jaarverslag 2011
Resultaat met bewoners
ASW Nieuwezijds Voorburgwal 32 1012 RZ Amsterdam 020-5230130
[email protected] www.steunpuntwonen.nl
COLOFON Redactie: Pieter Pieter De Stefano (Gordon-Bennett), Rik Winsemius Grafische vormgeving: Studio Pollmann, Amsterdam Fotografie: Bas Baltus Drukwerk: Slimdruk
2
Inhoud 9
Ondersteuning bij goed en betaalbaar wonen
21
Energiebesparing en Duurzaamheid
25
Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling
33
Zelfbouw & Zorg
37
Cursussen
3
4
Resultaat met bewoners 2011 was een spannend jaar. Voor het ASW, maar vooral ook voor onze belangrijkste partners, de bewoners in de regio Amsterdam. Het was een spannend jaar omdat er nieuwe eisen worden gesteld aan de ondersteuning van bewoners en bewonersorganisaties terwijl er tegelijkertijd minder geld beschikbaar is. Daarom heeft het ASW 2011 benut om met verschillende professionele partners en de bewoners te kijken op wat voor manier de kracht en energie van de bewoners ook in de komende jaren kan worden gewaarborgd. Uit deze gesprekken zijn mooie plannen van en voor bewoners voortgekomen. In deze plannen wordt de wijkontwikkeling voortgezet met een nog grotere rol van bewoners.
Deze plannen zijn een Doe het Zelf aanpak voor de buurt. De eerste pilots hiervoor zullen in 2012 in Amsterdam West en Nieuw-West gaan starten onder de namen BuurtBizz en Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling West. ‘Doe het zelf’ staat ook al jaren centraal bij mensen die zelf een woon-zorgvoorziening willen starten, voor zichzelf of bijvoorbeeld voor hun kinderen. Ervaringsdeskundigen stellen daarbij hun kennis beschikbaar voor nieuwe groepen via de belangenvereniging de Latei. De Latei wordt daarbij ondersteund door het ASW, die de lange weg van groepsvorming en het vinden van een locatie begeleidt. Ook bij migrantenouderen is het gemeenschap5
pelijk wonen steeds meer in trek en zij vinden hun weg naar het ASW voor informatie en advies. Zo kwamen al diverse woongroepen voor migrantenouderen tot stand. Om de opgedane kennis te bundelen heeft ASW actief bijgedragen aan de totstandkoming van het kenniscentrum Woonsaem, een initiatief van het Maagdenhuisfonds. Mensen helpen een initiatief te nemen en het vervolgens zo organiseren dat zij niet alleen zichzelf maar ook anderen op weg kunnen helpen. Zo ontstaan sterke en zelfstandige bewonersorganisaties, die zelf de regie over hun woon- en leefsituatie nemen. Dat is de aanpak die ASW kenmerkt. 2011 was ook een spannend jaar omdat de regels voor de huurdersmarkt flink op de schop gingen. Ondanks de gedegen bezwaren van de Huurdersvereniging Amsterdam en de Nederlandse Woonbond is door het kabinet toch gekozen voor een stelsel met minder bescherming voor huurders. Door deze regels nam in 2011 het aantal huurwoningen zonder maximale huurprijs toe en komen minder huurders 6
in aanmerking voor een sociale huurwoning. De toch al geringe doorstroming op de huurdersmarkt is hierdoor tot een minimum gedaald. Dat levert ook de nodige wrijving op tussen huurders en sommige verhuurders. Steeds meer huurders kloppen daarom aan bij de Wijksteunpunten Wonen voor advies en bemiddeling bij conflicten tussen verhuurder en huurder. Voor situaties waarbij de wet wordt overtreden of conflicten uit de hand lopen (ernstige bedreigingen bijvoorbeeld), was er ook dit jaar het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag. De medewerkers van het Meldpunt hebben met grote toewijding de nodige schrijnende situaties kunnen oplossen. Bovendien zijn we ook weer 261.100 keer bezoekers van dienst geweest met onze website www.huurders.info, waar huurders hun rechten en plichten overzichtelijk kunnen nalezen en zelf kunnen kijken welke acties gewenst zijn. Tot slot werd dit jaar ook steeds duidelijker dat de stedelijke vernieuwing de komende jaren een ander gezicht zal krijgen. Er wordt in de grote stedelijke vernieuwingsgebie-
den, Amsterdam Nieuw-West en Amsterdam Noord, steeds minder ingezet op sloop van de bestaande huizen en het nieuw bouwen van andere h uizen. Complexen die jarenlang op de nominatie voor sloop hebben gestaan en daarom niet meer behoorlijk onderhouden worden, moeten nu weer jaren mee. We zagen het aantal huurders met ernstige onderhoudsklachten dan ook flink toenemen. Woningverbetering krijgt daardoor meer aandacht, waarbij er ook gelijk naar de mogelijkheden voor Energiebesparing wordt gekeken. Dat spaart het milieu en scheelt in de woonlasten. Ook hier staat de ‘doe het zelf’ aanpak en de inzet van bewoners voor bewoners weer centraal. Het ASW is dan ook trots om te kunnen melden dat wij samen met onze partner Twinstone via het project Besparen met de Buren op een constructieve manier kunnen bijdragen aan structurele energiebesparing door
bewoners. Bewoners vormen klussenteams om de energiebesparende voorzieningen bij de buurtbewoners aan te brengen. In 2012 gaat de pilot van start in de van der Pekbuurt in Amsterdam Noord. Wij willen al onze partners weer bedanken voor de goede samenwerking. Die samenwerking heeft ook in 2011 weer geresulteerd in projecten waarin resultaat met bewoners telt. Wij wensen u dan ook veel leesplezier met het jaarverslag waarin een aantal van onze projecten met bewoners voor het voetlicht worden gebracht. Andere en actuele projecten kunt u vinden op onze website, die dit jaar geheel vernieuwd is. Eef Meijerman en Jacqueline van Loon directie ASW 7
8
Ondersteuning bij goed en betaalbaar wonen Veel bewoners werken elke dag aan goed en betaalbaar wonen in hun eigen huis, buurt of stad. Wij ondersteunen die bewoners. Dat doen we door individuele huurders te helpen, malafide huurbazen aan te pakken en door bewonerscommissies, vve’s en huurderskoepels te adviseren.
9
Edo Gommers
Wijksteunpunten Wonen In alle stadsdelen in Amsterdam is er een Wijksteunpunt Wonen. Dat Wijksteunpunt Wonen is er voor huurders, voor verenigingen van eigenaren en voor bewonerscommissies. Het ASW ondersteunt huurders bij problemen met hun huisbaas, een te hoge huur, verschil van inzicht over de servicekosten of achterstallig onderhoud door de verhuurder. Daarnaast stimuleert het Wijksteunpunt Wonen de oprichting van bewonerscommissies zodat bewoners gezamenlijk problematiek in en rond hun woningcomplex aan de kaak kunnen stellen en kunnen zorgen voor goed en betaalbaar wonen in hun eigen complexen. Tot slot helpen de Wijksteunpunten Wonen met advies over energiebesparing door m iddel van eenvoudige ingrepen en gedrags verandering in en rond het huis. In 2011 hebben 10
57.800 mensen de Wijksteunpunten Wonen bezocht. Door de fusie van de stadsdelen zijn ook de Wijksteunpunten Wonen gefuseerd. In 2011 heeft dat geresulteerd in één krachtig Wijksteunpunt Wonen in Zuid en één in Nieuw-West. Het ASW is in vier van de zeven stadsdelen de uitvoerder van het Wijksteunpunt Wonen. Voor alle steunpunten in de stad verzorgt het ASW via het Stedelijk Bureau Wijksteunpunten Wonen de nodige organisatorische en inhoudelijke ondersteuning. Het stedelijk bureau maakt de rapportages, houdt websites bij en zorgt voor training en deskundigheids-bevordering van de medewerkers. Zo worden de bewoners optimaal geholpen en is er overal ‘om de hoek’ een spreekuur te vinden.
Wijksteunpunt Wonen Nieuw-West Het Wijksteunpunt Wonen Nieuw-West is een fusie van de voormalige Wijksteunpunten Wonen Osdorp, Slotervaart en Geuzenveld-Slotermeer en van het Huurteam Tuinsteden. Met het opbouworgaan Eigenwijks is een structurele samenwerking aangegaan om het nieuwe Wijksteunpunt Nieuw-West gezamenlijk een goede start te geven. Edo Gommers is sinds 2011 coördinator van het Wijksteunpunt Wonen Nieuw-West. Edo Gommers: “Het nieuwe Wijksteunpunt Wonen heeft nu circa 135.000 bewoners in haar gebied wonen. Deze mensen wonen voor een groot deel in woningen die net na de oorlog zijn gebouwd. De eisen toen waren anders dan de eisen nu. Zo hebben veel woningen een muur van één rij bakstenen, hebben de woningen enkelglas en geen CV. In
Nieuw-West wonen er relatief vaak grote gezinnen in deze woningen. De mensen hebben, vanwege de gehorigheid van de huizen vaak last van elkaar, de kinderen hebben weinig ruimte om huiswerk te maken en het binnenhuisklimaat (ventilatie) is vaak niet optimaal en dat zorgt voor problemen.” Nu vond er voor de crisis veel stedelijke vernieuwing plaats door de woningcorporaties. Daardoor verbeterde de kwaliteit van de woningen. Door de crisis is deze vernieuwing echter stil komen te liggen. Gommers: “Het merendeel van de woningen in Nieuw-West is in bezit van woningcorporaties. Zij hadden grootse plannen voor stedelijke vernieuwing. Maar door de economische crisis zijn veel van deze plannen in de ijskast gezet, vaak voor onbepaalde tijd. Dit zorgt voor veel onzekerheid bij 11
Jo Verjans
bewoners.” Met het oog op de geplande sloop heeft het onderhoud jarenlang op een laag pitje gestaan. Nu het vooruitzicht van nieuwbouw wegvalt voor de bewoners, breekt dit achterstallig onderhoud de bewoners des te meer op. Bewoners in een slechte woonsituatie kunnen aankloppen bij het Wijksteunpunt Wonen. “Wanneer er sprake is van achterstallig onderhoud waar de verhuurder verder niets aan doet, dan treden wij op als bemiddelaar tussen de huurder en de verhuurder. Maar we helpen ook mensen zich te organiseren in bewonerscommissies, zodat zij per complex gezamenlijk sterker staan bij de verhuurder. Daarnaast doen we veel aan voorlichting over de rechten en de plichten van huurders en verhuurders. We proberen goed zichtbaar te zijn in de wijken, zodat mensen weten dat ze bij ons aan kunnen kloppen wanneer er problemen zijn.” 12
Het Huurteam Dat dit werkt, laat de toename in bezoekers van de spreekuren zien. In 2011 kwamen er 9601 mensen op zo’n spreekuur. Hiervan zijn er uiteindelijk 2437 doorverwezen naar het Huurteam. Jo Verjans van het Huurteam: “Deze mensen helpen we ondermeer door op huisbezoek te gaan en zo de klachten en de reden van de klachten op te nemen. Zo mogelijk geven we advies, bijvoorbeeld over zelf te nemen maatregelen tegen vocht en schimmel. Daarna kijken we of er sprake is van een gegronde klacht. Wanneer dit zo is, dan begeleiden we de huurder met het aanhangig maken hiervan bij de verhuurder. Desnoods tot aan de Huurcommissie. Het Huurteam: vanaf huisbezoek tot aan uitspraak, zeggen we zelf altijd.” Als het maar wordt opgelost. Informatie over het Wijksteunpunt Wonen en het Huurteam is terug te vinden op www.wswonen.nl.
Huurders.info Eén van de best bezochte websites op het gebied van wonen is opgezet door het ASW: www.huurders.info. Op deze website is allerhande informatie te vinden over de rechten en plichten van huurders en verhuurders. De site richt zich op heel Nederland, maar bevat ook veel typisch Amsterdamse informatie. Jan Riekus Jansen is beheerder van www.huurders.info: “Het succes van de site zit ‘m in de toegankelijkheid. De site is erg duidelijk en simpel opgezet, maar bevat toch alle informatie. Binnen één klik ben je op de pagina waarop je de maximale huurprijs kunt berekenen, maar ook specifieke informatie over het zoeken van een huurwoning in Amsterdam.” In 2011 heeft de website 261.100 unieke bezoekers gehad, een stijging van 12% ten opzichte van het jaar daarvoor. Jan
Riekus: “In 2011 is er veel veranderd voor huurders. Ik ben er trots op dat we in staat zijn geweest om telkens alle nieuwe regelgeving heel snel op de website beschikbaar te hebben. Zo is de site echt een betrouwbare bron van informatie geworden, en dat merk je aan de bezoekcijfers. Ook gemeentelijke instellingen maken dankbaar gebruik van de informatie op de website” Informatie over huurders.info is terug te vinden op www.huurders.info.
13
Gert Jan Bakker
Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag In 2011 bestond het Meldpunt Ongewenst Verhuurgedrag tien jaar. Een decennium lang zijn huurders, naar hun volle tevredenheid, bijgestaan in uit de hand gelopen situaties met hun verhuurder. De waardering voor het werk van het Meldpunt is onverminderd groot, zo blijkt uit reacties en metingen. Gert Jan Bakker is werkzaam bij het Meldpunt: “Sommige knelpunten komen al tien jaar voor. Denk aan slechte bejegening, ongeoorloofde druk op huurders bij voornemens tot verkoop van woningen, aan extreme huren en huurverhogingen en aan onredelijke contracten bij bemiddelingsbureaus. Natuurlijk zijn er ook verschillen met tien 14
jaar geleden. Toen had nog niemand gehoord van shortstay verhuur, splitsen buiten het quotum, of uitbuiting van expats. Het Meldpunt gaf met haar signalen uit de praktijk regelmatig de aanzet tot de ontwikkeling van nieuw beleid, bijvoorbeeld nieuwe regels voor het splitsen van woningen en afspraken tussen gemeente, huurders en corporaties over leegstandbeheer.” Meldingen worden in eerste instantie opgepakt door de lokale Wijksteunpunten Wonen. Bij ingewikkelde zaken of gespannen situaties zorgt het Meldpunt voor een nadere ondersteuning. Trends, ontwikkelingen en de aanpak worden regelmatig besproken met de lokale collega’s en de
begeleidingsgroep. In deze groep zitten vertegenwoordigers van de gemeente, huurrecht advocaten, de politie en verhuurdersorganisaties.
als teken dat het Meldpunt goed werk levert als er echt iets mis is.”
Bakker: “De verhuurdersbranche had bij de oprichting niet verwacht dat verhuurders blij zouden zijn met de betrokkenheid en aanpak van het Meldpunt bij een probleem. Toch komt dit regelmatig voor, vaak na afloop van een zaak. Zeker bij een dreigende escalatie kan het Meldpunt vaak helpen om tot een voor beide partijen acceptabele oplossing te komen. De tevredenheid geldt natuurlijk niet voor de echt malafide verhuurders en schimmige verhuurbureaus, deze kunnen het Meldpunt vaak niet waarderen. Dat kan echter ook worden gezien
Verhuurgedrag is terug te vinden op
Informatie over het Meldpunt Ongewenst www.wswonen.nl/meldpunt
15
Huub de Boer
Team Huurderskoepels Huurders die bij een corporatie huren, worden in het overleg met de corporatie vertegenwoordigd door een overkoepelende huurdersorganisatie. Zij vormen als het ware een ‘paraplu’ of ‘koepel’ boven de lokale bewonerscommissies. Die commissies worden gevormd door actieve huurders van bijvoorbeeld een flat of complex. De adviseurs van het team Huurderskoepels ondersteunen bijna alle koepels van huurders bij Amsterdamse woningcorporaties. Deze ‘koepels’ worden bestuurd door vrijwilligers. De koepels overleggen op hoog niveau met de corporaties. Gezien de grootte van de corporaties vraagt dat veel lees- en denkwerk, waarbij het bovendien om complexe en soms heel strategische zaken gaat. Ook de commu16
nicatie met alle bewonerscommissies is een constant punt van aandacht voor de koepelbesturen. Deze vrijwillige koepelbestuurders worden daarom bij hun veeleisende taak bijgestaan door adviseurs van het ASW. Huub de Boer, een van de adviseurs, vertelt: “Wij zeggen niet zozeer tegen een koepel wat zij moeten beslissen, maar maken helder welke keuzes er zijn en wat de gevolgen van een bepaalde keuze zijn. Op die manier krijgen de bestuurders inzicht in de vraagstukken die voorliggen en kunnen zij weloverwogen beslissingen nemen. Dit gaat bijvoorbeeld over de servicekosten, maar ook over de rol van huurders in een Vereniging van Eigenaren bij gemengde complexen. Daarnaast geven wij vaak advies over de relatie met bewonerscommissies en hoe het bereik van een koepel vergroot kan
worden. Het liefste wil je dat elke huurder betrokken is, maar in de praktijk is dat vaak lastig.” Hans van Dooren is bestuurslid bij Arcade, de huurderskoepel van woningcorporatie De Key. Deze koepel stond er een aantal jaar geleden minder rooskleurig voor, maar is inmiddels in rustiger vaarwater terecht gekomen. Van Dooren: “Je kunt wel stellen dat Arcade met behulp van het ASW weer is opgebouwd. De hele organisatie is vernieuwd en vormt nu een eenheid die in staat is om constructief de discussie met De Key aan te gaan. De directie van De Key betrekt ons tegenwoordig ook al in het voortraject bij de discussie, zodat onze ideeën echt worden meegenomen in het standpunt van De Key zelf. Dat is niet iets wat
zomaar gebeurt, daar moet je echt gezamenlijk aan werken. We horen terug dat nu zelfs de Raad van Commissarissen gebruik maakt van onze adviezen. Dit is allemaal mede te danken aan de ondersteuning vanuit het ASW. Huub structureert voor ons, helpt onze gedachten te ordenen. Wij komen als vrijwilligers niet uit de wereld van het vastgoed en missen dus een bepaalde achtergrond. Het ASW vult die voor ons in.” Informatie over huurderskoepels is terug te vinden op www.steunpuntwonen.nl/watwedoen.
17
Jan Jacobs
Bewonersondersteuning buiten Amsterdam Sinds enkele jaren is het ASW ook buiten Amsterdam actief met het ondersteunen van bewoners. Jan Jacobs is één van de adviseurs die ook veel buiten Amsterdam werkt. Hij ondersteunt bewoners in Leiden en Haarlem. Jacobs: “In Leiden zijn we sinds twee jaar betrokken bij het ondersteunen van de bewonerscommissie van een complex aan de Pioenhof. Het betreft hier 242 naoorlogse woningen die niet meer voldoen aan de huidige standaarden en dus gerenoveerd moeten worden. De verhuurder – woningcorporatie Ons Doel – had op eigen initiatief al een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Dat vond de bewonerscommissie te minimaal en eenzijdig. Dus hebben wij samen met Ons Doel een enquête opgesteld om dieper en uitgebreider de voorkeuren van de bewoners te inventariseren. Uiteindelijk heeft maar liefst 60% van de bewoners de enquête ingevuld. Op basis van deze enquête hebben we samen met de bewonerscommissie een rapportage 18
opgesteld, met als belangrijkste conclusie dat een ingrijpende renovatie niet gewenst is. Er wonen behoorlijk veel ouderen in het complex en zij zijn geen voorstander van te grootschalig ingrijpen. Maar het complex heeft wel degelijk problemen: te gehorige woningen, slechte isolatie, vaak geen CV. Uiteindelijk zijn we met de corporatie erop uitgekomen dat er een aantal proefwoningen op verschillende manieren aanpakt wordt, zodat zowel de corporatie als de bewoners kunnen zien welke gevolgen een bepaalde aanpak van vooral geluidsisolatie heeft. Op die manier krijgen bewoners inzicht in de keuzes die er te maken zijn en kunnen ze goed voorbereid een afweging maken.” Anne van Velzen is bestuurslid van de bewonerscommissie aan de Pioenhof: “De enquête is een groot succes geworden. De corporatie heeft hem doorgestuurd, maar we hebben ook zelf een flyer bezorgd en zijn huis-aan-huis de enquête wezen opha-
len. Hierbij hebben we maar liefst zo’n 90% van de bewoners gesproken. De samenwerking met Jan Jacobs is in één woord geweldig. Hij is heel kundig en heeft ons goed gecoacht in het contact met de corporatie. Waar we vooral blij mee waren, is dat Jan door de bredere ervaring van het ASW verbindingen kan leggen tussen onze situatie in Leiden en de situatie elders.” Naast Leiden is het ASW al langer in Haarlem actief. Jacobs: “Momenteel zijn we aan de slag in Bavodorp, bij een complex van 288 woningen dat in eigendom is van Ymere. Ook deze woningen zijn verouderd: vocht, tocht, koude en bovenal gehorigheid. Ook hier is er een woonwensenonderzoek uitgevoerd, ditmaal door onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft. Hieruit kwam grofweg gesteld dat één derde van de bewoners voor groot onderhoud is, één derde voor renovatie en één derde voor sloop-nieuwbouw. Wederom een groot dilemma
dus, want ook hier wonen er veel oudere bewoners die niet op ingrijpende veranderingen zitten te wachten. Wij ondersteunen de bewonerscommissie in het interpreteren van de rapportages, het trekken van conclusies die recht doen aan alle verschillende meningen en in de onderhandelingen met Ymere. Ik noem dat een ‘open plan proces’: stap voor stap gezamenlijk de problemen inventariseren, kijken of iedereen het daarmee eens is en vervolgens met z’n allen op zoek naar oplossingen.” Jan Jacobs: “Zowel in Leiden als in Haarlem zie je dat de bewonerscommissies inmiddels enorm gegroeid zijn. Dat is de kern van mijn werk: mensen kennis en vaardigheden bijbrengen zodat ze boven zichzelf uitgroeien.” Het ASW ondersteunt de koepels van bijna alle Amsterdamse Woningcorporaties. Meer informatie hierover is terug te vinden op www.steunpuntwonen.nl/wiewezijn. 19
Energiebesparing en Duurzaamheid Onze projecten rondom energiebesparing en duurzaam heid worden altijd in samen met de bewoners uitgevoerd. Zo worden energiebesparing en een duurzamere wijk onderdeel van het dagelijkse leven in de wijk.
21
Bram Van Garderen
Besparen met de buren De ASW-projecten op het gebied van duurzaamheid blijken telkens weer een gemakkelijke, laagdrempelige manier om bewoners energie te laten besparen. In Amsterdam Zuidoost, Amsterdam West, Nieuw-West en Noord bleek de tupperware aanpak de manier om ingesleten gewoontes rondom energieverbruik te keren. Het basisidee is simpel: een bewoner nodigt een stuk of tien bewoners bij zich thuis uit. De bewoners spreken over duurzaamheid en krijgen de Energiebox uitgereikt. In deze box zitten een standbykiller en een waterbesparende douchekop en natuurlijk spaarlampen. Op een gezellige manier worden heel praktische tips uitgewisseld en soms meteen uitgeprobeerd. Als bewoners elkaar vertellen hoe je energie bespaart blijft de informatie veel langer hangen en gaan ze er direct mee aan de slag. Een duurzaamheidsexpert van het ASW is aanwezig om de praktische tips aan te vullen en dient als vraagbaak voor de bewoners. Aan het eind wordt gevraagd wie 22
de volgende tupperwareparty wil organiseren, enzovoort. En zo komt er een olievlek op gang. In 2011 kwam er een vervolg van het project onder de naam Besparen met de Buren. Daarbij is het concept uitgebreid met een energieklusteam. Dat energieklusteam bestaat uit bewoners, die op dit moment geen baan hebben. Zij komen langs om simpele karweitjes uit te voeren die voor veel energiebesparing zorgen. Bewoners kunnen tijdens de avonden aangeven of zij interesse hebben in de werkzaamheden van het klusteam. In 2012 zal het project op grote schaal worden uitgerold in de Van der Pekbuurt in Amsterdam Noord. Helga Fredison, Amsterdam Zuidoost: “Na de tupperwareparty van het ASW waren er een aantal zaken die ik structureel heb veranderd. Ik doe het gas uit als er geen pan meer op het vuur staat, sluit de koelkastdeur direct nadat ik iets heb gepakt, heb spaarlampen gekocht en zet de verwarming een graadje lager.” Alle kleine beetjes helpen en dat zie je terug in je energierekening.
Energieadviseurs In Amsterdam zijn veel woningen niet optimaal geïsoleerd. Dat zorgt voor onnodig energieverbruik, wat niet alleen duur is maar ook slecht voor het milieu. De energieadviseur is sinds februari 2011 voortvarend aan de slag gegaan om dit probleem aan te pakken. Via de Wijksteunpunten Wonen komen bewoners van niet of slecht geïsoleerde woningen bij de Energieadviseur terecht. Het team stelt vervolgens een bouwkundig advies op, waarmee huurder en verhuurder samen aan de slag kunnen. Energieadviseur Bram van Garderen vertelt: “Eén van de belangrijkste doelen van het Energieteam is om het gemeenschappelijk belang te vinden tussen de huurder en de verhuurder. Dat is niet zo vanzelfsprekend namelijk. De verhuurder vindt vaak de investeringen te hoog en de huurder vindt dat hij teveel extra huur moet gaan betalen. Die cirkel proberen we te doorbreken. Enerzijds door een gedegen rapport op te stellen over de mogelijkheden en kosten van bouwkundige ingrepen.
En anderzijds door te bemiddelen tussen de huurder en verhuurder. Op die manier laten we de huurder inzien dat isoleren ook voor een fikse energiebesparing zorgt en laten we de verhuurder zien dat de investering zich op termijn terugverdient.” Een voorbeeld waarbij de energieadviseur uitermate effectief heeft kunnen opereren is een woningcomplex van Stadgenoot. Van Garderen: “Stadgenoot stond positief tegenover het isoleren van een bepaald complex, alleen wilden veel huurders hier niet aan. Wij hebben toen een rapport opgesteld waaruit bleek dat de extra huurprijs van de woningen via een lagere energierekening door de huurders weer terugverdiend zou worden. Gelijkblijvende kosten, maar wel een verhoging van het wooncomfort. Op die manier hebben we draagvlak voor de ingrepen gecreëerd en worden de woningen nu aangepakt. Dat is iets waar ik trots op ben.” Meer informatie hierover is terug te vinden op www.steunpuntwonen.nl/watwedoen. 23
24
Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling Bewoners zijn zelf de experts in hun wijk. Als wij hen de ruimte bieden om zelf aan de slag te gaan met de wijk, worden er verbluffende resultaten geboekt.
25
Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling Nu de overheid een stap terug doet en meer verwacht van de eigen kracht van bewoners gaat het ASW op vooruitstrevende wijze aan de slag met nieuwe vormen van wijkontwikkeling. Er wordt van de bewoner nog meer dan voorheen verwacht dat hij zelf aan het initiatief neemt tot verbetering van de leefbaarheid in de wijk. De professionals hebben daarbij de rol van procesbegeleider, maar nemen het niet over. De nieuwe professional weet zijn taken af te bakenen en stelt bewoners in staat om zelf aan de slag te gaan. Dit sluit aan bij internationale trends van Engeland tot en met ZuidAfrika, waar bewoners van achterstandswijken zich organiseren in Community Trusts of coöperaties en zo allerlei problemen in hun wijk zelf gaan aanpakken. Toen duidelijk werd dat het geld voor 26
de Wijkaanpak op zou houden heeft ASW in 2010 de conferentie Empowered Participation georganiseerd, waar methodes uit het buitenland gepresenteerd werden. Zoals Oasisgame uit Brazilië en het programma Kwanda uit Zuid-Afrika, waarmee bewoners van townships geweldige vooruitgang boekten bij de verbetering van hun wijk. Deze methode sloeg enorm aan bij de deelnemers van de conferentie. Daarop werd besloten samen met een brede coalitie van partners een aantal pilots te ontwikkelen op basis van deze voorbeelden. Ook een aantal instellingen vanuit de zorg en GGZ sloot zich hierbij aan vanuit de gedachte van de ‘inclusieve wijk’. Dat betekent dat iedereen mee kan doen, ook mensen met beperkingen. Dat is het idee.
De methode, bekend geworden onder de naam Kwanda is later omgedoopt in Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling en sluit daarbij aan bij het succesvolle project Bewoners aan het Stuur dat eerder samen met de Huurdersvereniging Amsterdam is uitgevoerd. Het ASW heeft twee pilots om de toekomst van Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling te verkennen: één in West en één in Nieuw-West. Ook Noord heeft belangstelling getoond. Meer informatie hierover is terug te vinden op www.steunpuntwonen.nl/watwedoen. Een kort film verslag van de conferentie is te vinden op www.youtube.com/watch?v=CAYOvxIU75I Ook het blad Nul20 wijdde er een artikel aan. 27
Tom Schram
Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling West Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling (BGW) is een samenwerkingsverband tussen het ASW, Diversity Joy, het Stadsdeel West, de gemeente Amsterdam en de Januscoalitie, bestaande uit de Regenbooggroep, HVO-Querido en de Volksbond. Het ASW is de trekker van het project, dat in 2011 is goedgekeurd. BGW West gaat uit van de gedachte dat de economische ontwikkeling van een wijk hand in hand gaat met de sociale ontwikkeling. De kern van het project is dat bewoners zich zo leren organiseren dat zij zelf allerlei taken en diensten in de buurt kunnen uitvoeren en daarvoor ook de middelen verwerven, door het aanboren en verleggen van geldstromen in de buurt. Dit gaat bijvoorbeeld over het geld dat in onderhoud van de wijk of van woningen wordt gestoken. Of het geld dat bewoners nu nog buiten de 28
wijk uitgeven aan kleding(reparatie), eten, sportlessen en zorg. Bewoners maken samen een analyse en actieplan voor de buurt: waar ligt de behoefte, waar liggen de kansen? En ook: welke bewoners zijn al actief, wie heeft leiderschapscapaciteiten, hoe kunnen we meer mensen betrekken? Wat gaat er voor geld in de wijk om en hoe is dit anders in te zetten? Wat kunnen we zelf? Na deze zogeheten ‘community mapping’ worden de kansrijke projecten omgewerkt tot businesscases. In de Organisatieworkshop, een intensieve leer- en oefenperiode van zes weken worden deze in praktijk gebracht en leren de deelnemers allerlei vaardigheden die bij het runnen van zo’n onderneming komen kijken. Hoe verdeel je de taken, ga je om met
conflicten, zet je een boekhouding op en zorg je dat het gaat draaien. Ook de professionals in de buurt worden getraind om in dit proces zich meer faciliterend en coachend op te stellen. De verantwoordelijkheid komt zo echt bij de mensen zelf te liggen. Kenmerkend aan deze methode is de hoeveelheid bewoners die deelneemt. Aan de Organisatieworkshop nemen zo’n honderd bewoners deel. Hierdoor ontstaat een complexe leeromgeving, waarin allerlei problemen opgelost moeten worden en concrete werkzaamheden worden uitgevoerd. Fouten maken mag, het is ‘leren door te doen’. Deelnemers ontdekken waar ze goed in zijn, hoe ze taken kunnen verdelen, geld beheren en gezamenlijk besluiten nemen. Zo komt al doende en door slim samen te werken een aantal buurtbedrijven tot stand, die voorzien in een behoefte in de buurt en door bewoners gerund worden. Individueel hebben mensen weinig mogelijkheden en weinig koopkracht, maar door
samen te werken, geld anders te beheren (servicekosten bijvoorbeeld) en taken zelf uit te voeren is veel meer mogelijk. Heel concreet leidt deze samenwerking van bewoners tot nieuwe buurtbedrijven zoals een verstelservice, crèche of een buurtsupermarkt. De inkomsten vloeien weer terug naar het buurtbedrijf dat daarmee nieuwe projecten kan ondersteunen. In 2012 zal het project als experiment vorm krijgen in Stadsdeel West. Tom Schram is vanuit Diversity Joy betrokken bij Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling: “Met BGW willen we iets van de lokale economie herstellen. Het project is zo speciaal omdat het uitgaat van een grote massa en omdat het uitgangspunt is dat er kwaliteit wordt geboden. Het zijn geen kleinschalige initiatieven, maar het verbindt bestaande initiatieven om op die manier het beste uit een volledige wijk en haar bewoners te halen.” 29
Mostafa El Filali
Bewonersgestuurde Wijkontwikkeling Nieuw-West: de BuurtBizz BuurtBizz is opgericht om bewoners te stimuleren om de levendigheid, creativiteit en het ondernemerschap van bewoners in Osdorp Midden te kunnen waarborgen. Dat gebeurt door samen met bewoners te kijken welke projecten in de wijk zij zelf kunnen beheren. Hierdoor creëren de bewoners via BuurtBizz ontmoetingen en ontmoetingsplekken die niet afhankelijk zijn van overheid, maatschappelijke instituties of andere externe partijen, maar juist van de bewoners zelf. In de praktijk betekent dit dat er in coöperatieve vorm initiatieven worden opgericht die genoeg geld opbrengen om zichzelf grotendeels te bekostigen. In het begin met ondersteuning vanuit het ASW, maar zodra 30
het mogelijk is geheel zelfstandig. Projectleider Mostafa El Filali: “BuurtBizz gaat uit van de economische kracht van bewoners en van een buurt. Zelforganisatie in coöperaties als de BuurtBizz zorgt ervoor dat bewoners zichzelf economisch beter kunnen redden en dat het geld in de buurt blijft. Op die manier stimuleren we de dynamiek en veerkracht van een buurt. Want iemand laat zijn banden plakken bij een lokale ondernemer. En deze fietsenmaker gaat vervolgens ook bij een lokale ondernemer sporten en brengt zijn kinderen naar de BuurtBizz kinderopvang.” De eerste aanzet voor BuurtBizz is begonnen in 2010 en in 2011 is het al gelukt om enkele van deze buurtbedrijven op te
zetten. El Filali: “Bijzonder trots ben ik op vijf huiskamers waarin buurtkinderen worden opgevangen. Kinderen horen in de buurt op te groeien, op die manier krijg je betrokkenheid van ouder en kind bij de leefomgeving. Deze lokale kinderopvangplaatsen dragen daaraan bij. We hopen in 2012 echt van start te kunnen gaan met de gehele aanpak en te zorgen voor initiatieven die worden beheerd door bewoners, die eigen activiteiten kunnen bekostigen en zorgen voor maatschappelijke meerwaarde in de wijk. Meer informatie hierover is terug te vinden op www.bosenlommerwerkt.nl en www.steunpuntwonen.nl/watwedoen.
31
32
Zelfbouw & Zorg Het ASW bemiddelt en ondersteunt bij speciale woonvormen voor mensen met een handicap. Op die manier komen bijzondere projecten tot stand waarbij de bewoners hun eigen woongroep inrichten en zelf of met hun ouders de zorg regelen.
33
Ada Bolder
Zelfbouw & Zorg Mensen met een handicap hebben vaak meer moeite met het vinden van geschikte, aangepaste woonruimte dan anderen. Het ASW bemiddelt en ondersteunt mensen met een handicap die zelf, of via hun ouders, actief speciale woonvormen willen opzetten in samenwerking met belangenvereniging De Latei. Ada Bolder is specialist bij het ASW op het gebied van specifieke woonvormen: “Het is voor mensen met een handicap van groot belang dat zij zelf zeggenschap hebben over waar en hoe zij komen te wonen. Enerzijds houden zij zo zelf regie over hun woonruimte. Anderzijds staan zij sterker richting bijvoorbeeld een corporatie. Maar ook kunnen zij op deze manier gezamenlijk zorg inkopen en dat is efficiënter.” Doordat het ASW een goed netwerk heeft bij de woningcorpora34
ties en jarenlange ervaring en kennis van de vaak ingewikkelde regelgeving, is het ASW de aangewezen partner voor De Latei om ondersteuning te bieden. Bolder: “Je ziet dat onze werkwijze vruchten afwerpt. Ondanks de economische crisis is er in 2011 bijvoorbeeld op IJburg een complex met elf wooneenheden opgeleverd. Hier wonen jongeren met een stoornis in het autistisch spectrum. Zij huren rechtstreeks van de woningcorporatie en kunnen nu gezamenlijk zorg inkopen. Die zorg bestaat er bijvoorbeeld uit dat er aan het einde van elke dag iemand aanwezig is in de gemeenschappelijke ruimte, zodat de jongeren hun verhaal kwijt kunnen. Deze persoon stimuleert ook gezamenlijk eten. Op die manier proberen we vereenzaming tegen te gaan.”
Het ASW is op dit moment betrokken bij de totstandkoming van twaalf woongroepen: vier daarvan zitten concreet in de ontwerp- en bouwfase en bij acht wordt er nog gezocht naar een geschikte locatie. Het gaat telkens om heel verschillende groepen. Bolder: “Zo zijn we bezig met een groep blinde en slechtziende ouderen en een groep meervoudig gehandicapte jongeren. Maar we houden ons ook bezig met minder bekende - en daardoor lastiger te plaatsen - groepen, zoals mensen met een geluidsovergevoeligheid. Zij hebben hele stille woningen nodig, die bijzonder goed geïsoleerd zijn. Voor hen zijn we op zoek naar Casa Silencio.” Daarnaast is in 2011 Kenniscentrum Woonsaem van start gegaan, een initiatief van het Maagdenhuisfonds, waaraan ASW actief heeft meegewerkt. Het kenniscentrum richt zich specifiek op gemeenschappelijke woonvormen voor migran-
tenouderen. Er wordt onderzoek gedaan aan de hand van zes pilotgroepen van migrantenouderen, waarvan er drie worden begeleid door het ASW. Een Marokkaanse groep, een Surinaamse groep en een groep bestaande uit Iraanse en Afghaanse vrouwen. Daaruit komt een standaardmethodiek naar voren waarmee groepen veel zelfstandiger aan de slag kunnen. Zodat langdurige en daardoor dure professionele begeleiding niet of minder nodig is. Het Startsymposium van dit Kenniscentrum in 2011 was goed bezocht en leverde waardevolle contacten op met o.a. SEV, Actiz-Aedes en corporaties, die nodig zijn om voor de groepen geschikte locaties te vinden. Meer informatie hierover is terug te vinden op www.woonsaem.nl, www.delatei.nl en www.steunpuntwonen.nl.
35
36
Cursussen Onze cursussen nemen u mee in de valkuilen en mogelijk heden van nieuwe wetgeving rondom volkshuisvesting, de nieuwste trends in het gebruik van sociale media, nieuwe manieren om uw achterban te betrekken en het vinden van creatieve oplossingen voor lastige problemen.
37
Petra van der Meulen
Cursussen Het ASW is er ook voor scholing van bewoners en bewonersorganisaties. De belangrijkste doelgroep is bewoners die actief zijn in bewonerscommissies of huurderskoepels. Naast de al langer aangeboden cursussen op maat, is er in 2011 gestart met het aanbieden van cursussen met open inschrijving. Deze cursussen vinden plaats op vaste dagen en iedereen kan zich hiervoor inschrijven. Cursusleider Petra van der Meulen: “De nieuwe cursussen worden zeer gewaardeerd. Vooral de cursussen over sociale media en digitale nieuwsbrieven zijn populair. We merken dat er voor bewoners een hele nieuwe wereld opengaat. Het voordeel van de cursussen is dat deze zo zijn opgezet dat bewoners er direct zelf mee aan de slag kunnen. Tijdens een aantal avonden nemen we de bewoners mee in de 38
vele mogelijkheden van de digitale wereld en de toepassingen die voor hen relevant zijn.” Naast de cursussen met open inschrijving hebben er in 2011 ook weer vele cursussen op maat plaatsgevonden. Bijvoorbeeld een brainstorm met het SBO-bestuur, de bewonersorganisatie voor huurders van Ymere. Het bestuur had een probleem waar men in eerste instantie geen oplossingen voor kon bedenken, een goed begeleide brainstorm biedt dan uitkomst. De deelnemers begonnen de avond enigszins afwachtend, maar werden door de enthousiaste gespreksleiding al snel aangemoedigd om met onconventionele oplossingen te komen. Aan het eind van de avond lagen er dan ook twee conceptoplossingen. En doordat iedereen aan deze oplossingen heeft bijgedragen, hadden deze meteen ook draagvlak.
Een bestuurslid van het SBO: “Ik was in het begin best sceptisch, maar in no-time hadden we 102 ideeën waar uiteindelijk ook nog twee goede plannen uit voort zijn gekomen. Het voordeel van zo’n avond is dat je eens heel anders denkt, dat is naast de gevonden oplossingen echt een meerwaarde.” Ook voor 2012 staan er weer tal van cursussen gepland. Naast de hierboven genoemde cursussen, zijn er bijvoorbeeld cursussen op het gebied van de Overlegwet, over effectief onderhandelen en een cursus speciaal voor nieuwe bewonerscommissies. Kijk voor het actueel aanbod op www.steunpuntwonen.nl/cursusaanbod.
39
Resultaat met bewoners
Nieuwezijds Voorburgwal 32
t 020
‒ 52 30 130
1012 RZ Amsterdam
f 020
‒ 63 82 976
www.steunpuntwonen.nl
[email protected]
