IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

Jaargang 35 – nummer 3 – 2014

BONT ALLERLEI IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Secretariaat: Valeriusplein 358, 2402 TW Alphen aan den Rijn

Op gezonde toer, voor échte zuivel naar de boer!!

Steenwijk Specialiteit: streekproducten Melk Eieren Div. Yoghurt IJs (taarten) Boerenkaas Bio sappen Honing Kado-art.

Karnemelk Div. vla Roomboter Slagroom Div. kwark Chocolademelk Bavaroise Vlees Soezie meel Bakproducten Jam Mosterd Streekwijnen Broodmachines Geitenmelkproducten

Zie ook : www.landwinkel.nl www.zuivelboerderij.info of mail ons op: [email protected] Tevens Paardenpension

Ook kunt U bij ons terecht voor kinderpartijtjes, bedrijfsuitjes, familiefeesten, Boerenlunches, en mooie Cadeaumanden (weer eens wat anders!)

Jaargang 35 – nummer 3 - 2014

BONT ALLERLEI Uitgave van het IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

Nieuw

Opgericht in 1975 Redactie Henk Jan Habermehl - Jan Bal Caroline Piek – Jolanda Zwaan

Redactie adres: Loevestein 171 2403 JH Alphen aan den Rijn tel.: 0172 416306 e-mail: [email protected]

Nieuw, twee pagina’s van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden in het hart van deze Bont Allerlei. Een vaste rubriek, zo is de bedoeling, om te onderstrepen dat IVN Alphen aan den Rijn en de stichting zich nauw met elkaar verbonden weten. Nieuw in een volgende Bont Allerlei een rubriek van onze omslagfotograaf Caroline Piek. In februari verruilde ze haar flat voor een huis met tuin en zij en ik zien wel wat in een serie waarin mensen vertellen over hun wederwaardigheden met hun natuurvriendelijke tuin. Kom op, meld je aan, laat andere IVN’ers profiteren van je ervaringen!

KOPIJ vóór vrijdag 24 oktober 2014 inleveren op het redactieadres.

INHOUD

Eindredactie Ria van Ofwegen - Jan Uitzetter

OVERNAME van artikelen is toegestaan met bronvermelding. Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het afdelingsbestuur. Secretariaat: Grada Hooijmans e-mail: secretaris@ivn-alphenaandenrijn Postadres: Valeriusplein 358, 2402 TW Alphen aan den Rijn Internet: www.ivn.nl/alphen-aan-den-rijn Lidmaatschap: Contributie leden € 21,50 per jaar Huisgenootleden € 9,75 per jaar Donateurschap v.a. € 10,00 per jaar Rabobanknummer: NL85 RABO 0301 6899 62 Contributieberekening loopt per kalenderjaar. Opzeggingen 3 maanden voor afloop van het kalenderjaar. Verdere gegevens of adressen van bestuur en coördinatoren van werkgroepen vindt u op pagina 2. Druk: Reproset+, Waddinxveen

Nieuw .............................................................................................................. 1 Adressen .......................................................................................................... 2 Uit het bestuur ................................................................................................. 3 Dominique de Roo wil met IVN aan de weg timmeren .................................. 4 Kwaliteitskeurmerk voor de PaddenPoel ........................................................ 5 Nieuwe Natuurgidsencursus op stapel ............................................................ 6 Amfitheater bij de Vlinder komt er ................................................................. 7 Basiscursus watergids ..................................................................................... 7 Familie koolmees ............................................................................................ 8 IVN ‘duikt’ zelf in paddenpoelen Kerk en Zanen ......................................... 9 Fladderaars en Vlinders eindactiviteit ........................................................... 10 Prijzen jubileumfeest jeugd ........................................................................... 11 Emelies eigen fotohoekje .............................................................................. 12 Het natuurgevoel van… ................................................................................ 13 Spectaculaire vleermuisspecial ..................................................................... 13 Agenda van Activiteiten ................................................................................ 16 Ledenoverzicht .............................................................................................. 17 2014: Het jaar van de spreeuw ...................................................................... 18 19.000 spreeuwen op één foto ....................................................................... 19 Mysterieuze bomen in Boskoop .................................................................... 20 Genieten van oude windakkers Boskoop ...................................................... 20 Landschap en wij........................................................................................... 21 Paddenstoelen, plukken of laten staan? ......................................................... 23 Het zomergevoel van … Hans van Dam ....................................................... 24 Veluwenieuws ............................................................................................... 25 Het jaar van de Driehoeks-baldakijnspin ...................................................... 26 Natuurspeeltuin Kerk en Zanen bevalt kinderen ........................................... 28

Foto voor- en achterblad: Caroline Piek Voorblad: Wespenspin of tijgerspin Achterblad: Grote groene sabelsprinkhaan

Het IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven. Het laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Adressen van bestuur, coördinatoren, leden van de werkgroepen en regiocontactpersonen BESTUUR Voorzitter: Dominique de Roo tel: 071 5353482 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Bont Allerlei, externe contacten, planologie en milieu

Penningmeester en ledenadministratie: Bart van Loon tel: 0172 515553 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Contactpersoon: VLB, natuurtuin Koudekerk, materieelbeheer Lid: Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Communicatie

Vicevoorzitter: Chris Groesser tel: 0172 435404 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Gidsen Junis, Vlinders en Fladderaars Secretaris: Grada Hooijmans tel: 0172 577663 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Lezingen, excursies, exposities en vogelwerkgroep COÖRDINATOREN EN LEDEN VAN DE WERKGROEPEN Lezingen: Loes Leeuwenburg tel: 0172 445246 e-mail: [email protected] Leden: Maria Chardon Hansje Herfst Monique Smulders Dick Warmerdam

Natuurtuin Koudekerk: Tineke van Rijn e-mail: [email protected] Bert v.d Zwaan Leden: Margriet van der Nagel

Excursies: Dick Warmerdam tel: 0172 518480 e-mail: [email protected] Leden: vacature

Vlinders en Fladderaars: Gerda Bonninga tel: 06 53403123 e-mail: [email protected] Leden: Elly Slagter Cécile Aras Femke Blasse Omar Vogel Michelle Meijer Frank van Rooijen Jenny Heemskerk Corina Vermeer Annemiek Zaal Mayelle Tuijn Corina van Vuuren Vera van der Hoorn Willemijn van Maanen Fenne Schotel Annemiek van Eeuwen Kim Hertog

Communicatie:(BA, PR, Soc. Media, Webbeheer) Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] Leden: Jan Uitzetter Dick de Graaf Lydia Beekhuis Mirjam Derkse

tel: 0172 518267 tel: 0172 588450 Marijke Markenstein

Bont Allerlei: Jan Uitzetter tel: 0172 416306 e-mail: [email protected] Leden: Henk Jan Habermehl Jan Bal Caroline Piek Ria van Ofwegen Jolanda Zwaan

Planologie en Milieu: Vacature e-mail: [email protected] Leden: Joost van Beek Hans Krüse

Webmaster: Dick de Graaf tel: 0172 422092 e-mail: [email protected]

Exposities: Pieter Verkade tel: 0172 445249 e-mail: [email protected] Leden: Peter van de Werken Pieter Janssen Corina Vermeer

Facebook: Mirjam Derkse e-mail: [email protected] Vrijwillig landschapsbeheer: Henk Jan Habermehl e-mail: [email protected] Lid: Wim Dieho

REGIO CONTACTPERSOON Boskoop Margriet Mutsaers e-mail: [email protected] Kaag en Braassem Dick Warmerdam e-mail: [email protected] VERENIGINGSGEBOUW De Vlinder Burg. Bruinsslotsingel 15, 2403 NC Alphen aan den Rijn MATERIAALBEHEER Lydia Beekhuis e-mail: [email protected]

nummer 3 – 2014

Vogelwerkgroep: Stef Strik tel: 0172 472748 e-mail: [email protected] Leden: Maikell Verkade Dick Warmerdam Martijn de Jong Wim Kok

tel: 0172 473516

Webmaster, Facebook en Twitter Vervanger: Adriaan Breukel – webface2@ivn-alphenaandenrijn

Koudekerk aan den Rijn Jan Bal e-mail: [email protected] Hazerswoude Jan Kuijt e-mail: [email protected]

tel: 0172 216623

tel: 0172 518480

tel: 071 3412168

tel: 071 3412597

Openingstijden De Vlinder: tel:0172 533296

woensdag, zaterdag en zondag; 1 april tot 31 oktober: 14.00 tot 17.00 uur; 1 november tot 31 maart: 13.30 tot 16.30 uur

tel:06 48753604

-2-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Uit het bestuur Corry Dierdorp

In de Wei of op Stal? Koeien horen in de wei. Het IVN-bestuur ook? Wij vonden van wel. We wilden ons eens rustig bezinnen op de toekomst. Waar werken we precies naar toe? Wat doen we goed? Wat kan beter? Grote bedrijven houden dan een ‘heidag’, wij vonden een ‘weidag’ passender in onze Groene Hart omgeving. Wij vroegen en kregen onderdak in De Stal van IVN Nieuwkoop, want je moet op zo’n dag wel even uit je eigen omgeving. Waar konden wij beter zijn dan in de gezellige Stal met uitzicht op de prachtige Heemtuin in Nieuwkoop? Zo waren wij ‘in de Wei’ en ‘op Stal’ tegelijk. Elk bestuurslid nam iets mee voor de lunch en zo bestond ons twaalfuurtje uit quiche, salade, belegde broodjes, ‘homemade’ brownies en biologische (karne)melk. Natuurlijk werd er gecarpoold en zo verliep de dag op z’n IVN’s: laagdrempelig, gezellig, voordelig en nuttig. Waar over spraken wij? Meer zichtbaarheid in de omliggende kernen was een van de onderwerpen. De Pr-groep heeft daar een begin mee gemaakt met een kraam op de Open Imkerijdagen in Boskoop. En dat was geen straf! Met de kraam stonden wij bij de familie Groenendijk in een weelderige kas, eigenlijk meer een bij-vriendelijke overdekte tuin. In de ontvangstruimte was van alles te zien en te horen over bijen en honing en werden bezoekers gastvrij onthaald op koffie met - natuurlijk - honinggebak. Behalve deze kas, was er een prachtige bij-vriendelijke buitentuin en een héél grote kavel wilde natuur met bramen, distels, teunisbloemen en ga zo maar door. De IVN-ers Hans van Dam en Jenny Heemskerk verzorgden daar drie keer per dag een excursie en dat twee dagen lang. Alle zes keer waren de groepen echt vol! Maar nu terug naar de ‘weidag’. Waar over spraken wij nog meer? Onderwerpen als Hoe liggen de grenzen van ons werkgebied? Zijn ze veranderd na de gemeentelijke herindelingen? Hoe zit dat met Kaag en Braassem? Met Ter Aar? Benthuizen? Het Bentwoud? Vragen, vragen en nog eens vragen…

Wij-gevoel Kortom, het bestuur wil actief en betrokken zijn. Actief: daar is uitbreiding voor nodig met een of liever twee bestuursleden. Zie het kadertje. Betrokken: met de werkgroepen en coördinatoren, die ieder enthousiast hun IVN-kar trekken. Gelukkig is het bestuur ook betrokken met elkaar! Daarom was de weidag ook een echte ‘wij-dag’!

Wil je meedoen in de feestcommissie voor het 40-jarig jubileum, meld je!

Wensen, wensen en nog eens wensen… Tja, het bestuur heeft veel wensen en zal zorgvuldig moeten kiezen. Daarvoor gaan we eerst met de werkgroepcoördinatoren overleggen wat zij ervan vinden en wat haalbaar is. Vervolgens zullen we op de Algemene Ledenvergadering in november bespreken welke concrete acties we in gedachte hebben.

nummer 3 – 2014

Al vast staat dat we in januari 2015 samen met IVN Nieuwkoop een Natuurgidsencursus starten en dat IVN Alphen in dat jaar 40 jaar bestaat. Voor de gidsencursus is al een cursusteam samengesteld, maar voor het 40-jarig jubileum is nog een feestcommissie nodig… Zie het kadertje.

Dat kan via [email protected], 0172 - 577663 of 0172 - 471 550.

-3-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. heeft een andere strategie. Het IVN wil meedenken, zich constructief opstellen. Het is een kwestie van laveren tussen wat doe je wel of wat doe je niet om je doel eventueel deels te bereiken. Dat begrijp ik en hoewel het wel wennen zal zijn, kan ik me daarin ook wel vinden. Wel zie ik het als een uitdaging om er sterk aan bij te dragen dat de gemeente ons nog eerder dan nu het geval is, ziet als een serieuze gesprekspartner op het gebied van natuur en milieu, ons nog eerder en vaker dan nu wil laten meedenken over het te ontwikkelen beleid op dat gebied.’’

Dominique de Roo wil met IVN aan de weg timmeren Jan Uitzetter 31 jaar, maar al een politiek leven achter de rug waarover een ander op die leeftijd misschien begint na te denken. Ze was al bestuurslid van GroenLinks in Alphen aan den Rijn en ze zat voor diezelfde partij al vier jaar in de gemeenteraad, waarvan het grootste deel als fractievoorzitter. Deze jonge vrouw, Dominique de Roo, gaat de komende drie jaar de afdeling IVN Alphen aan den Rijn e.o. leiden als voorzitter. Dat hebben we als IVNafdeling te danken aan haar baan. De Rotterdamse van geboorte, die als tiener opgroeide in Zwolle en Twente, is international salesmanager bij Academische Uitgeverij Brill in Leiden en in die functie verantwoordelijk voor de Benelux, Japan, Korea, Australië en Nieuw-Zeeland. ,,Mijn werk bestaat voor 30 procent uit reizen. Dat begon steeds meer te wringen met mijn fractievoorzitterschap. Te vaak zat ik in het buitenland als ik als gemeenteraadslid eigenlijk in Alphen zou moeten zijn. Als raadslid kon ik niet functioneren zoals ik dat eigenlijk zou moeten doen in mijn optiek. Daarom heb ik een half jaar voor het eind van mijn periode als raadslid de functie van fractievoorzitter overgedragen aan René Driessen, zodat de overgang zo soepel mogelijk zou verlopen. Met enige spijt, want mijn dossier natuur en milieu was me toch wel aan het hart gebakken.’’

Dominique de Roo, zojuist benoemd, met links van haar secretaris Grada Hooijmans en bestuurslid Chris Groesser

,,Ik wilde daarom ook na die periode op een of andere manier betrokken blijven bij dat onderwerp, zocht naar mogelijkheden. Ik zou wel weer bestuurslid van GroenLinks kunnen worden met dat onderwerp in mijn portefeuille, maar ja, dat had ik al eens gedaan. Ik was toe aan een nieuwe uitdaging.’’ IVN’er en collega-raadslid Joost van Beek (CDA) maakte haar tijdens een gemeenteraadsexcursie in het Zaanse Rietveld attent op de vacature voorzitter IVN Alphen aan den Rijn. Misschien zou dat wat voor haar zijn? Dominique: ,,Natuurlijk kende ik de club wel. Als inspreker op de terreinen natuur en milieu. Maar ik was geen lid.’’ Nieuwsgierig naar de inhoud van de functie was ze wel. ,,Ik wilde beslist doorgaan op de gebieden natuur en milieu, groen heeft me altijd aangesproken, aan mijn betrokkenheid daarbij wilde ik invulling blijven geven. Ik denk dat bij het IVN in Alphen aan den Rijn te kunnen doen’', zegt ze beslist. Waarbij ze zich er zeer bewust van is dat haar rol als pleitbezorger voor groen een andere zal zijn dan als leider van een politieke oppositiepartij zoals GroenLinks.

Daarbij komt de komende periode heel wat af op het IVN als organisatie, vooral op planologisch terrein. In de nabije toekomst staan beslissingen op het programma die vergaande gevolgen hebben voor de natuur in de nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn. Denk aan de nieuwe verbinding vanuit Boskoop met de N 11 (rijksweg Bodegraven-Leiden) bij Alphen. Waarbij de provincie ZuidHolland en de voormalige gemeente Boskoop, nu deel uitmakend van de gemeente Alphen, niet lijken terug te deinzen voor aantasting van het Zaanse Rietveld. Nota bene een belangrijke natuurcompensatie voor de aanleg van rijksweg 11 waar het IVN zich destijds met hart en ziel voor heeft ingezet. Ook de Máximabrug met daaraan gekoppeld een ontsluitingsweg door de Gnephoek is zo’n planologische ingreep van jewelste. Dominique, die vanuit haar nog maar kort voorbije leven als gemeenteraadslid deze dossiers op haar duimpje kent, weet dat bij de overheden de potjes voor dergelijke, peperdure infrastructurele projecten leeg zijn. ,,Ik huiver bij de gedachte dat de gemeente grote, risicovolle leningen aangaat om dit soort projecten toch te realiseren. Projecten waarvan

,,Als lid van een partij in de gemeenteraad, zeker als oppositiepartij, hou je vast aan je standpunt. Dan ga je de barricaden op, ben je fel in de verdediging van je standpunt. Het IVN is echter geen actieclub, wil dat ook niet worden, nummer 3 – 2014

-4-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

je je moet afvragen of die op de lange termijn echt wel zinvol zijn. Ik vind dat de gemeente Alphen zich echt moet bezinnen op haar positie op de langere termijn. Wil Alphen een duurzame gemeente zijn in het Groene Hart met veel groen, rust en ruimte voor de inwoners, een plaats die de gemeente uniek maakt in dat groene centrum van ons land? Of wil de gemeente een logistieke kern zijn met het bijbehorende wegenstelsel dat het Groene Hart in vergaande mate zal aantasten?’’ Duidelijker dan nu nog in beeld komen bij de gemeente is maar een ding waarvoor het bestuur van IVN Alphen aan den Rijn zich de komende tijd sterk zal maken. Op een weidedag (in delen van het land met een andere natuurlijke gesteldheid spreekt men over heidag of bosdag) in het onderkomen van IVN Nieuwkoop heeft het Alphense IVNbestuur er zich voor uitgesproken een actief en betrokken bestuur te willen zijn. Niet alleen naar buiten. ,,Maar ook en juist voor de leden. We hebben veel plannen voor volgend jaar als we als afdeling veertig jaar bestaan. We willen er een feestelijk jaar voor de leden van maken. Maar we willen ons ook nog meer laten zien aan alle Alphenaren door onze activiteiten. We willen nog duidelijker maken wie we zijn, wat we doen.’’

Karin Wolvers (links) en Barbara Heemsker (tweede van rechts) krijgen logo en appelboom

Stichting Groen Cement, gevestigd in Delft, wil bijdragen aan het grootbrengen van een generatie kinderen die de kans krijgt liefde voor de natuur te ontwikkelen.

Dominique benadrukt daarbij dat vooral ook de nieuwe gemeentedelen daarbij aan bod zullen komen. In Boskoop lukt dat al aardig, maar in het voormalige Rijnwoude, denkt ze, moet het IVN nog flink aan de weg timmeren, ook en vooral met activiteiten. Hetzelfde geldt voor de gemeente Kaag en Braassem. ,,We moeten ons daar meer als organisatie manifesteren, nieuwe mensen mobiliseren’’, meent ze. ,,Daarvoor en voor het IVN als heel pro-actieve meedenker aan de inrichting van onze gemeente ga ik me echt sterk maken’’, besluit ze strijdvaardig.

Kwaliteitskeurmerk voor de PaddenPoel Zo is te lezen op de website. Spelenderwijs leren kinderen ontdekken hoe zij zélf goed voor de natuur kunnen zorgen en dragen dat als vanzelfsprekend over aan volgende generaties.

De buitenschoolse opvang de PaddenPoel van kinderopvangorganisatie Junis in Alphen aan den Rijn heeft het kwaliteitskeurmerk Groene Kinderopvang gekregen. Halfweg de maand juli kregen de pedagogische medewerkers Karin Wolvers en Barbara Heemskerk van de stichting Groen Cement het certificaat, bijbehorend logo en een appelboompje voor in de jeugdtuin bij gebouw de Vlinder. Bij die gelegenheid roemde de stichting Groen Cement het gebouw van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden, de tuin eromheen en het gebied met daarin ook nog een speeltuin en een kinderboerderij. Ook de samenwerking met het IVN Alphen aan den Rijn e.o. werd geprezen. Kennis en kunde van de medewerksters van Junis werden ruimschoots voldoende genoemd om het predicaat Groene Kinderopvang waardig te zijn. ,,Een toplocatie’’, aldus een medewerkster van Groen Cement.

nummer 3 – 2014

-5-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. spotten, een keertje hakken en zagen in de natuur. Maar ook een boottocht op de Nieuwkoopse Plassen staat op het programma.’’ De cursus is voor iedereen geschikt. ,,Maar’’, waarschuwt Gerda, ,,je moet wel bereid zijn er de nodige tijd in te steken. Dat is al gauw acht uur in de week, want je moet ook een eigen natuurgebiedje vier seizoenen lang bijhouden op wat er allemaal in de loop van die seizoenen gebeurt en verandert.’’

Nieuwe Natuurgidsencursus op stapel

Zelf volgde Gerda net als Hans overigens de laatstgehouden natuurgidsencursus georganiseerd door de beide IVNafdelingen die geleid werd door Reinier Hopmans (Nieuwkoop) en Dick Warmerdam (Alphen). En Vera volgde de cursus daarvoor.

Jan Uitzetter De IVN-afdelingen Alphen aan den Rijn e.o. en Nieuwkoop hebben weer een Natuurgidsencursus op stapel staan. Bij voldoende deelnemers, 25 tot 30 personen, begint die nieuwe cursus op maandag 12 januari 2015 om ergens in mei 2016 te eindigen. Een vast team bestaande uit Gerda Bonninga (Alphen), Hans Oostwouder (Nieuwkoop) en Vera van de Hoorn (Alphen) leidt de cursus in goede banen, waarbij Gerda de eindverantwoordelijkheid heeft en Vera bij alle activiteiten de catering verzorgt en de cursisten goed in de gaten houdt.

Al tijdens die cursus nam Gerda met veel succes de coördinatie op zich van de Alphense IVN-jeugdwerkgroepen de Vlinders en de Fladderaars. Zoals ook andere cursisten van toen hun draai als actieve natuurgids hebben gevonden in de verenigingen. ,,Natuurlijk hopen we dat van de nieuwe gidsen er ook een aantal actief zal blijven. Maar verplicht is dat niet’’, haast Gerda zich te zeggen. Voor de opzet van de aanstaande cursus konden Gerda en Hans dankbaar gebruik maken van het uitvoerige draaiboek van de vorige cursusleider Reinier Hopmans. Hij adviseerde ook bij het opzetten van het programma voor de in januari te beginnen cursus en is bereid om tijdens die cursus als adviseur op te treden. Het inmiddels door de besturen van IVN Alphen en IVN Nieuwkoop goedgekeurde cursusplan gaat een dezer dagen ter (goed)keuring naar het landelijke IVN. Overigens staan Gerda en Hans bij de daadwerkelijke organisatie niet alleen voor de uitvoering van het programma. Een aantal van de natuurgidsen van de vorige cursus en anderen hebben zich al aangeboden om te fungeren als ‘dagvoorzitter’. Zij leiden de avond in goede banen door een spreker uit te nodigen om een natuurlezing te houden en regelen ook de daar bijbehorende excursie. Om de week staan een lezing of presentatie (maandagavond) en diezelfde week op zaterdag een excursie op het programma. De week daarop is vrij. Tijdens de schoolvakanties ligt de cursus stil. Gerda heeft er alle vertrouwen in dat de natuurgidsencursus volgend jaar daadwerkelijk kan beginnen. ,,Nog voordat er nog maar enige ruchtbaarheid aan het plan was gegeven, hebben zich al zestien mensen als belangstellende gemeld.’’ In oktober van dit jaar komen er enkele voorlichtingsavonden en –dagen in zowel Alphen als Nieuwkoop. Mensen die nu al meer inlichtingen willen, kunnen zich met hun vragen melden op [email protected]. Ze kunnen zich dan laten bijpraten door een van de natuurgidsen en, zo hoopt Gerda, ,,zich laten aansteken door hun enthousiasme’’.

Gerda Bonninga bij een van de vele insectenhotelletjes in haar tuin

Deelname aan de cursus kost 250 euro. Een heel bedrag, zo lijkt het, maar Gerda relativeert dat onmiddellijk. ,,Daar heb je zestig boeiende bijeenkomsten voor verdeeld over bijna anderhalf jaar, met onder andere gevarieerde natuurlezingen, natuurexcursies, een bustochtje naar Zeeland om vogels te nummer 3 – 2014

De cursussen worden gegeven in gebouw de Vlinder van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden in Alphen, gebouw de Stal van IVN Nieuwkoop en het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten in Nieuwkoop.

-6-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Amfitheater bij de Vlinder komt er Bij gebouw de Vlinder van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden komt waarschijnlijk dit najaar al een houten amfitheater. Dat wordt gerealiseerd onder de grote treurwilgen, de plek waar kinderen van de IVN jeugdwerkgroepen de Fladderaars (8-12 jaar) en Vlinders (48 jaar) uitleg kunnen krijgen over activiteiten of zo maar lekker buiten kunnen zitten genieten van de natuur. Een voorbeeld van een amfitheater

Ook de kinderen van de buitenschoolse opvang de PaddenPoel van Junis, die drie middagen per week gebruik maakt van de Vlinder, kunnen er terecht. Net als wandelaars en fietsers op zoek naar een plekje om even lekker buiten te kunnen rusten tijdens een fiets- of wandeltocht. ,,Kortom, een aanwinst voor de Vlinder’’, meent Gerda Bonninga, de coördinator van de jeugdwerkgroepen.

Daar zijn wij heel blij mee en dat is ook heel nuttig. Maar eigenlijk zijn er voor de veertig kinderen, die bij elkaar komen geen stoelen in het bezoekerscentrum, en zeker geen stoelen voor kinderen. Maar ook buiten zijn er geen zitgelegenheden. In het najaar of bij regenachtig weer is het best koud en modderig. En als je er dan rond moet hangen, word je snel afgeleid, of krijg je onnodig natte voeten en dat is niet leuk.’’

Gerda is ook de motor achter de nodige activiteiten om het geld bijeen te krijgen om het amfitheater te kunnen realiseren. Begin deze zomer kon ze wat dat betreft opgelucht ademhalen omdat het Rabobank Rijnstreekfonds zich meldde als de grootste sponsor van het project. ,,Dit fonds bleek bereid 3000 euro beschikbaar te stellen’’, jubelt Gerda, die vorig jaar en dit jaar zelf ook al het een en ander aan geld had weten binnen te hengelen. De Rotary Club Alphen-Woubrugge gaf een kerstcheque van 500 euro. Kinderopvangorganisatie Junis bleek goed voor 500 euro. IVN Alphen aan den Rijn e.o. staat garant voor 1000 euro.

Het artikel gaat verder: ,,Wij zouden graag onder de grote wilgen gezellig kunnen zitten en droge voeten blijven houden. Een bank in de vorm van een amfitheater zou daarvoor ideaal zijn. Zo’n amfitheater is heel “cool”. Niet zomaar een ouderwetse parkbank, daarop kan je alleen maar zitten. Door de keuze van het speelse karakter van het amfitheater kunnen wij er op zitten, aan zitten werken, proefjes doen, tekenen, schrijven. Maar we kunnen er ook op klimmen, ons verstoppen, op klauteren, als podium gebruiken of het verbouwen tot fort! Het amfitheater zal zo’n 12 meter lang worden, uitgevoerd in duurzaam materiaal, ,,hufterproof’’ gemaakt worden en heel natuurlijk aangepast worden aan de plek. Voor ons zal het een kans zijn om nog meer buiten te zijn en nog meer kinderen te ontvangen.’’

Ook de jeugdgroepen zelf gingen op zoek naar financieringsbronnen. Door deel te nemen aan een fotowedstrijd samen met de agrarische natuurvereniging Weide- en Waterpracht sleepten ze met een boerenzwaluwenproject een prijs van 1.000 euro binnen die broederlijk werd gedeeld. Op de kletsnatte voorjaarsmarkt bij gebouw de Vlinder wisten de kinderen verder ook 209 euro binnen te halen door ‘confettiboter’ (boter gemengd met verschillend gekleurde bloemblaadjes) en ander eten uit de natuur aan de man te brengen. Ook de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden en Lionsclub Alphen Rhijnhart bleven niet aan de kant staan. De Lionsclub gaat op de jaarmarkt allerlei natuur gerelateerde artikelen verkopen en de opbrengst daarvan gaat naar het amfitheater.

Basiscursus watergids Bij bestuurslid Chris Groesser van IVN Alphen aan den Rijn e.o. ligt een map met informatie over een basiscursus watergids. ,,Als je geïnteresseerd bent om deze map eens in te zien, laat het dan weten. Dan maken we een afspraak dat je dit exemplaar leent’’, aldus Chris.

In een publicatie van de IVN-jeugdwerkgroepen wordt uitgelegd waarom ze zoveel waarde hechten aan dat amfitheater. ,,Gebouw de Vlinder is een ideale plek om binnen bezig te zijn. Maar als jeugd zijn we vooral graag buiten. Onze ,,tuin van de jeugd’’ plus de natuurtuin van het bezoekerscentrum zijn geweldig. Daar zijn we het liefst aan de slag met de honderd-en-een dingen die de natuur en tuin zelf rond het bezoekerscentrum te bieden hebben. Voor we aan de slag gaan, tussendoor en als afsluiting, komen we als groep echter altijd even bij elkaar om uitleg te krijgen, om uit te rusten of om na te praten naast onze moestuin onder de grote wilgen aan het water. Dat is écht onze plek geworden. nummer 3 – 2014

Peter Mol van IVN Zuid-Holland en Zeeland laat weten dat de cursus is ontwikkeld in samenwerking met een groep enthousiaste IVN-gidsen verspreid over het land. Oorspronkelijk was het idee de cursus klaar te hebben voor de IVN Slootjesdagen. De cursus biedt namelijk de mogelijkheid om nieuwe mensen aan te trekken en te interesseren voor de plaatselijke IVN-afdelingen.

-7-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. het tenminste. Acht vogeltjes dartelden om mij heen en hopten van struik naar struik. Ik heb hen dan misschien geen onderdak geboden, maar zij konden wel dankzij mij hun buikje rond eten.

Familie koolmees Peter Maris

Om een nestje groot te brengen moeten pa en ma koolmees maar liefst 15.000 insecten aanvoeren en 3000 kilometer vliegen. Jammer genoeg zullen de ouders niet al hun kroost zien opgroeien. De meeste jonge vogels gaan al vroeg dood; zij vallen ten prooi aan katten, eksters, kraaien en roofvogels. Moeder natuur is ongenadig. Daarom telt een nestje veel eieren en vliegen er hopelijk veel meesjes uit. Elk paartje heeft de belangrijke taak om met een nieuw nestje voor nageslacht te zorgen. Een gemiddelde mees wordt namelijk niet ouder dan 1 jaar. In hun korte leventje zijn eeuwige trouw en monogamie dus geen enkel probleem.

Biep, biep! Het vervelende elektronische signaal voor de start van de veertigurige werkweek klinkt ’s ochtends schel in mijn oren. Ik druk de roep van mijn baas weg en de rust keert terug. Het melodische titituu van de koolmees vult mijn slaapkamer. Deze vrolijke zanger met zwarte ‘stropdas’ is misschien wel het bekendste vogeltje van Nederland. Met circa 600.000 paartjes in ons land, zijn er in de meeste tuinen altijd wel koolmeesjes te vinden. Zelfs op balkons van torenhoge flats bouwen zij hun liefdesnestjes. Voordat ik trotse bezitter van een tuin werd, hing er een nestkast op zeven hoog aan het balkon. Hoewel het balkon slechts een paar planten telde, maakten de koolmezen elk jaar een nestje en één keer waren de pimpelmezen hen te snel af. In ons land zijn er veel te weinig boomholten voor al die nestelde meesjes; nestkasten vinden daarom gretig aftrek. Ondanks mijn beste bedoelingen om ook in de tuin een kastje bewoond te krijgen, bleek dat niet interessant genoeg voor een mezenpaar. Wel bleven de koolmezen ons elk dag bezoeken om hun honger te stillen. Blijkbaar bood een naburige tuin wel een geschikt onderkomen.

Koolmees, foto Caroline Piek

In de mezenwereld heeft het mannetje de belangrijke taak om een nestlocatie uit te kiezen. Het vrouwtje speelt voor interieurstyliste en vult het nest met mos en haren. De eitjes legt zij verspreidt over meerdere dagen, maar het broeden begint pas als de leg compleet is. Koolmezen hebben één of twee nestjes per jaar met acht tot vijftien eieren. In sommige jaren beginnen de mezen met meerdere broedsels, maar zij brengen altijd maar één nest jongen groot. Het ouderpaar laat soms een nest in de steek om onder betere omstandigheden op een andere plek opnieuw te beginnen. Zie je verse snavelmarkeringen bij de opening van een nestkastje, dan weet je dat deze in gebruik is. Toen ik op een ochtend mijn fiets pakte, stond ik letterlijk in een wolk van mezen. Het bleek een gezin van ouders met hun uitgevlogen jongen. Misschien brachten zij een bezoek aan de tuin als dank voor al dat voedsel; zo interpreteerde ik nummer 3 – 2014

-8-

Hopelijk gaat mijn mezenfamilie het redden en gebruiken zij volgend jaar wel een van mijn nestkasten. Het geluid van piepende jonge mezen op de vroege ochtend is een heerlijke manier om wakker te worden.

Vertel anderen over je natuurvriendelijke tuin Het belang van een natuurvriendelijke tuin werd maandag 28 juli nog weer eens duidelijk door de heftige stortregens die een groot deel van westelijk Nederland en Alphen aan den Rijn in het bijzonder overspoelden. Een dergelijke tuin met veel planten, heesters en bomen is niet alleen interessant voor de biodiversiteit, maar ook een heel wat geschiktere waterberging dan een steentuin met wat plantenpotten. De natuurvriendelijke tuin is onze eigen Caroline Piek (omslagfoto’s en omslagverhalen) aan het hart gebakken, zeker nu ze samen met haar vriend Peter Maris hun flat hebben verruild voor een woning met tuin. Ze wil van die warme belangstelling graag getuigen in een nieuwe rubriek waarin ze Alphenaren en mensen uit de regio interviewt over hun natuurvriendelijke tuin. ,,Ik denk zelf aan één pagina met een portret van die persoon en een stuk waarin zij vertellen over de wijze waarop zij natuurvriendelijk tuinieren, eventuele bijzondere dieren in de tuin, tips over moestuinieren enzovoorts…’’ Ik, eindredacteur Jan Uitzetter, vind dit een goed idee en roep bij deze mensen op zich bij Caroline aan te melden: www.carolinepiek.nl.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

IVN ‘duikt’ zelf in paddenpoelen Kerk en Zanen

oeverzwaluwenwand in datzelfde eiland, ook al is daar nog geen oeverzwaluw te bekennen geweest.’’ De gemeente vroeg Hans of het IVN het beheer niet op zich zou willen nemen. ,,Deze gedachte hadden we zelf ook, maar we moeten nog in gesprek met de gemeente over de voorwaarden. We krijgen een zeker budget, we hebben ook duidelijk gemaakt dat we bepaalde zaken niet zullen doen. Ik ga bijvoorbeeld niet lopen sjouwen met emmers water en ook het beheer van de omheining en de verwijde sloten blijft bij de gemeente.’’

Jan Uitzetter De door de gemeente Alphen aan den Rijn aangelegde paddenpoelen in de wijk Kerk en Zanen deugen nog altijd niet, het vele werk dat er ingestoken is ten spijt. Hans Krüse van de werkgroep planologie en milieu, al vele jaren volger van de rugstreeppadden in de wijk, gaat komend seizoen samen met zijn kompanen Stef Strik en Joost van Beek zelf aan de slag om te zien of er nog iets moois te maken valt van dit natuureiland . Of dat leidt tot het gewenste resultaat voor de padden is overigens allerminst zeker, want het op een hoogje gelegen eiland is momenteel vooral een insectenparadijs door de vele hoog opgeschoten kruiden waarvan in juli vooral de witte honingklaver opvalt. Hans haalt de geschiedenis kort nog even op. Rugstreeppadden in Kerk en Zanen vormden een risico voor de bouwactiviteiten in deze nieuwbouwwijk. De padden doken enkele malen voor de voortplanting op in poelen op de bouwterreinen en zouden zo voorgenomen werkzaamheden hebben kunnen verhinderen. Op advies van een ecologisch adviesbureau legde de gemeente drie poelen aan op een eiland bij de Amerikalaan vlakbij de sloot die de wijk en de geluidswal scheiden van de rijksweg Leiden – Bodegraven (N 11). Dat zou een goed alternatief zijn voor de rugstreeppadden, zo was de bedoeling.

Een van de andere poelen, helemaal leeg

Het in ere herstellen van de oeverzwaluwenwand zal wel lukken, verwacht Hans. Of het met de paddenpoelen wat kan worden, is echter de vraag. Hans: ,,Het is nu een ongelooflijke wildernis met hoog opgeschoten kruiden als witte honingklaver. Het is een zoemend insectenparadijs. We gaan er nog eens goed over nadenken hoe we het gaan aanpakken. We gaan nu in elk geval een voorstel maken over het beheer, dat betekent het laten maaien en afvoeren van het gras en het vrijhouden van de poelen van vegetatie. Als het dan mis blijft gaan met de poelen, moeten we ons echt bezinnen op de toekomst. Toch maar een insecteneiland?’’ O ja, Hans heeft zich al wel verzekerd van de medewerking van Stef en Joost, maar mensen in de buurt die het leuk vinden om te helpen, mogen zich melden: [email protected].

Een van de paddenpoelen met nog een drup water

Het ging het eerste jaar gelijk al mis; van de drie betonschalen stonden er twee leeg (lek waarschijnlijk) en dat was ook het geval met de vernieuwde schalen. De gemeente bleef tegenover Hans volhouden dat er niets mis was met de schalen, maar op diens advies ging ze wel de nabije sloten verwijden zodat de padden daar hun natuurlijke driften konden uitleven. ,,Maar ik had wel de indruk dat de gemeente het helemaal had gehad met de paddenpoelen. Ik zag en zie er nog wel wat in, net als in de nummer 3 – 2014

-9-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Fladderaars en Vlinders eindactiviteit Fladderaars en Vlinders, de jeugdgroepen van IVN Alphen aan den Rijn e.o. hebben in juni met hun eindactiviteit een punt gezet onder het voor de jeugd zeer succesvolle ‘verenigingsjaar’. Dat seizoen loopt voor de jeugd van zomervakantie tot zomervakantie. Op allerlei manieren wist de IVN-jeugd in Alphen aan den Rijn de publiciteit te halen; bijvoorbeeld door het winnen van prijzen, vernieuwing van de jeugdtuin en in het paasweekeinde met de viering van het 30-jarig jubileum.

De Fladderaars gaan bij hun eindactiviteit ook nog het water op

Succesvolle open dag boerenzwaluw De huis- en boerenzwaluwen vliegen de bezoekers zaterdag 14 juni om de oren op Lena's Hoeve. Het schel doordringende geluid van de zwaluwen is goed te horen, maar ook het gepiep van de jongen, bedelend om voedsel. Met een ongelooflijke behendigheid vliegen de zwaluwouders de nesten in.

Wethouder Kees van Velzen (rechts) assisteert de Fladderaars

nummer 3 – 2014

Gelukkig hebben veel boerenbedrijven rondom Alphen aan den Rijn het hart op de juiste plaats en zorgen de boeren voor broedmogelijkheden voor deze bijzondere vogels die altijd de zomer in Nederland aankondigen. Dit wordt gestimuleerd en gecoördineerd door de Agrarische Natuur Vereniging Weide en Waterpracht. Dat ervaart ook wethouder Kees van Velzen die de open dag opent. Hij vertelt dat hij maar zelden zo'n wendbare vogel heeft gezien en ook vertelt hij aan de Fladderaars, de jeugdgroep van het IVN Alphen aan den Rijn e.o., dat de zwaluw wel 75 kilometer per uur kan vliegen. Ook is Van Velzen blij dat zoveel boeren zoveel aandacht hebben voor onze kostbare natuur. Samen met de Fladderaars Lars van den Hoek, Tamar Mud en Marit Timmermans timmert hij in de hooiberg een aantal steunpuntjes aan de wand die de Fladderaars 's ochtends hebben gemaakt. De Fladderaars hebben tevens hun eindactiviteit, die volledig in het teken van de zwaluw staat. Zij gaan met - 10 -

kijkers vogels spotten en doen ook nog onderzoek naar het voedsel van de zwaluwen. Bij een eindfeest horen natuurlijk ook pannenkoeken, gebakken door de ouders van de kinderen.

Bij een feest horen pannenkoeken

In de middag is het druk op het water; bezoekers en kinderen mogen met schouwen en roeiboten gaan varen. Ook wordt er nog gewandeld onder leiding van een aantal IVN-gidsen. Op zolder staat Nestkast.live met livebeelden van een broedende spreeuw en een boerenzwaluw. Op de open dag is ook een aantal standjes, die druk worden bezocht. Voor het eerst werken IVN en de ANV Weide en Waterpracht op deze

Bont Allerlei 14e juni samen en deze samenwerking is zeker voor herhaling vatbaar.

Waterspektakel De zesjarige Josje komt vandaag, zondag 15 juni, voor het eerst bij de Vlinders. Ze is verlegen en vindt het heel eng. Ze wil geen handje geven. Maar als ze weggaat, roept ze huppelend: ,,Ik kom de volgende keer weer hoor!’’ Josje heeft genoten van het verzamelen van takken in de omgeving van het bezoekerscentrum de Veenweiden. Ze gaat, samen met alle andere kinderen, een eigen boot bouwen, die dan ook nog blijft drijven. Dat is toch een heel avontuur als je zo jong bent. Takken, een paar elastiekjes, een blad van een plant als zeil en je hebt alle ingrediënten voor het maken van een boot. Gelukkig zijn er naast de enthousiaste begeleiders ook nog de papa's en de mama's die willen helpen. Ze hebben er zelf ook heel veel lol in.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. van een rietblad maken en ontdekken dat dat ook wil blijven drijven. Aan het eind wacht de ‘Ren je rotquiz’ waarbij het de bedoeling is om bij elk goed antwoord een beker water te halen om je eigen emmer vol te krijgen. En dat is heel moeilijk als kleine hummel als je zo hard mogelijk moet rennen met een lekkend bekertje

vol met water. En als klap op de vuurpijl, omdat dit de laatste activiteit van het seizoen is, een heerlijk ijsje, zittend in het pas gemaaide gras. En wat is er dan leuker om dat droge gras over je heen te gooien. Het is leuk om te zien dat niet alleen de begeleiders, maar ook de ouders er zoveel plezier in hebben. Gemiddeld kwamen er dit jaar twintig kinderen per activiteit. Een mooi resultaat!

nummer 3 – 2014

Trots op de prijs: een kinderfeestje in de natuur! Dat zijn Max Pellekooren en Anouk Groenendijk. Zij hebben de kleurwedstrijd van de IVN-jeugd ter gelegenheid van het 30-jarig jubileum gewonnen. Bij de prijsuitreiking komt de 5-jarige Max aanlopen met een grijns van oor tot oor. Voor het eerst van zijn leven heeft hij een prijs gewonnen. Ook de winnaar in de wat oudere leeftijdscategorie, de doorgewinterde Anouk Groenendijk van 9 jaar is present, ondanks haar gebroken been. Zenuwachtig en giechelend staan ze te wachten op wat gaat komen. Eindelijk is het moment daar! Bij de kleurwedstrijd waren twee leeftijdscategorieën: van 4-8 jaar en van 8-12 jaar. En voor beide prijswinnaars is er een kinderfeestje in de natuur voor maximaal acht kinderen. Onder veel belangstelling worden de prijzen uitgereikt. Max heeft zijn kinderfeestje al op 2 juli gehouden. En Anouk, een spring in het veld, wacht tot haar been weer helemaal beter is, zodat zij zelf volop kan meedoen. De tweede en derde prijzen zijn bij de kinderen thuisbezorgd.

Wachten op wat komen gaat

Deze zondag is het vaderdag, maar toch zijn er weer twintig kinderen bij de jeugdgroep de Vlinders van het IVN Alphen aan den Rijn. Deze keer hebben de begeleiders nog een aantal activiteiten georganiseerd die te maken hebben met water: steentjes vanaf een afstand in een bak water gooien. En ontdekken wat blijft drijven, zweven of wat zakt naar de bodem. Een bootje

Prijzen jubileumfeest jeugd

Anouk Groenendijk en Max Pellekooren

- 11 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. meerkoeten op de zandzuiger en dat is best vreemd in de zomer, omdat ze dan altijd ruzie maken om hun territorium. Alleen in de winter zitten ze in groepen.

Emelies eigen fotohoekje Fuut

Ik vind het afgelegen stukje het leukst, je weet nooit wat je tegenkomt daar. We gaan er meestal vroeg in de avond heen en blijven daar tot het helemaal donker is.

In deze rubriek komt Emelie uit Leiderdorp elk nummer van Bont Allerlei met een verhaaltje en door haar zelfgemaakte natuurfoto’s. Emelie is twaalf jaar en schiet al haar foto’s uit de hand, dat wil zeggen dat ze scherpstellen, kiezen voor diafragma en sluitertijd allemaal handmatig doet, ook als het gaat om bewegende onderwerpen als insecten of vogels. De ‘autoknop’ op haar Nikon komt er bij Emelie niet aan te pas.

Valkenburgse Meer Hallo allemaal. Het is gelukkig vakantie nu, lekker zes weken vrij. De laatste tijd heb ben ik niet zo veel bezig geweest met fotograferen omdat ik het druk had met school.In de vakantie zal ik wel weer meer gaan wandelen en fietsen. Ik hoop dat het mooi weer blijft want als de zon schijnt, kan ik betere foto's maken. Mijn vader houdt van vissen, en mijn broertje en ik gaan graag mee, altijd spannend. Het liefst gaan we naar het Valkenburgse Meer. Dat is een heel diep meer dat ontstaan is door zandwinning. Er is een afgelegen stukje waar bijna geen mensen komen, daar zitten veel verschillende soorten vogels en andere dieren. nummer 3 – 2014

Als we aankomen zijn de oeverzwaluwen en huiszwaluwen druk aan het vliegen. De oeverzwaluwen hebben nesten gemaakt in de zandbergen aan de rand van het meer. Er zijn wel meer dan vijftig nesten. Sommigen zitten hoog tegen een steile helling aan maar er zijn er ook een paar die laag zitten. Daar kan ik van een paar meter afstand naar kijken. Er zijn nu geen jongen meer, die zijn al uitgevlogen. Volgend jaar ga ik in het voorjaar kijken of ze er weer zijn. Dan neem ik de camera en het statief mee om ze te fotograferen. Er zitten sinds kort ook ijsvogels, ik hoor ze regelmatig piepen en let dan op of ik ze vlak boven het water zie vliegen. Ze vliegen erg snel, ze flitsen voorbij. Gelukkig kan je ze gemakkelijk herkennen aan de manier van vliegen en de prachtige blauwe kleur. Bij Valkenburg heb ik er één keer een stil zien zitten op een dikke staalkabel boven het water. Jammer dat ik toen geen camera bij me had.

Visdiefje

Er zijn ook veel rietvogels zoals rietzangers, rietgorzen, karekieten, maar ook zeldzame vogels zoals de snor en de sprinkhaanrietzanger. Meestal hoor je ze maar je ziet ze niet vaak. Ook zaten er meer dan vijftig - 12 -

Er zijn ook veel visdiefjes, ze broeden elk jaar bij de zandzuiger. De jongen van de gele kwikstaart zijn druk bezig met eten zoeken en ze bedelen bij hun ouders om eten. De witte kwikstaart is er ook en loopt heen en weer over het gras, maar ik heb mijn camera niet bij me dus kan ik hem niet fotograferen.

Grauwe gans

Net als mijn vader vind ik het leuk om te vissen. We vissen meestal op roofvis zoals snoekbaars, snoek, paling en baarzen, maar ook soms op witvis zoals voorn, brasem en karper. Als je goed naar het water kijkt zie je vaak baarzen opspringen omdat ze visjes proberen te vangen en ook zie je vaak vinnen van brasems. Ik vind het leuk om er naar te kijken. De futen zijn de hele avond actief om voedsel voor hun jongen te vangen. Als het gaat schemeren, komen er soms uilen, meestal de ransuil, en soms komen er vleermuizen. Er zijn verschillende soorten vleermuizen en ze vliegen vlak boven het water en komen heel dichtbij. Je kunt ze heel goed zien. Er zitten ook heel veel spinnen daar. Ik ben een beetje bang voor ze omdat ze zoveel pootjes hebben maar ik vind ze wel heel mooi om naar te kijken. De grauwe ganzen beginnen als het donker wordt veel lawaai te maken, ze zwemmen elke avond in een hele grote groep naar de vaste slaapplaats toe. Er zitten ook veel nijlganzen en met veel lawaai vliegen ze meestal ook naar die slaapplaats toe. Niet alleen ganzen maar ook meeuwen, zwanen, reigers, meerkoeten en aalscholvers gaan erheen om te slapen.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Het natuurgevoel van… Dominique de Roo Wat is je favoriete natuurplek in Alphen en omgeving en waarom? De Gnephoek, omdat mijn man en ik hier regelmatig gaan fietsen en picknicken. Wat is je favoriete activiteit in de natuur en waarom? Wandelen. Mijn ouders namen mij en mijn zus vroeger elke zondag mee naar het bos. Ik denk dat daar mijn liefde voor wandelen vandaan komt. Wij woonden vroeger in Overijssel. De dichte bossen die je daar vindt mis ik wel, maar het water en de polders maken veel goed.

Wat is je favoriete plant of dier en waarom? De libelle. Daar kon ik als kind al uren naar kijken. Wat is de laatste IVN-activiteit waaraan je hebt deelgenomen en wanneer? De afgelopen ALV. Heb je tips of wil je dingen noemen die nog zouden kunnen gebeuren? Ik vind IVN een hele actieve en gezellige vereniging en hoop dat ik daar de komende tijd een bijdrage aan kan leveren. Van welke IVN’er wil jij het natuurgevoel weten? Ik ben wel benieuwd naar het natuurgevoel van mijn mede bestuursleden.

Spectaculaire vleermuisspecial Wist u dat er in Nederland zeventien soorten vleermuizen leven waarvan zes in ons gebied? En dat een vleermuis op een warme zomeravond wel 3.000 insecten uit de lucht kan plukken? Op 26 augustus van 20-22 uur vertelt vleermuisspecialist John Pietersen over de leefwijze van vleermuizen, hoe zij via echolocatie hun voedsel opsporen, waar ze slapen en welke soorten er in de Alphense regio voorkomen. Er is plaats voor maximaal 25 personen in de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen a/d Rijn, Zegersloot-Noord. John Pietersen spitst zijn verhaal speciaal toe op een kolonie meervleermuizen. Bij zijn lezing hoort namelijk de éénmalige spectaculaire kans om te zien hoe zeker driehonderd meervleermuizen binnen een half uur door zes openingen uitvliegen! Op 26 augustus hoort u waar deze kolonie zich bevindt, wordt zonodig het vervoer voor de excursie op woensdagavond 3 september geregeld en hoort u de starttijd. U kunt alleen aan de excursie deelnemen als u ook de lezing heeft bijgewoond. Om de kolonie niet te veel te verstoren, geldt ook hier een maximum van 25 personen. Eerst heb je de unieke kans om de vrouwelijke meervleermuizen, veelal met jong, live te bekijken door middel van camera’s die in de spouw zijn geplaatst. In deze spouw zit van begin maart tot eind september een kraamkolonie van zo'n driehonderd vrouwtjes die ongeveer half mei een jong hebben gekregen. Als het donker wordt beleef je het spectaculaire uitvliegen van de groep. De vrouwtjes gaan jagen en komen geregeld terug om hun jong te voeden. De excursie wordt gegeven door Anne-Jifke Haarsma en begeleid door Dick Warmerdam. Anne-Jifke, onderzoekster aan de Universiteit van Nijmegen, doet al een aantal jaren onderzoek naar deze kolonie, die zich gevestigd heeft in een pand van Natuurmonumenten. Zij kijkt onder andere naar het sociaal gedrag van de vleermuizen en de juiste temperatuur voor de kraamkolonie. Ze gebruikt hierbij binnen- en buitencamera's, infraroodverlichting, weegapparatuur en een teller in de uitvlieggaten. Aanmelden is noodzakelijk via [email protected] of 0172 - 445246. De lezing kost € 4 als u lid bent van IVN. Niet-leden betalen € 6. Bij inschrijving als lid gaat de korting meteen in. Mail of bel voor informatie: Loes Leeuwenburg [email protected], 0172 - 445246 of Dick Warmerdam 06 - 17718203.

nummer 3 – 2014

- 13 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Van het Stichtingsbestuur

Expositie ,,Eetbaar groen’’

Terugkijkend op de eerste zeven maanden, blijkt 2014 zich voor het BC beter te ontwikkelen dan we vorig jaar verwachtten. Dat komt mede omdat het aantal kinderen dat de BSO bezoekt weer enigszins in de lift zit, ook door de inspanningen van de IVN Jeugdwerkgroep. Maar om als BC aantrekkelijk te blijven, zullen we scherp aan de wind moeten zeilen en ons samen met IVN voortdurend blijven vernieuwen. Een nieuw initiatief is een digitale BC nieuwsbrief. De nieuwsbrief, in de stijl van dit Bezoekerscentrum DE VEENWEIDEN NIEUWS, zullen we drie keer per jaar mailen naar alle vrijwilligers, vrienden en donoren die het BC steunen.

Op zaterdag 3 mei werd de nieuwe wisselexpositie in ‘de vlinder’ geopend. Het thema van de expositie is ,,Eetbaar groen’’. De expositie informeert ons tot medio september over allerlei aspecten die met groente en fruit te maken hebben, maar vooral krijg je er tips waar we dat in onze directe omgeving kunnen vinden en hoe we het zelf kunnen telen. Om de smaak te pakken te krijgen, kreeg de opening deze keer voor vrienden en vrijwilligers een heel

Ontbijt in de natuur

Heb je een feestje te vieren?

Met veel plezier hebben we ook samen met de IVN Jeugdwerkgroep de kinderarrangementen vernieuwd. De oude succesnummers bleven, nieuwe kwamen erbij en de ,,verpakking’’ in de vorm van een folder is verbeterd. De nieuwe prachtige folder ,,Heb je een feestje te vieren ?’’ net als onze overige drie folders, wordt gedoneerd door onze nieuwe drukwerksponsor Multicopy, the communication company. Ben erg benieuwd te horen of deze vernieuwingen ook bij jullie als lezers van Bont Allerlei in de smaak vallen. Natuurlijk, met de groeten van Bas Wienbelt, [email protected].

bijzonder karakter. We begonnen met een ontbijt in de natuur, heerlijk in het zonnetje aan tafels op het terras bij onze paddenpoel. Daar maken we in het vervolg een traditie van. Rond activiteiten waarbij we als BC betrokken zijn, organiseren we altijd iets leuks voor onze vrijwilligers en vrienden. Dus mocht je je verbonden voelen met onze lijfspreuk ,,goed voor je groene hart’’, wordt dan vriend van de Veenweiden. Bij het BC is altijd iets aparts te beleven. Overigens, de volgende wisselexpositie zal heel toepasselijk ,,recreëren in de natuur’’ als thema hebben. Werk aan de winkel in de Brongaard Zo’n voorbeeld van ,,eetbaar groen’’ is de hoogstam fruitboomgaard de Brongaard links en rechts van het Windepad aan het einde van de Ridderbuurt die in de vorige Bont Allerlei in het zonnetje werd gezet. De vrijwilligers van de Brongaard hebben de eerste maandag van de maand ‘s ochtends of ‘s middags hun onderhoudsdag. De oogstdagen (pruimen, peren en appels) en andere wetenswaardigheden van de Brongaard vind je op hun site http://brongaard.wordpress.com.

In de Brongaard

nummer 3 – 2014

- 14 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Uit de natuurtuin rond ‘de vlinder’ De natuurtuin rond ‘de vlinder’ wordt dit jaar stevig vernieuwd. Met de tuinvrijwilligers en vrijwilligers van ‘NL Doet’ hebben we o.a. de volgende tuindelen aangepakt. Het voorpleintje is ,,vergroend’’. Tussen de straatstenen groeien nu allerlei plantjes en die stenen zijn weer gebruikt in de heuvel in onze tuin om insecten en egels een

Molenaar Hans Vrolijk in zijn molen

http://groenehartwest.nl/?page_id=145 meer over het ,,Rondje Vrouwgeestpolder’’ dat zij willen ontwikkelen. Wedden dat jullie hun ideeën meer dan de moeite waard vinden ! De Herfstmarkt weer super gezellig! Klaprozen in de tuin

schuilplaats te bieden. De akkertjes links van de ingang zijn afgeplagd, omgespit en opnieuw ingezaaid met zomergerst waardoor klassieke akkerkruiden als klaprozen zich weer heerlijk kunnen ontwikkelen. Kom maar kijken. Loop eens door onze tuin en ontdek hoe gemakkelijk je ook in je eigen tuin de natuur een handje kunt helpen!

Actief bezig zijn op de Herfstmarkt

Het wordt vast weer erg gezellig op de Herfstmarkt op zondag 5 oktober. Nieuw is dat deze Herfstmarkt gecombineerd wordt met de viering van Werelddierendag die de Kinderboerderij dan organiseert. Naast de mogelijkheid om voor niet al te veel geld voor huis en tuin leuke kadootjes te shoppen, zullen ook de Fladderaars weer present zijn en hapjes en drankjes aanbieden die je niet kunt versmaden. Dus jong en oud met een hart voor dieren en natuur komen volop aan hun trekken.

Op bezoek bij de Vrouwgeest molen Op 13 en 14 september kunnen we de Vrouwgeest-molen aan de Heijmanswetering bezoeken. Molenaar Hans Vrolijk leidt ons dan graag rond en vertelt honderd uit over de geschiedenis, de functie en de mogelijkheden van deze uit 1797 daterende poldermolen. Molenaar Hans en zijn echtgenote Susanne runnen achter hun molen sinds vorig jaar een heel erg leuk vakantiehuis. Maar het echtpaar heeft meer plannen. Lees via de link Gezelligheid op de herfstmarkt bij de Vlinder

nummer 3 – 2014

- 15 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Agenda van Activiteiten Voor uitgebreide informatie kijk op: website ivn.nl/alphenaandenrijn en facebook.com/ivn.alphenaandenrijn Datum Zo 24 aug.

Tijd 15.0016.30

Vr 29 aug.

20.30

Za 30 aug.

10.0016.00

Zo 31 aug.

11.0016.00

Zo 7 sept.eind ‘14 Zo 7 sept.

Wo/za/zo 14.0017.00 08.0017.00

Za 13 sept. Za 13 sept.

09.1511.45

Zo 14 sept.

14.0015.45

Zo 14 sept.

14.0017.00

Wo 17 sept. Zo 21 sept.

15.0016.30

Zo 21 sept. Za 27 sept. Za / zo 27 sept. 28 sept. Zo 5 okt.

11.00– 17.00

Zo 5 okt.

08.0017.00

Di 7 okt.

20.0022.00

11.0016.00

nummer 3 – 2014

Telefonische informatie vooraf gewenst Data van activiteiten onder voorbehoud

Activiteit Excursie Info Aanmelden Start Excursie Info Start Open Dag Info Plaats Vrijwilligersdag Info Plaats

Informatie Kromme Aargebied, Alphen Peter Benes [email protected] De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Nacht van de Vleermuis Dick Warmerdam De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Tuinvereniging Spoorzicht

Tentoonstelling Info Plaats Vogeltocht Info/aanmelden Start Sluiting Info Jeugdactiviteit Info Plaats Jeugdactiviteit Info Aanmelden Plaats Wandelexcursie Info Start Sluiting Info Excursie Info Aanmelden Start Evenement Info Wandeldag Info Plaats Markt Info Plaats Evenement Info Plaats Vogeltocht Info Start Lezing Info Plaats

Recreëren in de natuur Pieter Verkade Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Biesbosch Martijn de Jong P-plaats Golfcl., Kr. Aarweg 5, Alphen De Vlinder gesloten i.v.m. Oldtimerdag

Rietveldsepad 2, 2408 ZH Alphen Uitsluitend voor vrijwilligers IVN-BC Lydia Beekhuis/Grada Hooijmans Boskoop

Fladderaars (8-10 jaar): Bloemen Gerda Bonninga De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Vlinders (4-8 jaar): Bloemen Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Varkenskade (gem. Alphen) Dick Warmerdam Ridderbuurt 55a, 2402 NH Alphen De Vlinder gesloten i.v.m. Jaarmarkt

Bijzonderheden Dick Warmerd. [email protected]

[email protected] Opening Vlindertuin [email protected] Kramen o.a. IVN, Groei&Bloei De Vlinder is gesloten 06 48753604 / 0172 577663

0172-445249 [email protected] carpoolen met gedeelde kosten Cees Claessen 0172 421 806 Aanmelden alleen eerste keer [email protected] € 2,50/keer, incl. drinken ouder&kind [email protected]

[email protected]

Cees Claessen 0172 421 806 Kromme Aar Chris Groesser [email protected] Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Rabo Sponsortocht voor o.a. IVN Zie elders in deze Bont Allerlei Boerenlandpadendag gem. Alphen Gemeente Alphen a/d Rijn Beide paden vanuit Aarlanderveen Slow Food Market/streekproducten 06-15104078 Weijpoort 9a, Nieuwerbrug Herfstmarkt Pieter Verkade Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Noord-Hollands Duin en Kustvogels Maikell Verkade P-plaats Golfcl., Kr. Aarweg 5, Alphen Paddenstoelen, zie excursie 11 okt. Loes Leeuwenburg De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen

- 16 -

Dick Warmerd. [email protected]

Lekker fietsen en tegelijk geld verdienen! Pad van Wingelaar, Hogedijk Pad van Kempenaar, Zuideinde

[email protected] tussen Bodegraven en Woerden 0172-445249

[email protected] carpoolen met gedeelde kosten IVN-leden € 4, niet-leden € 6 0172 445246 Neem ‘n paddenstoelenboek mee

Bont Allerlei 10 t/m 13 okt. Za 11 okt.

14.0016.00

Za 11 okt.

09.1511.45

Zo 12 okt.

14.0015.45

Za 25 okt. Zo 26 okt.

09.0015.00

Za 8 nov.

09.1511.45

Zo 9 nov.

14.00 15.45

Zo 16 nov.

09.0015.00

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. Vogelweekend Info Aanmelden Excursie Info Plaats

Lang weekend Texel Martijn de Jong [email protected] t/m 31 aug. Paddenstoelen, zie ook lezing 7 okt. Dick Warmerdam Zegerslootgebied

Jeugdactiviteit Info Plaats Jeugdactiviteit Info Aanmelden Plaats Landelijke actie Info Vogeltocht Info Start Jeugdactiviteit Info Plaats Jeugdactiviteit Info Aanmelden Plaats Vogeltocht Info Start

Fladderaars (8-10 jaar) Gerda Bonninga De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Vlinders (4-8 jaar) Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Nacht van de nacht www.nachtvandenacht.nl Maasvlakte Stef Strik P-plaats Golfcl., Kr. Aarweg 5, Alphen Fladderaars (8-10 jaar) Gerda Bonninga De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Vlinders (4-8 jaar) Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Br. Slotsingel 15, Alphen Pier IJmuiden en Kennemerduinen Stef Strik P-plaats Golfcl., Kr. Aarweg 5, Alphen

[email protected] kosten weekend nog niet bekend [email protected] Meer gegevens tijdens lezing 7 okt. Aanmelden alleen eerste keer [email protected] € 2,50/keer,incl. drinken ouder&kind [email protected] actie tegen lichtvervuiling

[email protected] carpoolen met gedeelde kosten Aanmelden alleen eerste keer [email protected] € 2,50/keer,incl. drinken ouder&kind [email protected]

[email protected] carpoolen met gedeelde kosten

Let op: Voor excursies Boskoop en Vleermuisspecial met lezing en excursie zie artikelen elders in dit nummer!

Ledenoverzicht Aanpassingen in het ledenbestand. Bestandsdatum 19 juli 2014. Tot onze spijt hebben onze vereniging verlaten: Mw. M. de Groot Dhr. F. Kersseboom Mw. T. Kersseboom Spaan Dhr. J van der Hoeven Mw. T. d'Haen Arends

lid huisgenootlid lid lid donateur

per 01-06-2014 per 03-06-2014 per 03-06-2014 per 24-06-2014 per 12-07-2014

lid lid landelijk donateur lid

per 29-05-2014 per 02-06-2014 per 06-06-2014 per 16-06-2014

We heten van harte welkom: Mw. C. Engels Dhr. B Buijst Dhr W. Bergman Dhr C. Dam

Aantal leden 219 Aantal huisgenootleden 32 Aantal donateurs 38 Totaal 289 Aantal Fladderaars (8-12 jr): wachtlijst

nummer 3 – 2014

Wijziging in je e-mailadres,telefoonnummer of huisadres? Geef het door aan de ledenadministratie via: ledenadmin@ivn-alphenaanrijn of 0172 515553

- 17 -

Bont Allerlei

2014: Het jaar van de spreeuw Stef Strik

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. gezamenlijk overnachten in de rietvelden van het heemgebied, zie ik al jaren niet meer. Ook uit het stedelijk gebied Alphen aan den Rijn hoor ik vaak dat er weinig spreeuwen meer zijn. Het is moeilijk om de redenen hiervan met zekerheid vast te stellen. Minder voedsel (afval) op straat door de actie Nederland Schoon, anti-vogelrasters onder dakranden, meer predatie, wie zal het zeggen.

De spreeuw (Sturnus vulgaris) behoort tot de meest algemene vogelsoorten ter wereld. Toch neemt in Nederland de soort sterk in aantal af. De precieze oorzaken van de achteruitgang zijn nog niet bekend. Mede daarom hebben Sovon en Vogelbescherming 2014 uitgeroepen tot het Jaar van de spreeuw. Hoe zit het met de spreeuwen in onze regio? De spreeuwenstand gaat vanaf eind jaren zeventig achteruit. De populatie spreeuwen is ten opzicht van de jaren 80 meer dan gehalveerd. In de laatste tien jaar is de afname wat afgezwakt, maar bedraagt nog steeds meer dan 2 procent per jaar. We weten nog maar weinig over de oorzaken die aan de achteruitgang ten grondslag liggen. Feit is wel dat het ook in omringende landen slecht gaat met de sreeuw. Op Europees niveau is de soort in de periode 1980-2011 eveneens met 52 procent afgenomen. Dat weten we door langjarig broedvogelonderzoek (Broedvogelmonitoring Project – BMP0 van Sovon Vogelonderzoek Nederland). Vrijwillig tel ik ook al twintig jaar mee voor Sovon.

Wel jammer, want de spreeuw is een prachtige vogel. Een werkelijk schitterend verenkleed hebben spreeuwen. Vooral als het juiste licht op de veren valt zie je de prachtige paarse groene en bruine tinten heel goed. In het voorjaar wordt het verenkleed nog extra versierd met mooie witte punten aan de veren. In de loop van het jaar slijten die witte punten weg en zal de vogel er wat donkerder en egaler van kleur uitzien. De zang van de spreeuw is een aaneengeschakeld geheel van klikkende, rollende en slissende geluiden, onderbroken door een hard, in toon dalend gefluit, zo ongeveer als kinderen doen wanneer ze het geluid van langs suizende kogels nabootsen. Spreeuwen kunnen bovendien fenomenaal andere vogels imiteren. Maar het blijft niet beperkt tot de zang van andere vogels, ook sirenes, autoalarmen, computerspelletjes, wekkers, geplons en gekwaak van kikkers, kan hij feilloos nadoen.

In mijn eigen broedvogeltelgebied (Heemgebied Kromme Aar), heb ik in de vorige eeuw altijd zo’n vijf á zes paar spreeuwen geregistreerd. De meeste daarvan vonden hun broedplaats onder de dakpannen van mijn huis en schuren. Al gedurende tien jaar is er nog maar één paar spreeuwen overgebleven in de nok van gemaal de Kromme Aar. Gelukkig biedt een aantal oude bomen langs de Kromme Aar, met oude spechtengaten ook weer ruimte aan de spreeuw en tel ik in het gebied zelf nog eens twee á drie paar. De grote spreeuwenzwermen in najaar en winter, die nummer 3 – 2014

De spreeuwenpot aan mijn huis wordt alleen gebruikt door een overnachtende koolmees. Er heeft nog nooit een spreeuw in gekeken. Maar goed ook, want spreeuwenpotten hebben voor de spreeuw een gevaarlijke geschiedenis. Vroeger werd die niet uit dierenliefde opgehangen, maar om culinaire redenen. De aardewerken spreeuwenpot die nu ter decoratie aan de pui van mijn huis bungelt, heeft een speciale opening aan de achterkant waardoor het nest kan worden uitgehaald. In de middeleeuwen bouwde men in de huismuren broedholtes met een invliegopening. Aan de binnenkant van de muur hoefde men maar een losse steen weg te halen om de eieren of de jonge vogels uit het nest te pakken. Later werden spreeuwenpotten gefabriceerd. Jonge spreeuwen waren een lekkernij.

- 18 -

Bont Allerlei In het kader van het Jaar van de spreeuw wordt extra aandacht voor deze vogelsoort gevraagd. In 2014 willen Sovon en de Vogelbescherming meer te weten komen over het broedsucces en de verspreiding van de spreeuw. Daar werken veel vrijwilligers aan mee. Meer hierover vindt u op www.jaarvandespreeuw.nl. Hoe een spreeuwenpaar in Alphen het maakte in een nestkast, was te zien op http://nestkastlive.nl/spreeuw1.

19.000 spreeuwen op één foto 19.000 spreeuwen op één foto. Het kan je zomaar lukken in het najaar. In het Jaar van de spreeuw organiseren Sovon en Vogelbescherming een fotowedstrijd met als thema spreeuwenwolken. Fotografeer tussen 1 augustus en 1 november een spreeuwenwolk en onderzoek mee. Dat schrijven Gert Ottens, Vogelbescherming Nederland, en Albert de Jong, Sovon Vogelonderzoek Nederland. In het Jaar van de Spreeuw willen Sovon Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming meer te weten komen over de spreeuwenwolken. Het tellen van zo’n zwerm spreeuwen is echter geen sinecure. Het gaat vaak om duizenden vogels die als balletdansers op een choreografie zonder leiding dansen in de lucht. Terecht dat zo’n schouwspel vaak veel aandacht trekt, zeker niet alleen van vogelaars.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. afstellen kwam er een betrouwbare telling uit van 18.800 spreeuwen. Her en der werden achter elkaar vliegende spreeuwen als één vogel gezien, maar de foutmarge was klein. We kunnen stellen dat er ongeveer 19.000 vogels op deze foto staan. Indrukwekkend! Het programma was in ieder geval beter dan de waarnemers, die deze groep op minimaal 10.000 vogels schatten, maar ook aangaven dat het eigenlijk bijna ondoenlijk is om zo'n grote zwerm zonder foto's te tellen. Daar komt nu dus verandering in. Meedoen? Vanaf 1 augustus tot en met 1 november kun je meedoen aan de wedstrijd. De voorwaarden staan op de wedstrijdpagina van het Jaar van de spreeuw. Wie fotografeert er zo'n spectaculaire spreeuwenwolk?

Natuurwandelingen in Boskoop Het Heempad in Boskoop is dit jaar onderdeel van verscheidene in ontwikkeling zijnde natuurprojecten in Snijdelwijk en het Zwarte Pad-gebied. Natuurtuin De Veenmol nadert zijn voltooiing. Dat is ook het startpunt, van de natuurwandelingen onder leiding van Jenny Heemskerk en Hans van Dam tenzij anders vermeld. Tijdens de wandelingen zijn diverse variaties te bedenken, zoals: Ringdijk, Contactweide, Scouting, Tunnelberm, Rietvlonderpad, natuurlijke oevers Snijdelwijk, Natuurtuin en Heempad Verlaan. De volgende natuurwandelingen zijn gepland. zaterdag 30 augustus 11.00-13.00 uur Thema: zaden. zaterdag 20 september 11.00-13.00 uur. Thema: variabel. zaterdag 25 oktober 11.00-13.00 uur. Thema: natuur maakt zich klaar voor de winter. zaterdag 8 november11.00-13.00 uur. Thema: bomen in herfstkleur en wintergasten. Start: Rosarium, Parklaan, Boskoop.

Een computerprogramma telde het aantal spreeuwen op bijgaande foto: minstens 18.800 (foto: Sovon Vogelonderzoek Nederland). Vogelbescherming en Sovon willen het Jaar van de Spreeuw dan ook gebruiken om innovatieve telmethoden uit te proberen, zoals het bepalen van aantallen aan de hand van speciale software met pixelherkenning. Daarom willen we iedereen met een fotocamera oproepen zwermen spreeuwen te fotograferen, en ons deze foto’s toe te sturen. De vijf mooiste en bruikbaarste foto’s zullen worden beloond met een attentie. Hierboven staat zo'n foto. Met behulp van software werd het aantal spreeuwen op deze foto geteld. Na enig pruttelen en nummer 3 – 2014

- 19 -

Bont Allerlei

Mysterieuze bomen in Boskoop Hans van Dam Op de eerste zondag in maart vond de eerste Boskoopse bomenroute plaats, bomen met geschiedenis, stoere stammen met knoesten, takken als kunstvormen, knoppen als parels en diamanten. Het eerste half uur verbleven we in het Rosarium. Veel bomen zijn er getuigen van dat hier veel paartjes na de huwelijksplechtigheid in een fotoreportage zijn vereeuwigd, met rozen op de voorgrond en sierlijke bomen daarachter. Die paartjes waren er toen niet, wel twee gidsen, Hans van Dam en Kees l’Ami, die beurtelings de bomen noemden, over karakteristieke eigenschappen vertelden en kenmerken in de winter. Ze gaan hun verhaal, aangepast aan de tijd van het jaar herhalen en wel op zaterdag 2 november. Noteer maar vast in uw agenda.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. waarde wordt verschillend gedacht, feit is wel dat de gedrongen groei meer nestgelegenheid biedt. Na de wandeling door het Rosarium stapten de gidsen en de bezoekers op de fiets. Via de Parklaan ging de route over de Boezemlaan, Wilhelminalaan, Julianaplein, Mendelweg, Vogellaan, Zwanenwater, enzovoort, door de Snijdelwijk terug. De bomen werden vooral bij de Nederlandse naam genoemd, wilde men de wetenschappelijke naam weten dan kon dat natuurlijk ook. We zagen onderweg bijzondere exemplaren van de mammoetboom, doodsbeenderenboom, zomereik, haagbeuk, amberboom, koningslinde, Hollandse iep, nog een zeldzaam geworden kastanje enzovoort. Een misverstand werd uit de weg geruimd, wat we in de volksmond tulpenboom noemen is de beverboom (Magnolia) en de echte tulpenboom heet Liriodendron tulipifera. Een heel mysterieuze boom vonden we op het Julianaplein, een Metasequoia (watercypres) met gespierde stam. Een stam vol gleuven en gaten waaruit je kabouters zou verwachten, een boom uit een sprookjesverhaal. Het enige minpuntje voor ons als gidsen in maart was de tegenvallende belangstelling. Niet meer dan zes mensen hadden op deze mooie zonnige dag de moeite genomen om deze boeiende bomenroute mee te beleven. We doen de route nog een keer over, onder de naam ‘bomen in herfstkleur’ gaan we kijken hoe de bomen er in herfstkleur uitzien. Noteer alvast de datum: zaterdag 2 november, dezelfde of iets ingekorte route. We vertrekken om 11.00 uur en rekenen op minstens twee keer zoveel deelnemers. Bomen; ons leven, gezonde lucht, fijnstofopvangers, we kunnen niet zonder. Het enige probleem zou kunnen zijn dat, net als alle seizoenen dit jaar, ook de winter een maand te vroeg invalt en de mooie herfstkleuren al naar de grond gedwarreld zijn.

Genieten van oude windakkers Boskoop Han Hendrickx

Zo stond hij erbij in de winter, zouden de kabouters zijn gebleven?

In maart viel dat winterse karakter mee (of tegen, al naar gelang je tegen de seizoenen aankijkt). Lag er vorig jaar nog sneeuw, dit jaar was de lente al volop in beweging. Schuivende knoppen, bloeiende rododendron, prunus, viburnum en forsythia. In het Rosarium staan veel bomen die rond 1935 zijn geplant en zich in volle glorie hebben kunnen ontwikkelen. Andere bomen, zoals de watercypres, zijn om redenen van veiligheid en overlast wel gekortwiekt. Over de nummer 3 – 2014

Van heinde en zelfs van het verre België kwamen op zaterdagochtend 7 juni ongeveer 25 m/v naar Boskoop om onder leiding van de gidsen Kees van der Kooij en Hans Snabel, plus onze weidevogelaar Jan Kuijt en onze plantoloog Hans van Dam te genieten van de windakkers, een heel bijzonder stukje Groene Hart. Een windakker, ook wel houtakker genoemd, is een houtkade met een dubbele rij bomen die regelmatig afgezaagd wordt. Die bomenrij dient dan als windvanger waar achter de kweek van fruit- of laanbomen recht opgaand beschermd kan opgroeien. De houtakkers langs de kwekerijen markeren al eeuwen het typische Boskoopse landschap van lang gerekte percelen met rijen kweekgoed.

- 20 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Al varend en wandelend tijdens de excursie werden we betoverd door de vele prachtige doorkijkjes over de sloten tussen de percelen en raakten we zeker onder de indruk van de grote afwisseling in plantengroei en het rijke vogelleven in en langs de akkers. Nooit geweten dat Boskoop ook zoveel natuurschoon heeft te bieden. We zagen ook dat de houtakkers langzaam maar zeker bedreigd worden in hun bestaan. Door de moderne kweekmethoden in kassen en potten hebben veel houtakkers tegenwoordig hun functie verloren. Het noodzakelijke onderhoud van de windakkers is een volgende factor waarom nogal wat van deze akkers in verval zijn. Om tot winddichte hagen te komen moeten de bomen van de akkers in een onderhoudsschema van vier tot acht jaar afgezaagd worden. De stevige loonkosten die met het noodzakelijke onderhoud van de akkers gepaard gaan en het niet meer mogen verbranden van het afvalhout zijn er de oorzaak van dat er een achterstand is ontstaan in het onderhoud van akkers. Gelukkig is er mede door het vrijwillig landschapsbeheer van de Stichting Houtakkers Boskoop nog zo’n 18 kilometer aan houtakkers over. Meer weten ? Vraag aan de balie in het Bezoekerscentrum de Veenweiden naar de folders van deze stichting en Kees van de Kooij, [email protected], informeert je met plezier over hun werk.

Anders is ook dat de zwarte aarde in deze tuin bijna niet zichtbaar is. Overal bloeien prachtige kruiden en varens die zorgen voor een gevarieerd bodemleven en een nog grotere biodiversiteit. Alleen waar noodzakelijk wordt kruidengroei afgeremd door machinaal schoffelen en maaien. In de loop der jaren hebben Fred en Dirk Booij met deze aanpak een assortiment van heesters opgebouwd dat gezond en divers is. Ze doen niet aan ,,kasplantjes’’, maar aan sterke heesters die niet verslaafd zijn aan bestrijdingsmiddelen. Langzaam maar zeker realiseren ook de ,,moderne’’ kwekers zich de waarden van de windakkers steeds meer. Ze hoeven door de ecologie van deze natuurpareltjes niet of in ieder geval veel minder te spuiten. Wil je ook zelf wel eens de oude windakkers verkennen? Nou dat kan. Van juni tot en met oktober is Tuinpad Rijneveld op de eerste zaterdag van de maand van 10.00 tot 16.00 uur open. Zes kwekerijen en aanverwante bedrijven aan het Rijneveld vertellen je dan graag het bijzondere verhaal van hun tuin. Op gezette tijden zijn er ook rondvaarten en begeleide wandelingen over de kwekerijen.

Landschap en wij Henk Jan Habermehl Een bijzonder hoogtepunt tijdens deze excursie was het bezoek aan de ecologische boomkwekerij van Fred en Dirk Booij aan het Rijneveld, http://www.booyboomkwekerij.nl. Een bezoeker betitelde hen als heel bizarre kwekers. Fred en Dirk doen het dan ook stevig anders dan we van de gemiddelde kweker gewend zijn. In hun tuin, zoals de Boskoopse kwekers hun kwekerij noemen, staat het kweekgoed nauwelijks in gelijksoortige rijen naast en achter elkaar. Zo op het eerste oog staat alles vrolijk willekeurig door elkaar. Daardoor hebben ze minder last van plagen die bij monoculturen veel makkelijker de kop opsteken en van de ene plant op de andere overspringen. Plagen en ziekten worden ook voorkomen door insecten etende zangvogels en roofinsecten die er een ideaal biotoop vinden dankzij de omringende houtakkers en door de kippen die vrolijk door de kwekerij rondscharrelen. nummer 3 – 2014

In januari 1980, nu dus ruim 34 jaar geleden, zijn wij als Vrijwillig LandschapsBeheer begonnen, in het Rietveld, nabij de Spijkerboorse Kade, de voormalige gemeentegrens van Alphen aan den Rijn en Boskoop. Eigenlijk had dat december 1979 moeten zijn, maar toen werden de sluizen van de hemel geopend of de film Noah opgenomen moest worden. Het doel was het onderhoud van de zogenoemde pest- of boerengeriefbosjes. Kleine bosjes veelal aan het einde van het agrarisch gebied van een boer die dankzij kunstmest, brandstof en aanbod van het Landbouwhuis niet meer gebonden was aan zijn randbosjes voor staken, stelen en brandhout; en verder begroeide polderkades waarlangs geen schouw meer kwam varen. Sinds een generatie werd er geen materiaal meer weggehaald of onderhoud gepleegd. De - 21 -

Bont Allerlei bomen: wilgen, elzen en essen, waren de draagkracht van de slappe veenbodem ontgroeid en de verloedering was ingezet. Na een jaar of zeven waren we aardig op weg om alles te behouden en te beheren. De boeren haalden de omringende sloten weer uit, hoewel ze eigenlijk liever die centiaren omgezet hadden in grasland in casus melk (subsidie). Die eilandjes werden ook ontdekt als kernen van te respecteren flora en fauna; ze gingen zelfs ‘ecologische stapstenen’ heten. Het steengebied van de Randstad breidde zich bijna ongeremd uit en de bevolking daarvan vroeg eerst om agrarische producten, maar vrij snel daarna om natuur en recreatiemogelijkheden. Bestaande bosjes en begroeide kades werden parelsnoeren; steeds vaker werden overschietende percelen omgevormd tot natuur vanuit ideologie en vanaf de tekentafel. Behalve op en om ons ‘thuisland’, de Spijkerboorse Kade (tussen Bedelaarsbos/spoorlijn en de Compierekade), verrichtten we ook voorbeeldig zendingswerk in het zogenoemde Futenbos, een broekbos tussen de Kortsteekterweg en het jaagpad langs de Oude Rijn, en in de Ridderbuurt. De woonwijk Kerk en Zanen, naast de drukbereden N 11, heeft groene longen nodig, natuur en ecologische plekken om te blijven ervaren wat duurzaam leven betekent. Het natuur- dan wel compensatiegebied het Zaanse Rietveld werd gerealiseerd… En wordt nu al weer bedreigd. (Er bestaan al de N 207 en de N 209, er zijn de N 11 en de A 12, en moet er ook nog een extra ontsluitingsweg komen van Boskoop naar de N 11- juist bij het gecompliceerde kruispunt vlak voor het aquaduct?). De Gouwe is al verworden tot een ‘bierboot-snelvaart’; de staande-mast-recreatie-route wordt letterlijk overvaren. Ja, ik weet het, de sloten lopen hier ook parallel om de 103 meter. Als je dan na 34 jaar gewerkt hebt om de natuur te propageren, te behouden en te beheren, ideologie uit te dragen en breed te zien wortelen, dan krijg je de neiging om de bijl erbij neer te gooien: ‘smeer alles dan maar onder groen asfalt’. Een schrale troost is dan de wetenschap dat de aanleg van een weg in dit land bijna twee generaties vergt; technisch moeilijk is. Ik heb wegen zien aanleggen in tracés die eerst uitgebaggerd waren en daarna gevuld moesten worden met turfmolm- dan wel textielbalen; het spoorwegtracé lag na het weekeinde vaak meters naar links of rechts; de rotonde in de N 207 moest zoveel betonnen heipalen tellen dat zelfs een Boeing 747 erop kan landen (en wat waren de kosten en wat zijn de baten?) De beroemde Boskoopse teelt geschiedde eeuwenlang op en in unieke veengrond en nu op tafels, in plastic, onder plastic en groeiend in substraat; en waarom hier en waarom niet nabij de geboortegrond van de werknemers? Och, als in oktober de sapstromen van de inheemse bomen stokken en de blaadjes gaan vallen, trekken we het veenweidegebied weer in om de coulissen die al eeuwen dit gebied sieren toch te onderhouden. De Nachtwacht heeft ook wel eens een nieuw vernislaagje nodig en die offeren we ook niet op voor een nieuwe Fyra-lijn. In september 2014 hoort u nummer 3 – 2014

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. opnieuw van het Vrijwillig LandschapsBeheer (VLB); en ga voor die tijd eens wandelen in dit gebied, een ervaring!

In memoriam Pieternel van der Valk-Boers Als werkers in de natuur weten we dat alles deel is van een geheel. Maar wanneer de sterke zijn kracht ontleent aan het beschermen van de zwakke, is het wegvallen van die zwakke een diep gemis. Op 17 mei 2014 overleed Pieternel van der Valk- Boers; zij was de steunpilaar en bezieler van onze Theo van der Valk. Namens het VLB wensen wij Theo alle sterkte toe. Henk Jan Habermehl

Rabobank Sponsorfietstocht zondag 21 september Op zondag 21 september heeft de Rabobank Sponsorfietstocht 2014 plaats! Die biedt weer de mogelijkheid om op een eenvoudige en sportieve manier geld bij elkaar te fietsen voor onze eigen IVN-afdeling, want natuurlijk doen we net als voorgaande jaren weer mee. We staan als IVN Alphen aan den Rijn e.o. ingeschreven onder nummer 48. In totaal nemen rond de 120 verenigingen, scholen en stichtingen in het werkgebied van Rabobank Rijnstreek deel aan de tocht. Iedereen kan meefietsen! Niet alleen de eigen leden, maar ook ouders, kinderen, opa’s, oma’s, vrienden en kennissen. De te fietsen afstanden zijn 20 kilometer, 40 kilometer en 60 kilometer. De sponsorbijdrage bedraagt per gereden afstand respectievelijk 3, 6 en10 euro. Het maximumbedrag per vereniging of stichting is 1.000 euro. Deelnemers kunnen tussen 09.00 en 13.30 uur starten voor de 20, 40 of 60 kilometer. De startplaatsen in het gebied van IVN Alphen aan den Rijn e.o. zijn: Alphen aan den Rijn, Rabobank Rijnstreek, Flemingweg 8; Clubhuis Alphense Atletiek Vereniging AAV'36, Sportlaan 6; Woonservicecentrum Noorderbrink, Klompenmaker 156. Hazerswoude Dorpshuis De Juffrouw, Dorpsstraat 250, 2391 CK Hazerswoude Dorp Stichting Het Anker, Chopinlaan 2, 2394 GL Hazerswoude Rijndijk

- 22 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Paddenstoelen, plukken of laten staan? Lia van der Sandt Het is bij het IVN een - goede - gewoonte om bij paddenstoelen een spiegeltje te gebruiken wanneer je de onderkant van de hoed wilt bekijken. Een paddenstoel moet van alle kanten bekeken worden om hem op naam te brengen. In veel paddenstoelboeken en determinatietabellen wordt al snel gevraagd wat de kleur van de sporen is. Je kunt de paddenstoel aan de onderkant bekijken - bij veel paddenstoelen worden daar de sporen gevormd - om te zien wat de kleur van de sporenmassa is. Ook is het van belang om de onderkant van de hoed te bekijken om te zien of je te maken hebt met een buisjes- of plaatjeszwam. Tijdens een excursie doe ik dat ook. Dat motiveer ik dan als volgt:Andere wandelaars kunnen zo ook genieten van de schoonheid - kleur, vorm - van deze paddenstoel. En er zijn veel mensen die juist in de herfst graag foto’s maken van paddenstoelen. Vaak staan er niet veel paddenstoelen van één soort bij elkaar, dus dan is het jammer om deze weg te halen. Zelfs niet om op te eten. In dit gebied - de omgeving van Alphen aan den Rijn - is een maaltje gekweekte paddenstoelen sneller gekocht dan bij elkaar gezocht. Een bijzondere soort die goed eetbaar is, zoals de cantharel, komt hier niet voor. Een aantal champignonsoorten is eetbaar, maar er zijn ook makkelijk met elkaar te verwarren giftige champignonsoorten. En de zeer giftige knolamaniet kan door een onnauwkeurige verzamelaar voor een champignon aangezien worden. Dus daarom al is het niet aan te raden om paddenstoelen te plukken voor consumptie. Bovendien kunnen veel paddenstoelen giftige stoffen zoals zware metalen opnemen uit het milieu. In de herfst van 2013 kwam Staatsbosbeheer dan ook met een in de ogen van veel IVN-ers opmerkelijk bericht: ,,Staatsbosbeheer gaat het plukken van kleine hoeveelheden paddenstoelen voor eigen gebruik toestaan’’. Dit bericht haalde zelfs het NOS-journaal. Niet lang daarna verscheen er op de site van de Nederlandse Mycologische Vereniging een reactie op het bericht van Staatbosbeheer. De NMV heeft als doelstelling ,,het bevorderen van de kennis van de mycologie’’. Er wordt onder andere gekeken naar welke soorten paddenstoelen er in Nederland voorkomen.

Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen zat kabouter Spillebeen heen en weer te wippen

Een paddenstoel is te vergelijken met een vrucht van een plant. Je kunt vruchten en dus ook een paddenstoel plukken zonder dat de schimmel zelf daar veel nadeel van ondervindt. Maar, zo merkt de NMV op, ecosystemen als geheel hebben onze bescherming nodig. Schimmels, waarvan vele paddenstoelen vormen, hebben een zeer belangrijke functie in een ecosysteem. Zo zijn er soorten die met levende bomen een innige band hebben: de schimmel staat in nauw contact met de wortels, waarbij de schimmel belangrijke mineralen aan de boom levert en de boom zorgt voor organische stoffen voor de schimmel. Andere schimmelsoorten horen bij de afbrekers van dood organisch materiaal. Bovendien zijn paddenstoelen een voedselbron voor dieren: slakken, muizen en veel keversoorten. Om een paddenstoel te kunnen plukken moet je vaak op andere vegetatie gaan staan en kun je ook een deel van de ondergrondse schimmel beschadigen. Daarmee beschadig je dus het ecosysteem. Op de kaft van een brochure schrijft de NMV: Waarom zijn Paddenstoelen bijzonder, vreemd, onzichtbaar, spannend, nuttig, gevoelig, zeldzaam, smakelijk, heftig, giftig. Dat wil je toch niet missen! Bronnen: *Biosorption of Cu, Zn, Fe, Cd, Pb and Ni by Non-Treated Biomass of Some Edible Mushrooms by Lamrood Prasad Y.*and Ralegankar Sachin D. (2013). *Site van de Nederlandse Mycologische Vereniging. knop: paddenstoelen PLUKKEN (2013). www.mycologen.nl

De NMV is van mening dat het op kleine schaal plukken van paddenstoelen mogelijk moet zijn. Wanneer je zeker wilt zijn met welke soort je te maken hebt, is het vaak nodig om sporen en bepaalde weefsels van de paddenstoel onder de microscoop te bekijken. Ook wordt altijd een aantal exemplaren gedroogd om te bewaren als referentiemateriaal. nummer 3 – 2014

- 23 -

Bont Allerlei

Het zomergevoel van … Hans van Dam Mijn voortuin bij ons zomerhuisje in Hoek van Holland is ongeveer 5 vierkante meter. Een vijfde deel ervan is een grasveldje, destijds aangelegd om een kinderbox op te zetten. Dat is alweer zo’n veertig jaar geleden. Daarna kwam er het konijn, Snuffy, op verzoek van de kinderen. Nu loopt er af en toe een wild konijn. Het gras groeit traag op schrale zandgrond, het klein streepzaad heeft de helft van de ruimte in bezit genomen. ’s Morgens om zeven uur, als de zon boven de coniferen uitkomt, wordt mijn tuinstoel in de openstaande deuren in de ruststand gezet. Binnen handbereik een kop koffie en twee boterhammen met rode bessen van mijn volkstuin. Dan gebeurt er een wonder, het zonlicht bereikt het minigazon met klein streepzaad, de minipaardenbloempjes gaan allemaal vrijwel tegelijk open. Opeens zijn er ook bijen, de tere bloemen buigen onder hun gewicht.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. goedemorgen en begint haar eigen beleving van die dag. De Turkse Tortel roept “roekoe is goed”. Radio 5 Nostalgia en Radio Rijnmond geven samen de juiste weersverwachting van een zomerse dag. Om 10 uur gaat er een knop om in mijn zomergevoel, twee flesjes water en een pilsje zijn in het vriesvak gelegd. Drie boterhammen worden gesmeerd en belegd, twee voor mijzelf en een voor een kreupele meeuw die uit mijn hand eet. Een niet te onderdrukken drang brengt me naar het strand waar de ultieme zomerse rustbeleving op me wacht. Al meer dan veertig jaar hetzelfde strand, ver van de drukke standtenten en boulevards. Breed en rustig strand waar de vloedmerken van de vloedlijn nog zichtbaar zijn, met daarbij horend leven. Met wat geluk vind ik dezelfde plek, dezelfde zandophoging voor mijn hoofd en vaak dezelfde mensen in de nabije omgeving. Zo dicht mogelijk bij de vloedlijn. De eerste handeling, een kuil graven voor natuurlijke koeling om mijn tas met drank en eten in te zetten. Daarna de zee in, al vanaf 16 graden, maar 21 graden bij hoog zomer is natuurlijk nog beter, vooral als de gemeten temperatuur met 36 graden de hoogste is van het land. Zwemmen, opdrogen en insmeren, dat herhaalt zich een aantal keren per dag. Hoog in de lucht cirkelt een buizerd. Het ruisen van de zee, geroezemoes van mensen op afstand en het geluid van vogels zorgen samen voor de audiovisuele beleving. Geen dag is hetzelfde, het zien van langs zwemmende zeehonden is een hoogtepunt. Vlinders en lieveheersbeestjes zijn er soms bij vele honderden op het strand. Aanspoelende krabben, kwallen, zeewier, schelpen trekken de aandacht.

Bijen boven bloem, foto Elvira Wiersema

Op hetzelfde moment openen de bloemen zich van het groot zandkool, de wilde rucola. Een bos van zo’n halve meter omvang komt elk jaar op dezelfde plek terug. De zoete geur prikkelt de neus op meters afstand en dat hebben vlinders meteen in de gaten. Die vlinders zijn ook trouwe barklanten in het continu geopende Buddleya café. Elke dag worden de uitgebloeide bloemen weggeknipt om de openingstijd te verlengen. Hommels verdringen zich bij de bloeiende geurende lathyrus. De radio staat zachtjes op 5 Nostalgia. Uit de slaapruimte komt een tevreden knorrend geluid van mijn vrouw, die deze mooiste uren van de zomerse ochtend niet meebeleeft. Er zijn meer geluiden. Een koolmezenfamilie stort zich in de, in piramidevorm geknipte ceder, waar de groeipuntjes een geliefde plek zijn voor allerlei insecten die, net als ik, genieten van de ochtendzon. Huismussen communiceren in een forsythiastruik bij de overburen. Een heggenmus laat tevreden zijn liedje horen in de top van de ceder. Meeuwen cirkelen hoog in de lucht, zwevend op de thermiek.

Tijdens de ultieme rust wordt de harde schijf in mijn hoofd schoongemaakt, gedachten geordend. Soms drijven de mooiste ideeën boven. Tip: neem naast zonnebrandcrème dus ook een schrijfblokje mee, sommige ingevingen passeren maar eenmaal. En mocht de zon verstek laten gaan, dan wordt mijn zomerbeleving een actieve struintocht naar zaden. Klaprozen, slangenkruid, veldhondstong, kromhals, knikkende distel en meer hebben een nieuw biotoop gekregen in het Zwarte Pad-gebied in Boskoop. Een dagje regen is goed voor de natuur en het maken van een inhaalslag bij het lezen van natuurbladen en printversies van De vitale groene stad en www.natuurbericht.nl. En op zondag, niet te vergeten, VARA’s Vroege Vogels. Wat beleven we dit jaar toch een prachtige, lange, boeiende en bloeiende zomer!

Ik droom even weg en voel me vederlicht als diezelfde vogels. Een groepje halsbandparkieten verstoort die droom. Een scholekster vliegt luid roepend richting strand waar het nog rustig is. Een uitgeruste echtgenote wenst me een nummer 3 – 2014

- 24 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Veluwenieuws Bronsttijd op de Veluwe Ellen Roest Als ik dit schrijf, is het eind juli begin augustus. Ik heb zin in de vakantie, die ik lekker op de Veluwe vier. Het weer is in ieder geval prima. Terwijl u dit leest loopt de zomer op zijn eind, zijn de vakanties weer voorbij en vervallen we weer in de dagelijkse routine. De herfst nadert met rasse schreden. Ik weet niet hoe het met u is maar ik hou van de herfst, de prachtige kleuren van de bladeren, de kruidige geuren en de rijke oogst van het bos, er is genoeg om van te genieten en er met het fototoestel op uit te gaan. Het is een prachtige tijd om de Veluwe te bezoeken en met eigen ogen het grootste spektakel uit de natuur mee te maken: de bronst van de edelherten. Van heinde en ver komen mensen op het spektakel af. Er worden allerlei excursies en arrangementen aangeboden om maar niets te hoeven missen. Vaak zijn de tochten naar de wildkansels al maanden van te voren volgeboekt, je moet er snel bij zijn om nog een plekje bij de arena te veroveren. In Nederland leven drie soorten herten; de kleinste is het ree, dan volgt het damhert en het grootste is het edelhert. De laatst genoemde komt voor op de Veluwe en in het natuurgebied de Oostvaarders Plassen.

zich dik en rond gegeten en zo reserves opgebouwd voor de bronst. Rond de hals en schouders krijgen ze langere haren de zogenaamde bronstmanen. Ook het gewei is nu op zijn mooist. Het gewei, dat een hert op zijn kop heeft, kan wel tot zo’n 8 à 10 kilo wegen. Aan het begin van de bronst gaan de herten op zoek naar een eigen groep hindes om mee te paren en ze leggen dan heel wat kilometers af als het nodig is springen ze zelfs over 2 meter hoge hekken om bij de hindes te komen. Hun bronstroep, het zogenaamde burlen, is kilometers ver te horen.

Hinde met kalfje

De kaalwild roedel bestaat uit een ervaren hinde met kalf (het leiddier) en hindes en kalfjes. Soms bestaat de groep uit wel tien tot dertig dieren. Ze wennen wel snel aan de aanwezigheid van het hert (plaatshert) een sterk hert dat de roedel verdedigt tegen indringers! Want er zijn altijd kapers op de kust, jonge herten die ook wel willen paren. Ze imponeren de concurrenten door te burlen, hun geweien in de grond of langs takken te schuren waardoor er soms gras of takken aanhangen. Hun territorium bakenen ze af door te urineren en door geurklieren op hun kop langs bomen en struiken te vegen waardoor die soms zelfs afbreken. Is de concurrent dan nog niet geïmponeerd dan zal het op vechten aankomen, waarbij het gekletter van de geweien tot ver in de omtrek te horen is. Gelukkig vallen daarbij zelden gewonden of doden, wel zitten ze soms vast in elkaar gehaakt met de geweien, wat in het uiterste geval een langzame dood tot gevolg kan hebben.

Burlend hert

De sterkste mag de hindes van de roedel dekken. Om zijn haremdames te behagen rolt het hert in zijn eigen urine en door de modder, zodat hij ,,lekker’’ ruikt. Is een hinde zover bronstig dan loopt het hert steeds achter haar aan en probeert haar te beslaan, vaak meerdere keren. Het is niet zo gek dat een hert dan ook tijdens de bronst bijna niet aan eten toekomt en wel een derde van zijn gewicht kan verliezen. Na de bronsttijd zonderen de herten zich af om op krachten te komen voor de winter en uit te rusten na die uitputtingsslag. Edelherten eten gras, eikels, beukennootjes, paddenstoelen, bast en jonge twijgjes.

Het mannetje wordt hert of geweidrager genoemd en de vrouwtjes hindes of kaalwild. In de zomer hebben de herten nummer 3 – 2014

- 25 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Het jaar van de Driehoeksbaldakijnspin

Huh, wat? De driehoeksbaldakijnspin! Nooit van gehoord? Dat kan, maar nooit gezien is minder waarschijnlijk, want de naamdrager is een heel gewoon, veel voorkomend spinnetje. De driehoeksbaldakijnspin (Linyphia triangularis) wordt ook wel herfstspin genoemd, of herfsthangmatspin. Van alle baldakijnspinnen, die de grootste familie zijn in ons nationale spinnenland, is de baldakijnspin de grootste en met het blote oog goed te zien: Zes millimeter lang, met poten mee tien. Eigenlijk heel klein dus.

Reinier Hopmans

Het zijn webbouwers, die ondersteboven hangen. Boven het horizontale web meestal wat spandraden waar insecten tegenaan vliegen. De spin bijt dood wat op het web tuimelt. De driehoeksbaldakijnspin bouwt zijn webmatje in struiken en op boomtakken op uiteenlopende terreinen. Hij is behalve

Een jaar dat nergens aan is gewijd is iets van heel vroeger. De Chinezen verbinden al eeuwenlang elk jaar met een van de twaalf dieren (vanaf 31 januari het Paard) van hun dierenriem volgens de Chinese kalender. In de westerse wereld wordt het fenomeen ‘jaar-ophangen- aan’ sinds decennia steeds uitbundiger. Soms serieus bedoelt, zoals Obama’s 2014 als ‘Jaar van de actie’ of het ‘Jaar van de voedselverspilling’ van een samenzwering van producenten, supermarkten en horeca. Maar hoe ernstig te nemen vallen Europese instanties met het ‘Jaar van de sport in de bajes’ en het ‘Jaar van de hersenen’? Minder twijfel schept dan comedian Howard Komproe met zijn ‘Jaar van Schijt aan Regels’, om maar wat te noemen. Ook dagen laten we trouwens haast niet meer onbenoemd passeren, daar is niets te gek, zoals Warme truiendag (7 februari), Nationale complimentendag (1 maart), Modderdag (27 mei én 27 juni), Dag van de scheiding (12 september) en de internationale coming outdag (11 oktober) laten zien. Maar goed. Laten we ons als IVN op flora en fauna concentreren. Dit jaar is volgens Sovon (stichting Vogelonderzoek Nederland) van de spreeuw, volgens Ravon (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) van de salamander, volgens de Zoogdierenvereniging van de eekhoorn en Floron (Floristisch Onderzoek Nederland) kiest voor het zwartblauwe rapunzel. Allemaal soorten die het moeilijk hebben. Het kenniscentrum insecten en andere ongewervelden (EIS) pakt uit met een niet in het minst bedreigd schepsel: de driehoeksbaldakijnspin.

Het web is, vooral in de herfst, gemakkelijk te herkennen

op heideterreinen ook tussen bomen te vinden en ook in tuinen op struiken en in heggen. EIS wil dit jaar graag veel meldingen krijgen van mensen die deze spin hebben gezien. Het beestje zelf is onopvallend, maar zijn web is eenvoudig te herkennen. Geen spin om bang voor te zijn. Dat geldt trouwens voor vrijwel alle spinnen, want er zijn er maar weinig die een mens door middel van een beet pijn kunnen doen of een vergiftiging kunnen doen oplopen. Van de 50.000 soorten die thans zijn beschreven, zijn dat er niet meer dan enkele tientallen. In Nederland en België zijn een paar spinnen wier beet lijkt op een wespensteek. In onze contreien de waterspin. Vergiftigingen komen hier echter niet voor en wereldwijd gaat het om niet meer dan tientallen gevallen per jaar, die in de moderne tijd niet meer dodelijk zijn, of omdat de gevolgen gering zijn, of doordat er afdoende antiserum is ontwikkeld. De zwarte weduwe, die af en toe in onze contreien verzeilt, doet menigeen rillen, maar het beestje, zo groot als een kruisspin, is niet agressief en een beet loopt zelden slecht af. Relatief ongevaarlijk is ook de beruchte, wel agressieve Braziliaanse zwerfspin die wel eens met bananen meelift en daarom bananenspin wordt genoemd. De niet zeldzame Amerikaanse vioolspin en de Australische tunnelspin maken sinds begin vorige eeuw geen dodelijke slachtoffers meer.

Dit mannetje van de driehoeksbaldakijnspin meet niet meer dan 0,8 centimeter

nummer 3 – 2014

Toch zit de angst voor spinnen er bij veel mensen diep in. Drie op de tien mensen gaan in meer of mindere mate gebukt

- 26 -

Bont Allerlei onder arachnofobie, fobische angst voor spinnen. Mijn oudste dochter bij voorbeeld schreeuwt moord en brand als zij een onschuldige (en nuttige) wolfspin ontwaart, mijn overbuurvrouw heeft me eens te hulp geroepen om een ook al brave kruisspin haar huis uit te zetten. En ik ken ook een collega-natuurgids die al rilt bij het vermoeden van een spin. Uit een Amerikaanse enquête onder 41 spinnendeskundigen bleek dat zelfs die groep niet voor arachnofobie blijft gespaard. Opvallend is verder dat het fenomeen zich vooral voordoet in de westerse wereld, mogelijk omdat wij het meest van leven in een ‘natuurlijke’ omgeving zijn vervreemd. Overigens zijn er heel veel meer fobieën die mensen plagen, zoals entomofobie, angst voor insecten, en ophidiofobie, angst voor slangen. Berust de angst vooral op vooroordelen of fabels over wat spinnen allemaal voor akeligs kunnen aanrichten, onlangs bleek in Vlaanderen dat 80 procent van de spinnenbeten waar mensen zich mee bij de dokter melden door een heel ander diertje is toegebracht. En het verhaal dat we in onze slaap regelmatig spinnen verorberen is onzin, broodjeaapverhaal. Een spin blijft graag ver van ons gezicht en zeker van een vochtige mond. Dat belet Hollywood niet om de angst flink aan te jagen door spinnen in griezelscènes te laten figureren. En van tijd tot tijd circuleert er op internet een zogenaamde hoax, een bericht met in vervaarlijke termen gestelde waarschuwing voor een doodenge spin, compleet met nepfoto’s van afgrijselijke verwondingen die zo’n diertje zou kunnen aanrichten. Allemaal nep. Net zoals de gezichtstekening die vorig jaar in Amerika werd aangeboden om Halloween gezellig te maken.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. Iets van spinnenangst echter zouden ook de dapperen onder ons zich kunnen voorstellen bij een nadere bestudering van de springspinnensoort Phidippus mystaceus. Klein (het vrouwtje wordt maximaal 1 centimeter), maar harig en uitgerust met acht ogen. Als je zo’n spinnetje ziet op een macrofoto en bedenkt dat het je kan bespringen… Bekijk ze met eigen ogen. Een hele reeks macrofoto’s is te zien via de link: http://webecoist.momtastic.com/2010/01/21/arachnophobia44-reasons-to-run-before-they-jump-you/

Mobilis bouwt Máximabrug De bouw van de Máximabrug tussen Koudekerk aan den Rijn en Alphen aan den Rijn is gegund aan Mobilis die de brug gaat bouwen samen met Van Gelder en Hollandia. Nog eind dit jaar moet de bouw beginnen en de in gebruik name van de brug is voorzien voor eind 2016. Hoe alles er precies uit gaat zien wordt in september duidelijk op een informatiemarkt die georganiseerd wordt voor raadsleden belanghebbenden en geïnteresseerden, aldus staat te lezen op website van de gemeente Alphen aan den Rijn.

Tijdelijke Máximabrug-heeft de langste tijd gehad

Mobilis zegt in die bekendmaking verheugd te zijn om ,,op deze unieke plek op de grens tussen groen en industrie, een duurzame brug te mogen ontwerpen en te bouwen. Onze focus ligt op minimale overlast voor omwonenden en andere betrokkenen, veiligheid en kwaliteit.’’ Het bedrijf heeft al de nodige ervaringen in Nederland met de bouw van diverse bruggen. Genoemd worden de Tacitusbrug in het traject A50 Ewijk-Valburg en de Rampolbrug in de N50 bij Kampen.

Dit plaatje is bedoeld om de feestvreugde met Halloween op te voeren

nummer 3 – 2014

- 27 -

Bont Allerlei

Natuurspeeltuin Kerk en Zanen bevalt kinderen Wethouder Tseard Hoekstra heeft op zaterdag 12 juli de natuurspeelplaats aan de Afrikalaan officieel geopend. Dat deed hij heel informeel. Geen lintje doorknippen of zoiets maar gewoon door samen met de kinderen over grote stenen te stappen naar een van de eilandjes. Want de natuurspeeltuin is helemaal omgeven door ondiep water. Daarbij verzuimde hij niet te melden dat hij uit eigen ervaring wist dat de natuurspeeltuin gretig aftrek vindt bij de kinderen in de buurt. ,,Ik woon hier vlakbij. Mijn dochter is hier een paar keer wezen spelen en elke keer kwam ze onder de modder weer thuis. Ze had het prima naar haar zin gehad, straalde ze uit!’’

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. Gemeentelijke functionarissen wisten te vertellen dat een aantal buren van de speeltuin minder enthousiast was met de komst van de speeltuin. De spelende kinderen laten zich wel horen en bovendien is een rietkraag langs het water weggemaaid zodat de aanwonenden vinden dat ze een flink stuk privacy in hun achtertuinen hebben moeten inleveren. Bovendien klagen ze over hangjongeren die zich ’s avonds laat op hun manier verpozen in de speeltuin. Dat is duidelijk niet de bedoeling want de toegang tot de speeltuin is na zonsondergang verboden. ,,Hekken komen er niet’’, zo laat de wethouder weten. Hij vraagt zich af of de wijkagent niet een extra oogje in het zeil kan houden.

Ladybird Jolanda Zwaan Zijn onze lieve-Here-beestjes werkelijk ook Katholiek of zijn ze buitenkerkelijk ze zijn, zoals geleerden pas ontdekten met mug en vlieg en wesp verdeeld in sekten Toon Hermans Bah, met een vies gezicht wilde een kennis van mij een raar “beessie” van haar mouw vegen. Oh, zeg ik, dat is de larve van een lieveheersbeestje. Wat haar gelijk de reactie ontlokte: Ach... Bijna iedereen vindt het lieveheersbeestje een leuk kevertje; wordt niet voor niets vaak als symbool gebruikt door diverse instanties (tegen zinloos geweld).

Wethouder Tseard Hoekstra (rechts) juichend met de kinderen op de foto op de natuurspeelplaats

Opvallend is wel dat op die mooie zaterdagochtend niet al te veel kinderen waren komen opdagen. Ook al was de jeugd van de nabij gelegen basisscholen wel uitdrukkelijk uitgenodigd. Maar de kinderen die wel waren gekomen, waren laaiend enthousiast. Een jongetje met zo te zien gloednieuwe blauwe schoenen stapte alsof het de normaalste zaak van de wereld was met die schoenen aan zijn voeten in het water. Hij had van een medewerkster van Avifauna die met een leskist paraat was een schepnetje gekregen dus er moest wat gevangen worden. Trots liet hij even later een prachtige kikker in een jampotje zien. Vangst prima geslaagd, vond hij. Over zijn niet meer zo nieuw ogende schoenen had hij het niet. Hij had tenminste nog een korte broek aan, maar een ander jongetje deed niet moeilijk over het gegeven dat hij gekleed was in een lange broek. Tot ver over de knieën in het water probeerde hij ook slootdiertjes te vangen.

nummer 3 – 2014

Naast bladluisetende lieveheersbeestjes zijn er ook bij die van schimmels leven of van planten. Er zijn in Nederland ongeveer zestig inheemse soorten. De hele cyclus van eilarve-pop-kever duurt ongeveer 4 tot 7 weken. Het vrouwtje legt ruim honderd eieren aan de onderkant van een blad; het liefst zo dicht mogelijk bij een bladluizenkolonie. De larve leeft ongeveer 3 weken en vreet veel luizen; na 3 weken verpopt zij zich hangend aan een blad of stengel (niet ingesponnen zoals bij voorbeeld een rups). Na de verpopping heeft een lieveheersbeestje niet gelijk stippen; deze verschijnen pas na enkele uren. Mieren bestrijden deze larven omdat zij op hun beurt weer leven van de honingdauw die bladluizen uitscheiden. Het kevertje zelf geeft door zijn felle kleur aan dat hij voor onder andere vogels oneetbaar of zelfs giftig is; bij aanraking kan hij een gele vloeistof produceren. De volwassen kevertjes overwinteren vaak in grote getalen. De charmantste benaming voor lieveheersbeestje vind ik het Engelse ladybird, de meest maffe: piepebontje (FransVlaams). Voor wie er geen genoeg van kan krijgen: www.stippen.nl

- 28 -

Kiekeboe!

Fotografie Caroline Piek (www.carolinepiek.nl)