voor het personeel. 5.4

Arbobeleidsplan

Vivare heeft een Arbobeleidsplan, waarin de taken en verantwoordelijkheden van medewerkers en het bestuur zijn vastgelegd. Dit beleidsplan is in 2009 geactualiseerd.

30

Het beleid voor ongewenste omgangsvormen en alcohol-, drugs- en medicijngebruik is toegevoegd. Daarnaast is een externe vertrouwenspersoon aangetrokken. Ook is de klokkenluidersregeling voorbereid. In 2010 wordt deze ter instemming aan de Ondernemingsraad aangeboden. 5.5

De Ondernemingsraad (OR)

De in 2008 ingezette professionaliseringsslag voor de ondernemingsraad is in 2009 doorgezet. Het verdelen van de werkzaamheden in een drietal commissies HRM, Arbo en Communicatie, heeft ertoe geleid dat de OR sneller en daadkrachtiger kan handelen. De OR heeft in 2009 niet alleen laten zien dat zij een professionele gesprekspartner is voor het bestuur en een vertegenwoordiging van het personeel van Vivare, maar ook dat zij in staat is om op landelijk niveau actief te zijn en zelfs een rol te kunnen spelen in de CAO-onderhandelingen. Samenstelling van de OR

Op 31 december 2009 was de samenstelling van de OR als volgt: •

Martijn van Straaten (voorzitter)

•

Sander Weijl (vice-voorzitter)

•

Mary Pel

•

Wim Struker

•

Jeroen Liefferink

•

Dick Willemsen

•

Niek Michiels

•

Tom Meijer.

Veronica van Nielen heeft haar lidmaatschap van de OR in 2009 teruggegeven in verband met het volgen van een studie. Daardoor is besloten dat er in maart 2010 vervroegde verkiezingen worden gehouden, waarbij tevens Wim Struker en Jeroen Liefferink zullen aftreden. Normaliter waren zij in juni 2010 afgetreden en hadden er voor de vacature van Veronica van Nielen tussentijdse verkiezingen gehouden moeten worden. Arbeidsvoorwaarden

In 2009 diende er een nieuw secundair arbeidsvoorwaardenreglement overeengekomen te worden voor de periode vanaf 1 januari 2010. Als voorbereiding hierop heeft de OR een cursus Onderhandelen gevolgd, die ten goede kwam aan het onderhandelingsproces met het bestuur. Dit heeft geresulteerd in een nieuw reglement. Echter door het in oktober tot stand gekomen principeakkoord voor de CAO Woondiensten, ontstaat met het reglement een aantal discussiepunten op het gebied van loopbaanontwikkeling, vergoeding voor zakelijk gebruik van de eigen auto en de extra verlofuren voor 55-plussers. Met het bestuur is afgesproken om tot het moment van gereedkomen van de nieuwe CAO-teksten voor deze discussiepunten verder te gaan op basis van de vorige CAO en ons secundair arbeidsvoorwaardenreglement. Overeengekomen is dat eventuele correcties in positieve zin voor de werknemer na overeenstemming met terugwerkende kracht worden uitgevoerd.


Initiatief tot landelijk platform

De CAO-onderhandelingen tussen werknemersorganisaties FNV, CNV en De Unie en Aedes verliepen uiterst stroef. Eén van de belangrijkste onderwerpen in de onderhandelingen was de positie van de OR. In hoeverre krijgt de OR meer de positie om bepaalde zaken op ondernemingsniveau te regelen? Merkwaardig in de ogen van de OR van Vivare was dat zij in deze niets gevraagd werd. Reden voor Vivare om het initiatief te nemen tot een landelijke bijeenkomst. In totaal kwamen in september 42 ondernemingsraden van woningcorporaties samen in Arnhem om de ontwikkelingen op het gebied van de CAO te bespreken. Dit resulteerde in een gezamenlijke brief aan de onderhandelaars waarin de ondernemingsraden een standpunt innamen. Twee weken later lag er een principeakkoord die in lijn lag met de gezamenlijke brief. Deze actie smaakte voor alle aanwezige ondernemingsraden naar meer. Al snel werd de behoefte aan een landelijk OR Platform Woningcorporaties uitgesproken. In eerste instantie voor kennisdeling en meningsvorming, maar indien nodig ook om gezamenlijk actie te ondernemen. Dit platform wordt momenteel opgezet door de ondernemingsraden van Vivare, WonenBreburg, Talis, De Huismeesters en deltaWonen en is reeds digitaal actief op www.LinkedIn.com. Contact met het personeel

Naast het beschikbaar stellen van de verslagen via intranet is er in 2009 elk kwartaal een nieuwsbrief uitgereikt aan de werknemers. Door deze fysiek op het bureau neer te leggen, werd deze in grote mate ook daadwerkelijk gelezen en kwam er veel positieve respons. De werknemers zijn zo beter op de hoogte van ontwikkelingen binnen de OR en organisatie en in behandeling zijnde adviesaanvragen. Daarnaast werd er goed gereageerd op oproepen van de OR om een mening te geven ten aanzien van een bepaald onderwerp. Op deze wijze weet de OR wat de werknemers vinden en weten de werknemers wat de OR doet.

32

6. Samenwerken Weten wat er lokaal speelt en verbindingen aangaan met strategische partners op onderwerpen die wij belangrijk vinden, maakt deel uit van onze strategie. Daarom maken wij prestatieafspraken met de gemeenten, werken we samen met zorgen welzijninstellingen en nemen we deel aan allerlei overlegorganen. Ook gaan we met sommige organisaties juridische verbindingen aan. 6.1

Samenwerken met gemeenten

Prestatieafspraken

In 2009 heeft Vivare met de zeven gemeenten waarin wij werkzaam zijn – Arnhem, Duiven, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Westervoort en Nijmegen – prestatieafspraken lopen. Prestatieafspraken gaan ondermeer over bouwproductie, woningtoewijzing, het beschikbaar houden van woningen voor de primaire doelgroep en projectontwikkeling. Waar de focus van deze afspraken van oudsher het gezamenlijk aanpakken en oplossen van lokale volkshuisvestelijke problemen was, verlegt Vivare het accent naar het maatschappelijk ondernemen in wijken. Dat betekent dat bij de actualisatie van de afspraken in de gemeenten Arnhem, Westervoort, Renkum, Overbetuwe, Rheden en Nijmegen in 2010 er meer dan tot nu het geval was afspraken gemaakt gaan worden over thema’s als duurzaamheid, woonlasten, leefbaarheid, werken en leren. De prestatieafspraken met de gemeente Duiven zijn in 2009 reeds geactualiseerd. 6.2

Samenwerken aan zorg en welzijn: bijzonder vastgoed

2009 is het jaar van de opleveringen van ‘bijzonder vastgoed’: zes zorgprojecten zijn opgeleverd c.q. in gebruik genomen waarin specifieke voorzieningen zijn opgenomen voor zorgpartijen en hun cliënten. Daarnaast zijn nog eens zes projecten gerealiseerd met appartementen die geschikt zijn voor bewoning door ouderen. Hiermee zijn in totaal 307 eenheden gerealiseerd voor mensen die in meer of mindere mate zorg en/of begeleiding behoeven. Denk aan demente ouderen, verstandelijk gehandicapten en cliënten van het RIBW. Voorzieningen die tot voor enkele jaren via subsidies (belasting, AWBZ-premies) werden gebouwd, worden nu door Vivare gebouwd. Daarnaast zijn 361 woningen gerealiseerd die zonder meer geschikt zijn voor ouderen om in te wonen, in combinatie met ondersteuning van een zorgaanbieder of geheel zelfstandig. Een deel van deze woningen (177) wordt speciaal toegewezen aan ouderen. Wanneer zijn welke projecten opgeleverd? •

28 februari: Rozet, Westervoort: - Escura Apotheek Westervoort - Huisartsenpost Westervoort - Fysiotherapie Centrum Westervoort - Psychotherapie Paul van Dongen - Stichting Huisartsenlaboratorium Oost - RIBW - 24 koopappartementen en 8 huurappartementen

•

11 maart: Malburgstaete, Arnhem: - 72 eenheden Pleyade - 30 RIBW-eenheden


- 45 koopwoningen - 1300 m2 huisartsen - 1300 m2 multifunctionele ruimte, parochieruimte, kantoor RIBW •

6 april: Eldenstaete, Arnhem: - 28 groepswoningen voor 168 psychogeriatrische cliënten van Pleyade - 41 Verzorgd-Wonen appartementen - 1.000 m2 bedrijfsruimte voor de regionale huisartsenpost (Coöperatieve Huisartsendienst Regio Arnhem) en kinderopvang Kasteel Kiekeboe. - een trefpunt met een grand café, restaurant, winkel en cursusruimten. Het trefpunt is er voor bewoners van Elderhoeve, maar ook voor de buurtbewoners

•

30 april: Eimerssingel, Arnhem: 16 woningen voor verstandelijk gehandicapten, in samenwerking met Philadelphia

•

16 september De Vergert, Duiven: - 18 koopappartementen - 3 vrije sector woningen op aparte kavels langs de Rijksweg - woonvoorziening voor zorgdienstverlener Zozijn

•

12 huurappartementen voor meervoudig gehandicapten

•

8 huurappartementen voor mensen met een licht verstandelijke beperking

•

woonhuis van de oude boerderij, wordt verhuurd aan een gezin

•

18 december: Elsweide, Velp: 86 appartementen voor senioren (55+), i.s.m. Innoforte.

Opvallend zijn de opleveringen van de grote projecten met Pleyade in Arnhem-Zuid. Onder het motto ‘Kroon op Malburgen’ zijn in november veel activiteiten georganiseerd met en voor bewoners. Het project is feestelijk geopend door Koningin Beatrix. Naast nieuwbouw heeft Vivare in 2009 in samenwerking met gemeenten Duiven en Westervoort de pilot ‘Vertrouwd Wonen’ gestart om oudere mensen langer thuis te laten wonen. Vergrijzing en de verminderde mogelijkheden op wonen in verpleeg- en verzorgingshuizen resulteert er in dat oudere mensen langer thuis zullen (moeten) wonen. Maar de vraag is of de woning wel geschikt is om tot op hoge leeftijd te bewonen. In 2010 moet duidelijk worden welke woningaanpassingen de bewoners laten uitvoeren. Op grond daarvan besluit Vivare hoe verder te gaan met woningaanpassingen. De Aanpakcentrale

In de regio Arnhem raken jaarlijks téveel jongeren op drift. Ze dreigen af te glijden in de maatschappij door schooluitval, werkloosheid of omdat ze geen dak boven hun hoofd hebben. Met de Aanpakcentrale helpt Vivare deze jongeren aan een betere toekomst. De Aanpakcentrale geeft opstartondersteuning bij projecten voor de kwetsbare jongeren. Organisaties zoals jeugdzorg, onderwijs, welzijn, sportverenigingen en gemeenten kunnen projectvoorstellen doen aan de Aanpakcentrale. Deze neemt niet het project en de verantwoordelijkheid over, maar stroopt de mouwen op en helpt zodoende het project op de rails te zetten. Vivare verbindt daarbij organisaties en activiteiten aan elkaar en fungeert op die manier als startmotor voor de projecten. De werkwijze van de Aanpakcentrale is als volgt te typeren: •

startmotor met extra organiserend vermogen

•

focus op projecten voor jongeren

•

focus op wonen - leren - werken

•

helpende hand voor initiatiefnemers

•

van goed idee naar concreet project

34

•

concreet, overzichtelijk en snel

•

vitale coalities met actieve partners

•

samen resultaten boeken

•

liever met drie partijen doen dan met tien blijven praten.

In 2009 kwamen de volgende projecten van de grond en werden zichtbaar: •

Het Torentje: in 2009 werd de verbouwing van de voormalige kleuterschool in het Arnhemse Broek afgerond en werd het leerwerkcentrum officieel geopend. Wijkbewoners kunnen er nu terecht voor taalcursussen, ICT-lessen, muziek maken en er is een werkplaats voor ICT-apparatuur. Partners uit het onderwijs (ROC RijnIJssel) en reïntegratie (kringloopbedrijf 2Switch) exploiteren het leerwerkcentrum.

•

Bouwketen Arnhem: initiatief om een groep werklozen met problemen op meerdere leefterreinen een opstap te bieden naar een baan in de bouwsector. Circa 20 deelnemers stroomden in 2009 in en werden bemiddeld naar een plek in de Bouwketen. Deze plekken variëren van een oefenplaats om te wennen aan werk tot een stage bij een aannemer. De Aanpakcentrale leverde de aanjager voor de Bouwketen. Haar aandacht ging uit naar het blijvend binden van vele partners aan dit project. In 2009 zijn ook de eerste stappen gezet om in Elst een vergelijkbaar initiatief te starten, op kleinere schaal.

•

Buurtservicecentrum Geitenkamp: onze huurders hebben soms hulp nodig bij klussen in en om het huis. Het buurtservicecentrum regelt het juiste antwoord op deze hulpvragen. De Aanpakcentrale ondersteunt dit concept in de opstartfase. In de eerste 10 maanden zijn 233 klusaanvragen gedaan, verdeeld over twee centra (Malburgen en Geitenkamp). Klussen werden grotendeels uitgevoerd door het klusteam van 2Switch, bestaande uit reïntegrerende Arnhemmers. Het aanbod helpende handen vanuit het onderwijs (stages leerlingen) liep nog niet naar wens.

Minder zichtbaar, maar wel volop in ontwikkeling, waren de volgende projecten: •

Jonge Moeders: Aanpakcentrale verrichte op verzoek van ROC RijnIJssel een quick scan naar omvang en aard van de problemen van jonge moeders in Arnhem. Onder ‘jonge moeders’ worden meiden verstaan die nog een schoolgaande leeftijd hebben en al dan niet nog bij de ouder(s) wonen. Docenten van beroepsopleidingen constateerden dat een steeds grotere groep van deze meiden ongrijpbaar werd, maar kregen de urgentie onvoldoende over het voetlicht. Door onze inzet is het probleem geagendeerd bij de gemeente én van concrete aanpaksuggesties voorzien. De gemeente heeft geld gereserveerd voor een aanpak. Momenteel werken we een plan uit voor een opvangvoorziening.

•

Plaza: kern van het project is jonge mensen, voor wie het moeilijk is zelfstandig een plek te vinden op de arbeidsmarkt, te leren ondernemen in een veilige omgeving. In een bazaarachtige omgeving leren de jongeren wat het betekent om te ondernemen, welke verantwoordelijkheden daarbij horen en hoe (moeilijk) het is om geld te verdienen. De Aanpakcentrale bood hulp aan de initiatiefnemers ROC RijnIJssel en jeugdzorgaanbieder Pactum om het plan te concretiseren. Tevens startten we onze zoektocht naar een geschikte locatie.

•

Ondernemend Presikhaaf: we ondersteunden een aantal ontmoetingen voor en door ondernemers in Presikhaaf. Doel is groei en versterking van het lokaal ondernemerschap en ondernemersklimaat. We trokken op met collega-corporatie Portaal en de gemeente Arnhem.


Inmiddels vaste waarden in ons werkgebied, voortgekomen uit de Aanpakcentrale, zijn: •

W-deal

•

tijdelijk Jongerenverblijf Aalburgstraat

•

Pimp my School

•

Jong & Schilder.

En we rondden af: •

Springplank Vivare

•

Jong in Duiven + Westervoort.

Het werk van de Aanpakcentrale werpt zijn vruchten af. Jongeren worden geholpen, organisaties worden enthousiast van wat mogelijk is en komen met nieuwe projectideeën op ons af. De werkwijze van de Aanpakcentrale zien we ook op meer plekken binnen Vivare terug. 6.3

Participaties en juridische verbindingen

Vivare participeert in verschillende instellingen en overlegorganen. Dit is noodzakelijk om een deel van onze werkzaamheden op de juiste wijze te kunnen invullen, maar het is ook een manier om ons te profileren richting belanghouders. Vivare participeert in 2009 in onder meer de volgende instellingen en overlegorganen: •

lid van de ledenraad van Aedes vereniging van woningcorporaties

•

overleg KR8-corporaties

•

overleg corporaties in KAN-Oost

•

Gezamenlijk Overleg Woningcorporaties Arnhem (GOW)

•

Platform Nijmeegse Woningcorporaties (PNW)

•

deelnemer aan Enserve, stichting voor woonruimteverdeling in de Stadsregio

•

bestuurlijk/ambtelijk overleg Vivare in gemeenten waarin Vivare werkzaam is en met de stadsregio

•

deelnemer aan stichting de Glazen Lift

•

samenwerkingsverband Zorg Welzijn Arnhem Zuid

•

Thuis in Eigen buurt Westervoort

•

regiegroep Snelbinder Duiven

•

Netwerk ouderenzorg Rheden, Rozendaal (NOR)

•

woningcorporatie overleg Over Betuwe

•

regulier overleg met zorginstellingen in de regio.

De participaties in onderstaande instellingen zijn bovendien juridische verbindingen: •

Vivare Holding B.V., Vivare Projecten B.V. en Vivare Dienstverlening B.V.

•

Rhynstroom B.V. voor de woningbouw in Schuytgraaf

•

Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V.

•

Stichting Bouwontwikkeling Schuytgraaf (BoS)

•

WoonQuest B.V.

•

De Groene Treden Beheer B.V.

•

De Groene Treden C.V.

•

Bula B.V.

•

Stichting de Glazen Lift.

36

KR8-corporaties

In 2009 heeft Vivare opnieuw nauw samengewerkt met haar collega-KR8-corporaties Laris Wonen en diensten, Oosterpoort Wooncombinatie, Portaal Arnhem/Portaal Nijmegen, Standvast Wonen, Talis, Volkshuisvesting Arnhem, Woonservice IJsselland en het nieuwe lid Lingewaard Wonen. De KR8-corporaties delen dezelfde visie waar het grote volkshuisvestelijke opgaven in de regio betreft. Er wordt gewerkt vanuit individuele uitdagingen en ambities, en waar nodig concurrerend. In de afgelopen periode hebben de KR8-corporaties in de Stadsregio Arnhem-Nijmegen samengewerkt rond drie thema’s: de woonruimteverdeling, de bouwproductie en het souterrain van de woningmarkt (Keten van Kansen). Eind 2009 eindigde de afspraak over de woningbouwproductie in onze stadsregio (KAN-opgave). Vivare had de opgave om in vijf jaar ongeveer 2.500 nieuwe woningen te bouwen. Wij hebben die target zo goed als gehaald! In het position paper 2010-2020 hebben de KR8-corporaties in gezamenlijkheid een aantal accenten voor het beleid benoemd, namelijk: •

we blijven gaan voor kernopgave: bouwen, vernieuwen, regionale insteek en kwetsbare groepen

•

de omslag van productie van woningen naar kwaliteit

•

voor extra kwaliteiten hebben we ook andere (overheids)partijen nodig.

Naast een fysieke aanpak, gaat het hier ook om een sociale en economische aanpak. Tevens werken de KR8-corporaties aan oplossingen voor de echte onderkant van de markt. De KR8-corporaties spannen zich in om juist ook in de regio oplossingen te bedenken voor groepen waarbij dat kan. De stad en het dorp hebben elkaar nodig. Keten van Kansen

De Keten van Kansen is dynamisch. Projecten worden gerealiseerd en nieuwe projecten worden toegevoegd. De aandacht van de KR8-corporaties voor kwetsbare groepen blijft en samen met partijen in de maatschappelijke opvang maken zij zich sterk voor een sluitende ketenaanpak. In 2009 zijn projecten uit de Keten van Kansen verder ontwikkeld. Voor Vivare betekende dit een bijdrage aan het project Dak&Thuis Arnhem, door het leveren van woningen en dagbesteding voor jongeren. Er is een toezegging van de Provincie Gelderland om het project Investeren in Perspectief te financieren. In dit project maken KR8-corporaties zich sterk om samen met jeugdzorgorganisaties de wachtlijsten weg te werken. Vivare ontwikkelt dit project in Arnhem in 2010. Op de KR8 Keten van Kansenconferentie in oktober zijn resultaten gedeeld en kansen verkend met de ketenpartners. Deze conferentie was ook de aanzet voor concrete stappen voorwaarts voor het hierboven genoemde project Investeren in Perspectief; provincie, jeugdzorg en KR8 hebben elkaar opnieuw gevonden.


7. Verdeling van de schaarse woonruimte Een zo rechtvaardig mogelijke verdeling van de schaarse woonruimte. Dat is ons streven en daarom werken wij met een aanbodgericht woonruimteverdeelsysteem. Daarbij gaan we ervan uit dat mensen hun eigen keuzes maken, maar dat we klaarstaan voor hen die dat moeilijk kunnen. 7.1.

De huurwoningmarkt in het Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN)

Het aanbodgerichte woonruimteverdeelsysteem

De corporaties uit de Stadsregio Arnhem-Nijmegen, waaronder Vivare, nemen deel aan het regionale aanbodmodel. De meerderheid participeert ook in de stichting Enserve, die verantwoordelijk is voor het dagelijks beheer en de verdere ontwikkeling van het woonruimteverdeelsysteem. Namens de deelnemende woningcorporaties zet Enserve de aangeboden woningen op de website www.entree.nu en in het wekelijkse Entree Magazine. De corporaties verhuren een beperkt aantal woningen buiten het woonruimteverdeelsysteem om. Het gaat daarbij om woningen voor onder andere sociaal en medisch urgenten, gehandicapten, asielzoekers en mensen van wie de woning wordt gesloopt. Alle cijfers in deze paragraaf zijn ontleend aan de jaarrapportage 2009 van het Enserve Extranet. Woningaanbod Enserve

In 2009 zijn 6.348 (2008: 6.010) woningen te huur aangeboden waarvan 1.887 van Vivare. De meerderheid van de leeggekomen woningen zijn eengezinswoningen (2.021; 2008: 33%) en flatwoningen met (1.060; 2008: 16%) en zonder lift (989; 2008: 18%). In 2009 behoort 78% van de leeggekomen woningen tot de betaalbare voorraad (subsidiabele huur tot en met € 548,18 prijspeil 1 juli 2009). Woningzoekenden

In 2009 waren 34.580 (2008: 33.018) woningzoekenden actief (die één of meer keer op een woning hebben gereageerd) op de woningmarkt in de Stadsregio. Deze woningzoekenden hebben in totaal 516.639 (2008: 481.332) keer gereageerd op een woning. Reacties per vestiging

De respons op de aangeboden woningen is voor Vivare een graadmeter voor de waardering van de verschillende woningen en de positie van het eigen bezit binnen de woningmarkt. De verschillen tussen de vestigingen en de verschillen ten opzichte van 2008 zijn deels te verklaren uit specifieke lokale omstandigheden. Over het algemeen geldt dat het aantal reacties in het stedelijk gebied hoger ligt dan in het landelijk gebied.

38

Gemiddeld aantal reacties per vestiging

2009

2008

Arnhem

119

124

Duiven

87

93

Elst

93

91

Renkum

62

49

Velp

66

63

Vivare totaal

87

8

Entree totaal

106

106

Slaagkansen

De nieuwe huisvestingsverordening wil alle woningzoekenden in de Stadsregio Arnhem-Nijmegen een eerlijke kans geven op een woning. De verordening biedt Vivare de mogelijkheid om – buiten het aanbodgerichte woonruimteverdeelsysteem – voor een deel van de woningen op strikte voorwaarden aanvullende criteria te stellen. Dit maatwerk geldt voor maximaal 30% van de woningen. Vivare heeft ervoor gekozen maximaal 20% van het woningaanbod beschikbaar te stellen voor bijzonder maatwerk, dit vanuit de gedachte voldoende keuzemogelijkheden voor de reguliere woningzoekende over te laten. Van alle woningzoekenden zijn 6.348 (2008: 6.010) geslaagd in het vinden van een woning. De slaagkans is dus 18,4% (2008: 16,9%). Het merendeel van de geholpen woningzoekenden is tussen de 24 en 55 jaar oud en maakt deel uit van een één- of tweepersoonshuishouden. Omdat dit samen met de starters ook de grootste groep woningzoekenden is, kunnen deze groepen nog steeds moeilijk een woning vinden. Van de woningzoekenden die geslaagd zijn in het vinden van een woning, was in 2009 36,2% starter en 63,8% doorstromer (met uitzondering van speciale doelgroepen). 7.2

Woningverhuur

Vivare heeft bezit in zeven gemeenten (Arnhem, Duiven, Nijmegen, Overbetuwe, Renkum, Rheden en Westervoort) en 19 plaatsen (Arnhem, De Steeg, Dieren, Doorwerth, Duiven, Ellecom, Elst, Groessen, Heelsum, Heveadorp, Lent, Loo, Oosterbeek, Renkum, Rheden, Spankeren, Velp, Westervoort en Wolfheze).


Op 31 december 2009 was ons bezit als volgt opgebouwd. Aantal verhuureenheden per 31-12-2009 naar type (deze tabel is exclusief beheerwoningen) Aantal verhuureenheden per 31 december 2009

Vivare vestiging Arnhem

Duiven

Elst

Renkum

Velp

Totaal

462

262

20

32

66

842

Bovenwoning

712

305

22

39

55

1.133

Etagewoning

807

22

12

606

851

2298

Benedenwoning

Etagewoning met lift

1.503

479

407

502

593

3484

Eengezinswoning

3.944

3.326

2.017

1.906

4.372

15.565

Woonwagen (+ standplaats) Onzelfstandige eenheid Totaal wooneenheden

Winkel of bedrijfsruimte

6

4

-

-

2

12

301

-

-

-

10

311

7.735

4.398

2.478

3.085

5.949

23.645

60

-

12

4

5

81

Senioren- verzorgingscentrum 2 Garage Woonwagenstandplaats

3

-

1

1

7

317

35

-

116

286

754

52

15

3

20

16

106

Berging

123

2

-

14

4

143

Overige

73

6

2

6

115

202

627

61

17

161

427

1.293

8.362

4.459

2.495

3.246

6.376

24.938

Totaal overige eenheden Totaal

Eind 2009 heeft Vivare 24.938 (2008: 24.770) verhuureenheden in haar bezit, waarvan 23.645 (2008: 23.574) woningen en 1.293 (2008: 1.196) overige verhuureenheden. Aardig om te vermelden dat Vivare ook 25 volkstuinen in haar bezit heeft. Van het woningbezit bestaat 66% uit eengezinswoningen en 34% uit gestapelde bouw (flat-, boven- en benedenwoningen) en eenkamerwoningen. Bijna 20% is geschikt voor ouderen. Het gaat hier om woningen die zonder traplopen van buiten bereikbaar zijn en waarvan de primaire vertrekken (woonkamer, slaapkamer(s), keuken, badkamer en/of apart toilet) gelijkvloers zijn.

40

Wijzigingen aantal verhuureenheden De wijzigingen in het aantal verhuureenheden in 2009 zijn als volgt onder te verdelen: Wijziging verhuureenheden

Reden toename Aankoop

Reden afname

Nieuw-/

Splitsing/

verbouw

func. wijz.

Verkoop

Sloop

Samenv./ func. wijz.

Arnhem

Wooneenheden Overige eenheden

2

213

16

43

15

84

30

21 3

Duiven

Wooneenheden

156

Overige eenheden

23

35

4

Elst

Wooneenheden

22

Overige eenheden

35

1

Renkum

Wooneenheden Overige eenheden

6

23

3

15

1

Velp

Wooneenheden

63

82

Overige eenheden

37

1

2

228

67

Totaal Vivare

39

562

15

25

Spreiding bezit per vestiging naar huurklasse Het woningbezit van Vivare (wooneenheden exclusief onzelfstandige eenheden, woonwagens en ‘verzilverd wonen’ wooneenheden) is als volgt verdeeld over de vestigingen en huurklassen: Subsidiabele huurklasse in €

Woningen naar huurklasse per 31 december 2009

Arnhem

≤ 357,37

> 357,37

> 548,18

≤ 548,18

≤ 647,53

> 647,53

2.258

4.714

402

58

Duiven

622

3.594

163

14

Elst

231

2.122

84

27

Renkum

744

2.288

61

1

Velp

1.623

4.109

157

50

Totaal

5.478

16.827

867

150

95,6% (2008: 96,3%) behoort tot de betaalbare voorraad (subsidiabele huur tot en met € 548,18 prijspeil 1 juli 2009). Dit deel van de woningvoorraad is beschikbaar voor de huisvesting van de primaire doelgroep.


7.3

Woningaanbod

Kerngetallen woning aanbieding per vestiging in 2009 en 2008: Verhuurresultaten

Verhuringen

per vestiging

Reacties

Aanbiedingen

2009

2008

2009

2008

2009

2008

Arnhem

721

629

119

124

3,0

3,7

Duiven

306

233

87

93

2,3

2,1

Elst

129

159

93

91

1,9

2,2

Renkum

229

163

62

49

3,7

3,3

Velp

502

401

66

63

3,3

3,1

1.887

1.585

87

88

3,0

3,1

Vivare totaal

Verhuringen

Het aantal woningen dat via Entree is verhuurd is met 302 woningen gestegen. Een deel van deze stijging wordt verklaard met de oplevering van 865 nieuwbouwwoningen in 2009, dit zijn er 105 meer dan in 2008. Ruim 79,4% van de verhuringen behoorde in 2009 tot de bereikbare voorraad (≤ € 548,18). Reactie

Zoals eerder aangegeven geldt dat in algemeen het aantal reacties in het stedelijk gebied hoger ligt dan in het landelijk gebied. Ook bij Vivare zie je deze verschillen in het aantal reacties verdeeld over de vestiging stad (Arnhem) en de regio vestigingen. Verschillen tussen de vestigingen kunnen voor een deel worden verklaard door verschillen in het percentage seniorgelabelde woningen die in 2009 zijn aangeboden. Dit type woning scoort in vergelijk met ander type minder goed. De vestiging Velp heeft in 2009 circa 32% seniorgelabelde woningen verhuurd, de vestiging Elst circa 20%. Deze verschillen klinken door in de verhuurcijfers, zoals de reactiegraad. Gemiddeld is het aantal reacties op advertenties van Vivare vrijwel gelijk gebleven ten opzichte van 2008 (2009; 87 versus 2008; 88). Aanbiedingen

Het aantal keren dat Vivare een woning heeft aangeboden voordat de woning verhuurd werd, is in 2009 (3,0 maal) iets gedaald ten opzichte van 2008 (3,1 maal). Woningaanbod naar inkomen

Van de goedkope woningen (≤ € 357,37) is in 2009 80,8% (2008: 72,1%) aangeboden aan huishoudens met een laag inkomen. Van de betaalbare woningen (van € 357,37 tot en met € 548,18) was dit 72,8% (2008: 68,8%). In totaal is 74,7% (2008: 71,9%) van de goedkope en betaalbare woningen aangeboden aan huishoudens met lagere inkomens.

42

Aantal eenpersoonshuishoudens waaraan is verhuurd in 2009: Leeftijd

Inkomen

Huurklasse* ≤ € 357,37

> € 357,37

> € 548,18

≤ € 548,18

Jonger dan 65 jaar 65 jaar en ouder

€ 1.589 en lager

181

224

37

hoger dan € 1.589

50

89

25

€ 1.429 en lager

17

100

34

hoger dan € 1.429

4

43

27

252

456

123

Vivare totaal

Aantal tweepersoonshuishoudens waaraan is verhuurd in 2009: Leeftijd

Inkomen


> € 357,37

> € 548,18

≤ € 548,18

Jonger dan 65 jaar 65 jaar en ouder

€ 2.156 en lager

66

192

71

hoger dan € 2.156

5

60

50

€ 1.900 en lager

4

84

32

hoger dan € 1.900

4

51

47

79

387

200

Vivare totaal

Aantal drie- en meerpersoonshuishoudens waaraan is verhuurd in 2009: Leeftijd

Inkomen


> € 357,37

> € 548,18

≤ € 548,18

jonger dan 65 jaar 65 jaar en ouder

€ 2.156 en lager

23

226

36

hoger dan € 2.156

1

67

28

€ 1.900 en lager

0

7

0

1

1

301

65

hoger dan € 1.900 Vivare totaal

24

Woningaanbod naar inkomen ‘Van der Laan-norm’

Nederland is met Brussel in gesprek omdat de Europese Commissie beperkingen willen stellen aan de doelgroep van corporaties (huishoudens met een lager belastbaar jaarinkomen dan € 33.000), omdat ze van mening is dat corporaties staatssteun ontvangen en daardoor oneerlijk concurreren met commerciële verhuurders in de prijsklasse tot € 648.

* De bedragen tot 1 juli 2009 waren resp. € 357,37; € 548,18 en vanaf € 548,18 Jaarverslag 2009 - Vivare 43

Vooruitlopend op de discussie die op dit moment gevoerd wordt, is er gekeken naar het percentage dat Vivare daadwerkelijk in 2009 heeft verhuurd aan de primaire doelgroep (tot € 33.000) in relatie tot genoemde huurklasse (tot € 648). De uitkomst voor Vivare is 88,4%, voor de stadsregio Arnhem Nijmegen als geheel is dat 84,9%. Arnhem

Duiven

Elst

Renkum

Velp

Vivare Totaal

Inkomen <= € 33.000 en huurprijs <= 648

89,4%

89,2%

84,5%

89,5%

87,1%

88,4%

1,2%

-

-

-

0,4%

0,6%

8,2%

10,8%

14,7%

10,5%

11,8%

10,4%

1,1%

-

0,8%

-

0,8%

0,7%

Inkomen <= € 33.000 en huurprijs > 648 Inkomen > € 33.000 en huurprijs <= 648 Inkomen > € 33.000 en huurprijs > 648

Huisvesting urgente woonconsumenten

Naast het huisvesten van de primaire doelgroep spant Vivare zich ook in voor diverse andere bijzondere doelgroepen. Het regionale woonruimteverdelingmodel kent 4 urgentiecategorieën (sociaal/medisch urgente, stadsvernieuwingskandidaten, asielzoekers/statushouders en rolstoelgebruikers). Een onafhankelijke urgentiecommissie beslist over de toekenning van een urgentie; Vivare heeft hier geen invloed op. De gegevens over 2009 worden gepresenteerd in het jaarverslag van de urgentiecommissie, deze verschijnt naar verwachting in mei 2010. Dit jaarverslag wordt te zijner tijd gepubliceerd op de website van Vivare. Voor de gemeenten waarin Vivare werkzaam is, geldt de volgende taakstelling voor de huisvesting van vergunninghouders (Bron: Circulaire ministerie van Justitie, Taakstelling huisvesting vergunninghouders voor het 1e halfjaar 2010, 26 januari 2010): Tabel vergunninghouders Saldo nog te realiseren per 1 januari 2010

Arnhem Duiven Nijmegen

-350 14 100

Overbetuwe

26

Renkum

21

Rheden

39

Westervoort

-2

Totaal gemeenten

44

-152

Einde regeling afwikkeling nalatenschap oude vreemdelingenwet

De huisvesting van de statushouders op grond van de ‘Regeling afwikkeling nalatenschap oude vreemdelingenwet’ is voorspoedig verlopen. Op 1 januari 2010 waren 26.367 personen die vallen onder de regeling gehuisvest. Dit is zo’n 96% van de totale omvang van deze doelgroep. Vivare heeft in samenwerking met de gemeenten in haar werkgebied samengewerkt om de lokale taakstelling te realiseren. De regeling is zoals voorgenomen gestopt per 1 januari 2010. Huurincasso

In 2009 betaalde 67% van onze huurders via automatische bank- of giro-incasso. De overige huurders betaalden via acceptgirokaarten of incidenteel aan de balie in de vestigingen. Vivare verzoekt huurders bij het ondertekenen van het huurcontract een incassomachtiging te ondertekenen, om de kosten van het betalingsverkeer laag te houden. Leegstand

Bij leegstand wordt onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele leegstand. Structurele leegstand kan te maken hebben met woningen die te koop staan of op de sloopnominatie staan. Incidentele leegstand komt voor als Vivare na een mutatie nog onderhoud moet uitvoeren of als er niet op tijd een nieuwe huurder is. De derving van huren en vergoedingen door leegstand was in 2009 en 2008: In euro (x €1.000)

Huurderving per vestiging 2009

2008

In % van de te innen bruto huur 2009

2008

Arnhem

525

426

1,39

1,13

Duiven

512

147

2,31

0,69

Elst

94

102

0,68

0,74

Renkum

138

96

0,91

0,64

Velp

305

135

1,04

0,46

1.574

906

Totaal

In 2009 wordt de huurderving niet meer op dezelfde wijze geboekt als in voorgaande jaren. Tot en met 2008 werden de kosten van leegstand voor groot onderhoud en renovatie geactiveerd en de kosten van sloop kwamen ten lasten van een project. Vanaf 2009 komen deze kosten in de exploitatie. De significante verschillen tussen 2008 en 2009 worden hierdoor in grote mate verklaard. Huurtoeslag

Veel van onze huurders ontvangen huurtoeslag. Een deel van onze huurders heeft er voor gekozen om de huurtoeslag direct bij Vivare onder te brengen. In onderstaande tabel staan hiervan de kerngegevens opgesomd.


De huurtoeslag per vestiging in 2008/2009 en 2007/2008: Huurtoeslag over

Aantal contracten

tijdvakken per vestiging

2008-2009

Arnhem

Gemiddeld maandbedrag

2007-2008

2008-2009

2007-2008

1.362

1.531

174

168

Duiven

932

1.072

179

168

Elst

491

560

189

181

653

705

190

169

Velp

Renkum

1.130

1.282

155

151

Totaal

4.568

5.150

Huurachterstand

Centraal binnen ons beleid staat het voorkomen van achterstanden. Waar nodig werkt Vivare nauw samen met hulpverlenende instanties om het aantal mensen met een huurachterstand en de omvang van de huurachterstanden verder terug te brengen. Alertheid, strakke incassoprocedures en periodieke acties, zoals slepersacties (huurders die constant een maand achterstand hebben). Echter, ondanks deze inspanningen liepen de huurachterstanden in het begin van 2009 op. In reactie hierop is Vivare in de zomer van 2009 gestart met de Taskforce voor huurincasso. Met de oprichting van deze Taskforce werd als doel gesteld grip te krijgen op de ontwikkeling van deze achterstandscijfers. Vivare breed is het aantal huurders met een huurachterstand gestegen naar 1.824 huurders in 2009 (2008; 1.737), dit is een toename van 87 huurders. Met name de vestigingen Arnhem (32) en Elst (44) hebben in 2009 een stijging van het aantal huurders met een huurachterstand gezien, ook de gemiddelde huurachterstand zijn met name bij deze vestigingen opgelopen. De vestiging Renkum presenteert een daling van het aantal huurders met een huurachterstand. De huurachterstand per vestiging in 2009 en 2008: (vertr. = vertrokken huurder; huid. = huidige huurder) Huurachterstand

Aantal huurders

Gemiddelde achterstand in €

op 31 december per vestiging

Gemiddelde achterstand in % bruto huur

2009

2009

2008

2009

2009

2008

2009

2009

2008

Vertr.

Huidig

Huidig.

Vertr.

Huidig

Huidig.

Vertr.

Huidig

Huidig.

Arnhem

518

766

734

1.203

783

517

1,6

1,6

0,9

Duiven

101

296

275

2.796

523

401

1,3

0,7

0,5

35

211

167

2.349

893

516

0,6

1,4

0,6

Elst

78

161

195

2.661

515

571

1,4

0,5

0,7

Velp

Renkum

168

390

366

3.089

658

512

1,8

0,9

0,6

Totaal

900

1.824

1.737

46

Ontruimingen

De meest voorkomende oorzaak van ontruiming is betalingsproblemen. Ervaring leert dat bij eerste betalingsproblemen rondom huur, er al een schuldcumulatie aan de gang is. Schuldhulpverlening krijgt dan ook onze volle aandacht. Met ons Tweede-kansbeleid proberen we het aantal ontruimingen terug te dringen door een preventieve aanpak en geven we huurders de kans opnieuw voor de huurwoning in aanmerking te komen. In Arnhem werken we al jaren succesvol volgens dit beleid en ook in de gemeenten Renkum, Rheden en Overbetuwe is dit beleid inmiddels geïmplementeerd. In 2009 is dit beleid ook ingevoerd voor de gemeenten Duiven en Westervoort. In 2009 zijn 266 (2008: 367) ontruimingen aangezegd, deze daling kan deels worden toegeschreven aan het Tweede-kansbeleid van Vivare. Van de aangezegde ontruimingen is 73,7% (2008: 79,3%) uiteindelijk niet doorgegaan omdat de openstaande posten toch zijn betaald of een betalingsregeling is getroffen. Ook nadat er een rechtelijke uitspraak ligt zijn er nog mogelijkheden om ontruiming van de woning te voorkomen. In het uiterste geval wordt overgegaan tot ontruiming van de woning, in 2009 is dat aantal gedaald naar 70 (2008; 75). De ontruimingen en vorderingen per vestiging in 2009 en 2008: Vorderingen/ ontruimingen per vestiging

Aantal ontruimingen Aangezegd

Aangezegd

Afgelast

Afgelast

Doorgegaan

Doorgegaan

2009

2008

2009

2008

2009

2008

Arnhem

121

181

82

146

39

34

Duiven

13

55

12

48

0

7

Elst

8

14

4

11

4

3

Renkum

85

53

73

40

12

13

Velp

39

64

24

46

15

18

266

367

195

291

70

75

Totaal

7.4

Huurwoning te koop

Ondanks de moeilijke koopwoningenmarkt verliep in 2009 de verkoop van bestaande huurwoningen positief voor Vivare. Er zijn 227 woningen geleverd, bestaande uit 191 eengezinswoningen en 36 appartementen. Het hiermee gemoeide verkoopresultaat bedraagt € 22.886.000. Deze verkoopopbrengst investeert Vivare in nieuwbouw, herstructurering en renovatie. De verkoopresultaten over 2009 mogen met recht uitzonderlijk positief worden genoemd. Vivare verkocht in 2009 maar liefst 16% meer woningen dan in 2008. De Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) publiceerde daarentegen over een daling in woningverkopen tot maar liefst 40% in ons werkgebied. De huurwoningen werden voor 85% door huurders gekocht, waarvan 76% huurder van Vivare is. Het aandeel huurders van Vivare dat de eigen huurwoning kocht was 63%. Behalve dat de verkoop geld oplevert voor de noodzakelijke investeringen in de voorraad huurwoningen van Vivare, levert verkoop ook directe maatschappelijke effecten op.


Zo gaat verkoop scheefwonen tegen, ontstaat er een betere mix van huur- en koopwoningen in de wijk en blijven kopers door te investeren in een eigen woning duurzaam betrokken in de wijk. 7.5

Vereniging van Eigenaren (VvE)

Door verkoop van appartementen in ons bestaand bezit neemt het aantal VvE’s waarvan Vivare lid is toe. In 2009 is het bestaande aantal van 39 VvE’s waarvan Vivare lid is, toegenomen met 18 nieuwe VvE’s. Vivare voert zelf geen beheeractiviteiten voor VvE’s uit en heeft beheeractiviteiten, ontstaan door verkoop bestaand bezit, ondergebracht bij een externe beheerder. 7.6

Huurbeleid

Jaarlijkse huurverhoging

De gemiddelde huurprijsstijging was op 1 juli 2009 2,5% (het toegestane maximum) voor de sociale huursector en 5,0% voor het geliberaliseerde deel van ons bezit. Huurvast en Huurzeker

Het uitgangspunt bij Huurvast en Huurzeker is een meerjarige afspraak tussen huurder en verhuurder over de huurverhoging of -prijs. Huurvast gaat uit van een vaste huurprijs voor vijf jaar na een éénmalige huurverhoging van 6,5%. Huurzeker van een gelijke huurverhoging voor een periode van vijf jaar, jaarlijks 2,1% huurverhoging. Eind 2009 waren er 801 deelnemers (2007: 1.065, 2008: 894). Het aantal deelnemers daalt door de lage huurverhogingpercentages van de afgelopen jaren: door het inflatievolgend huurbeleid worden deze producten uit de markt geprijsd. Aantal deelnemers aan Huurvast of Huurzeker per 31-12-2009 Aantal deelnemers

Vivare vestiging

per 31 december 2009

Huurvast Huurzeker

48

Arnhem

Duiven

Elst

Renkum

Velp

282

139

60

43

76

69

34

22

20

56

8. Onderhoud, woningverbetering en nieuwbouw 8.1

Ontwikkelingen

Vanaf 1 januari 2009 zijn de voormalige afdelingen Planmatig Onderhoud van de afzonderlijke vestigingen fysiek gecentraliseerd in de afdeling Vastgoedbeheer. Taak van de afdeling Vastgoedbeheer is het uitvoeren en ontwikkelen van het technisch beheer van de vastgoedvoorraad van Vivare, met name het planmatige deel daarvan. De voordelen van de centralisatie zijn direct zichtbaar gemaakt door voortvarend te starten met het verbeteren van de organisatie van het planmatig technisch beheer. Daarbij waren de volgende speerpunten leidend (ter illustratie zijn per speerpunt enkele concrete voorbeelden beschreven): •

verbetering efficiëntie

onder andere door het uniformeren van werkvoorbereiding en toezicht, onderhoudswerken efficiënter aanbesteden, het werken in projectteams, het in beeld brengen en implementeren van de complete jaarcyclus van de afdeling •

verbetering professionaliteit

onder andere door het ontwikkelen en verbeteren van bedrijfsprocessen als meerjaren onderhoudsplanning en begrotingscyclus •

verbetering dienstverlening zowel aan huurders als interne klanten

onder andere door beperking van overlast voor huurders door het bundelen van onderhoudsmaatregelen, het verbeteren van achtervang door de inrichting van projectteams, het beschikbaar stellen van actuele en accurate planningen voor de vestigingen •

verbetering prioriteitstelling m.b.t. onderhoudswerken

onder andere door het opzetten en implementeren van een objectieve en uniforme inspectiemethodiek •

verlagen van de kwetsbaarheid

onder andere door een goede sfeer en laag verzuimpercentage op de afdeling, implementatie van complete jaarcyclus beperkt piekbelastingen in de werkplanning. Op basis van dezelfde uitgangspunten worden de ontwikkelingen in 2010 voortgezet. De continuïteit van het verbeteringstraject wordt daarbij geborgd door het consequent uitvoeren van projectevaluaties en nacalculaties. 8.2

Portfoliomanagement en woningkwaliteit

De directie Portfolio en Klantbeleid (voormalig Strategie, Marketing en Vastgoed) heeft zich in 2009 nadrukkelijk gemanifesteerd als de coördinator en kwaliteitsbewaker van de vastgoedportefeuille. Het is van strategisch belang dat de kwaliteit van de vastgoedportefeuille nu én in de toekomst aansluit bij de behoeften van de klanten.


Aan de hand van het model voor portfoliomanagement is achtereenvolgens: •

het Vivare-profiel (de gewenste woningvoorraad) geactualiseerd op basis van het jaarlijkse marktonderzoek

•

de huidige woningvoorraad onder de loep genomen en vergeleken met de gewenste voorraad

•

aan de hand van de vergelijking van huidige en gewenste voorraad de veranderopgave bijgewerkt en uitvoerig doorgerekend in de meerjarenbegroting.

–––––––––––––––– Beheren ––––Aanpassen –––– Afstoten –––––––––––––– Toevoegen

Huidige woningvoorraad

Opgave

Gewenste woningvoorraad Vivare Profiel

Tijdens de portfoliocyclus van 2009 is extra aandacht geschonken aan toekomstwaarde van de woningen. Een deel van de woningen sluit – op termijn – onvoldoende aan bij de behoefte van de klanten. Voor een groot aantal van die woningen zijn alternatieven gevonden, of worden de mogelijkheden onderzocht. Er is geld gereserveerd, zodat ook in de toekomst geïnvesteerd kan worden om de kwaliteit van de portefeuille aan te laten sluiten op klantwensen. Aan de portfoliocyclus hebben directieteam en medewerkers van verschillende disciplines een actieve bijdrage geleverd. De resultaten daarvan zijn teruggekoppeld aan de bestuurder en door hem vastgesteld. Kwaliteit bestaande woningvoorraad In 2009 zijn nieuwe instrumenten geïntroduceerd die in toekomstige portfoliorondes een rol van betekenis spelen. Deze instrumenten betreffen de conditiemetingen (ten aanzien van onderhoudstoestand) en de energielabels (ten aanzien van energieprestatie). Over de gehele voorraad bekeken heeft de gemiddelde woning van Vivare een energielabel D. Met de werkvoorbereiding en communicatie van een viertal pilotprojecten heeft Vivare in 2009 een start gemaakt met de implementatie van het Energieproject. Dit project betreft de structurele verbetering van de energieprestatie van de gehele (bestaande) voorraad. De doelstelling is om in de periode 2009-2015 en binnen een totale investering van € 90 miljoen de bestaande voorraad op een bedrijfseconomisch verantwoorde manier te verbeteren om te komen tot een minimale besparing van 20% op het totale gasverbruik van de voorraad (ten opzichte van het peiljaar 2008). 50% van de investering wordt aan de huurder doorbelast in de vorm van een huurverhoging. In 2009 heeft dit project enige vertraging opgelopen ten opzichte van de oorspronkelijke planning. Dit komt doordat de vertaling van de strategie naar de praktijk van de pilotprojecten een aantal belangrijke beslispunten bevat, waar weloverwogen over beslist dient te worden.

50

Kwaliteit nieuwbouwwoningen Het standaard Programma van Eisen voor nieuwbouwwoningen wordt jaarlijks geactualiseerd. Dit document is het ankerpunt in de organisatie voor wat betreft de kwaliteit van alle nieuw te bouwen woningen van Vivare. Bij de actualisatieronde van 2009 is expliciet gekozen voor meer duurzaamheid en het creëren van de technische voorwaarden om woonlastenreductie te bewerkstelligen. Zodoende is de eis ten aanzien van de energieprestatie (EPC) verlaagd naar 0,7 waar volgens het Bouwbesluit een norm van 0,8 verlangd wordt. Deze keuze vindt haar uitwerking in hogere isolatiewaarden van de schil, betere ventilatie en toepassing van laagtemperatuur warmteafgiftesystemen. Wat betreft de realisatie van fysieke nieuwbouwwoningen zijn in 2009 twee bijzondere projecten opgeleverd in het kader van duurzaamheid. In complex Middelgraafpad te Arnhem is een collectief WKO-systeem (warmte- en koudeopslag) opgeleverd en bij complex De Vergert te Duiven is een collectief WKO-systeem toegepast mét betonkernactivering. 8.3

Onderhoud

In 2009 is de uitvoering van enkele groot onderhouds-/renovatieprojecten uitgesteld naar een later tijdstip. Een gevolg daarvan is dat een deel van het begrote onderhoudsbudget niet is aangesproken in 2009. In paragraaf 8.6 (Vivare Projecten B.V.) wordt hier verder op ingegaan. De overige vestigingsbudgetten zijn in 2008 door de vestigingen nog afzonderlijk begroot. In 2009 is de uitvoering door de afdeling Vastgoedbeheer echter centraal opgepakt (inclusief de Vivarebreed ingekochte contracten). Die integrale aanpak leidde er toe dat in een aantal gevallen de prioritering van onderhoudswerken is heroverwogen. In het volgende overzicht is te zien dat daardoor onderhoudswerken bij de ene vestiging zijn vervallen of uitgesteld ten gunste van onderhoudswerken bij andere vestigingen. De totale onderhoudslasten bedroegen in de afgelopen twee jaar: Totale onderhoudslast per vestiging

2009

(x € 1.000)

realisatie

Arnhem

16.068

13.795

12.454

Duiven

4.980

3.917

4.047

Elst

3.503

3.639

3.443

3.538

4.930

4.214

Velp

7.320

9.703

8.137

-

-

4.037

7.471

14.375

8.448

42.880

50.359

44.780

2

Vivare Projecten (onderhoudsdeel renovatieprojecten) Vivare totaal

2

begroot

Renkum Vastgoed (contractbeheer)1

1

2008

Vanaf 2009 worden de lasten contractbeheer onder planmatig onderhoud van de betreffende vestiging verantwoord (zie ook planmatig onderhoud per vestiging). Betreft onderhouds- en renovatieprojecten. Een deel van de projectkosten komt ten laste van het onderhoud.


Het onderhoud van de vastgoedvoorraad is bij Vivare in hoofdzaak verdeeld in ‘niet-planmatig onderhoud’ en ‘planmatig onderhoud’. Daarnaast worden kosten voor verbeteringen aan de woningen of de woonomgeving die niet gedekt worden door extra huurinkomsten ten laste gebracht van het onderhoud. Niet-planmatig onderhoud Onder ‘niet-planmatig onderhoud’ verstaat Vivare reparaties op verzoek van huurders en reparaties van geconstateerde gebreken bij verhuizing. De post niet-planmatig onderhoud wordt begroot op basis van nacalculatie van voorgaande jaren. Het niet-planmatig onderhoud behoort tot de onderhoudsplicht van Vivare. Vivare maakt daarbij geen onderscheid tussen niet-planmatig onderhoud en mutatieonderhoud. Voor het onderhoud dat voor rekening van de huurder komt, biedt Vivare haar huurders een abonnement op het ‘Gemakspakket’ aan. Hiermee wordt dit onderhoud tegen een vergoeding uit handen van de huurder genomen. De ontvangen abonnementsgelden zijn kostendekkend en daarom niet opgenomen in het onderstaand overzicht. De afzonderlijke vestigingen van Vivare zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het niet-planmatig onderhoud van de woningvoorraad. Niet planmatig onderhoud per vestiging (x € 1.000)

2009 realisatie

Arnhem

2008 begroot

3.202

2.337

2.623

Duiven

726

933

771

Elst

759

912

848

Renkum

809

744

764

Velp

1.363

1.559

1.422

Vivare totaal

6.859

6.485

6.428

Planmatig onderhoud Deze vorm van onderhoud bestaat uit onderhoudswerkzaamheden aan een of meerdere bouwdelen met als doel de technische staat van de woning zodanig op peil te houden, dat deze zijn oorspronkelijke functionaliteit blijft behouden. Planmatig onderhoud heeft voor de huurder geen financiële consequenties. Door middel van de meerjaren onderhoudsplanning is het onderhoud gedurende de exploitatieperiode van de woningen ingepland. Uitvoering van het onderhoud vindt meestal complexgewijs plaats. Een deel van de geplande maatregelen wordt uitgevoerd bij mutaties.

52

Planmatig onderhoud per vestiging

2009

(x € 1.000)

realisatie

Arnhem

12.101

2008 begroot

10.179

9.156

Duiven

3.684

2.546

2.973

Elst

2.469

2.521

2.299

Renkum

2.622

4.051

3.291

Velp

5.361

7.154

5.813

3

Vastgoed (contractbeheer)

Vivare Projecten (onderhoudsdeel renovatieprojecten)4 Vivare totaal

-

-

4.037

7.471

14.375

8.448

33.708

40.826

36.017

Uitvoering van het reguliere planmatig onderhoud wordt verzorgd door de afdeling Vastgoedbeheer. Indien meerdere ingrijpende onderhoudsmaatregelen samenvallen, voert Vivare Projecten B.V. dat deel van het planmatig onderhoud uit tijdens groot onderhouden verbeterprojecten. Planmatig onderhoud in een individuele woning (meestal bij een mutatie) wordt uitgevoerd door de betreffende vestiging. Een aantal onderhoudscontracten, waaronder cv-onderhoud en liftonderhoud, wordt Vivarebreed ingekocht en ook beheerd door de afdeling Vastgoedbeheer. Vergoedingen voor bewoners Vivare heeft met haar huurdersplatform H5O standaardvergoedingen voor bewoners bij renovatie en herstructurering afgesproken. Deze bedragen worden jaarlijks geïndexeerd. 8.4

Verbeteringen

Regelmatig besluit Vivare om technische maatregelen uit te voeren aan woningen of woonomgeving zonder dat de kosten daarvan worden gedekt door een huurverhoging of verlenging van de exploitatieperiode. Bijvoorbeeld het aanbrengen van openbare verlichting in achterpaden, of het opknappen van het interieur van een woning. Doel van dergelijke maatregelen is het verbeteren van de leefomgeving van woningen of de verhuurbaarheid van een woning. De kosten van deze maatregelen worden ten laste van het onderhoud gebracht. Woningverbetering onderhoud per vestiging (x € 1.000)

4

2008 begroot

Arnhem

765

1.278

677

Duiven

570

438

301

Elst

275

206

296

Renkum

107

135

158

Velp

596

990

903

2.313

3.047

2.335

Vivare totaal

3

2009 realisatie

Vanaf 2009 worden de lasten contractbeheer onder planmatig onderhoud van de betreffende vestiging verantwoord (zie ook planmatig onderhoud per vestiging). Betreft onderhouds- en renovatieprojecten. Een deel van de projectkosten komt ten laste van het onderhoud.


8.5

Bewonersparticipatie bij herstructurering

We zijn het afgelopen jaar weer fors met bouwkranen, aannemers en shovels in het werkgebied van Vivare aan het werk geweest. Vivare pakt aan! Projecten waarin we flink ingrijpen in de woning en woonomgeving van onze huurders en omwonenden. Hierbij kiezen we ervoor deze bewoners en omwonenden te betrekken bij de planvorming. Vivare kent een eigen methode op het gebied van bewonersparticipatie die aansluit bij onze visie op wonen en die als resultaat oplevert dat mensen prettig wonen en leven. Wij hebben een aantal stappen voor het participatieproces ontwikkeld. Op verschillende momenten in een project betrekken we bewoners bij het doen van een haalbaarheidsstudie naar de woningen, het ontwerpen van een renovatie of nieuwbouwplan of bij het opstellen van een wijkvisie. Bewoners worden betrokken bij informatieavonden, workshops en werkgroepbijeenkomsten. Tevens bezoekt Vivare bij ieder project alle huishoudens individueel, om hen te vragen naar hun mening en wensen over de woning. Hierdoor verkrijgen we inzicht in de klantwensen en kunnen we de klant beter ondersteunen. Voor het begeleiden van en naar andere huisvesting wanneer een woning gerenoveerd of gesloopt gaat worden heeft Vivare een sociaal plan ontwikkeld. In dit plan, dat is goedgekeurd door de huurdersvereniging, worden onderwerpen geregeld zoals de stadsvernieuwingsurgentie, terugkeer naar de nieuwbouw, huur van de nieuwbouwwoning, tegemoetkoming in de verhuis- en inrichtingskosten, begeleiding bij verhuizing voor bijzondere doelgroepen en beheer van de woningen en woonomgeving. Concrete projecten in 2009 waarbij we bewoners betrokken hebben zijn: •

Bergerhof Renkum (huisbezoeken, bewoners begeleiden bij verhuizing, workshops waarbij we bewoners en omwonenden betrekken bij ontwerp van woning en woonomgeving, beheergroep met bewoners en omwonenden)

•

Velp Zuid (huisbezoeken bij bewoners waar Vivare een haalbaarheidsstudie naar de woning wil doen, bewoners betrekken bij de verschillende acties zoals de boomtuintjesactie en de hondenpoepactie, wijkplatform is samenwerkingspartner in het project en heeft zitting in de stuurgroep)

•

Schweer bey der Beckehof (de bewonerscommissie denkt mee met de renovatieplannen)

•

Schuttersberg Geitenkamp (bewonerscommissie denkt mee met de renovatieplannen en het opzetten van een proefwoning)

•

Daalhuizerweg (huisbezoeken, bewoners begeleiden bij verhuizing)

•

Presikhaaf (klankbordgroep wordt betrokken bij de programmaontwikkeling Blauwe Weide, bewoners zijn betrokken bij de inrichting van de kale plekken in de wijk).

8.6

Vivare Projecten B.V.

In 2009 heeft Vivare Projecten B.V. 73 projecten onder haar hoede gehad. Hierbij waren in totaal 812 bestaande en 3.921 nieuwe woningen (huur en koop) betrokken. De totale investering bedroeg € 102 miljoen. De realisatie van de woningbouwopgave van 2.500 woningen voor 2005 tot 2010 heeft qua investering zijn grootste weerslag op 2008 en 2009, vanwege het grote aantal projecten in uitvoering. Afgelopen jaar is er minder geïnvesteerd dan in 2008 (€ 116 miljoen), waar de piek werd veroorzaakt door de hoge investeringen in de woonzorgcomplexen. De financiële en juridische afwikkeling van deze projecten vergde in 2009 nog een forse inspanning.

54

In 2009 zijn er 70 woningen minder opgeleverd (865) dan begroot (935). Deze afwijking is voornamelijk veroorzaakt door vertraging bij Schuytgraaf veld 17 (49) en Villa Margaretha (18). De oplevering van de koopwoningen Rhynstroom zijn tevens sterk vertraagd waardoor ruim 100 woningen minder zijn opgeleverd dan begroot, daarentegen zijn bij ‘t Haegendal 23 woningen vervroegd opgeleverd (2009 i.p.v. 2010). Onderhanden projecten Onderstaande tabellen tonen een totaaloverzicht van het soort projecten, de hoeveelheid betrokken verhuur- en verkoopeenheden en de bijbehorende investeringen over 2009.

m2 overig

Kavels

Aantal koopwoningen

studenteneenheden

zorgeenheden

woningen

Aantal projecten

t.b.v.

Parkeerplaatsen huur

Aantal verhuureenheden* Parkeerplaatsen koop

Projectsoort

Nieuwbouw

41

1.717

379

0

230

15

250

41

14.236

Herstructurering

20

1001

62

85

394

44

157

6

650

3

14

0

0

0

0

0

0

680

9

812

0

0

0

0

0

0

0

73

3.544

441

85

624

59

407

47

15.566

Verbouw Grootonderhoud en Renovatie Vivare Projecten B.V. totaal

* Binnen het aantal verhuureenheden wordt onderscheid gemaakt tussen zelfstandige eenheden (woningen) en onzelfstandige eenheden (zorgen studenteneenheden) Bedragen x € 1.000

Projectsoort Saldo ultimo

Investering

2008

Gereed-

Saldo ultimo

gekomen

2009

Nieuwbouw

11.848

62.634

73.501

980

Herstructurering

18.431

30.512

45.713

3.230

205

456

74

1.265

8.774

9.881

158

31.869

102.125

129.551

4.442

Verbouw 325 Groot onderh. /renovatie Vivare totaal

NB: Verschillen in optellingen zijn te wijten aan afrondingsverschillen

De bedragen in bovengenoemd overzicht hebben betrekking op Vivare Projecten B.V. De bedragen wijken af met de bedragen in de jaarrekening 2009, omdat hier een onderscheid is aangebracht in activa in ontwikkeling en onderhanden werk. Het restant aangegane verplichtingen bedraagt € 40.337.446 per 31 december 2009. Deze verplichting bedroeg per 31 december 2008 € 72.147.831.


Voorbeelden van projecten waaraan werd gewerkt zijn: •

de nieuwbouwprojecten Kloosterkamp (Duiven), Elsweiden (Velp), Rijn IJssel West (Arnhem), inbreidingslocatie Mozartstraat (Elst) en de Groene Treden (voormalig kazerneterrein Saksen Weimar te Arnhem)

•

de herstructureringsprojecten Daalhuizerweg (Rheden), Mosterdhof (Westervoort), Bergerhof (Renkum), Presikhaaf (Arnhem) en Droo Zuid (Duiven)

•

de groot onderhoud en renovatieprojecten Schweer bey der Beckehof (Dieren), Larikshof (Arnhem) en Schuttersberg (Arnhem).

Veel projecten zijn in samenwerking met zorgpartijen ontwikkeld/gerealiseerd, zoals Lorentzhuis (Velp), Schuytgraaf veld 15 (Arnhem), Blauwe Weide fase 2 (Arnhem), Rozet (Westervoort) en Klimroos (Westervoort). Opgeleverde projecten In 2009 zijn 532 huur-, 295 koopwoningen en 38 kavels opgeleverd. Het gaat hierbij om de volgende projecten: •

herstructurering Podium 30 huurwoningen (Arnhem)

•

herstructurering Blauwe Weide fase 1 85 huurwoningen en 87 koopwoningen (Arnhem)

•

nieuwbouw Eimerssingel 16 huurwoningen (Arnhem)

•

nieuwbouw De Waaij 12 huurwoningen (Westervoort)

•

nieuwbouw Rozet 21 huurwoningen en 24 koopwoningen (Westervoort)

•

nieuwbouw Rijksweg 15 22 huurwoningen (Duiven)

•

nieuwbouw De Vergert 22 huurwoningen en 18 koopwoningen (Duiven)

•

nieuwbouw Kloosterkamp 45 huurwoningen en 67 koopwoningen en 38 kavels (Duiven)

•

nieuwbouw Beekenoord 45 huurwoningen (Westervoort)

•

herstructurering Lombok 23 huurwoningen en 12 koopwoningen (Duiven)

•

nieuwbouw Pr. Hendrikstraat 22 huurwoningen (Elst)

•

nieuwbouw ’t Haeghendal 23 huurwoningen (Renkum)

•

nieuwbouw Elsweide Velp 86 huurwoningen (Rheden)

•

nieuwbouw Velpsche Veste fase 1 27 huurwoningen en 78 koopwoningen (Velp)

•

nieuwbouw Da Costa 36 huurwoningen (Dieren)

•

nieuwbouw Schuytgraaf (veld 17) 17 huurwoningen (Arnhem)

•

nieuwbouw Schuytgraaf 9 koopwoningen (Arnhem, via Rhynstroom).

De gemiddelde stichtingskosten van alle opgeleverde huurwoningen in 2009 zijn € 142.942. In 2009 bedraagt de gemiddelde onrendabele top (ORT) van de in aanbouw zijnde huurwoningen € 109.361. Ook zijn in 2009 317 woningen opgeleverd waaraan groot onderhoud is verricht. Hierbij gaat het om de volgende projecten: •

groot onderhoud Larikshof 22 woningen (Arnhem)

•

groot onderhoud Droo-zuid 32 woningen (Duiven)

•

groot onderhoud J. v. Riebeeckweg 63 woningen (Oosterbeek)

•

groot onderhoud Dieren Spankeren 200 woningen (Dieren).

Verkoop nieuwbouwwoningen Nadat eind 2008 de nieuwbouwmarkt grotendeels tot stilstand was gekomen, waren begin 2009 151 woningen onverkocht en in aanbouw. Er is maximale inspanning geleverd

56

om de stagnerende verkoop van nieuwbouwwoningen vlot te trekken, zoals het voeren van korte mediacampagnes, het organiseren van open dagen, het inrichten van modelwoningen en het geven van kortingen. Belangrijkste middel is de koopconstructie KoopGarant, waarmee woningen met een ‘Vrij Op Naam-prijs’ tussen € 170.000 en € 240.000 bereikbaar zijn gemaakt voor meer inkomensgroepen. Deze constructie heeft na een aarzelende start tot het nagenoeg oplossen van het verkoopprobleem geleid. Bovenstaande heeft per 31 december 2009 geresulteerd in de verkoop van 117 woningen en 7 opties op de nog 34 opgeleverde onverkochte nieuwbouwwoningen. Verloopstaat inclusief woningaantallen In het overzicht op de volgende pagina’s zijn de afzonderlijke projecten (in diverse fases) per 31 december 2009 weergegeven.


In het overzicht hieronder zijn de afzonderlijke projecten in diverse fases van

-

-

Saldo 31-12-2009

Koopwoning

-

Koopparkeerplaatsen

Student-eenheden

Niet zelfstandig wonen -

NKG

Desinvesteringen 2009

-

Investeringen 2009

147

Saldo 31-12-2008

147

Zorgcompl. /-infra

BVO bedrijfs-huisvesting in m2

plaatsen

Huurpaarkeerplaatsen

Huur (contracten)

Zelfstandig wonen

Parkeer

Overige Huur woningen

Schuttersberg

In eenheden woning Totaal Woning (huur + koop)

Projectomschrijving SAP

Kavels

Vivare Projecten B.V. per 31 december 2009 weergegeven.

1.455

556.183

-557.638

0

336.584

22.262

-357.080

1.766

GOH/renovatie 22 won Larikshof

22

22

-

-

-

-

-

2.041

903.215

-905.257

0

GOH 33 woningen Krammerstraat

33

33

-

-

-

-

-

0

43.254

0

43.254 0

GO/R Droo-Zuid

168

168

-

-

-

-

-

265.574

302.151

-567.725

Vergert Zuid

44

44

-

-

-

-

-

298.016

235.340

-533.356

0

Regenoverlast Neptunusflat Duiven

37

37

-

-

-

-

-

23.670

15.686

-40.207

-852

JvRiebeeckweg

63

63

-

-

-

-

-

329.791

2.826.724

-3.156.515

0

Sch.b.d.Becke

36

36

-

-

-

-

-

5.763

108.082

0

113.845

Dieren/Spanke

262

262

-

-

-

-

Totaal Groot Onderhoud:

812

812

0

0

0

0

0

0

0

-

2.153

3.760.623

-3.762.776

0

0

1.265.047

8.773.521

-9.880.555

158.013

4.167.942

1.839.281

-1.787.043

4.220.180

150

8.313.960

8.673.219

-15.311.957

1.675.221

-

-40.154

259.579

0

219.425

0 GREX De Blauwe Weide Blauwe Weide I

177

-

-

-

85

92

Blauwe Weide 2

142

66

47

-

-

29

Presikhaaf II te Arnhem

138

138

-

-

-

-

-

853.490

-383.341

0

470.149

30

30

-

-

-

-

500

581.599

47.889

0

629.488

0

93.589 2.357

Larikshof

66

Grex Presikhaaf II

0

Blauwe Weide Fase 3

88

Herstructurering WWC Merwedstraat

54

-

-

-

34

54

-

0

93.589

0

8

8

0

2.357

0

35

23

-

-

-

12

-

3.115.505

4.183.779

-7.299.373

-88

Droo-Zuid

137

31

44

62

-

-

-

1.126.618

453.325

-1.129.539

450.404

Klim/Mhof

27

11

16

-

-

-

-

233.815

3.241.145

-4.474.327

-999.367

De Hoenderik

30

24

-

-

-

6

-

-390.470

155.239

236.927

1.696

TdL 2e fase

78

-

-

-

-

78

-

-701.055

572.920

315.849

187.714

134

68

-

-

-

61

-

10.827

34.759

-649.633

-604.048

0

0

-475.518

5.481.255

-7.244.728

-2.238.991 37.243

Lombok Duiven

Bergerhof VEX

5

Grex Bergerhof Velpsche Veste

105

27

-

-

-

78

Scherpenh.weg

9

5

-

-

-

4

44

37

-

Herstruct Oud Velp Zuid Aankoop en Herstruct Lorentzhuis Daalhuizerweg

0

32.347

4.896

0

117.543

83.991

-201.534

0

128

128

-

-

-

-

-

13.115

26.315

0

39.430

60

60

-

-

-

-

-

253.118

193.561

-668.733

-222.054

11.268

415

0

11.683

2.034

0

0

2.034

Herstruct Worth Rhedenseweg Herstruct Hart van Dieren Herstruc v Hallstr/Wilhelminaweg Dieren

20

20

-

-

-

-

-

10.840

23.274

0

34.114

Da Costa

36

36

-

-

-

-

-

1.029.752

5.462.428

-7.498.908

-1.006.728

Beverode

165

-

165

-

-

-

-

158.897

62.004

0

220.901

5.291

43

0

5.334 3.229.686

Aankoop Nw Schoonoord Velpsche Veste

1

-

-

-

-

1.548

729

272

62

85

394

Hoogstede

75

-

41

-

-

Elderhoeve

217

16

24

177

Martinushof

169

66

-

Totaal Herstructurering:

1

-

0

0

6

650

18.430.763

30.511.922

-45.712.999

34

-

63.345

14.890

0

-

-

989

-2.027.988

7.049.699

-5.023.815

-2.105

103

-

-

462

1.690.031

37.450

-500.000

1.227.481

1.491

-2.098.328

3.158.904

-1.065.475

-4.899

1.784

-442.462

4.433.376

-4.247.461

-256.548

44

157

0

Stadseiland

63

63

-

-

-

-

147

72

30

-

-

45

Schuyt 17

85

68

17

-

-

-

Bethaan

62

-

47

-

-

15

Graslaan

29

5

12

12

-

-

Middelgraafpad

58

18

15

18

0 0 78.235

-

56.619

55.094

0

111.712

1.157

1.141.151

426.134

-1.567.171

115

-

280.287

155.668

-435.975

-20

103

3.505

70.242

3.044

0

27

-27

0

Stoere Houtman

137

92

45

-

-

-

111

0

320

52.177

58.479

0

110.656

Saldo 31-12-2009

Desinvesteringen 2009

-

begeleiding sloop Martinushof

Investeringen 2009

Koopwoning

-

Koopparkeerplaatsen

Student-eenheden

Niet zelfstandig wonen 48

Saldo 31-12-2008

35

BVO bedrijfs-huisvesting in m2

-

Kavels

83

Zorgcompl. /-infra

Huurpaarkeerplaatsen

plaatsen

Zelfstandig wonen

Parkeer

Huur (contracten) Overige Huur woningen

Schuytg wozoc

In eenheden woning Totaal Woning (huur + koop)

Projectomschrijving SAP

73.286

Saksen Weimar1

71

71

-

-

-

-

-

519.177

-149.839

0

369.338

Schuytg 15

88

88

-

-

-

-

850

5.556

13.370

0

18.925

Schuytg Wilde

35

35

-

-

-

-

-

253.427

1.089

-251.250

3.266

Podium

30

30

-

-

-

-

-

968.039

1.192.397

-2.156.558

3.878

992.258

-1.436.380

444.122

0

9

9

-

-

-

-

-

141.324

-50.679

-90.645

0

69

69

-

-

-

-

-

10.673

144.500

-55.200

99.973

97.416

435.272

-417.470

115.217

237.848

1.178

-239.026

0

Eimerssingel St.Janskerkst 69 Appartementen Podium II Saksen Weimar C.V. / B.V. St Jozefkerk Eimersingel

16

-

16

-

-

-

-

0

0

Saksen Weimar TurnKey

71

71

-

-

-

-

-

0

0

Droo-Huus

18

-

8

-

-

7

3

-

De Ploen Zuid De Waaij

12

12

-

-

Rozet Rijksweg 15 De Vergert

-

45

8

4

9

36

22

-

-

-

40

-

10

12

-

-246.485

14.227

-8.500

37 35 225

-

155.530

1.657.495

-1.812.800

24

1.716

5.429.511

1.990.002

-7.389.908

29.605

14

-

279.672

2.650.711

-3.269.681

-339.298

18

-

-379.215

4.349.918

-3.970.523

180

27.462

70

0

27.532

(G) Kloosterkamp Beekenoord

224.787

-5.692 -

Westervoort/evenemententerrein Kloosterkamp

21.735

150

45

-

-

-

67

63

63

-

-

-

-

38

2.134.444

-2.134.444

0

0

-

237.820

14.135.809

-12.914.512

1.459.117

-

422.799

5.727.212

-6.791.714

-641.704

0

0

GREX Kloosterkamp

0

Hof Duiven

14

14

-

-

-

-

-

0

0

0

Paepestraat TI

26

26

-

-

-

-

-

0

0

0

Lingebuurt

102

81

21

-

-

-

-

312.050

-38.500

-273.685

-135

Lanenbuurt

60

60

-

-

-

-

-

377.412

6.772.476

-6.937.518

212.370

Pr.Hendrik

28

22

-

-

-

6

-

-678.343

1.229.411

-551.056

12

Mozartstraat

10

10

-

-

-

-

-

14.181

1.102.426

-1.637.608

-521.000

9.461

-9.461

0

0

t Haeghendal RK Don Boscoweg en begraafplaats Renkum GOED Renkum Villa M.

5.862

0

-31

5.832

-

-

-

-

-

-

1.368

199.346

122.817

0

322.163

18

-

-

18

-

-

594

900.504

136.059

-778.700

257.863

4.503

-4.503

0

0

Oosterbk-Hoog t Haeghendal TI

46

46

-

-

-

-

-

0

0

Oosterbk-Hoog TI

24

24

-

-

-

-

-

0

0

0

8

8

-

-

-

-

-

0

0

0

Elsweide Velp

86

86

-

-

-

-

-

367.723

9.162.908

-11.312.783

-1.782.152

Zutpensestraat

18

-

18

-

-

-

-

83

556

0

639

Rheden bestrating

92

92

-

-

-

-

-

0

0

0

Dennenkamp

15

15

-

-

-

-

-

0

0

2.367 1.389

328

379

0

230

Dalzone Oosterbeek

Totaal Nieuwbouw:

15

250

41 14.236

11.847.665

62.633.594

0 Herstruc/verbouw Statenlaan Johan de Wittlaan 316

-

-

-

-

-

-

400

Krugerstr 5 Verbouw Utrechtsestraat 99 Weverstraat Totaal verbouw:

12

12

-

-

-

-

-

2

2

-

-

-

-

14

14

0

0

0

0

0

0

4.741 2.944

600

441

85

624

59

407

0

0

-73.501.428

979.830

0

18.371

0

0

18.371

202.522

62.242

-264.764

0

-16.999

0

16.999

0

0

7.422

0

7.422

280

120.871

135.684

-208.000

48.555

680

324.765

205.348

-455.765

74.348

31.868.240

102.124.385

-129.550.748

4.441.877

47 15.566

0


0

9. Prettig en veilig wonen Vivare heeft bewust gekozen zich als maatschappelijk ondernemer op te stellen en te investeren in prettig en veilig wonen. Bewoners en belanghouders hebben hierin een belangrijke rol. 9.1

Krachtwijken

De dynamiek binnen de krachtwijken is groot. De problematiek is divers en complex, er zijn veel partijen betrokken én er wordt veel geld in geïnvesteerd. In 2009 hebben we focus aangebracht in wat wij als onze opgave in de krachtwijken zien. Ook zijn we aan de slag gegaan om voor onze vooruitgeschoven posten nog meer ‘het aanpakken’ in de vingers te laten krijgen. Door aan te pakken, te doen, maken we tastbaar wat er volgens ons nodig is, wat ons aandeel is en wat we van anderen verwachten. In de Wijkactieplannen staan de fysieke en sociale acties die Vivare inzet in de vier Krachtwijken van Arnhem: Broek, Klarendal, Malburgen en Presikhaaf. Deze acties zijn bedoeld om deze krachtwijken een vernieuwings- dan wel een verbeterimpuls te geven waardoor de leefbaarheid in deze krachtwijken op een zevental thema’s aanzienlijk verbeterd. De zeven thema’s zijn afgeleid van de vijf thema’s die het Ministerie van VROM hanteert om de leefbaarheid van wijken te meten. Deze thema’s zijn: Wonen, Werken, Leren & Opgroeien, Veiligheid en Integratie. De gemeente Arnhem, regisseur van het krachtwijkenbeleid Arnhem, heeft twee thema’s toegevoegd, namelijk Sport & Cultuur en Achter de voordeur. De inzet van Vivare concentreert zich op: •

Schoon-Heel-Veilig: we zetten voort waar we goed in zijn

•

extra inzet op voorkomen en snel oplossen van overlast

•

onze ervaring gebruiken om interventies steeds gerichter in te zetten; naast ervaring maken we daarbij ook gebruik van de kennis die we opdoen door effectmetingen, onderzoek (ISW, e.a.) en ‘best practices’ elders

• 9.2

verdere inbedding van Vivare pakt aan! Bewonersparticipatie

H5O en huurdersverenigingen Vivare kent vijf huurdersorganisaties, te weten: •

Huurdersbelangenvereniging De Brug

•

Huurdersvereniging Twee Stromenland

•

Huurdersvereniging Over-Betuwe

•

Renkumse Huurdersvereniging

•

Huurdersvereniging Rheden.

Deze huurdersorganisaties overleggen op lokaal niveau met de vijf vestigingen van Vivare. Alle huurdersorganisaties zijn vertegenwoordigd in het Huurdersplatform H5O. Dit platform overlegt met het bestuur van Vivare over beleidsonderwerpen die Vivarebreed spelen. Binnen H5O is er geruime tijd discussie geweest over de toekomst van het platform. Vivare heeft de discussie vanaf de zijlijn steeds gevolgd, een enkele interventie gepleegd

60

en medio 2009 het overleg met H5O opgeschort om de verdere ontwikkelingen af te wachten. In augustus kwam het bericht dat de meningsverschillen binnen het platform onoverbrugbaar zijn gebleken en daardoor is het platform uiteengevallen. Door de ontstane situatie was er voor Vivare op centraal niveau geen overlegpartner meer zoals bedoeld in de Samenwerkingsoverkomst Vivare – H5O (april 2004). Daarom heeft Vivare zich genoodzaakt gevoeld de samenwerkingsovereenkomst met H5O te beëindigen. In 2010 wordt met de huurdersorganisaties bekeken hoe het overleg met het bestuur van Vivare opnieuw vorm gegeven kan worden. Intussen wordt het overleg tussen de lokale huurdersorganisaties en de vestigingen voortgezet op dezelfde voet en in de geest van de voormalige samenwerkingsovereenkomst. Dit overleg sluit goed aan bij de zaken die de belangen van de huurders direct treffen en is functioneel en effectief gebleken. In 2009 heeft H5O twee keer regulier overleg gevoerd met het bestuur van Vivare. Daarnaast is in een speciale vergadering de herijkte strategie van Vivare toegelicht en besproken. Onderwerpen die in 2009 aan de orde kwamen waren onder andere: •

Aanpakcentrale / Keten van Kansen

•

2e Kansbeleid

•

energieproject

•

regeling bewonersvergoeding

•

functioneren H5O en voortgang samenwerking binnen H5O

•

strategie Vivare pakt aan!

•

herbenoeming commissaris.

Het huurdersplatform heeft positief gekwalificeerd advies uitgebracht over de herijkte strategie 2009-2013 Vivare pakt aan! en de regeling bewonersvergoeding bij groot onderhoud, renovatie en herstructureringsprojecten. Daarnaast heeft H5O ingestemd met de herbenoeming van mevrouw Louppen als lid van de Raad van Commissarissen. Bewoners- en projectcommissies Evenals in 2008 neemt het aantal bewonerscommissies af omdat men niet meer actief is. Bij grote leefbaarheids- of onderhoudsacties worden projectcommissies opgericht om huurders intensief te betrekken bij het project. Andere vormen van bewonersparticipatie, zoals huisbezoeken en workshops, worden ingezet om zoveel mogelijk huurders persoonlijk te spreken. Hierdoor komen we meer van de klanten te weten en kunnen we hen beter helpen. De financiële bijdrage van Vivare aan de activiteiten van de lokale huurderorganisaties, Huurdersplatform H5O, de bewonerscommissies/projectcommissies en externe professionele ondersteuning bedroeg in 2009 € 143.000 (in 2008 € 149.000). Standaard is er een bedrag begroot (€ 156.000) om blijvend een financiële bijdrage te kunnen geven aan bovenstaande activiteiten. Klantenpanels Vivare wil goed naar klanten luisteren om in te kunnen spelen op hun wensen en behoeften. Daarom organiseren wij meedenkavonden of, met een mooi woord, klantenpanels. In 2009 hebben vier klantenpanels plaatsgevonden, met als onderwerpen: •

leefbaarheid en woongedrag in Presikhaaf

•

woonwensen van 55-plussers

•

leefbaarheid en woonomgeving in Duiven en Westervoort

•

het kopen van een huurwoning. Jaarverslag 2009 - Vivare 61

De verslagen van deze klantenpanels zijn voor onze klanten en belanghouders na te lezen op www.klantenpanelsvivare.nl. Na elk klantenpanel is aan de deelnemers een brief gestuurd met de voor Vivare belangrijkste uitkomsten, tevens vindt er een terugkoppeling plaats naar de deelnemers over wat Vivare met de uitkomsten concreet gaat doen. Het gevoel dat Vivare echt luistert en dat er serieus met de uitkomsten wordt omgegaan, wordt zeer gewaardeerd bij onze klanten. KWH Vanaf 2002 is het KWH (Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector) ingezet om, na de fusie, de verschillende vestigingen op dezelfde wijze te laten werken. Het gewenste niveau van onze dienstverlening lag nog niet vast, maar zeker was dat deze verbeterd kon worden. Dat dit is gelukt blijkt wel uit het feit dat we de afgelopen jaren een gemiddeld cijfer van 7.7 wisten te behalen. Ook in 2009 is het KWH-label voor Vivare verlengd. Vivare heeft besloten verder te gaan. Vanuit onze vernieuwde strategie Vivare Pakt aan! wil Vivare het verschil maken als corporatie en excelleren op onze dienstverlening. Deze strategie vraagt in 2010 om een andere benadering en een andere onderzoekmethode dan het KWH om deze strategie te toetsen. Belanghouders Doen we de juiste dingen en doen we ze goed? Vivare laat zich graag spiegelen aan haar belanghouders. In onze dagelijkse contacten wordt ons die spiegel steeds voorgehouden, maar Vivare bevraagt met enige regelmaat belanghouders ook buiten die dagelijkse contacten. In 2009 hield Vivare Duiven haar driejaarlijkse Vertel- en Luisterbijeenkomst en organiseerde Vivare samen met de gemeente en de Arnhemse corporaties de Stadsconferentie Arnhem. In 2010 zijn er Vertel- en Luisterbijeenkomsten in Renkum en Overbetuwe en vindt uiteraard ook weer de jaarlijkse Stadsconferentie Arnhem plaats. 9.3

Leefbaarheid

Vivare hecht grote waarde aan prettige en leefbare buurten, een sociaal veilige omgeving en een goede kwaliteit van de openbare ruimten (zie ook onze strategie). Verschillende partijen hebben een verantwoordelijkheid als het gaat om leefbaarheid. Zo zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de kwaliteit van het wonen in het algemeen: infrastructuur, voorzieningen, openbare orde en veiligheid. Vivare moet ervoor zorgen dat het woningbezit in goede staat is en goed verhuurbaar is. Dat komt ten goede aan de uitstraling van een straat, de buurt of de wijk. Maar bewoners zijn als eerste verantwoordelijk. Ze hebben zelf veel invloed op hun woongenot. Door betrokken te zijn bij wat er in hun wijk gebeurt en de handen uit de mouwen te steken, kunnen bewoners van wat eens een rommelige buurt was, weer een gezellige, nette buurt maken. Doen is het credo! Wijkvisies In 2009 lanceerde Vivare de strategie Vivare pakt aan! met daarin een prominentere rol voor het maatschappelijk ondernemen en de aanpak van wijken. Om de lange termijnvisie van de strategie in kortere termijndoelen te vertalen, zijn er in 2009 voor de kwetsbare wijken in ons bezit wijkvisies opgesteld. Deze wijkvisies zijn nu nog intern en met name op de sociale problematiek in wijken gefocust. Om tot een wijkvisie te komen hebben er ‘wijkschouwen’ plaatsgevonden. Voor alle collega’s die in deze wijken betrokken

62

zijn zoals opzichters, woonconsulenten, verhuurmedewerkers e.a. zijn rondleidingen door de wijken georganiseerd. Door de wijk met een multidisciplinair team echt te beleven, is er een relatie gelegd tussen enerzijds de theorie en statistieken en anderzijds de ervaringen van de medewerkers en lokale kennis. Gecombineerd vormen deze gegevens de basis van de geformuleerde wijkvisies. In 2010 koppelen we sociaal en fysiek aan elkaar en zullen we, met heldere doelen in onze rugzak, de prestaties in de wijken een nieuwe impuls geven. Uiteraard niet alleen, maar mét belanghouders en bewoners. Bewoners aan zet Wijken en buurten zijn gebaat bij bewoners die zelf van aanpakken weten. Vandaar dat Vivare ook in 2009 van alles deed om bewoners zelf meer aan de slag te laten gaan. Onder wervende titels als bijvoorbeeld: ‘Buren in Actie’, ‘Leve de buurt’, ‘Kan wél’ zijn bewoners verleid, begeleid en gestimuleerd om een stapje extra te zetten en daarmee hun eigen woonomgeving aantrekkelijker te maken of buurtbewoners te helpen. We continueerden de al eerder opgestarte trajecten met buurtbemiddelaars. Dit zijn trajecten waarin bewoners zijn opgeleid om te kunnen bemiddelen bij burenruzies. Buurtbeheerders In 2009 heeft Vivare de inzet van buurtbeheerders fors opgeschroefd. Buurtbeheerders zijn onze ogen en oren in de wijk. Zij verkorten de lijnen tussen de bewoners en Vivare. Meer dan voorheen zet Vivare haar buurtbeheerders in om de betrokkenheid van bewoners bij hun buren, de buurt, de wijk te stimuleren, problemen en kansen te signaleren en daarnaar te handelen. Schoon, heel, veilig In wijken die schoon, heel en veilig zijn is het prettiger wonen. In 2009 investeerde Vivare in het verlichten van achterpaden, het beveiligen van woningen en woonschoonacties. De in 2007 opgerichte woonomgevingsploegen rukten ook in 2009 veelvuldig uit. Achter de voordeur Als verhuurder heeft Vivare zicht op persoonlijk leed achter de voordeur. We komen immers met regelmaat bij de mensen thuis, hebben zicht op betalingsgedrag en vangen signalen van bewoners op over buren waar het niet goed mee gaat. In 2009 verwezen wij mensen naar het Budget Advies Centrum (BAC), hielden alle vestigingen straaten portiekgesprekken, namen we deel aan ‘achter de voordeur’-projecten in Geitenkamp en Malburgen en huurden we aanvullende expertise in om de problematiek van multiprobleemgezinnen beter aan te kunnen pakken. Sturen op investeringen in leefbaarheid Vivare wil beter kunnen sturen op de sociale interventies die bijdragen aan de leefbaarheid. In 2009 is er ingezet op: •

meer zicht op het resultaat van de interventies. Momenteel wordt aan de hand van de systematiek van de effectenkaarten de opbrengst van de sociale interventies in 2009 in beeld gebracht. Daarbij wordt ook gekeken naar factoren die een interventie wel of niet succesvol maken.

•

het beter delen van aanwezige kennis. Dit gebeurt onder meer binnen de vestigingsoverstijgende overleggen en bij de totstandkoming van de sociale begroting. Kennisdeling wordt ook gefaciliteerd door de Toolkit Sociale Interventies, een ‘database’ die


we in 2009 ontwikkeld hebben en waarin de sociale interventies van Vivare kunnen worden geraadpleegd. •

het steviger in de organisatie verankeren van een andere manier van werken. Van Aanpakcentrale naar Vivare pakt aan! en Richting, Ruimte, Rekenschap.

Vivare heeft in 2009 € 4.694.277 besteed aan het verbeteren van de leefbaarheid van buurten en wijken (wijken buurtbeheer en maatschappelijk rendement). In 2008 was dat bedrag € 3,5 miljoen. In 2009 is een bedrag van € 2.454.410 besteed aan sociale (‘zachte’) maatregelen en € 2.239.867 aan fysieke (‘harde’) maatregelen om het ‘schoon, heel en veilig’-gevoel van bewoners te vergroten. 9.4

Overlast

In 2009 heeft Vivare 831 meldingen van overlastsituaties binnengekregen, dit is een daling ten opzichte van 2008 (909 meldingen). De meeste klachten hadden te maken met geluidshinder, tuinonderhoud en burenruzie, dit is niet veranderd ten opzichte van eerdere jaren. Aantal overlastsituaties

2009

2008

Meest voorkomende overlastsituaties

Arnhem

308

131

Duiven

164

289

Tuinoverlast, geluidsoverlast en burenruzie

63

159

Tuinoverlast en geluidsoverlast.

per vestiging

Elst Renkum

116

98

Velp

180

232

9.5

Geluidsoverlast, burenruzie en tuinoverlast

Geluidsoverlast Geluidsoverlast en sociale problematiek

Klachtencommissie

De gezamenlijke regionale Klachtencommissie Woningcorporaties behandelt klachten van huurders, woningzoekenden en erkende bewonersgroepen. De Klachtencommissie Woningcorporaties behandelt geen klachten over woonruimteverdeling. Daarvoor is de Klachtencommissie Woonruimteverdeling in het leven geroepen. In 2009 zijn 34 klachten binnengekomen bij de commissie (2008: 35). Van die 34 klachten zijn er 17 in 2009 afgerond en staan er nog 17 open. In totaal zijn er 6 adviezen uitgebracht. In 3 zaken is de klacht gegrond beoordeeld en het advies ter uitvoer aan de directie van Vivare voorgelegd. 1 zaak is ongegrond geacht en in 2 zaken nietontvankelijk. Bij de overige 8 zaken heeft de Klachtencommissie, nadat de klacht is ingediend, niets meer van de klager vernomen. De overige 3 van de categorie afgeronde zaken zijn niet in behandeling genomen. De meest voorkomende redenen om te klagen zijn onderhoud en bejegening. Aantal klachten per vestiging

2009

2008

Arnhem

18

13

Duiven

5

5

Elst

2

0

Renkum

7

8

Velp

2

9

64

9.6

Communicatie en PR

In 2009 ontwikkelden we een nieuw communicatiebeleid, ondersteunend aan de strategie Vivare pakt aan. Vivare is een sterk merk, dat willen we zo houden. Ons adagium: be good, show & tell it, blijft daarom onverminderd van kracht. Ook willen we gerichter werken aan onze beeldvorming: ons imago. We werken gericht aan onze branding door aandacht te besteden aan dat wat ons onderscheidend maakt. “Wat we doen maakt ons niet speciaal. Wat ons wél bijzonder maakt en wat ons onderscheidt van andere corporaties is hoe wij werken.” Met onze interne communicatie willen we dat (zelf-)bewustzijn vergroten en het vertalen naar het gedrag van onze medewerkers. Alleen als we ons hetzelfde gedragen en op een eenduidige manier communiceren, kunnen we een beeld over Vivare creëren van een organisatie die aanpakt. De vijf kerncompetenties, die ook in de missie van Vivare staan, zijn daarbij van belang: •

respectvol met elkaar omgaan

•

luisteren

•

samenwerken

•

initiatief nemen

•

resultaat boeken.

En een extra kerncompetentie vanuit communicatiebeleid daaraan toegevoegd: communiceer daarover! Onze Parels zijn een mooi voorbeeld van hoe we onze trots uitdragen. Ook de opening van Malburgstaete door Koningin Beatrix was een mooie Kroon op Malburgen. We ervaren dat zeker ook als kroon op ons werk en als stimulans om te blijven aanpakken! Vivare maakt gebruik van verschillende communicatiemiddelen om haar boodschap over te brengen, bijvoorbeeld de brochure ‘Terugblikken en vooruitzien’. Ook brengen wij vier keer per jaar, dus ook in 2009, het bewonersblad ‘Vivare Schrijft’ uit, dat bedoeld is voor huurders, maar dat we ook aan gemeenten, maatschappelijke organisaties en relaties versturen. Onze website is meer en meer de digitale balie waar huurders, woningzoekenden, belanghouders, maar ook de pers hun informatie kunnen vinden. Inmiddels is in februari 2010 de nieuwe Vivare website live gegaan. Hierin is voor de verschillende doelgroepen een duidelijke navigatie aangebracht door de indeling in het hoofdmenu. De gegevens over het websitebezoek vanaf 2010, komen uit een andere informatiebron. De gegevens over 2009 laten een toename zien van het aantal bezoekers aan de website van circa 190.000 bezoekers. Dit betekent een toename van circa 15.500 bezoekers per maand ten opzichte van 2008. In 2009 is er 1.121.465 keer een bezoek gebracht aan onze website; in 2008 waren dat er 932.213. Het gemiddeld aantal bezoekers per dag in 2009 is 3.082 (2008: 2.554). In 2009 sponsorde Vivare voor de laatste keer de kinderbouwdorpen in de verschillende plaatsen. Daarmee komt een einde aan een driejarig contract. Naast bovenlokale activiteiten met de relatie tot wonen en leefbaarheid, sponsorde Vivare diverse lokale leefbaarheidactiviteiten. Door het plaatsen van advertenties sponsorde Vivare diverse doelen voor kwetsbare groepen. Naast sponsoradvertenties plaatsten we diverse advertenties gericht op naamsbekendheid en vindbaarheid van Vivare. Jaarverslag 2009 - Vivare 65

10. Financiële continuïteit 10.1

Algemeen

Vivare maakt sinds 1 november 2008 gebruik van het administratieve systeem SAP. De administratie is geënt op het beleid en de organisatie van Vivare. 10.2

Jaarresultaat

10.2.1 Verloopoverzicht winsten verliesrekening: realisatie 2009 ten opzichte van begroting 2009 Het resultaat van 2009, € 1.678.000 is € 33.696.000 positiever dan het begrote verlies van € 32.018.000. Dit verschil laat zich als volgt verklaren: Realisatie

Begroting

Verschil

2009

2009

Absoluut

(x € 1.000)

(x € 1.000)

x € 1.000

1.678

-32.015

33.693

Huren en vergoedingen

124.188

123.941

247

0%

Geactiveerde productie

8.017

7.365

652

9% 138%

RESULTAAT (A+B-C-D+E)

%

Hogere opbrengsten

Rentebaten

836

351

485

133.041

131.657

1.384

Resultaat verkoop woningen

22.829

24.161

-1.332

-6%

Gerealiseerde opbrengst projecten

-7.175

691

-7.866

-1138%

Overige bedrijfsopbrengsten

325

1.589

-1.264

-80%

Financiele vaste activa en effecten

200

1.198

-998

-83%

16.179

27.639

-11.460

27.732

25.918

-1.814

Totaal hogere opbrengsten

A

Lagere bedrijfsopbrengsten

Totaal lagere bedrijfsopbrengsten

B

Hogere kosten

Overige bedrijfslasten Resultaat deelneming

-7%

372

0

-372

2.842

0

-2.842

30.946

25.918

-5.028

Lonen en salarissen

17.804

18.725

921

Afschrijving op materiele vaste activa

18.423

18.947

524

3%

Lasten onderhoud

42.880

50.359

7.479

15%

Rentelasten

27.061

27.662

601

2%

Overige waardeveranderingen MVA

11.922

50.765

38.843

77%

Vennootschapsbelasting Totaal hogere kosten

C

Lagere kosten

Totaal lagere kosten

D

118.090

166.458

48.368

Per saldo overige posten

E

1.497

1.065

432

Hoger resultaat werkelijk 2009 t.o.v. begroot 2009 66

33.696

5%

Hogere opbrengsten Huren en vergoedingen

De hogere huuropbrengst wordt veroorzaakt door afwijkingen in tijd tussen de geplande en werkelijke data van oplevering van nieuwbouw en sloop. Totaal hogere huuropbrengst

€ 0,2 mln.

Geactiveerde productie

De geactiveerde productie eigen bedrijf bedraagt over 2009 € 8.017.000 en is € 652.000 hoger dan begroot. Het verschil wordt veroorzaakt door onderstaande verschillen. De geactiveerde rente op projecten is hoger dan begroot

€ 0,7 mln.

Opbrengst geactiveerde uren externen is hoger dan begroot

€ 0,3 mln.

De geactiveerde interne uren zijn lager dan begroot

€ 0,3 mln. -/-

Totaal hoger geactiveerde productie eigen bedrijf

€ 0,7 mln.

Rentebaten

De rentelasten liquide middelen worden nu afzonderlijk verantwoord onder rentelasten. Vorig jaar werden deze gesaldeerd weergegeven. Totaal hogere rentebaten

€ 0,5 mln.

Lagere bedrijfsopbrengsten Resultaat verkoop bestaand bezit

In 2009 zijn 227 woningen uit bestaand bezit verkocht, tegenover een begroot aantal van 200. Het resultaat van de verkoop bestaand bezit is € 1,3 mln. lager dan begroot. Het gemiddelde resultaat per woning is € 100.000. Ten opzichte van de begroting 2009 is dit € 18.000 lager. Deze daling wordt veroorzaakt doordat de verkochte woningen een hogere boekwaarde hadden. Totaal lager resultaat verkoop bestaand bezit

€ 1,3 mln.


De verkoopresultaten worden genomen op basis van de POC (percentage of completion). Daarbij wordt rekening gehouden met: - Percentage van de voortgang van het betrokken project; - Percentage van het aantal verkochte woningen per project. Per saldo is het voorlopige en definitieve projectresultaat € 1,275 mln. Het aantal verkopen nieuwbouw over 2009 is, ondanks de moeilijke marktomstandigheden, positief geweest. Om tot een realisatie van 110 woningen (begroot 146) te komen heeft Vivare het instrument Koopgarant ingezet. Dit heeft geleid tot het verstrekken van kortingen op nieuwbouwwoningen. Het toepassen van noodzakelijk geachte aanvullende verkoopbevorderende maatregelen hebben kostenverhogend gewerkt. Het gemiddelde kortingsbedrag en kortingspercentage bedragen voor de woningen tot € 240.000, € 43.900 en 21,2%. Voor de duurdere woningen, boven de € 240.000 bedraagt het gemiddelde kortingsbedrag € 46.368 en het kortingspercentage 15%. Koopgarant en de korting


op dure woningen heeft geleid tot een negatief resultaat van € 5,9 mln. Indien Koopgarant niet was toegepast, zou Vivare ultimo 2009 een grotere voorraad nieuwbouwwoningen gehad hebben. Uit bovenstaande actie is een negatief resultaat uit verkoop nieuwbouw van € 7,1 mln. ontstaan. Bij het opstellen van de begroting waren de marktomstandigheden gunstiger, waarbij uitgegaan is van een positief resultaat van € 0,7 mln. Totaal lagere gerealiseerde opbrengst projecten

€ 7,8 mln.


In de begroting is rekening gehouden met een opbrengst uren van de eigen onderhoudsdienst betreffende de werkzaamheden ten behoeve van het onderhoud aan ons eigen bezit. Deze opbrengst c.q. dekking wordt binnen het nieuwe primair systeem op een andere wijze verwerkt, waardoor er geen sprake meer is van een directe opbrengst. Opbrengst uren eigen onderhoudsdienst

€ 1,2 mln. -/-

Vergoeding administratiekosten

€ 0,1 mln. -/-

Totaal lagere overige opbrengsten

€ 1,3 mln.

Financiële vaste activa en effecten

De lagere opbrengst FVA wordt veroorzaakt doordat er in 2009 een afkoop heeft plaats gevonden op de BWS-subsidies. Hierdoor heeft er een correctie plaats gevonden op de al opgebouwde rente. Deze rente wordt nu verantwoord onder rentelasten. Ook de opbrengst op de leningen u/g ligt veel lager dan begroot omdat er aflossingen hebben plaats gevonden op het turn key project ‘De Schuytgraaf’ i.p.v. stortingen. Rente bijboeking BWS lager dan begroot

€ 0,3 mln.

Opbrengst lening u/g lager dan begroot

€ 0,7 mln.

Totaal lagere financiële vaste activa en effecten

€ 1,0 mln.

Hogere kosten Overige bedrijfslasten

De kosten overige bedrijfslasten vallen hoger uit dan begroot voornamelijk doordat de kosten voor uitzendkrachten, vooral doordat een aantal vacatures voor langere tijd opgevuld zijn door uitzendkrachten, hoger uitvielen dan begroot. De uitgaven voor leefbaarheid vallen echter ruimschoots binnen de begroting. De kosten voor roerende en onroerende zaken zijn echter hoger dan begroot doordat de waterschapslasten en de OZB sterk zijn gestegen. De toe te rekenen kosten betreffende gemakspakket vallen lager uit daar de kosten van de eigen uren op andere wijze worden verantwoord. De kosten voor de overige bedrijfslasten vallen hoger uit, omdat de toevoeging aan de voorziening dubieuze debiteuren hoger is dan begroot.

68

Kosten uitzendkrachten

€ 2,4 mln.

Kosten werkorganisatie (m.n. leefbaarheid)

€ 1,5 mln. -/-

Kosten onroerende en roerende zaken

€ 1,0 mln.

Toe te rekenen kosten

€ 0,4 mln. -/-

Overige bedrijfslasten

€ 0,3 mln.

Totaal hoger overige bedrijfslasten

€ 1,8 mln.

Resultaat deelneming

Het resultaat Schuytgraaf C.V. is negatief

€ 0,4 mln.

Het negatieve resultaat wordt veroorzaakt door omstandigheden in de markt en minder verkopen in 2009. Totaal lager resultaat deelneming

€ 0,4 mln.

Vennootschapsbelasting

In de begroting 2009 is geen rekening gehouden met de vennootschapsbelasting en de in de VSO 2 opgenomen latente belastingen. Totaal hogere vennootschapsbelasting

€ 2,8 mln.

Lagere kosten Lonen en salarissen

De lonen en salarissen (€ 17.804.000) zijn ten opzichte van de begroting (€ 18.725.000) met € 921.000 afgenomen. De brutolonen en salarissen zijn € 949.000 minder dan begroot, dit is toe te schrijven aan diverse vaste formaties die door uitzendkrachten zijn ingevuld. Totaal lagere lonen en salarissen

€ 0,9 mln.

Afschrijving op materiële vaste activa

De afschrijving op de materiële vaste activa € 18.423.000, is ten opzichte van de begroting, € 18.947.000, € 524.000 lager uitgevallen. Het project Eldenstaete is begin 2009 in exploitatie genomen met een totale investering van € 33.000.000. De investeringen voor het nieuwe ERP systeem (SAP) vielen hoger uit dan in de begroting voorzien was. Er is voor nieuwbouw begroot dat er lineair afgeschreven zou worden maar in de realisatie is uitgegaan van annuïtaire afschrijving. Minder afschrijving dan begroot woningen in exploitatie

€ 1,1 mln. -/-

Meer afschrijving dan begroot onroerende zaken niet zijnde woningen

€ 0,4 mln.

Meer afschrijvingen dan begroot activa t.d.v. automatisering

€ 0,2 mln.

Totaal lagere afschrijving op materiële vaste activa

€ 0,5 mln.


Lasten onderhoud

De lasten voor het onderhoud worden in de resultatenrekening verantwoord op basis van voortgang van de werken. De lasten voor planmatig onderhoud zijn op deze basis lager dan begroot

€ 7,2 mln.

Het niet-planmatig onderhoud komt € 0,4 mln. hoger uit dan begroot

€ 0,4 mln. -/-

Aan woon- en leefomgeving is minder besteed dan begroot te weten

€ 0,7 mln.

Totaal lagere lasten onderhoud

€ 7,5 mln.

Rentelasten

De rentelasten over 2009 vallen € 0,6 mln. lager uit dan begroot. De rentelasten op de variabele leningen die niet gekoppeld zijn aan een Swap vallen door een lagere rentestand positief uit. In 2009 zijn een aantal BWS-subsidies afgekocht, de hiermee gepaard gaande correctie op de rentevordering is hieronder als last verantwoord. In de begroting 2009 zijn de rentelasten liquide middelen en niet onder deze post verantwoord. In de jaarrekening zijn deze lasten echter wel onder de rentelasten verantwoord. Voordeel rente op variabele leningen

€ 1,5 mln. -/-

Correctie BWS rente i.v.m. afkoop

€ 0,3 mln.

Rentelasten liquide middelen

€ 0,6 mln.

Totaal lagere rentelasten

€ 0,6 mln.

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

Mutatie wordt als volgt veroorzaakt: Activa in ontwikkeling (ORT) Activa in exploitatie

Realisatie 2009

Begroting 2009

14,5 mln.

53,5 mln.

2,6 mln.-/-

Verschil

39,0 mln.-/-

2,8 mln.-/-

0,2 mln.

Totaal lagere lasten waardeverandering materiële vaste activa

€ 38,8 mln.

Het verschil ten opzichte van de begroting in de waardevermindering met betrekking tot de activa in ontwikkeling wordt veroorzaakt doordat een viertal projecten naar 2010 of 2011 is doorgeschoven. Deze projecten, ter waarde van € 34 mln. (87,2%) verklaren grotendeels het verschil van deze € 39 mln. Overige posten


€ 0,4 mln.

Totaal resultaat 2009 hoger ten opzichte van de begroting 2009

€ 33,7 mln.

70

10.2.2 Verloopoverzicht winsten verliesrekening: realisatie 2009 ten opzichte van realisatie 2008 Het resultaat over 2009 is € 4.765.000 lager dan het resultaat over 2008. Dit resultaatverschil laat zich als volgt verklaren:

RESULTAAT (A-B+C-D+E)

Realisatie

Realisatie

2009

2008

Absoluut

Verschil

(x € 1.000)

(x € 1.000)

x € 1.000

%

1.678

6.443

-4.765

122.705

116.314

6.391

5%

8.017

5.785

2.232

39% 100%

Hogere opbrengsten

Huren Geactiveerde productie tbv het eigen bedrijf Overheidsbijdragen

1.497

67

1.430

132.219

122.166

10.053

Afschrijvingen

18.423

17.003

-1.420

-8%

Lonen en salarissen

17.804

16.785

-1.019

-6%


27.732

23.779

-3.953

-17%

2.842

-21.852

-24.694

113%

27.061

24.653

-2.408

-10%

93.862

60.368

-33.494

Totaal hogere opbrengsten

A

Hogere kosten

Vennootschapsbelasting Rentelasten Totaal hogere kosten

B

Lagere opbrengsten

Resultaat deelneming Overige bedrijfsopbrengsten

-372

553

925

167%

325

1.499

1.174

78%


-7.175

307

7.482

2437%

Verkoop onroerende zaken

22.829

23.230

401

2%

15.607

25.589

9.982

11.922

38.403

-26.481

-69% -4%

Totaal lagere opbrengsten

C

Lagere kosten

Overige waardeveranderingen MVA Onderhoud

42.880

44.780

-1.900

Totaal lagere kosten

D

54.802

83.183

-28.381


E

2.516

2.239

277

Lager resultaat werkelijk 2009 t.o.v. werkelijk 2008

-4.765


Hogere opbrengsten Huren

De nettohuren zijn ten opzichte van 2008 gestegen als gevolg van de jaarlijkse huurverhoging, harmonisatie en verbeteringen. Voor een nadere specificatie wordt verwezen naar hoofdstuk 11.6.1. Totaal hoger resultaat door hogere nettohuren

€ 6,4 mln.

Geactiveerde productie t.b.v. eigen bedrijf

De opbrengsten geactiveerde kosten, € 9.607.000 zijn € 3.822.000 hoger dan 2008, € 5.785.000. De toename is als volgt: Lagere dekking AK

€ 1,4 mln. -/-

Hogere dekking geactiveerde uren interne en externe medewerkers

€ 1,9 mln.

Hogere rente-opbrengsten op projecten

€ 1,7 mln.

Totaal hogere geactiveerde productie

€ 2,2 mln.

Overheidsbijdragen

Het betreft hier een overheidssubsidie voor de WijkActiePlannen (WAP)

€ 1,4 mln.

Hogere kosten Afschrijvingen

In 2009 zijn de afschrijvingen toegenomen als gevolg van nieuw in exploitatie genomen projecten. Ook de aanschaf van een nieuw ERP systeem (SAP) heeft geleid tot een toename. Toename afschrijving woningen en woongebouwen

€ 0,4 mln.

Toename afschrijving onroerende zaken niet zijnde woningen

€ 0,4 mln.

Toename afschrijving activa t.d.v. de exploitatie

€ 0,6 mln.

Per saldo hogere afschrijvingskosten

€ 1,4 mln.

Lonen en salarissen

Het gemiddelde aantal fte over het boekjaar is afgenomen met 4 fte van 309,4 fte in 2008 naar 305,4 fte in 2009. Dit is een procentuele afname van 1,3%. De brutosalarissen zijn absoluut gezien met € 577.000 (4,5%) toegenomen ten opzichte van 2008. Deze toename is te verklaren door de CAO stijging, reguliere salarisstijging en eenmalige uitkering. Toename lonen en salarissen

€ 0,6 mln.

Toename sociale lasten

€ 0,1 mln.

Toename pensioenlasten

€ 0,3 mln.

Totaal hogere kosten lonen en salarissen

€ 1,0 mln.


De kosten voor uitzendkrachten zijn ten opzichte van 2008 met € 2.256.000 toegenomen van € 3.685.000 naar € 5.941.000.

72

De kosten werkorganisatie vallen hoger uit dan begroot voornamelijk, omdat de kosten voor uitzendkrachten, invulling van leidinggevende posities, ziekteverzuim en invulling van een aantal vacatures voor langere tijd, hoger uitvielen dan begroot. Verder zijn er externe medewerkers ingehuurd voor de nazorg van SAP en waren de markttarieven voor inhuur hoog. De kosten voor uitzendkrachten zijn ten opzichte van 2008 met € 2.256.000 toegenomen. De kosten voor roerende en onroerende zaken zijn hoger dan in 2008, doordat de waterschapslasten en de OZB-tarieven gestegen zijn. De toe te rekenen kosten betreffende gemakspakket vallen lager uit, daar de kosten van de eigen uren op andere wijze worden verantwoord. De kosten voor de overige bedrijfslasten vallen hoger uit. Dit is voornamelijk toe te schrijven aan een hogere dotatie voorziening dubieuze debiteuren. De afwijkingen in deze kostencategorie worden veroorzaakt door: Hogere kosten uitzendkrachten

€ 2,0 mln.

Lagere kosten automatisering

€ 0,2 mln. -/-

Lagere kosten participatie & PR

€ 1,5 mln. -/-

Hogere algemene kosten

€ 0,3 mln.

Hogere gemeentelijke belastingen en verzekeringen

€ 0,6 mln.

Hogere mutatie voorziening dubieuze debiteuren

€ 0,2 mln.

Extra kosten inzake sociale leefbaarheid

€ 2,5 mln.

Lagere kosten toe te rekenen vergoedingen

€ 0,6 mln. -/-

Overige diverse kosten

€ 0,6 mln.

Totaal hogere overige bedrijfslasten

€ 3,9 mln.


In 2008 is er voor € 21,9 mln. aan belastingbaten verantwoord. Deze vloeien voort uit de in de VSO 2 opgenomen latente belastingen. Deze actieve latentie is eenmalig gevormd. Per jaar wordt de mutatie bepaald en verantwoord. In 2009 is er voor € 2,8 mln. aan vennootschapsbelasting verantwoord welke als volgt verdeeld is: Vpb 2006

€ 0,1 mln. -/-

Vpb 2007

€ 0,1 mln.

Vpb 2008

€ 0,5 mln. -/-

Vpb 2009

€ 2,6 mln.

Mutatie latentie 2009

€ 0,7 mln.

Totaal hogere vennootschapslasten

€ 24,7 mln.

Rentelasten

Door toename van de leningenportefeuille met € 56 mln. zijn de rentelasten in 2009 ten opzichte van 2008 toegenomen. De afkoop BWS in 2009 en de daarmee gepaard gaande correctie op de rentevordering is onder de rentelasten verantwoord. De rentelasten liquide middelen is nu verantwoord onder deze post.


Toename rentelasten leningportefeuille

€ 1,5 mln.

Correctie BWS rente i.v.m. afkoop

€ 0,3 mln.

Rentelasten liquide middelen

€ 0,6 mln.

Totaal hogere rentelasten

€ 2,4 mln.

Lagere opbrengsten Resultaat deelneming

Lagere opbrengst in realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V.

€ 0,9 mln.

Het negatieve resultaat wordt veroorzaakt door omstandigheden in de markt en minder verkopen in 2009. Totaal lager resultaat deelnemingen

€ 0,9 mln.


De realisatie ligt lager doordat er geen rekening is gehouden met een opbrengst uren van de eigen onderhoudsdienst inzake de werkzaamheden ten behoeve van het onderhoud aan ons eigen bezit. Deze opbrengst c.q. dekking wordt binnen het nieuwe primair systeem op een andere wijze verwerkt waardoor er geen sprake meer is van een directe opbrengst. Totaal lagere bedrijfsopbrengsten

€ 1,2 mln.

Resultaat verkoop woningen Resultaat verkoop nieuwbouw (gerealiseerde opbrengst projecten)

Het resultaat van de verkochte woningen uit nieuwbouw activiteiten en tussentijdse winstneming op projecten bedroeg € 7,2 mln. negatief. In 2008 bedroeg het een positief resultaat van € 0,3 mln. Om tot een realisatie van 110 woningen te komen heeft Vivare het instrument Koopgarant ingezet. Dit heeft geleid tot het verstrekken van kortingen op nieuwbouwwoningen. Het toepassen van noodzakelijk geachte aanvullende verkoopbevorderende maatregelen hebben kostenverhogend gewerkt. Indien koopgarant niet was toegepast, zou Vivare ultimo 2009 een grotere voorraad nieuwbouwwoningen op de balans gehad hebben. Dit resultaat nieuwbouw is als volgt te verklaren: Bijdrage inzake verkoop onder voorwaarden

€ 5,9 mln. -/-

Definitief projectresultaat

€ 1,5 mln. -/-

Totaal resultaat uit verkoop nieuwbouw

€ 7,4 mln. -/-

Resultaat verkoop bestaand bezit (verkoop onroerende zaken)

In 2009 zijn ondanks de slechte marktomstandigheden op de huizenmarkt 227 woningen uit bestaand bezit verkocht tegenover 196 woningen in 2008. In 2009 werd een resultaat per woning van ruim € 100.000 gerealiseerd tegen een resultaat van € 118.000 per verkochte woning in 2008.

74

Het resultaat 2009 ten opzichte van 2008 is als volgt opgebouwd: Verschil aantal verkochte woningen

€ 3,1 mln.

Verschil resultaat verkochte woningen

€ 3,5 mln. -/-

Totaal lager resultaat uit verkoop bestaand bezit

€ 0,4 mln. -/-

Totaal lager resultaat uit verkoop woningen

€ 7,8 mln.

Lagere kosten Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

Totaal lagere lasten waardeverandering materiële vaste activa

€ 26,5 mln.

Mutatie wordt als volgt veroorzaakt: Realisatie 2009 Realisatie 2008 Activa in ontwikkeling (ORT) Activa in exploitatie

14,5 mln. 2,7 mln.-/-

Verschil

25,6 mln.

11,1 mln.-/-

12,7 mln.

15,4 mln.-/-

Per saldo

€ 26,5 mln.

De daling van de waardeverandering wordt enerzijds verklaard doordat er projecten naar volgende jaren zijn doorgeschoven. Anderzijds is in de bedrijfswaardeberekening 2009, in tegenstelling tot 2008, de sociale begroting ingerekend. Onderhoud

Lagere kosten planmatig onderhoud

€ 2,3 mln. -/-

Lagere kosten niet planmatig onderhoud

€ 1,0 mln. -/-

Hogere kosten leefbaarheid

€ 1,4 mln.

Totaal lagere onderhoudslasten

€ 1,9 mln.


Op de overige opbrengsten en kosten, voor zover hier niet afzonderlijk toegelicht, werd een negatieve afwijking ten opzichte van 2008 gerealiseerd van

€ 0,3 mln.

Totaal resultaat 2009 lager ten opzichte van 2008

€ 4,8 mln.


10.3

Financiële positie

10.3.1 Financiële positie De financiële positie volgens de balans per 31 december 2009 is, in vergelijking met de positie op 31 december 2008, als volgt weer te geven:

Bedragen x € 1.000

31-12-2009

31-12-2008

Mutatie

233.574

231.896

1.678

Beschikbaar op lange termijn

Eigen vermogen Voorzieningen

30.331

48.603

-18.272

572.269

508.008

64.261

836.174

788.507

47.667

Materiële vaste activa

839.714

786.595

53.119

Financiële vaste activa

42.394

44.191

-1.797

882.108

830.786

51.322

-45.934

-42.279

-3.655

Langlopende schulden Vastgelegd op lange termijn

Werkkapitaal

10.3.2 Financiële indicatoren Vivare werkt met indicatoren voor financiële sturing. In onderstaande overzichten zijn de indicatoren voor het weerstandsvermogen CFV, Loan to value en interest dekking ratio, met daarbij de geldende bandbreedte per indicator, weergegeven. De basis voor deze gegevens is de balans uit de jaarrekening (zie Hoofdstuk 11 Balans). Deze indicatoren zijn onderverdeeld naar minimaal gewenst niveau, oranje (buiten het minimaal gewenste niveau) en rood (kritiek gebied). Voor het oranje en rode gebied geldt dat sturing van de indicatoren noodzakelijk is. Ultimo 2009 zijn de uitkomsten van de drie financiële indicatoren ten opzichte van het minimaal gewenste niveau ruim behaald. Weerstandsvermogen

Weerstandsvermogen = eigen vermogen / totaal vermogen * 100% 233.574 / 923.657 * 100% = 25,3% Vastgestelde indicator en bandbreedte voor het weerstandsvermogen: Ratio

Minimaal

Oranje

Rood

2009

23,0%

21,5%

25,3%

niveau

Loan to value

19,4%

Het weerstandsvermogen ultimo 2009 bedraagt 25,3%. Dit is ruim boven de gewenste norm van 19,4% van het CFV, waarbij vermeld moet worden dat het CFV het vermogen bepaald heeft op bedrijfswaarde. In 2010 zal Vivare deze norm ook op bedrijfswaarde berekenen. Het voor Vivare wenselijk geachte percentage wordt in 2010 met de RvC besproken. 76

Loan to value

Loan to value = (Bedrijfswaarde -/- Eigen Vermogen5)6/ Bedrijfswaarde7* 100% (€1.216.600 – € 639.701)/ € 1.216.600* 100% = 47,4% Loan to value

2009

(bedragen in € 1.000) Onroerende en roerende zaken

Bedrijfswaarde (inclusief activa in ontwikkeling)

A

1.216.600

Historische kostprijs (inclusief voorziening onrendabel)

B

810.473

Overwaarde (=herwaarderingsreserve) (A-B)

C

406.127

Op basis van historische kostprijs

D

233.574

Overwaarde (=herwaarderingsreserve) (A-B)

C

406.127

Inclusief overwaarde (D+C)

E

639.701

Bedrijfswaarde minus eigen vermogen (Loan) (A-E)

F

576.899

Eigen Vermogen

Loan to Value (F/A)

47,4%

Vastgestelde indicator en bandbreedte voor de Loan to value

Ratio

Minimaal

Oranje

Rood

2009

65,0%

70,0%

47,4%

niveau Loan to value

60,0%

De werkelijke uitkomst bedraagt 47,4%. Dit geeft aan dat binnen Vivare veel eigen vermogen ten opzichte van het vreemd vermogen in de organisatie werkzaam is. Dit is ruim boven de gewenste norm van 60% van het CFV en ruim boven de aandachtsgebieden oranje (buiten het minimaal gewenst niveau en alert zijn) en rood (kritiek gebied en actie ondernemen). Indien de uitkomsten richting oranje (65%) en rood (70%) gaan, zal Vivare actie moeten ondernemen om onder het gewenste niveau van 60% te blijven. De bedrijfswaarde van het Vivare bezit bedraagt € 1.216.600.000. Deze bedrijfswaarde is afzonderlijk in de jaarrekening vermeld. Interest dekking ratio:

Interest dekking ratio = Totaal operationele kasstroom / Financieel resultaat. € 58.031.000 / € 26.025.000 = 2,2

1 Eigen vermogen: op basis van historische kostprijs en overwaarde (herwaarderingsreserve) 2 Bedrijfswaarde inclusief activa in ontwikkeling -/- eigen vermogen = rentabiliteitswaarde leningen 3 Bedrijfswaarde inclusief activa in ontwikkeling


Vastgestelde indicator en bandbreedte voor de interest dekking ratio:

Ratio

Minimaal

Oranje

Rood

2009

niveau Interest dekking ratio

1,3

1,7

1,5

2,2

De werkelijke uitkomst bedraagt 2,2. Dit ligt boven de gewenste norm van 1,3 en ruim boven de aandachtsgebieden oranje (buiten het minimaal gewenst niveau en alert zijn) en rood (kritiek gebied en actie ondernemen). Indien de uitkomsten richting oranje (1,7) en rood (1,5) gaan, zal Vivare actie moeten ondernemen om boven het gewenste niveau van 1,3 te blijven. De berekeningen van bovenstaande indicatoren zijn afkomstig uit de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening 2009. 10.4

Verbindingen met andere rechtspersonen

Vivare heeft verbindingen met een aantal rechtspersonen en vennootschappen. Op 1 juni 2006 heeft Vivare drie B.V.’s opgericht, te weten: Vivare Holding B.V., Vivare Projecten B.V. en Vivare Dienstverlening B.V. Op 30 juli 2009 heeft Vivare Bula B.V. opgericht voor het ontwikkelgebied Saksen Weimar. In al deze genoemde B.V.’s heeft Vivare een belang van 100%. Vivare heeft verder samen met Stichting Volkshuisvesting te Arnhem, Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk en Woningstichting Openbaar Belang Anno ‘1894’ te Arnhem, een belang in de Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. en in Rhynstroom B.V. Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. heeft als doel de ontwikkeling en realisatie van woningen, centrumvoorzieningen en sociaal culturele voorzieningen in het plangebied Schuytgraaf te Arnhem. Rhynstroom B.V. treedt op als beherend vennoot van de Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. Vivare heeft een commanditair belang van 38,4% in Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. en 38,5% aandelenkapitaal in Rhynstroom B.V. Vivare heeft samen met de Giesbers Groep C.V. Groene Treden opgericht. Deze is speciaal opgericht voor het ontwikkelgebied van de Sakser Weimar in Arnhem Noord. Groene Treden Beheer B.V. treedt op als beherend vennoot van de C.V. Groene Treden en Vivare heeft hierin voor 50% belang. Naast deze verbindingen heeft Vivare een belang van 6,25% in WoonQuest B.V. Deze vennootschap heeft als doel het ontwikkelen van de Woonwensenwijzer. Naast Vivare participeren zeven andere Toegelaten Instellingen in WoonQuest B.V. voor een belang van totaal 43,75%. Aedes heeft een belang in WoonQuest van 50%. Voor een overzicht van alle verbindingen en bijbehorend belang verwijzen wij u naar bijlage E van onze jaarrekening.

78

10.5

Financiering en beleggingen

De risico’s van de financiering van het woningbezit worden periodiek in het treasury comité beoordeeld. Vivare beschikt over een treasurystrategie, een -statuut en -jaarplan. Het beleid voor het rentelooptijdenrisico beoogt het minimaliseren van de financieringskosten en het optimaliseren van de vervalkalender van de leningenportefeuille. Het renterisico is de verhouding van dat deel van de leningenportefeuille dat een renteconversie ondergaat of moeten worden geherfinancierd, in relatie tot de totale leningenportefeuille. Onderstaande grafiek is conform de WSW-richtlijn. Per 12 maanden mag maximaal 15% van het saldo uitstaande leningen van het laatste verslag jaar een renteaanpassing krijgen. Daarvoor telt het bedrag mee van leningen die een renteconversie ondergaan, leningen waarvan in het betreffende jaar een eindaflossing plaats vindt en alle leningen met een variabele rente. Het renterisico wordt verlaagd door bijvoorbeeld het aantrekken van Swaps. Op basis van de vigerende leningscontracten ziet de vervalkalender en daarmee de renterisico’s er als volgt uit:

Het renterisico mag niet boven de € 88.086.386 uitkomen (15% van de leningenportefeuille). Voor de jaren 2010 en 2011 zijn nu al rente-instrumenten, in de vorm van Swaps, aangetrokken. Tevens is er in 2007 al een lening aangetrokken die een stortingsdatum heeft in mei 2010. In geen enkel jaar komt het geprognosticeerde renterisico boven de 15%.


Vivare zet overtollige middelen in voor volkhuisvestelijke activiteiten. Middelen zijn ingezet ter borging van leningen betreffende ‘social housing’ projecten in Roemenië, Armenië, Bulgarije, Zuid-Afrika en Letland. Vivare is, als A-corporatie in de definitie van het CFV, gerechtigd om deze borging tot stand te brengen. Verder investeert Vivare in het Wooninvesteringsfonds.

80

Jaarrekening 2009 Vivare


11. Geconsolideerde jaarrekening 11.1 Geconsolideerde balans (na resultaatbestemming) per 31 december 2009 (x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

728.129

667.991

Vaste activa Materiële vaste activa

11.5.1

Onroerende en roerende zaken in exploitatie Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

58.311

84.860

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

27.720

26.103

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

25.554

7.641

839.714

786.595

Te vorderen BWS-subsidie

1.983

5.236

Deelnemingen

1.400

1.763

Effecten

4.770

4.565


11.5.2

Leningen u/g Latente belastingvordering

Vlottende activa

9.948

7.657

24.293

24.970

42.394

44.191

11.284

11.949

-

12.086

1.466

882

94

105

11.5.3

Voorraden

Onderhanden projecten

Vorderingen

11.5.4

Huurdebiteuren Gemeenten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa

Liquide middelen

11.5.5

Totaal activa

82

-

-

7.047

6.869

3.327

459

11.934

8.315

18.331

16.297

923.657

879.433

Groepsvermogen

Overige voorzieningen

Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Overige schulden Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden

Schulden aan kredietinstellingen

231.896

29.241

47.426

1.090

1.177

30.331

48.603

11.5.8

Leningen overheid

Kortlopende schulden

233.574

11.5.7

Voorziening onrendabele investeringen

Langlopende schulden

31-12-2008

11.5.6

Aandeel van de rechtspersoon in het groepsvermogen

Voorzieningen

31-12-2009

92.066

115.664

454.444

384.620

139

69

9

14

25.611

7.641

572.269

508.008

17.135

40.416

11.5.9

Schulden aan gemeenten

23.604

5.827

Schulden aan leveranciers

12.661

24.175

Belastingen en premies sociale verzekeringen

11.719

4.544

2.586

-

15.292

14.189

4.486

1.775

87.483

90.926

923.657

879.433

Onderhanden projecten Overige schulden Overlopende passiva

Totaal passiva


11.2

Geconsolideerde winsten verliesrekening over 2009

(x € 1.000)

2009

2008

Realisatie

Begroot

Realisatie

Bedrijfsopbrengsten

Huren

11.6.1

122.705

122.474

116.314

Vergoedingen

11.6.2

1.483

1.467

1.349

1.497

1.065

67

Verkoop onroerende zaken

11.6.3

22.829

24.161

23.230


11.6.4

7.175 -

691

307

11.6.5

8.017

7.365

5.785

11.6.6

325

1.589

1.499

149.681

158.812

148.551

11.6.7

18.423

18.947

17.003

11.6.8

11.922

50.764

38.403

11.6.9

3

3

3

13.388

14.336

12.809

1.814

1.796

1.682

Overheidsbijdragen

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten

Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Erfpacht Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud

11.6.10


11.6.11

Som der bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

2.602

2.593

2.294

42.880

50.359

44.780

27.732

25.918

23.779

118.764

164.716

140.753

30.917

5.904 -

7.798

Financiële baten en lasten

Rentebaten

11.6.12

836

351

781

effecten

11.6.13

200

1.198

112

Rentelasten

11.6.14

Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Opbrengsten financiële vaste activa en 27.061 -

27.662 -

24.653 -

26.025 -

26.113 -

23.760 -

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

4.892

32.017 -

15.962 -

Belastingen

11.6.15

2.842 -

-

21.852

Resultaat deelnemingen

11.6.16

372 -

-

553

Som der financiële baten en lasten

Jaarresultaat na belastingen

84

1.678

32.017 -

6.443

11.3

Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2009 (indirecte methode)

(x €1.000) Uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat

2009

2008

30.917

7.798 30.917

Aanpassingen voor: Afschrijvingen Waardeveranderingen materiële vaste activa Overige schulden Waarborgsommen Overige voorzieningen

7.798

18.423

17.003

11.922 -5 70 14.545

38.403 -4 -8 17.468 44.955

Veranderingen in werkkapitaal: Voorraden Vorderingen Effecten Kortlopende schulden

12.751 -3.619 205 2.061

Uit financieringsactiviteiten Kortlopende schulden kredietinstellingen Kortlopende schulden gemeentes Bijschrijvingen uit langlopende schulden (klim) Bijschrijvingen uit langlopende schulden Aflossing langlopende schulden Overige mutaties Kasstroom uit financieringsactiviteiten:

Mutatie geldmiddelen

-3.894 76.766

836 -372

781 553

200

112

0 0 -2.842 -27.061

0 0 -1.640 -24.653 -29.239 58.031

Kasstroom uit operationele activiteiten: Uit investeringsactiviteiten Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen financiële vaste activa Overige mutaties Kasstroom uit investeringsactiviteiten:

-184 -8.708 189 4.809 11.398 87.270

Kasstroom uit bedrijfsoperaties:

Ontvangen interest Resultaat deelnemingen Opbrengst financiële vaste activa en effecten Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Ontvangen dividend Betaalde VPB Betaalde interest

72.862

-92.266 5.570 -8.208 9.838 -26.720

-24.847 51.919

-122.459 8.395 -1.393 -1.233 29.521 -111.786 -53.755

-87.169 -35.250

-23.281 17.777

-2.167 4.295

0 93.962 -32.669 0

768 136.720 -91.978 0 55.789 2.034

47.638 12.388

2.034

12.388


11.4

Grondslagen van balanswaardering en resultaatbepaling bij de geconsolideerde balans en winsten verliesrekening

11.4.1 Algemeen Activiteiten

De activiteiten van Stichting Vivare, statutair gevestigd te Westervoortsedijk 60, Arnhem, en haar groepsmaatschappijen bestaan voornamelijk uit verhuuractiviteiten en projectontwikkeling. Groepsverhouding

Deelnemingen •

Vivare Holding B.V., Arnhem

100,0%

•

Vivare Projecten B.V., Arnhem

100,0%

•

Vivare Dienstverlening B.V., Arnhem

100,0%

•

Bula B.V., Arnhem

100,0%

Deze deelnemingen worden integraal geconsolideerd. Overige deelnemingen, gewaardeerd op nettovermogenswaarde: •

Rhynstroom B.V., Arnhem

38,5%

•

Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V., Arnhem

38,4%

•

Groene Treden Beheer B.V., Arnhem

50,0%

•

Groene Treden C.V., Arnhem

50,0%

Overige deelnemingen, gewaardeerd op kostprijs of lagere waarde: •

WoonQuest B.V., Arnhem

6,25%

Voorts heeft Vivare naast bovengenoemde belangen de volgende verbonden partijen: •

Stichting Enserve, Elst

Grondslagen voor consolidatie

In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van Stichting Vivare en haar groepsmaatschappijen. Dit betreft alle maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. Integraal in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen waarin beslissende zeggenschap op het beleid kan worden uitgeoefend. In het algemeen betreft het deelnemingen waarin het belang meer dan 50% bedraagt. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. De verbindingen komen niet in aanmerking voor consolidatie daar er geen sprake is van een economische eenheid, doch slechts sprake van een duurzame financiële band door middel van een verstrekte lening of bijdragen voor onderhoud. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Resultaten op intercompany-transacties tussen in de consolidatie opgenomen groepsmaatschappijen worden volledig uit zowel de balanswaardering als het groepsresultaat geëlimineerd, voor zover deze resultaten nog niet

86

door een overdracht van het verkregen actief of passief aan derden buiten de groep zijn gerealiseerd. 11.4.2 Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening Regelgeving

De jaarverslaggeving door Toegelaten Instellingen volkshuisvesting dient te voldoen aan de eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector (Bbsh). In dit besluit wordt BW2 Titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Voor verslagjaren vanaf 2005 is door de Raad voor de Jaarverslaggeving de definitieve Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting uitgegeven. In deze richtlijn zijn onder meer specifieke modellen voor de balans en de winsten verliesrekening opgenomen en zijn voor de sector specifieke presentatie-, waarderings-, en verslaggevingsvoorschriften geformuleerd. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Toelichtingen op posten in de balans en winsten verliesrekening worden in de jaarrekening genummerd. Stelselwijzigingen

In de geconsolideerde jaarrekening over 2009 is een stelselwijziging doorgevoerd. Met ingang van het verslagjaar 2009 wordt de geactualiseerde Richtlijn 221 ‘Onderhanden Projecten’ toegepast. De stelselwijziging heeft geen resultaatimpact, aangezien de projectopbrengsten en projectkosten reeds in overeenstemming met deze richtlijn werden verwerkt. De stelselwijziging leidt tot een wijziging in de presentatie. Tot en met 2008 werden de onderhanden projecten verantwoord onder onroerende en roerende zaken in ontwikkeling (huur) en onderhanden werk (koop). Vanaf verslagjaar 2009 worden koop projecten in opdracht van derden (reeds verkocht) verantwoord onder onderhanden projecten. Koop projecten waarvan de woningen nog niet zijn verkocht worden verantwoord onder de onderhanden werken. Onverkochte koopwoningen die per balansdatum gereed zijn worden vanaf 2009 verantwoord onder de voorraad koopwoningen. De vergelijkende cijfers zijn aangepast aan de gewijzigde richtlijn. Schattingen

Gedurende het verslagjaar is de verdeling van de projecten naar koop en huur gewijzigd. Vanaf boekjaar 2009 wordt de verdeling op basis van werkelijke realisatie verantwoord. Tot boekjaar 2009 werd de verdeling verantwoord op basis van verdeelsleutels uit het oorspronkelijke projectplan. Voor het kalenderjaar is hierdoor sprake van een verschuiving van € 2.072.000 tussen de activa in ontwikkeling en de onderhanden projecten. In boekjaar 2009 is de renteberekening van aan activa in ontwikkeling toe te rekenen rente gewijzigd ten opzichte van boekjaar 2008. Vanaf boekjaar 2009 wordt rente berekend over alle activa in ontwikkeling. Voorheen werd slechts rente toegerekend aan projecten die gedurende het boekjaar in exploitatie werden genomen. Voor het kalenderjaar is hierdoor de rentetoerekening met € 1.276.000 toegenomen.


In het kader van de bepaling van de bedrijfswaarde van de materiële vaste activa in exploitatie is een schattingswijziging doorgevoerd. Als gevolg van de implementatie van het nieuwe kernsysteem SAP heeft de complexindeling kleine wijzigingen ondergaan. Het kwantitatieve effect van deze wijziging is niet te bepalen. Gezien deze beperkte wijziging is dit effect gering. Financiële instrumenten

Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten, zoals vorderingen en schulden, als financiële derivaten verstaan. Voor de grondslagen van primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Financiële derivaten waarbij de onderliggende waarde niet beursgenoteerd is worden tegen kostprijs opgenomen. De stichting past hedge-accounting toe op basis van generieke documentatie. De stichting documenteert de wijze waarop de hedgerelaties passen in de doelstellingen van het risicobeheer, de hedgestrategie en de verwachting aangaande de effectiviteit van de hedge. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedgeaccounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winsten verliesrekening verwerkt. 11.4.3 Grondslagen voor waardering van activa en passiva Verwerking verplichtingen

In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitieve ontwerpfase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden. Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie

De oorspronkelijke investeringen in complexen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsof vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. De verkrijgingsof vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van alle direct toe te rekenen uitgaven, eventueel vermeerderd met na-investeringen. Tevens worden hierbij de rente tijdens de bouw op vreemd vermogen en direct toerekenbare interne kosten alsmede transactiekosten geactiveerd. Voor zover verkregen subsidies kwalificeren als investeringssubsidie worden deze in mindering gebracht op de verkrijgingsof vervaardigingsprijs. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd.

88

Uitgaven na eerste verwerking (de zogeheten na-investeringen) die leiden tot een waardeverhoging van het actief worden aangemerkt als activeerbare kosten van vernieuwing. Uitgaven die betrekking hebben op toekomstige herstructureringen, waarvan de feitelijke verplichtingen dan wel de in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan worden in de waardering betrokken. Herstructurering onderscheidt zich van renovatie door het verbeteren of vergroten van de oorspronkelijke capaciteit. De lasten van onderhoud waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. De lasten van onderhoud worden direct in het resultaat verantwoord. Complexen worden gedefinieerd op basis van groepen van gelijksoortige activa (kasstroomgenererende eenheid). Hierbij wordt uitgegaan van: •

Complexen bevinden zich in één gemeente, plaats en wijk;

•

Complexen hebben een zelfde restant exploitatieduur waarbij een afwijking van één

•

Grondgebonden, senioren en gestapelde woningen zijn in verschillende complexen

jaar acceptabel is; ondergebracht ook bij een gelijke exploitatieduur of afkomstig uit dezelfde bouwstroom. Jaarlijks vindt toetsing plaats van de boekwaarde en reële waarde. De toetsing gebeurt op complexniveau. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de reële waarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de reële waarde gedurende een periode van tenminste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De reële waarde van de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur is de bedrijfswaarde. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. Als gevolg van de implementatie van het nieuwe kernsysteem SAP heeft de complexindeling kleine wijzigingen ondergaan. Het kwantitatieve effect van deze wijziging is niet te bepalen. Gezien deze beperkte wijziging is dit effect gering. Indien wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering niet meer bestaat of is afgenomen, wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. Daarbij wordt rekening gehouden met de voorgenomen bestemming en aard van het bezit. Onderscheid wordt gemaakt in woningen bestemd voor de verhuur, woningen bestemd voor de verkoop op korte en langere termijn en bedrijfsmatige/overige onroerende zaken. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief.


De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2009 intern geformaliseerde, meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar behoudens de verwachte kosten van erfpacht en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjaren onderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren wordt uitgegaan van de verwachte gemiddelde groeivoeten voor inflatie, huurstijging en rente alsmede genormeerde lastenniveaus. Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten: Disconteringsvoet

• •

Een rekenrente van 6,0% (2008: 6,0%) voor WSW-geborgde woningen; Een rekenrente van 6,0% (2008: 6,0%) voor niet-WSW-geborgde woningen, bedrijfsmatige en overige onroerende zaken.

Restant levensduur

De periode waarover contant gemaakt wordt loopt parallel met de geschatte resterende levensduur van de complexen/investering (variërend van 10 tot 50 jaar) (2008: idem), de minimale levensduur is gesteld op 10 jaar tenzij vanuit strategisch marktbeleid en planvorming een kortere levensduur gerechtvaardigd is. Economische parameters

Ten behoeve van de bedrijfswaardeberekening zijn de volgende economische parameters gehanteerd:

Prijsinflatie

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015ev.

1,25%

1,00%

1,30%

1,51%

1,66%

1,76%

2,25%

Looninflatie

3,00%

1,25%

1,78%

2,14%

2,40%

2,58%

3,25%

Korte rente

1,00%

1,69%

2,17%

2,51%

2,75%

2,91%

3,30%

Lange rente

4,45%

4,39%

4,51%

4,60%

4,66%

4,70%

4,80%

Bouw-/Onderhoudsindex

3,00%

1,25%

1,78%

2,14%

2,40%

2,58%

3,25%

-1,00%

-4,38%

0,20%

1,04%

1,63%

2,04%

3,00%

Marktindex

Huren

•

De starthuur is bepaald op basis van de huursom eind 2009;

•

De reguliere jaarlijkse huurverhoging volgt de prijsinflatie;

•

Bij mutatie van een woning wordt harmonisatie toegepast. Bij mutatie wordt een harmonisatiebeleid toegepast. De streefhuur is gemiddeld 77%. De mutatiegraad is gemiddeld 7,2%;

•

De jaarlijkse huurderving is op basis van de leegstand in de laatste jaren gedifferentieerd per complex bepaald.

90

Vergoedingen en kosten toe te rekenen aan vergoedingen

De vergoedingen voor overige zaken en leveringen en diensten zijn op basis van bepaald op basis van de actuele contracten eind 2009. De kosten zijn gedifferentieerd per complex ingerekend. Onderhoud

Kosten van planmatig onderhoud, contract, klachten en mutatieonderhoudskosten zijn conform de onderhoudsbegroting voor de eerstkomende 5 jaar verwerkt. Daarna (vanaf 2015) wordt gewerkt met een bedrijfseconomische norm op basis van de gemiddelde uitgaven in de branche (€ 1.450 per vhe). Zakelijke lasten

De kosten voor OZB zijn gedifferentieerd ingerekend op basis van de vastgestelde WOZwaarde per complex zoals van toepassing per 1 januari 2009. Algemeen beheer en administratie

De kosten voor algemeen beheer en administratie zijn op het niveau van de begroting 2010 ingerekend. De genormeerde variabele lasten algemeen beheer bedragen ca. € 1.090 per verhuureenheid. Verkoop bestaand bezit

De verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd. Gegeven het feit dat verkopen hoofdzakelijk worden verricht in het kader van de financiering van onrendabele investeringen in nieuwbouw, worden deze verkopen voor een periode van vijf jaar in de waardering betrokken. Daarmee wordt recht gedaan aan het voorwaardelijke karakter van de geoormerkte verkopen. Restwaarde grond

De bepaling van de restwaarde van de grond opgenomen in de bedrijfswaarde vindt voor zover er nog geen herbestemming van de grond heeft plaatsgevonden plaats op basis van de huidige vergelijkbare kavel of vierkante meterprijs voor een sociale huurwoning. Deze kavelprijs wordt geïndexeerd naar het einde van de levensduur en verminderd met verwachte sloopkosten en kosten van uitplaatsing. Indien feitelijke dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond dan wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden. In de huidige marktsituatie zijn de uitgangspunten ten opzichte van voorgaand jaar niet gewijzigd. Rentabiliteitswaardecorrectie

Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille en beleggingen. De rentabiliteitswaardecorrectie betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen op basis van leningen en beleggingen en de waardering van deze posten op de balans.


Deze RW-correctie is per complex ingerekend ten behoeve van de minimumwaarderingsregel. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

Onroerende zaken die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) zijn overgedragen aan een derde en waarvoor de woningcorporatie een terugkoopplicht kent worden aangemerkt als financieringsconstructie. De betreffende onroerende zaken worden gewaardeerd tegen actuele waarde zijnde de met de koper overeengekomen contractprijs (eerste waardering) en daarna de marktwaarde op basis van VOV. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans een terugkoopverplichting opgenomen. Deze terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd en getoetst aan de bij overdracht ontstane verplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden, heeft de corporatie een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

Dit betreffen complexen in aanbouw die worden gewaardeerd tegen uitgaafprijzen en toegerekende kosten van het werkapparaat op basis van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering op basis van te dekken stichtingskosten. Bij de bepaling van de bijzondere waardevermindering worden de boekwaarde en de reële waarde van de kasstroomgenererende eenheid waartoe de onroerende zaken gaan behoren betrokken. Voorts wordt rente tijdens de bouw toegerekend. De geactiveerde rente wordt berekend tegen de gemiddelde rentevoet over het totale vreemde vermogen. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, dan wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten. Rentetoerekening vindt eerst plaats nadat ontwikkelactiviteiten zijn gestart. Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post onderhanden projecten, het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. In geval van gecombineerde projecten, wordt bij het aangaan van de verplichting, het onrendabele deel verminderd met het verwachte verkoopresultaat in de winsten verliesrekening, verantwoord onder de post overige waardeveranderingen materiële vaste activa. Bij oplevering van het totale project wordt het verkoopresultaat zowel verantwoord onder de post verkoop onroerende zaken als onder de post overige waardeveranderingen materiële vaste activa. Daarmee wordt de economische realiteit van de transactie het best zichtbaar gemaakt.

92

Afschrijving vindt eerst plaats nadat de betreffende complexen in exploitatie zijn genomen. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van aanschafwaarde onder aftrek van lineaire/annuïtaire afschrijvingen. Financiële vaste activa Te vorderen BWS-subsidie

De vordering uit hoofde van binnen het Besluit Woninggebonden Subsidies (BWS) toegezegde bedragen (contante waarde van de uitbetalingen) wordt jaarlijks verminderd met de door de budgethouders beschikbaar gestelde bedragen en verhoogd met rente over het jaarlijks resterende saldo. De uitbetalingstermijn is afhankelijk gesteld van de disconteringsvoet en beloopt van de vaststelling maximaal 30 jaar. Het kortlopende deel van deze post is opgenomen onder de vlottende activa. Deelnemingen

Deelnemingen in groepsmaatschappijen en overige deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Invloed van betekenis wordt in ieder geval verondersteld aanwezig te zijn bij een aandeelhoudersbelang van meer dan 20%. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende gegevens beschikbaar zijn voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de betreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Vivare in deze situatie geheel of deels instaat voor de schulden van de deelneming respectievelijk het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening getroffen. Deelnemingen waar geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of, indien hiertoe aanleiding bestaat, een lagere waarde. Effecten

Effecten worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden de onder financiële vaste activa opgenomen effecten die: •

geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille en;

•

niet tot einde looptijd worden aangehouden;

gewaardeerd tegen reële waarde. Waardevermeerderingen van deze effecten worden rechtstreeks verwerkt in het vermogen. Op het moment dat de desbetreffende effecten niet langer in de balans worden verwerkt, wordt de cumulatieve waardevermeerdering in het eigen vermogen verwerkt in de winsten verliesrekening. Indien van een individueel effect de reële waarde onder de (geamortiseerde) kostprijs komt, wordt de waardevermindering verwerkt ten laste van de winsten verliesrekening. Voor rentedragende financiële activa vindt verwerking van de rentebaten plaats tegen de effectieve rentemethode.


Effecten die onderdeel zijn van de handelsportefeuille worden gewaardeerd tegen reële waarde. Waardeveranderingen worden rechtstreeks in de winsten verliesrekening verwerkt. Gekochte, rentedragende effecten die tot het einde van de looptijd worden aangehouden worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Transactiekosten die zijn toe te rekenen aan effecten die na de eerste verwerking worden gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen via de winsten verliesrekening, worden rechtstreeks in de winsten verliesrekening verwerkt. Transactiekosten die zijn toe te rekenen aan effecten die na eerste verwerking worden gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen via het eigen vermogen, worden in de eerste waardering verwerkt. Bij verkoop van de effecten aan een derde of door opname in de effectieve rente (in geval van een rentedragend actief), worden de transactiekosten in de winsten verliesrekening verwerkt. Overige financiële vaste activa

De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen, alsmede gekochte leningen en obligaties die tot het einde van de looptijd zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen en obligaties gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij de verstrekking van leningen of de verwerving van obligaties sprake is van disagio of agio, wordt dit gedurende de looptijd ten gunste respectievelijk ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactiekosten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct verantwoord in de winsten verliesrekening. Ook voor financiële instrumenten beoordeelt Vivare op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt de Stichting de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen en verwerkt dit direct in de winsten verliesrekening. Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financieel actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daarvoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt in de winsten verliesrekening verwerkt.

94

Latente belastingvorderingen en -verplichtingen

Latente belastingvorderingen en -verplichtingen hebben betrekking op tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en de fiscale boekwaarden van die posten. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden berekend per fiscale eenheid, tegen de belastingtarieven vastgesteld op balansdatum en gewaardeerd tegen contante waarde. De contante waarde van de latente belastingen is berekend uitgaande van een rekenrente na belasting van 3,67%. Volgens de richtlijnen voor de jaarverslaggeving dient de nominale waarde van de latenties toegelicht te worden in de jaarrekening. Voor het bepalen van de latentie zijn de materiële vaste activa in 4 categorieën ingedeeld: Bezit bestemd voor doorexploitatie; Bezit bestemd voor sloop zonder herbouw; Bezit bestemd voor sloop met herbouw; Bezit bestemd voor verkoop. 1. Bezit bestemd voor doorexploitatie Bij het bezit bestemd voor doorexploitatie is het onduidelijk op welk moment de latentie kan worden gerealiseerd. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 2. Bezit bestemd voor sloop zonder herbouw Bij dit bezit is meestal niet geheel duidelijk op welk moment de latentie kan worden gerealiseerd. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 3. Bezit bestemd voor sloop met herbouw Bij het bezit bestemd voor sloop met herbouw is in de regel nog niet zeker wat teruggebouwd gaat worden en hiermee onzeker wat de verrekenbaarheid is van de actieve latentie in de toekomst. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 4. Bezit bestemd voor verkoop De latentie met betrekking tot het bezit bestemd voor de verkoop is gebaseerd op het verkoopprogramma zoals dat door het bestuur is vastgesteld. De latentie die voortvloeit uit het verschil tussen de nominale waarde en de fiscale waarde van de opgenomen en uitstaande leningen, wordt gewaardeerd tegen de contante waarde over de resterende looptijd per lening. Hierbij is ervan uitgegaan dat amortisatie van het fiscale agio en disagio lineair plaatsvindt. De SWAPS worden ‘off-balance’ opgenomen en daarom wordt er geen latentie opgenomen voor het verschil in waardering tegen marktwaarde volgens de bank en de fiscale marktwaarde. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie, worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut.


Latente belastingen worden verantwoord voor tijdelijke verschillen inzake groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures, tenzij de Stichting in staat is het tijdstip van afloop van het tijdelijk verschil te bepalen en het niet waarschijnlijk is dat het tijdelijke verschil in de voorzienbare toekomst zal aflopen. Latente belastingvorderingen zijn opgenomen onder de financiële vaste activa, latente belastingverplichtingen zijn opgenomen onder de voorzieningen. Vlottende activa Voorraden

De waardering van de voorraden gronden hulpstoffen vindt plaats tegen de laatst betaalde inkoopprijzen. Tevens wordt rekening gehouden met een aftrek voor mogelijke incourantheid gebaseerd op verwachte lagere marktwaarde. Onderhanden werk

De voorraden onderhanden werk (onverkochte woningen uit projectontwikkeling) worden gewaardeerd op vervaardigingprijs of lagere opbrengstwaarde. De vervaardigingprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte kosten om de voorraden op hun huidige plaats en in hun huidige staat te brengen. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor aan de productie gerelateerde indirecte vaste en variabele kosten, waaronder de kosten van het bedrijfsbureau, onderhoudsafdeling en interne logistiek alsmede toegerekende rente. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden. Onderhanden projecten

Onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectopbrengsten, bestaande uit de gerealiseerde projectkosten en toegerekende winst. Zie hiervoor de grondslag in paragraaf opbrengstverantwoording. Indien van toepassing, worden hierop de verwerkte verliezen en reeds gedeclareerde termijnen in mindering gebracht. Onderhanden projecten waarvan de gefactureerde termijnen hoger zijn dan de gerealiseerde projectopbrengsten, worden gepresenteerd onder de kortlopende schulden. Vorderingen Huurdebiteuren

Waardering geschiedt tegen nominale waarde, rekening houdend met een voorziening voor mogelijke oninbaarheid gebaseerd op een statische benadering. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan 12 maanden. Rekening–courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Wettelijke reserve deelnemingen Voor niet uitgekeerde resultaten van deelnemingen en rechtstreekse vermogensvermeerderingen betreffende deelnemingen waarvan uitkering niet zonder beperking kan worden bewerkstelligd, wordt een wettelijke reserve aangehouden. De reserve wordt per deelneming gevormd. 96

Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Voorzieningen worden tegen nominale waarde opgenomen, tenzij anders vermeld. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw

Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw, worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de boekwaarde van het complex waartoe de investeringen gaan behoren. Indien en voor zover de verwachte verliezen de boekwaarde van het betreffende complex overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Onder verwachte verliezen wordt in dit verband verstaan de netto contante waarde van alle investeringsuitgaven minus aan deze investering toe te rekenen ontvangsten. Overige voorzieningen

Hieronder is begrepen de contractuele verplichting op basis van de aangekochte woningen in het kader van de regeling ‘verzilverd wonen’. De verplichting bestaat uit het levenslange woonrecht van de bewoner alsmede de hier aan gekoppelde onderhoudsverplichting. De verplichting is opgenomen tegen contante waarde zijnde het verschil tussen de aankoopprijs bij vrije verkoop en de betaalde aankoopprijs. De vrijval vindt overeenkomstig de voorgecalculeerde exploitatie plaats. Langlopende schulden Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen nominale waarde, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt tezamen met de verschuldigde rentevergoeding zodanig bepaald dat de effectieve rente gedurende de looptijd van de schulden in de winsten verliesrekening wordt verwerkt. Leningen die zijn aangetrokken binnen het Dynamische Kostprijs huursysteem (klimleningen) worden niet afgelost zolang de bijbehorende exploitaties van de activa voorgecalculeerde exploitatieverliezen opleveren. Gedurende deze periode worden de leningen jaarlijks met een vooraf bepaald bedrag verhoogd. De aflossingsverplichting voor het komend jaar van de langlopende schulden is opgenomen onder de kortlopende schulden. In het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden, heeft Vivare een terugkoopverplichting die mede afhankelijk is van de ontwikkeling van de waarde van de woningen in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Overige activa en passiva Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven, worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid in mindering gebracht.


11.4.4 Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Opbrengstverantwoording Opbrengsten uit de levering van goederen worden verwerkt zodra alle belangrijke rechten en risico’s met betrekking tot de eigendom van de goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Projectopbrengsten en projectkosten

Voor onderhanden projecten, waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de projectopbrengsten en de projectkosten verwerkt als netto-omzet en kosten in de winsten verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum (de ‘Percentage of Completion’-methode, ofwel de PoC-methode). De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Als het resultaat (nog) niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, dan worden de opbrengsten als netto-omzet verwerkt in de winsten verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald; de projectkosten worden dan verwerkt in de winsten verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Zodra het resultaat wel op betrouwbare wijze kan worden bepaald, vindt opbrengstverantwoording plaats volgens de PoC-methode naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de projectopbrengsten en projectkosten. Projectopbrengsten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, die kosten die in het algemeen aan projectactiviteiten worden toegerekend en toegewezen kunnen worden aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. Indien het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten overschrijden, dan worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winsten verliesrekening verwerkt. Dit verlies wordt verwerkt in de kostprijs van de omzet. De voorziening voor het verlies maakt onderdeel uit van de post onderhanden projecten. Bijzondere posten Bijzondere posten zijn baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, maar op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter, afzonderlijk worden toegelicht teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone

98

bedrijfsuitoefening van de corporatie en met name de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel als mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk en ongesaldeerd toegelicht. Bedrijfsopbrengsten Huren

De jaarlijkse huurverhoging is door de overheid gebonden aan een maximum. Voor het verslagjaar 2009 bedroeg dit maximumpercentage 2,5%. De opbrengsten op basis van huur voortvloeiend uit contracten waar ‘Huurvast’ en ‘Huurzeker’ geldt, worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt. Vergoedingen

Dit betreft de van huurders ontvangen nettovergoedingen (de vergoedingen na aftrek van derving) voor de levering van goederen en diensten. Voor zover de (overige) overheidsbijdragen nog niet zijn ontvangen is de bijdrage berekend op grond van de regelingen, waarbij rekening gehouden is met voorcalculatorische huurverhogingen en lastenstijgingen. Verkoop onroerende zaken

De post verkopen onroerende zaken betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) danwel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden). Winsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Daar, bij woningen verkocht onder voorwaarden, de belangrijkste economische rechten niet zijn overgedragen aan de koper, wordt hiervoor een gegarandeerde terugkoopverplichting opgenomen onder de post Langlopende schulden, terugkoopverplichting VOV woningen en wordt jaarlijks met inachtname van de contractvoorwaarden gewaardeerd. Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf De toe te rekenen interne directe kosten en rente in het kader van voorfinanciering ten behoeve van onroerende zaken in ontwikkeling, zijn hieronder verantwoord. Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa

De afschrijvingen op materiële vaste activa worden gebaseerd op basis van de verkrijgingsof vervaardigingsprijs dan wel lagere bedrijfswaarde. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode danwel de annuïtaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Met een mogelijke restwaarde wordt geen rekening gehouden. Op grond wordt niet afgeschreven. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

De overige waardeveranderingen worden gebaseerd op de waardering van de betreffende activaposten. De onder deze post verantwoorde bedragen hebben betrekking op een afboeking dan wel terugneming van een bijzondere waardevermindering. Deze bijzondere waardevermindering ontstaat door een jaarlijkse toets van de realiseerbare waarde ten opzichte van de waarde gebaseerd op boekwaarde.


De overige waardeveranderingen hebben tevens betrekking op de afboeking dan wel terugneming van de duurzame bijzondere waardeverminderingen op activa in ontwikkeling op projectniveau. Deze duurzame bijzondere waardevermindering ontstaat door de toets van de bedrijfswaarde ten opzichte van de stichtingskosten, voordat complexen in exploitatie worden genomen. Bijzondere waardeverminderingen nieuwbouw, als gevolg van het toepassen van de minimum waarderingsregel, worden verantwoord op het moment dat intern een bestuursbesluit is genomen op basis van definitief ontwerp. Hierbij wordt rekening gehouden met het te realiseren resultaat op koopwoningen, indien sprake is van een gecombineerd huur/koopproject voor zover verkoopcontracten zijn getekend. Periodiek betaalbare beloningen

Lonen, salarissen en sociale lasten worden op basis van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winsten verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenen

Vivare heeft een aantal pensioenregelingen. De hoofdregeling (SPW) betreft een toegezegd pensioen. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Deze toegezegdpensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. Voor de pensioenregelingen betaalt Vivare op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan verzekeringsmaatschappijen of pensioenfondsen. Vivare heeft in geval van een tekort bij het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. De premies worden verantwoord als personeelskosten als deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Lasten onderhoud

Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging van het actief. Bij de verwerking van groot onderhoud wordt onderscheid gemaakt tussen lasten onderhoud en lasten inzake verbetering. Lasten inzake verbetering worden geactiveerd voor zover zij voor activering in aanmerking komen. Overige bedrijfslasten

De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Belastingen

De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winsten verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente

100

belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de corporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de Belastingdienst betreffende de VSO 2. De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Vivare heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2009 en het fiscale resultaat 2009 bepaald. Omdat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor corporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting over 2009 afwijken van de in de jaarrekening 2009 opgenomen schatting. De Belastingdienst heeft de stelling ingenomen dat het zogenaamde Bodemplaatarrest van toepassing is. In de visie van de Belastingdienst kan dit betekenen dat onderhoudsuitgaven (na aftrek van verbeteringsuitgaven) bij overschrijding van 20% van de openingsbalanswaarde per 1/1/2008 (in basis 70% van de WOZ-waarde) volledig moeten worden geactiveerd. De stelling van de Belastingdienst wordt nog niet ondersteund door jurisprudentie en het is zeer de vraag of deze stelling houdbaar is. Een honorering van deze stelling kan een materieel effect op de jaarrekening hebben. Op dit moment wordt door de Belastingdienst met de Belastingadvieskantoren overleg gevoerd om te komen tot een oplossing op dit punt. Rentebaten en rentelasten

Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen. Activeren van rentelasten

Rentelasten worden geactiveerd voor kwalificerende activa gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd vergt om het actief gebruiksklaar of verkoopklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de verschuldigde rente over specifiek voor de vervaardiging opgenomen leningen en van de gewogen rentevoet van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen. In verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging. Financiële instrumenten Binnen het treasurybeleid van Vivare dient het gebruik van financiële instrumenten ter beperking van inherente (rente-, looptijden- en markt-) risico’s. Op grond van het vigerende interne treasurystatuut is het gebruik van financiële instrumenten slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingenportefeuille leidt welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten.


Marktrisico

Vivare loopt risico’s ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder financiële vaste activa en effecten, opgenomen onder vlottende activa. De onderneming beheerst het marktrisico door stratificatie aan te brengen in de portefeuille en limieten te stellen. Valutarisico

Vivare is alleen werkzaam in Nederland en loopt geen valutarisico. Prijsrisico

Vivare loopt geen risico’s ten aanzien van de waardering van effecten, opgenomen onder financiële vaste activa en effecten. Renterisico

Vivare loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa, effecten en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Vivare risico ten aanzien van toekomstige kasstromen; met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt Vivare risico’s over de marktwaarde. Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met renterisico gecontracteerd. Met betrekking tot bepaalde variabele rentende schulden (schulden aan kredietinstellingen) heeft Vivare een renteplafond vastgelegd, zodat zij tot een bepaald renteniveau variabele rente betaalt. Boven een bepaald niveau kan de rente vastgelegd worden. Kredietrisico

Vivare heeft geen significante concentraties van kredietrisico. Vivare maakt gebruik van meerdere banken teneinde over meerdere kredietfaciliteiten te kunnen beschikken. Voor zover noodzakelijk worden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. Het gaat hierbij om het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Door het spreiden van transacties over verschillende financiële instellingen wordt getracht dit risico te beperken. Verder dienen de financiële instellingen te voldoen aan enkele kredietwaardigheidseisen (rating). Dit is opgenomen in het Treasury Statuut. Een aantal afgesloten Swaps vallen onder de zogenaamde Credit Support Annex (CSA). Hierin is overeengekomen dat de marktwaarde op iedere tweede werkdag van de maand wordt verrekend. Om het risico te beperken is met ingang van maart 2010 afgesproken dat de margin call maximaal € 35 mln. bedraagt. Dit geldt voor beide partijen. Liquiditeitsrisico

Vivare maakt gebruik van meerdere banken om over meerdere kredietfaciliteiten te kunnen beschikken. Voor zover noodzakelijk, worden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. Het gaat hierbij om het risico dat over onvoldoende middelen wordt beschikt om aan de directe verplichtingen te kunnen voldoen. Dit geldt voor alle verplichtingen van Vivare en haar tegenpartijen, ongeacht of dit nu crediteuren of financiële instellingen zijn. Vivare heeft inmiddels op verschillende manieren faciliteiten geregeld om altijd aan

102

haar verplichtingen te kunnen voldoen. Naast het aantrekken van langlopende leningen, zijn kasgeld- en rekening-courantfaciliteiten beschikbaar. Specifiek voor de derivatenportefeuille zijn in 2009 faciliteiten benoemd voor het eventueel verrekenen van marktwaarde. Langlopende schulden

Deze post is gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. De marktwaarde van de lopende leningen is ultimo 2009 € 621 mln. Deze marktwaarde is de gebaseerd op de contant gemaakte rentebetalingen en aflossingen. Als verdisconteringsfactor is 6% gebruikt. De nominale waarde van de langlopende leningen bedraagt € 587 mln. Rente- en kasstroomrisico:

Onderstaand de leningportefeuille uitgesplitst naar rentepercentage en naar resterende looptijd (in miljoenen). Rentepercentages

Renteherzieningperiode

Resterende looptijd

Roll over

€ 203

van 1 tot 3 maanden

€ 203

< 1 jaar (kortlopend) €

0% - 1%

€

0

van 6 maanden tot 1jaar

€

-

van 1 tot 5 jaar

€ 132

2% - 3%

€

-

van 1 tot 5 jaar

€

86

van 5 tot 10 jaar

€

82

3% - 4%

€

85

van 5 tot 10 jaar

€

12

van 10 tot 15 jaar

€

52

4% - 5%

€ 166

> 10 jaar

€

18

van 15 tot 20 jaar

€ 104

5% - 6%

€ 103

fix rente

€ 268

> 20 jaar

€ 185

> 6%

€

Totaal

€ 587

Totaal

€ 587

Totaal

€ 587

32

30

Vivare maakt gebruik van financiële derivaten om het rente- en kasstroomrisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Vivare met betrekking tot deze derivaten (hedge-instrumenten) kostprijshedge-accounting toe. Kostprijshedge-accounting

Beleid ter beheersing financiële risico’s: Binnen Vivare wordt aan het treasury-beleid geen winstverantwoordelijkheid toegekend. De primaire taak van treasury is het beheren en beheersen van de financiële posities die voortvloeien uit de bedrijfsvoering en dit op een zodanige wijze dat de daaraan verbonden risico’s worden beperkt en de daarmee gepaard gaande kosten en opbrengsten worden geoptimaliseerd. Centraal in het treasury-beleid staan: 1. Het waarborgen van een efficiënte, blijvende toegang tot de gelden kapitaalmarkt teneinde voldoende financiële middelen voor de bedrijfsactiviteiten op korte en lange termijn te garanderen; 2. Het beheersen van rente- en rendementsrisico’s die samenhangen met de financiering, beleggingen en liquiditeitenbeheer; 3. Het realiseren, binnen de kaders van dit statuut, van een zo hoog mogelijk rendement op het eigen vermogen door; 4. Het realiseren van een efficiënt betalingsverkeer.


Hedge strategie: Met behulp van derivaten worden wijzigingen in te betalen rente afgedekt. Hedge risico: Vivare dekt het risico af van wijzigingen in kasstromen voortvloeiende uit rentebetalingen van huidige of toekomstige leningen. Hedge instrumenten: Binnen Vivare worden momenteel als derivaat Interest Rate Swaps toegepast, om het renterisico te hedgen. Conform het treasury-statuut zijn de volgende rente-instrumenten toegestaan: Forward Rate Agreement, Swap, Cap, Floor, Collar, Swaption. De marktwaarde van de derivaten, gebaseerd op de opgave van de banken, is per ultimo 2009 € 19 mln. negatief. Ultimo 2008 bedroeg de marktwaarde € 28 mln. negatief. De afgesloten derivaten zijn ultimo 2009 als volgt verdeeld in nominale waarde en marktwaarde.

(* € 1 mln.)

nominaal

marktwaarde

Interest Rate Swaps

€ -170

€ -19

Totaal

€ -170

€-19

De resterende looptijden van de derivaten zijn als volgt. (* € 1 mln.)

Interest Rate Swaps

Tot

Tussen

1 jaar

1 en 5 jaar

0

0

Tussen

Tussen

5 en 10 jaar 10 en 20 jaar

0

Totaal

> 20 jaar

€ 45

€ 125

€ 45

€ 125

De derivaten starten nominaal als volgt in tijd: (* € 1 mln.)

Reeds

Vanaf

Vanaf

lopend

2010

2011

Interest rate swaps

€ 170

€ 40

Totaal

€ 170

€ 40

Met betrekking tot de toekomstige Swaps zal de onderliggende financiering worden aangetrokken op het moment dat de financieringsbehoefte daadwerkelijk ontstaat.

104

Belangrijke inschattingen ten aanzien van waardering en resultaatbepaling De jaarrekening wordt overeenkomstig BW2 Titel 9 opgesteld. Het management dient daartoe bepaalde veronderstellingen en schattingen te maken die van invloed zijn op de waardering van activa en verplichtingen, op de resultaatbepaling en de rapportage van voorwaardelijke activa en verplichtingen. Materiële vaste activa, minimum waarderingsregel

Onroerende en roerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs- of vervaardigingsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en (naar verwachting duurzame) bijzondere waardeverminderingen. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de reële waarde duurzaam overschrijdt. Van duurzaamheid is sprake wanneer de verwachte reële waarde gedurende een periode van ten minste vijf jaar lager is dan de boekwaarde. De reële waarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van complexen. De reële waarde van de onroerende zaken in exploitatie bestemd voor de verhuur, is de bedrijfswaarde. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De uitgangspunten van de reële waarde zijn deels afhankelijk van de interne beleidsvoornemens van Vivare. Deze beleidsvoornemens komen onder meer tot uitdrukking in het strategisch voorraadbeheer waarbij eigen keuzes worden gemaakt ten aanzien van verhuur of verkoop, levensduur, kwaliteits- en huurniveaus. Voor zover mogelijk hanteert Vivare binnen de sector gangbare uitgangspunten. Timing en verwerking van onrendabele investeringen nieuwbouw en herstructurering

In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de corporatie zijn gedaan richting huurders, gemeenten en overige stakeholders aangaande verplichtingen inzake toekomstige herstructureringen en toekomstige nieuwbouwprojecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de corporatie rondom projectontwikkeling en herstructurering. Van een feitelijke verplichting is sprake indien de formalisering van de definitief ontwerpfase en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning heeft plaatsgevonden. De aannames gedaan bij de financiële impact van bovengenoemde feitelijke verplichtingen kunnen afwijken bij daadwerkelijke realisatie van de projecten. Planvorming kan onder meer wijzigingen in de tijd ondergaan door bewegingen in het prijsniveau van leveranciers, wettelijke procedures en aanpassingen in de voorgenomen bouwproductie. Verwerking fiscaliteit

Ten aanzien van de acute belastinglast en belastinglatenties in de jaarrekening heeft Vivare een aantal standpunten ingenomen die eerst bij afwerking van de aangifte over de verslagjaren 2006 tot en met 2009 door de fiscus zullen worden getoetst. De belangrijkste standpunten betreffen: De waardebepaling van de ontwikkelrechten; Het onderscheid tussen onderhoudskosten en investeringen; De verwerking van projectontwikkelingsresultaten. Dientengevolge kan de fiscale last over 2009 en voorgaande jaren nog wijzigingen ondergaan.


Grondslagen van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winsten verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winsten verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen onder aftrek van bankkredieten. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn van de aankoopprijs in aftrek gebracht.

106

11.5

Toelichting op de geconsolideerde balans

11.5.1 Materiële vaste activa Verloopoverzicht materiële vaste activa (x € 1.000)

Onroerende en roerende zaken

Onroerende

in

in

t.d.v. de

zaken verkocht

exploitatie

ontwikkeling

exploitatie

Totaal

onder voorwaarden

Verkrijgingprijzen

966.164

Cumulatieve afschrijvingen

246.541 -

-

51.632 -

-

-

84.860

26.103

7.641

786.595

3.441

18.261

92.614

Bijzondere waardeverminderingen Stand per 31 december 2008

667.991

84.860

35.867

7.641

9.764 -

1.094.532 256.305 51.632 -

Mutaties 2009

Correctie voorgaand jaar

6.010 -

Investeringen

4.665

Bijdragen derden

2.072 66.247 7.007 -

Desinvesteringen activa Desinvesteringen afschrijvingen Afschrijvingen

8.530 -

8.530 -

272

272

16.599 -

1.824 -

18.423 -

Terugname van waardevermindering

13.275

13.275

Waardevermindering bedrijfswaarde

10.652 -

10.652 -

Waardeverminderingen

-

Overboeking

83.717

83.717 -

Totaal mutaties

60.138

26.549 -

Verkrijgingprijzen Cumulatieve afschrijvingen

1.040.006 262.868 -

Bijzondere waardeverminderingen Stand per 31 december 2009

49.009 728.129

58.311 -

348 17.913

68.208

39.308

25.554

1.163.179

11.588 -

274.456 -

- 58.311

49.009 27.720

25.554

Er gelden de volgende afschrijvingstermijnen: Onroerende en roerende zaken in exploitatie:

Grond

348 -

1.617

geen afschrijvingen

Bouw

annuïtair 50 jaar

Na-investering

annuïtair maximaal 20 jaar

Levensduurverlengende investering

annuïtair maximaal 25 jaar

Bedrijfsruimten/winkels

annuïtair 25-30 jaar

Cv-installaties

annuïtair 20 jaar

Liften

annuïtair 20 jaar

Isolatie

annuïtair 20 jaar

Woningaanpassingen

annuïtair 20 jaar


839.714

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie: Kantoorgebouw/werkplaats

annuïtair 40 jaar

Inventaris

lineair 5-10 jaar

Automatisering

lineair 3-5 jaar

Vervoermiddelen

lineair 5-8 jaar

Onder de investeringen onroerende en roerende zaken in ontwikkeling is een presentatiecorrectie onrendabele investeringen ad € 17.750.000 verantwoord. Geactiveerde bouwrente

In het boekjaar werd ter zake van onroerende en roerende zaken in ontwikkeling en onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie een bedrag ad. € 2.812.000 aan bouwrente geactiveerd. Hierbij is uitgegaan van de gemiddelde rentevoet van 4,82%. Verzekerde herbouwwaarde

Ten aanzien van de verzekering van de materiële vaste activa kan het volgende worden opgemerkt. Bij de premieberekening van de opstalverzekering is niet uitgegaan van de verzekerde waarde van de materiële vaste activa, maar van een vaste verrekenprijs per verhuureenheid. Deze verrekenprijs wordt jaarlijks aangepast aan het nieuwe indexcijfer voor bouwkosten van het CBS. De verzekerde som op basis van herbouwwaarde op balansdatum bedraagt € 1,7 miljard. Financiering onroerend goed

De leningen aangetrokken ter financiering van het onroerend goed, betreffen in zijn geheel overheidsleningen of kapitaalmarktleningen onder overheidsgarantie. Voor het woonzorgcomplex Waalstaete is een hypothecaire zekerheid afgegeven ter waarde van € 11 mln. Verplichtingen

Ultimo 2009 bedragen de verplichtingen onroerende en roerende zaken inzake nieuwbouw, verbouw, onderhoud en projecten € 40.337.446. Bedrijfswaarde

De actuele waarde van de onroerende en roerende zaken in exploitatie gebaseerd op bedrijfswaarde bedraagt € 1.217 mln. Ten opzichte van voorgaand verslagjaar is de bedrijfswaarde op totaalniveau slechts met € 1 mln. toegenomen. Per onderdeel is de contante waarde uiteraard wel gewijzigd. In paragraaf 11.6.17 wordt de mutatie van de bedrijfswaarde nader toegelicht. Gelabelde woningen inzake verkoop

Door Vivare is een meerjarenbegroting opgesteld waarin onder andere de voor verkoop gelabelde woningen zijn geoormerkt voor de periode 2005-2015. In deze periode worden maximaal 2400 woningen verkocht. Tot 2010 zijn er bijna 1000 verkocht. De reële waarde (verkoopprijzen minus verkoopkosten = € 133.000) van deze onroerende zaken bedraagt € 186,2 mln. De boekwaarde bedraagt ultimo het verslagjaar € 46,3 mln. In de meerjarenbegroting zijn voor de periode 2010-2015 1400 (2010 200 woningen 2011 t/m 2015 jaarlijks 250 woningen) voor verkoop geoormerkt. Verzilverd wonen

In de post investeringen is voor een bedrag ad € 285.000 opgenomen inzake woningen

108

aangeschaft in het kader van de regeling ‘verzilverd wonen’. In de aankoopprijs is verdisconteerd het levenslange recht van de zittende bewoner de woning om niet te bewonen, alsmede een onderhoudsverplichting van de corporatie. Deze verplichtingen zijn afzonderlijk als voorziening opgenomen. 11.5.2 Financiële vaste activa Verloopoverzicht financiële vaste activa (x € 1.000) Nominaal per 1 januari 2009

Af: wegens oninbaarheid Boekwaarde per 1 januari 2009

Te vorderen

Deel-

Effecten

BWS

nemingen

Leningen

Latente

u/g

belasting

subsidie 5.236

Totaal

vordering 1.763

4.565

7.657

24.970

-

-

-

-

-

5.236

1.763

4.565

7.657

24.970

44.191 44.191

Mutaties 2009

Correcties voorgaande jaren

-

Toevoegingen Rente Aflossingen

9 267 -

8.199 205

2.986 -

Waardemutaties

62 5.908 -

677 -

9.571 -

205

2.291

677 -

1.797 -

372 363 -

372 -

Totaal mutaties

3.253 -

Nominaal per 31 december 2009

1.983

1.400

4.770

9.948

-

-

-

-

1.983

1.400

4.770

9.948

Af: wegens oninbaarheid

8.208

24.293

42.394

-

Boekwaarde per 31 december 2009

24.293


Onder de te vorderen BWS-subsidies zijn ter waarde van € 525.000 posten opgenomen met een resterende looptijd korter dan een jaar. Deelnemingen

Vivare neemt samen met Stichting Volkshuisvesting Arnhem te Arnhem, Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk en Woningstichting Openbaar Belang Anno ‘1984’ te Arnhem deel in Rhynstroom B.V. Tezamen met Stichting Volkshuisvesting Arnhem, Woningstichting Ons Belang en Woningstichting Openbaar Belang Anno ‘1894’ neemt Vivare als commanditair vennoot deel in Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. De beherend vennoot is Rhynstroom B.V. Deze deelnemingen zijn 3 januari 2002 opgericht. De nominale investering in Schuytgraaf C.V. bedraagt € 8.849.


42.394

Deelnemingen (x € 1.000)

Aandeel

Resultaat

Netto

boekjaar

vermogenswaarde 31-12-2009

Rhynstroom B.V. te Arnhem

38,50%

2-

37

Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. te Arnhem

38,40%

370 -

1.354

WoonQuest B.V. te Arnhem

6,25%

Groene Treden Beheer B.V. te Arnhem

50,0%

Groene Treden C.V. B.V. te Arnhem

50,0%

Totaal

9 372 -

1.400

Vivare heeft samen met de Giesbers Groep C.V. Groene Treden opgericht. Deze is speciaal opgericht voor het ontwikkelgebied van de Sakser Weimar in Arnhem Noord. Groene Treden Beheer B.V. treedt op als beherend vennoot van de C.V. Groene Treden. Ten behoeve van de ontwikkeling van de Woonwensenwijzer neemt Vivare samen met zeven andere corporaties en Aedes deel in WoonQuest B.V. Vivare is voor 1/16e deel aandeelhouder. De deelneming is een duurzame verbondenheid ten behoeve van de eigen werkzaamheden. Effecten

Effecten betreffen 8 certificaten à € 500.000 in het Wooninvesteringsfonds. Certificaten zijn rentedragend vanaf 1 januari 2006 tegen 4,5% en worden in nieuwe certificaten uitgekeerd. Deze effecten staan niet ter vrije beschikking van Vivare. Leningen u/g

Onder de lening u/g zijn drie leningen op deelnemingen opgenomen: Leningen u/g (x € 1.000) Lening u/g Af: voorziening wegens oninbaarheid Totaal leningen u/g

•

31-12-2009

31-12-2008

9.948

7.657

0

0

9.948

7.657

Lening WoonQuest B.V. € 35.000. De rente op deze lening bedraagt 5%. Voor deze lening zijn geen zekerheden verstrekt.

•

Lening Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. € 6.583.000. De rente op deze lening bedraagt 3,14%. Voor deze lening zijn geen zekerheden verstrekt. Aflossing geschiedt door levering woningen, derhalve niet in geld. In dit bedrag van € 6.583.000 is een kredietfaciliteit voor maximaal € 3.875.000 opgenomen.

•

Lening Groene Treden C.V. € 1.261.000. De rente op deze lening bedraagt 6%. Voor deze lening zijn geen zekerheden verstrekt. Aflossing geschiedt door levering woningen, derhalve niet in geld. In dit bedrag van € 1.261.000 is een kredietfaciliteit voor maximaal € 8.000.000 opgenomen.

110

•

Daarnaast is er voor ruim € 400.000 aan maatschappelijke instellingen (woonzorgcentrum Pleyade) leningen verstrekt. De bijbehorende rentepercentages variëren van 4,20% tot 7,20%.

•

Het saldo leningen u/g bevat een kortlopend deel ter waarde van € 76.000. Dit betreft de aflossingen die in 2010 zullen plaatsvinden.

Latente belastingen Verloopoverzicht latente belastingen (x € 1.000)

Commerciële

Fiscale

Nominale

waarde

waarde

waarde

01/01

01/01

latentie

Contante %

waarde

%

latentie

Eigen bezit (m.u.v. verkoopvoorraad)

763.717

2.750.070

506.520

25,50

-

-

22.878

120.984

25.017

25,50

22.485

22,92

Verkoopvoorraad sociale huurwoningen Herinvesteringsreserve

-

Leningen o/g

1.814 -

531.458 -

Leningen u/g

518.116 -

462 3.402

25,50

-

-

25,50

2.485

18,63

393

420

7

25,50

-

-

-

6.184

1.577

25,50

-

-

Swaps Totaal

(x € 1.000)

24.970

Commer.

Fiscale

Nominale

waarde

waarde

waarde

Contante

te ver-

discon-

gemid.

rekenen

terings-

looptijd

31/12

31/12

latentie

< 1 jaar

voet

799.848

2.846.482

521.891

25,50

-

-

-

-

-

22.878

120.984

25.017

25,50

22.485

23

5.003

3,67%

5 jaar

-

5.741

1.464 -

25,50

-

-

-

-

3 jaar

%

waarde

%

latentie

Eigen bezit (m.u.v. verkoopvoorraad) Verkoopvoorraad soc. huurwoningen Herinvesteringsreserve Leningen o/g Leningen u/g Swaps

587.245 -

2.463

25,50

1.808

19

167,00

3,67%

50 jaar

294

577.585 311

4

25,50

-

-

-

-

11 jaar

-

10.077

2.570

25,50

-

-

-

-

31 jaar

Totaal

24.293

Latentie Balans 31-12-2008

Correctie 2008 latentie leningen o/g

24.970

530 -

Vrijval latentie verkochte woningen in 2009

5.003 -

Dotatie latentie te verkopen woningen

5.003

Vrijval latentie leningen o/g

147 677 -

Balans 31-12-2009

24.293 Jaarverslag 2009 - Vivare 111

De fiscale boekwinst bij verkoop is toegevoegd aan de fiscale herinvesteringsreserve, die zal worden benut als eerste afschrijving op vervangende activa. Daardoor ontstaan tijdelijke verschillen in de boekwaarde van die vervangende activa en de fiscale boekwaarde van die activa. De latente belastingschuld die daaruit ontstaat is gewaardeerd op nihil. 11.5.3 Vlottende activa Vlottende activa Voorraden (x € 1.000)

Onderhoudsmaterialen

31-12-2009

31-12-2008

314

186

Voorraad koopwoningen

6.905

-

Onderhanden werk

4.065

11.763

11.284

11.949

31-12-2009

31-12-2008

Totaal voorraden

Onderhanden projecten Onderhanden projecten (x € 1.000)

Bestede kosten projecten (voor verkoop) in ontwikkeling

-

47.565

Af: gedeclareerde termijnen

-

35.479 -

Totaal onderhanden projecten

-

12.086

11.5.4 Vorderingen Huurdebiteuren Huurdebiteuren (x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Zittende huurders

1.284

919

Vertrokken huurders

1.713

1.488

Totaal

2.997

2.407

Af: voorziening wegens oninbaarheid

-1.531

-1.525

Totaal huurdebiteuren

1.466

882

Onder de huurdebiteuren zijn posten opgenomen tot een bedrag ad € 531.000 met een resterende looptijd langer dan een jaar. 5

112

Gemeenten De vordering op gemeenten uit hoofde van subsidies is als volgt verdeeld: Gemeenten (x € 1.000)

31-12-2009

Arnhem Duiven Westervoort Rheden Overbetuwe Nijmegen

31-12-2008

-

1

46

60

9

-

11

42

7

2

-

-

Renkum

21

-

Totaal gemeenten

94

105

Overige vorderingen Overige vorderingen (x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Vorderingen overige debiteuren

7.047

6.869

Totaal overige vorderingen

7.047

6.869

31-12-2009

31-12-2008

Overlopende activa Overlopende activa (x € 1.000)

Overig

3.327

459

Totaal overlopende activa

3.327

459

11.5.5 Liquide middelen Het bedrag aan borgstelling stond per 31 december 2009 niet ter vrije beschikking. Overlopende activa (x € 1.000)

Rekening-courant bankier

31-12-2009

31-12-2008

7.926

-

35

70

Borgstelling swaps

10.370

16.227

Totaal liquide middelen

18.331

16.297

Kassen


11.5.6 Groepsvermogen Voor een toelichting op het aandeel van de rechtspersoon in het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen in de enkelvoudige jaarrekening. Verloopoverzicht groeps vermogen (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08

Stand per 1 januari

231.896

225.453

Resultaat boekjaar

1.678

6.443

233.574

231.896

Stand per 31 december

11.5.7 Voorzieningen Voor de voorziening onrendabele investeringen is een disconteringsvoet van 6,0% toegepast. Verloopoverzicht voorzieningen (x € 1.000)

Stand per 1 januari 2009

Onrendabele

Overige

investeringen

voorzieningen

47.426

Totaal

1.177

48.603

Mutaties 2009

Correctie voorgaand jaar

-6.010

0

-6.010

Toevoegingen

14.545

34

14.579

8.535

34

8.569

-44.470

-121

-44.591

Onttrekkingen Onttrekkingen t.b.v.in exploitatie nemen Mutatie t.b.v. presentatie

Stand per 31 december 2009

17.750

0

17.750

-26.720

-121

-26.841

29.241

1.090

30.331

11.5.8 Langlopende schulden (x € 1.000)

2009

Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Overige schulden Totaal

114

looptijd

looptijd

< 5 jr

> 5 jr

2008

totaal

rente-

looptijd

looptijd

voet

< 5 jr

> 5 jr

totaal

rentevoet

37.330

78.340

115.670

4,89%

28.061

93.430

121.491

4,98%

126.720

344.859

471.579

4,80%

58.741

351.228

409.969

4,90%

139

139

4,00%

69

0

69

4,00%

9

9

0,00%

14

0

14

0,00%

164.198 423.199 587.397

4,82%

86.885 444.658 531.543

4,92%

De aflossingsverplichtingen binnen 12 maanden na de afloop van het jaar, zijn opgenomen onder de kortlopende schulden. Deze aflossingsverplichting voor 2010 bedraagt € 40.739.000. De rentabiliteitswaarde van de leningen (de contante waarde van toekomstige rente en aflossingen) bedraagt € 576.214.029 (exclusief derivaten) uitgaande van de rekenrente van het WSW zijnde 6,00%. De mutaties in 2009 van de langlopende schulden kunnen als volgt worden toegelicht: Verloopoverzicht leningen overheid

Leningen

Leningen krediet-

en kredietinstellingen (x € 1.000)

overheid

instellingen

Schuldrest Aflossingsverplichting 2009 Stand per 1 januari 2009

115.664

Totaal

384.620

500.284

5.827

25.349

31.176

121.491

409.969

531.460

93.962

93.962

-18.352

-22.889

Nieuw Bijschrijving klimleningen

0

Vervroegde aflossingen

-4.537

Aflossingen in het boekjaar

-1.284

Roll over lening tijdelijke aflossing

-7.000

-8.284

-7.000

-7.000

115.670

471.579

587.249

Mutatie naar schulden op korte termijn

-23.604

-17.135

-40.739

Stand per 31 december 2009

92.066

454.444

546.510

De gemiddelde rente van de voornoemde leningen was ultimo 2009 4,82% (2008: 4,92%). In het boekjaar 2009 hebben de volgende 5 leningen een renteconversie ondergaan: Lening

Restant

rente %

rente %

Rentetypische

schuld

oud

nieuw

looptijd

BNG

2.934.040

5,21

3,76

5 jaar

BNG

1.521.406

5,33

3,49

5 jaar

BNG

1.698.733

6,55

3,24

6 jaar

BNG

2.714.129

5,33

3,49

5 jaar

Gemeente Arnhem

1.209.449

5,99

3,27

5 jaar

Totaal

10.077.757

De duration van de leningenportefeuille bedraagt 4,70 jaar. De duration is de gemiddeld gewogen restant looptijd tot aan aflossingsdatum of een eventuele eerdere renteconversiedatum. Hierbij wordt gewogen naar de contante waarde van de toekomstige kasstromen. Voor een lening tot een bedrag per balansdatum groot € 11.000.000 is een deel van het onroerend goed (woon/zorgcomplex Waalstaete) met een boekwaarde ad € 8.613.936 hypothecair verbonden


Waarborgsommen Het verloop van de waarborgsommen is als volgt: Verloopoverzicht waarborgsommen (x € 1.000) Stand per 1 januari

2009

2008

69

77

Mutaties

Toegevoegde waarborgsommen Uitbetaalde waarborgsommen


116

-

46 -

8-

70

8-

139

69

De waarborgsommen worden op basis van huurovereenkomsten van buitenlandse studenten ontvangen en dienen als eerste zekerheid voor de voldoening van eventueel verschuldigde achterstallige huur- en mutatiekosten. De waarborgsommen worden bij beëindiging van de huurovereenkomst verrekend. Tevens zijn waarborgsommen ontvangen voor de verhuur van kantoorruimte. Over de waarborgsommen wordt geen rente vergoed. Overige schulden

De post overige schulden heeft betrekking op verplichtingen die zijn aangegaan in het kader van de regeling ‘verzilverd wonen’. In een aantal gevallen wordt de aankoopprijs in termijnen betaald. De mutaties kunnen als volgt worden toegelicht: Verloopoverzicht leningen verzilverd wonen (x € 1.000)

Schuldrest Aflossingsverplichting Stand per 1 januari

Nieuw Aflossingen

2009

2008

14

18

4

15

18

33

-

-

5-

15 -

13 Mutatie naar schulden op korte termijn

4-


9

18 414

De rekenrente met betrekking tot de leningen verzilverd wonen is ultimo 2009 4,0% (2008: 4,0%).

116

Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden (x € 1.000)

2009

2008

Stand per 1 januari

7.641

-

18.260

7.641

Mutaties

Opwaarderingen Afwaarderingen

290 -

Totaal mutaties

17.970

7.641


25.611

7.641

In 2008 zijn 46 woningen met terugkoopverplichting verkocht en in 2009 zijn dit 110 woningen. De gemiddelde waardedaling van de woningen die verkocht zijn in 2008 met terugkoopverplichting is 4,5%. Dit is de procentuele daling van de waarde van koopwoningen van december 2009 ten opzichte van december 2008. Dit resulteert in een afname van de terugkoopverplichting van € 290.000. 11.5.9 Kortlopende schulden Bij de huisbankier zijn twee faciliteiten geopend, te weten een rekening-courantkrediet van € 5.689.000 en een kasgeldkrediet van € 17.000.000. Voor deze faciliteiten zijn als zekerheid alle vorderingen verpand. Kortlopende schulden aan kredietinstellingen Kortlopende schulden aan kredietinstellingen (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08

17.135

25.353

Kasgeldlening

-

15.000

Overig

-

63

17.135

40.416

31-12-09

31-12-08

Aflossingsverplichting 2010

Totaal kortlopende schulden aan kredietinstellingen

Belastingen en premies sociale verzekeringen Belastingen en premies sociale verzekeringen (x € 1.000)


2.090

1.478

Omzetbelasting

8.800

2.314

Pensioenfonds

20

18

Loonbelasting

809

733

Sociale lasten

-

1

11.719

4.544

Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen


Onderhanden projecten Onderhanden projecten (x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Bestede kosten projecten (voor verkoop) in ontwikkeling

102.348

-

Af: gedeclareerde termijnen

104.934

-

Totaal onderhanden projecten

2.586

-

31-12-09

31-12-08

Niet vervallen rente

12.841

11.451

Overlopende huren

1.248

1.020

Vooruit ontvangen huurtoeslag

795

856

Overlopende servicekosten

362

698

46

164

15.292

14.189

Overige kortlopende schulden Overige kortlopende schulden (x € 1.000)

Overig Totaal overige kortlopende schulden

11.5.10 Niet uit de balans blijkende verplichtingen Pensioenen

Wij zijn aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds voor de woningcorporaties (SPW). De door het fonds verzorgde pensioenregeling is een toegezegd pensioenregeling. Het bedrijfstakpensioenfonds is niet in staat die gegevens op te leveren die voor de onderneming zouden leiden tot een juiste weergave van de kosten, alsmede de rechten en verplichtingen zoals die voor een toegezegd pensioenfonds dienen te worden opgenomen. Derhalve worden de aan het fonds betaalde premies als toegezegde bijdragen in de winsten verliesrekening verwerkt en is geen voorziening in de jaarrekening 2009 verwerkt. Een overschot dan wel een tekort heeft volgens de regeling met het SPW invloed op de te betalen premies. Het dekkingspercentage van het pensioenfonds is ultimo 2009 106%. Obligo WSW

Ultimo 2009 heeft Vivare een obligo uitstaan ten bedrage van € 16.631.000. Huurverplichtingen

Een aantal medewerkers van Vivare beschikt over een leaseauto. De auto’s worden geleasd voor een periode van vier jaren. Voor privégebruik wordt een eigen bijdrage in rekening gebracht. Verder heeft elke vestiging van Vivare een leaseauto ter beschikking. Per 31 december 2009 bedraagt het aantal leaseauto’s 26 en het totale bedrag aan contractuele verplichtingen is € 386.005 (inclusief BTW). Met Océ Nederland heeft Vivare een raamovereenkomst gesloten voor het leveren van kopieer- en printerapparatuur op alle vestigingen van Vivare. De contractuele verplichtingen bedragen per 31 december 2009 € 277.842 (inclusief BTW).

118

Met Westhoff B.V. is een overeenkomst afgesloten voor het leveren van koelwater- en koffieapparatuur aan alle vestigingen van Vivare. Het totale bedrag aan contractuele verplichtingen per 31 december 2009 is € 60.036 (inclusief BTW). Verder heeft Vivare overige verplichtingen inzake huur van een kantoorpand in Elst en onderhoud aan de activa ten dienste van exploitatie. Het totale bedrag aan contractuele verplichtingen per 31 december 2009 bedraagt voor de huur € 175.481 en voor het onderhoud € 77.890 (inclusief BTW). Borgstellingen

Uit hoofde van haar maatschappelijke betrokkenheid staat Vivare borg voor leningen die door de BNG verstrekt worden aan de ‘Stichting Dutch international Guarentees for Housing’ (DIGH). DIGH financiert hiermee sociale woningbouwprojecten in diverse landen. In 2009 zijn er twee nieuwe garantstellingen aangegaan. Voor een project in Zuid-Afrika is een garantstelling verstrekt voor een bedrag van € 648.671. Ten behoeve van een project in Letland staat Vivare garant voor een bedrag van € 386.539. Samen met de reeds bestaande garantstellingen (Roemenië: € 642.223, Armenië: € 740.703 en Bulgarije: € 627.000), staat Vivare nu garant voor een totale hoofdsom van € 3.045.135. Per jaar bedraagt de garantstelling ongeveer € 242.000. Vivare is als A-corporatie, in de definitie van het CFV, gerechtigd om deze borgingen tot stand te brengen. Bankgaranties

Ten behoeve van de huur van diverse panden heeft Vivare bankgaranties verstrekt voor een totaal van € 834.000. Kredietfaciliteit

Ten behoeve van de financiering van Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. heeft Vivare een kredietfaciliteit afgegeven om voor maximaal € 3.850.000 aan leningen bij de opstart van de C.V. te verstrekken. Deze verplichting geldt tot 31 december 2010. Verplichtingen nieuwbouw en herstructurering

In het kader van nieuwbouw, grootonderhoud en renovatie heeft Vivare € 40.337.446 aan verplichtingen openstaan richting aannemers. Onderhoudsverplichtingen

Voor een totaal van € 3.810.423 heeft Vivare opdrachten verstrekt in het kader van onderhoud die niet zijn opgenomen in de balans. Deze opdrachten worden in 2010 uitgevoerd. Swaps

Ter dekking van het renterisico op de bestaande portefeuille en op de financieringsbehoefte in 2010, zijn in het verleden met de ABN AMRO, ING en BNG voor € 210 mln. aan Payers Swaps afgesloten. De vanaf die jaren te betalen lange rente van de gekochte Swaps, bedraagt gemiddeld 4,42% met een gemiddelde looptijd van 26,2 jaar. De marktwaarde van de Swap-contracten bedraagt per balansdatum circa € 19 mln. negatief. Deze € 19 mln. is niet verwerkt in de balans, wel is er ruim € 31 mln. meegenomen ten behoeve van de rentabiliteitswaardecorrectie ter bepaling van de bedrijfswaarde.


Vogelaarheffing

Het Rijk heeft met Aedes vereniging van woningcorporaties afspraken gemaakt over een additionele bijdrage van de woningcorporaties in de 40 wijken (Charter gemeente Arnhem). De afspraken gelden van 1 maart 2008 tot en met 31 december 2017. Dit betekent dat de gezamenlijke woningcorporaties, werkzaam in de wijken in de gemeente Arnhem, jaarlijks € 14,9 mln. aan de wijkenaanpak bijdragen conform de in de wijkactieplannen opgenomen plannen. Voor Vivare bedraagt de jaarlijkse bijdrage € 4,3 mln. Vruchtgebruik Grindhorst

Het recht van vruchtgebruik is op 03-06-2008 ingegaan en eindigt 30 jaar daarna. Partijen zullen een jaar voor het einde van de termijn overleg plegen met elkaar of zij een nieuw recht van vruchtgebruik zullen vestigen en zo ja, onder welke voorwaarden. Het recht van vruchtgebruik rust op het pand c.a. ‘De Grindhorst’, plaatselijk bekend Utrechtseweg 21 te Heelsum, gemeente Renkum, kadastraal bekend Renkum C 6467. Indien Vivare gedurende de in artikel 11.1 genoemde looptijd voornemens is het pand te verkopen, zal zij het pand aan de Woning Bouw Vereniging Gelderland (WBVG) te koop moeten aanbieden. Evenzo heeft de WBVG het recht aan het eind van de in artikel 11.1 genoemde looptijd het pand te kopen. De WBVG zal jaarlijks een tegenprestatie voldoen ten bedrage van € 18.572. Stortingsverplichting in Groene Treden C.V.

Per 31 december 2009 heeft Vivare de verplichting om namens Bula B.V. een kapitaalstorting ter waarde van € 250.000 te doen in Groene Treden C.V. Wet Ketenaansprakelijkheid

Wij zijn aansprakelijk uit hoofde van Wet Ketenaansprakelijkheid. Om het risico van deze aansprakelijkheid zoveel mogelijk te beperken vindt er bij werken een selectie van aannemers plaats en worden bij omvangrijke werken de aannemers financieel beoordeeld. Om de risico’s verder te beperken, wordt gebruik gemaakt van storting op G-rekeningen en BTW-verlegd. Verplichtingen gesplitst naar ouderdom NUBBV (x € 1.000)

< 1 jaar

> 1 jaar

> 5 jaar

Totaal

ING car lease

166

220

386

Oce kopieer- en printapparatuur

133

145

278

Westhof koelwater- en koffieapparatuur

17

43

60

Huur kantoorpand Elst

81

95

176

GTI onderhoudscontract w-installaties

58

20

78

Onderhoudsverplichting

3.810

3.810

40.337

40.337

Verplichtingen nieuwbouw en herstructurering

120

11.5.11 Verbonden partijen Met de deelnemingen heeft Vivare naast een aandelenbelang ook een zakelijke relatie, waarbij producten (veelal onroerende zaken bestemd voor de verhuur) en/of diensten van de betreffende deelnemingen worden afgenomen. Deze transacties zijn steeds gebaseerd op gebruikelijke contractuele afspraken waarbij marktconforme condities zijn overeengekomen. Over 2009 hebben dergelijke transacties niet plaatsgevonden. Leningen u/g aan verbonden partijen zijn toegelicht onder 11.5.2. 11.6

Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening

11.6.1 Huren Huren (x € 1.000)

Woningen en woongebouwen

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

118.335

117.418

115.055

6.119

5.509

2.166

124.454

122.927

117.221

1.573

440

922

Onroerende zaken niet zijnde woningen Subtotaal huren

Af: Derving huurderving wegens leegstand huurderving overige redenen

176

13

1.749

453

907

122.705

122.474

116.314

1,40%

0,40%

0,80%

Subtotaal derving Totaal huren

Derving % van de huren

De nettohuur is gewijzigd (ten opzichte van peil december 2008) als gevolg van onder andere: •

verhoging van de huren wegens algemene huurverhoging en wegens woningverbetering tot een bedrag van € 2.683.000;

•

verhoging van de huren wegens harmonisatie van € 293.000;

•

verhoging door het in exploitatie komen van nieuw bezit tot een bedrag van € 4.960.000;

• •

verhoging van de huurderving € 842.000; verlaging door het uit exploitatie halen van de verkochte woningen tot een bedrag van € 436.000;

•

verlaging door het uit exploitatie halen van de gesloopte woningen tot een bedrag van € 267.000.


15-

De geografische onderverdeling van de nettohuuropbrengsten kan als volgt worden weergegeven: Huren (x € 1.000)

Realisatie

Realisatie

2009

2008

Gemeente Arnhem

41.981

37.417

Gemeente Duiven

12.044

11.510

1.657

1.850

Gemeente Overbetuwe

12.430

11.899

Gemeente Renkum

15.201

14.928

Gemeente Rheden

29.538

29.032

9.854

9.678

122.705

116.314

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

1.505

1.470

1.350

22

4

1

Totaal vergoedingen

1.483

1.467

1.349

Derving in % van de vergoedingen

1,50%

0,20%

0,10%

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Opbrengst verkopen bestaand bezit

33.672

28.982

30.101

Af: boekwaarde en verkoopkosten

10.786 -

Verkoopresultaat bestaand bezit

22.886

Gemeente Nijmegen

Gemeente Westervoort Totaal

11.6.2 Vergoedingen Vergoedingen (x € 1.000)

Overige zaken, leveringen en diensten Af: derving wegens leegstand

11.6.3 Verkoop onroerende zaken Verkoop onroerende zaken (x € 1.000)

Mutatie terugkoopverplichting verkoop onder voorwaarden Totaal verkoop onroerende zaken

122

57 22.829

4.821 -

6.871-

24.161

23.230

-

-

24.161

23.230

11.6.4 Gerealiseerde opbrengst projecten Gerealiseerde opbrengst projecten (x € 1.000)

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Definitief projectresultaat

941

691

307

Voorlopig projectresultaat

1.910 -

Verstrekte kortingen

5.900 -

691

307

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

227

200

196

-

-

110

146

142

38

38

-

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Geactiveerde uren projectontwikkeling

5.205

3.343

4.694

Geactiveerde rente op projecten

2.812

4.022

1.091

Totaal geactiveerde productie

8.017

7.365

5.785

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

15

1.209

1.149

107

150

138

Overig

306 -

Totaal gerealiseerde opbrengst projecten

Aantal verkopen

7.175 -

Verkoop bestaand bezit

Aantal woningen Aantal overige eenheden Verkoop projecten

Aantal woningen Aantal overige eenheden

11.6.5 Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf (x € 1.000)

11.6.6 Overige bedrijfsopbrengsten Overige bedrijfsopbrengsten (x € 1.000)

Dekking uren eigen onderhoudsdienst Vergoeding administratiekosten Opbrengsten beheerwoningen Vergoeding verhuurkosten

-

5

5

120

119

110

Vergoeding zendmasten

23

40

37

Overig

60

66

61

325

1.589

1.499



11.6.7 Afschrijvingen op materiële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa (x € 1.000)

Woningen en woongebouwen Onroerende zaken, niet zijn woningen Subtotaal activa in exploitatie

Activa ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen vaste activa

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

16.034

17.081

15.578

565

241

227

16.599

17.322

15.805

1.824

1.625

1.198

18.423

18.947

17.003

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

7.561

14.805

14.502

7.046

6.832

11.6.8 Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Overige waardeveranderingen materiële vaste activa (x € 1.000)

Gemeente Arnhem Gemeente Duiven

24.686

Gemeente Overbetuwe Gemeente Renkum

5.583 -

6.984

6.429 624

10.507

Subtotaal overige waardevermindering activa in ontwikkeling

14.545

53.590

25.631

Terugname waardevermindering activa in exploitatie

13.275 -

Waardevermindering activa in exploitatie

10.652

Gemeente Rheden

Subtotaal overige waardevermindering activa in exploitatie Totaal overige waardeverandering materiële vaste activa

2.623 -

2.826 -

627 -

13.509 26.281

2.826 -

12.772

11.922

50.764

38.403

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Sint Maartenstraat, PKN Elst

3

3

3

Totaal erfpacht

3

3

3

11.6.9 Erfpacht Erfpacht (x € 1.000)

124

11.6.10 Lasten onderhoud Deze lasten zijn in de realisatie verantwoord op basis van voortgang van de werken. Zie hiervoor ook Hoofdstuk 5.4. De oorzaak van deze significante afwijking is met name gelegen in het feit dat de startdatum van de ingrijpende renovatie van project Geitenkamp is verplaatst naar 2010. Lasten onderhoud (x € 1.000)

Planmatig

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

33.708

40.827

36.017

Niet planmatig

6.859

6.446

6.428

Verbeteringen

2.313

3.086

2.335

42.880

50.359

44.780

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Overige personeelskosten

1.981

2.361

2.226

Uitzendkrachten/detacheringen

5.941

3.143

3.685

Huisvestingskosten

1.035

1.229

941

116

102

111

78

44

69

1.330

1.338

1.525

353

562

325

Participatie & PR

470

4.671

1.979

Porti- en bezorgkosten

229

210

185

429

479

422

1.042

880

1.022

Totaal lasten onderhoud

11.6.11 Overige bedrijfslasten Overige bedrijfslasten (x € 1.000)

Kosten werkorganisatie

Kosten Raad van Commissarissen Inventaris Automatisering Vervoermiddelen

Kantoorkosten Advieskosten Accountantskosten

193

90

190

Kosten woonruimteverdeling

349

410

365

Kosten bewonersblad

138

140

126

Interne projecten

311

-

894

Overige algemene kosten Subtotaal werkorganisatie

Roerende en onroerende zaken Mutatie voorziening dubieuze debiteuren Overige zaken leveringen en diensten Leefbaarheid

1.474

1.424

474

15.469

17.083

14.539

8.171

7.122

7.297

581

292

331

1.055

1.421

1.612

2.456

-

-

Diverse bedrijfslasten

12.263

8.835

9.240

Totaal overige bedrijfslasten

27.732

25.918

23.779


In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht: Accountantshonoraria (x € 1.000)

Controle van de jaarrekening Andere controlewerkzaamheden

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

139

90

137

5

7

Fiscale adviesdiensten

49

13

Niet-controlediensten

-

33

Totaal accountantshonoraria

193

90

190

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij Vivare en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in art. 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties), alsook door binnenlandse en buitenlandse accountantskantoren, inclusief hun fiscale afdelingen en adviesafdelingen. 11.6.12 Rentebaten Rentebaten (x € 1.000)

Rente liquide middelen

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

551

120

245


-

-

322

Rente overige vorderingen

285

231

214

Totaal rentebaten

836

351

781

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Leningen u/g

200

1.198

112

Totaal FVA & Effecten

200

1.198

112

11.6.13 Opbrengsten financiële vaste activa en effecten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten (x € 1.000)

126

11.6.14 Rentelasten Rentelasten (x € 1.000)

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

26.049

27.612

24.591

1

-

1

26.050

27.612

24.592

Kredietinstellingen

600

-

-

Overige schulden

369

20

38

42

30

23

1.011

50

61

27.061

27.662

24.653

Rente langlopende schulden

Overheid en kredietinstellingen Overige schulden Subtotaal rentelasten langlopende schulden Rente kortlopende schulden

Kosten (her-) financiering Subtotaal rentelasten kortlopende schulden Totaal rentelasten

Geactiveerde rente projecten

In het boekjaar werd ter zake van materiële vaste activa een bedrag ad € 2.812.000 aan rente geactiveerd. Hierbij is uitgegaan van de gemiddelde rentevoet van 4,82%. 11.6.15 Vennootschapsbelasting Vennootschapsbelasting (x € 1.000)

Direct verschuldigde belasting Mutatie latente belasting Totaal vennootschapsbelasting

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

2.165

-

3.118

677

-

24.970 -

2.842

-

21.852 -

De direct verschuldigde belasting bestaat uit de verschuldigde vennootschapsbelasting over 2009 en een correctie over de jaren 2006, 2007 en 2008. Over de jaren 2006 en 2007 is belasting verschuldigd over de belaste activiteiten zoals omschreven in VSO 1. De baten en lasten van de belaste activiteiten zijn toegerekend aan de fiscale eenheid. De fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting over die jaren bestaat uit Vivare Holding B.V., Vivare Projecten B.V. en Vivare Dienstverlening B.V. Ook het aandeel van Vivare in het fiscale resultaat van Schuytgraaf C.V. is toegerekend aan deze fiscale eenheid, maar is wel afzonderlijk vermeld. Vanaf 2008 is Vivare integraal belastingplichtig.


Direct verschuldigde belasting Direct verschuldigde belasting (x € 1.000)

2006 fiscale eenheid

-

2006 aandeel Vivare in Schuytgraaf CV

69 -


-


66


506 -


-


2.674


-

Totaal direct verschuldigde belasting

2.165

De aansluiting tussen het commerciële resultaat en het fiscale resultaat over 2009 luidt (x € 1.000): De aansluiting tussen het commerciële resultaat en het fiscale resultaat

over 2009 luidt (x € 1.000)

Commercieel resultaat voor belasting

4.892

Af: – Vogelaarheffing (geen fiscale kosten) – Fiscaal lagere boekwinst verkoop bestaand bezit – Overheidsbijdrage (fiscaal geen bate) – Mutatie fiscale waardering lening u/g – Mutatie fiscale waardering leningen o/g

-1.392 -21.608 -105 -10 -861

– Mutatie fiscale waardering SWAPS

-448

– Resultaat Koopgarant

-305

– Fiscale toevoeging Herinvesteringsreserve

-3.071

– Geactiveerde rente nieuwbouw

- 1.276 -29.076

Bij: – Fiscaal hoger resultaat nieuwbouw

6.838

– Afwaardering onrendabele top fiscaal niet toegestaan

10.655

– Fiscaal lagere afschrijving activa in exploitatie

18.202 34.667

Fiscaal resultaat

10.483

De daarover verschuldigde belasting bedraagt uitgaande van 25,5% (x € 1.000) € 2.674. Het aandeel van Vivare in het fiscale resultaat van Schuytgraaf C.V. is 38,4%. Dat aandeel over 2009 (x € 1.000) is nihil.

128

De bijstelling van het fiscale resultaat en de daarover verschuldigde belasting over 2008 betreft: De bijstelling van het fiscale resultaat en de daarover verschuldigde belasting

– Extra toevoeging Herinvesteringsreserve

-856

– Grexresultaat projecten

-2.827

– Opstalresultaat projecten

87

– Leningen o/g

-2.729

– Swaps

4.338

Bijstelling fiscaal resultaat 2008

-1.987

Derhalve minder verschuldigde belasting over 2008 uitgaande van 25,5% (x € 1.000) € 506. Latente belastingen: Latente belastingen (x € 1.000)

Latentie

Balans 31.12.2008

24.970

Correctie 2008 latentie leningen o/g

-530

Vrijval latentie verkochte woningen in 2008

-5.003

Dotatie latentie te verkopen woningen

5.003

Vrijval latentie leningen o/g

-147 -677

Balans 31.12.2009

24.293

De latente belastingen zijn gewaardeerd op basis van het nominale belastingtarief van 25,5%. De latentie inzake de leningen o/g is, gezien de looptijd van het verschil gewaardeerd, op contante waarde. Bij de berekening van de contante waarde is uitgegaan van een rentevoet na belasting van 3,67%. 11.6.16 Resultaat deelnemingen Resultaat deelnemingen (x € 1.000)

Rhynstroom B.V. Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. WoonQuest B.V. Totaal resultaat deelnemingen

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

2-

-

370 -

-

372 -

2557 2-

-


553

11.6.17 Mutatie reële waarde materiële vaste activa De reële waarde in het verslagjaar is toegenomen met een bedrag van € 1 mln. ten opzichte van de reële waarde ultimo het voorgaande verslagjaar. De mutatie in de reële waarde laat zich als volgt verklaren: Mutatie bedrijfswaarde (x € 1 miljoen)

Mutatie

Bedrijfswaarde 1 januari 2009

Autonoom effect door jaarverschuiving

1.216

21 -

Voorraadmutaties Verkopen 2009

4-

Sloop 2009

6

Aankopen 2009

82

Mutatie woninggegevens

4

Parameterwijzigingen en wijzigingen beleid Verlengen levensduur

29

Huren

67

Planmatig onderhoud

63 -

Niet planmatig onderhoud Algemeen beheer & administratie

742 -

Overige lasten

2-

Verkoop bestaand bezit

7-

Sloop

1-

Restwaarde

37 -

Rentabiliteitswaarde correctie inclusief toekomstige conversies:

3-

Totaal mutatie

1

Bedrijfswaarde 31 december 2009

1.217

Autonoom effect door jaarverschuiving

In de systematiek van de bedrijfswaarde vindt een zogeheten autonome waardemutatie plaats, omdat de kasstromen uit 2008 wegvallen en de overige kasstromen 1 jaar dichterbij komen. Per saldo heeft dit een afname van de bedrijfswaarde van € 20,7 mln. tot gevolg. Voorraadmutaties Verkopen 2009

In het boekjaar 2009 zijn in totaal 227 verhuureenheden verkocht. In de begroting 2009 was rekening gehouden met een verkoop van 200 verhuureenheden. De extra afname van de bedrijfswaarde in verband met deze verkopen is € 3,8 mln.

130

Sloop 2009

Voor 2009 werden 253 te slopen verhuureenheden verwacht. In 2009 zijn slechts 67 eenheden gesloopt. De bedrijfswaarde blijft hierdoor € 5,9 mln. hoger dan verwacht. Aankoop 2009

Toename in verband met in exploitatie genomen verhuureenheden in 2008: € 81,5 mln. Overige mutatie woninggegevens

De huren in 2009 zijn harder gestegen dan op basis van de bedrijfswaarde voorgaand jaar geprognosticeerd (effect stijging bedrijfswaarde met € 12 mln.). Op basis van de werkelijke verkoopprijzen in 2009 en taxatierapporten ten behoeve van het verkoopbeleid is de verkoopwaarde geactualiseerd. Deze verkoopwaardes zijn lager dan in de bedrijfswaarde 2008 geprognosticeerd. Dit leidt tot een daling van de bedrijfswaarde met € 8 mln. Per saldo leidt de aanpassing van de woninggegevens tot een toename van de bedrijfswaarde met € 3,8 mln. Parameterwijzigingen en wijzigingen beleid Verlengen levensduur

De gemiddelde levensduur is met 0,2 jaar gestegen. Per saldo heeft dit een toename van de bedrijfswaarde van € 28,6 mln. tot gevolg. Huren

De door de Raad van Bestuur vastgestelde methodiek en de daaruit voortvloeiende percentages per complex, zijn voor de jaren 2010 tot en met 2014 per complex ingerekend. Het huurbeleid is inflatievolgend. Verder zijn de werkelijk geprolongeerde nettohuuropbrengsten per december 2009 per complex ingerekend en is het harmonisatiebeleid op basis van het strategisch marktbeleid geactualiseerd. Per saldo stijgt de bedrijfswaarde met € 67,0 mln. Vergoedingen en kosten toe te rekenen aan vergoedingen

Het inrekenen van de vergoedingen en kosten toe te rekenen aan vergoeding, leidt tot een afname van de bedrijfswaarde met € 0,2 mln. Overige opbrengsten

Onder de overige opbrengsten worden alléén de kasstroom gerelateerde overige opbrengsten gepresenteerd. Hieronder vallen vergoedingen in verband met sluiten huurovereenkomsten, subsidies en dergelijke. Voor de bedrijfswaarde berekening per 31 december 2009 is voor de post ‘overige opbrengsten’ de begroting 2010 ingerekend waarmee de bedrijfswaarde toeneemt met € 0,3 mln. Planmatig onderhoud (PO)

Voor de jaren 2010 tot en met 2014 is voor het planmatig onderhoud uitgegaan van de geactualiseerde Meerjaren Onderhoudsbegroting (MJOB), zoals deze door de afdeling Vastgoed van Vivare in beeld is gebracht. Daarbij is een verdere differentiatie van het onderhoud per complex toegepast. Deze MJOB is daarnaast getoetst aan het strategisch markt-beleid per complex. Vanaf 2014 wordt een norm per verhuureenheid ingerekend, die jaarlijks wordt geïndexeerd met 3,25%. Het planmatig onderhoud wordt 5 jaar voor einde exploitatie afgebouwd.


Het contractonderhoud (cv, lift, riool) is vanuit de begroting 2010 per complex doorgerekend. Tot einde exploitatie zijn de kosten contractonderhoud ingerekend. Door de actualisatie van het onderhoudsbeleid neemt de bedrijfswaarde per 31 december 2009 af met € 62,5 mln. Niet-planmatig onderhoud (NPO)

Vanuit de begroting 2010 zijn per complex de niet-planmatige onderhoudswerkzaamheden (NPO) in beeld gebracht. Deze kosten zijn vervolgens, rekening houdende met de jaarlijkse onderhoudsindex en de restant exploitatieduur, per complex verwerkt in de totale bedrijfswaarde. Hiermee rekening houdende daalt de totale bedrijfswaarde met € 6,6 mln. Algemeen Beheer & Administratie

Het algemeen beheer zoals deze in de vastgestelde begroting 2010 in beeld is gebracht, is per complex ingerekend en geïndexeerd. Voor lonen en salarissen is de loonindex gehanteerd, voor de overige bedrijfskosten de prijsindex. OZB, rioolrecht, waterschapslasten en verzekeringen zijn geactualiseerd ingerekend. Het effect op de bedrijfswaarde per 31 december 2009 is € 42,1 mln. Overige lasten

De overige lasten zoals begroot voor 2010 zijn per complex ingerekend in de bedrijfswaarde per 31 december 2009. Hiermee daalt de bedrijfswaarde per 31 december 2009 met € 2,3 mln. Verkoop bestaand bezit (Verkoopstrategie 2010 tot en met 2014)

Voor de bedrijfswaardeberekening per 31 december 2009 worden de geprognosticeerde verkopen voor de jaren 2010 tot en met 2014 (5 jaar) doorgerekend. Voor de jaren 2010 tot en met 2014 zijn jaarlijks 250 woningen geprognosticeerd. Voor 2015 zijn 231 woningen geprognosticeerd. De betrokken woningen worden tegen indirecte opbrengstwaarde onttrokken en tegen actuele waarde (verkoopwaarde) ingebracht. Op basis van gemiddelde werkelijke verkoopprijzen en taxatieverslagen is deze verkoopwaarde bepaald. Hierdoor daalt de totale bedrijfswaarde per 31 december 2009 met € 7,4 mln. Sloop (Actualisatie sloopcomplexen)

De geprognosticeerde te slopen verhuureenheden zijn per 31 december 2008 geactualiseerd doorgerekend voor de periode 2010 tot en met 2014 (5 jaar). Basis hiervoor zijn de geactualiseerde fasedocumenten van de projectenportefeuille. De bedrijfswaarde per 31 december 2009 daalt hierdoor gering en wel met € 1,1 mln. Restwaarde (Effect grondkosten)

Bij het inbrengen van de grondwaarde is uitgangspunt de huidige waarde van de grond. Hierbij wordt een jaarlijkse index vastgesteld en vervolgens contant gemaakt tegen de disconteringsvoet over de restant levensduur van het betrokken complex. Analyse van de huidige markt laat zien dat de grondwaarde het afgelopen jaar nauwelijks is gewijzigd. De normen met betrekking tot de grondwaarde zijn ten opzichte van vorig jaar dan ook niet gewijzigd. De bouwindex wordt gehanteerd voor het prognosticeren van de waardestijgingen van de restwaarde opbrengsten en kosten. Door het aanpassen van de jaarlijkse indexering daalt de bedrijfswaarde per 31 december 2009 met € 36,8 mln.

132

Rentabiliteitswaardecorrectie

De rentabiliteitswaardecorrectie betreft een correctie op de toegepaste disconteringsvoet à 6,00% en de gemiddelde rentevoet op onze uitstaande leningen. Per 31 december 2008 was de rentabiliteitswaardecorrectie € 73,0 mln. De totale rentabiliteitswaardecorrectie per 31 december 2009 is € 69,9 mln. Dit betekent een afname van de bedrijfswaarde per 31 december 2009 met € 3,1 mln. 11.7

Overige informatie

11.7.1 Werknemers Gedurende het jaar 2009 had de corporatie gemiddeld 305,4 (2008: 309,4) werknemers in dienst. Ultimo 2009 waren dit er 300,36. Dit aantal is gebaseerd op het aantal fulltime equivalenten. Naam

Directie

Afdeling

Fte

1,00

RvB

Raad van Bestuur

P en K

Portfolio en Klantbeleid

Directie

1,00

IO

Interne Organisatie

Directie

P en K IO P en O F en B

Stad

Regio

Projecten B.V.

Financiën en bedrijfsvoering

Stad

Regio

Projecten B.V.

1,00 9,34 13,94

Directie

1,00

Control

11,25

ICT

10,00

FZ

14,00

Directie Stad

2,67

Arnhem

42,58

VGB

33,00

Directie Regio

2,00

Duiven

20,95

Elst

10,52

Renkum

13,42

Velp

22,28

OHD

26,31

FA

18,10

Directie

1,00

Procesmanagement

6,89

Projectrealisatie Totaal

12,00

Fte per 31-12-2009

26,11 300,36


11.7.2 Persoonlijke gegevens en bezoldiging bestuurders Naam, leeftijd + functie

Drs. R.A.A. Jansen

Nevenfuncties

Werkzaam

Lid KR8,

60 jaar, Voorzitter

Uit dienst per

Werkzaam

in huidige

bij Vivare

functie sinds

sinds

1 januari 2001

1 december 2009

1 juni 1987

contract voor

15 maart 1996

Voorzitter Commissie Lidmaatschap Aedes en voorzitter Stichting Bouwontwikkeling Schuytgraaf (BoS), Penningmeester stichting Vitesse Betrokken.

Drs. W.J.M. Angenent 52 jaar, Lid

Lid ledenraad Aedes

1 januari 2001

namens kieskring

onbepaalde tijd

Gelderland.

Naam

Totaal

Bonus

vast

Pensioenlast werkgever

inkomen

Sociale

Onkosten-

lasten

vergoe-

werkgever

dingen

Totaal

Drs. R.A.A. Jansen

143.962

7.528

49.822

1.929

15.490

218.731

Drs. W.J.M. Angenent

151.768

6.940

38.145

4.758

18.185

219.796

Totaal

438.527

11.7.3 Bezoldiging commissarissen Naam

Functie

Vaste honorering

Drs. W. Dijkema

Voorzitter

15.000

Drs. J. Bos

Vice-voorzitter

11.000

Mr. J.A.G. Jansen

Lid

10.000

Mw. Mr. P. Swenker

Lid

10.000

Drs. O. van Vught

Lid

10.000

Mw. M.J. Louppen-Laurant

Lid

10.000

Ir. J. Dalmeijer

Lid

10.000

Totaal

76.000

134


12. Enkelvoudige balans en winsten verliesrekening Toegelaten Instelling 12.1

Enkelvoudige balans (na resultaatbestemming) Toegelaten Instelling per 31 december 2009

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

700.725

637.798

Vaste activa

Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken in exploitatie Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

58.311

84.270

Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

25.259

26.103

Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

25.554

7.641

809.849

755.812


1.983

5.236

Deelnemingen

1.391

2.745

Effecten

4.770

4.565


Leningen u/g Latente belastingvordering

9.948

7.657

24.293

24.970

42.385

45.173

314

186

-

-

1.466

619

Vlottende activa

Voorraden


Vorderingen

Huurdebiteuren Gemeenten Groepsmaatschappijen

94

105

30.061

29.090

8.402

1.613

Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa

Liquide middelen

Totaal activa

136

3.213

1.736

43.236

33.163

31.237

68.506

927.021

902.840

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Eigen vermogen

Wettelijke reserves Overige reserves

1.343

1.715

232.231

230.181

233.574

231.896

29.241

49.187

Voorzieningen

Voorziening onrendabele investeringen Overige voorzieningen

5.254

1.176

34.495

50.363

92.066

115.664

454.444

384.620

139

69


Leningen overheid Leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Overige schulden Terugkoopverplichting woningen verkocht onder voorwaarden

9

14

25.611

7.641

572.269

508.008

17.135

40.353

Kortlopende schulden

Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan gemeenten

23.604

5.827


17.501

48.410

Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva

Totale passiva

8.706

3.436

15.292

14.053

4.445

494

86.683

112.573

927.021

902.840


12.2

Enkelvoudige winsten verliesrekening Toegelaten Instelling

(x € 1.000)

2009

2008

Realisatie

Begroot

Realisatie

120.603

122.474

114.187

1.483

1.467

740

Bedrijfsopbrengsten

Huren Vergoedingen Overheidsbijdragen Verkoop onroerende zaken

1.497

65

67

22.829

24.161

23.230

Gerealiseerde opbrengsten onderhanden projecten

2.195 -

Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf

2.834


-

-

4.022

1.139

325

1.589

1.499

147.376

153.778

140.862

Afschrijvingen op materiële vaste activa

18.174

18.947

16.769

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

11.922

50.764

38.403

3

3

3

11.554

13.396

11.237

1.593

1.434

1.490

Som der bedrijfsopbrengsten

Bedrijfslasten

Erfpacht Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Lasten onderhoud Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten

Bedrijfsresultaat

2.236

2.167

1.995

42.700

50.359

44.510

24.245

20.496

20.656

112.427

157.566

135.063

34.949

3.788 -

5.799

351

1.806

Financiële baten en lasten

Rentebaten

836

Waardeveranderingen financiële vaste activa en effecten Opbrengsten financiële vaste activa en effecten

200

1.198

112

Rentelasten

25.947 -

27.662 -

23.547 -

Som der financiële baten en lasten

24.911 -

26.113 -

21.629 -

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

10.038

29.901 -

15.830 -

Belastingen

2.842 -

-

21.877

Resultaat deelnemingen

5.518 -

-

396

Jaarresultaat na belastingen

1.678

138

29.901 -

6.443

12.3

Toelichting op de enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de winsten verliesrekening over 2009

Algemeen Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat

De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans. Toelichting op de enkelvoudige balans Materiële vaste activa Verloopoverzicht materiële

Onroerende

Onroerende

Onroerende

vaste activa

en roerende

en roerende

en roerende

zaken

(x € 1.000)

zaken in

zaken in

t.d.v. de

verkocht onder

exploitatie

ontwikkeling

exploitatie

voorwaarden

Verkrijgingprijzen

935.971

Cumulatieve afschrijvingen

246.541 -

Bijzondere waardeverminderingen Stand per 1 januari 2009

51.632 637.798

84.860 -

35.867

Onroerende

7.641

9.764 -

-

Totaal

1.064.339 256.305 -

-

-

-

84.860

26.103

7.641

756.402

51.632 -

3.441

18.261

92.614

Mutaties 2009

Correctie voorgaand jaar Investeringen

-6.010 4.665

Bijdragen derden Desinvesteringen activa Desinvesteringen afschrijvingen

2.072 66.247

8.082 -

7.007 8.530 -

7.007 2.461 -

10.991 -

1.824 -

18.174 -

272

272

Afschrijvingen

16.350 -

Terugname van waardevermindering

13.275

13.275

Waardeverminderingbedrijfswaarde

10.652 -

10.652 -

Waardeverminderingen

-

-

-

Overboeking

86.257

83.717 -

2.461 -

Totaal mutaties

68.937

26.549 -

3.305 -

Verkrijgingprijzen Cumulatieve afschrijvingen Bijzondere waardeverminderingen Stand per 31 december 2009

1.012.353

58.311

36.847

262.619 -

-

49.009 -

-

-

58.311

25.259

700.725

348 -

269 -

17.913

59.068

25.554

1.133.065

11.588 -

274.207 49.009 25.554

Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar paragraaf 11.5.1 in de geconsolideerde jaarrekening.


809.849

Financiële vaste activa Verloopoverzicht financiële vaste activa (x € 1.000)

Te vorderen

Deel-

BWS

nemingen

Effecten

Leningen

Latente

u/g

belastingvordering

subsidie

Nominaal per 1 januari 2009 Af: wegens oninbaarheid Boekwaarde per 1 januari 2009

Totaal

5.236

2.745

4.565

7.657

-

-

-

-

5.236

2.745

4.565

7.657

24.970

45.173 -

24.970

45.173

Mutaties 2009

Correcties voorgaande jaren

-

Toevoegingen

8.199

Rente

267 -

Aflossingen

2.986 -

Waardemutaties

8.199

205

62 5.908 -

677 -

9.571 -

1.354 -

Totaal mutaties

3.253 -

1.354 -

Nominaal per 31 december 2009

1.983

1.983

Af: wegens oninbaarheid Boekwaarde per 31 december 2009 Deelnemingen (x € 1.000)

1.354 205

2.291

1.391

4.770

9.948

24.293

42.385

-

-

-

-

-

1.391

4.770

9.948

24.293

42.385

Aandeel

677 -

2.788 -

Resultaat

Netto vermogens-

boekjaar

waarde 31-12-2009

Deelneming groepsmaatschappijen

Vivare Holding B.V. te Arnhem

100,00%

5.146 -

-

Rhynstroom B.V. te Arnhem

38,50%

2-

37

Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. te Arnhem

38,40%

370 -

1.354

6,25%

-

-

5.518-

1.391

Andere deelnemingen

WoonQuest B.V. te Arnhem Totaal

Met betrekking tot het negatieve eigen vermogen van Vivare Holding B.V. ter waarde van € 4.164.000, is een voorziening opgenomen onder de overige voorzieningen. Voorraden Voorraden (x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Onderhoudsmaterialen

314

186

Totaal voorraden

314

186

140

Vorderingen op groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen (x € 1.000)

31-12-09

Vordering op deelneming Vivare Holding B.V.

782 -

Vordering op deelneming Vivare Projecten B.V.

1.431 -

31-12-08

405 129

Vordering op deelneming Vivare Dienstverlening B.V.

32.274

29.366


30.061

29.090

Over het gemiddelde saldo van de rekening-courantverhouding wordt 5% rente per jaar berekend. Omtrent de aflossing en zekerheden is niets overeengekomen. Overige vorderingen Overige vorderingen (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08

Vorderingen overige debiteuren

8.402

1.613

Totaal overige vorderingen

8.402

1.613

31-12-09

31-12-08

Overig

3.213

1.736

Totaal overlopende activa

3.213

1.736

31-12-09

31-12-08

20.832

52.232

35

47

Borgstelling Swaps

10.370

16.227

Totaal liquide middelen

31.237

68.506

Overlopende activa Overlopende activa (x € 1.000)

Liquide middelen Liquide middelen (x € 1.000)

Rekening-courant bankier Kassen

Het bedrag aan borgstelling stond per 31 december 2009 niet ter vrije beschikking.


Eigen Vermogen Verloopoverzicht eigen vermogen (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08

231.896

225.453

1.678

6.443


233.574

231.896

Verloopoverzicht wettelijke reserves (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08

Stand per 1 januari

Resultaat boekjaar

1.715

1.421

Resultaat Schuytgraaf

Stand per 1 januari

372-

294


1.343

1.715

31-12-09

31-12-08

230.181

224.032

2.050

6.149

232.231

230.181

Verloopoverzicht overige reserves (x € 1.000) Stand per 1 januari

Resultaat (excl resultaat Schuytgraaf) Stand per 31 december

De wettelijke reserve is gevormd met betrekking tot de vermogensvermeerderingen van de deelnemingen waarvan uitkering niet zonder beperkingen kan worden bewerkstelligd. Deze wettelijke reserve heeft geheel betrekking op de Schuytgraaf C.V. Het weerstandsvermogen van Vivare bedraagt op 31 december 2009 26,0% (op 1 januari 2009 26,4%). Het resultaat over het boekjaar is, vooruitlopend op goedkeuring van de Raad van Commissarissen, toegevoegd aan de overige en wettelijke reserves. Voorzieningen Verloopoverzicht voorzieningen (x € 1.000)

Stand per 1 januari 2009

Onrendabele

Overige

investeringen

voorzieningen

49.187

1.176

Totaal

50.363

Mutaties 2009

Correctie voorgaande jaren

-6.010

0

-6.010

Toevoegingen

14.545

4.199

18.744

8.535

4.199

12.734

-46.231

-121

-46.352

17.750

0

17.750

-28.481

-121

-28.602

29.241

5.254

34.495

Onttrekkingen Mutatie t.b.v. presentatie

Stand per 31 december 2009 142


In de post schulden aan leveranciers heeft € 10.461.000 betrekking op groepsmaatschappijen. Belastingen en premies sociale verzekeringen Belastingen en premies sociale verzekeringen (x € 1.000)

31-12-09

31-12-08


1.715

1.478

Omzetbelasting

6.294

1.313

Pensioenfonds

-

2

Loonbelasting

697

643

Sociale lasten

-

Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen

8.706

3.436

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

De rechtspersoon maakt deel uit van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting met Vivare Holding B.V., Vivare Projecten B.V., Vivare Dienstverlening B.V. en Bula B.V. en is uit dien hoofde hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschuld van de fiscale eenheid als geheel. Voor zover hier niet vermeld zijn geen andere ‘Niet uit de balans blijkende verplichtingen’ aanwezig, anders dan vermeld bij de geconsolideerde jaarrekening. Toelichting op de enkelvoudige winsten verliesrekening Huren Huren (x € 1.000)

Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Subtotaal huren

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

117.211

117.418

112.913

5.087

5.509

2.166

122.298

122.927

115.079

1.519

440

907

176

13

1.695

453

892

120.603

122.474

114.187

1,4%

0,4%

0,8%

Af: Derving huurderving wegens leegstand huurderving overige redenen Subtotaal derving Totaal huren

Derving % van de huren


15 -

Gerealiseerde opbrengst projecten Gerealiseerde opbrengst projecten (x € 1.000)

Verstrekte kortingen

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

1.595 -

-

-

600 -

-

-

2.195 -

-

-

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

Overig Totaal gerealiseerde opbrengst projecten

Geactiveerde productie ten behoeve van eigen bedrijf Geactiveerde productie ten behoeve van het eigen bedrijf (x € 1.000)

Geactiveerde uren projectontwikkeling

2

-

48

Geactiveerde rente op projecten

2.832

4.022

1.091

Totaal geactiveerde productie

2.834

4.022

1.139

Realisatie

Begroting

Realisatie

2009

2009

2008

15.932

17.081

15.482

Afschrijvingen op materiële vaste activa Afschrijvingen op materiële vaste activa (x € 1.000)

Woningen en woongebouwen Onroerende zaken, niet zijn woningen Subtotaal activa in exploitatie Activa ten dienste van de exploitatie Totaal afschrijvingen vaste activa

144

418

241

107

16.350

17.322

15.589

1.824

1.625

1.180

18.174

18.947

16.769

Overige bedrijfslasten Overige bedrijfslasten (x € 1.000)

Realisatie

Realisatie

2009

2008

Kosten werkorganisatie Overige personeelskosten

1.828

2.051

Uitzendkrachten/detacheringen

4.286

3.276

Huisvestingskosten

1.035

941

116

111

Kosten Raad van Commissarissen Inventaris Automatisering

78

69

1.330

1.525

Vervoermiddelen

366

277

Participatie & PR

470

1.979

Porti- en bezorgkosten

229

185

Kantoorkosten

417

380

Advieskosten

1.007

981

Accountantskosten

193

190

Kosten woonruimteverdeling

349

365

Kosten bewonersblad

138

126

Interne projecten

311

894

Overige algemene kosten Subtotaal werkorganisatie

Roerende en onroerende zaken Mutatie voorziening dubieuze debiteuren Overige zaken leveringen en diensten

53

935 -

12.206

12.415

8.170

7.287

581

331

832

623

2.456

-

Diverse bedrijfslasten

12.039

8.241

Totaal overige bedrijfslasten

24.245

20.656

Realisatie

Realisatie

2009

2008

24.935

23.485

Leefbaarheid

Rentelasten Rentelasten (x € 1.000)

Rente langlopende schulden Overheid en kredietinstellingen Overige schulden Subtotaal rentelasten langlopende schulden

1

1

24.936

23.486

Rente kortlopende schulden Kredietinstellingen

600

-

Overige schulden

369

38

Kosten (her-)financiering Subtotaal rentelasten kortlopende schulden Totaal rentelasten

42

23

1.011

61

25.947

23.547


Resultaat deelnemingen Resultaat deelnemingen (x € 1.000)

Vivare Holding B.V. Rhynstroom B.V.

Realisatie

Realisatie

2009

2008

5.146 -

157 -

2-

Realisatiemaatschappij Schuytgraaf C.V. WoonQuest B.V.

370 -

2557

2-

Totaal resultaat deelnemingen

5.518 -

396

Arnhem, 17 juni 2010

Vivare Directeur Bestuurder, Vivare Westervoortsedijk 60 Arnhem

146

De Raad van Commissarissen

Overige gegevens


148

13. Overige gegevens 13.1

Accountantsverklaring

Aan de Raad van Commissarissen van Stichting Vivare te Arnhem

Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in hoofdstuk 11 en 12 van het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2009 van Stichting Vivare te Arnhem bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige winsten verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van Stichting Vivare is verantwoordelijk voor het opmaken van deze jaarrekening die het vermogen en resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de bepalingen inzake de jaarrekening en het jaarverslag als opgenomen in artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht en het controleprotocol in rubriek A van Bijlage III bij het Besluit beheer sociale-huursector. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van Stichting Vivare.


Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van Stichting Vivare heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Vivare per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met artikel 26, eerste lid, van het Besluit beheer sociale-huursector en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften/en of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de verplichting ingevolge Bbsh artikel 28, sub a melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391, lid 4, BW. Voorts merken wij op dat, op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, is voldaan aan de wettelijke verplichting tot vermelding van de informatie over topinkomens en dat, indien de Toegelaten Instelling financiële ondersteuning heeft gegeven aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04 en MG 2008-03, hiervan melding is gemaakt in de jaarrekening en het jaarverslag. Arnhem, 17 juni 2010

Deloitte Accountants B.V. Was getekend: drs. E. Dijkgraaf RA

13.2

Statutaire resultaatbestemming

In de statuten van Vivare is geen resultaatbestemming opgenomen. Conform het Bbsh worden alle middelen ingezet ten behoeve van de volkshuisvestelijke doelstelling van Vivare. 13.3

Voorstel resultaatbestemming

De resultaatbestemming is vooruitlopend op en onder voorbehoud van de goedkeuring door de Raad van Commissarissen reeds in de jaarrekening verwerkt. Het resultaat is verwerkt in het eigen vermogen. 13.4

Gebeurtenissen na balansdatum

Geen gebeurtenissen na balansdatum.

150

Bijlagen


Bijlage A:

Enkelvoudige balans Vivare Holding B.V.

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Vaste activa

Materiële vaste activa -

-


Deelnemingen

294

703

294

703

Vlottende activa

Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Liquide middelen Totaal activa

(x € 1.000)

782

405

782

405

-

-

1.076

1.108

31-12-2009

31-12-2008

Eigen vermogen

Gestort kapitaal

500

500

Reserve

583

740

Resultaat boekjaar

5.247 4.164 -

157 1.083

Voorzieningen Overige voorzieningen

4.820

-

4.820

-

-

-

43

24


Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Overlopende passiva

Totale passiva

152

377 420

24

1.076

1.108

Bijlage B:

Enkelvoudige balans Vivare Projecten B.V.

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Vaste activa

Materiële vaste activa

-

-

-

-

9

-

9

-

10.970

-

10.970

-

-

23.849

16.351

44.044

Overige vorderingen

-

3.109


-

-

Financiële vaste activa Vlottende activa

Voorraden

Onderhanden projecten Vorderingen

Debiteuren

Overlopende activa

Liquide middelen Totaal activa

(x € 1.000)

169

-

16.520

47.153

-

-

27.499

71.002

31-12-2009

31-12-2008

Eigen vermogen

Gestort Kapitaal Overige reserve Resultaat boekjaar

Voorzieningen

50 615

50 882

5.485 -

267 -

4.820 -

665

-

-

-

-

-

-

-

-

Schulden aan kredietinstellingen

12.881

52.247


12.865

14.284


2.690

1.108


2.586

-

Overige schulden

1.255

-

42

2.562

Langlopende schulden Kortlopende schulden

Overlopende passiva Aangegane verplichtingen inzake onroerende zaken

Totale passiva

-

136

32.319

70.337

27.499

71.002


Bijlage C:

Enkelvoudige balans Vivare Dienstverlening B.V.

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

27.404

30.192


Onroerende en roerende zaken in exploitatie Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

2.351 2.460 29.864

32.543

-

-

Voorraden

-

-


-

-

-

-

-

-

-

-

29.864

32.543

31-12-2009

31-12-2008

Financiële vaste activa Vlottende activa

Vorderingen

Liquide middelen Totaal activa

(x € 1.000) Eigen vermogen

Gestort kapitaal Reserve Resultaat Boekjaar

50

50

111-

246-

337

135

276

61-

-

-

-

-

29.588

32.604

29.588

32.604

29.864

32.543

Voorzieningen

Langlopende schulden Kortlopende schulden

Overige schulden

Totale passiva

154

Bijlage D:

Enkelvoudige balans Bula B.V.

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008


Onroerende en roerende zaken in exploitatie

-

-

Onroerende en roerende zaken in ontwikkeling

-

-

-

-


-

-

-

-

Vlottende activa Voorraden

-

-


-

-

-

-

-

-

-

-

Liquide middelen

18

18

Totaal activa

18

18

Vorderingen

(x € 1.000)

31-12-2009

31-12-2008

Eigen vermogen

Gestort kapitaal Reserve Resultaat Boekjaar

Voorzieningen


18

18

-

-

-

-

18

18

-

-

-

-

-

-

-

-

Kortlopende schulden Overige schulden

Totale passiva

-

-

-

-

18

18


Bijlage E:

Lijst met verbindingen

Algemene gegevens:

Naam van de verbinding: Rechtsvorm: Vestigingsplaats: Statutaire doelstelling:

Vivare Holding B.V. Besloten Vennootschap Arnhem Houdstervennootschap

Kern-/Nevenactiviteiten in het verslagjaar: Heeft consolidatie binnen de TI plaatsgevonden?

Ja

Financiële gegevens 2009:

Vennootschap Eigen vermogen Jaaromzet Belang in % Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

Vivare Holding B.V. € 4.516.000 -\€0 100% € 500.000

Intrinsieke waarde Eventuele overige participanten in vennootschap

Niet van toepassing

Stichting / Vereniging Wijze en mate van bestuurlijke zeggenschap

Stichting Vivare is 100% aandeelhouder en bestuurder van Vivare Holding B.V.

Eventuele overige participanten in vennootschap

Geen

Geldstromen:

Van TI naar verbinding Waarde verstrekte leningen Rentepercentage

Niet van toepassing 5%

Zekerheden

Geen

Aflossingstermijn

Geen

Beschikbaar gestelde bedrijfsmiddelen door de TI

Geen

Inzet van personeel van de TI

Geen

Van verbinding naar verbinding Ontvangen winstuitkering door TI

Geen

Afgegeven zekerheden ten behoeve van de verbinding

Niet van toepassing

Maximale risico-exposure / aansprakelijkheid

Niet van toepassing

Risicobeheersing:

wijze waarop de risicobeheersing plaatsvindt

Niet van toepassing

verkregen zekerheden

Niet van toepassing

juridische structuur

Vivare Holding B.V. is een 100% dochter van Stichting Vivare

selectie samenwerkingspartners

Niet van toepassing

maximale omvang projectaanspraken

Niet van toepassing

gegarandeerde afzet vooraf

Niet van toepassing

vermogensdoelstelling en dividendbeleid

Niet van toepassing

156

Algemene gegevens:

Naam van de verbinding: Rechtsvorm: Vestigingsplaats: Oprichtingsdatum: Statutaire doelstelling:

Vivare Projecten B.V. Besloten vennootschap Arnhem 12-06-2006 Het ontwikkelen en renoveren van vastgoedprojecten in opdracht van Stichting Vivare.


Houdstervennootschap Ja



Vivare Projecten B.V. € 4.795.000 -\€ 119.243.097 100% € 50.000


Niet van toepassing


Vivare Holding B.V. 100% aandeelhouder en Stichting Vivare is enig bestuurder


Geen

Geldstromen:



Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Geen


Geen


Geen


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:

wijze waarop de risicobeheersing plaatsvindt verkregen zekerheden juridische structuur

Conform Toegelaten Instelling Niet van toepassing Vivare Projecten B.V. is een 100% dochter van Vivare Holding B.V.


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Algemene gegevens:


Vivare Dienstverlening B.V. Besloten Vennootschap Arnhem Het verlenen van diensten op het gebied van volkshuisvesting


Ja



Vivare Dienstverlening B.V. € 276.000 € 2.101.949 100% € 50.000


Niet van toepassing




Geen

Geldstromen:



Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Geen


Geen


Geen


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:


Vivare Dienstverlening B.V. is een 100% dochter van Vivare Holding B.V.


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

158

Algemene gegevens:


Bula B.V. Besloten Vennootschap Arnhem Ontwikkelen van het gebied Sakser Weimar te Arnhem


Ja


Vennootschap

Bula B.V.

Eigen vermogen

€ 18.000

Jaaromzet Belang in % Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

€0 100% € 18.000


Niet van toepassing




Geen

Geldstromen:



Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Geen


Geen


Geen


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:


Bula B.V. is een 100% dochter van Vivare Holding B.V.


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Algemene gegevens:


Rhynstroom B.V. Besloten vennootschap Arnhem 02-01-2002 De vennootschap heeft ten doel: - De ontwikkeling en realisatie van woningen, centrum- en sociaal culturele voorzieningen en dergelijke in het plangebied Schuytgraaf te Arnhem en voorts al datgene wat tot het voorgaande kan dienen, zulks in de ruimste zin; - Het verstrekken van zekerheden voor schulden van rechtpersonen of ander vennootschappen die met haar in een groep verbonden zijn;


Nee


Vennootschap

Rhynstroom B.V.

Eigen vermogen

€ 96.138

Jaaromzet

€ 17.869

Belang in % Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

38,5% € 113.500


Stichting Volkshuisvesting Arnhem te Arnhem (38,5%), Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk (11,5%) en Woningstichting Openbaar belang Anno ‘1894’ te Arnhem (11,5%).


Stichting Vivare heeft een 38,5% belang in Rhynstroom B.V.


Stichting Volkshuisvesting Arnhem te Arnhem (38,5%), Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk (11,5%) en Woningstichting Openbaar belang Anno ‘1894’ te Arnhem (11,5%).

Geldstromen:

Van TI naar verbinding Waarde verstrekte leningen

Niet van toepassing

Rentepercentage

Niet van toepassing

Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Geen


Geen

Van verbinding naar TI Ontvangen winstuitkering door TI

€0


Niet van toepassing


Niet van toepassing

160

Risicobeheersing:


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Rhynstroom B.V. is een 38,5% deelneming van Stichting Vivare


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Algemene gegevens:

Naam van de verbinding: Rechtsvorm: Vestigingsplaats: Oprichtingsdatum:

Schuytgraaf C.V. Commanditaire vennootschap Arnhem 02-01-2002

Statutaire doelstelling: Kern-/Nevenactiviteiten in het verslagjaar:

De activiteiten bestaan uit de ontwikkeling en realisatie van woningen, centrumvoorzieningen en sociaal culturele voorzieningen e.d.

Heeft consolidatie binnen de TI plaatsgevonden?

Nee


Vennootschap Eigen vermogen Jaaromzet Belang in %

Schuytgraaf C.V. € 3.526.123 € 15.048.979 38,4%

Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit Intrinsieke waarde Eventuele overige participanten in vennootschap

Stichting Volkshuisvesting Arnhem te Arnhem (38,4%), Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk (11,4%) en Woningstichting Openbaar belang Anno “1894” te Arnhem (11,4%). Rhynstroom B.V. (0,4%)


Stichting Vivare heeft een 38,4% belang in Schuytgraaf B.V.


Stichting Volkshuisvesting Arnhem te Arnhem (38,4%), Woningstichting Omnia Wonen te Harderwijk (11,4%) en Woningstichting Openbaar belang Anno “1894” te Arnhem (11,4%). Rhynstroom B.V. (0,4%)

Geldstromen:

Van TI naar verbinding Waarde verstrekte leningen Rentepercentage Zekerheden

€ 6.582.923 1,89% Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Geen


Geen


Geen


€0


Niet van toepassing


Niet van toepassing

162

Risicobeheersing:

wijze waarop de risicobeheersing plaatsvindt juridische structuur

verkregen zekerheden Schuytgraaf C.V. is een 38,4% deelneming van Stichting Vivare


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Algemene gegevens: Naam van de verbinding:

Stichting Enserve (Enserve Woningmanagement Gelderland)

Rechtsvorm:

Stichting

Vestigingsplaats:

Elst (Gld.)

Oprichtingsdatum: Statutaire doelstelling:

06-08-1997 Samenwerkingsverband ten behoeve van woonruimte verdeling in omgeving Arnhem/Nijmegen


Nee


Vennootschap

Niet van toepassing

Eigen vermogen

Niet van toepassing

Jaaromzet

Niet van toepassing

Belang in %

Niet van toepassing

Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

Niet van toepassing

Intrinsieke waarde

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Geldstromen:


Niet van toepassing

Rentepercentage

Niet van toepassing

Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Van verbinding naar TI

Niet van toepassing

Ontvangen winstuitkering door TI

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

164

Algemene gegevens: Naam van de verbinding:

Stichting Bouw en Ontwikkeling Schuytgraaf (BOS)

Rechtsvorm: Vestigingsplaats: Oprichtingsdatum: Statutaire doelstelling:

Stichting Arnhem 24-06-1999 Samenwerkingsverband ten behoeve van ontwikkeling Vinex-locatie Schuytgraaf


Nee


Vennootschap

Niet van toepassing

Eigen vermogen

Niet van toepassing

Jaaromzet

Niet van toepassing

Belang in %

Niet van toepassing

Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

Niet van toepassing

Intrinsieke waarde

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Geldstromen:


Niet van toepassing

Rentepercentage

Niet van toepassing

Zekerheden

Niet van toepassing

Aflossingstermijn

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Van verbinding naar TI

Niet van toepassing

Ontvangen winstuitkering door TI

Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Algemene gegevens:

Naam van de verbinding: Rechtsvorm: Vestigingsplaats: Oprichtingsdatum:

Woonquest B.V. Besloten Vennootschap Arnhem 01-8-2004

Statutaire doelstelling: Kern-/Nevenactiviteiten in het verslagjaar: Heeft consolidatie binnen de TI plaatsgevonden?

Nee



Woonquest B.V. € 1.833.335 -/€ 486.811 6,25% € 90.000


Ten behoeve van de ontwikkeling van de Woonwensenwijzer neemt Vivare met zeven andere corporaties en Aedes deel in Woonquest B.V.. Vivare is voor 1/16e deel aandeelhouder van Woonquest B.V.


Stichting Vivare heeft een 6,25% belang in Woonquest B.V.


Ten behoeve van de ontwikkeling van de Woonwensenwijzer neemt Vivare met zeven andere corporaties en Aedes deel in Woonquest B.V.. Vivare is voor 1/16e deel aandeelhouder van Woonquest B.V.

Geldstromen:


€ 35.625 5,0%

Zekerheden

Geen

Aflossingstermijn

Geen


Geen


Geen


Geen


Niet van toepassing


Niet van toepassing

Risicobeheersing:


Woonquest B.V. is een 6,25% deelneming van Stichting Vivare


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing

166

Algemene gegevens:


Groene Treden Beheer B.V. Besloten Vennootschap Arnhem 27-07-2009 De vennootschap heeft ten doel: -Het optreden als beherend vennoot van Groene Treden ontwikkeling C.V. -De vennootschap is voorts bevoegd tot het verrichten van al hetgeen in de ruimste zin tot het bereiken van haar doel bevorderlijk kan zijn of daarmee verband houdt.


Nee



Groene Treden Beheer B.V. € 17.899 €0 50% € 9.000


Vivare Projecten B.V (50%) te Arnhem en Westerbeek Vastgoed B.V. (50%) te Arnhem.


Vivare Projecten B.V. heeft een 50% belang in Groene Treden Beheer B.V.


Vivare Projecten B.V (50%) te Arnhem en Westerbeek Vastgoed B.V. (50%) te Arnhem.

Geldstromen:


Geen

Rentepercentage

Geen

Zekerheden

Geen

Aflossingstermijn

Geen


Geen


Geen


Geen


Geen


Geen

Risicobeheersing:


Niet van toepassing Niet van toepassing Groene Treden Beheer B.V. is een 50% deelneming van Vivare Projecten B.V.


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing Jaarverslag 2009 - Vivare 167

Algemene gegevens:


Groene Treden Ontwikkeling C.V. Commanditaire vennootschap Arnhem 06-08-2009 De vennootschap heeft ten doel: Het ontwikkelen en het doen realiseren van het woningbouwproject “De Groene Treden”, projectnaam Saksen Weimar


Nee


Vennootschap

Groene Treden Ontwikkeling C.V.

Eigen vermogen

€

Jaaromzet

€

Belang in % Nominale waarde belang, preferentie en/of prioriteit

49% €


Groene Treden Beheer B.V (2%) te Arnhem, Zwaluwstaart Vastgoed II B.V (49%) te Arnhem en Bula B.V. (49%) te Arnhem.


Groene Treden Beheer B.V. (2%) en Bula B.V (49%) hebben een belang in Groene Treden Ontwikkeling C.V.


Zwaluwstaart Vastgoed II B.V. heeft een 49% belang in Groene Treden Ontwikkeling C.V.

Geldstromen:


Er is door St. Vivare een kredietfaciliteit van maximaal € 8.000.000 ter beschikking gesteld aan de vennnootschap

Rentepercentage Zekerheden

6% Het ontwikkelingsrecht zal worden verpand en/of de gronden worden bezwaard met een eerste hypotheek

Aflossingstermijn

Geen


Geen


Geen


Geen


Geen


Geen

168

Risicobeheersing:


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Groene Treden Ontwikkeling C.V. is een 49% deelneming van Bula B.V. en een 2% deelneming van Groene Treden Beheer B.V.


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Niet van toepassing


Vivare Postbus 5265 6802 EG Arnhem Telefoon (026) 384 47 10 www.vivare.nl Colofon Basistekst

Nestas communicatie, Almere Redactie en eindredactie

Vivare, Arnhem Basisontwerp

Einder Communicatie, Nijmegen Uitwerking

Verheij & van der Heide, Arnhem Juli 2010, © Vivare 2010

170

Jaarverslag 2009 Jaarverslag Vivare 1

Recommend Documents