Jaarbericht 2012 Stichting Gezonde Gronden
Wassenaar, 5 maart 2013
Inhoud Samenvatting ........................................................................................................................ 1 Doel Stichting .......................................................................................................................... 2 Doelgroepen Stichting .............................................................................................................. 3 Toegevoegde waarde ............................................................................................................... 3 Hoe werkt Gezonde Gronden? ................................................................................................. 4 Wat doet Gezonde Gronden in de praktijk? .............................................................................. 5 Wat willen we gaan doen de komende vijf jaren? .................................................................... 7
Samenvatting Stichting Gezonde Gronden streeft er naar dat we over niet al te lange tijd voedsel kunnen eten van een gezonde bodem in onze eigen stad of regio. Gezond voedsel, van een gezonde bodem, die vaak met gebruik van o.a. Permacultuur tot stand is gekomen. En rond die gezonde bodem vlechten we een levend netwerk van burgers, boeren en ondernemers tot regionale groene economieën. De opleidingen en activiteiten van Gezonde Gronden verhogen het bewustzijn van mensen, zodat zij zich verantwoordelijk kunnen gaan voelen en intrinsiek gemotiveerd raken. Hun nieuwe gedrag kan als voorbeeld voor hun omgeving werken, zodat kruisbestuiving plaatsvindt. De stichting heeft haar werkzaamheden van Den Haag uit opgebouwd met steun van een groeiend aantal stichtingen, fondsen, overheden en kennisinstituten. De doelstellingen van de stichting Gezonde Gronden beginnen steeds meer maatschappelijk aan te slaan. De aandacht voor vragen rond bodem, voedsel- en gezondheidsbewustzijn groeit. Door voorbeelden in de praktijk: gerealiseerde projecten van Gezonde Gronden maar ook van anderen, tot en met Michelle Obama, wordt bewezen dat het werkt. De financiële crisis overschaduwt niet langer de andere, meer fundamentele crises. Duurzaamheid, uitgeputte bodem, verantwoorde voeding, schaarse grondstoffen: verandering wordt onontkoombaar. De wenselijkheid om kinderen weer een buitenspel-ervaring te gunnen, krijgt steeds meer erkenning (zie het grote Groene-schoolpleinenproject van Fonds 1818). Wat dat betreft heeft Gezonde Gronden de wind mee. Het is nu zaak de kansen te grijpen. De directeur wordt steeds meer gevraagd voor lezingen, denktanks en adviezen, en de projecten worden ook zakelijk gezien interessanter. De financiering is tot nu toe moeizaam geweest: individuele schenkingen, offers van personen, vrijwillige inzet, subsidies, Fonds 1818. Onze ervaring is, helaas, dat de inkomende betalingen van scholen en overheden meestal vertraging ondervinden en dat de financiële middelen van de Stichting nog niet toereikend zijn om dit te overbruggen. Zakelijk gezien waren er inkomsten van lesgeld van cursusdeelnemers, revenuen van lezingen, gemeenten in hun rol van opdrachtgevers, scholen waar een plein is aangelegd en kopers van (o.a.) gezonde grond. Er is voor het Kringlooplandbouw project een EU–subsidie toegekend, maar deze wordt in delen en pas ongeveer vijf maanden later uitgekeerd ná betaling van de kosten door de Stichting, wat elke keer voor de Stichting grote liquiditeitsproblemen oplevert en heeft geresulteerd in leningen. De Stichting sloot 2012 af met een verlies van € 6.161,-.
1
Doel Stichting Gezonde Gronden Algemene doelstelling “Het tot stand brengen van een levend regionaal netwerk van ‘betrokken’ burgers, boeren, ondernemers en overheden rondom gezonde bodem-plant-dier-mens systemen die duurzaam in balans zijn en die op termijn leiden tot regionale groene economieën (met korte ketens en betaalbare gezonde producten) en tot voedselzekerheid in de komende jaren.” Deze algemene doelstelling is in de statuten als volgt nader uitgewerkt: 1. Het in stand houden en herstellen van vruchtbare bodems in Nederland, vanwege de betekenisvolle en onderling afhankelijke samenhangen tussen een gezonde bodem, gezonde planten, gezonde dieren, gezond voedsel en gezonde mensen 2. Het bieden van kennis en inzicht, kennisontwikkeling, en een platform voor kennisuitwisseling over het bovenstaande, onder meer via: a. de, door de stichting opgerichte, vereniging Netwerk Vitale Landbouw en Voeding b. de door de stichting ontwikkelde cursussen en leergangen c. het bijdragen aan de totstandkoming van een monitor van duurzaamheids aspecten 3. Het bevorderen van de toegang voor ieder mens tot gezond en voldoende voedsel en daarmee het bevorderen van de zelfredzaamheid van burgers en het ontwikkelen en versterken van de verbinding tussen stad/dorp en platteland 4. Het (doen) ontwikkelen van gezonde grond 5. Het (doen) verkopen van artikelen die bijdragen aan de doelen van de stichting, zoals grond, zaden, planten, boeken et cetera. De doelen van de stichting zijn gebaseerd op de onderliggende waarden en uitgangspunten van de stichting, te weten:
Bevorderen van een multiculturele duurzame samenleving in het kader van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Uitdragen en versterken van de principes van de Earth Charter: o Respect voor alle levensvormen o Ecologische integriteit o Sociale rechtvaardigheid o Democratie, geweldloosheid en vrede. De Earth Charter, in Nederland ook wel het Handvest van de Aarde genoemd (www.Earthcharter.nl/index.php?id=28) is een verklaring waarin een aantal fundamentele ethische principes staat die nodig zijn om in de eenentwintigste eeuw een rechtvaardige, duurzame en vreedzame wereldwijde gemeenschap te realiseren. In deze tijd, waarin grote veranderingen in denk- en levenswijzen hard nodig zijn, daagt het Handvest ons uit onze waarden te herzien. Ontwikkelen en uitdragen van onder meer permacultuur als een manier van met de aarde en de omgeving omgaan, waarbij de productiewijze van levensmiddelen bijdraagt aan gezonde bodems, gezonde planten, gezonde dieren, gezonde voeding, gezonde mensen en
2
een gezonde samenleving. Dit houdt ook in: herstel van lokale en regionale duurzame kringlopen, respect voor complexe systemen, samenwerking, persoonlijke ontwikkeling, en het bevorderen van het behoud van natuurlijke biodiversiteit bij bodemleven, planten, dieren en mensen De Stichting heeft de ANBI-status. Nog niet genoemd in de huidige statuten zijn:
Het doel om werkgelegenheid te creëren. Het werkgebied van de Stichting biedt de mogelijkheid om nieuwe banen in de (stads-)landbouw en -tuinbouw en op het gebied van sociale cohesie te creëren. Het doel om mensen en organisaties op het werkgebied van de Stichting professioneel te ondersteunen.
Doelgroepen van de Stichting De doelgroepen van de Stichting zijn zowel professionele mensen - zoals (melk)veehouders, hoveniers, ambtenaren, politici en docenten - als burgers uit de Nederlandse multiculturele samenleving en hun kinderen. Organisaties die wij bedienen zijn scholen, naschoolse opvang, wijkopbouw-organisaties, gemeenten, provincies, gezondheidsinstellingen, natuurorganisaties, boerenorganisaties, denktanks en Communities of Practice.
Toegevoegde waarde “Gezonde Gronden is een katalysator in het proces van duurzame regionalisering van de voedselvoorziening in de Zuidwest Randstad met een gezonde bodem als uitgangspunt. Dat doet Gezonde Gronden door activering van burgers, boeren, tuinders, overheden, GGD’s, scholen en NGO’s. Daarnaast geeft Gezonde Gronden educatie in stad en regio rond een gezonde bodem en realiseert zij een aantal, tot de verbeelding sprekende, duurzame projecten. De uiteindelijke verantwoordelijkheid om te komen tot duurzame voedselvoorziening ligt in de handen van de vele partijen in de regio en de steden zelf.” (Voeding en Gezondheid; E.H. van Haaften en C.W.E. Schadee, Jaarboek Integrale Geneeskunde 2009).
3
Hoe werkt Gezonde Gronden? Door te netwerken, stimuleren, partijen tot elkaar brengen, enthousiasmeren, opleiden en laten zien dat het kan! Daarnaast door het werven van fondsen en donaties en het samenwerken met andere organisaties.
Bestuur, middelen, deskundigheid, netwerk In het bestuur hebben zitting: Drs. F. (Frans) Verhaaren, voorzitter; Ir. H. (Jelleke) de Nooy -van Tol, secretaris; W. (Wim) van Putten, penningmeester. Onbezoldigd directeur is drs. C.W.E. (Bessie) Schadee. De enige betaalde medewerker is sinds juli 2011 een algemeen medewerkster met minimumloon. Er zijn drie vrijwilligers op regelmatige basis in de winkel in de Weimarstraat 23 in Den Haag en op klussen aan het werk, en drie vrijwilligers/zzp-ers/permaculturisten voor de eetbare schoolpleinen en andere kleine permacultuurprojecten. Het werken met vrijwilligers vergt veel aandacht om de motivatie en kennis op peil te brengen en te houden en regelmatig nieuwe instroom te realiseren. Op freelance basis zijn er twee balkondocenten onder wie drs. C.W.E. (Bessie) Schadee (onbezoldigd) en vier assistent-docenten. Op netwerkbasis zijn er samenwerkingsverbanden met:
Permacultuurschool Nederland Gemeenten Den Haag, Leiden, Schiedam (opdrachtgevers) Stichting Laak-Noord en Stichting Mooi! in Den Haag Haags Milieucentrum GGD Den Haag Ooievaarspas (subsidieregeling voor minima op het gebied van cultuur en sport, lezingen van Gezonde Gronden vallen daar onder) IVN (landelijk) De Wiltfang (tuinbenodigdheden) Composteerbedrijf V.d. Hengel (biologisch), ontwikkeling gezonde grond Visie-R (reïntegratiebedrijf, leveren tegen betaling de balkonbakken en arbeid bij aanleg schoolpleinen) Netwerk Vitale Landbouw en Voeding Stichting IDeeWinkel te Leiden Stichting Mens en Tuin (geestelijk gehandicapten) in Den Haag Universiteit Wageningen. In 2011 en 2012 gaf Gezonde Gronden aan master studenten een dag over Eetbare balkons en de sociale impact van stadstuinbouw Boerenorganisaties en Boerderij ’t Geertje te Zoeterwoude BioVak beurs en de Groene Passie beurs 4
Fonds 1818 (belangrijke subsidiegever) Oranje Fonds Triodosbank (huisbankier) Een 11-tal particuliere sponsoren die elk voor vijf jaar hebben getekend
Er is een website (www.gezondegronden.nl) in de lucht d.d. 10 juni 2012; professioneel gebouwd en onderhouden door Citroenboom, webdeveloper. Er is een ruimte in Weimarstraat 23, Den Haag, met een huurcontract tot april 2018. De ruimte is door Gezonde Gronden ingericht om cursus/opleidingen te geven, en materialen en informatie te verkopen of ter beschikking te stellen. Op de binnenplaats bevindt zich een demonstratieproject Permacultuurtuin (18m2). De verbouwing van de ruimte in de Weimarstraat wordt in januari 2013 afgerond.
Wat doet Gezonde Gronden in de praktijk? Programma in hoofdlijnen
Eetbare balkons en vensterbanken met een cursus voor de balkonbezitters van 7 dagdelen. Eetbare schoolpleinen Openbaar eetbaar groen Beroepsopleidingen: Permacultuur, Balkondocent (wordt ontwikkeld) Vakleergang Kringlooplandbouw voor Agrariërs Cursussen: o Permacultuur in uw eigen tuin (korte cursus voor liefhebbers) o Praktische workshops: bouwen van een aardbeientoren, bouwen van een pizza oven, opzetten van een wormenbak, conserveren van voedsel, bouwen met lokaal hout, creëren van een bijenhotel, etc. Kleine tentoonstellingen Standhouder op groene manifestaties, voorlichting, bewustwording Verkoop van gezonde grond en aanverwante producten (o.a. biologische bloembollen) Adviseren over voedsel strategieën
Overzicht gerealiseerde projecten in 2012 Opleidingen
Tweede Vakleergang Kringlooplandbouw in de Leidse Ommelanden voor Agrariërs, eerste deel in winter 2011-2012, met subsidie van de EU Gecertificeerde Jaaropleiding Permacultuur (18 cursusdagen) sinds 2008 jaarlijks Permacultuurcursus voor tuinliefhebbers 2011-2012 (4 zondagen verspreid over de 4 seizoenen) en 2012-2013.
5
Balkons, tuinen, schoolpleinen
Eetbare balkons (in totaal ongeveer 205, in 2012 ca. 105 stuks): o Leiden (ca. 20 stuks) o Den Haag (ca. 30 stuks) o Schiedam (25 stuks) Aanleg Permacultuur Moestuin op het Meester de Bruinplein, Haagse Binnenstad (samen met de bewoners). Vliegende start 19/20 maart 2012; artikel in AD van 9 juni 2012) Avontuurlijk groen, eetbaar schoolplein in Leiden (De Schakel), 2011-2012
Strategie
Voedselstrategie advies “(H)eerlijk Haags” voor fracties Gemeenteraad Den Haag 2011 Deelname aan Community of Practice Groen en Welzijn (Provincie Zuid-Holland) i.s.m. IVN), 2011-2012 Uitgewerkt ondernemingsplan voor een permacultuur vollegrondstuinderij i.s.m. Boerderij ’t Geertje en de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij, 2012
Lezingen, beurzen etc.
Deelname grote vakbeurzen zoals de BIOVAK (2011, 2012) en de Groene Passiebeurs (2012, met eigen stand en lezingen, vier dagen lang) Lezingen en meedenken voor fracties/commissies van gemeenteraden Lezingen over het belang van een gezonde bodem voor IVN in het land Colleges voor Universiteit Wageningen Sociologie / Master Food and the City, 2011 en 2012 Presentatie tuinaanpak m²tuintjes en balkontuinen in Museon Den Haag 14-15 april 2012 ter gelegenheid van de tentoonstelling Plantastic!
Overige
Samengewerkt en substantieel bijgedragen aan het tot stand komen van een werkboek voor individueel taalonderwijs Nederlands voor allochtone vrouwen ‘Groen in de Stad’ bij de stichting Opvang Buitenlandse Vrouwen in Den Haag DVD’s: over aanleg eetbare binnenplaats van vrouwencentrun De Koffiepot in Den Haag, over aanleg eetbaar schoolplein De Schakel in Leiden, over de eetbare balkons in Schiedam 2011. Winkelgebeuren van Gezonde Gronden opgezet (nog bescheiden) in de Weimarstraat 23 in Den Haag Verkoop tegen zeer lage prijs van biologische bloembollen in het kader van zorg voor de bijen Voorraad gezonde grond (balkongrond en tuinaarde) ontwikkeld en gereed voor gebruik in eigen projecten en voor verkoop van uit winkel. Nog op te zetten: distributie via hoveniers, tuincentra en natuurwinkels.
6
Wat willen we gaan doen in de komende vijf jaren? Kader: Verbreden, professionaliseren, verdiepen en wezenlijk vernieuwen. Opschalen naar andere regio’s en gemeenten (waar mogelijk in samenwerking met partners uit het netwerk), verder uitbouwen zodat de opleidingen binnen Gezonde Gronden ook tot banenvorming gaan leiden. Het is belangrijk dat er docenten komen die de vergroening en eetbaarheid van de steden bevorderen door kennisoverdracht aan burgerinitiatieven, leerkrachten in het onderwijs, en de organisaties rond scholen.
Consolidatie van de huidige activiteiten Opschalen van de huidige activiteiten naar landelijk niveau Uitbreiding met een programma banencreatie van uit de opleidingen van de Stichting Financiële onafhankelijkheid en continuïteit bereiken Opvolgingsproblematiek onbezoldigd directeur in 2013 aan de orde stellen
Plannen thans in voorbereiding (2013):
Aanleg 1 schoolplein Den Haag, 1 in Voorburg (2012-2015) Schiedam: aanleg 40 balkons (wordt afgerond in november) Lezingencyclus in W23 voorlopig 1x per 2 à 3 weken, begint oktober 2013 Permacultuur Jaaropleiding 2013-‘14 Korte cursus van 4 zondagen ‘ Permacultuur in eigen tuin’ november 2013 - juni 2014 Inrichting kleine etalage in de W23 met Raw Food producten (voor verkoop en daarmee mensen naar Gezonde Gronden te trekken) Cursus ‘Waarnemend tekenen van plantenbladeren’, september 2013 PR en verspreiding van inzichten d.m.v. kleine adviezen en lezingen Deelname van stedelijke en landelijks overlegvormen m.b.t. gezonde bodem en stadstuinbouw Verder uitbouwen website
Plannen voor later:
Opleiding docenten eetbare-balkons en vensterbanken, begint in voorjaar 2014 (try out was in 2010-2011). Lesmateriaal wordt verder ontwikkeld, financiering voor enkele allochtone deelneemsters is bijna rond Creëren van banen voor (assistent-)balkondocenten in verzorgingshuizen, met name ook voor assistent-docenten uit andere culturen Schiedam: balkoncursussen voor beginners in 2013 opdracht is binnen, 40 stuks) Balkoncursussen organiseren in samenhang met eetbare schoolpleinen 2013-2016 Samen met mijn (klein)kind een eetbaar balkon maken (50-plussers met hen dierbare kinderen, lesmateriaal en projectbeschrijving eigenlijk klaar) Imker beroepsopleiding van uit de Permacultuur (samen met de Permacultuurschool Nederland) voorjaar 2014 Nieuwe Jaartraining Permacultuur 2014 Binnentuin/Balkonproject voor Stichting Pameijer (beschermd wonen psychiatrische cliënten, Schiedam) 7
Aanleg van een permacultuurtuin bij Theater de Regentes in Den Haag (doorstart) Onderhoudsprogramma voor eerder aangelegde schoolpleinen Onderhoud en nascholing eerder aangelegde balkons. In winter 2013-2014 wordt de 1e balkoncursus voor ‘gevorderden’ in Schiedam gegeven (opdracht is binnen) Verder inhoud geven aan de Gezonde Gronden winkel in Weimarstraat 23 Gezonde grondverkoop op meerdere verkooppunten in Nederland Webwinkel i.s.m. de Wiltfang (leveren van artikelen via de Gezonde Gronden website) en met composteerbedrijf Van der Hengel (leveren gezonde grond met afdracht aan Gezonde Gronden) Voorbereidingen treffen voor opvolging huidige directeur/oprichter
8
