j a a r v e r s l a g
2 0 1 2
Inhoudsopgave Voorwoord
1
Inleiding
1
Groen Maastricht tot in de wijken
2
Nieuwe werkwijze beheer gebieden in 2012
2
Par cipa e: handen uit de mouwen
2
Biodiversiteit in op ma forma
2
Duurzaamheid
3
Advies
3
Onderwijs
4
Natuur om te spelen, natuur om te leren
4
Schooltuinen
4
Buurtwerk
5
Voorlich ng, informa e en voorbeeldsitua es
5, 6
Natuurtuinen: voorbeeld voor de hele stad
6
Publieksac viteiten
6
Gebruik van ruimtes bij het CNME
6,7
PR en communica e
7, 8
Medewerkers, vrijwilligers, stageplaatsen en kadervorming
8
Netwerk
8
Overzichten en tabellen
9, 10
een andere voorzitter over te geven. De overvolle dagelijkse agenda van mijn werk laat niet veel extra ruimte voor bestuurlijk werk. Met veel plezier heb ik de afgelopen vijf jaar deel uitgemaakt van het bestuur, eerst als lid, de laatste vier jaar als voorzitter. Het professionaliseren van de organisatie stond daarbij voorop en tevens het schip door de storm van de bezuinigingen loodsen. Het CNME gaat een nieuwe fase in, met veel kansen en uitdagingen. Binnen het gemeentelijk NME beleid kan de organisatie de komende jaren veel betekenen. Natuur en Milieu Educatie verdient alle aandacht van de stad. Een stad die wat mij betreft nog veel groener mag zijn! Ik wens alle CNME-ers en aalle en zijn jn heel heeel veel succe es vrijwilligers die bij de organisatie betrokken succes en alle goeds toe voor de toekomst.
Jacky Lamoré-Meijer
Inleiding
Voorwoord orwoord r van de voorzitter voorzititter
Met dit jaarverslag blikken we terug op 2012, 12, een jaar waarin er veel veranderde. Door het gemeentelijke b besluit l it eind i d 2011 om tte bezuinigen op het CNME, volgde in 2012 een jaar van reorganisatie. De belangrijkste opgaven in 2012 waren het verkleinen van het personeelsbestand met vijf medewerkers, de verhuizing naar een minder dure locatie en het afstoten van publieksactiviteiten en de Educatieve Boerderij Daalhoeve. Opgaven, die ook in 2013 nog aandacht vragen.
Het jaar 2012 was turbulent te noemen voor het CNME. Forse bezuinigingen bij de gemeentelijke overheid leidden tot reorganisatieplannen, met als gevolg afslanking van de bedrijfsonderdelen en helaas ook verlies aan werkgelegenheid bij het CNME. Hoe zwaar de periode ook was, er ontstond te midden van alle nieuwe planvorming ook een besef dat er nieuwe kansen konden worden aangeboord. Een hernieuwde en constructieve samenwerking met de gemeente en met de ketenpartners van CNME stond daarbij voorop.
Maar de reorganisatie leidde ook tot positieve veranderingen. Zo besefte de gemeente Maastricht dat educatie een belangrijk instrument is om duurzaamheid in de gemeente te realiseren. In 2012 is daarom nieuw gemeentelijk beleid gemaakt om dit belang vorm te geven. Ook is de subsidierelatie tussen gemeente en CNME veranderd naar een relatie van opdrachtgever en opdrachtnemer, waarbij het CNME als 'quasi in house' organisatie dichter bij de gemeente komt te staan.
Het bestuur heeft, samen met de directie, voortdurend aangedrongen en aangestuurd op een dialoog met de gemeente ondanks de harde bezuinigingsmaatregelen. Samen vormgeven aan een modern NME beleid voor de stad en de regio is de kern van de nieuwe aanpak. Dit dient uit te monden in een meer projectmatige aansturing van het CNME. Meer, en vooral ook meer diverse, projecten binnenhalen is daarbij het devies. Er is het afgelopen jaar al voortvarend een aanzet in die richting gegeven door directie en medewerkers.
De veranderingen brachten in het CNME ook een positief proces van heroriëntatie op gang. Vanuit de maatschappelijke vraag naar ons werk en onze eigen drijfveren, stelden we onze missie, visie en doelstellingen opnieuw vast. Met als resultaat een zelfbewuste organisatie die heldere keuzes maakt. Een organisatie die beter aansluit bij maatschappelijke opgaven. Een organisatie met de ambitie om van NME-centrum naar duurzaamheidsknooppunt te veranderen. Kortom, 2012 is slechts het begin van de veranderingen. Specifiek op de locatie Natuurtuinen ligt de uitdaging, om deze plek te versterken. Samen met vrijwilligers en IVN Maastricht gaan we hier in een proces van co-creatie vorm aan geven.
In het najaar is ook de zoektocht begonnen naar een nieuw onderkomen voor het CNME. Binnenkort zal daar meer over duidelijk worden. Voorop staat dat de huisvesting van het CNME zodanig wordt vormgegeven dat burgers van Maastricht de organisatie ook kunnen herkennen en de drempel verlaagd wordt om eens binnen te lopen. Het afgelopen jaar heeft het CNME veel in de pers gestaan. Echter niet alleen met de bezuinigingsberichten. Steeds vaker werden er berichten geplaatst over het mooie werk dat het CNME verricht en de maatschappelijke relevantie van die activiteiten voor jong en oud. Eens te meer is gebleken hoeveel expertise er in huis is bij het CNME en met hoeveel enthousiasme en doorzettingsvermogen de werkzaamheden worden uitgevoerd: waar een relatief kleine organisatie groot in kan zijn!
We willen met dit jaarverslag vooral een beeld van ons werk geven. Met woorden, cijfers en foto's is het onmogelijk, om ons werk te in zijn geheel te bevatten. Hoe beschrijf je het plezier van bewoners, die elke dag weer hun hond uit laten in een groengebied van de stad? Of de inspiratie die vrijwilligers in de Natuurtuinen Jekerdal over brengen op hun omgeving? Hoe het spelen in natuur de ontwikkeling van kinderen hun leven lang kan beïnvloeden, ook dat is niet weer te geven in een jaarverslag. Die kwalitatieve effecten van ons werk zien we terug in Maastricht zelf: meer groen, meer duurzaamheid en meer mensen die zich daar goed bij voelen, betrokken zijn en zich actief inzetten.
Het bestuur is dit voorjaar versterkt met de komst van dhr. JanJoost Bakhuizen. Zijn kennis van en inzet bij natuur- en ecologische projecten is een waardevolle aanvulling voor het CNME. Met het bestuur op “slagkracht” en de nieuwe plannen in de steigers werd het voor ondergetekende tijd om het roer aan
1
Groen Maastricht tot in de wijken
Biodiversiteit in optima forma
Het CNME werkt voor de gemeente Maastricht aan zo’n 20 stadsnatuurgebieden van ca. 110 ha. Hierbij staat de ecologische kwaliteit en de beleefbaarheid voor burgers voorop. Met deze gebieden werken we mee aan een netwerk in de hele stad waar bewoners kunnen recreëren, ontspannen, genieten en inspiratie opdoen. Denk aan natuurspeelplaatsen, parken, bosjes en hondenlosloopgebieden.
Door ecologisch beheer worden of blijven de gebieden soortenrijk, er komt letterlijk meer leven in de gebieden. Wat is er mooier dan een ontmoeting met een vos of een picknick tussen kleurrijke vlinders? Hoogtepunten waren de drie vossenfamilies in de Hoge Fronten, die door veel mensen gezien zijn. Ook de muurhagedis deed het weer goed na een paar mindere jaren. Hierdoor kunnen vele bezoekers ook genieten van de schouwspelen op de eeuwenoude vestingmuren. Uniek voor Nederland! Op Campagne voelt de das zich nog altijd zeer goed thuis, te oordelen aan druk graafwerk in de graft in 2012. Insecten spreken soms nog het meest tot de verbeelding. Zoveel verschillende verschijningsvormen in Maastricht zoals de Hoornaarvlinder en de Grote loopkever.
Nieuwe werkwijze beheer gebieden in 2012 In 2012 hebben gemeente Maastricht en het CNME samen de streefbeelden voor al deze gebieden opgesteld. In een bestek zijn de daaraan gekoppelde beheerwerkzaamheden uitgewerkt. In 2012 zijn de ecologische verbindingszone Zouwdal en de Walmuurfragmenten in de binnenstad in beheer gekomen. Tevens coördineert het CNME sinds 2012 de schapenbegrazing van ca. 41 ha bermen in de stad. Dit is een uitbreiding van de bestaande begrazing door schaapskuddes. Omdat de schaapskuddes regelmatig in heel Maastricht op verschillende plekken te zien waren, werden de scholen in de buurt door het CNME gewaarschuwd, zodat schoolkinderen een kijkje kunnen komen nemen. Ook konden bewoners mee ‘op stap met de herder’. In 2012 is gestart met de ecologische monitoring van al deze n stadsnatuurgebieden. Veel vrijwilligers en organisaties volgen ontwikkelingen in de natuur al jaren en het CNME verzamelt die gegevens nu systematisch en volledig. Hierbij richten we ons mett n. name op soorten die interessant zijn voor onze beheervragen. Hiervan verschijnt een monitoringsverslag.
Over de bever: we hadden het 10 jaar geleden niet kunnen dromen, maar de bever is terug in “heel Maastricht”. Het is nu goed mogelijk om zelf knaagsporen, sleepsporen, glijbanen te vinden en de bevers te zien. Bij de lessenserie Water over grenzen heen/Aquadra hebben we dankbaar gebruik gemaakt van de aanwezigheid van de bever als water- en oeverambassadeur. De bever is opgeklommen uit de categorie “zeldzaam, kwetsbaar en zielig” naar de categorie “Maastrichtenaar om rekening reekening mee te houden”.
Participatie: handen uit de mouwen Naast het beleefbaar maken van de gebieden betrekken we n burgers en organisaties op vele manieren bij de natuur in hun omgeving. Er zijn rondleidingen of kinderactiviteiten in de n uit natuurgebieden, evenals werkdagen, waar burgers de handen de mouwen kunnen steken. Zo krijgen mensen een binding met het gebied. In 2012 hebben we nog meer nadruk gelegd op ing participatie in de vorm van werkdagen. Er is een samenwerking met de Stichting Instandhouding Kleine Landschappen (IKL) bij de eden Landgoederen Jerusalem en Bethlehem. Ook in andere gebieden zijn er interessante samenwerkingen tot stand gekomen met lijke bedrijven en organisaties zoals de scouting. Tijdens de landelijke natuurwerkdag gingen zelfs 120 deelnemers aan het werk in de e slag Hoge Fronten. Ook zijn er groepen die na overleg, zelf aan de aires, gaan in de gebieden. Verder zijn er mogelijkheden voor stagiaires, vrijwilligers of re-integratie medewerkers om mee te werken bij den de beheerploeg of in de Natuurtuinen Jekerdal. Mensen worden opgeleid in het natuurbeheer, doen werkervaring op en ol (her)vinden een dagritme door in een sociale omgeving zinvol werk te doen.
2
Duurzaamheid Duurzaam handelen is datgene waar wij voor staan en wat we willen uitdragen. Het staat in onze missie en we leven ernaar. Zowel in onze interne bedrijfsvoering als in onze producten houden we rekening met duurzaamheidsprincipes. Een belangrijk principe is “cradle to cradle”, waarbij materialen in een kringloop na gebruik voor het ene product, worden ingezet voor een ander product. In dit principe bestaat er geen afval: afval is voedsel. Het CNME streeft naar cradle to cradle (C2C) in de eigen bedrijfsvoering en C2C producten en – diensten.
Het CNME draagt bij aan een verdere duurzame inrichting en beheer van de stad, door burgers organisaties en overheden te adviseren. De woningcorporatie Servatius gaf bijvoorbeeld opdracht voor ecologisch onderzoek in Limmel. Het betreft het vóórkomen van de huismus, de gierzwaluw en de vleermuizen, die in de knel zouden kunnen komen bij voorgenomen renovaties. In 2012 werkte de gemeente Maastricht aan een beleid voor natuur- en milieueducatie (NME). Naar aanleiding van de discussies over bezuinigingen op het CNME, besloot de gemeentelijke politiek dat er behoefte is aan een beleidskader. Het CNME adviseerde de gemeente over de inhoud van dit beleid. Er is een verschuiving van natuur en milieueducatie (NME) naar natuur- en duurzaamheidbeleid (NDE). Het CNME ondersteunde het beleidsproces door haar netwerk aan te spreken om mee te praten over het beleid en door een rondleiding en discussie voor de raadscommissie te organiseren. Begin 2013 is het NDE-beleid vastgesteld.
In de interne bedrijfsvoering is er sprake van een duurzaam inkoopbeleid (bv. koffie, thee, sanitair papier, kopieerpapier). Een ander voorbeeld: ons kopieerapparaat produceert 90 % minder afval dan vergelijkbare apparatuur. Onze producten zijn doorspekt met duurzaamheid en waar mogelijk C2C principes. De “Graanles” is volledig C2C. De grondstoffen zijn biologisch en de biologisch geteelde spelt wordt gekocht bij een lokale boer. In een door groene stroom verwarmde oven maken de kinderen van groep 1 tot en met 4 overheerlijke pepernoten of kerstkransjes. Bovenbouwgroepen kunnen inschrijven voor een les over dit onderwerp en tijdens cursussen is er specifiek aandacht voor de thema’s duurzaamheid en C2C.
Ook in landelijke organisaties is het CNME betrokken partner, er andere bij GDO (gemeenten voor voo Duurzame Ontwikkeling) onder en bij de vereniging Samenwerkende K Kinderbo Kinderboerderijen Nederland (vSKBN)) d oo r m iddel van b estuursl door middel bestuurslidmaatschap.
Tenslotte worden onze-medewerkers geschoold om samen met partners binnen het werkveld te komen tot duurzame oplossingen rondom stedelijke vraagstukken.
-
Advies Het CNME adviseert over ruimtelijke ontwikkelingen in het Maastrichtse en beleid op het gebied van duurzaamheid. Een spannend proces is het open planproces om samen met burgers en betrokkenen ruimtelijke ontwikkelingen vorm te geven. Maastricht-LAB coördineert diverse experimenten waarbij het CNME betrokken is. Het experiment Sphinxpark, de invulling van de voormalige brandweerkazerne en het Frontenpark zijn processen van Maastricht-LAB waarin het CNME een partner is. Het CNME was verder betrokken bij de structuurvisie waarin de ruimtelijke inrichting van Maastricht tot 2030 vast ligt. In 2012 was het CNME ook betrokken bij het Plan van Transformatie van de ENCI. Het CNME is een deskundige partner als het gaat om natuur op en om vestingwerken. Het CNME is betrokken bij de Vestingvisie en voert ook de ecologische begeleiding uit van consolidaties van stadsmuren.
3
Onderwijs Werken met Voortgezet onderwijs en de universiteit vindt steeds projectmatig plaats zoals bij de excursie landschap Jekerdal (275 leerlingen Porta Mosana VMBO/Havo/VWO-2) en het WATCHspel in Nationaal Landschap Zuid-Limburg. Twintig internationale studenten duurzaamheid (ICIS) doorkruisten een halve dag de stad vanuit de optiek “Stadsecologie”.
Het CNME coördineerde weer het lesaanbod en brengt vraag en aanbod bij elkaar in de digitale NME-gids, waarin verschillende organisaties hun educatieve activiteiten presenteren. De activiteiten zijn in 2012 ook thematisch weergegeven in een overzichtelijk boekje zodat scholen makkelijk een keuze kunnen maken. Daarnaast is het totale NME aanbod in 2012 gekoppeld aan het landelijk netwerk GroenGelinkt. Hierdoor kan iedereen in Nederland het educatief aanbod zien en er gebruik van maken.
Het CNME heeft een 'field trip' op de Sint Pietersberg georganiseerd voor het onderdeel ‘Gebruikersconflicten tussen recreatie en conservatie’ tijdens de conferentie van Caretakers of the environment die dit jaar in Maastricht plaatsvond van 2 t/m 6 juni. Deze conferentie brengt middelbare scholieren van de hele wereld bij elkaar om over mondiale milieuvraagstukken te spreken. Hiertoe presenteert ieder land een project dat de scholieren in het eigen land hebben bedacht en uitgevoerd. De beste projecten worden elk jaar gekozen om op de conferentie aanwezig te zijn.
Voor het schooljaar 2012 / 2013 werden via digitale NME-gids in totaal 220 activiteiten aangevraagd: 101 CNME lessen 97 activiteiten van overige organisaties 20 leskisten Onderwijswerkplaats (OWP) 2 x project Met de stroom mee (water over de grenzen heen) Als we bij de 492 uitleningen (leskisten en ander lesmateriaal, incl. de verlengingen) via de Onderwijswerkplaats (OWP) ervan uitgaan dat iedere uitleen een bereik heeft van minstens 20 leerlingen, dan komen we op een getal van bijna 10.000 gebruikers die dit jaar bereikt zijn.
Natuur om te spelen, natuur om te leren Groen bewustzijn begint tijdens je jeugd. Leuke, mooie of spannende ervaringen zorgen er voor dat je ook op latere leeftijd bewust om wil gaan met je omgeving. Maar ook het buiten spelen heeft vele voordelen: kinderen ontwikkelen zich fysiek, mentaal en sociaal. Het CNME wil samen met partners draagvlak creëren voor speelnatuur in Maastricht en omgeving. In Maastricht zijn in het verleden al 13 schoolnatuurtuinen aangelegd. Iets om trots op te zijn! Ook is er een aantal natuurspeelplaatsen gerealiseerd in de publieke ruimte zoals groene wig Malberg en natuurspeelplaats Nazareth. Deze natuurspeelplaatsen worden ook door het CNME beheerd en gebruikt bij activiteiten. In 2012 is de natuurspeelplaats bij de OBS de Perroen uitgebreid met een kleutertuin en is een buurtnatuurspeelplaats in Vaals aangelegd. Verder is de natuurspeelplaats Gulperberg in 2012 geopend.
Er werd een nieuwe les Kleine Beestjes ontwikkeld in de Natuurtuinen en basisschool Windekind Heerlen heeft in de Natuurtuinen mergelbeeldjes gemaakt. Een aantal boerderijlessen is vernieuwd en zodanig aangepast dat deze ook op andere locaties (bijv. op de kinderboerderijen van Vijverdal, Maasveld, De Heeg en Limmel) aangeboden kunnen worden i.p.v. alleen in Daalhof. Het CNME heeft een aantal projecten geïnitieerd, (mee-) ontwikkeld en/of (mee-) uitgevoerd. Het waterproject Aquadra is een internationaal project met Duitse en Belgische partners. In 2012 is in samenwerking met de stichting Jeker-Geer, het Waterschap Roer en Overmaas en de gemeente Maastricht een concreet lespakket en een leskist gemaakt. Schoolkinderen leren bewust om te gaan met water en onderzoeken zelf de waterkwaliteit in de Geul of een andere zijbeek van de Maas. Het CNME verzorgde de Nederlandstalige begeleiding van een educatief zomerkamp voor kinderen, dat in juli 2012 in Hergenrath (België) plaats vond voor kinderen uit België, Nederland en Duitsland. Zij leerden spelenderwijs over water en vooral over 'aquasolidariteit': dat de zorg voor het gehele stroomgebied van een beek of rivier een gedeelde verantwoordelijkheid is die grenzen overschrijdt. Ook werden het energieproject op school met gemeente Maastricht en het project Nationaal Landschap Zuid Limburg uitgevoerd.
Op het gebied van natuurspeelplekken en groene schoolomgeving heeft het CNME geadviseerd bij de buurttuin in Boschpoort, bij de basisscholen St. Pieter en Het Mozaïek, bij de speelaanleiding in Malberg en bij het gebruik van de tuin na het Ursuline klooster door kindcentrum Montessori. Ook werd advies gegeven aan zorgcentrum De Beyart, werden voorbeeldlessen gegeven aan basisschool Limmel en werd het Natuurspeelplein in OBS De Perroen in De Heeg aangelegd, evenals een activiteitenplein in Vaals.
Schooltuinen Zo’n 21 scholen in Maastricht hebben een school- en/off MEE natuurtuin waarvan 10 scholen regelmatig door een CNME medewerker zijn bezocht voor begeleiding bij de vierkante ntee metertuin. De beheerploeg onderhoudt 20 school en/off natuurtuinen tegen een vergoeding.
Over het onderwijs werden zes netwerkbijeenkomsten georganiseerd in Valkenburg, Eijsden-Margraten. Er vond een methode analyse plaats bij OBS Broekhem. Het CNME was door de organisatie Omschakelpunt betrokken bij het thema Doorlopende leerlijn.
4
Buurtwerk Het CNME werd betrokken bij de multifunctionele accommodatie (MFA) in Limmel en heeft samengewerkt met gebruikers van MFA in Malberg en stichting Trajekt. Er vonden o.a. een zaaiactiviteit, een voorjaarsactiviteit en een herfstactiviteit in de Groene Wig plaats. In dat kader heeft het CNME in Malberg ook een Hondendag georganiseerd: ‘s morgens lessen over honden voor de twee scholen in samenwerking met de Sophia Vereeniging (Snuffelcollege) en ’s middag een hondenfeest met activiteiten en informatie in samenwerking met een hondenvereniging, de dierenambulance en een trimsalon. Boerderij Daalhoeve is met name voor de buurten Daalhof en Belfort een onmisbare groene plek in de stad. In 2012 verzette het CNME vooral organisatorisch veel werk om de overdracht van de boerderij naar een stichting uit de buurt mogelijk te maken. Stichting Kinderboerderij Daalhoeve nam in november 2012 de boerderij over. Het accent komt meer te liggen op een ontmoetingscentrum voor de buurt, maar de educatieve functie van de boerderij als plek voor mensen om dieren te ontmoeten, is hiermee gered.
Voorlichting, informatie en voorbeeldsituaties In de Natuurtuinen bestond de mogelijkheid om informatie en uitleg te verkrijgen over natuurlijke tuinieren, aanleg van geveltuinen, insectenhotel, wintergraanakkertjes, stinzenbosmilieu etc. Ook werd doorverwezen naar andere organisaties en werden rondleidingen en workshops georganiseerd. Het project ‘Ecotoren’ werd verder uitgebouwd en een verticale tuin als voorbeeld opgezet. Er was de mogelijkheid om inheemse, zelf gekweekte zaden en planten te kopen. In de Natuurtuinen is de “Samentuin” ontwikkeld, een ecologische moestuin als voorbeeld voor de geplande “buurtmoestuinen” in de Maastrichtse wijken. Rondom de opzet van zo’n moestuin is inmiddels een structurele samenwerking ontstaan met het Landhuis (medewerkers Sphinxpark/stadslandbouw). Er wordt vooral inhoudelijke en praktische kennis uitgedragen. De Natuurtuinen heeft eind 2012 een grote partij zwerfkeien ontvangen vanuit A2 project bureau ten behoeve van educatie over geologie en als uitnodiging tot spelen in de natuur. Andere stenen zullen hun plek vinden in natuurspeelplaatsen. Het CNME kreeg een financiële impuls voor de stro-leemwand met biomassaverwarming in de Natuurtuinen, een project duurzaam bouwen en verwarmen. Als de financiering geheel rond is, zal het worden uitgevoerd. Een aantal themanummers van de voormalige BoerderijKrant (een samenwerkingsproduct van de dierenorganisaties) is vernieuwd en als achtergrondinformatie op de website geplaatst. Het CNME heeft op woensdagmiddagen advies en voorlichting verzorgd op de Autark, de duurzame drijvende woning aan de Kesselskade in Maastricht.
5
De gemeente Maastricht opende eind 2012 een subsidieregeling voor dakisolatie. Het CNME ondersteunde de stimulans door isolatieworkshops te organiseren met praktische informatie over de werkwijze en de milieuwinst die isoleren oplevert.
Kinderopvang Pinokkio, diverse kinderfeestjes plaats en bezocht een aantal jeugdgroepen van regionale natuurclubs de Natuurtuinen. Het CNME organiseerde, veelal in samenwerking met andere organisaties, tal van drukbezochte open dagen in de Natuurtuinen zoals Vogels in de Winter, Natuur in je tuin, Kriebelfeestje (kleine diertjes), Vlinderdag, Kruidendag, “Oei ik bloei” (project met Kumulus), Nacht van de Nacht en de nachtvlinderavond (i.s.m. IVN Maastricht). Daarnaast vonden op de Natuurtuinen open dagen en activiteiten plaats die door andere organisaties werden georganiseerd zoals het wandelevenement Maastrichts Mooiste. Ook organiseerden we met Intro in Situ de opvoering van Wrench, muziek van ensemble Hexnut bij foto's van de wereldberoemde milieufotograaf Burtynsky. Er waren verder nog een expo en workshops door de schildergroep in het kader van "Week van de amateurkunst", de workshop ‘Natuurgeesten’, de Nacht van de Vleermuis (Natuurhistorisch Genootschap) en een lezing over wilde bijen.
Vanuit de Natuurtuinen (vrijwilligersgroep) zijn 5 projecten met succes ingediend bij de campagne “Groen en Doen”. Uitwerking hiervan zal plaatsvinden in 2013. Soms op individuele basis maar ook samen met andere organisaties zoals RAMA en Volkstuincomplex Daalhof.
Natuurtuinen: voorbeeld voor de hele stad Natuurtuinen Jekerdal is een voorbeeldplek voor duurzaam handelen, waar men voorbeelden vindt van elementen die ook in eigen tuin of park zijn toe te passen, zoals vlinderheuvels, levend wilgenvlechtwerk, ecologische moestuin, bijenkasten, e.d. Er wordt met name gewerkt met inheemse planten die meer insecten aantrekken. Niet voor niets zijn de Natuurtuinen Jekerdal één van de hotspots van Nederland als het gaat om solitair levende bijen; er komen wel 200 soorten voor. Op deze wijze maken we meer mensen enthousiast om hun tuin of park groen in te richten en te onderhouden, hetgeen het leefklimaat in onze stad bevordert. IVN-Maastricht organiseert tal van cursussen en activiteiten vanuit de Natuurtuinen Jekerdal zoals een cursus Natuurlijk Tuinieren.
Het CNME coördineerde met de samenwerkende dierenorganisaties de jaarlijkse kikkerdrilactie op verschillende locaties. Hierbij kunnen ouders met kinderen kikkerdril afhalen en verzorgen tot het kikkertjes zijn. Het Lichtenbergs Lentefeest op 29 april was een combinatie van de jaarlijkse CNME Natuurmarkt en de activiteiten van Natuurmonumenten/Museum van Stichting Oud Sint Pieter op Hoeve Lichtenberg. Meer dan 1500 mensen bezochten dit evenement.
Het CNME onderhoudt de tuin van het Natuurhistorisch Museum, waar bezoekers kennis kunnen maken met planten die in Zuid Limburg voorkomen.
In juli organiseerde het CNME een muurhagedissenexcursie in de Hoge Fronten. Samen met Stichting Maastricht Vestingstad en IVN-Maastricht organiseerde het CNME de excursies ‘Groen, groener, groenst’ in de Hoge Fronten op 8 en 9 september (Open Monumentendagen).
Publieksactiviteiten De Maastrichtse Boomfeestdag werd gecoördineerd door de landelijke organisatie Boomfeestdag. In Maastricht werkte het CNME daarbij samen met de scholen in Limmel en Nazareth, de gemeente Maastricht, de studenten van Amphitryon, IKL en IVNMaastricht. In opdracht van de gemeente Maastricht en in samenwerking met tal van organisaties verrichte het CNME de voorbereidingen van de boomplantactie in Ambyerveld.
Op Boerderij Daalhoeve werden verschillende open dagen georganiseerd in samenwerking met organisaties als Natuurlijk Begrazen, Buurtplatform Daalhof Belfort en het Wijngilde zoals lammetjesdagen, zuurkooldag, appeldag, kaasactiviteit, schaapsscheerfeest , plantjesdag, boerderijfeest, rommelmarkt, dierendag, griezeltocht, Sinterklaas en een decembersfeermiddag.
Het CNME leverde een bijdrage aan de organisatie van de plukactie ‘Geel Lint langs de A-2’, waarbij de bewoners langs de werkzaamheden aan de ondertunneling zonnebloemen kregen aangeboden.
In totaal werden bij de door het CNME georganiseerde activiteiten ruim 12.375 deelnemers bereikt. Dat is inclusief de activiteiten van Boerderij Daalhoeve (9.400).
In de Natuurtuinen werden in het duurzame gebouw bezoekers ontvangen gedurende de dagen dat het geopend is (3 dagen per week en in het seizoen ook de zondagen). Overige publieksactiviteiten in de Natuurtuinen waren de Kindernatuurclubs: elke woensdagmiddag een andere leeftijdsgroep. Voor kinderen tussen 4 en 12 jaar. In totaal 21 keer met een maximum van 12 kinderen per keer. Daarnaast waren er zelf-doe-mandjes aanwezig waarmee een ouder/begeleider met een kleine groep kinderen, zelfstandig met specifieke thema’s aan de slag kon: Waterbeestjes zoeken, het Bijenspel, de FrisseNeuzenwandeling en (nieuw) het Belevingsspel voor in de herfst en de winter. Ook vonden een paasactiviteit door Stichting
Daarnaast kwamen er zo’n 1200 bezoekers tijdens openingsuren naar de Natuurtuinen en trok de kinderboerderij in Daalhof ongeveer 35.000 bezoekers.
Gebruik van ruimtes bij het CNME De groene ruimte en/of kas van de Natuurtuinen werden in 2012 jaar 176 keer verhuurd aan groepen van gemiddeld 15 personen. Dit waren in totaal 238 dagdelen door 47 verschillende organisaties waaronder IKL, Visstand Verbetering Maas, VELT, Vogelbescherming Nederland, Waterschap, Natuurmonumenten,
6
Groen Links, Natuurfotografie, Het wilgenroosje (Kruidencursus), Waterschap Roer en Overmaas, IVN Consulentschap, Heksenschool, natuur-kinderfeestjes e.d. Daarnaast werd er verhuurd aan zeer diverse groepen mensen als Coach en Co, Universiteit Maastricht, Traject, Budgetkring, Wijkgroep Sint Pieter, Jong Leren, De Rooden Leeuw, Atletiek Maastricht, Gemeente Maastricht, Bernhard Lieve goed school, Kinderopvang Pinokkio, De bezieling (meditatie), MIK, Schildergroep Jekerdal e.d. Onze partnerorganisatie IVN-Maastricht heeft 60 dagdelen gebruik gemaakt van de locatie. In totaal hebben zo’n 3540 bezoekers middels verhuur gebruik gemaakt van de Natuurtuinen. Bij de verhuur op de Natuurtuinen wordt vaak ook gebruik gemaakt van de tuin (om te ontspannen, inspiratie en ideeën op te doen, even rust te vinden, om er iets te leren, in groepjes buiten te overleggen, lunch te gebruiken op het terras etc. ) Een aantal keren was er een educatieve rondleiding of een workshop gekoppeld aan de verhuur.
ojjeect ker Geer pr
Je
Op Boerderij Daalhoeve is eveneens vergaderruimte verhuurd aan derden en maakten het Wijngilde, NME-atelier, MIK en Radar gebruik van de locatie.
PR en communicatie Lichtenbergs Lentefeest
Het CNME jaaroverzicht 2012, een knipselkrant met gebeurtenissen, activiteiten en acties in woord en beeld, geeft n iet alleen een beeld van alle persmomenten in 2012, maar ook niet vvan an de veelheid en de veelzijdigheid van het werk van het CNME. De ‘Groene agenda’, de gezamenlijke activiteitenkalender op de CNME website met o.a. activiteiten van IVN-Maastricht en het Natuurhistorisch genootschap, werd steeds verder uitgebreid met natuuractiviteiten van andere organisaties. De website van het CNME telde in 2012 in totaal 12.292 hits. Vooral de gezamenlijke activiteitenkalender werd zeer goed bezocht. We hadden 222 vrienden op Facebook en 196 volgers op Y uTube filmpjes werden 13.000 keer bekeken; en Yo Twitter.r Onze YouTube Nederland zat 166 uur aan onze opnames gekluisterd. Favoriet waren “Les boter maken” en “Papier maken, in de fabriek en in de klas”. Beide werden dagelijks meer dan tien keer bekeken.
idddag
Regelmatig kwamen CNME medewerkers op TV Maastricht bijvoorbeeld naar aanleiding van een wandeling stadsecologie met 20 internationale studenten, de hondendag in Malberg en een interview met de directeur over een betere en groenere wereld.
Kikkerdrilm
Het CNME draagt bij aan de campagne Groen Maastricht, een initiatief van de gemeente Maastricht om de komende jaren het groen in en rond Maastricht uit te breiden.
Boomfeestdag
De CNME Nieuwsbrief kwam 4x uit. Er zijn momenteel meer dan 700 abonnees op de digitale versie. Alle nieuwsbrieven blijven beschikbaar in het digitale archief op de website. Er is ook een papieren versie.
7
Stageplaatsen
Tussentijds worden overige digitale nieuwsbrieven verstuurd, in de meeste gevallen aan het onderwijs.
Stagiaires van verschillende opleidingen hebben ook in 2012 weer een plek gevonden binnen het CNME: MBO-SPW-3 (afstudeeropdracht), Bernard Lievegoed School (maatschappelijke stage), Terra Nigra (praktijkstage in het groen) en het Maartenscollege (techniek in kader van duurzaamheid). Bij de beheerploeg werd in totaal 1867 uur stagetijd besteed.
Druk met Dieren, het kwartaalblaadje door de samenwerkende dierenorganisaties (redactie CNME), kwam eveneens 4 x per jaar uit, wordt ook als nieuwsbrief digitaal verstuurd en blijft als pdf beschikbaar op de website. Het drukwerk voor de 600 papieren exemplaren werd gesponsord door stichting Dier in Nood. De blaadjes worden verdeeld over de diverse dierenorganisaties, die deze weer beschikbaar stellen aan bezoekers.
Op de kinderboerderij vonden 36 maatschappelijke stages plaats. Daarnaast waren er 6 stagiaires in de dierverzorging werkzaam (citaverde 6, groen campus Horst en Dier en zorg 2).
Medewerkers
Het CNME heeft twee groepen studenten Universiteit Zuyd begeleid bij het project ‘Europe Calling’. Er is een draaiboek voor een internationale open dag over de waarde van buiten spelen/vuil worden ontwikkeld en er is onderzoek gedaan naar het Euregionale netwerk van het CNME.
Begin 2012 werkten er 16 mensen met een vast dienstverband, als gevolg van de reorganisatie was dit eind 2012 terug gebracht tot 14 medewerkers. Tevens werken bij het CNME diverse mensen met een flexibel of tijdelijk dienstverband, in 2012 waren dat vijf medewerkers. Sociaal ondernemerschap is voor het CNME belangrijk: we werken mee aan 'social return' om mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt en mensen met een beperking werk, werkervaring of een leerplek te bieden. Eén medewerker is vanuit MTB gedetacheerd bij het CNME.
Kadervorming Er vonden 6 nascholingsbijeenkomsten voor Natuurgidsen en een voorlichtingsbijeenkomst voor Mosa Lira over Natuur en Techniek plaats. Daarnaast zijn de voorbereidingen begonnen voor de Natuurgidsencursus die in 2013 van start gaat.
Daarnaast verschafte het CNME een zinvolle werkplek aan onder andere cliënten van Radar (8000 uur op Boerderij Daalhoeve), Phoenix en via re-integratietrajecten en justitie.
In de Natuurtuinen Jekerdal vond een praktijkopleiding van imkers plaats, waarbij de imker van de Natuurtuinen enkele cursisten verder begeleidt.
Vrijwilligers Vrijwilligers zijn onmisbaar voor het CNME. Zonder hen zou het niet mogelijk zijn om zoveel activiteiten te ontplooien. Daarnaast is het vrijwilligerswerk voor het CNME ook een belangrijke manier om mensen bij natuur, milieu en duurzaamheid te betrekken. Aspirant vrijwilligers melden zich aan via de CNME website, ‘mond op mond’ reclame of na het bezoeken van een publieksactiviteit. Bij een eerste gesprek worden samen de kwaliteiten en wensen van een vrijwilliger en de mogelijkheden bij het CNME besproken om een passende werkplek te vinden. Veel vrijwilligers brengen een vakgebied en een grote kennis mee, die overige vrijwilligers en medewerkers inspireert. Zij hadden ook een grote rol bij de vorming van de visie en het beleid op de Natuurtuinen. Binnen het CNME zijn de vele vrijwilligers actief op de natuurtuinen in o.a. de (moes)tuin, bij de kinderactiviteiten, bij rondleidingen en lessen, als gastheer of gastvrouw, als imker en bij de publieksdagen. Op de kinderboerderij waren vooral vrijwilligers actief op het gebied van dierverzorging, het onderhoud van het terrein, in de horeca, de boerderijwinkel, tijdens open dagen en weekenddiensten. Bij de Onderwijswerkplaats werken drie vrijwilligers in de uitleen van leskisten en lesmaterialen. Daarnaast zijn er de vele vrijwilligers bij de adoptieprojecten en de natuurwerkdagen.
Netwerk De Coördinatiegroep, 22 particuliere organisaties en gemeentelijke diensten die zich bezighouden met natuur- en milieueducatie, kwam drie keer bij elkaar. Besproken werden o.a. het NDE-beleid van de gemeente, de visie van het CNME en het opzetten van een coördinatiegroep nieuwe stijl, het Groen Platform. Het provinciaal Overlegorgaan Educatieve organisaties in Limburg (POEL) kwam twee keer per jaar bijeen om informatie uit te wisselen, samenwerking te verkennen en scholing te organiseren. De werkgroep Samenwerkende Dierenorganisaties werd uitgebreid met de dierenpolitie Limburg en de Dwaze Herder in Maastricht. De groep, die nu uit 12 organisaties bestaat, kwam in 2012 vier keer bij elkaar. De Nieuwjaarsborrel in januari en de Midzomernatuuravond in juni worden georganiseerd om zoveel mogelijk contacten van het CNME in een informele sfeer bij elkaar te brengen en te bedanken voor de samenwerking en inzet. Gemiddeld waren daarbij ongeveer 100 personen aanwezig.
Last but not least: de bestuursleden van het CNME hebben zich met veel enthousiasme vele uren intensief ingezet voor de organisatie. In totaal zijn er voor het CNME 24.524,50 uur op verschillende gebieden door vrijwilligers ingezet. Hiervan werd 14.200 uur op Boerderij Daalhoeve ingezet.
8
Locaties natuurspeelplaatsen OBS Binnenstad Suringarschool Mozaiek Elckerlyck Gouden Wereld BS Het spoor Kring Montessori Binnnenstad Opstap Palet / Markus Perroen Sint Pieter Spiegel Bernard Lievegoedschool Psz Taman Kanak kanak Bundeling (Bunde) Brede school Eijsden Duizendpoot Geleen Vaals
Dat Datum tum 28 8 ja jan an Hoge Fronten F onten Fr 11 fe ffeb Bethlehem 25 5 fe ffeb Nazareth 17 7m maart Jekerdalpark 17 7m maart Jerusalem 4a april pr Vaeshartelt Ma Maart aa Holle weg ok okt kt Hoge H Fronten No Nov ov Hoge Fronten No Nov ov Nazareth De ec Amby A Dec We er Werkdagen totaal C Ci tav Citaverde najaar 4 lessen Ad dop Adoptielessen (2 lessen) Wi W iek Wiekentschool najaar 2012 Lesse Lessen toaal Land Landgraaf eigen project dec 2012 Land Landhuis eigen project 2012 Eig Eigen gen projecten totaal Mo Monitoring on 2012 gebieden totaal Be Beheerploeg ehe vrijwilligers totaal TTo Totaal ota vrijwilligersuren beheer Sta Stagiaires agiaires b beheerploeg eheerploeg
Voorbeelden buurtactiviteiten Buurt Activiteit Amby Buurtwerkdag, adoptielessen, excursie regenwatervijver Amby Buurtwerkdagen Jekerdalpark (NL Doet, hooidemonstraties) Jekerdal Activiteiten natuurtuinen Jekerdal Frontenkwartier Buurtwerkdagen Hoge en Lage Fronten (landelijke natuurwerkdag), adoptielessen, excursies Grondwal De Heeg Nazareth Buurtwerkdagen Wiekentschool Beatrixhaven Buurtwerkdagen en excursie voorjaarsflora Vaeshartelt Buurtwerkdagen Jerusalem & Bethlehem Limmel Betrokken bij ontwikkeling van duurzame school Wolder Buurtwerkdag Malberg Speeldag
Deelnemers Uren 18 2,5 25 30 2,5 12 2,5 45 2,5 50 2,5 4 2,5 30 2 27 2,5 120 2 15 2,5 13 2,5 8X4 2 10
1,5 50 1
2x3 2
6 10
Totaal Totaal 47 75 30 110 125 9 60 69 240 42,5 32,5 ur 840 uur 48 100 10 158 36 20 56 50 288,5 1392,5 uurr 1 1867 867 uur uur
9
Natuurgebieden Andere opdrachtgevers Kasteelpark Elsloo Lage Fronten emplacement Fort Willem Sint Pietersberg en Fort Orchideëntuin Gerendal Natuurhistorisch museum Memorielaan Maastricht Sphinxpark totaal
natuurgebieden Gemeente Maastricht Bos Vaeshartelt Groene wig Malberg Hoge Fronten Jekerdalpark Lage Fronten Natuurspeelplaats Mariënwaard Regenwatervijver Amby Natuurpark Nazareth oost en speelplaats Natuurpark Nazareth west Weide Campagne Zouwdal Walmuurfragmenten Bermen ( 8 gebieden) Natuurtuinen Jekerdal totaal
oppervlakte 10 3 1 10 24 ha
oppervlakte 5 2 16 8 4 5 6 7 3 2 6 3 41 2 110 ha
VRIJWILLIGERSUREN 2012 Aantal
Aantal
personen uren
ECOLOGISCH BEHEER Bij beheerploeg 11 publieke werkdagen
364
Monitoring natuurgebieden Lessen (Cita Verde, adoptie, Wiekentschool) Eigen project Landgraaf Eigen project Landhuis
44 6 2
2,5 per werkdag
6 10
Totaal uren 288 840 50 158 36 20 1.392
Kinderboerderij: dierverzorging, onderhoud terrein Kinderboerderij: horeca, boerderijwinkel, weekenddiensten
3
7200 5500 12.700
Natuurtuinen Tuinvrijwilligers Natuurtuinen. Bijen, klussen, begeleiding schildergroep, blote voetenpad,voorbereiding RAMA schoollessen, stroleemwand met biomassa verwarming e.d.
4200 1400
5.600 VOORLICHTING EN COMMUNICATIE Kinderboerderij: 18 activiteiten Natuurtuinen. Gastheer/gastvrouw Natuurtuinen. kinderactiviteiten Natuurtuinen. 5 Publieksdagen Natuurtuinen. Cursus med.planten, rondleidingen Natuurtuinen. Thuiswerk Natuurtuinen. Kerngroep visie en beleid Natuurtuinen. Overleg met directie en bestuur
1500 600 600 277 40 50 600 240 3.907
ECOLOGISCH BASISVORMING Onderwijswerkplaats (OWP) Natuurtuinen. Lessen Nationaal landschap
3 1
100
360 32 100 492
BESTUUR 5 bestuursleden Vergaderingen, gem. 4 leden aanw. 2 uur voorber./2 uur verg. 8 x overleg met wethouder. Gem. 4 leden. 1 uur voorber./1 uur overleg Mailcontact, gemiddeld 1 mail per week een half uur per bestuurslid, 5 leden: 42 (weken exclusief vakanties) x (5x0,5 uur) Penningmeester financiële jaarrekening en – advisering Overige overleggen 2012 (boerderij, vrijwilligers) – 4 leden x 4 overleggen x 2 uur
16 x 12 16 x 4
192 64 105 40 32 433
Totaal aantal uren
24.524
