Jaarverslag 2009 en jaarrekening 2009 Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V.
Jaarverslag 2009
Inhoud
Jaarverslag 2009: Bericht van de raad van commissarissen
4
Verslag van de directie
5
Kerncijfers project
6
Kerncijfers jaarrekening
6
Algemene toelichting op het project
7
Positionering OBS
9
De contracten
11
De business case
12
De hoofdplanning en de projectorganisatie
13
Wat heeft OBS in 2009 concreet gedaan?
15
Het risicomanagement en de risico’s
17
Jaarrekening 2009: Balans per 31 december 2009
19
Winst- en verliesrekening van 1 januari tot en met 31 december 2009
20
Kasstroomoverzicht 2009
21
Toelichting op de jaarrekening algemeen
22
Leeswijzer
22
Toelichting op de fiscaliteit
23
Grondslagen van waardering
24
Toelichting op de balans
27
Toelichting op de winst- en verliesrekening
33
Toelichting op het kasstroomoverzicht
34
Overige gegevens Toelichting op de honoraria van controlediensten
36
Bestemming van het resultaat
37
Algemene informatie
38
Bijlage 1
39
Accountantsverklaring
40
Pagina 2 van 41
Jaarverslag 2009
Jaarverslag 2009
Pagina 3 van 41
Jaarverslag 2009
Bericht van de raad van commissarissen De raad van commissarissen heeft het genoegen u het jaarverslag inclusief de jaarrekening over 2009 aan te bieden. Wij hebben kennis genomen van het directieverslag over het boekjaar 2009 en hebben de jaarrekening goedgekeurd. Deloitte Accountants BV heeft de jaarrekening gecontroleerd en een goedkeurende verklaring afgegeven. Deze verklaring is opgenomen op pagina 40. De commissarissen adviseren de aandeelhouder de jaarrekening vast te stellen, en - overeenkomstig de voorgelegde stukken - decharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde bestuur en aan de raad van commissarissen voor het toezicht daarop. Met ingang van 2009 bestaat de raad van commissarissen nog uit vier commissarissen en - na twee jaar in functie geweest te zijn - heeft in 2009 een wisseling van de wacht plaatsgevonden: voorzitter Klaas de Vries heeft op 23 april 2009 het stokje overgedragen aan Pim Vermeulen, die op dezelfde dag als voorzitter is benoemd door de aandeelhouder. In 2009 is de raad van commissarissen vier maal bijeen geweest voor geplande bijeenkomsten en eenmaal (op 29 september) voor een spoedbijeenkomst; de directeur en de secretaris waren bij alle vergaderingen aanwezig. In de genoemde spoedbijeenkomst op 29 september heeft de raad van commissarissen de gevolgen van de kredietcrisis en de vastgoedontwikkeling intensief besproken. De raad van commissarissen heeft in 2009 diverse gasten ontvangen die aan de commissarissen informatie of toelichtingen verstrekten en/of actief deelnamen aan de gevoerde discussies. Ook in 2009 heeft de raad van commissarissen weer veel aandacht besteed aan discussies over de projectorganisatie en de begroting, de wijze waarop uitvoering, risico’s en financiën beheerst zouden moeten worden, de periodieke rapportages van de directeur en vooral aan de gevolgen van de mondiale kredietcrisis voor de financiering van het gemeentelijke deel van het project en voor de vastgoedontwikkeling. Buiten de aanwezigheid van directeur en secretaris om hebben de commissarissen ook in 2009 het eigen functioneren, de relatie tot de directie alsmede het besturingsmodel en het functioneren van de directie en de gevolgen van de kredietcrisis besproken. Na een lange voorbereidings- en planningstijd van circa 20 jaar is het project in 2009 overgegaan naar een nieuwe en volstrekt andere fase: na de zomer is begonnen met de uitvoering. Daardoor heeft het projectgebied spoorzone nu - in februari 2010 - een volledig nieuw gezicht gekregen: de door de gemeente voor het project verworven panden in de directe omgeving van het huidige station zijn gesloopt en de aannemerscombinatie CCL is volop bezig met de voorbereidingen voor de bouw van de tunnel. Burgers en bezoekers van de stad zullen daar de nodige gevolgen van ondervinden. In het voorjaar van 2009 heeft de raad van commissarissen aan de directeur groen licht gegeven om met hoge prioriteit te bouwen aan de projectorganisatie en aan de organisatie van de interne en externe processen. Nu kunnen wij constateren dat het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. van een organisatie die jarenlang de bestuurlijke besluitvorming van het project voorbereidde op een beheerste manier is toegegroeid naar een uitvoeringsorganisatie, die over de juiste middelen beschikt om het project tijdens de uitvoering op een professionele manier en met het juiste gereedschap te besturen. Wij zijn vol vertrouwen dat de heer Kouwenhoven en zijn medewerkers daarin slagen. Tot slot spreekt de raad van commissarissen waardering uit voor het functioneren van en de prettige samenwerking met directie en medewerkers van het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft. Mr. P.O. Vermeulen, Voorzitter van de raad van commissarissen Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V.
Pagina 4 van 41
Jaarverslag 2009
Verslag van de directie U heeft het jaarverslag 2009 van het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) in handen. Het OBS is een door de gemeente Delft opgerichte besloten vennootschap die tot doel heeft het complexe project Spoorzone Delft te realiseren. Aandeelhouder van OBS is - met een belang van 100 % - de gemeente Delft. Een raad van commissarissen (met een toezicht- en adviesrol) en de formele relatie met de aandeelhouder maken OBS tot een echt “bedrijf” binnen de gemeentelijke organisatie. De wethouder Spoorzone is bestuurlijk verantwoordelijk voor het project binnen de kaders van de afspraken tussen gemeente en OBS. Het project Spoorzone omvat in eerste instantie de bouw van een spoortunnel door de binnenstad van Delft; deze tunnel vervangt het huidige viaduct. De bouw van de tunnel en van het ondergrondse station is de verantwoordelijkheid van het Rijk, ProRail voert dit deel van het project uit. Op de vrijgekomen grond (als viaduct, spoorwegemplacement en enkele bebouwingen zijn verwijderd) verrijst een nieuw leefgebied. Kenmerkend hieraan is de realisatie van 1400 woningen en een nieuw stadskantoor voor de gemeente Delft. De openbare ruimte wordt op hoogwaardige wijze opnieuw ingericht. Om dit alles te kunnen financieren dragen verschillende lokale, regionale en landelijke overheden bij in de kosten voor het project. Door grondverkopen aan projectontwikkelaars zullen extra projectinkomsten worden gegenereerd. In 2009 heeft enerzijds het project Spoorzone een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt; na de zomer is met de start van de uitvoering begonnen. In het gebied rondom het huidige station zijn de door de gemeente aangekochte panden gesloopt, zijn wegen verdwenen, bouwterreinen ingericht en zijn begin 2010 het huidige busstation en de NS-fietsenstalling verplaatst. Voor reizigers en gebruikers van het openbaar vervoer en voor bezoekers en bewoners van de stad betekent de start van de werkzaamheden dat zij hinder kunnen ondervinden. De voortschrijdende werkzaamheden veroorzaken weliswaar veel druk maar OBS, ProRail en de aannemer besteden veel aandacht aan een voor reizigers, bezoekers en bewoners van Delft veilige openbare ruimte en een bereikbare stad. Ook hebben OBS, ProRail en de aannemerscombinatie CCL in 2009 een ontwikkeling doorgemaakt: de bezetting van de projectorganisatie is op peil, de ontwikkeling van professionele gereedschap om het project te beheersen alsmede de rapportages aan de raad van commissarissen, de aandeelhouder en de wethouder zijn verder ontwikkeld. Het project zal mogelijk niet gevrijwaard zijn van de gevolgen van de kredietcrisis. De gevolgen daarvan voor de bouw van woningen en kantoren zijn op dit moment onvoldoende voorspelbaar maar vinden wel zo getrouw mogelijk hun weerslag in het risicomanagement en bij de periodieke inventarisatie van risico’s. Het in de zomer 2009 onder regie van OBS geopende informatiecentrum “Delft bouwt” en de eveneens onder regie van OBS tot stand gekomen nieuwe website www.spoorzonedelft.nl. zijn goed aangekomen bij gemeenteraad en bij bewoners en bezoekers van de stad. 2009 was een belangrijke mijlpaal voor OBS en de gemeente Delft. Met de uitvoering van de felbegeerde spoortunnel is begonnen! Bewoners en bezoekers van Delft zullen de “nieuwe binnenstad” als spannend en kwalitatief contrast op de historische binnenstad ervaren. B.J. Kouwenhoven, Directeur.
Pagina 5 van 41
Jaarverslag 2009
Kerncijfers project Met de hieronder genoemde kerncijfers wordt nadere informatie over omvang en looptijd van het project verstrekt. De cijfers zijn gebaseerd op verschillende bronnen, onderbouwing is aanwezig.
Bedragen * € 1000 per 31 december 2009 Omvang kosten volgens business case inclusief aanvullende opdrachten derden (stadskantoor en stationshal)
390.000
Daarvan reeds gecontracteerd
85.300
In totaalbedrag begrepen bijdrage bouwrijpmaken projectgebied
117.000
Gealloceerd risicobedrag
14.500
Geprognosticeerde looptijd van het project
Tot 2024
Kerncijfers jaarrekening Bedragen * € 1000 2009
Balanstotaal Resultaat Aantal projectmedewerkers Onderhanden werk
2008
207.511
171.573
0
0
22
8
32.376
5.557
Toelichting op het aantal medewerkers Bij OBS waren in 2009 gemiddeld 7 door de gemeente gedetacheerde projectmedewerkers werkzaam. Daarnaast werkten in dezelfde periode gemiddeld 15 specialisten in fulltime of in deeltijd en op basis van specifieke opdrachten bij OBS.
Pagina 6 van 41
Jaarverslag 2009
Algemene toelichting op het project Het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. is in oktober 2006 opgericht met het doel in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft het project Spoorzone - onder andere bestaande uit de realisatie van een spoortunnel – en het nieuwe stadskantoor te realiseren. Deze doelstelling is in juli 2008 veranderd, toen het Rijk het risico voor aanleg van de tunnel op zich heeft genomen. Hieronder volgt onder meer een beschrijving van het project, een toelichting op rollen en taken, de contracten, de business case, de hoofdplanning en de projectorganisatie. Tenslotte volgt een beknopte toelichting op de in 2009 uitgevoerde werkzaamheden met een vooruitblik naar 2010 en een toelichting op het risicomanagement. Beschrijving van het project Plangebied en project Het project Spoorzone Delft houdt de integrale herontwikkeling in van een gebied van circa 40 hectare, tussen de binnenstad en de woonwijken ten westen en zuiden daarvan. Het project bestaat uit de aanleg van spoorinfrastructuur met een spoortunnel van 2,3 kilometer inclusief toeritten, een ondergronds station met perrons met een lengte van 340 meter en een bovengrondse stationshal, een OV-knoop met een fietsenstalling voor 5.000 fietsen, busplatforms, tramhaltes, taxistandplaatsen en kiss- & rideplaatsen. Verder draagt OBS zorg voor de herontwikkeling van een nieuw stedelijk gebied 2 door realisatie van circa 1.500 woningen en 50.000 m kantoorruimte, een stadspark en water en voor de kwalitatief hoogwaardige herinrichting van de openbare ruimte en worden fietsvoorzieningen, parkeerfaciliteiten en wegen gerealiseerd. Spoorinfrastructuur De spoorinfrastructuur wordt gerealiseerd voor vier sporen, waarvan om te beginnen één tunnelbuis met twee sporen helemaal wordt afgebouwd en ingericht. De tunnel wordt voor rekening en risico van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat gerealiseerd door ProRail. Daarnaast verricht ProRail een aantal werkzaamheden in opdracht en voor rekening van OBS, zoals de herinrichting van de openbare ruimte en de bouw van de parkeergarage in de Spoorsingel. Met het afsluiten van het addendum op de BUOK in juli 2008 zijn het Rijk en de gemeente niet alleen overeengekomen dat de spoorinfrastructuur voor rekening en risico van V&W gerealiseerd wordt, maar ook dat een ruwbouw gerealiseerd wordt die geschikt is voor vier sporen, met een toekomstvaste ligging ter plaatse van de Kampveldweg en een westelijke tunnelbuis, die uitgegraven wordt. Het laatste, namelijk het uitgraven van de westelijke tunnelbuis tegelijk met bouw tunnel, betekent dat deze tunnelbuis heel snel geschikt gemaakt kan worden voor de in het kader van de Randstad Urgent gewenste spoorverdubbeling in Delft, maar het betekent ook dat de overlast voor burgers en bezoekers van de stad wordt beperkt omdat de stad niet tweemaal op de schop moet. Knooppunt openbaar vervoer De plannen gaan uit van een compact en efficiënt vervoersknooppunt rond de nieuwe stationshal in Delft. Reizigers kunnen hier op een prettige manier op- en overstappen van trein, tram, bus, taxi en eigen vervoer. Het stationsplein aan de voorzijde van het huidige stationsgebouw zal dienst doen als busstation. Op het plein voor het huidige stationsgebouw komt het kiss & ride-gedeelte. Bijzonder onderdeel is de ondergrondse en deels bewaakte fietsenstalling onder het busstation en hangend in de treintunnel, die ruimte gaat bieden aan 5.000 fietsen én rechtstreeks toegang biedt tot de stationshal en de perrons. Deze fietsenstalling maakt via verlaagde fietspaden deel uit van het locale fietsnetwerk. Stedelijke ontwikkeling Het volledig wegnemen van het spoorwegviaduct over een lengte van 2,3 kilometer maakt de bouw 2 mogelijk van nieuwe woningen en kantoren. Ruim de helft van de 50.000 m kantoorruimte wordt benut voor een nieuw stadskantoor dat boven op de tunnel wordt gebouwd en gecombineerd wordt met de bovengrondse stationshal. Na ingebruikname van de tunnel wordt het huidige viaduct gesloopt en de nieuw ontstane openbare ruimte rondom de Phoenixstraat kwalitatief hoogwaardig ingericht. Op de locatie Spoorsingel wordt een ondergrondse parkeergarage gebouwd.
Pagina 7 van 41
Jaarverslag 2009 Het nieuwe stadskantoor Naast het huidige stationsgebouw realiseert OBS (in opdracht van de gemeente) een nieuw stadskantoor en (in opdracht van ProRail) een in het stadskantoor geïntegreerde stationshal, die toegang biedt tot de ondergrondse perrons. Het nieuwe stadskantoor is gedeeltelijk gelokaliseerd op de tunnel. Kosten en financiering voor het nieuwe stadskantoor maken géén onderdeel uit van de business case.
Pagina 8 van 41
Jaarverslag 2009
Positionering OBS Samenwerking De gemeente Delft en ProRail werken samen in het project Spoorzone Delft. Voor de uitvoering heeft de gemeente Delft het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. (OBS) opgericht. OBS is op basis van opdrachten van de gemeente verantwoordelijk voor het project- en risicomanagement inzake de voorbereiding en uitvoering van het project, voor de financiële beheersing van het project, voor de financiële administratie en alle nodige subadministraties, voor het geldbeheer. Het OBS functioneert sinds 1 januari 2007. De oprichting van een speciale organisatie die verantwoordelijk is voor alle aspecten van de realisatie van het project is nodig bevonden omdat het om een complex project gaat met een lange uitvoeringsduur, zodat het nodig is de continuïteit van de projectorganisatie te waarborgen. Om slagvaardig te kunnen samenwerken en om uit te kunnen voeren wat contractueel overeengekomen is, is de projectorganisatie ingericht in de juridische vorm van een besloten vennootschap. De gemeente is 100% aandeelhouder en benoemt de algemeen directeur. Deze (sinds 1 november 2008 ir. Bart-Jan Kouwenhoven) is eindverantwoordelijk en legt verantwoording af aan partijen. De directeur wordt bijgestaan door een raad van commissarissen; de commissarissen zijn door de aandeelhouder benoemd. Taken Het OBS heeft tot taak de overeenkomsten uit te voeren die vastgelegd zijn door de betrokken overheidspartijen. Dit zijn afspraken op het gebied van de spoorinfrastructuur (spoortunnel en ‘spoorse’ deel OV-knoop). het knooppunt voor het openbaar vervoer (stationshal, stadskantoor) en de stedelijke ontwikkeling (bouw van woningen en kantoren). Voor de uitvoering werkt het ontwikkelingsbedrijf samen met onder meer ProRail, de Nederlandse Spoorwegen en de ontwikkelcombinatie NS Poort/Ballast Nedam en corporatie DUWO, die de woningen en een deel van de kantoren (met uitzondering van het station/stadskantoor) in het gebied realiseren. De uitvoering van het deelproject spoorinfra (= de tunnel) geschiedt door ProRail, hetgeen wettelijk zo bepaald is voor het realiseren van spoorinfrastructuur. De beschikking van V&W betreffende de tunnel is dan ook verstrekt aan ProRail. Uit oogpunt van risicobeperking is (in 2008) het totale civiele werk inclusief de aan de gemeente op te leveren parkeergarage en een deel van de inrichting van de openbare ruimte via ProRail gegund aan de aannemerscombinatie CrommeLijn (CCL). OBS als organisatie Halverwege het verantwoordingsjaar 2009 is met de uitvoering van het project een aanvang gemaakt. Ter voorbereiding daarop is eind 2008 begonnen met het versterken van de aanwezige bezetting om beheersing van het project op een professionele manier mogelijk te maken. Om dat te bereiken is onder andere deskundigheid ingehuurd op het gebied van risico-, contract-, plannings- en communicatiemanagement. Ook de administratieve functie is versterkt. Als gevolg van de uitbreiding van de projectorganisatie was een verhuizing noodzakelijk. Deze heeft halverwege 2009 plaatsgevonden, met tot gevolg dat sindsdien de hele projectorganisatie (OBS, ProRail en CCL) in één gebouw gehuisvest is, waarin zich ook het informatiecentrum “Delft bouwt” bevindt. Ook de verhuizing heeft bijgedragen aan een meer efficiënte werkwijze van OBS, zodat aan het eind van het verantwoordingsjaar 2009 niet alleen sprake is van professioneel ingericht projectmanagement, ondersteund door adequaat communicatie-, contract-, plannings- en risicomanagement, maar ook van adequate bedrijfsvoering. Bestuur en toezicht: rollen en verantwoordelijkheden Het OBS wordt bestuurd door de directeur. Volgens de statuten is er een eenhoofdige directie. Het OBS staat onder toezicht van een raad van commissarissen (RvC). De RvC houdt toezicht op het beleid en beheer van OBS, is een klankbord voor de directeur en heeft een goedkeuringsbevoegdheid voor de jaarstukken voordat die ter vaststelling naar de Algemene vergadering van aandeelhouders (AvA) gaan. De RvC komt in principe vier keer per jaar bijeen of zoveel meer als de RvC of de directeur dat nodig acht. In 2009 is de RvC vijf maal bijeen geweest. De directeur bestuurt en vertegenwoordigt de vennootschap, is gemandateerd om binnen de business case zelfstandig besluiten te nemen, informeert de RvC, de aandeelhouder en de wethouder Spoorzone over de voortgang van het project, bespreekt met de RvC wijzigingen en voorstellen omtrent zaken die buiten de business case vallen en informeert de RvC omtrent de bedrijfsvoering en
Pagina 9 van 41
Jaarverslag 2009 de bedrijfsrisico’s die de vennootschap loopt dan wel dreigt te lopen. De verhouding tussen RvC en directeur is zodanig dat de directeur een ‘informatie-brengplicht’ heeft. Methodiek van verantwoording afleggen De verantwoordingsrapportages aan de RvC moeten een betrouwbaar beeld ervan geven of de beoogde doelen van het project tegen de beschikbare middelen en volgens de afgesproken planning kunnen worden bereikt en moeten - indien noodzakelijk - een toelichting bevatten op welke manier bijsturen van eventueel geconstateerde afwijkingen mogelijk is. Uitgangspunt voor de rapportages is nog steeds dat per fase van het project de diepgang van de verantwoording per onderwerp kan verschillen. De bedoeling was oorspronkelijk dat de indeling van de rapportages gedurende de gehele projectuitvoering zoveel mogelijk gelijk zouden blijven om de voortgang goed te kunnen volgen, maar vorm en inhoud van rapportages aan de RvC en de betrokken wethouders zijn in het verantwoordingsjaar 2009 verder ontwikkeld. Sinds november 2008 rapporteert de directeur periodiek (per kwartaal) aan de raad van commissarissen, de aandeelhouder en de voor het project verantwoordelijke wethouder over de bedrijfsvoering, de organisatieontwikkeling en over de inhoudelijke voortgang van het project. Om te voorkomen dat het bespreken van de rapportage tot abstracte discussies leidt, legt de directeur in zijn rapportages concreet verantwoording af over de afgesproken mijlpalen, c.q. bedragen. De verantwoording geschiedt - gezien de complexiteit van het project - op hoofdlijnen, maar zodanig dat de RvC haar toezichthoudende rol goed kan uitoefenen. Vooruitblik In 2010 zal de samenwerking tussen OBS en de overige projectorganisaties van ProRail en CCL verder worden geformaliseerd en ontwikkeld. Hetzelfde geldt ook voor de periodieke rapportages aan de RvC en de betrokken wethouders.
Molen de Roos en spoorviaduct (locatie: Phoenixstraat)
Pagina 10 van 41
Jaarverslag 2009
De contracten Voor de realisatie van het project is de gemeente Delft in 2005 de volgende overeenkomsten aangegaan, die gedeeltelijk in juli 2008 door een addendum zijn aangevuld: Bestuurlijke overeenkomst (BUOK) Spoorzone Delft 2005 en addendum hierop van juli 2008 Partijen: ministeries van V&W en VROM (samen het Rijk), gemeente Delft Genoemde overeenkomsten regelen de rolverdeling tussen partijen en de bijdragen die het rijk en de gemeente leveren. Het addendum op de BUOK van juli 2008 bevat een ten opzichte van de business case uit 2005 geactualiseerd overzicht van kosten en opbrengsten, waarin de financiële gevolgen van de omvang van het project en afspraken over risicoverdeling zijn vastgelegd. In juli 2008 is ten opzichte van de in 2005 tussen partijen gemaakte afspraken voor de gemeente Delft een belangrijke wijziging gerealiseerd: de partijen zijn overeengekomen, dat de spoorinfrastructuur wordt gerealiseerd voor rekening en risico van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en dat de gemeente Delft een belangrijke financiële bijdrage levert. Een stuurgroep Rijk/gemeente heeft tot taak toe te zien op de uitvoering en de voortgang van het project Spoorzone en fungeert als de primaire overlegvorm tussen partijen. De ministers van VROM en V&W wijzen ieder één vertegenwoordiger en de gemeente wijst twee vertegenwoordigers aan die namens hen zitting nemen in deze stuurgroep. ProRail en OBS hebben als informant ook zitting in de stuurgroep. Samenwerkingsovereenkomst (SOK) 2005 en het addendum hierop d.d. juli 2008 Partijen: gemeente Delft, ProRail De overeenkomsten regelen de taakverdeling tussen de gemeente en ProRail bij de uitvoering van het project en bevatten afspraken over grondruil. Raamovereenkomst 2005 Partijen: Ballast Nedam, NS Vastgoed (nu: NS Poort), gemeente Delft Regelt de samenwerking tussen de gemeente en de ontwikkelaars voor de gebiedsontwikkeling, de benodigde grondleveringen en bevat afspraken over grondopbrengsten van de gebiedsontwikkeling. Koopovereenkomst 2005 Partijen: gemeente Delft, NS Vastgoed (NS Poort) Regelt afspraken over alle gronden die NS Vastgoed heeft verkocht aan de gemeente Delft ten behoeve van de realisatie van dit project. Overeenkomst bijdrage BOR 2005 Partijen: Stadsgewest Haaglanden, gemeente Delft Regelt de bijdrage van het stadsgewest in de kosten van de OV-knoop. In 2008 heeft het Stadsgewest een additionele projectbijdrage toegezegd. In januari 2009 zijn alle toegezegde bijdragen uitbetaald. Afspraak over andere financiële bijdragen 2005 Partijen: Provincie Zuid-Holland, gemeente Delft Met de provincie Zuid-Holland zijn in 2005 afspraken gemaakt over de financiële bijdrage die de provincie levert aan het project. In 2008 heeft de Provincie een additionele projectbijdrage toegezegd en betaald. Partijen: Stadsregio Rotterdam, gemeente Delft De Stadsregio heeft in 2008 een additionele projectbijdrage toegezegd en betaald. Samenwerkingsovereenkomst 2005 Partijen: gemeente Delft, ProRail, NS Stations Deze overeenkomst regelt het verplaatsen van de commerciële functies in het station, van de oude naar de nieuwe situatie. In de overeenkomst zijn bovendien afspraken opgenomen over het beheer van deze functies in de definitieve situatie, even als het beheer van de te realiseren fietsenstalling. Vooruitblik In 2010 wordt de formalisering van wederzijdse opdrachten tussen OBS en ProRail afgerond en naar verwachting wordt een aanvang gemaakt met de grondtransacties tussen gemeente en ProRail.
Pagina 11 van 41
Jaarverslag 2009
De business case Voor het project Spoorzone is in 2005 een business case gemaakt. Deze is - als gevolg van voortschrijdend inzicht, als gevolg van het feit dat het ministerie van Verkeer en Waterstaat in 2008 het risico voor de aanleg van de tunnel op zich heeft genomen én als gevolg van additioneel toegezegde financiële bijdragen - in juli 2008 geactualiseerd. Deze geactualiseerde versie is de niet openbare integrale exploitatieopzet van het gehele project met alle kosten en baten, gezet in de tijd en voorzien van financiële parameters. De businesscase wordt beheerd door OBS. De businesscase is sluitend, dat betekent dat er voldoende opbrengsten zijn om de geraamde kosten te dekken als het project wordt gerealiseerd volgens de afgesproken scope, financiering en planning. De projectkosten In de business case zijn de op plannen gebaseerde ramingen van kosten voor de hierboven genoemde deelprojecten opgenomen. De financiering van de kosten Op 5 oktober 2005 zijn de ministers van Verkeer en Waterstaat en VROM en de gemeente Delft de BUOK overeengekomen. Daarin zijn onder meer afspraken vastgelegd over de bijdragen van het rijk. De afspraken houden in dat V&W bijdraagt aan het project voor financiering van spoorinfra, de OVknoop en het spoorse deel van de stationshal. Het ministerie van VROM draagt een lump sum bij voor de aankoop van panden, de aanleg van het stadspark, het mogelijk maken van de lange tunnelvariant en de ondergrondse fietsenstalling in de OV-knoop. Daarnaast verstrekt de Provincie Zuid-Holland een algemene projectbijdrage. Het Stadsgewest Haaglanden heeft in het budget Bereikbaarheidsoffensief Randstad, regionale fondsen, een verdubbelingsregeling voor de OV-knoop afgesproken met de gemeente Delft. De gemeente Delft stelt een bedrag ter beschikking voor de OV-knoop, de parkeergarages, de fietsenstalling en de openbare ruimte. Als gevolg van de afspraken met de marktpartijen (Ballast Nedam en NS Poort) gaat vanuit de grondwaardestijging ook een bedrag naar het project. Om de businesscase (met daarin verwerkt de aanleg van een viersporige tunnel in ruwbouw met twee afgebouwde en ingerichte sporen) in de versie van juli 2008 sluitend te maken hebben de ministeries van Verkeer en Waterstaat en VROM, de Provincie Zuid-Holland, het Stadsgewest Haaglanden, de Stadsregio Rotterdam en de gemeente Delft in juli 2008 aanvullende projectbijdragen toegekend. Ontvanger van alle subsidies is de gemeente Delft en niet OBS. Alle kosten en inkomsten zijn - zo ver nodig geïndexeerd - conform de uitvoeringsplanning in de tijd gezet. De daaruit voortvloeiende geprognosticeerde kasstroom van alle projectkosten en de projectfinanciering is onder meer de basis voor de lange-termijn-liquiditeitsprognoses die OBS nodig heeft om het geldbeheer effectief en efficiënt uit te voeren. Wat is er in 2009 gebeurd? Met ingang van eind 2008 wordt de businesscase twee maal jaarlijks geactualiseerd, het resultaat wordt geanalyseerd en gerapporteerd aan het management van OBS, de RvC en de betrokken wethouders. Ook de geactualiseerde versies van de business case zijn sluitend. De geactualiseerde versie wordt vastgesteld door het managementteam van OBS en is vervolgens de nieuwe basis voor het berekenen van scenario’s. De uitkomsten van geactualiseerde versies zijn uitvoerig besproken met de commissarissen en de betrokken wethouders, en gedeeld met de medewerkers van OBS. In de tabel “kerncijfers project”, zie pagina 6 is beknopte informatie opgenomen over de omvang van de business case. V.w.b. de verwerking van gekwantificeerde risico’s zie het hoofdstuk “risico’s” op pagina 17. Vooruitblik Het actualiseren van de business case en het daarmee samenhangend analyseren en rapporteren is een structureel en periodiek proces dat ook in 2010 zal worden uitgevoerd. Ten tijde van het opstellen van dit jaarverslag wordt (mede als gevolg van de complexiteit van deze vastgoedontwikkeling op een binnenstedelijke locatie met veel eenheden en een lange doorlooptijd) gewerkt aan een meer gedetailleerd rekenmodel voor de vastgoedontwikkeling, waarmee mogelijke toekomstige ontwikkelingen door het berekenen van scenario’s gesimuleerd kunnen worden.
Pagina 12 van 41
Jaarverslag 2009
De hoofdplanning en de projectorganisatie Stand van zaken In juli 2008 heeft ProRail het werk voor de spoorinfrastructuur en de bijbestellingen van Delft voor een parkeergarage en de inrichting van openbare ruimte aan de aannemerscombinatie CrommeLijn (CCL) gegund. De hoofdplanning van het project, wat is er in 2009 gebeurd? In het contract tussen ProRail en CCL zijn mijlpalen overeen gekomen (zie het overzicht hieronder). Na de zomer van 2009 is CCL met de uitvoering van het werk begonnen, in 2013 worden volgens de huidige planning de eerste twee sporen van de tunnel, de bovengrondse stationshal en de ondergrondse perrons in gebruik genomen, waarna het viaduct kan worden afgebroken. De laatste fase van de stedelijke ontwikkeling kan naar verwachting worden afgerond in 2020. Het totale project heeft een investeringsvolume van vele honderden miljoenen euro’s. Uit het 1 mijlpalen-overzicht hieronder blijkt dat er veel raakvlakken tussen ondergrondse en bovengrondse bouwwerken zijn en dat het project een lange doorlooptijd kent. Mijlpaal
Datum
Omschrijving
1 2 3 4 5 6 7 8 8 9 9 10 11 12 13
01-03-2010 01-03-2010 20-11-2011 20-05-2012 20-01-2013 01-03-2012 20-01-2013 20-05-2013 20-05-2013 Mei 2013 01-02-2014 01-03-2013 20-12-2013 02-04-2014 02-02-2016
Bouwkavel 1 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel 2 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Tunnel Station Delft gereed voor begin realisatie stadskantoor Tunnel Station Delft gereed voor interne raakvlakken / afbouw transfergedeelte Tunnel Station Delft gereed voor raakvlakafbouw (= spoorwerk gereed) Bouwkavel 3 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Tunnel Station Delft gereed voor integratietest Tunnel Station Delft gereed voor 2-sporige exploitatie transferdeel OV-knoop en fietsenstalling gereed voor exploitatie op stationsplein Na ingebruikname tunnel begin functievrijmaken locatie huidig viaduct Bouwkavel 4 A bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel 4 B bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel stadskantoor fase 2 bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Bouwkavel 5 a en 5 b bouwrijp en bereikbaar voor bouwverkeer Opleveren werk Tunnel Station Delft, garage Spoorsingel en inricht.openb.ruimte
De stuurgroep Rijk-Gemeente heeft in haar bijeenkomst op 1 juli 2009 ingestemd met een tussen de betrokken uitvoeringspartijen kostenneutrale verschuiving van de contractuele mijlpalen met drie maanden, waarmee de mijlpaal van 20-05-2013 “tunnel station Delft gereed voor 2-sporige exploitatie transfeerdeel” opschuift tot augustus 2013. De bouwperiode, waaronder de gereserveerde bouwtijd voor het stadskantoor, en de oplevering in 2016 blijft ongewijzigd. De projectorganisatie, wat is er in 2009 gebeurd? In juli 2008 zijn de addenda op de BUOK en de SOK door de betrokken partijen ondertekend, heeft het Ministerie van Verkeer en Waterstaat het risico voor de aanleg van de tunnel teruggenomen en heeft ProRail aan CCL gegund. Tot de zomer van 2009 is door de projectorganisatie OBS, ProRail en CCL aan de voorbereiding van de realisatie gewerkt, na de zomer van 2009 is met de uitvoering van het project begonnen. Daardoor is het project in een nieuwe fase gekomen. De voormalige directeur mevrouw Bijleveld (afgetreden in november 2008) heeft de uitbreiding en de transformatie van de oorspronkelijk beperkte naar een professionele projectorganisatie overgelaten aan de huidige directeur. Deze heeft de “verbouwing” van de projectorganisatie voortvarend en met het verwachte resultaat in gang gezet: de bezetting van de projectorganisatie OBS is door externe inhuur op deeltijdbasis versterkt met een communicatiemanager, een contract- en risicomanager, een planner, twee projectleiders ter ondersteuning van de projectmanagers, een hoofd bedrijfsbureau, een administrateur en een boekhouder en met meer ondersteuners op facilitair gebied. Begin 2009 zijn diverse documenten voor interne doeleinden en ter ondersteuning van de interne bedrijfsvoering opgesteld, zoals een bedrijfsplan 2009 en andere concrete jaarplannen 2009. Ook is begin 2009 de gestructureerde vastlegging van primaire en financiële bedrijfsprocessen in gang gezet.
1
Bron: contract tussen ProRail en CCL
Pagina 13 van 41
Jaarverslag 2009 In mei en juni 2009 is de ontwikkeling en werking van de organisatie extern getoetst. De conclusies 2 van deze eerste audit, samengevat in een verslag van juli 2009 , hebben geleid tot concrete verbeteren actiepunten, die de medewerkers vanaf juli 2009 in gang hebben gezet. En eind 2009 heeft een tweede externe toets plaatsgevonden, waarvan in december verslag aan directie en medewerkers is uitgebracht. Samenvattend is de interne projectorganisatie in 2009 uitgebreid, geprofessionaliseerd en geschikt gemaakt voor de nieuwe fase van het project, die in 2009 is begonnen. Met het begin van de uitvoering halverwege 2009 verandert ook de samenwerking tussen OBS en ProRail, die sinds de gunning in een nieuwe fase is beland. ProRail werkt als opdrachtgever samen met de aannemerscombinatie CCL, risico’s en planning worden tussen alle betrokken partijen afgestemd, geconcretiseerd en als primair proces structureel geactualiseerd. De verwachte formalisering van wederzijdse opdrachtverstrekking en procesafspraken tussen ProRail en OBS en vice versa is nog steeds gaande en wordt naar verwachting afgerond aan het eind van het tweede kwartaal 2010. In 2009 is ook de samenwerking tussen OBS en de gemeente geprofessionaliseerd. De gemeente heeft een gemeentelijke projectleider benoemd, die ook als accountmanager fungeert en waarmee regelmatig en periodiek overleg plaatsvindt. Er zijn principe-afspraken gemaakt over participatie van OBS aan kosten voor structurele gemeentelijke publieke taken (uitgevoerd door de vakteams Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit) waardoor een efficiencyslag is gemaakt. En er is overeengekomen dat uitvoering van privaatrechtelijke taken door de gemeente op basis van door OBS verstrekte opdrachten gebeurt, waardoor voor beide partijen duidelijkheid over scope, planning en kosten ontstaat. Deze afspraken hebben de kwaliteit en de transparantie van de samenwerking tussen OBS en de gemeentelijke organisatie in belangrijke mate bevorderd. Al met al hebben de in 2009 ingezette veranderingen tot gevolg dat de projectorganisatie van OBS vanaf het tweede kwartaal 2009 toegerust is op de fase waarin het project zich sinds het begin van de uitvoering halverwege 2009 bevindt. Vooruitblik De in 2009 ingeslagen weg om de werking van organisatie en processen verder te ontwikkelen met het doel de adequate beheersing van het project verder te optimaliseren zal ook in 2010 worden voortgezet. De werking van organisatie en processen wordt ook in 2010 opnieuw extern getoetst.
Blauw pand, inmiddels gesloopt (locatie: Stationsplein)
2
Bron: “Nulmetingrapport OBS dd. Juni 2009”, opgesteld door Het Auditbureau.
Pagina 14 van 41
Jaarverslag 2009
Wat heeft OBS in 2009 concreet gedaan? Voor het project (primaire taken) De projectorganisatie - OBS - heeft in 2009 niet alleen door het organiseren en structureren van haar processen en door de implementatie van procesmatig werken haar eigen “huiswerk” gedaan maar ook aan de (voorbereiding van de) uitvoering van het project haar deel bijgedragen. Dat betekent dat in 2009 voor het project beknopt toegelicht de volgende werkzaamheden zijn uitgevoerd, gerelateerd aan de in de business case gehanteerde indeling: Wat heeft OBS ervoor gedaan? Wie Wat Deelproject Scope Spoorinfra
Aanleg tunnel Compacte OV-knoop Ondergronds deel station
Publieke scope
Inrichting kwalitatief hoogwaardig ingerichte openbare ruimte (IOR) Parkeergarage Spoorsingel (PSS) Grondexploitatie en vastgoedontwikkeling
Stedelijke herontwikkeling Stadskantoor
Bouw van stadskantoor met geïntegreerde bovengrondse stationshal
Overige
Breed materieel
Projectmanager (PM) Conditionering
Coördinatie van diverse vergunningen. Voorbereiding van grondtransacties tussen ProRail en gemeente ter voorkoming van juridische, fiscale en financiële nadelen. Ter beschikking stellen van gronden als werkterrein voor aannemer. PM Communicatie Informatiecentrum “Delft bouwt”, nieuwe website en (digitale) nieuwsbrieven. PM Publieke scope Vaststelling definitief stedenbouwkundig ontwerp Busquets, vertaald naar uitvoeringsniveau VO IOR 2009. Start proces “verzoek tot wijziging” PM Vastgoedontwikke- Gezamenlijk met projectontwikkeling laar onderzoek naar optimalisatie ontwikkelingsproces. PM Stadskantoor Vaststelling van voorlopig ontwerp. Voorbereiding voor definitief ontwerp. Vaststellen van aanbestedingsstrategie. Start opstellen PvA aanbesteding. PM Publieke scope Op verzoek van Stadsgewest Haaglanden nader onderzoek naar de inzet van breed materieel in tijdelijke en definitieve situatie. Onderzoek naar dekking van gemaakte/nog te maken kosten is nog gaande.
Voor raad, bewoners en bezoekers van de stad (informerende taken) Het stedenbouwkundig ontwerp en de achtergronden daarvan heeft professor Busquets toegelicht bij een openbaar toegankelijke informatieavond. Bewoners en bezoekers van de stad zijn voortdurend geïnformeerd over de stand en de toekomstige ontwikkelingen van de bouwwerkzaamheden, door middel van media, digitale nieuwsbrieven, bewonersbrieven, website en informatieavonden. Verder is in samenwerking met private partijen zoals Werkplaats Spoorzone Delft (WeSD) de leefbaarheid in de nabijheid van de bouwwerkzaamheden vergroot door realisatie van kunstprojecten, zoals bij voorbeeld de Blauwe panden. Voor het management (ondersteunende taken) Aan interne, het management van OBS ondersteunende maatregelen zijn documenten voor intern gebruik opgesteld (bedrijfsplan en inhoudelijke plannen en heeft periodiek de structurele actualisatie van de business case, planning, risico-inventarisatie en contractmanagement plaatsgevonden.
Pagina 15 van 41
Jaarverslag 2009 Voor de projectfinanciering (opgedragen taken) In artikel 4 lid 4 van de BUOK zijn Rijk en gemeente overeengekomen dat de gemeente een inspanningsverplichting heeft om haar bijdrage aan de tunnel middels afdoende treasurybeleid met een bedrag van € 12 miljoen te verhogen. De gemeente heeft het middelenbeheer aan OBS opgedragen. De uitvoering gebeurt op basis van het door de RvC en de AvA vastgestelde treasurystatuut en door de gemeentelijke treasurycontroller uitgebrachte adviezen. Het middelenbeheer van OBS is tweeledig: in de business case wordt de lange-termijn prognose regelmatig geactualiseerd en ten behoeve van de bepaling van benodigde middelen worden periodiek liquiditeitsprognoses gemaakt voor de korte en middellange termijn. Per ultimo 2009 is in de business case rekening gehouden met een geactualiseerde geldstroom, onder meer als gevolg van door ProRail verstrekte informatie over de planning van haar geldstromen. In de jaarrekening 2009 is op pagina 27 een beknopte toelichting opgenomen over de stand van de in beheer van OBS zijnde middelen en de stand van het resultaat van het middelenbeheer ultimo 2009. Vooruitblik op project (beknopte, niet limitatieve opsomming) Aannemer CCL werkt verder aan de uitvoering en OBS en ProRail aan de beheersing van het project. Bewoners en bezoekers van de stad worden geconfronteerd met veranderingen in het projectgebied, zoals in het eerste kwartaal 2010 het tijdelijk verplaatsen van functies (busstation, fietsenstalling en taxi’s) naar de achterzijde van het oude station, het verleggen van de trambaan van tramlijn 1, het afzetten van delen van de Phoenixstraat en het tegelijkertijd verleggen van kabels en leidingen op verschillende locaties in het projectgebied. Veel aandacht van alle partijen heeft de organisatie van veilige routes voor gemotoriseerd verkeer, voor fietsers en voor voetgangers. Wat doet OBS ervoor vanaf 2010? Wie Wat Deelproject Scope Spoorinfra
Aanleg tunnel Compacte OV-knoop Ondergronds deel station
Publieke scope
Inrichting kwalitatief hoogwaardig ingerichte openbare ruimte Parkeergarage Spoorsingel Grondexploitatie en vastgoedontwikkeling
Stedelijke herontwikkeling Stadskantoor
Bouw van stadskantoor met geïntegreerde bovengrondse stationshal
Overige
Breed materieel
PM Conditionering
De overdracht van percelen en panden als werk- en bouwterrein gaat ook in 2010 door. PM Communicatie Actueel houden van in infocentrum, op website en met nieuwsbrief verstrekte informatie. PM Publieke scope Managen van het deelproject (op de aspecten kwaliteit/scope, tijd, geld). Optimaliseren proces “CSW/VTW” PM Vastgoedontwikke- Afronding onderzoek naar optimaliling satie ontwikkelingsproces; standpuntbepaling. PM Stadskantoor Vaststelling en review van definitief ontwerp. Voorbereiding en uitvoering van aanbesteding. PM Publieke scope Onderzoek naar dekking van gemaakte/nog te maken kosten is nog gaande.
Vooruitblik op informerende taken De communicatie met omwonenden van de bouwwerkzaamheden en met de regio geïntensiveerd. Met particuliere partijen wordt samengewerkt om de leefbaarheid in de nabijheid van het projectgebied op pijl te houden. Er wordt een stadsdialoog georganiseerd voor vier specifieke locaties in het spoorzonegebied, en er wordt informatie verstrekt over de bouw van het stadskantoor. Vooruitblik op interne ontwikkelingen Intern zal worden gewerkt aan het verder optimaliseren van interne processen. Voor het geldbeheer wordt een rekenmodel ontwikkeld met het doel resultaat en werking van het geldbeheer vooraf te kunnen berekenen en achteraf te kunnen toetsen.
Pagina 16 van 41
Jaarverslag 2009
Het risicomanagement en de risico’s Algemene toelichting op en doel van risicomanagement Tot halverwege 2008 berustte het risico voor het integrale project inclusief de realisatie van de spoorinfrastructuur nog bij de gemeente Delft. In het voorjaar van 2008 is in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat een extern onderzoek naar de risico’s en naar de werking van de business case uitgevoerd. Mede naar aanleiding van de uitkomsten daarvan is in het addendum op de BUOK tussen het Rijk en de gemeente in juli 2008 afgesproken, dat de aanleg van de spoorinfrastructuur gebeurt voor rekening én voor risico van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, en dat de gemeente een belangrijke financiële bijdrage levert. Met deze afspraak is in 2009 ook rekening gehouden in de business case en bij de organisatie van het risicomanagement. Het risicomanagement heeft tot doel alle risico’s waarvan OBS risicodrager is te inventariseren , te kwantificeren en adequate beheersmaatregelen in te stellen om uiteindelijk de in de business case opgenomen post “onvoorzien” te beheersen. De risico’s als gevolg van de realisatie van het stadskantoor – waarvan de gemeente risicodrager is – worden op de zelfde manier door OBS gemanaged maar het budget “onvoorzien” voor het stadskantoor wordt door de gemeente beheerd. De risico’s waarvan OBS risicodrager is komen ten laste van de door OBS beheerde business case. Algemeen kan worden gesteld, dat objectieve en frequente communicatie over het project bij kan dragen het draagvlak voor aanleg van de tunnel en voor de bouwwerkzaamheden te vergroten en risico’s te minimaliseren. Een effectief ingericht proces van risicomanagement beperkt de geïdentificeerde risico’s tot een minimum. Wat is er in 2009 gebeurd? Met ingang van 2009 heeft OBS de risico’s periodiek geïnventariseerd, gekwantificeerd, door het nemen van adequate maatregelen zo mogelijk beheerst. Over de uitkomsten van de risicoinventarisaties heeft OBS frequent en structureel gecommuniceerd. Daartoe is periodiek aan de RvC, aan de betrokken vakwethouder en aan de controller van de gemeente verslag uitgebracht van de geïnventariseerde top-risico’s en zijn de risico’s uitgebreid met de commissarissen, de wethouder en de gemeentelijke controller besproken. De archivering van de verschillende risico-inventarisaties gebeurt op basis van deugdelijk versiebeheer. Vanaf halverwege 2009 zijn de gekwantificeerde risico’s in de geactualiseerde versies van de business case verwerkt, zodat de integrale “bewaking” van het project door middel van een vergelijking van de uitkomsten van de business case is gegarandeerd. Ook dat laatste gebeurt onder supervisie van de raad van commissarissen. Eind 2008 openbaarde zich de werkelijke omvang van de mondiale economische crisis. Ook dit project zal hiervan de gevolgen ondervinden, al is nog steeds niet duidelijk op welke manier zich de gevolgen voor met name de vastgoedontwikkeling precies zullen voordoen. In het voorjaar van 2009 heeft OBS tezamen met de vastgoedontwikkelaar een proces opgestart om de mogelijkheden tot een optimalisatie van de vastgoedontwikkeling te verkennen. Ten tijde van het opstellen van dit jaarverslag is nog niet duidelijk wat het resultaat van dit gemeenschappelijke proces is. Zowel bij de risicoinventarisatie alsook in de business case is rekening gehouden met de gevolgen van een langere tijdshorizon van het project tegen de achtergrond van macro-economische ontwikkelingen en de eigen planning. Concreet betekent dit dat in de laatst geactualiseerde versie van de business case als gevolg van de huidige vastgoedcrisis een kostenpost is opgenomen die de financiële gevolgen van een lagere jaarlijkse afzetsnelheid weergeeft. Eind 2009 is het risicodossier bovendien - conform de verschillende verantwoordelijkheden en bevoegdheden die OBS voor de verschillende deelprojecten heeft - gesplitst in een OBS-risicodossier en een HNK-risicodossier en zijn de uitkomsten van het eind 2009 tussen ProRail en OBS op gang gekomen proces van contractwijzigingen (CSW-proces) eveneens verwerkt in de business case. Daarbij is gebleken dat na verwerking van de gekwantificeerde risico’s en de CSW’s in de laatst geactualiseerde versie van de business case de risicoreservering voor ruim de helft door de geïdentificeerde risico’s gealloceerd is (zie ook informatie in de tabel “kerncijfers project” op pagina 6). Al met al is eind 2009 sprake van een verantwoorde omgang met risico’s en is het risicoprofiel stabiel. Vooruitblik In het voorjaar van 2010 wordt met het CSW-proces een inhaalslag gemaakt en wordt gewerkt aan het verder stroomlijnen van dit proces. Dat zal leiden tot een nog verdergaand stabiliserend effect op de risico’s.
Pagina 17 van 41
Jaarverslag 2009
Jaarrekening 2009
Pagina 18 van 41
Jaarverslag 2009
Balans per 31 december 2009 Toelichting
Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008
ACTIVA Vaste activa Financiële vaste activa Langlopende lening gemeente Delft Kortlopende lening gemeente Delft Beleggingsrekeningen
1.
48.514 0 115.000
42.463 7.000 115.000
Som financiële vaste activa
163.514 163.514
164.463 164.463
4.
32.376 32.376
5.557 5.557
7.209 661 343 8.213
481 177 412 1.070
3.408 3.408 43.997
483 483 7.110
207.511
171.573
9.
18 18
18 18
10.
0 0 205.079 2.414 207.493
667 15 169.873 1.000 171.555
207.511
171.573
2. 3.
Som vaste activa per ultimo Vlottende activa Voorraden Onderhanden werk
Som voorraden Vorderingen Overige kortlopende vorderingen Handelsdebiteuren Omzetbelasting
5. 6. 7.
Som vorderingen Liquide middelen
8.
Som liquide middelen Som vlottende activa per ultimo SOM ACTIVA
PASSIVA Eigen vermogen Gestort aandelenkapitaal Som eigen vermogen per ultimo Kortlopende schulden Overige schulden Belastingen en overige premies Rekening-courant gemeente Delft Handelscrediteuren Som kortlopende schulden per ultimo SOM PASSIVA
11. 12. 13.
Pagina 19 van 41
Jaarverslag 2009
Winst- en verliesrekening van 1 januari tot en met 31 december 2009 Bedragen * € 1.000 2009
2008
Toelichting
Bijdragen van derden in de projectkosten
14.
3.120
748
Wijziging in onderhanden werk Overige bedrijfsopbrengsten
15.
26.819 21
1.527 16
SOM BEDRIJFSOPBRENGSTEN 2009 Bedrijfslasten
2.291
25.773
1.152
16.
Directe kosten: Direct aan deelprojecten toegerekende kosten
Indirecte kosten: Personeelskosten Kosten extern personeel en adviezen Huisvestingskosten Communicatiekosten Overige indirecte projectkosten Indirecte kosten SOM BEDRIJFSLASTEN 2009
29.960
480 1.203 102 278 2.124
620 417 68 0 34 4.187
1.139
29.960
2.291
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
0
0
RESULTAAT NA BELASTINGEN 2009
0
0
Pagina 20 van 41
Jaarverslag 2009
Kasstroomoverzicht 2009 Bedragen * € 1.000 2009
2008
Zie toelichting 17.
Ontvangsten van afnemers Betalingen aan leveranciers en werknemers Aan/van derden betaalde, nog niet verrekende BTW
-101
Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Ontvangen baten uit geldbeheer Ontvangen financieringsmiddelen Ontvangsten rekening-courant banken (deposito’s) Uitgaven rekening-courant banken (deposito’s)
Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nettokasstroom Koers- en omrekeningsverschillen Toename geldmiddelen
607 -1.431
1.264 -29.791
-157 -28.628
-981
-28.628
-981
0
0
4.565 26.988
3.411 16.141
-20.600 20.600
286.292 -304.392 31.553
1.452
31.553
1.452
2.925
471
0
0
2.925
471
Samenstelling van de geldmiddelen Bedragen * € 1.000 2009 2008 Geldmiddelen per 1 januari Mutatie geldmiddelen per boekjaar
483 2.925
12 471
Geldmiddelen per ultimo
3.408
483
Pagina 21 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de jaarrekening algemeen Het Ontwikkelingsbedrijf is opgericht om volgens de overeenkomsten van lastgeving en volmacht in opdracht en voor rekening en risico van de gemeente Delft het project Spoorzone en Het Nieuwe Kantoor (HNK) voor te bereiden en te realiseren. Het boekjaar van OBS is gelijk aan het kalenderjaar. Alle kosten die OBS maakt zijn projectkosten voor het project Spoorzone die ten laste van de opdrachtgevers - de gemeente Delft en ProRail - komen. OBS rekent projectkosten voor zo ver mogelijk direct toe aan de deelprojecten. In 2009 heeft een herverdeling van de projecten plaatsgevonden met consequenties voor het verleden. De nieuw gedefinieerde projecten zijn op pagina 28 genoemd, namelijk - Spoorinfra bouwrijpmaken, - Fietsenstalling - OV-Knoop - Parkeergarages Spoorsingel en overige - Inrichting openbare Ruimte - Stedelijke ontwikkeling - Het Nieuwe Kantoor - Stationshal - en de overige projecten Breed materieel en Grondtransacties. In principe worden alle projectkosten met ingang van 2009 periodiek afgerekend met de opdrachtgevers. De per 31 december 2009 nog niet met opdrachtgevers afgerekende projectkosten zijn verantwoord als onderhanden werk, zie ook toelichting op de pagina’s 28 en 29.
Leeswijzer De in de balans, winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht in de kolom “toelichting” genoemde cijfers verwijzen naar de toelichtingen verder op in de jaarrekening.
Verlegging tramlijn 1 (locatie: Phoenixstraat, kruispunt met Binnenwatersloot)
Pagina 22 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de fiscaliteit Algemeen De voor de realisatie van het project verantwoordelijke projectorganisatie is ondergebracht bij het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. Het uitgangspunt is dat de uitvoering van de overeenkomsten van 5 oktober 2005, 23 december 2005 en 9 juli 2008 zodanig geschiedt dat voor alle partijen bij genoemde overeenkomsten als gevolg van de tussenkomst van OBS géén economische, financiële, fiscale of juridische (= andere) nadelen optreden.
Omzetbelasting OBS handelt bij de uitvoering van de verschillende deelprojecten op basis van twee overeenkomsten van lastgeving, volmacht en mandaat in opdracht van de gemeente Delft. In september 2008 heeft de Belastingdienst OBS met terugwerkende kracht erkend als ondernemer in de zin van de Wet op de omzetbelasting 1968.
Vennootschapsbelasting Tot op dit moment heeft de Belastingdienst nog geen uitspraak gedaan over de positie van OBS in relatie tot de vennootschapsbelasting.
Loonheffingen OBS is geregistreerd als inhoudingsplichtige.
Stationshal (artist impression, ontwerp: Benthem Crouwel Architecten)
Pagina 23 van 41
Jaarverslag 2009
Grondslagen van waardering Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld conform de voorschriften van titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk wetboek en de richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. In beginsel vormen historische kosten de waarderingsgrondslag voor de jaarrekening, tenzij anders is aangegeven. De activa en passiva zijn in de balans opgenomen tegen nominale waarde. In de verantwoording is sinds het boekjaar 2008 een splitsing aangebracht tussen de financiering van het project (verantwoording en presentatie van financieringsmiddelen vindt plaats in de balans) en de projectkosten (verantwoording en presentatie van projectkosten en –opbrengsten vindt plaats in de winst- en verliesrekening). Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen, voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Als gevolg van afronding kunnen bij optelling van de in de toelichtingen gespecificeerde bedragen verschillen optreden; deze verschillen zijn een direct gevolg van de bij de presentatie van bedragen toegepaste afronding.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Leningen en financiële vaste activa Leningen worden tegen nominale waarde weergeven. De restantlooptijd van een lening bepaalt of deze kortlopend of langlopend is. Bij een looptijd van meer dan één jaar is sprake van een langlopende lening. Vlottende activa: onderhanden werk en vorderingen Onderhanden werk: De waardering van het onderhanden werk voor de vier deelprojecten, die OBS in opdracht en voor rekening en risico van derden realiseert, vindt plaats tegen de kosten van direct materiaalgebruik en arbeid - de vervaardigingsprijs. De op het project betrekking hebbende kosten worden in het jaar van ontstaan verantwoord in de winst- en verliesrekening. Daarbij is het uitgangspunt dat in principe kosten voor zo ver mogelijk direct aan een deelproject worden toegerekend; alle andere niet direct toerekenbare (indirecte) kosten worden door middel van een verdeelsleutel over deze deelprojecten verdeeld. Een toelichting op de verdeelsleutel is opgenomen bij de toelichting op de balans. Gedeclareerde termijnen, reeds ontvangen bedragen en voorzienbare verliezen op projecten worden op het onderhanden werk in mindering gebracht. Het is niet mogelijk winst - zover daarvan überhaupt sprake kan zijn - op reeds verrichte prestaties voor het project op verantwoorde wijze te bepalen. Daarom is het uitgangspunt dat winstneming (zover daarvan sprake kan zijn) bij oplevering respectievelijk bij voltooiing van het werk gebeurt. Het saldo van het onderhanden werk kan per balansdatum een debet- of een creditstand zijn. Indien het saldo een debetstand vertoont, wordt het netto-bedrag gepresenteerd als een vordering, indien het saldo een creditstand vertoont, wordt het netto-bedrag verwerkt als een schuld. Vorderingen: De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde, voor zover nodig, onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de balanspost ‘geplaatst kapitaal’ waar de nominale waarde van de geplaatste en volgestorte aandelen is opgenomen.
Pagina 24 van 41
Jaarverslag 2009 Langlopende schulden en kortlopende schulden De termijngrens van één jaar bepaalt het onderscheid tussen langlopende schulden en kortlopende schulden. Indien de betreffende schuld blijft bestaan voor een periode van meer dan één jaar na datum van einde van het verslagjaar dan is er sprake van een langlopende schuld. Indien de genoemde termijn korter is dan één jaar dan is er sprake van een kortlopende schuld.
Blauw pand fietsenstalling (locatie: Loods achter het station)
Pagina 25 van 41
Jaarverslag 2009
Grondslagen voor de bepaling van baten en lasten Opbrengsten en kosten zijn baten en lasten indien die bedrijfseconomisch kunnen worden toegerekend aan het onderhavige verslagjaar of activiteit, onafhankelijk of zij tot ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar hebben geleid. De resultaten uit geldbeheer zijn geen opbrengsten voor OBS maar aanvullende door de gemeente aan OBS ter beschikking gestelde financieringsmiddelen. OBS verantwoordt deze op de rekening courant van de gemeente Delft (zie toelichting op pagina 31). De verantwoording van opbrengsten vindt plaats in het jaar waarin de goederen zijn geleverd c.q. de diensten ten behoeve van opdrachtgevers zijn verricht. De kosten worden verantwoord in het jaar waarop zij betrekking hebben. Dat geldt ook voor de op het project betrekking hebbende kosten, die in het jaar van ontstaan worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar, worden in acht genomen, indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.
Subsidies De gemeente is ontvanger van de subsidies voor het project Spoorzone. OBS ontvangt de door de gemeente ontvangen bedragen als voorschot (= werkkapitaal) van de gemeente. De gemeente is verantwoordelijk voor de verantwoording van ontvangen subsidiebedragen, de verantwoordingsverslagen worden door OBS opgesteld.
Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstromenoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Transacties, waarbij geen ruil van geldmiddelen plaatsvindt zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen.
Pagina 26 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de balans Algemeen Het boekjaar van de vennootschap bevat de periode van 1 januari tot en met 31 december 2009.
Activa Financiële vaste activa De financiële vaste activa bedragen € 163,514 miljoen; dit bedrag wordt als volgt toegelicht en gespecificeerd: 1. Langlopende lening gemeente Delft De balanspost bestaat uit een door OBS aan de gemeente verstrekte renteloze lening ter financiering van de door de gemeente gemaakte of nog te maken verwervingskosten, exclusief de daarin begrepen (positieve) beheerssaldi. De ontwikkeling van de balanspost langlopende lening wordt als volgt gespecificeerd: Bedragen * € 1.000 2009 2008 Saldo per 1 januari 42.463 41.940 Mutatie boekjaar: Directe verwervingskosten gemeente Indirecte verwervingskosten gemeente Correctie rente
5.683 368 0
Saldo langlopende lening gemeente Delft per ultimo 2009
6.051
417 250 -144
48.514
523
42.463
2. Kortlopende lening gemeente Delft
Saldo per 1 januari Mutatie boekjaar: Plus: beschikbaar gestelde middelen Minus: aflossing Saldo kortlopende lening gemeente Delft per ultimo 2009
Bedragen * € 1.000 2009 2008 7.000
0 -7.000
0
7.000 -7.000
7.000
0
7.000
3. Beleggingsrekeningen De gemeente heeft zich verplicht vooruit ontvangen subsidiebedragen en haar eigen bijdrage in de projectkosten als financieringsmiddelen aan OBS ter beschikking te stellen. OBS heeft zich verplicht deze middelen adequaat te beheren. In het kader van haar middelenbeheer heeft OBS per ultimo 2009 de volgende middelen uitgezet: Bedragen * € 1.000 2009 2008 Saldo per 1 januari 115.000 0 Mutatie boekjaar: Saldo beleggingsrekeningen per ultimo 2009
0
115.000
115.000
115.000
Pagina 27 van 41
Jaarverslag 2009 Dit saldo is met de volgende contractueel overeengekomen looptijden belegd bij: Bedragen * € 1.000 1. Beleggingsrekening Fortis, looptijd tot 1.2.2010 2. Beleggingsrekening Rabobank, looptijd tot 2.12.2010 3. Beleggingsrekening Fortis, looptijd tot 2.12.2010
24.500 45.250 45.250
Vlottende activa De vlottende activa bestaat uit de posten onderhanden werk, kortlopende vorderingen, handelsdebiteuren, omzetbelasting en liquide middelen. Deze posten worden als volgt toegelicht:
4. Onderhanden werk: Het onderhanden werk (OHW) bestaat uit de tot en met 31 december 2009 aan OBS in rekening gebrachte directe en indirecte projectkosten, die nog niet met derden zijn afgerekend en de aan de deelprojecten toerekenbare ontvangen voorschotten. Het saldo van het onderhanden werk is positief, dat betekent dat de nog niet afgerekende kosten hoger zijn dan de ontvangen voorschotten. Alle kosten worden zover mogelijk direct toegerekend aan een deelproject. De niet direct aan een deelproject toerekenbare indirecte projectkosten zijn door middel van een verdeelsleutel toegerekend aan de deelprojecten. Deze verdeelsleutel voor de indirecte kosten is berekend op basis van de ramingen die in het door alle bij het project betrokken partijen goedgekeurde financieringsmodel in de meest recente versie verwerkt. In 2009 heeft als gevolg van voortschrijdend inzicht een herijking en verdere detaillering van de in voorgaande boekjaren gedefinieerde projecten plaatsgevonden. Als gevolg hiervan heeft ook met consequenties voor het verleden een verdergaande detaillering van de balanspost Onderhanden werk plaatsgevonden, waarbij het totaal van het onderhanden werk per ultimo boekjaar gelijk is gebleven. De herijking van de gedefinieerde projecten was ook van invloed voor de berekening van de vanaf het boekjaar 2009 te hanteren verdeelsleutel. Deze is berekend bij best mogelijke benadering, bij de definitieve afrekening kunnen alsnog wijzigingen optreden. Voor een nadere toelichting op de directe en indirecte kosten wordt verwezen naar de toelichting op de winst- en verliesrekening op pagina 33. De als onderhanden werk geactiveerde projectkosten worden per ultimo 2009 als volgt gespecificeerd: Bedragen * € 1.000 Mutaties 2009 OHW per Directe Indirecte Directe Indirecte OHW per Deelprojecten: 1.1.2008 Kosten Kosten Baten Baten ultimo 2009 Spoorinfra 298 4 115 -4 413 (bouwrijpmaken) Fietsenstalling 169 195 364 OV-knoop 252 409 661 Parkeergarage Spoorsingel 552 635 1.187 Parkeergarage 322 371 694 Stadskantoor Inrichting Openbare Ruimte 968 23.201 1.114 25.282 Stedelijke ontwikkeling 1.920 851 491 -1.998 1.264 Het Nieuwe Kantoor 860 1.178 996 -1.118 1.917 Stationshal 216 249 465 Breed Materieel 16 16 Grondtransacties 113 113 Verwervingskosten Subtotaal mutaties 2009
25.773
4.166
-3.120
-
Totaal OHW per ultimo: 5.557 32.376 OBS voert alle hierboven genoemde deelprojecten met uitzondering van het deelproject “Stationshal” uit in opdracht van de gemeente Delft. Het project “Stationshal” wordt uitgevoerd in opdracht van ProRail. Voor de in bovenstaande tabel als “breed materieel” en “grondtransacties” genoemde deelprojecten is het opdrachtgeverschap (en daarmee de “kostendrager”) nog niet geformaliseerd.
Pagina 28 van 41
Jaarverslag 2009 In de tabel hierboven op pagina 28 zijn de mutaties 2009 in de balanspost onderhanden werk toegelicht. Deze mutaties bestaan uit de direct aan een project toerekenbare kosten, de indirecte, op basis van verdeelsleutels aan projecten toerekenbare kosten en de directe baten. De laatste betreffen de reeds afgerekende kosten. In de tabel hieronder is een verdere specificatie van balanspost Onderhanden werk opgenomen, waaruit het totaal van de directe en indirecte projectkosten per jaar blijkt. Het saldo van het Onderhanden werk per ultimo 2009 wordt in 2010 afgerekend met de opdrachtgevers. Subtotaal per ultimo Totaal Directe kosten: 2007 1.424 2008 1.152 2009 25.773 28.349 Verwervingskosten: 2007 Indirecte kosten: 2007 2008 2009 Directe baten: 2007 2008 2009
110
2.497 1.139 4.166
7.802
-748 -3.120
-3.868
-1 -16 -
-17
Indirecte baten: 2007 2008 2009 Totaal onderhanden werk per ultimo 2009
32.376
5. Overige kortlopende vorderingen De overige kortlopende vorderingen bedragen per ultimo 2009 € 7,209 miljoen. Dit bedrag is als volgt samengesteld: Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Kortlopende lening gemeente Delft Nog door te belasten indirecte kosten Rentevordering Fortis Rentevordering Rabobank Rentevordering gemeente Beheerssaldi huurpanden
6.000 337 743 129 -
242 134 2 103
Saldo kortlopende vorderingen per ultimo 2009
7.209
481
De kortlopende lening aan de gemeente bedraagt per ultimo 2009 € 6 miljoen. De gemeente Delft heeft zich verplicht vooruit ontvangen subsidiebedragen als voorfinancieringsmiddelen aan OBS ter beschikking te stellen. Op 27 december 2009 ontving de gemeente Delft van de Provincie ZuidHolland de toegezegde subsidie. Dit bedrag is in januari 2010 aan OBS uitbetaald, derhalve is deze lening verwantwoord onder de overige kortlopende vorderingen.
Pagina 29 van 41
Jaarverslag 2009 6. Handelsdebiteuren De vorderingen aan handelsdebiteuren bedragen € 0,661 miljoen en betreffen hoofdzakelijk vorderingen op de gemeente Delft inzake voorgeschoten en afgerekende kosten van het stadskantoor. Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Handelsdebiteuren 661 177 Saldo Handelsdebiteuren per ultimo 2009
661
177
7. Omzetbelasting In september 2008 heeft de belastingdienst OBS erkend als ondernemer in de zin van de Wet op de omzetbelasting 1968. Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Omzetbelasting 343 412 Saldo Omzetbelasting per ultimo
343
412
8. Liquide middelen De liquide middelen bedragen € 3,408 miljoen. Dit bedrag is als volgt samengesteld uit kas-, giro- en banktegoeden: Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Fortis deposito 2.500 Postbank/ING BNG 908 483 Saldo Liquide Middelen per ultimo
3.408
483
Pagina 30 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de balans Passiva Het eigen vermogen 9. Gestort aandelenkapitaal Enige aandeelhouder van OBS is de gemeente Delft. Het geplaatste kapitaal bedraagt op het moment van oprichting € 0,018 miljoen (gelijk aan € 18.000). Conform de statuten heeft de aandeelhouder bij oprichting het bedrag van € 18.000 gestort op de rekening van het OBS. Het maatschappelijke kapitaal bedraagt statutair € 0,090 miljoen (gelijk aan € 90.000). Kortlopende schulden De kortlopende schulden bedragen per ultimo 2009 € 207,493 miljoen. Dit bedrag is hieronder als volgt toegelicht. 10. Overige schulden Het saldo van de verwervingskosten ultimo 2008 is in 2009 overgeheveld naar de rekening-courantrekening van de gemeente Delft. Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Verwervingskosten 0 667 Saldo Overige Schulden per ultimo
0
667
11. Belastingen en overige premies De loonheffingen worden halverwege het jaar afgedragen, derhalve bestaat per ultimo 2009 geen verplichting tot afdracht. Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Loonheffingen 0 15 Saldo Belastingen en premies per ultimo
0
15
12. Rekening-courant Gemeente Delft OBS heeft per ultimo 2009 een verplichting aan de gemeente op basis van een rekening-courant rekening ter hoogte van € 205,079 miljoen. Dit bedrag is als volgt samengesteld: Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Voorschot projectbijdrage gemeente Delft 50.000 50.000 Voorschot projectbijdrage VROM 78.100 78.100 Voorschot bijdrage Provincie Zuid-Holland 13.000 7.000 Voorschot bijdrage Stadsregio Rotterdam 7.000 7.000 Voorschot bijdrage Stadsgewest Haaglanden 18.900 0 Voorschot ProRail 20.301 20.301 Voorschot beheerssaldi verwervingskosten 1.061 1.178 Voorschot bijdrage verwervingskosten 6.822 0 Voorschot rente bijdragen geldbeheer 6.944 6.294 Voorschot indexering bijdragen subsidies 5.053 0 Doorlopende posten -104 0 Afgerekend onderhanden werk -1.998 0 Saldo Rekening-courant Gemeente per ultimo
205.079
169.873
Pagina 31 van 41
Jaarverslag 2009 13. Handelscrediteuren Deze schulden betreffen de per ultimo aan crediteuren verschuldigde bedragen. Een specificatie van de genoemde bedragen is aanwezig. Bedragen * € 1.000 31 december 2009 31 december 2008 Handelscrediteuren 2.414 1.000 Saldo Handelscrediteuren per ultimo
2.414
1.000
Niet uit de balans blijkende verplichtingen: Huurovereenkomst Door OBS zijn twee langlopende huurovereenkomsten aangegaan tot juli 2015 voor een jaarbedrag van € 0,096 miljoen. Aangegane verplichtingen In juli 2008 is in opdracht van OBS door ProRail de bouw van een parkeergarage en de herinrichting van de openbare ruimte ter waarde van € 85 miljoen aan CCL gegund, waarvan inmiddels een bedrag ad ca. € 23 miljoen bij wijze van voorschot is verrekend. Door OBS zijn per 31 december 2009 verder algemene opdrachten verstrekt met een bedrag ter hoogte van € 4,99 miljoen.
Slopen parkeerplaatsen onder het viaduct (locatie: Phoenixstraat)
Pagina 32 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de winst- en verliesrekening Toelichting op de bedrijfsopbrengsten 14. Bijdragen van derden in projectkosten De bijdragen van derden in de projectopbrengsten bedragen € 3,12 miljoen en betreffen hoofdzakelijk met de gemeente Delft afgerekende kosten voor de deelprojecten Publieke Scope en Gebiedsontwikkeling. In deze samenhang wordt verwezen naar de toelichting op de balanspost Onderhanden werk op pagina 28 en 29. 15. Overige bedrijfsopbrengsten De overige bedrijfsopbrengsten betreffen voornamelijk rentevergoedingen van de belastingdienst (= € 0,006 miljoen) en een vergoeding van de gemeente Delft voor kosten die geen verband houden met het project Spoorzone (= € 0,014 miljoen).
Toelichting op de bedrijfslasten 16. Algemene toelichting op de bedrijfslasten Het uitgangspunt voor de administratieve verwerking van kosten is dat in principe kosten zo veel mogelijk als directe kosten aan een deelproject worden toegerekend. Alle andere niet direct toerekenbare kosten zijn indirecte kosten, die in principe door middel van een verdeelsleutel over de deelprojecten verdeeld worden. Als gevolg van de OBS-intern en met de opdrachtgevers nog niet afgesloten discussie over de verdeelsleutels zijn de indirecte kosten ter hoogte van € 2,4 miljoen per ultimo 2009 nog niet toegerekend aan de deelprojecten, maar gepresenteerd in de balanspost onderhanden werk als “nog niet aan deelprojecten toegerekende indirecte kosten 2009”. De kostencomponenten De projectkosten 2009 hebben in totaal € 29,960 miljoen bedragen. In de direct aan deelprojecten toegerekende projectkosten is een door ProRail met OBS afgerekend voorschot voor nog te verrichten werkzaamheden ter hoogte van in totaal € 23,102 miljoen begrepen. Genoemd bedrag is begrepen in de balanspost Onderhanden Werk, deelproject Stedelijke herontwikkeling. Uitgangspunt voor de administratievoering van OBS is dat alle kosten projectkosten zijn, die ten laste komen van de opdrachtgevers (dat zijn gemeente en ProRail). Hieruit blijkt ook dat de nog niet toegerekende indirecte kosten ten laste komen van deelprojecten en daarmee uiteindelijk ook ten laste van opdrachtgevers. Het totaalbedrag van de kosten is samengesteld uit de volgende kostencomponenten: Bedragen * € 1.000 2009 2008 Direct aan deelprojecten toegerekende projectkosten
25.773
1.152
Totaal directe projectkosten
25.773
1.152
Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten voor advies, ondersteuning en onderzoek Personeelskosten Huisvestingskosten Communicatiekosten Overige indirecte projectkosten
1.203 480 102 278 2.124
417 620 0 0 102
Totaal indirecte projectkosten:
4.187
1.139
29.960
2.291
Totale projectkosten = som bedrijfslasten
Pagina 33 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op het kasstroomoverzicht Toelichting op de onderscheiden posten van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht heeft tot doel inzicht te verschaffen in de geldmiddelen die in de verslagperiode beschikbaar zijn gekomen en het gebruik dat van deze geldmiddelen is gemaakt. Een kasstroomoverzicht geeft inzicht in ingaande en uitgaande geldstromen, ingedeeld naar verschillende activiteitencategorieën en verstrekt op deze manier informatie die niet op andere wijze uit de jaarrekening blijkt. De kasstroom in het boekjaar 2009 heeft geleid tot een toename van de geldmiddelen van OBS ter hoogte van € 2,925 miljoen, zodat de liquide middelen ultimo 2009 € 3,408 miljoen bedragen.
Slooppanden (locatie:Van Leeuwenhoeksingel)
Pagina 34 van 41
Jaarverslag 2009
Overige gegevens
Pagina 35 van 41
Jaarverslag 2009
Toelichting op de honoraria van controlediensten Algemene toelichting Conform het gewijzigde artikel 2:382a van het Burgerlijk wetboek als gevolg van Europese richtlijnen dienen in de jaarrekening toelichtingen te worden verstrekt omtrent honoraria aan controlediensten, genoemd in artikel 1, eerste lid onder a en e van de Wet toezicht accountantsorganisaties. Deze wettelijk verplichte toelichting heeft tot doel de onafhankelijkheid van de externe accountant inzichtelijk te maken voor cliënt en derden. Bedragen in € Boekjaar 2009 Boekjaar 2008 Honoraria voor onderzoek van de jaarrekening inclusief tussentijdse controle Honoraria fiscaal advies Honoraria administratieve ondersteuning Honoraria juridisch advies
38.500 22.831 2.798 0
53.650 18.964 0 2.385
Totaal in rekening gebrachte honoraria
59.919
74.999
Pagina 36 van 41
Jaarverslag 2009
Bestemming van het resultaat De statutaire bepalingen ten aanzien van de bestemming van het resultaat luiden als volgt: Artikel 21. Winst en uitkeringen 1. De winst die in een boekjaar is behaald, staat ter beschikking van de algemene vergadering. Indien de algemene vergadering niet voorafgaand aan of uiterlijk direct na het besluit tot vaststelling van de jaarrekening een besluit neemt tot bestemming van de winst, zal de winst worden gereserveerd. 2. Uitkering van winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. 3. De algemene vergadering kan besluiten tot het doen van tussentijdse uitkeringen op aandelen en/of tot het doen van uitkeringen op aandelen ten laste van een reserve van de vennootschap. Ook de directie kan besluiten tot het doen van tussentijdse uitkeringen op aandelen. 4. Uitkeringen op aandelen zijn betaalbaar onmiddellijk na het besluit tot uitkering, tenzij in het besluit een ander tijdstip is vastgesteld. 5. Uitkeringen op aandelen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van het uitkeerbare vermogen. 6. Bij de berekening van het bedrag van enige uitkering op aandelen, tellen de aandelen in haar kapitaal die de vennootschap houdt, niet mee. Het resultaat bedraagt volgens de winst- en verliesrekening € 0.
Workshop “Delft bouwt” (locatie: Informatiecentrum Barbarasteeg 2)
Pagina 37 van 41
Jaarverslag 2009
Algemene informatie Aandeelhouder en uitgegeven aandelen De gemeente Delft is enig aandeelhouder van het OBS. Het aantal uitgegeven aandelen bedraagt 180 aandelen van elk nominaal 100 euro. Het totale geplaatste aandelenkapitaal bedraagt € 18.000. De adresgegevens van de gemeente Delft en (sinds juli 2009) het Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. zijn: Gemeente Delft Martinus Nijhofflaan 2 2624 ES Delft
Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V. Barbarasteeg 2, 2611 BM Delft Postbus 3137, 2601 DC Delft
Directie en raad van commissarissen per 31-12-2009 De directie en de leden van de raad van commissarissen bestaan per ultimo 2009 uit de volgende personen: Directie:
Ir. B.J. Kouwenhoven
Raad van Commissarissen:
Mr. P.O. Vermeulen Drs. C.B. Boven MBA Mr. dr. A.J.E. Havermans Prof. dr. Ir. H. Priemus
Voorzitter Commissaris Commissaris Commissaris
Bezoldiging van (voormalige) bestuurders en commissarissen Voor de inhuur van bestuurders van OBS kwam in het boekjaar 2009 een bedrag ter hoogte van € 230.000 ten laste van de vennootschap. Voor de bezoldiging van commissarissen van OBS kwam in het boekjaar 2009 een bedrag ter hoogte van € 46.755 ten laste van de vennootschap.
Ondertekening van de jaarrekening Delft, 20 april 2010
Directie OBS
Leden van de Raad van Commissarissen OBS
B.J. Kouwenhoven, directeur
P.O. Vermeulen (voorzitter)
C.B. van Boven, commissaris
A.J.E. Havermans, commissaris
H. Priemus, commissaris
Pagina 38 van 41
Jaarverslag 2009
Bijlage 1
Lijst van afkortingen Afkorting
Betekent
AvA
Algemene vergadering van aandeelhouders
BTW
Belasting toegevoegde waarde (= omzetbelasting)
BUOK
Bestuurlijke uitvoeringsovereenkomst
CCL
Aannemerscombinatie CrommeLijn
CSW-/VTW-proces
CSW-VTW-proces staat voor “contract-scope-wijziging ” oftwel “verzoek tot wijziging”. Het betreft het proces om te komen tot contractwijzigingen van de contractueel met ProRail overeengekomen afspraken. VTW is een algemeen gebezigde afkorting voor dit proces, die ook door ProRail wordt gehanteerd. Om zich van het ProRail-proces in richting CCL te onderscheiden en om duidelijk aan te geven dat OBS initiator is van een VTW heten door OBS geïnitieerde contractwijzigingen CSW.
DUWO
Stichting Studentenhuisvesting
HNK
Het Nieuwe Kantoor (het nieuwe stadskantoor)
IOR
Inrichting openbare ruimte
OBS
Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft B.V.
OHW
Onderhanden Werk
PSK
Parkeergarage Stadskantoor
PSS
Parkeergarage Spoorsingel
RvC
Raad van commissarissen
SOK
Samenwerkingsovereenkomst
WeSD
Werkplaats Spoorzone Delft, zie www.werkplaatsspoorzonedelft.nl
Pagina 39 van 41
Jaarverslag 2009
Accountantsverklaring
Pagina 40 van 41
Jaarverslag 2009
Pagina 41 van 41
