jaarverslag 2011 Ambitie en allure

jaarverslag 2011 Ambitie en allure

Voorwoord Introdans is vanaf 2009 onderdeel van de basisinfrastructuur van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Met dit jaarverslag legt Introdans verantwoording af over 2012, het laatste jaar van de Cultuurplanperiode 2009-2012. In 2012 realiseerden wij alle voorgenomen voorstellingen en activiteiten. Beide dansersensembles presenteerden nieuwe programma’s: Introdans danste HEMELS en HARTSLAG, Introdans Ensemble voor de Jeugd danste menEERvanmanen en LEVEDELIEFDE. In speciaal samengestelde programma’s traden beide dansersensembles op tijdens ons traditionele KERSTGALA en onze jaarlijkse END OF SEASON. Eenmalig en daarmee extra bijzonder was hun gezamenlijke optreden tijdens de galavoorstelling VIER65. Introdans Interactie bouwde haar nieuwe beleidslijnen verder uit en initieerde projecten met doelgroepen binnen èn buiten school; tijdens de conferentie van Introdans Interactie werd de publicatie 40 JAAR EIGENWIJS gepresenteerd. Onze internationale activiteiten namen in 2012 wederom een grote vlucht. Wij presenteerden voorstellingen en activiteiten in België, Brazilië, Duitsland, Frankrijk, Indonesië, Italië, Verenigde Staten van Amerika en Zwitserland. De tweede helft van het jubileumseizoen 2011/12 kreeg extra glans, met enthousiaste reacties en veel publiek als gevolg. Wij zijn onze subsidiënten, sponsors, Vrienden, medewerkers, samenwerkingspartners en ons publiek dankbaar voor hun steun, enthousiasme en inzet om onze Introdans-missie al meer dan 40 jaar te kunnen realiseren. Arnhem, 29 april 2013

directie Introdans Roel Voorintholt, Artistiek directeur

3

Ton Wiggers, Algemeen directeur

Inhoudsopgave 1.0 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4.0 -

Ruben Ventoso Sanroman en Ana Calvo Gomez in Fugaz choreografie Cayetano Soto)

4

5

Missie en beleid 7 Artistiek beleid: Een gezelschap met twee ensembles èn een afdeling educatie 9 Repertoire voor volwassenen 11 Repertoire voor de jeugd 16 Combinatieprogramma’s 21 Introdans Interactie 28 Zakelijk beleid 33 Kwantificering output en publieksbereik 34 Subsidiënten en sponsoring 35 Public relations en marketing Personeelszaken 37 Tableau de la troupe 38 Beknopt financieel verslag 41 Internationalisering 43 2012 Introdans in beeld

1.0 Missie en beleid Vanaf de oprichting in 1971 is de missie van Introdans onveranderd gebleven: de danskunst in Nederland en de belangstelling voor deze danskunst te bevorderen, alsook de promotie van de Nederlandse danskunst in het buitenland. Alle drie kernen van Introdans dragen bij aan de bevordering van de danskunst en dankzij deze ambitie is Introdans uitgegroeid tot een uniek dansgezelschap. De voorstellingen zijn te zien in de Nederlandse theaters en beide dansensembles reizen wereldwijd. De gespecialiseerde educatieafdeling Introdans Interactie werkt in de eigen regio en ook ver daarbuiten. Vanwege deze bijzondere missie is H.K.H. Prinses Margriet der Nederlanden Beschermvrouwe van Introdans. Introdans presenteert moderne balletvoorstellingen binnen de thema’s Oude meesters en Eigentijdse partners en investeert in jong choreografisch-/danstalent. Verschillende choreografen creëren voor Introdans balletten, waarin klassieke elementen gecombineerd worden met moderne technieken. Introdans Ensemble voor de Jeugd presenteert repertoire uit de Schatkist van Introdans, en ook speciaal voor het ensemble gecreëerd werk. In heel Europa is geen vergelijkbaar gezelschap te vinden, dat moderne balletvoorstellingen voor kinderen presenteert. Introdans Ensemble voor de Jeugd bekleedt dan ook een unieke positie. Introdans Interactie biedt binnen én buiten school – voor jong en oud – een omvangrijk aanbod van educatieve activiteiten, dagprojecten, interactieve workshops en kijkjes achter de schermen, dit alles gekoppeld aan de thematiek van het repertoire van beide Introdansensembles. Ook organiseert Introdans Interactie inspiratiedagen voor docenten en ‘verdiepingsprogramma’s’ voor onder anderen senioren.

7

Verine Bouwman en Filippo Pelacchi in Fünf Gedichte, choreografie Nils Chirste

2.0 Artistiek beleid Introdans biedt onderdak aan twee dansersensembles: Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd. Beide ensembles opereren zelfstandig en creëren beide moderne balletvoorstellingen. Daarnaast is, vanaf de oprichting in 1971, educatie een specialistische peiler. Onder leiding van Roel Voorintholt is het artistieke beleid in het vierde jaar van de Cultuurplanperiode 2009-2012 verder uitgebouwd. Zowel in de keuze van choreografen als in de samenstelling van de programma’s werkt Introdans binnen drie thema’s: Oude meesters, Eigentijdse partners en jong choreografisch-/danstalent. Binnen deze beleidslijnen presenteerde Introdans in 2012 werk van ‘oude meesters’ Nils Christe, Nacho Duato en Ed Wubbe; werk van ‘eigentijdse partners’ Gisela Rocha, Cayetano Soto en Thierry Malandain. Binnen de beleidslijn ‘jong choreografisch-/danstalent’ werden jonge, net afgestudeerde dansers toegevoegd aan het dansertableau en werd er werk gedanst van Laurent Drousie. Introdans Ensemble voor de Jeugd bracht zowel werk uit de schatkist van de (volwassen) dans, als speciaal voor het ensemble gecreëerd werk.

8

9

Verine Bouwman en Ruben Ventoso Sanroman in Por Vos Muero, choreografie Nacho Duato

Het repertoire 2012 in een overzicht:

2.1 Repertoire voor volwassenen In 2012 heeft Introdans twee verschillende programma's voor volwassenen en jongeren kunnen presenteren. Het voorjaarsprogramma HEMELS was een retrospectief in het kader van het 40-jarig jubileum van Introdans: favoriete publiekssuccessen van Nils Christe, Ed Wubbe en Gisela Rocha, die kenmerkend zijn voor het artistieke profiel van Introdans, werden in een programma samengebracht. Met veel succes reisde HEMELS langs de Nederlandse theaters. Het poëtische Fünf Gedichte (Nils Christe), het lyrisch muzikale Messiah (Ed Wubbe) en het swingende Paradise? (Gisela Rocha) zorgde voor een gevarieerde blauwdruk van het Introdansrepertoire. Een mijlpaal in de Introdansgeschiedenis werd de USA-tournee: de zes voorstellingen in het beroemde Joyce Theater in New York en de drie voorstellingen in Seattle werden met groot enthousiasme ontvangen. In het najaarsprogramma HARTSLAG stonden - als antwoord op de sombere geluiden veroorzaakt door de kortingen op kunst- en cultuurbudgetten - passie en liefde centraal. Met de Spaanse dynamiek van de choreografen Nacho Duato en Cayetano Soto en het opzwepende Bolero van Thierry Malandain kreeg HARTSLAG veel bijval van het bewonderende publiek.

10

11

Yulanne de Groot in Funf Gedichte, choreografie Nils Christe

HEMELS speelperiode 17 september 2010 - 20 januari 2011 voor verdere gegevens zie jaarverslag 2010 STRAWINSPIRATIE speelperiode 10 februari 2012 - 26 mei 2012 het programma bestond uit:

Entre deux choreografie Ed Wubbe | muziek Georg Friedrich Händel, delen uit Messiah (The Christ Church Cathedral Choir o.l.v. Simon Preston, solisten: Judith Nelson, Emma Kirkby, Carolyn Watkinson, Paul Elliot en David Thomas, in de uitvoering van The Academy of Ancient Music o.l.v. Christopher Hogwood, opname 1980, uitgave 1984, L’oiseau-Lyre 411 858-2) | decor- en kostuumontwerp Pamela Homoet | decor vervaardigd door Roma bv (schilderwerk) en Theatex | kostuums vervaardigd door Merlijn Koopman | lichtontwerp Nico van der Krogt | instudering Cathy Martin | repetitor Diane Matla | duur ± 40 minuten | wereldpremière bij Introdans 26 december 1988, Arnhem

Fünf Gedichte choreografie Nils Christe | muziek Richard Wagner, Wesendonk Lieder (orkestratie Hans Werner Henze, in de uitvoering van Jard van Nes (mezzosopraan) en het Northern Sinfonia o.l.v. Richard Hickox, cd Chan 9354) | decor- en kostuumontwerp Keso Dekker | decor vervaardigd door Roma bv (schilderwerk) en Theatex | kostuumuitvoering André van Kessel en Merlijn Koopman | lichtontwerp Dominique Drillot | instudering Annegien Sneep | repetitor Robyn Ross | duur ± 22 minuten | wereldpremière bij Introdans 14 september 1996, Arnhem

Barok rocks. (dans!code over Por Vos Muero) …totdat je niets anders kunt dan je eraan overgeven.(de stentor over Bolero) Eigenzinnig en verrassend. (danspubliek over Bolero) Paradise? choreografie Gisela Rocha | muziekcompositie Michael Sauter | decorontwerp Gisela Rocha | kostuumontwerp Heidi de Raad | kostuumuitvoering Heidi de Raad en Merlijn Koopman | lichtontwerp Mark Truebridge | instudering Cathy Martin | instudering zang Jolande Geven | instudering tapdans Matthias Löffler | repetitor Diane Matla | duur ± 28 minuten | wereldpremière bij Introdans 19 maart 2006, Arnhem

o.l.v. Jordi Savall, cd’s niet meer verkrijgbaar)| decor- en kostuumontwerp Nacho Duato | lichtontwerp Nicolás Fischtel | instudering Cathy Martin | repetitor Diane Matla | duur ± 28 minuten | wereldpremière 11 april 1996, Compañía Nacional de Danza, Madrid | Nederlandse première bij Introdans 5 oktober 2007, Arnhem © nacho duato, all rights reserved

HARTSLAG speelperiode 7 september 2012 - 29 januari 2013 het programma bestond uit:

Cor Perdut

Fugaz choreografie Cayetano Soto | muziek Georges Ivanovitch Gurdjieff, Chant from a Holy Book en Assyrian Women Mourners (van Chants, Hymns and Dances, 2004 ecm records, ecm new series 1888, 9819613)| decor-, kostuum- en lichtontwerp Cayetano Soto | instudering Mikiko Arai | repetitor Kevin Cregan | duur ± 13 minuten | wereldpremière 23 juli 2005, Ballett Theater München, München (d)| première bij Introdans 26 december 2010, Arnhem

mediart producciones sl (spain)

choreografie Nacho Duato | assistent van de choreograaf Eva López Crevillén | muziek Maria Del Mar Bonet, Bir-Demet Yasemen(van Anells D’Aigua, uitgave 1995, Ariola 9j 256626) | kostuum- en lichtontwerp Nacho Duato | instudering Cathy Martin | repetitor Diane Matla | duur ± 7 minuten | wereldpremière 27 april 1989, Den Haag, Nederlands Dans Theater | première bij Introdans 16 februari 2001, Arnhem | kostuums: met dank aan Instituto Nacional de las Artes Escénicas y de la Música, Ministerio de Cultura, Gobierno de España en kostuumatelier Nederlands Dans Theater © nacho duato, all rights reserved mediart producciones sl (spain)

Boléro

Introdans in Paradise, choreografie Gisela Rocha

Por Vos Muero

…dynamisch, elegant en soepel idioom. (nrc over Cor Perdut) De zuivere esthetiek is zo raak, dat je bijna vergeet te adem te halen. (de gelderlander over Fugaz)

Het is alsof een opera tot leven wordt gedanst.(meppeler courant over Fugaz) Supersterk. (de stentor over Por Vos Muero) 12

choreografie Nacho Duato | assistent van de choreograaf Eva López Crevillén | muziek 15e en 16e eeuwse Spaanse muziek, Villancico II: Al revuelto de una garza, Pues no me queréis hablar, Mira Nero de Tarpeya, Moresca: La perra mora, Pasamezzo moderno, Villancico: Madre la mi madre, Danza: El Villano, Romance de Don Beltrán: Los braços traygo cansados, Requiem: Pie Jesu, Dindirindin (de la Ensalada La Bomba) en El Mestre (van Cançons de la Catalunya Millenária, Canciónes y Danzas de España en España, Antologia de la Música Española, door La Capella Reial en Hesperion XX, 13

choreografie Thierry Malandain | muziek Maurice Ravel, Boléro (van Daphnis et Chloé / Boléro, door The City of Birmingham Symphony Orchestra o.l.v. Simon Rattle, uitgave 1992, emi classic, cdc 754303 2)| decoren kostuumontwerp Jorge Gallardo | lichtontwerp Jean Claude Asquié | instudering Françoise Dubuc | repetitor Kevin Cregan | duur ± 16 minuten | wereldpremière 19 mei 2001, Malandain Ballet Biarritz, Biarritz (f) | Nederlandse première bij Introdans 7 september 2012, Arnhem

2.2 Repertoire voor de jeugd Introdans Ensemble voor de Jeugd presenteert sinds 1989 beroemd repertoire uit de schatkist van de dans en speciaal voor het ensemble gecreëerd werk. In 2012 presenteerde Introdans Ensemble voor de Jeugd drie verschillende programma's voor kinderen en families. Tot en met februari dansten wij de voorstelling GEKKEBEKKEN in de Nederlandse theaters. Dit programma ging op 29 oktober 2011 in première en is in het verslag van dat jaar beschreven. Als opmaat voor de tachtigste verjaardag van Nederlands beroemdste choreograaf, Hans van Manen, eerden wij hem met het programma menEERvanmanen. En met succes. Het werk van de maestro houdt jong en oud nog steeds in de ban en het Ensemble voor de Jeugd is geliefd bij het publiek met ‘dans van Hans’. Bij de première werd het eerste exemplaar van de dvd MIX4KIDS uitgereikt. De tournee menEERvanmanen kreeg veel aandacht in de media en ook nu waren de reacties van het vaak jonge publiek complimenteus. In het najaarsprogramma stond – net als bij Introdans – de liefde centraal. In LEVEDELIEFDE werden zeven balletten gedanst met een grote variatie op het thema: verliefde broden, ontroerende duetten, veel rozenblaadjes en passionele dans. De theaters haakten gretig in op het universele thema liefde en waren creatief in de omkadering ervan. Het programma reisde ook naar Italië, en in 2013 naar Finland.

Introdans Ensemble voor de Jeugd danst Polish Pieces, choreografie Hans van Manen

14

15

Het repertoire 2012 in een overzicht: GEKKEBEKKEN speelperiode 29 oktober 2011 – 19 februari 2012 voor verdere gegevens zie jaarverslag 2011 menEERvanmanen speelperiode 3 maart 2012 – 10 juni 2012 het programma bestond uit:

(duet uit) Black Cake choreografie Hans van Manen | assistent choreograaf Mea Venema | muziek Igor Strawinski, Scherzo à la russe (door London Symphony Orchestra, o.l.v. Michael Tilson Thomas, uitgave 1997, rca/bmg 09026 68865 2)| decor- en kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Heidi de Raad | lichtontwerp Joop Caboort | instudering Mea Venema | repetitor Iris Reyes | duur ± 4 minuten | wereldpremière 20 april 1989, Nederlands Dans Theater, Den Haag | première Introdans Ensemble voor de Jeugd 20 september 2003, Arnhem

(deel uit) Polish Pieces choreografie Hans van Manen | assistent choreograaf Mea Venema | muziek Henryk Mikołaj Górecki, Concert voor orkest en piano en Three Pieces in Old Style, deel 2 (Amadeus Chamber Orchestra o.l.v. Agnieska Duczmal, piano Anna Gorecka, uitgave 1994, Conifer Classics 75605 512462)| kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Nelly van de Velden | lichtontwerp Joop Caboort | instudering en repetitor Iris Reyes | duur ± 7 minuten | wereldpremière 23 februari 1995, Nederlands Dans Theater, Den Haag | première Introdans Ensemble voor de Jeugd 20 september 2003, Arnhem

Sticky Piece choreografie Hans van Manen | assistent choreograaf Mea Venema | muziek Gioacchino Rossini, La lagune de Venise a l’Expiration de l’année (van l’Album pour les enfants adolescents vol 1. nr 5, piano: Paolo Giacometti, uitgave 1998, Channel Classics ccs 12398) | kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Nelly van de Velden en Heleen Bouwman | lichtontwerp Joop Caboort | instudering en repetitor Iris Reyes | duur ± 7 minuten | wereldpremière bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 20 september 2003, Arnhem

In the Future choreografie Hans van Manen | assistent choreograaf Mea Venema | muziek David Byrne, In the Future, Winter en The sound of Business (van The Knee Plays, opname 1985, uitgave 2007, Nonesuch 303228-2) | decor- en kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Schreck Bruchsal | lichtontwerp Joop Caboort | instudering en repetitor Iris Reyes | duur ± 20 minuten

| wereldpremière 16 november 1986, Scapino Ballet, Amsterdam | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 11 september 1999, Arnhem

Squares choreografie Hans van Manen | assistent choreograaf Arlette van Boven | muziek Erik Satie, Trois Gymnopédies voor piano (door Bojan Gorisek, uitgave 1984, Audiophile Classics, apc 101014); Trois Gymnopédies (orkestbewerking Claude Debussy, door Orchestre Symphonique et Lyrique de Nancy o.l.v. Jerome Kaltenbach, opname 1997, uitgave 1999, Naxos) | kostuumontwerp Hans van Manen | decorontwerp Bonies | lichtontwerp Joop Caboort | instudering Arlette van Boven | repetitor Iris Reyes | duur ± 21 minuten | wereldpremière 24 juni 1969, Nederlands Dans Theater, Parijs | première bij Introdans 29 september 2001, Arnhem | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 22 september 2007, Arnhem

LEVEDELIEFDE speelperiode 13 oktober 2012 – 3 februari 2013 het programma bestond uit:

Karin Lambrechtse en Alberto Villanueva Rodriguez in Longing, choreografie Ivgi&Greben

Bate

(duet uit) Longing

choreografie Fernando Melo | muziek Shigeru Umebayashi, Yumeji’s Theme (van In the Mood for Love, uitgave 2001, Virgin 23 50522); Kronos Quartet, Tabu (van Nuevo, uitgave 2002, Nonesuch 755979492); Tom Zé, Emerê (van Parabelo, uitgave 2003, Milan Records 3012-1) | decorontwerp Fernando Melo | kostuumontwerp Fernando Melo i.s.m. Introdans | lichtontwerp David Stokholm | decoruitvoering Johan Wassink Decor- en Standbouwatelier | kostuumuitvoering Merlijn Koopman | repetitor Iris Reyes | duur ± 10 minuten | wereldpremière 22 oktober 2005, Göteborg Ballet, Göteborg (se) | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 3 oktober 2009, Arnhem 16

Vivian Sauerbreij en Mathieu de Scala in Squares, choreografie Hans van Manen

17

choreografie Ivgi&Greben | muziek Nino Rota, Love Theme (van Rota-music for film door Filarmonica della Scala o.l.v. Riccardo Muti, uitgave 1997, Sony Music sk 3559) | decor- en kostuumontwerp Natasja Lansen | lichtontwerp Hans Giesberts | decoruitvoering met dank aan: Grand Theatre Groningen | repetitor Iris Reyes | duur ± 5 minuten | wereldpremière 19 mei 1999, Grand Theatre, Groningen | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 13 oktober 2012, Arnhem

Aymeric Aude in Pas de Danse, choreografieMats EK

Pas de Danse

(deel uit) Anaphase

Sinfonía India

choreografie Mats Ek | assistent van de choreograaf Pompea Santoro | muziek Benny Anderson, Fodelsedagvals till Mona (van Klinga mina Klockor, uitgave 1987, Mono Music mmcd 001); twee niet gespecificeerde Zweedse volksmelodieën (van Arsringar (Annual rings), uitgave 19, Caprice Records mnwcd 19-195)| kostuumontwerp Peder Freiij | lichtontwerp Jörgen Jansson | kostuumuitvoering André van Kessel | repetitor Iris Reyes | duur ±  minuten | wereldpremière 18 december 1990, Cullberg Ballet, Stockholm (se) | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 21 oktober 2005, Arnhem

choreografie Ohad Naharin | assistent van de choreograaf Erez Zohar | muziek Guem, Nostalgie (van Compilation, uitgave 199, Voix d’Afrique, v 00) | kostuumontwerp Rakefet Levy | lichtontwerp Dominique Drillot | kostuumuitvoering Hermien Hollander | instudering Carola van Rijn & Adriaan Luteijn | repetitor Iris Reyes | duur ±  minuten | wereldpremière 29 december 1993, Batsheva Dance Company, Tel Aviv (il)| première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 23 september 1995, Arnhem

choreografie choreografie Nacho Duato | assistent van de choreograaf Eva López Crevillén | muziek Carlos Chávez, Sinfonía India, Symphony No.2 (opname in eigen beheer, door Orquesta Sinfónica de Madrid o.l.v. Miguel Roa, niet op cd verkrijgbaar) | decorontwerp Walter Nobbe | kostuumontwerp Nacho Duato | lichtontwerp Nicholás Fischtel | repetitor Iris Reyes | duur ± 12 minuten | wereldpremière  juni 1984, Nederlands Dans Theater, Scheveningen | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 13 oktober 2012, Arnhem kostuums met dank aan: Instituto Nacional de las Artes Escénicas y de la Música, Ministerio de Cultura, Gobierno de España © nacho duato, all rights

Bread-peace choreografie David Middendorp | muziek Tom Waits, Big in Japan (van Mule Variations, uitgave 1999, Jalma Music 5-2); Tom Waits, fragment uit Ice cream man (van Closing Time, uitgave 1973, Elektra Entertainment 559-03-2); Roberta Flack, The first time ever I saw your face (van The very best of Roberta Flack, uitgave 200, Rhino Entertainment 122-73332-2) | kostuumontwerp David Middendorp | lichtontwerp David Middendorp | repetitor Iris Reyes | duur ± 10 minuten | wereldpremière 20 juli 2002, Ballet Theater München (de) | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 24 februari 2007, Arnhem

Kiss me goodnight

Ruben Ameling en Aymeric Aude in Kiss me goodnight, choreografie Cayetano Soto

choreografie Cayetano Soto | assistent van de choreograaf Laura Castello | muziek Beirut, Postcards from Italy (van Gulag Orkestar, uitgave 200, 4ad cadd219cd); Oberkreuzberger Nasenflötenorchester: Der Grindchor, Put your Hand on my Shoulder en Mr. Sandman (van Popelärmusik, uitgave 2007, Kisch & Co. Berlin); Beirut, A Sunday Smile (van The flying Club Cup, uitgave 2007, 4ad cad2732cd) | decorontwerp Cayetano Soto i.s.m. techniek Introdans | kostuumontwerp Mattijs van Bergen | lichtontwerp Berry Claassen | decoruitvoering atelier Introdans | kostuumuitvoering Hermien Hollander | repetitor Iris Reyes | duur ± 15 minuten | wereldpremière bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 27 februari 2010, Arnhem

reserved mediart producciones sl (spain)

Om verliefd op te worden. (tina over LEVEDELIEFDE) Je bent een bofkont als je ouders je meenemen naar een voorstelling van Introdans Ensemble voor de Jeugd. (de gelderlander over LEVEDELIEFDE) Levedeliefde is de perfecte remedie tegen de natte herfstdagen. (on stage over LEVEDELIEFDE ) Een aaneenschakeling van inventieve dans dat geen moment verveelt en als een wervelwind voorbij raast. (on stage over Bate) Goed gemaakt en geestig, een terecht blijvertje op het repertoire van Introdans voor de Jeugd. (theaterkrant over Bread-peace) Kiss me goodnight van Cayetano Soto heeft zo veel humor en is zo lekker gek anders, dat deze dans misschien wel het best blijft zitten op je netvlies. (de gelderlander over Kiss me goodnight)

Sierlijke en sprankelende duetten, solo’s en groepsdansen wisselen elkaar in hoog tempo af. Het is een indrukwekkende afsluiter van het programma. (cultuurbewust over Sinfonía India)

19

2.3 Combinatie Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd Hoewel beide dansensembles ieder hun eigen reisschema kennen, delen ze regelmatig het podium. Goede tradities zijn het jaarlijkse KERSTGALA en de seizoensafsluiting END OF SEASON. In 2012 was er een extra bijzondere reden voor beide dansensembles om acte-de-presence te geven: de 65ste verjaardag van medeoprichter en huidig algemeen directeur Ton Wiggers. Op 6 april deelden de dansers het toneel van Schouwburg Arnhem tijdens een eenmalige galavoorstelling onder de titel VIER65. De voorstelling was een ode aan de medeoprichter van Introdans en naast een aantal van zijn balletten werd Master of Puppets (Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud) gedanst en sloot In Memoriam (uitgevoerd door dansers van beide ensembles) deze unieke avond. Ton Wiggers ontving een bronzen borstbeeld uit naam van de Vrienden van Introdans en de Arnhemse burgemeester Pauline Krikke eerde de nestor met de Zilveren Stadspenning. Met de zomer in aantocht sloot Introdans het dansseizoen af met END OF SEASON. Tijdens twee uitverkochte voorstellingen in Schouwburg Arnhem zag het publiek een speciale selectie van Introdansballetten. Deze editie was extra bijzonder door de live begeleiding van Het Gelders Orkest onder leiding van Nikolai Alexeev: de opzwepende pianocompositie van Górecki (Polish Pieces), de poëtische Wesendonk Lieder van Wagner (Fünf Gedichte), de opwekkende Deutsche Tänze van Mozart (Sechs Tänze) en de indrukwekkende muziek van Strawinski (Le Sacre du Printemps). In goede traditie werd de tweede avond bezocht door een groot aantal samenwerkingspartners, subsidiënten en sponsors. Op deze manier houdt het gezelschap intensief contact met een belangrijk netwerk van relaties en wordt op een ontspannen manier de schoonheid van dans gevierd. Als voorprogramma vond in de Kleine zaal de première plaats van De Ontmoeting XS: FAUXdeville, een dansvoorstelling van Introdansers en bijzondere gasten (zie 2.4. Introdans Interactie).

De schoonheid van dans stond ook centraal tijdens KERSTGALA: beide dansensembles dansten een speciaal samengesteld programma, voor het publiek een mooie aanleiding om tijdens de kerstperiode het theater te bezoeken. Het KERSTGALA is vaak podium voor bijzonder repertoire. Deze editie ging bij Introdans Ensemble voor de Jeugd de integrale versie van Polish Pieces (Hans van Manen) in première. De dansers excelleerden in de voor hen nieuwe delen. En Introdanser Laurent Drousie tekende voor een nieuwe choreografie: voor een groot tableau dansers creëerde hij LUX, een ode aan de lichtheid van het bestaan.

Mater choreografie Ton Wiggers | muziek Giovanni Battista Pergolesi, Quae moerabat et tolebat, Fac ut ardeat cor meum, Inflammatus et accensus (van Stabat mater, door London Symphony Orchestra o.l.v. Claudio Abbado, solisten Margaret Marshall, Lucia Valentini-Terrani en Leslie Pearson, uitgave 1985, Deutsche Grammophon, cd 415 103-2) | decor- en kostuumontwerp Ton Wiggers i.s.m. Atelier Introdans | lichtontwerp Berry Claassen | instudering & repetitor Diane Matla | duur ± 8 minuten | wereldpremière bij Introdans 15 september 1994, Arnhem

Het repertoire 2012 in een overzicht:

Palimpsest

VIER65 - Combinatie Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd speelperiode 6 april 2012 het programma bestond uit:

Happy, Happy Birthday Baby uit celebrAGE | choreografie Adriaan Luteijn | compositie en collage Jaap van Keulen: The Tune Weavers, Happy, Happy Birthday Baby (lp 6015, niet beschikbaar op cd) | kostuums Sjaak Hullekes | lichtontwerp Berry Claassen | instudering & repetitor Robyn Ross | duur ± 4 minuten | première bij Introdans 7 oktober 2011, Arnhem

Het Debat choreografie Ton Wiggers | muziek Flairck, Het Debat (van Bal Masque, uitgave 1984, emi cdp 12 7180 2) | kostuumontwerpTon Wiggers | lichtontwerp Joop Caboort | instudering & repetitor Diane Matla | duur ± 4 minuten | wereldpremière bij Introdans 19 oktober 1988, Arnhem | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 19 februari 2000, Arnhem

Ton de danser | Videoportret door Henk van Dijk

20

Passage choreografie Ton Wiggers | muziek Christoph Willibald Gluck, Italian Arias, Il Parnaso Confuso (uit de aria Di questa cetra in seno, in de uitvoering van Cecilia Bartoli, Decca 476 248-2) | kostuumontwerp Atelier Introdans | lichtontwerp Mark Truebridge | instudering & repetitor Robyn Ross | duur ± 6 minuten | wereldpremière bij Introdans 23 april 2003, Arnhem (gemaakt ter gelegenheid van het afscheid van Mr. C.J.A. van Lede, voorzitter Raad van Bestuur Akzo Nobel nv.)

Dromen & Bedrog

choreografie Ton Wiggers | muziek Simeon ten Holt, Palimpsest, in de uitvoering van het Doelen Ensemble (cv85, 1999) | kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Nelly van de Velden | lichtontwerp Berry Claassen | instudering & repetitor Diane Matla | duur ± 7 minuten | wereldpremière bij Introdans 5 oktober 2002, Arnhem

choreografie Ton Wiggers | muziek Johann Sebastian Bach, Messe in H-moll, Osanna, Benedictus, Agunus dei et Dona Nobis Pacem, Coro (van Osanna in excelsis, in de uitvoering van Collegium Vocale, onder leiding van Philippe Herreweghe, cd 7243 5 4516320) | kostuumontwerp Ton Wiggers i.s.m. Atelier Introdans | lichtontwerp Berry Claassen | instudering & repetitor Robyn Ross | duur ± 3 minuten | wereldpremière bij Introdans 10 april 1999, Arnhem

Scheidslijn

Het Debat XL

choreografie Ton Wiggers | muziek Arvo Pärt, Spiegel im Spiegel (viool: Tasmin Little, piano: Martin Roscoe, opname 9-1993, uitgave 2002, emi 7243 5 75805 2 6) | decor- en kostuumontwerp Ton Wiggers | lichtontwerp Dominique Drillot | instudering & repetitor Diane Matla | duur ± 8 minuten | wereldpremière bij Introdans 9 december 1995, Deventer

choreografie Ton Wiggers | muziek Flairck, Het Debat (van Bal Masque, uitgave 1984, emi cdp 12 7180 2) | kostuumontwerp Ton Wiggers | lichtontwerp Joop Caboort | instudering & repetitor Diane Matla | duur ± 4 minuten | wereldpremière bij Introdans 19 oktober 1988, Arnhem | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 19 februari 2000, Arnhem

Insekt

Master of Puppets

choreografie Ton Wiggers | muziek Ludwig van Beethoven, Adagio un poco mosso (van Concert voor piano en orkest nr.5, met Murray Perahia op piano, Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink, opname en uitgave 1986, cbs m3k 44575) | kostuumontwerp René Coster | lichtontwerp Mark Truebridge | instudering Diane Matla | repetitor Iris Reyes | duur ± 8 minuten | wereldpremière bij Introdans 24 april 2000, Doetinchem | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 7 februari 2004, Arnhem

choreografie Jérôme Meyer & Isabelle Chaffaud | muziek Balkan Beat Box, Ya men (van Balkan Beat Box, uitgave 2005, Jdub Records, b000aqkymi); Goran Bregovic, Kalasnjikov (van Kalasnjikov, uitgave 2010, FM records, asin b0044jy504); Metallica, Disposable heroes (van Master of Puppets, uitgave 1985, Elektra records, asin b0012289su) | kostuumontwerp Isabelle Chaffaud i.s.m. Ans Kooijman | kostuums met dank aan Codarts Rotterdam | lichtontwerp Gerben van de Weert | instudering Jérôme Meyer | repetitor Iris Reyes | duur ± 9 minuten | wereldpremière 9 juni 2010, Korzo Theater, Den Haag | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 6 april 2012, Arnhem

In Memoriam choreografie Sidi Larbi Cherkaoui | muziek A Filetta, L’Attesa (van Sì di mè, uitgave 2003, Virgin 590825) en U Lamentu di Ghjesu (van Passione: Polyphonie Corse, uitgave 2004, Olivi ovi 45208202) | film Gilles Delmas | kostuumontwerp Hedi Slimane | kostuumuitvoering Martine Douma | lichtontwerp Dominique Drillot | instudering James O’Hara en Gioia Masala | repetitor Iris Reyes | duur ± 18 minuten | wereldpremière 26 december 2004, Les Ballets de Monte-Carlo, Monaco | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 27 februari 2010, Arnhem | première duet 26 december 2010, Arnhem

Ana Calvo Gomez en Rashaen Arts in Cor Perdut, choreografie Nacho Duato

22

choreografie Nils Christe | muziek Igor Strawinski, Le Sacre du Printemps (Royal Philharmonic Orchestra o.l.v. Yuri Simonov, opname en uitgave 1993, Regis, rrc1276) | decorontwerp Thomas Rupert | decoruitvoering Theatex en Casper Helldorfer | kostuumontwerp Annegien Sneep | kostuumuitvoering Merlijn Koopman | lichtontwerp Nils Christe in samenwerking met Berry Claassen | instudering Nils Christe en Annegien Sneep | repetitor Robyn Ross | duur ± 35 minuten | wereldpremière 15 december 2007, Ballet Kiel, Kiel (D) | première bij Introdans 4 februari 2011, Arnhem

END OF SEASON Combinatie Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd

KERSTGALA – Combinatie Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd

speelperiode 22 en 23 juni 2012 het programma bestond uit:

speelperiode 26-27-28-29 december 2012 het programma bestond uit:

(deel uit) Polish Pieces (zie menEERvanmanen)

Por Vos Muero (zie HARTSLAG)

Fünf Gedichte (zie HEMELS)

(deel uit) Longing (zie LEVEDELIEFDE)

Sechs Tänze (uit KYLIÁN4KIDS2 2011)

Cor Perdut (zie HARTSLAG)

choreografie Jirí Kylián | muziek Wolfgang Amadeus Mozart, Deutsche Tänze 1-6 KV 571 (van History of the Waltz, uitgevoerd door het Residentie Orkest o.l.v. Heinz Wallberg, opname 1985, uitgave Residentie Orkest 420 052-26 )| decor- en kostuumontwerp Jirí Kylián | supervisie kostuums Joke Visser | lichtontwerp Joop Caboort, aangepast door Kees Tjebbes | instudering Roslyn Anderson | repetitor Iris Reyes | duur ± 15 minuten | wereldpremière 24 oktober 1986, Nederlands Dans Theater, Den Haag | première Introdans Ensemble voor de Jeugd 23 oktober 2004, Arnhem

Marc Beaugendre en Mara Hulspas in Por Vos Muero, choreografie Nacho Duato

Le Sacre du Printemps (uit STRAWINSPIRATIE 2011)

23

Sinfonía India (zie LEVEDELIEFDE) Polish Pieces choreografie Hans van Manen | assistent van de choreograaf Mea Venema | muziek Henryk Mikołaj Górecki, Concert voor orkest en piano en Three Pieces in Old Style, deel 2 (Amadeus Chamber Orchestra o.l.v. Agnieska Duczmal, piano Anna Gorecka, uitgave 1994, Conifer Classics 75605 512462)| | decorontwerp Walter Nobbe | kostuumontwerp Keso Dekker | kostuumuitvoering Nelly van de Velden | lichtontwerp Joop Caboort | repetitor Iris Reyes | duur ± 21 minuten | wereldpremière 23 februari 1995, Nederlands Dans Theater, Den Haag | première bij Introdans Ensemble voor de Jeugd 26 december 2012, Arnhem (integrale versie)

Onderwijs | Het educatieve aanbod voor het (speciaal) primair en (speciaal) voortgezet en hoger onderwijs bestond uit de dagprojecten, korte workshops, lessenreeksen op de scholen en kijkjes achter de schermen met dansworkshops in de studio's van Introdans. De dansprojecten worden gebaseerd op de actuele voorstellingsprogramma's van de beide dansensembles en bevatten vaste elementen zoals kennismaking en warming up, danscombinaties aanleren, improvisaties creëren en achtergrondinformatie. De projecten worden door artistiek manager Adriaan Luteijn en het docententeam ontwikkeld op toegankelijkheid, sluiten aan bij de competenties van het onderwijs en zijn toegesneden op niveau, leeftijd en ontwikkelingsfase. Met partnerkunstinstellingen wordt voortdurend gekeken naar het ontwikkelen 2.4 Introdans Interactie van multidisciplinaire cross-overprojecten. Met Algemeen | In 2012 namen 22.773 deelnemers deel aan regionale en landelijke cultuur- en onderwijsinstel607 projecten, workshops en activiteiten van Introdans lingen is regelmatig overleg over de ontwikkelingen binnen het onderwijs die van invloed zijn op het Interactie. De projecten vonden plaats in binnen- en beleid van Introdans Interactie en worden er presenbuitenland in: Almelo, Amsterdam, Apeldoorn, Arntaties en workshops gegeven tijdens conferenties en hem, Barchem, Barneveld, Belo Horizonte (Brazilië), Bemmel, Berlijn (Duitsland), Beuningen, Breda, Cuijk, werkbijeenkomsten. Den Haag, Deventer, Didam, Doetinchem, Doorwerth, Druten, Ede, Eindhoven, Elst, Gaanderen, Halle, Har- Projecten (speciaal) primair onderwijs | In 2012 reveld, Hellendoorn, Hengelo Ov., Horst, Kootwijker- verzorgde Introdans Interactie oriënterende en verdiepende dansprojecten die aansluiten bij het broek, Lichtenvoorde, Lievelde, Mariënvelde, Meppel, competentie onderwijs: Feest, Feestje, Dagproject, Nijmegen, Oosterbeek, Otterlo, Papendal, Silvolde, Intro-DANSKLAS en in Gelderland en Overijssel Tilburg, Utrecht, Velp, Vragender, Wehl, Winssen, voorbereidende doe-mee-lessen met lesbrief bij Winterswijk, Zeist, Zelhem en Zevenaar. de schoolvoorstellingen menEERvanmanen en LEVEDELIEFDE. Het museale dansproject In vergelijking met 2011 is er een flinke toename van (On)beperkt Houdbaar, dat in 2011 werd ontwikkeld deelnemers en een zeer geringe afname van projecten. met Museum het Valkhof in Nijmegen, werd in 2012 De afname van het aantal projecten heeft te maken voortgezet. met de afname van schoolvoorstellingen en daarbij behorende doe-mee-lessen in Overijssel. Het aantal Het aantal uitgevoerde projecten is ten opzichte van schoolprojecten is in verhouding met andere projecten 2011 significant gestegen. in grote lijnen hetzelfde gebleven. Ook het gemiddeld aantal deelnemers per project wijkt niet heel erg af van 2010 en 2011. LUX choreografie Laurent Drousie | muziek Gioachino Rossini, La gazza ladra (van Rossini Overtures, door Philharmonia Orchestra o.l.v. Carlo Maria Giulini, emi records, 5099908520425); Jacques Offenbach, Orpheus in der unterwelt (van Ouvertures door Royal Philharmonic Orchestra London o.l.v. Farnk Shipway, uitgave 1994, Point Classics 2671472) | kostuumontwerp Laurent Drousie in samenwerking met atelier Introdans | decorontwerp Berry Claassen in samenwerking met Laurent Drousie | lichtontwerp Berry Claassen | repetitor Kevin Cregan | duur ± 15 minuten | wereldpremière Introdans 26 december 2012, Arnhem

Introdans danst LUX, choreografie Laurent Drousie

Pascal Schut in LUX, choreografie Laurent Drousie

24

25

Schoolvoorstellingen | Het docententeam gaf bij de schoolvoorstellingen in Gelderland en Overijssel een begeleidende Lesbrief voor de leerkracht uit en gaf op de basisscholen voorbereidende doe-mee-lessen. Buiten Gelderland en Overijssel werd deze Lesbrief met een instructieles op aanvraag van cultuurpunten aangeboden aan vakdocenten. In 2012 zijn in totaal 25 schoolvoorstellingen gegeven, dat is twee minder dan het voorgaande jaar. Projecten (speciaal) voortgezet onderwijs | In het voortgezet onderwijs bood Introdans Interactie vanaf seizoen 2012-2013 de VO/CKV dansformule, dit is een serie lessen en workshops die afzonderlijk kunnen worden geboekt, maar ook in een doorlopende leerlijn worden aangeboden: Oriënterende dansworkshop, Actief VMBO-dansproject, Lessenreeks dansverdieping en praktijk en Introdans-LIVE (kijkje achter de schermen en dansworkshops in de studio's van Introdans). In de eerste helft van 2012 stonden de dagprojecten Party en Celebration in het thema van het feestelijke jubileumseizoen. Bij de voorstellingen van Introdans maakt het docententeam de Kijkhulp, een digitale compacte begeleidende paper met informatie en analytische vragen. Voor de Monnikskap van het Dominicuscollege in Nijmegen, de afdeling voor leerlingen met een (fysieke) beperking, heeft Introdans Interactie net als in 2011 voor leerlingen met en zonder beperking een gezamenlijke dansdag gegeven. Om meer middelbare scholen te bereiken startte Introdans Interactie een samenwerking met Apprentice Uitgevers Schoolkrant Magazine. Het docententeam heeft tijdens de uitreiking van de landelijke Schoolkrant Award met 100 middelbare scholieren een dansactiviteit verzorgd en ruim 15 scholieren van een van de winnende schoolkrantredacties werden ontvangen tijdens de generale van HARTSLAG in Schouwburg Arnhem. Apprentice Uitgevers verzorgde de verspreiding van het Introdans Interactie aanbod door middel van 26

27 Limbic System, choreografie Karin Lambrechtse

mailings en publiciteitsmomenten aan 680 CKV docenten en 500 middelbare scholen in Nederland en een prijsvraag in de Schoolkrant Magazine. Conferenties en presentaties | In het kader van het jubileumseizoen organiseerde Introdans Interactie in Focus Filmtheater Arnhem op 22 mei 2012 de conferentie 40 JAAR EIGENWIJS!. Hier werd het eerste exemplaar van de gelijknamige jubileumpublicatie van Introdans Interactie gepresenteerd aan Marten Roorda, bestuursvoorzitter van sponsor CITO. Samen met sponsoren, vertegenwoordigers van cultuurpunten, docenten, (samenwerkende) culturele instellingen en andere geïnteresseerden vierde Introdans 40 jaar educatieve dansactiviteiten. De conferentie bestond uit een interactieve dans, een prikkelende lezing van Julia Dieckman en een interview door dagvoorzitter Petra Engelfriet met Ton Wiggers en Adriaan Luteijn en de vertoning van de filmdocumentaire over het wijkdansproject Swing on 2. Tot slot volgde een forumdiscussie met ondermeer Wies Rosenboom van Kunstfactor (nu LKCA) over de toekomst van de danseducatie algemeen en die van Introdans in het bijzonder. In de pauze werden de deelnemers verrast met een dance attack met leerlingen dans van ROC RijnIJssel. Introdans Interactie heeft in het kader van deskundigheidsbevordering bij verschillende gelegenheden (conferenties, cursussen) in het land presentaties en workshops gegeven naar aanleiding van de projecten Jong geleerd, Oud gedanst met senioren en De Ontmoeting XS: FAUXdeville. Op deze manier deelt de afdeling haar kennis over het interactieve (samen)werken op het gebied van dans en educatie met deze bijzondere doelgroepen.

Introdans Interactie voor iedereen | Introdans Interactie realiseerde workshops, cursusreeksen en projecten voor mensen uit bijzondere doelgroepen, wijkbewoners, 55-+ers. Het aanbod hierin varieerde van workshops voor jong en oud in de schouwburg tot bijzondere dansproducties met speciale deelnemersgroepen van jong en oud door elkaar, deelnemers met en zonder beperking en samenwerkingsproducties met andere kunstinstellingen. De Ontmoeting XS: FAUXdeville | Speciaal voor Introdans' veertigste verjaardag en het veertigjarig bestaan van zijn educatieve missie, haalde Introdans Interactie bijzondere partners terug in een nieuwe ontmoeting. In de jubileumversie De Ontmoeting XS: FAUXdeville gingen zes dansers van Introdans in duet met hun gelegenheidsdanspartners onder leiding van Adriaan Luteijn. Samen met urbandancers Lionel en Joshua, de 82-jarige Frieda, rock & rolstoeldanser Jeroen (progressieve spierziekte), Hermien (autisme) en Pascal (verstandelijke beperking) presenteerden zij een dansproductie waarin alle twaalf dansers in hun eigenkracht te zien waren. Filmmaker Inge Theunissen legde het bijzondere maakproces vast in een documentaire. Door de combinatie van documentaire en choreografie komen de verschillende aspecten samen in een eigenzinnige voorstelling. Jong geleerd, Oud gedanst I en II en Jong en Oud gedanst: projecten voor 55-+ers | In de lessenreeks Jong geleerd, Oud gedanst namen enthousiaste 55+ers in vier bijeenkomsten een verdiepend en actief kijkje achter de schermen van de studio's van Introdans. In 2012 is de verdiepende reeks uitgebreid met Jong geleerd, oud gedanst II een lessenreeks waarin de nadruk ligt op het fysiek ervaren van dans ook weer gebaseerd op het repertoire van Introdans.

100 Jaar Papendal | Op 3 november 2012 verleende Introdans Interactie op uitnodiging van de gemeente Arnhem zijn medewerking aan de aftrap van het 100 jarig jubileum van Papendal met drie dansactiviteiten voor ruim 1.300 volwassenen en kinderen. Eli Eli jongerenvoorstelling met Toneelgroep Oostpool | Op 5 mei 2012 ging in Huis Oostpool de jongerenvoorstelling Eli Eli in première. Deze 'coming of age' voorstelling was een samenwerking van Introdans met Toneelgroep Oostpool voor jonge amateurspelers en -dansers van 12 tot 18 jaar. Wijkdansproject Malburgen: Swing on 2 | In februari 2012 vond de slotbijeenkomst van het project Swing on 2 plaats. Dit project waarbij Introdans samenwerkte met Braziliaanse dansers was het vervolg op het in 2010 georganiseerde wijkproject Swing on South!. Uit de grote en enthousiaste opkomst tijdens deze evaluatieve slotbijeenkomst bleek zonneklaar dat de projecten in Arnhem Zuid in 2013 een swingend vervolg krijgen. Sprookjesfestival | Tijdens het sprookjesfestival in de herfstvakantie verzorgde Introdans Interactie wederom een sprankelende en drukbezochte opening in de Stadhuishal samen met 25 leerlingen dans van het ROC RijnIJssel en 40 leerlingen van balletschool Atelier Velp. Tijdens de festivalweek konden kinderen een kijkje nemen in de studio's van Introdans waar ze onder leiding van professor-doctor Anders en haar assistent mijnheer Morfose het geheim van der Veranderdans ontdekten en presenteerden aan hun ouders. Dansworkshops zorginstelling Karakter | Ook in 2012 verzorgde het docententeam op uitnodiging van sponsor SBH Architecten een lessenreeks op maat met slotpresentatie voor jonge leerlingen van de recent geopende kinder- en jeugdpsychiatrisch centrum Karakter in Zwolle. 28

Opening Arnhem Uitboulevard | Tijdens de opening van het culturele seizoen in Arnhem, de Uitboulevard dansten leerlingen dans van ROC RijnIJssel op en rond de vijver van het Lauwerspark bij Musis Sacrum voor een groot publiek in een door Introdans Interactie ontwikkelde choreografie. Introdans in Bedrijf | Tijdens een bijeenkomst met werknemers van sponsor Dirkzwager advocaten en notarissen werd er een eerste bijeenkomst georganiseerd als aftrap van Introdans in Bedrijf. Introdans Interactie gaat workshops en trainingen ontwikkelen voor teams in het bedrijfsleven en instellingen ter bevordering van de communicatie en het creatief omgaan met problemen en vraagstukken. Deze vinden plaats in de inspirerende en creatieve omgeving van Introdans en zullen in 2013 worden uitgebreid.

29 Op uiteenlopende locaties werkt Introdans Interactie met diverse doelgroepen.

3.0 Zakelijk beleid Principe van Goed Bestuur | Stichting Introdans heeft, in lijn met de code Cultural Governance, de functies van toezicht en bestuur van elkaar gescheiden. De aanbevelingen Cultural Governance worden hierbij gehanteerd. De eindverantwoordelijkheid voor beleidsformulering en de dagelijkse uitvoering berusten bij de directie, Ton Wiggers en Roel Voorintholt. Het bestuur heeft de taak toezicht te houden op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken in de stichting. Het bestuur heeft hiertoe in 2012 vier maal vergaderd. Het bestuur staat onverminderd positief ten opzichte van “cultureel ondernemingschap”, maar spreekt tegelijkertijd de zorg uit dat, door de strenge regels van de subsidiënten, het onmogelijk wordt gemaakt om eigen vermogen op te bouwen. Immers, een gedeelte daarvan dient te worden gereserveerd in het bestemmingsfonds OCW. Eigen inkomsten | De eigen inkomstennorm voor de Cultuurplanperiode 2009-2012 was vastgesteld op een bedrag van €627.488 per jaar. Aangezien de eigen inkomsten van Stichting Introdans in 2012 €1.315.366 hebben bedragen, is ruimschoots aan de minimumeis voldaan. Prestaties | In totaal heeft Stichting Introdans 174 voorstellingen gerealiseerd, waarmee het voorgenomen aantal van 148 voorstellingen ruimschoots is gehaald. Het aantal gerealiseerde educatieve projecten van Introdans Interactie was 607; dit is ruimschoots meer dan de 398 die in het beleidsplan zijn opgenomen. Activiteiten | Zowel door het publiek als in de media zijn alle voorstellingen en activiteiten positief ontvangen. In het jaar 2012 zijn in het totaal 787 voorstellingen en projecten gegeven. Dit aantal bestaat uit 174 voorstellingen in binnen- en buitenland, 607 projecten Interactie, 3 uitmarkten, 1 keer bijwonen generale repetitie en 2 open dagen.

Publieksbereik | In 2012 werd het begrote aantal bezoekers en deelnemers van 70.500 ruimschoots gehaald met 93.040. Internationalisering | Introdans presenteerde zich in 2012 op diverse internationale podia. Landen die we in 2012 hebben aangedaan zijn: België, Brazilië, Duitsland, Frankrijk, Indonesië, Italië, Verenigde Staten van Amerika en Zwitserland. Financiële resultaten 2012 | Stichting Introdans heeft in 2012 een positief resultaat behaald van €127.893 op een totale exploitatie van €4.891.430. Hiermee werd voldaan aan het principe van een sluitende exploitatie. Dit resultaat werd behaald in een onzekere markt, die diep ingrijpt in de bedrijfsvoering en de toekomst. Tevens zijn de negatieve resultaten van de voorgaande jaren ingelopen. Hiermee hebben we voldaan aan het verzoek van de subsidiënten om maatregelingen te nemen om het negatieve vermogen in te lopen. Een gedeelte van het positieve resultaat wordt gereserveerd in een bestemmingsreserve om het 25 jarig jubileum van Introdans Ensemble voor de Jeugd in 2014 volledig te kunnen realiseren. Reflectie 2009-2012 | Introdans is de Cultuurplanperiode 2009-2012 ingegaan met het artistieke profiel Oude meesters, Eigentijdse partners, Nieuw talent. Wij hebben de artistieke plannen in de periode 20092012 grotendeels kunnen waarmaken. Het aantal programma’s van zowel Introdans (ensemble voor volwassenen) als Introdans Ensemble voor de Jeugd zijn, met groot succes, geproduceerd en hebben in binnen- en buitenland een groot aantal bezoekers bereikt. Naast de tournees van deze programma’s en de samenwerking van beide dansensembles voor onze jaarlijkse edities van END OF SEASON en KERSTGALA werd gewerkt aan voorstellingen binnen een bijzondere context. Belangrijk hierbij waren voorstellingen in het kader van het Holland Dance 30

31

repertoire van Introdans en het reilen en zeilen van het bedrijf, staat voorop en wordt voortdurend en enthousiast uitgedragen en verder ontwikkeld. Het enige wat in deze Cultuurplanperiode niet waargemaakt kon worden was het project “students – in – residence”, om jonge dansers al in een vroeg stadium binnen de praktijk op te leiden. Dit was niet mogelijk vanwege het feit dat de twee gevraagde extra danserssalarissen niet zijn gehonoreerd.

Festival in 2009 (met de reconstructie van markante werken van Anna Sokolow en Glen Tetley) en 2011 (een Stravinsky programma, live begeleid door Het Gelders Orkest) en samenwerkingen tijdens Arnhem Modebiënnale 2009 en in 2011 met jonge makers (Introdansdansers) en jonge modeontwerpers. De 40ste verjaardag van Introdans was de rode draad van het seizoen 2011-2012. Dankzij de extra ondersteuning van diverse partners startten de festiviteiten op 7 september 2011, met koninklijk bezoek, veel aandacht in de media en een groot publieksbereik. De voorstellingen van Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd waren veelvuldig op internationale podia te zien. In de periode 2009-2012 reisden de ensembles naar: België, China, Duitsland, Frankrijk, Hongkong, Ierland, Italië, Macau, Mexico, Portugal, Thailand, Verenigde Staten van Amerika, Zwitserland en Zuid-Afrika. De langgekoesterde wens om het beroemde podium van The Joyce in New York te bespelen werd in 2012 met succes vervult, en met grote waardering in de Amerikaanse media tot gevolg.

In 2009 kreeg de educatieve afdeling van Introdans, Introdans Educatie, een nieuwe naam: Introdans Interactie. Deze naamswijziging was een logisch gevolg van de ontwikkelingen die binnen en buiten het onderwijs plaatsvonden en de plaats die Introdans en de educatieve afdeling daarin bekleedt. Introdans Interactie ontwikkelde zich in de periode 2009-2012 tot voorloper op het gebied van danseducatie en van dansproducties voor speciale doelgroepen. Het onderwijs is een belangrijk aandachtsgebied waarnaast uitbreidingen met projecten in het speciaal onderwijs en psychiatrische projecten een vaste en vanzelfsprekende plaats kregen. Daarnaast heeft Introdans Interactie onder het motto “Iedereen kan dansen!” diverse projecten en producties gemaakt voor en met speciale doelgroepen: mensen met een fysieke en mentale beperking, senioren, jong en oud waren gastdanser en staan samen met Introdansers op de planken. De opgebouwde expertise van Introdans Interactie op het gebied van danseducactie met speciale doelgroepen, wordt nationaal en internationaal gewaardeerd. De verbinding van het zelf ervaren en beleven van dans, met als uitgangspunt het 32

Vooruitzichten Cultuurplanperiode 2013-2016 | Het bestuur waardeert ten zeerste dat Introdans is opgenomen in de Basis Infrastructuur, maar betreurt dat de korting op het subsidie van 15% niet in verhouding staat tot de 5% korting van de overige BIS-gezelschappen. Deze korting zal grote gevolgen hebben voor, met name, het verkleinen van het danserstableau, het public relations en marketingen het productiebudget. Er zullen minder nieuwe werken kunnen worden uitgebracht, terwijl de druk op de dansers zal toenemen en tot meer blessures zal leiden. Ook het uitbrengen van werken met meer dan 12 dansers zal niet mogelijk zijn. Bij de toekenning van het subsidie door het ministerie van OCW is tevens een groeinorm eigen inkomsten vastgesteld. De groeinorm is voor de periode 2013-2016, 4%. Dit is 1% gemiddeld per jaar. Indien of zodra de eigen inkomstennorm meer bedraagt dan 30% van de structurele subsidie is deze groeinorm niet van toepassing. In december 2012 heeft de provincie Gelderland laten weten dat voor het jaar 2013 een korting wordt toegepast van 14%. Voor de jaren 2014-2016 wordt in het jaar 2013 een nieuw beleid ontwikkeld waarin de cultuurgezelschappen een partner worden van de provincie. In 2012 hebben wij een sluitende begroting 2013 kunnen samenstellen gebaseerd op ervaringen uit het verleden verrijkt met actuele inzichten. Gezien bovenstaande ontwikkelingen betreffende de provincie Gelderland zal deze begroting bijgesteld moeten worden.

Het bestuur is ervan overtuigd dat Introdans, met ruggesteun van sponsoren, Vrienden van Introdans, donateurs en vrijwilligers, er in zal slagen de kortingen op de structurele subsidies op te vangen en ziet het jaar 2013 dan ook met veel vertrouwen tegemoet.

3.1 Kwantificering output en publieksbereik

3.2 Subsidiënten en sponsors

2012 2012 2011 2011 Activiteiten Bezoeken Activiteiten Bezoeken Voorstellingen Introdans In de standplaats 17 9.121 21 9.704 In de eigen regio 23 11.738 19 9.170 In de rest van Nederland 22 6.226 29 17.106 In het buitenland 19 9.508 4 1.444 Introdans Ensemble voor de Jeugd In de standplaats 13 5.204 16 5.161 In de eigen regio buiten de standplaats 30 8.638 30 10.042 In de rest van Nederland 31 8.807 28 8.188 In het buitenland 19 7.576 23 19.787 Overige activiteiten Interactie (voorheen educatie) projecten in de standplaats 182 8.048 196 5.315 projecten in de eigen regio 387 12.180 357 9.788 projecten in de rest van Nederland 29 874 26 657 projecten in het buitenland 9 1.671 44 1.905 Uitmarkten en Open dagen 5 3.399 4 3.246 Bijwonen generale repetitie 1 50 4 227 Totaal 787 93.040 801 101.740

Subsidiënten | Introdans ontvangt meerjaren subsidies van het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap, de Provincie Gelderland, de Provincie Overijssel en de Gemeente Arnhem. Sponsors | In 2012 hebben wij de overeenkomsten met een groot aantal sponsors kunnen continueren, te weten: Alliander, Arnhem Ambassadeurs, Cito, Dirkzwager Advocaten & Notarissen, HPC, Keesing, The People of the Labyrinths en Score Wholesale. Het is wenselijk om deze gelden in te zetten voor extra activiteiten; door de kostenontwikkeling zijn wij echter gedwongen om deze ook voor de exploitatie te gebruiken. We continueerden de projectsponsoring voor Introdans Interactie met SBH architecten + adviseurs. Bij de uitvoering van de sponsorcontracten snijdt het mes vaak aan twee kanten: Introdans verbreedt het publiek en de sponsor kan zich onderscheiden bij zijn zakelijke relaties door een bijzonder evenement op maat. Ook voor personeel en kinderen van sponsors organiseert Introdans speciale activiteiten, zoals een besloten voorstelling of dansworkshop.

3.3 Public relations en marketing Algemeen | Introdans beleefde in 2012 een goed jaar wat betreft ‘zichtbaarheid’ in schriftelijke media, op radio en tv, sociale media en internet. De pieken lagen in de maanden april (rondom de viering van de 65e verjaardag van medeoprichter en algemeen directeur Ton Wiggers) en in september en oktober (tijdens de start van het nieuwe culturele seizoen). Uit het aantal radio- en televisieregistraties in 2012 blijkt dat Introdans regelmatig de televisie en radio haalde, variërend van een speciaal item op radio 4 in het programma De Klassieken, tot televisie35

uitzendingen op de nationale televisie bij de NTR tijdens de Nederlandse Dansdagen (registratie Bate), en de Podium uitzending met de documentaire De Ontmoeting XS: FAUXdeville. Opvallend was dat het nieuwsitem ‘Meelwormen tasten spitzen aan.’ grote media-aandacht kreeg. Op voorpagina’s van landelijke dagbladen, live op nationale radio en in diverse nieuwsbanken op internet is er verslag gedaan. Hieraan is te zien dat de aandacht voor ‘evenementen’ en bijzondere gebeurtenissen bij Introdans ruime aandacht krijgen. Publicaties rond reguliere voorstellingen vallen minder op in het totale aanbod van de vele premières en de bijbehorende media-exposure. Daarnaast is het geen vanzelfsprekendheid meer dat recensies van voorstellingen in de landelijke dagbladen verschijnen. Ondanks het grote aanbod van voorstellingen en het inkrimpen van kunstredacties van landelijke en regionale dagbladen, werden in 2012 meer recensies geplaatst dan in het jaar daarvoor. Mede door de komst van nieuwe initiatieven op het gebied van (social) media (bijv. theaterkrant.nl en dansmagazine. nl) zijn recensies goed zichtbaar, ook al is er geen plaatsing mogelijk in een landelijk dagblad. Speciale evenementen en media-aandacht | De eerste helft van kalenderjaar 2012 leverde uitgebreide aandacht op voor Introdans. De programma’s HEMELS en menEERvanmanen, VIER65, buitenlandse tournees en de conferentie 40 jaar EIGENWIJS! vielen in deze periode samen. Bij de opening van het nieuwe culturele seizoen (september 2012) boden diverse magazines een speciale uitgave, waarin met name het (sterke) beeldmateriaal van Introdans veelvuldig is geplaatst. De tournees naar de Verenigde Staten van Amerika, Indonesië, Zwitserland, Frankrijk en Italië leverden aankondigingen op in dag- en weekbladen. Websites als Arnhem Direct ‘reisden’ mee naar de verschillende landen. Ook De Ontmoeting XS: Fauxdeville van Introdans Interactie kreeg veel aandacht, met name vanwege de combinatie Introdansers

en bijzondere danspartners. Vervolgens kregen de najaarspremieres HARTSLAG en LEVEDELIEFDE veel media-aandacht. Samenwerking met de media en vakbladen | Nationale dagbladen, regionaal dagblad De Gelderlander en de weekkranten Arnhemse Koerier en De Weekendkrant werden, net als voorgaande jaren, veelvuldig ingeschakeld. Op bijna alle redactionele voorstellen van Introdans werd positief gereageerd. Dit leverde met name in de regio Gelderland veel free-publicity op. Speciale aandacht was er voor de tournees van Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd, de projecten en workshops van Introdans Interactie, zoals De Ontmoeting XS: FAUXdeville en de workshop voor 55+-ers Jong geleerd, oud gedanst. Vakbladen maakten melding van diverse onderwerpen: het gezaghebbende Britse magazine Dance Europe en het Duitse Tanz publiceerden over de voorstellingen HEMELS en menEERvanmanen. Het Nederlandse TheaterMaker (theaterkrant.nl) en Dansmagazine plaatsten recensies en interviews. De voorstelling STRAWINSPIRATIE met het werk Le Sacre du Printemps sprak tot de verbeelding en werd uitgebreid beschreven in de (internationale) vakbladen Dance For You en Dance Europe. Zowel nationale en internationale vakbladen gaven veel aandacht aan de tweede helft van het jubileumseizoen met de programma HEMELS en menEERvanmanen. Dit varieerde van aankondigingen en interviews met directieleden over de ontstaansgeschiedenis en groei van Introdans, tot fotoreportages van feestelijke bijeenkomsten. Zowel nationale als internationale vakbladen maakten aankondigingen van buitenlandse tours en optredens in Nederland.

Radio, televisie en sociale media | In 2012 waren voor Introdans zowel regionale als nationale radiozenders het belangrijkst met in totaal 18 uitzendingen. Op nationale televisie was er aandacht voor Introdans tijdens de Nederlandse Dansdagen en de uitzending van de documentaire De Ontmoeting XS: FAUXdeville. Naar jeugdprogramma’s bij de publieke omroep (Z@pp) wordt, na een daling in de afgelopen jaren, weer méér gekeken. Omdat de concepten voor jeugdprogramma’s via de publieke omroep hier en daar ook culturele insteken hebben, biedt dit ook mogelijkheden voor Introdans. In 2012 is de samenwerking met Z@PP verder voortgezet en is er gebruikt gemaakt van de multimediale aanpak van dit kanaal. Zo werden delen uit BONTE BENDE uitgezonden. Ook is de samenwerking met het programma Het Klokhuis opgestart. In het voorjaar van 2013 worden opnames gemaakt voor een nieuwe uitzending van het programma. Van internet en sociale media is in 2012 steeds intensiever gebruik gemaakt. Naast filmpjes op de eigen internetsite en via diverse nieuwssites, schreven Introdans-dansers weblogs tijdens buitenlandse tournees. In 2012 zette Introdans het aanbieden van previews via YouTube voort. Doorplaatsingen van links en filmpjes vonden gretig aftrek bij media: magazines, tv en radio, plaatsten deze online door. Andere sociale media, zoals Facebook, Twitter en LinkedIn, worden intensief gevolgd rond meldingen over voorstellingen of andere activiteiten. Met name op Facebook en Twitter verschenen interessante wetenswaardigheden en vele aanbevelingen voor voorstellingen, waardoor dit kanaal ook fungeerde als gastenboek. In 2012 passeerde Introdans op Facebook de grens van 1800 volgers. Facebook won als medium steeds meer terrein en werd op diverse manieren ingezet om publiek en geïnteresseerden te bereiken. Mede door de inzet van een actief beleid groeit het aantal fans en followers dagelijks.

36

3.4 Personeelszaken De ontwikkeling en uitvoering van het arbobeleid van Introdans gebeurt in samenspraak tussen de directie, de arbocoördinator, de arbo- en bedrijfsgeneeskundige dienst van akzo en de Praktijk voor fysiotherapie Bouten. Het daaruit ontstane plan van aanpak heeft er het afgelopen jaren toe geleid dat er een verlaging van werk gerelateerd ziekteverzuim is ontstaan. Deze verlaging heeft zich ook in 2012 doorgezet. Het ziekteverzuim van dansers en technici vanwege blessures is dus weer verminderd. Het niet werk gerelateerd langdurig verzuim, waarop de organisatie geen invloed uit kan oefenen, is ook gedaald. Het kortstondig verzuim is stabiel, en bevindt zich op een (landelijk gezien) laag niveau.

Jaartal ziekteverzuim langdurig kort werkgerelateerd 2009 5,40 4,51 0,89 2,39 2010 4,34 3,38 0,95 1,56 2011 4,48 3,46 1,02 0,70 2012 3,41 2,56 0,85 0,26

Ondernemingsraad | In 2012 zijn de ondernemingsraad (or) en de directie van Introdans vijf keer in vergadering bijeengekomen, daarnaast vond er vijf keer een or-overleg plaats. Diverse onderwerpen zijn in deze besprekingen aan de orde gekomen, o.a. nieuwe pensioenverzekering; CAO voor de dans; beroepskostenvoorziening; subsidies; de cultuurplanperiode; EHBO-cursus voor medewerkers; séjour buitenland; omscholingsregeling dansers; bezuinigingen en consequenties hiervan. Op 27 augustus presenteerde de or zich tijdens de jaarlijkse Company Meeting, tevens kick off van het nieuwe seizoen, d.m.v. een film. De leden van de or stelden zich hieron voor en gaf uitleg over de functie en het doel. De or bestond in 2012 uit: Vincent Wolf (docent Interactie, lid); Vérine Bouwman (danseres Introdans, lid); Karin Lambrechtse (danseres Introdans Ensemble voor de Jeugd, secretaris); Adrie Völkers (systeembeheerder en geluidstechnicus, lid ); Margreet Tammeling (receptioniste, voorzitter).

37

dansers Introdans Rashaen Arts, Marc Beaugendre, Vérine Bouwman, Maxence Bush, Anna Calvo Gómez, Zachary Chant (tot 01/08/2012), Irene van Dijk, Mirjana Doriç, Laurent Drousie, Albert Garrell Bunuel (tot 01/08/2012), Yulanne de Groot, Mara Hulspas, Lennart Huysentruyt (tot 01/08/2012), Laura Juncal Venero (tot 01/08/2012), Katharina Kostka (tot 01/08/2012), Caroline Kwee (tot 01/08/2012), Filippo Pelacchi, Jorge Pérez Martínez, Kim van der Put (vanaf 01/08/2012), Pascal Schut (vanaf 01/08/2012), Rubén Ventoso Sanromán, Nienke Wind (vanaf 01/08/2012) dansers Introdans Ensemble voor de Jeugd Ruben Ameling (vanaf 01/08/2012), Aymeric Aude, Mirko Campigotto, Alexis Geddes, Merel Janssen, Karin Lambrechtse, Elena Pampoulova, Mattia Russo (tot 01/08/2012), Vivian Sauerbreij, Mathieu di Scala, Jamy Schinkelshoek, Jurriën Schobben, Alberto Villanueva Rodríguez stagiairs* Ruben Ameling (tot 01/08/2012), Konstantina Chatzistavrou (tot 01/08/2012), Pascal Schut (tot 01/07/2012), Nienke Wind (tot 01/02/2012), Giuseppe Calabrese (vanaf 01/08/2012), Edoardo Novelli (vanaf 01/08/2012), Sonia Egner (vanaf 01/08/2012), Violet Broersma (vanaf 01/11/2012 tot 01/01/2013), Kjersti Haus (juni 2012), Kim van der Put (tot 01/06/2012) algemeen manager Introdans Interactie Annemieke Vervoort artisitiek manager Introdans Interactie Adriaan Luteijn docenten Introdans Interactie Vincent Wolf, Patricia van Deutekom (tot 01/01/2013), Lobke van der Sanden, Sabrina Marwa (tot 01/08/2012) stagiair Introdans interactie Ketaki Snijders (vanaf 01/12/2012) manager public relations en marketing Evert Burggrave projectmedewerker public relations en marketing Marloes van Essen medewerker public relations/mediacontacten Sjoerd Hulshuizen assistent public relations Dorris van Oeveren stagiairs public relations en marketing Juliette Frederiksz (tot 16/02/2012), Willemijn Brakenhoff (van 26/11/2012 tot 01/06/2012), Hilke Spruijt (van 30/01/2012 tot 15/06/2012), Zoë Feith (vanaf 01/09/2012) vrijwilligers public relations Willemijn Brakenhoff (tot 01/06/2012), Coby Dagelet, Jan Hoogland, Katrien van Kranen, Willeke Leenders, Ellen Lukassen, Desiree Nauta, Anne Nillesen directiesecretaresse zakelijk Janet Aarts van den Berg directiesecretaresse artistiek Elly van der Sluis receptie Susan de Man, Rachel Haverkamp-Hoopes, Margreet Tammeling manager financiële zaken Dory Jansen assistenten manager financiële zaken Jolanda Zwiers (tot 01/12/2012), Ruhi Maras (vanaf 01/12/2012) Oproepkrachten David Jansen, Marrit Eleveld systeembeheerder Adrie Völkers manager techniek en facilitaire zaken Jan Duitshof lichttechnici Berry Claassen, Hans Giesberts, Maarten van den Berg, Rinaldo Klein Bleumink geluidstechnici Peter van Rijsewijk, Adrie Völkers, Sam Overbeeke, Joris Jans toneelmeesters Sander Jansen, Eric van Nuland stagiairs techniek Thijs Deegens (tot 22/04/2012), Elmar Neudam (van 01/10/2012 tot 02/12/2012) medewerker huishoudelijke dienst Sonja Zweers huismeester Theo van den Brenk

© Rens Plaschek

artistieke directeur Roel Voorintholt algemeen directeur Ton Wiggers repetitoren Diane Matla, Iris Reyes, Robyn Ross (tot 01/08/2012), Kevin Cregan (vanaf 01/08/2012) pianist Ruud Wouterson gastpianist Jan Bijker stagebegeleiding Diane Matla productiemanager Janette Krabbenborg kleedsters Ineke Peters, Heleen Bouwman, Willeke de Swart, Corinne Roes

Roel Voorintholt

Ton Wiggers

De directie: artistiek en algemeen Roel Voorintholt was meer dan tien jaar één van de gezichtsbepalende dansers van Introdans. In 1983 kwam hij als stagiair bij het gezelschap. In september 1989 kreeg hij de opdracht een zelfstandige afdeling op te zetten met aanbod voor kinderen en jongeren. Onder zijn leiding zijn Introdans Ensemble voor de Jeugd en Introdans Interactie van toonaangevend belang geworden. In 1993 ontving hij een Arnhems Meisje voor zijn verdiensten voor de stad en in 1997 de Perspectiefprijs. Bij het 15-jarig jubileum van het Ensemble voor de Jeugd is hij in oktober 2004 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In juni 2008 publiceerde hij Van ballenbak en Bolshoi waarin Voorintholt verhaalt over 25 jaar internationale reizen met Introdans. Roel Voorintholt ontving in 2008 de Prijs van de Kritiek van de Kring van Nederlandse Theatercritici voor zijn inzet voor de ‘opwaardering van jeugddans’. Tijdens het jubileumseizoen (2011/2012) van Introdans werd hij onderscheiden met de Arnhemse Piet, vanwege zijn artistieke visie en vakmanschap. Hij is penningmeester van Stichting Hans van Manen. Vanaf 1 januari 2005 is Roel Voorintholt artistiek directeur van Introdans.

* Beide ensembles werkten ook in 2012 met stagiairs van de Nederlandse dansopleidingen. 38

© Rens Plaschek

3.5 Tableau de la troupe

39

Ton Wiggers is medeoprichter van Introdans. In de beginjaren was hij danser, choreograaf en artistiek directeur. Hij heeft vele choreografieën op zijn naam staan. Later is hij zich meer gaan richten op zijn veelomvattende taken als artistiek directeur. Hij heeft zich als ideaal gesteld om op niet-traditionele en zonodig onorthodoxe wijze dans voor een groot en breed publiek bereikbaar en vertrouwd te maken. Sinds de oprichting in 1971 is hij daar in geslaagd: het publiek van Introdans is wereldwijd verspreid en groeit nog elk jaar. Ton Wiggers is in 1996, bij het 25-jarig jubileum van Introdans, benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij werd gelauwerd met de Arnhem-Lorentzpenning 2005. In 2012 ontving hij de hoogste onderscheiding van de Gemeente Arnhem: De Zilveren Stadspenning, voor zijn betrokkenheid bij Introdans en de betekenis van het dansgezelschap voor Arnhem. Ton Wiggers is bestuurslid van Generale Oost en vanaf 1 januari 2005 algemeen directeur van Introdans.

Bestuur Het bestuur van Stichting Introdans is samengesteld uit personen met een brede maatschappelijke achtergrond, zowel uit het bedrijfsleven als uit de publieke sector. Op 31 december 2012 was het stichtingsbestuur als volgt samengesteld: voorzitter | de heer mr. G.J. de Graaf (1950) woonachtig in Apeldoorn. Fred de Graaf is sinds 28 juni 2011 Voorzitter van de Eerste Kamer en sinds 10 juni 2003 lid van de VVD-fractie. Hij was voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelings-samenwerking (BDO). Hij was burgemeester van Leersum, Vught en Apeldoorn en waarnemend burgemeester van Helvoirt en Udenhout. Tevens is hij bestuurslid en lid van de raad van toezicht van diverse maatschappelijke en culturele organisaties. Als voorzitter benoemd op 1 augustus 2012, aftredend op 31 juli 2016. vicevoorzitter | de heer ir. L.M.J. van Halderen (1946) woonachtig in Zwolle. Ludo van Halderen is vanaf 1970 werkzaam in de energiewereld. Van 2002-2008 was hij voorzitter van de raad van bestuur van NUON. Hij is lid van de raad van commissarissen in een aantal bedrijven en lid van bestuur/raad van toezicht van diverse maatschappelijke en culturele organisaties. Herbenoemd 1 januari 2010, aftredend 31 december 2012. penningmeester | de heer drs. H.A. Doek (1947) woonachtig in Arnhem. Van 1974-2001 was Huub Doek fiscaal adviseur en lid van Provinciale Staten van Gelderland (1999-2003) en lid van Gedeputeerde Staten van Provincie Gelderland (2001-2003). Hij was waarnemend burgemeester van Groenlo en Lichtenvoorde (2004-2005) en was lid van de Eerste Kamer der Staten Generaal (2003-2011). Tevens is hij bestuurslid en lid van de raad van toezicht van diverse maatschapppelijke en culturele organisaties. Als penningmeester herbenoemd 1 september 2012, aftredend 31 augustus 2016. Hij is tevens waarnemend secretaris. secretaris | de heer drs. J.C. Houwert (1949) woonachtig in Arnhem. Jan Houwert was voorzitter van de Raad van Bestuur Koninklijke Wegener (1996-2008). Tevens is hij bestuurslid, lid van de raad van toezicht en commissaris van diverse ondernemingen, maatschappelijke en culturele organisaties. Herbenoemd 1 oktober 2010, aftredend 30 september 2014. Als secretaris benoemd op 7 april 2010. Tevens waarnemend penningmeester

3.6 Beknopt financieel verslag lid | mevrouw mr. W. Fokkink (1960) woonachtig in Deventer. Helma Fokkink was werkzaam als ambtelijk secretaris bij de Tweede Kamerfractie van GroenLinks, tevens persoonlijk medewerker van toenmalig fractievoorzitter Paul Rosenmöller (1999-2002). Daarna vervulde zij diverse functies bij het Ministerie van OCW: Senior beleidsmedewerker/Clustercoödinator Muziek, Dans en Amateurkunst (2002-2006), Projectleider/Adviseur bij bureau "Project & Advies" (2006-2007) en Senior Accountmanager/Coördinator bij Projectdirectie Voortijdig Schoolverlaten (2008-2009). Bij de gemeente Enschede was zij werkzaam als Programmamanager Cultuur, Evenementen en Citymarketing. Thans is zij manager bij Theater De Muzeval en Centrum Beeldende Kunst in Emmen. Benoemd op 1 november 2010, aftredend op 31 oktober 2014. lid | de heer J.W.S. van Eenennaam, MBA (1949) woonachtig in Den Haag. Hans van Eenennaam verzorgde hotelmanagement op diverse internationale en Nederlandse locaties. Hij werd in 1997 gevraagd om de functie van Hofmaarschalk van Hare Majesteit de Koningin te vervullen. Was in die functie van 1998 tot 2008 medeorganisator en uitvoerende van talloze officiële en privé-evenementen. Hij werd bij zijn uitdiensttreding bij Koninklijk Besluit door H.M. de Koningin benoemd tot Onze Kamerheer Honorair. Tevens is hij bestuurslid, lid van de raad van toezicht en commissaris van diverse ondernemingen, maatschappelijke en culturele organisaties. Herbenoemd 1 september 2012, aftredend 31 augustus 2016. lid | mevrouw ing. T.E. Bodewes (1967) woonachtig in Hasselt. Thecla Bodewes is directeur/eigenaar van de Bodewes Groep. In 1998 nam zij de scheepswerf van haar vader over, om daar in 2003 Scheepswerf De Kaap aan toe te voegen. Sinds 2010 bestaat Maritima Green Technology, een combinatie van innovatieve bedrijven die betrokken zijn bij de bouw van op waterstof varende en energiezuinige schepen, zowel voor de nationale als internationale markt. Vóór de overname van het familiebedrijf, reorganiseerde Thecla Bodewes scheepswerven en werkte ze meerdere jaren voor Bureau Veritas, een internationaal bureau dat schepen en scheepsbouworganisaties certificeert. Benoemd op 1 augustus 2012, aftredend op 31 juli 2016.

40

De totale uitgaven hebben in 2012 € 4.773.664 bedragen. De totale inkomsten uit activiteiten, subsidies en sponsoring bedroegen € 4.891.430. Na verrekening van enkele bijzondere baten en lasten is het exploitatiesaldo: € 127.893 positief. Ontvangsten Inkomsten (incl. sponsoring) € 1.315.366 Subsidies Ministerie van OCW € 2.936.796 Provincie Gelderland € 398.932 Provincie Overijssel € 107.207 Gemeente Arnhem € 103.129 Fondsen Fonds Cultuurparticipatie € 10.000 VSB fonds € 12.500 Fonds Podiumkunsten € 7.500 Uitgaven Vaste kosten Personeelslasten € 2.887.037 (incl.pensioen- en omscholingsregeling) Overige personeelskosten: studie- en € 180.796 beroepskosten, ARBO-ZORG, inleenkrachten Afschrijvingskosten € 33.608 Bureaukosten € 89.495 Huisvestingskosten € 105.688 Activiteitenkosten Productiekosten binnen- en buitenland € 464.731 Voorstellingskosten binnenland € 330.203 Voorstellingskosten buitenland € 405.264 Public relations en marketing € 276.842 Totale inkomsten € 4.891.430 Totale uitgaven € 4.773.664 exploitatieresultaat € 127.893 positief

41

4.0 Internationalisering Volgens de cijfers van de Nederlandse Associatie voor de Podiumkunsten was Introdans als BIS-gezelschap in 2012 wederom een van de grootste ambassadeurs voor de Nederlandse dans in het buitenland. Een van de speerpunten van ons beleid is om dit te bestendigen en waar mogelijk verder uit te bouwen. In 2012 steeg het aantal buitenlandse voorstellingen naar 38 (t.o.v. 27 in 2011). Onze voorstellingen en activiteiten vonden plaats in: België, Brazilië, Duitsland, Frankrijk, Indonesië, Italië, en Verenigde Staten van Amerika en Zwitserland België en Duitsland | De reguliere programma’s van Introdans en Introdans Ensemble voor de Jeugd reisden langs de Nederlandse theaters, en ook naar theaters in België en Duitsland. In Duitsland werd het aantal speelbeurten uitgebreid. De bezettingsgraad ligt in deze buitenlandse theaters hoog, rond de 85%. Frankrijk | Introdans ontving een uitnodiging voor het festival Le Temps d’Aimer la Danse in Biarritz en gaf er een openbare repetitie in de publieke tuin en een voorstelling van het programma HARTSLAG. Indonesië | Met diverse partners in Indonesië ging Introdans een langdurige samenwerking aan: een aantal jaren op rij worden er workshops en voorstellingen gegeven. Op deze manier is een goede inhoudelijke uitwisseling mogelijk. Introdans Ensemble voor de Jeugd gaf voorstellingen in Jakarta (Gedung Kesenian en Erasmushuis) en in Solo. Bij Ballet Sumber Cipta (Jakarta) gaven Adriaan Luteijn en Iris Reyes workshops. Italië | Tijdens het Gala Palermo in Danza werd werk gedanst van Robert Battle en Sidi Larbi Cherkaoui. Introdans Ensemble voor de Jeugd reisde naar Turijn voor een uitvoering van LEVEDELIEFDE. 42

43

Verenigde Staten van Amerika | Jarenlang werd geïnvesteerd in de Amerikaanse ‘markt’ door middel van beursbezoek en het opbouwen van een zorgvuldig netwerk. Deze energie werd in 2012 beloond met zes voorstellingen in het prestigieuze The Joyce Theater (New York) en drie voorstellingen in Meany Hall for the Performing Arts (Seattle). De Introdanscrew werd met groot enthousiasme onthaald en de voorstellingen werden in de media uitvoerig beschreven. Zwitserland | De goede relatie met het Zwitserse internationale dansfestival Steps werd in 2012 bekrachtigd door een vijfde tournee. Introdans Ensemble voor de Jeugd reisde naar Schaffhausen, Zurich, Bern, Birsfelden, Luzern, Vevey en Zug en gaf er in totaal tien voorstellingen. Dat de voorstellingen enthousiast werden onthaald illustreerde een jongen uit het publiek tijdens het vragenkwartiertje na afloop van de voorstelling, hij zei: Guys, I do not have a question at all, because you are all so supercool! Ook Introdans Interactie reisde in 2012 over de landsgrenzen. Berlijn | Het team van Introdans Interactie werkte in augustus 2012 in Berlijn wederom een week met leerlingen van twee middelbare scholen uit de Berlijnse achterstandswijk Neukölln. Dit was onderdeel van de muzikale danstheaterproductie Be Voice van de in Berlijn woonachtige theatermaker René Broeders. Leerlingen dansdocent van Codarts (Rotterdam) ondersteunden het Interactieteam en dansten mee in de voorstelling die muzikaal werd begeleid door muziekstudenten van Codarts. Interactie kon hieraan meewerken dankzij een extra bijdrage van sponsor Alliander Arnhem. Brazilië | Swing in Brazil, een uitwisselingsproject met Brazilië, vond plaats dankzij een bijdrage van het Fonds voor Cultuurparticipatie. In oktober bezocht het team van Introdans Interactie Corpo Cidadao in Belo Horizonte, de educatieve afdeling van het moderne dansgezelschap. Sociale doelen spelen een belangrijke rol in het werken met de jongeren uit de favela's, de achterstandswijken in Belo Horizonte. De docenten van Introdans observeerden gedurende een week de werkwijze van Corpo Cidadao en gaven workshops aan kinderen uit de sloppenwijken.

In Memoriam (Sidi Larbi Cherkaoui)

Introdans in beeld 2012 55+-ers van start | In januari gaan twee nieuwe reeksen van start voor 55+-ers: Introdans Interactie neemt hen mee in het dansrepertoire van Introdans

Senioren dansen in Jong geleerd, Oud gedanst

Holland Dance Gala | Het Holland Dance Gala toont op 28 januari een selectie van de mooiste dans. Na Sylvie Guillem, het danskoppel Drew Jacoby/Rubinald Pronk, NDT 2 en de Limon Dance Company sluit het Introdans Ensemble voor de Jeugd het gala af met In Memoriam (Sidi Larbi Cherkaoui), voor deze gelegenheid live begeleid door de muziek van A Filetta. H.M. Koningin Beatrix is eregast.

Open Dag Introdans | De studio’s van Introdans zijn op zaterdag 4 februari de hele dag geopend voor het publiek. De dagelijkse training en de repetities van beide dansensembles worden bijgewoond. Ook wordt er in diverse workshops meegedanst. Ook is er een kostuumexpositie en filmstudio.

Première in Apeldoorn | De goede band met Orpheus Apeldoorn wordt bekrachtigd door de première HEMELS; op verzoek vindt de première op 10 februari daar plaats. Sponsor Dirkzwager bij HEMELS | Relaties van sponsor Dirkzwager advocaten en notarissen bezoeken op 14 februari de voorstelling HEMELS in Nijmegen, en later in het jaar, op 7 november, de voorstelling HARTSLAG in Arnhem.

De Ontmoeting XS van start | Op 22 februari ontmoeten Introdansers hun bijzondere gasten van de voorstelling De Ontmoeting XS van Introdans Interactie: twee urban-dancers, een senior, een rock & rolstoeldanser, iemand met autisme en iemand met een verstandelijke beperking. 45 FAUXdeville gaat van start

Hans van Manen ontvangt dvd MIX4KIDS

Een feestje voor Hans van Manen | Voorafgaand aann de première menEERvanmanen ontvangt de maestro op 3 maart uit handen van artistiek directeur Roel Voorintholt het eerste exemplaar van de dvd MIX4KIDS. De voorstelling vindt plaats in het kader van zijn aanstaande 80ste verjaardag

VIER65 | Op 6 april wordt in een uitverkochte Grote zaal in Schouwburg Arnhem de 65ste verjaardag van medeoprichter en algemeen directeur Ton Wiggers. Een eenmalige galavoorstelling met de overhandiging van een borstbeeld en de Zilveren Stadspenning van de Gemeente Arnhem. Eindelijk Erkenning in Filmtheater Focus | In het kader van Ton Wiggers’ 65ste verjaardag wordt op 9 april de documentaire Eindelijk Erkenning (Bas Berkhout) vertoond in Filmtheater Focus. Na afloop interviewt Petra Engelfriet Ton en Bas over het maakproces.

Champagne en kinderchampagne na afloop van feestelijke première

54

55

Master of Puppets gaat in première tijdens de Zwitserse tournee

Voor de vijfde keer naar STEPS | Introdans Ensemble voor de Jeugd vertrekt op 11 april voor een tournee langs zeven Zwitserse steden; het is de vijfde keer dat het ensemble voor dit internationale dansfestival is uitgenodigd. Live muziek van Het Gelders Orklest tijdens END OF SEASON

USA here we come! | Van 1 tot en met 12 mei danst Introdans met het programma HEAVENLY in New York en Seattle. De successen worden gedeeld met het thuisfront: de crew houdt een actief blog bij. Naar Indonesië | Introdans Ensemble voor de Jeugd reist op 21 mei naar Indonesië voor optredens in Jakarta en Solo. Het programma CELEBRATION bestaat uit werken van Hans van Manen, Robert Battle, Ton Wiggers en Jerome Meyer/Isabelle Chaffaud. Ook worden er workshops gegeven bij Ballet Sumber Cipta in Jakarta.

Eli Eli in première | 20 jongeren uit Arnhem en omgeving spelen en dansen in Eli Eli, een productie van Toneelgroep Oostpool, de regie is van Timothy de Gilde met choreografieën van Adriaan Luteijn, in première op 5 mei.

FAUXdeville gaat in première

Toppprestatie voor NOC*NSF | Op 16 mei geeft Adriaan Luteijn op verzoek van NOC*NSF een demonstratie voor coaches over het leveren van een topprestatie: meet twee Introdansers toont hij hoe een choreografie tot stand komt. Positief advies Raad voor Cultuur | De Raad voor Cultuur adviseert op 21 mei positief over Introdans: het gezelschap moet een vaste plek krijgen in de Basis Infrastructuur, maar krijgt een korting op het budget.

46

Introdans reist met HEAVENLY naar New York en Seattle

49

Conferentie 40 JAAR EIGENWIJS! | In het Arnhemse Filmtheater Focus viert Introdans Interactie op 22 mei 40 jaar educatie met een conferentie en presenteert er de publicatie 40 JAAR EIGENWIJS!. Première FAUXdeville | Onder de titel FAUXdeville gaat De Ontmoeting XS op 20 juni in première. In deze voorstelling van Adriaan Luteijn ontmoeten Introdansers bijzondere danspartners.

Live muziek van Het Gelders Orkest | De jaarlijkse END OF SEASON wordt op 22 en 23 juni begeleid door Het Gelders Orkest o.l.v. Nikolai Alexeev met de solisten Frank Peters (piano) en Hanneke de Wit (sopraan).

Arnhemse Piet voor Roel | Roel Voorintholt is geheel verrast als hij uit naam van het publiek van Introdans op 23 juni de Arnhemse Piet krijgt uitgereikt als bewondering voor zijn artisieke leiderschap.

Promotie seizoen 2012/13 | Ter promotie van het nieuwe seizoen zijn er previews te zien tijdens Uitmarkt Amsterdam (25 augustus), Arnhem Uitboulevard (1 september) en de Open Dag van Lucent Danstheater (2 september).

H.K.H. Prinses Margriet wordt begroet bij END OF SEASON

Vier jonge dansers bij Introdans | Met de start van het nieuwe seizoen treden vier pas afgestudeerde dansers van Nederlandse vakopleidingen toe tot het danserstableau: Ruben Ameling bij Introdans Ensemble voor de Jeugd en Kim van der Put, Pascal Schut en Nienke Wind.

Introdans Interactie in Berlijn | Van 19 tot en met 26 augustus werkt het team van Introdans Interactie met scholieren in Berlijn aan BeVoice: een multidisciplinaire theaterproductie. HARTSLAG in première | Op 7 september gaat het eerste programma van het dansseizoen 2012/13 in Schouwburg Arnhem in première: HARTSLAG, met werken van Nacho Duato, Thierry Malandain en Cayetano Soto.

Palermo in Danza | Tijdens het gala Palermo in Danza dansen Karin Lambrechste en Aymeric Aude op 8 september werk van Robert Battle en Sidi Larbi Cherkaoui. HARTSLAG in Biarritz | Introdans is op 14 september te gast op het festival Le Temps d’Aimer la Danse; er is een openbare repetitie in de publieke tuin en ’s avonds een optreden van HARTSLAG.

Ton Wiggers ontvangt een bronzen buste van de Vrienden van Introdans

Pauline Krikke overhandigt de Zilveren Stadspenning aan Ton Wiggers

51

Roel Voorintholt ontvangt de Arnhemse Piet

Feest van de Nederlandse Dans | De Nederlandse Dansdagen in Maastricht presenteert op 6 oktober het Feest van de Nederlandse Dans; Introdans Ensemble voor de Jeugd is tijdens de galavoorstelling te gast en danst Bate (Fernando Melo).

Arnhem Ambassadeurs bij generale repetitie | Voorafgaand aan de première bezoeken gasten van Arnhem Ambassadeurs op 12 oktober de generale repetitie van LEVEDELIEFDE.

Ode aan de liefde | Introdans Ensemble voor de Jeugd viert de liefde en danst vanaf 13 oktober in LEVEDELIEFDE werken van Fernando Melo, Ivgi&Greben, Mats Ek, David Middendorp, Cayetano Soto, Ohad Naharin en Nacho Duato. 13 oktober om 13.13 uur | Adriaan Luteijn is artistiek leider van de opening van het Sprookjesfestival en maakt samen met docent Lobke van der Sanden een sprankelende opening met honderden jonge dansers in de Arnhemse Stadhuishal.

23 juni Het tableau op de foto met beschermvrouwe Prinses Margriet

w

Veranderdans | Tijdens het Sprookjesfestival dansen kinderen de Veranderdans van Introdans Interactie; in warenhuis de Bijenkorf (16 oktober) en in de studio’s van Introdans (17 en 18 oktober). Dansen voor het Rode Kruis | Tijdens het Rode Kruis Gala in de Eusebiuskerk, Arnhem worden op 9 november Anaphase (Ohad Naharin) en Pas de Danse (Mats Ek) gedanst.

Bolero voor Alliander | Sponsor Alliander houdt zijn jaarlijkse relatievoorstelling in Orpheus, Apeldoorn op 12 november; Introdans danst er Bolero (Thierry Malandain).

Swing in Brazil | Het team van Introdans Interactie werkt van 24 november tot en met 2 december in Belo Horizonte met Gruppo Corpo. In de achterstandswijken worden o.a. workshops gegeven aan kinderen en jongeren.

Gala in Munster | Op Wereldaidsdag wordt in Munster een dansgala georganiseerd: Introdans danst er Cor Perdut (Nacho Duato). LEVEDELIEFDE in Turijn | Introdans Ensemble voor de Jeugd reist naar Turijn en danst er op 5 december hun nieuwste voorstelling. Balletmeester Iris Reyes geeft er een masterclass. Dansen in een warenhuis | Ter promotie van de voorstelling LEVEDELIEFDE wordt op 8 december het duet Anaphase (Ohad Naharin) gedanst in warenhuis de Bijenkorf in Arnhem. Erwin en Lucinda tijdens Open Dag | Op zaterdag 15 december is er een Open Dag bij Introdans. Naast een ontbijt voor Vrienden, het bijwonen van trainingen en repetities is er een meetand-greet tussen fotograaf Erwin Olaf en de Amerikaanse choreografe Lucinda Childs.

Traditie tijdens de kerstperiode | Van 26 tot en met 29 december dansen beide ensembles tijdens het jaarlijkse KERSTGALA.

55

colofon Dit is een uitgave van Introdans vijfzinnenstraat 82 6811 ln arnhem postbus 73 6800 ab arnhem t +31 26 3512111 f +31 26 3515647 e [email protected] i www.introdans.nl eindredactie Evert Burggrave redactie directie en management fotografie Hans Gerritsen, Erwin Olaf, Seppe Ruberti, Thijn van de Ven, Yvonne van de Ven grafische vormgeving Dévelp, Velp druk hpc drukkerij, arnhem oplage 800 stuks 29 maart 2011

Foto omslag VIER40 © Erwin Olaf