IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

Jaargang 34 – nummer 3 – 2013

BONT ALLERLEI IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Secretariaat: Valeriusplein 358, 2402 TW Alphen aan den Rijn

Op gezonde toer, voor échte zuivel naar de boer!!

Steenwijk Specialiteit: streekproducten Melk Eieren Div. Yoghurt IJs (taarten) Boerenkaas Bio sappen Honing Kado-art.

Karnemelk Div. vla Roomboter Slagroom Div. kwark Chocolademelk Bavaroise Vlees Soezie meel Bakproducten Jam Mosterd Streekwijnen Broodmachines Geitenmelkproducten

Zie ook : www.landwinkel.nl www.zuivelboerderij.info of mail ons op: [email protected] Tevens Paardenpension

Ook kunt U bij ons terecht voor kinderpartijtjes, bedrijfsuitjes, familiefeesten, Boerenlunches, en mooie Cadeaumanden (weer eens wat anders!)

Jaargang 34 – nummer 3 - 2013

BONT ALLERLEI Uitgave van het IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

Mijnbouwgebied

Opgericht in 1975 Redactie Henk Jan Habermehl - Jan Bal Bob Quanjer - Caroline Piek Franny Bronsgeest Jan Uitzetter (eindredacteur) Redactie adres: Loevestein 171 2403 JH Alphen aan den Rijn tel.: 0172 416306 e-mail: [email protected] KOPIJ vóór vrijdag 25 oktober 2013 inleveren op het redactieadres. OVERNAME van artikelen is toegestaan met bronvermelding.

INHOUD

Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het afdelingsbestuur. Secretariaat: Grada Hooijmans e-mail: secretaris@ivn-alphenaandenrijn Postadres: Valeriusplein 358, 2402 TW Alphen aan den Rijn Internet: http://ivn.nl/afdeling/alphen-aan-den-rijn-eo Lidmaatschap: Contributie leden € Huisgenootleden € Donateurschap v.a. €

21,50 per jaar 9,75 per jaar 10,00 per jaar

Rabobanknummer: 301689962 Contributieberekening loopt per kalenderjaar. Opzeggingen 3 maanden voor afloop van het kalenderjaar. Verdere gegevens of adressen van bestuur en coördinatoren van werkgroepen vindt u op pagina 2. Druk: Reproset+, Waddinxveen

Zo had ik het nog nooit bekeken: de Nieuwkoopse Plassen als mijnbouwgebied, voor dagmijnbouw. Net als de bruinkoolwinning bij onze oosterburen, was het steken van turf bedoeld om brandstof voor verwarming en voedselbereiding te krijgen. De vergelijking met de mijnbouw maakt elders in dit nummer Dirk Kunst, beheerder van de Nieuwkoopse Plassen voor de vereniging Natuurmonumenten. Hij vertelt er boeiend over. John van der Hoeven neemt ons mee naar de Groene Jonker, ook in het beheer bij Dirk Kunst en zijn mensen en in korte tijd uitgegroeid tot een eldorado voor vogelliefhebbers.

Mijnbouwgebied .......................................................................................... 1 Adressen...................................................................................................... 2 Van het bestuur............................................................................................ 3 IVN wil absoluut geen nieuwe weg .............................................................. 4 Zorgen over de Vlinder ................................................................................ 5 Werken aan nieuwe Vogelatlas van Nederland ............................................. 5 Hans Krüse weer op de bres voor de rugstreeppad ........................................ 7 Lentemarkt bij de Vlinder geslaagd .............................................................. 7 Op kraambezoek bij de uilen ........................................................................ 8 ‘Bijpraten’ na het Jaar van de Bij ................................................................. 9 Ereprijs zandbij waargenomen in Alphen aan den Rijn ............................... 10 Pieter Janssen, bevlogen landschapper........................................................ 11 Jeugdwerkgroep zet topprestatie neer ......................................................... 13 Emelies eigen fotohoekje ........................................................................... 16 Iedereen ‘overleeft’ natuurlunch ................................................................. 17 De kromzitter ............................................................................................ 18 Mijnbouwgebied Nieuwkoopse Plassen ...................................................... 19 Wie wat bewaart… .................................................................................... 21 Agenda van Activiteiten ............................................................................. 23 Ledenoverzicht .......................................................................................... 25 Het natuurgevoel van… ............................................................................. 26 De Groene Jonker, een vogelreservaat ........................................................ 27

Foto voorblad: Peter Maris Foto achterblad: Caroline Piek

Het IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven. Het laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o.

Adressen van bestuur, coördinatoren, leden van de werkgroepen en regiocontactpersonen BESTUUR Voorzitter: Vacature per maart 2014 Dirk van der Bijl tel: 0172 434783 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Bont Allerlei, externe contacten, planologie en milieu

Penningmeester en ledenadministratie: Bart van Loon tel: 0172 515553 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Contactpersoon: VLB, natuurtuin Koudekerk

Vice-voorzitter: Chris Groesser tel: 0172 435404 e-mail: [email protected] Contactpersoon: communicatie, exposities, jeugd

Leden: We hebben twee vacatures die we graag opgevuld zien. Voor informatie neem contact op met onze secretaris

Secretaris: Grada Hooijmans tel: 0172 577663 e-mail: [email protected] Contactpersoon: lezingen, excursies, gidsen Junis, vogelwerkgroep COÖRDINATOREN EN LEDEN VAN DE WERKGROEPEN Lezingen: Loes Leeuwenburg tel: 0172 445246 e-mail: [email protected] Leden: Maria Chardon Hansje Herfst Nico Selie Monique Smulders Dick Warmerdam Excursies: Nico Selie e-mail: Leden:

Vrijwillig landschapsbeheer: Henk Jan Habermehl e-mail: [email protected] Lid: Wim Dieho

Vlinders en Fladderaars: Gerda Bonninga tel: 06 53717832 e-mail: [email protected] Leden: Elly Slagter Cécile Aras Femke Blasse Omar Vogel Michelle Meijer Frank van Rooijen Jenny Heemskerk Corina Vermeer Annemiek Zaal Mayelle Tuijn Corina van Vuuren Vera van der Hoorn Willemijn van Maanen Fenne Schotel Annemiek van Eeuwen Kim Hertog

tel: 0172 426167 [email protected] Loes Leeuwenburg Dick Warmerdam

Communicatie:(BA, PR, Soc. Media, Webbeheer) Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] Leden: Jan Uitzetter Dick de Graaf Lydia Beekhuis Suzan van Lienden Mirjam Derkse

Planologie en Milieu: Vacature e-mail: [email protected] Leden: Joost van Beek Hans Krüse

Bont Allerlei: Jan Uitzetter tel: 0172 416306 e-mail: [email protected] Leden: Henk Jan Habermehl Jan Bal Caroline Piek Franny Bronsgeest Webmaster: Dick de Graaf e-mail: [email protected]

Exposities: Marjan Dorsman e-mail: [email protected] Leden: Peter van de Werken Corina Vermeer

tel: 0172 422092

Facebook: Mirjam Derkse e-mail: [email protected] Natuurtuin Koudekerk: Tineke van Rijn e-mail: [email protected] Bert v.d Zwaan Leden: Margriet van der Nagel REGIO CONTACTPERSOON Boskoop Margriet Mutsaers e-mail: [email protected] Kaag en Braassem Dick Warmerdam e-mail: [email protected]

Vogelwerkgroep: Stef Strik e-mail: [email protected] Leden: Maikell Verkade Martijn de Jong

Leo Pennings Ad Faasse

tel: 0172 589861 Pieter Jansen Pieter Verkade

tel: 0172 472748 Dick Warmerdam Wim Kok

tel: 0172 518267 tel: 0172 475316 Marijke Markenstein

Rijnwoude (Koudekerk aan den Rijn) Jan Bal e-mail: [email protected] Rijnwoude (Hazerswoude) Jan Kuit e-mail: [email protected]

tel: 0172 216623

tel: 0172 518480

VERENIGINGSGEBOUW De Vlinder Burg. Bruinsslotsingel 15, 2403 NC Alphen aan den Rijn

tel: 0172 533296

MATERIAALBEHEER Lydia Beekhuis

tel: 06 48753604

nummer 3 – 2013

tel: 0172 473516

tel: 071 3412168

tel: 071 3412597

Openingstijden De Vlinder: woensdag, zaterdag en zondag; 1 april tot 31 oktober: 14.00 tot 17.00 uur; 1 november tot 31 maart: 13.30 tot 16.30 uur uur

-2-

Bont Allerlei


Van het bestuur Vergroening van de samenleving Grada Hooijmans, secretaris Allereerst maar een “dankjewel” aan de (oud-)bestuursleden voor hun warme welkom en hulp bij het inwerken bij mijn nieuwe rol als secretaris. Met vicevoorzitter Chris Groesser en penningmeester Bart van Loon, die beiden vorig jaar zijn toegetreden, is het een vrij nieuw bestuur, helemaal als Dirk van der Bijl zijn twee termijnen er volgend jaar op heeft zitten en er dus een nieuwe voorzitter moet komen. Gelukkig is notuliste Corry Dierdorp, die van het reilen en zeilen in de vereniging alles afweet, bij de vergaderingen aanwezig. Nieuwe mensen met weer een nieuwe kijk op de dingen, in dit geval op de natuur. We vroegen ons af hoe we die natuur als IVN willen uitdragen en, wat daar eigenlijk nog aan vooraf gaat: Wat betekent de natuur voor ons? Waarom is zij belangrijk? Mooie bespiegelingen waarna al snel bleek dat je daar als bestuurslid, met alle praktische zaken die geregeld moeten worden, geen tijd voor hebt, maar ik kom daar later nog eens op terug. Vast wel dat u als IVN-lid daar ideeën over heeft, die mag u me altijd mailen.

IVN-ledendag 12 oktober in Arnhem

Sinds ik een paar maanden geleden met veel plezier aan de slag ben gegaan, heb ik een grote hoeveelheid aan lokale en nationale initiatieven voorbij zien komen waarin de natuur met al haar mogelijkheden en het behoud ervan, een hoofdrol speelt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het opfleuren van de wijk door het onderhouden van het (nieuwe) groen door buurtbewoners, gezamenlijke stadstuinen waarbij mensen biologische groente kweken waarvan (een deel) naar de voedselbank gaat, natuurspeeltuinen waar kinderen kunnen spelen met water, zand en stenen.

Zaterdag 12 oktober wordt in Burgers’Zoo in Arnhem de IVN-ledendag gehouden. 700 IVN’ers uit het hele land kunnen zich die dag laten inspireren door vernieuwende sprekers en interessante voorbeelden van IVN’ers. Onder andere kunnen ze deelnemen aan workshops als het aanleggen van speelnatuur, natuurfotografie of communicatie. Ook roept het landelijk IVN op om mee te denken over de IVN-strategie. En, niet onbelangrijk, op het programma staat ook de diplomering van de 15.000e IVN Natuurgids. Overigens gewoon de dierentuin bezoeken mag ook! Kijk voor inschrijving op www.ivn.nl/ledendag. De inschrijving sluit op 15 september. Vanaf die datum tot 10 oktober kunnen de deelnemers zich inschrijven voor de workshops. Kinderen zijn van harte welkom. Tijdens het ochtenddeel is er een speciaal excursieprogramma voor hen waarbij ze onder begeleiding Burgers’ Ocean en Bush gaan verkennen. De eigen bijdrage (inclusief toegang tot de dierentuin, lunch, koffie en thee) is: IVN-leden 10,00 euro Kinderen t/m 12 jaar 7,50 euro Introducés 15,00 euro Parkeren 5,00 euro

Steeds meer mensen hebben het (groene) licht gezien. Het is alleen soms nog zoeken naar de vorm die het beste bij je past, maar dat er een behoefte is bij mensen om zich meer met de natuur te verbinden is wel duidelijk. Mooi ook dat de gemeente Alphen aan den Rijn met het project “De Groene Golf” daarin wil bijdragen door onder andere verschillende initiatiefnemers met elkaar in contact te brengen. Ook onze IVN-afdeling kan met de kennis die in huis is daar wat voor betekenen. Voor de komende activiteiten kan ik u naast de Alphense IVN-website zeker onze facebookpagina aanraden. Naast lezingen en excursies staan daar ook regelmatig linkjes naar mooie tv/radio-uitzendingen over de natuur. En verder: Binnenkort wordt in het Bezoekerscentrum de nieuwe expositie “Wat kriebelt daar?” geopend en op 27 november is de Algemene Ledenvergadering.

nummer 3 – 2013

(parkeermunten bij de IVN-ontvangstbalie)

-3-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. groene glazenmaker er zich voort, laat de rugstreeppad zich geregeld horen en zijn er ook vleermuizen als de laatvlieger en gewone dwergvleermuis waargenomen. Ook de aansluiting van de nieuwe weg op de N11 krijgt zware kritiek. Er zullen forse ingrepen in de lokale infrastructuur nodig zijn met de nodige milieuoverlast (geluid, luchtkwaliteit) voor omwonenden. ,,Opgeteld bij de ongelijke kruising bij de Gouwse Schouw die nu wordt aangelegd, ontstaat er een verkeerssituatie die wat schaal betreft niet meer past bij het gebied.’’ Ook de verkeer aanzuigende werking wordt niet ongenoemd gelaten, net als de kosten die volgens het IVN veel te optimistisch zijn geraamd. ,,Er is bijvoorbeeld geen rekening gehouden met de slechte ondergrond, de benodigde lengte van het tracé en de aanpassingen nodig in de Alphense infrastructuur. Ook is er geen rekening gehouden met de vereiste compensatie van verlies aan natuurgebied.’’ In de brief betoogt het IVN-bestuur verder dat de aanleg van het Zaanse Rietveld in het verleden mede is beargumenteerd vanuit de recreatiebehoefte van de nieuwbouwwijk Kerk en Zanen. Die, zo was de redenering, zou door het bestaande groen in de wijk niet geheel kunnen worden opgevangen. ,,Wij vragen ons af hoe en waar dit verlies aan recreatiegebied zal worden gecompenseerd.’’ Het IVN-bestuur wijst de provincie er verder op dat de economische situatie in de hele sierteeltregio Boskoop niet gunstig is ,,en het laatste jaar ronduit slecht’’. De verkopen zijn slecht met als gevolg dat vele kleine bedrijven willen stoppen of al gestopt zijn. ,,Er is een schaalvergroting gaande. De grote bedrijven werken via internet en zijn via de A12 (Den Haag-Utrecht) op het oosten gericht. 80 procent van de Boskoopse sierteeltproductie vindt op die manier haar weg naar het oosten. Kortom: werken aan de ontsluitingsproblematiek voor greenport Boskoop zou vooral moeten worden gefocust op een goede ontsluiting naar de A12.’’ In dat licht, maar ook meer fundamenteel, vindt het IVN opmerkelijk dat er geen aandacht is besteed aan het optimaliseren van de bestaande infrastructuur. ,,In het kader van een noodzakelijke Milieueffectrapportage (MERprocedure) kan zo’n alternatief niet ontbreken.’’ Het IVN-bestuur verzoekt de provincie op grond van alle bovengenoemde bezwaren het tracé door het Zaanse Rietveld te schrappen en te komen tot besluitvoering en uitvoering in twee fasen. De eerste fase van de N207 Zuid zou betrekking moeten hebben op het deel tot aan de Hoogeveenseweg. ,,Immers er bestaat veel draagvlak voor dat deel, de beschikbare financiën lijken daarvoor juist voldoende en er wordt een oplossing gevonden voor de ontsluitingsproblemen van de Boskoopse sierteelt. Alleen indien de ontsluiting via de A12 onvoldoende soelaas biedt, kan in de toekomst verder worden gedacht over aansluitende varianten richting N11. Voordeel hiervan is ook dat de gevolgen van de schaalvergroting in de sector dan ook beter in beeld kunnen worden gebracht.’’

IVN wil absoluut geen nieuwe weg Jan Uitzetter

IVN Alphen aan den Rijn e.o. heeft het provinciebestuur laten weten dat het absoluut niets wil weten van een weg door het Zaanse Rietveld om zo het sierteeltgebied in Boskoop te kunnen aansluiten op de N11 (Bodegraven – Leiden. In een brief aan het college van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland staat onomwonden; ,,Wij begrijpen niet dat er ontsluitingsvarianten zijn geprojecteerd in het natuurgebied het Zaanse Rietveld en wijzen deze varianten met kracht af. Wij brengen dit ook naar voren namens diverse bewoners en ondernemers van het Rietveldse Pad en omgeving.’’ In de brief aan de provincie komt het IVN-bestuur met zes argumenten voor de krachtige afwijzing. De ontsluiting zal een flink ruimtebeslag leggen op het Zaanse Rietveld en een forse milieu-impact hebben op de bewoners van een deel van de wijk Kerk en Zanen. Het IVN wijst erop dat het Zaanse Rietveld onderdeel is van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en een interessant natuurgebied in wording is. Ook voorziet het in een behoefte als recreatiegebied in het bijzonder voor de bewoners van Kerk en Zanen. Verder meent het IVN dat de financiële onderbouwing onvoldoende is, dat er geen noodzaak tot ontsluiting is door recente ontwikkelingen in de sierteeltsector en dat in de plannen niet een optimalisering van de bestaande infrastructuur is meegenomen. In een verdere toelichting op die standpunten is er veel aandacht voor de natuur, ook al omdat daar door geregelde vogel- en andere soortentellingen het nodige over bekend is. Willem Scheeres en Peter de Knijff tellen er jaar in jaar uit vogels en daaruit blijkt dat er jaarlijks meer dan vijftig broedvogelsoorten worden waargenomen, waarvan meer dan de helft in het oostelijke deel van het gebied, tegen de spoorlijn Alphen-Boskoop. Daar is een van de mogelijke tracés getekend. Onder de vogels zijn ook schaarse soorten als porseleinhoen, waterral, blauwborst, grasmus en opmerkelijke hoge aantallen rietzangers (dit jaar meer dan twintig paar). Regionaal is het Zaanse Rietveld van groot belang als een grote, vrijwel permanent gebruikte wulpen slaapplaats (500 tot 1000 en meer). Ook 300 tot 600 grutto’s zien het gebied niet alleen als slaapplaats, maar ook, en dat is vrij uniek, als middag rustplek. Verder plant de landelijk bedreigde libel de

nummer 3 – 2013

-4-

Bont Allerlei


Zorgen over de Vlinder

Werken aan nieuwe Vogelatlas van Nederland

De besturen van de Stichting Bezoekerscentrum De Vlinder en IVN Alphen aan den Rijn e.o maken zich zorgen over de Vlinder. Tijdens een gezamenlijk vergadering van beide besturen is afgesproken dat ze alles op alles zullen zetten om de Vlinder vaker verhuurd te krijgen aan andere organisaties. Dat is dringend geboden nu het in de kinderopvang allemaal minder goed gaat dan een aantal jaren geleden.

Stef Strik

IVN-voorzitter Dirk van der Bijl: ,,We weten allemaal dat we Junis dit jaar nog binnen boord hebben weten te houden tegen een aanmerkelijk lagere huur dan de voorgaande jaren. Omdat het aantal kinderen in de kinderopvang nog steeds daalt, moeten we er ernstig rekening mee houden dat de PaddenPoel ermee stopt. Dat zou ons ernstig in problemen brengen, vandaar dat we nu naarstig op zoek moeten naar andere organisaties die bij ons hun activiteiten onderbrengen.’’ Zoals bekend betaalt het IVN niet voor het gebruik van de Vlinder. ,,Bart van Loon, onze penningmeester heeft uitgerekend dat als je onze geleverde menskracht omzet in geld, wij ruimschoots voldoen aan onze plicht.’’ ,,We moeten uit alle macht op zoek naar een nieuwe hoofdhuurder voor de Vlinder.’’ Daar is Dirk stellig van overtuigd. Hij roept bij deze elke IVN’er op om mee te denken. ,,Laat je eigen netwerk eens aan je geest voorbij gaan. Is er mogelijk een vereniging of een individueel iemand bij die met de Vlinder als accommodatie heel goed af zou kunnen zijn?’’ Als zo maar een voorbeeld noemt Dirk een yogaleraar of –lerares die op zoek is naar een plek om een of meerdere dagdelen per week les te geven. ,,Dat zou prima kunnen in ons gebouw, daar hoef je niets voor aan te passen.’’ Als ander voorbeeld noemt hij een startend internetbedrijfje met een paar man. ,,Of we daar dan een vergunning voor moeten hebben, zien we dat dan wel weer.’’

Stef Strik en Dinky van Berkel aan het werk voor de nieuwe Vogelatlas

In de vroege ochtend van vrijdag 24 mei 2013 staan we gewapend met kijker, telescoop en notitieblok klaar in het te onderzoeken kilometerhok. In elk atlasblok (5x5 km) zijn acht km-hokken volgens een vast patroon geselecteerd: het Gouden Grid.

Voorzitter Bas Wienbelt van de stichting laat weten dat, Junis inmiddels heeft meegedeeld dat ze niet op de oude voet doorgaan, maar waarschijnlijk terug willen naar twee dagdelen gebruik ten behoeve van andere locaties.’’ Bas: ,,Dus we zoeken huurders voor onze vergaderruimte. Kan ook een bedrijf zijn dat tuinen ontwerpt of een bedrijf dat zich bezig houdt met energiebesparing en daar ook onze heemtuin dan wel energie-installaties ofwel onze tentoonstellingsruimte daarbij betrekt. Als er ideeën zijn dan graag wenden tot mij of Cees Claessen’’, aldus Bas.

Op deze bewuste morgen is het weer slecht: een van de koudste meidagen uit de Nederlandse geschiedenis: 11 0C. De regen van de afgelopen weken heeft de natuur een groene jas aangetrokken. Door de lange, koude winter zijn de vogels dit voorjaar een stuk later met het zorg dragen voor nakomelingen. Grutto’s staan nog in groepen bijeen om de mooiste vrouw te versieren, of hebben de broedpoging voor dit jaar al voortijds en zonder succes opgegeven. De eerste kievit lijkt nog maar net op eieren te zitten. Eind mei en er zijn nog haast geen pullen te zien…

Dus mensen kom op met je ideeën. Ook als Junis zou blijven, wat ook uit oogpunt van natuureducatie natuurlijk zeer gewenst is, dan zijn een of liefst meerdere huurders erbij van harte welkom. Want als je voor de exploitatie van een gebouw zwaar moeten leunen op één hoofdhuurder is dat zeer riskant in deze economisch zeer onzekere tijden.

nummer 3 – 2013

Voor Sovon Vogelonderzoek Nederland is het nieuwe atlasproject 1 december 2012 officieel van start gegaan. Honderden vrijwillige vogelaars tellen de komende jaren alle winter- en broedvogels. Een monsterklus om de vorige vogelatlas uit 2000 te actualiseren. Nederland is opgedeeld in vijfkilometerhokken. Iedere vogelaar telt in het jaar 20122013 of 2014 de door hem of haar geclaimde atlasblokken. Sovon voegt alle gegevens samen en maakt er een vogelatlas van, die in 2015 zal verschijnen. Net als bij de tellingen voor de vorige atlas tellen Dinky van Berkel en Stef Strik beiden een atlasblok: Alphen aan den Rijn en Ter Aar. Onderstaand een verslagje uit het veld tijdens de broedvogeltelling.

Vandaag staat kilometerblok 43 op de agenda. Het is de bedoeling dat bij voorkeur in de vroege ochtenduren alle vogels die blijk geven van een mogelijke broedpoging -5-

Bont Allerlei


worden genoteerd. Er wordt een uur per kilometerhok geteld, waarvan er vijf minuten een aparte telling wordt gedaan op één punt, ongeveer midden in het blok.

ringmussen, groenlingen, mezen en putters verdrongen zich om de rijk gevulde voedertafels en vetbollen. Vandaag sluiten we af bij het stukje riet voor het huis van Stef. Het is goed voor kleine karekiet, bosrietzanger en rietzanger. Ondanks de regen en de koude is het genieten van alle natuur. En straks kan een ieder met de atlas in de hand gemakkelijk zien waar je moet zijn voor welke vogels.

Ach, ga toch fietsen en maak je IVN rijk! Ach, ga toch fietsen, zeg je wel eens gekscherend als je denkt dat iemand je iets op de mouw probeert te spelden. Maar als je op zondag 22 september gaat fietsen, dan kan het IVN Alphen aan den Rijn daar goed garen bij spinnen. Tenminste als je meedoet aan de Rabobank Sponsorfietstocht. Want voor elke kilometer die je als IVN’er of als niet-lid toch fietsend voor IVN Alphen aan den Rijn e.o. aflegt, krijgt de vereniging afhankelijk van de gereden afstand een leuk bedrag in de kas gestort. Tot een maximum van 1000 euro. Vanaf 09.00 uur tot uiterlijk 13.30 uur kan gestart worden voor een tocht van 15 kilometer (om ook kinderen de gelegenheid te geven mee te fietsen voor het goede doel), 40 kilometer of 60 kilometer. De kortste fietstocht is goed voor 3 euro, wie 40 kilometer aflegt zorgt voor 6 euro en met elke fietser die 60 kilometer aflegt verdient de penningmeester 10 euro. Starten kan in Alphen aan den Rijn bij de Rabobankfilialen aan de Flemingweg 8 of Herenhof 16 en bij de Alphense atletiekvereniging AAV ’36 aan de Sportlaan 6. Ook kan worden opgestapt bij het Rabobank-filiaal aan het Frederik van Eedenplein 48 in Hazerswoude Rijndijk of bij Dorpshuis De Juffer aan de Dorpsstraat 250 in Hazerswoude Dorp. Alle tochten voeren door het Groene Hart. Deelnemers moeten uiterlijk om 16.00 uur binnen zijn. Let op: bij het ophalen van de stempelkaart en routebeschrijving wel even opgeven dat je fietst voor nummer 110 voor IVN Alphen aan den Rijn. Het bij elkaar gefietste geld gaat naar de extra drukkosten voor het kleurenomslag van Bont Allerlei en de vernieuwde folders waarin de activiteiten zijn opgenomen.

Atlasblok 32-33 met Gouden Grid

Vanmorgen horen we een zwartkop zingen. Een enkele waarneming van een zingend individu is een aanwijzing dat het om een vogel gaat die zijn territorium afbakent. In dit geval wordt broedcode 2 ingevuld op het formulier: ,,waarneming van zingende of baltsende vogel in broedbiotoop’’. De broedcodes zijn internationaal vastgesteld en lopen op van 1 tot 16. Bij broedcode 1 wordt een volwassen vogel in een geschikt broedbiotoop waargenomen, bij broedcode 16 wordt een nest gevonden met eieren of met jongen. Dat is immers het ultieme bewijs dat er sprake is van een ,,broedvogel’’. De koekoek laat van zich horen… Ook al is de koekoek geen broedende vogel, omdat deze dat aan andere leden van het vogelrijk over laat, toch geldt hij als Nederlandse ,,broedvogel’’. Weer een vinkje aangeturfd op het formulier. Kilometerhok 43 is het blok van Zegersloot-Noord, waar ook het bezoekerscentrum de Vlinder ligt. Op een teldag als deze komen we in een uur tot ongeveer veertig broedvogelsoorten! Er is bos, grasland, water en riet aanwezig. Deze diversiteit aan biotopen maakt dat er zoveel vogelsoorten broeden. Voor het tellen van de wintervogels is de telinstructie grotendeels gelijk aan wat we nu voor de broedvogels doen, met dat verschil dat er geen broedcodes ingevuld worden. Alle aanwezige vogels worden genoteerd, zolang ze gebruik maken van het land en niet slechts overvliegen. Tijdens het tellen zijn er altijd wel voorbijgangers die geïnteresseerd vragen wat je aan het doen bent. Dit leidt soms tot leuke ontmoetingen met mooie vogelverhalen. Afgelopen winter langs het Aarkanaal reageerde een mevrouw zo enthousiast dat ze ons in haar tuin uitnodigde omdat daar zo ontzettend veel vogels zaten. En dat was niet overdreven: tientallen Turkse tortels, huismussen, nummer 3 – 2013

-6-

Bont Allerlei


Hans Krüse weer op de bres voor de rugstreeppad

Lentemarkt bij de Vlinder geslaagd

Jan Uitzetter Hans Krüse van de werkgroep planologie en milieu blijft ijveren voor de rugstreeppad in Kerk en Zanen. ,,Ik hamer er al jaren op dat er een vierde natuurlijke poel voor die pad moet komen. Die is hard nodig.’’ Ook nadat in mei 2011 een vervangend leefgebied voor deze beschermde amfibieënsoort is geopend nabij de woonwagens in de wijk. Dat vervangende leefgebied, met drie kunstmatige poelen, kwam er ook al dankzij de inzet van Hans die wist dat in een van de laatste stukjes te bebouwen gebied in de wijk, aangeduid met de hoofdletters KLOP, in de daar aanwezige ‘natuurlijke’ poeltjes rugstreeppadden voorkwamen. Met de drie poelen ging in de afgelopen jaren van alles mis. Over de ligging van twee van de drie is Hans in ieder geval niet erg te spreken. ,,Die zijn omgeven door ruige planten zodat de padden de poelen niet dan met de grootste moeite kunnen vinden en bereiken als ze dat al lukt.’’ Een week voor de ingebruikneming bleek een van de drie poelen nagenoeg droog te staan. Die was lek en is bijgeplakt. In april van dit jaar kwam de gemeente met drie vervangende poelen, van kunststof. ,,Dat zag er op het eerste gezicht prachtig uit, maar in mei bleek dat twee van de drie schalen lek waren en daarin waren al wel eiersnoeren van de padden afgezet.’’ Hans kon een aantal ervan veilig overbrengen. Al met al meent Hans dat van een duurzaam vervangend leefgebied voor de rugstreeppadden geen sprake is. ,,Ondanks herhaald aandringen van mij, heeft de gemeente niets gedaan. Terwijl erin het KLOP-gebied nog steeds rugstreeppadden zitten die daar weg moeten, naar een vervangend leefgebied als er gebouwd gaat worden. Daar is die vierde poel dringend voor nodig. Van die kunststof poelen moeten we af. Gebleken is dat die niet goed zijn. Overigens’’, zo zegt Hans nog, ,,op de gemeentelijke tekening voor het gebied stond die vierde poel wel ingetekend’’.

In het kraampje van de Mengelmoestuin (www.mengelmoestuin.com) kon je kennismaken met allerlei groenten en kruiden die geteeld worden in overeenstemming met de natuur en de kosmos. Naast jams en chutneys waren er ook zalfjes en tincturen op kruidenbasis. Nooit geweten dat kruiden ook op alcohol getrokken kunnen worden en als tinctuur om in te nemen zijn. Het meest bijzondere op de markt waren dit jaar wel de eendjes. Een lid van het Wijngilde verkocht loopeendenkuikens. Eenmaal volwassen zijn een stel loopeenden geweldige ongedierteopruimers in je tuin. Daarnaast viel de gele kruiwagen met loten en badeendjes voor de Duckrace in de Rijnhaven op 29 juni aardig op. Vier Alphense goede doelen zullen van de opbrengst van die race gaan profiteren. Kijk maar op www.duckracealphen.nl. In verband met de dodenherdenking moest de markt al vroeg om 15.30 gesloten worden. Jammer, maar de volgende Lentemarkt komt er in 2014 zeker weer aan.

Om zijn actie kracht bij te zetten zocht hij in het voorjaar de plaatselijke pers op om de zaak van de rugstreeppadden onder de aandacht te brengen. In Alphen CC reageerde een gemeentewoordvoerder met: ,,We hebben volgens afspraak drie poelen aangelegd. Een vierde poel doen we niet.’’ Hans legt zich daarbij echter niet zomaar neer. ,,Jammer van alle inspanning. Die waardeer ik echt wel. Maar zoals het nu is, is het niet goed. Desnoods maak ik die vierde poel zelf, het zijn de kosten niet, het is de wil die ontbreekt.’’ Zelf maken, meent hij dat? ,,Ja’’, zegt Hans lachend, ,,er zijn genoeg IVN-leden met flinke netwerken in Alphense ondernemingen die beschikken over graafmateriaal. Dat moet dus lukken!’’ nummer 3 – 2013

De lentemarkt bij de Vlinder op zaterdag 4 mei was meer dan geslaagd. Bezoekers en standhouders met plantjes, honing, wijnen, keramiek, duckies, oliën, kruiden, tincturen en lentespulletjes kwamen volop aan hun trekken op deze gezellige en geurige markt. Mede door het heerlijke weer was het vanaf 11.00 uur erg gezellig bij de Vlinder. Op het terras was er naast de informatie over de activiteiten en excursies van IVN Alphen en de Bezoekerscentrum / IVN-arrangementen hartstikke gezellig bij een kopje koffie met vlaai. Op de markt had iedere standhouder wel iets bijzonders te vertellen, wat zeker in de smaak viel bij de honderden geïnteresseerde bezoekers. Wie wist bijvoorbeeld dat de verkoopsters van die prachtige windlichten lid zijn de vrouwenvereniging T-A-A, of Tesselschade-Arbeid-Adelt, (www.tesselschade-arbeidadelt.nl) ? Een vrijwilligersorganisatie die zich inzet om vrouwen te ondersteunen in hun streven naar zelfstandigheid.

Naschrift: artikel was ruimschoots op tijd aangeleverd maar bij het werken aan de Bont Allerlei in de caravan aan mijn aandacht ontsnapt, Jan Uitzetter

-7-

Bont Allerlei


Op kraambezoek bij de uilen Caroline Piek en Peter Maris tekst en fotografie

Uilen zijn al eeuwen omgeven door een sfeer van mysterie en geheimzinnigheid. In oude horrorfilms hoor je hun klagelijke zang weergalmen tussen de oude, krakende bomen om de spanning in het donkere bos te verhogen. De meeste uilen zijn nachtdieren en kunnen met hun uitzonderlijke gehoor in complete duisternis jagen. Met hun geruisloze verenkleed scheren zij door de nacht en jagen voornamelijk op muisjes. Door hun nachtelijke activiteit hebben de meeste mensen in onze regio waarschijnlijk nog nooit een uil in het wild gezien. Toch bevinden uilen zich vaak in onze leefomgeving doordat zij broeden in oude schuren, molens, kerken en opslagplaatsen.

Stef Strik aan het werk

krijgen van het broedsucces van de kerkuilen dit jaar. Om de roofvogels een eindje op weg te helpen, zijn in verschillende boerenschuren nestkasten opgehangen. Onverschrokken als hij is, klom Stef talloze keren wiebelende ladders op om de kasten te controleren op vogels en broedsel. Al bij het eerste bezoek was het raak. In de kerkuilkast lagen vier witte eieren te wachten op terugkomst van de ouders. Bij de andere boerderijen vonden wij helaas geen broedsel, maar wel een drietal volwassen kerkuilen. Als kers op de taart stonden wij als laatste oog-in-oog met een nestje torenvalken. Kleinste uiltje van Nederland Een andere roofvogel die zich geregeld in de nabijheid van mensen bevindt, is het steenuiltje. Met een lichaamsgrootte van 23 centimeter is hij nauwelijks groter dan een merel en in combinatie met zijn grote gele ogen heeft hij een hoge aaibaarheidsfactor. Niet verwonderlijk dat de steenuil in het Engels ‘Little Owl’ wordt genoemd. In Nederland leeft deze roofvogel vaak in weidelandschappen met oude knotwilgen en hoogstamboomgaarden. Deze habitat biedt de steenuil een ideale combinatie van open jachtgebieden met korte vegetatie en holten in oude bomen om te broeden. Helaas moeten steeds meer hoogstamboomgaarden wijken voor laagstamfruitteelt. Om de steenuil toch aan nestmogelijkheden te helpen, plaatsen vrijwilligers nestkasten zodat de vogel ook in andersoortige bomen kan nestelen.

Kerkuil in vlucht

Zo dankt de kerkuil, met zijn karakteristieke hartvormige gezichtssluier en lichte verenkleed, zijn naam aan het broeden in de nissen van kerktorens. Overigens is het ook echt een vogel van het boerenland die vaak in boerenschuren broedt. Vandaar ook de Engelse naam ‘Barn Owl’. In 1979 werd de kerkuilenpopulatie op slechts honderd broedparen geschat. Ook tegenwoordig heeft de uilensoort extra aandacht nodig door onder andere intensivering van de landbouw, uitbreiding van het wegennet en het verdwijnen van geschikte leefomgeving. Om de kerkuilenpopulatie te stimuleren, zijn vrijwilligers begonnen met het controleren en ophangen van nestkasten. Door de inzet van Vereniging Vogelbescherming Nederland is uiteindelijk een landelijk netwerk van kerkuilenbeschermers ontstaan dat sinds 2004 wordt gecoördineerd door de Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland. In juni zijn Peter en ik op stap geweest met zo’n groep enthousiaste vrijwilligers, namelijk de Vogelwerkgroep Alphen aan den Rijn. Samen met Stef Strik en een aantal anderen bezochten wij enkele boerderijen om een idee te

nummer 3 – 2013

Jonge steenuil

Samen met Michel Kuijpers van Stone (Steenuilenoverleg Nederland) hebben wij in mei een aantal nestkasten van

-8-

Bont Allerlei


steenuilen gecontroleerd in de omgeving van Delft. Al van tevoren waarschuwde Michel ons dat wij niet te hoge verwachtingen moesten hebben, want de natuur is natuurlijk niet te voorspellen. Uiteindelijk hadden wij geluk en hebben wij jonge steenuilen in alle stadia van ontwikkeling gezien. Zo kwamen wij een nest tegen met kersverse jongen van slechts enkele dagen oud met de ogen nog dicht, een nest met vliegklare jongen en iets jongere kerkuiltjes van enkele weken oud. Het was niet alleen bijzonder om deze roofvogels eens van dichtbij te bekijken, maar het was ook mooi om te zien hoe betrokken de erfeigenaren zijn met ‘hun’ uilen.

worden, kunnen we nog zoveel middelen verbieden maar hebben honingbijen, wilde bijen maar ook hommels en vlinders nog weinig gewonnen. Ook aan imkers wordt een blijvende inspanning gevraagd door het bestrijden van de voor bijenvolken grote vijand de varroamijt. Gelukkig zijn de voortekenen goed. Verschillende provincies en gemeenten, maar ook particuliere bedrijven, erkennen dat er actie nodig is. Via mooie ‘bloemrijke bijenlinten’ worden gemeenten aan elkaar verbonden. In het kader van duurzaam bermbeheer gaan gemeenten steeds vaker over tot het inzaaien van bloemenmengsels en wordt pas na de bloei gemaaid. Ook worden plekken gecreëerd waar imkers hun bijenvolken kunnen stallen en werken boerenorganisaties met hun leden projecten uit om akkerranden in te zaaien. Kortom er gebeurt van alles. In het kader van de renovatie van het Bospark in Alphen aan den Rijn heb ik voorgesteld daar een bijenstal te plaatsen. Midden in de stad, voor iedereen zichtbaar het belang van bijen aan inwoners tonen. Ik heb goede hoop!!!

‘Bijpraten’ na het Jaar van de Bij Matthijs Mesken, imker

Cijfers Nog voordat alle hierboven genoemde initiatieven zijn uitgewerkt, ontving ik onlangs de eerste resultaten van het onderzoek ‘Monitor Uitwintering Bijenvolken 2013’ van het Nederlands Centrum Bijenonderzoek. Uit een analyse van gegevens van 1630 imkers in Nederland blijkt dat de afgelopen winter bijna 14% van de volken is gestorven. Het uitwinteren is een maat voor de bijensterfte. Dit percentage is beduidend lager dan de 20-25% sterfte die in de jaren daarvoor genoteerd werd. Hopelijk zet deze daling zich de komende jaren voort.

2012 was het ‘Jaar van de Bij’. Voor honingbijen, wilde bijen én imkers is het goed als er veel aandacht is voor bijen. Omdat het de afgelopen jaren niet heel goed ging met de bijenstand, ging veel aandacht uit naar bepaalde gewasbeschermingsmiddelen die in de land- en tuinbouw gebruikt worden. Dat insecticiden dodelijk kunnen zijn voor bijen moge duidelijk zijn. De vraag die wetenschappers, fabrikanten, de politiek, gebruikers maar ook imkers nog steeds hevig verdeelt, is of de mate waarin het ‘normaal en voorgeschreven gebruik’ schadelijk is voor bijen.

Onze bijen Voor zover ik kan nagaan telt Alphen aan den Rijn op dit moment zes tot tien imkers. Of zij allemaal bijenhouder zijn weet ik niet. De vier bijenvolken die Jordan Blaauw en ikzelf in Alphen hebben staan, hebben de lange winter goed doorstaan.

De meningen hierover lopen ver uiteen en dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat de Europese Commissie heeft besloten de toepassing te verbieden voor gewasbeschermingsmiddelen uit de groep van de neonicotinoïden. Het verbod geldt tot eind 2015 op alle gewassen die voor bijen aantrekkelijk zijn en gaat in op 1 december. Een uitzondering wordt gemaakt voor toepassingen waarbij bijen niet met de middelen in aanraking kunnen komen (glasteelt, wintergranen, enzovoorts) of als er voor of na de bloei gespoten wordt. Particulier gebruik is straks niet meer toegestaan en onder druk van de publieke opinie hebben veel winkelketens het middel ‘Round-up’ al uit de schappen gehaald. Mag ik u namens alle insecten in uw tuin vragen dit middel als chemisch afval bij uw gemeente in te leveren? En als u het middel toch wilt blijven gebruiken de toepassingsvoorwaarden strikt na te leven? Bijvriendelijke initiatieven Persoonlijk waag ik te betwijfelen of met het verbod op neonicotinoïden het probleem opgelost is. Zoals zo vaak geldt ook hier dat er niet één factor als hoofdschuldige voor een probleem is aan te wijzen. Als de in het ‘Jaar van de Bij’ ingezette initiatieven voor bijvoorbeeld verbetering van dracht en aanpassing van bermbeheer, bouwen van insectenhotels en het geven voor voorlichting niet uitgevoerd nummer 3 – 2013

Jonge raszuivere koningin wordt ingevoerd in een kweekvolkje

Inmiddels hebben we de volken gesplitst om het zwermen te verhinderen en zijn het acht volken geworden. De ontwikkeling van de volken gaat ondanks het slechte -9-

Bont Allerlei


voorjaar wonderwel goed. Op dit moment proberen wij door het in laten lopen van raszuivere jonge koninginnen onze volken wat meer kwaliteit te geven. De nakomelingen van deze raszuivere koninginnen steken minder, bouwen sneller, zouden minder snel willen zwermen en halen meer honing. Het met raszuivere koninginnen trachten de kwaliteit van volken te verbeteren is een wetenschap op zich. In een volgende Bont Allerlei zal ik daar meer over schrijven. Ik hoop dat ik dan ook kan melden dat wij in augustus een goede honingoogst hebben mogen noteren. Nu de kastanje, de esdoorn en de linde zijn uitgebloeid, wordt de dracht in de zomer vaak minder. Net in deze zomerperiode genieten wij van onze vakantie. Dat de bijen geen rekening met onze vakantie houden, blijkt wel uit het feit dat het niet de eerste keer zal zijn dat na onze terugkomst alle honing al voor eigen (bijen)gebruik is opgesnoept. Tip met dank aan Walter van de Vorst In september draait de film ‘More than Honey’, een natuurdocumentaire over bijen houden en het mysterieuze verdwijnen van bijenkolonies, in het Parkfilmhuis in Alphen. Zie ook Mens en Natuur, nr. 2, blz. 18. Een trailer van de film vind je op www.morethanhoney-film.nl. Voor adres, data en tijden zie www.parkfilmhuis.nl

Ereprijs zandbij, foto Arie Koster

Wilde bijen in en om Alphen aan den Rijn Zandbiien - Andrena Wolbijen Anthidium

Fluitenkruidbij*

Ereprijs zandbij waargenomen in Alphen aan den Rijn In Nederland leven ongeveer 350 soorten wilde bijen. De helft daarvan krijg je nooit te zien. Dat staat te lezen op de zeer interessante site www.denederlandsebijen.nl van Arie Koster. Koster is stadsecoloog (bioloog) die in 2001 promoveerde op stedelijke beplantingen in relatie met wilde bijen. Deze bijenkenner bij uitstek, was dit voorjaar op uitnodiging op bezoek in Alphen aan den Rijn bij de Vlinder waar hij en passant onthulde dat de ereprijs zandbij was waargenomen in Alphen aan den Rijn, volgens hem een voor onze omgeving bijzondere bij. Koster was dit voorjaar naar Alphen gekomen om op een bijeenkomst van de laatste gidsenopleiding Alphen aan den Rijn/Nieuwkoop een lezing te houden over wilde bijen. Die groep gidsen heeft afgesproken minstens een keer per jaar bij elkaar te komen om mekaar weer te zien en vooral ook om aan kennisoverdracht te doen. Het verhaal van Koster viel bij de groep van 23 gidsen in zeer goede aarde. De bijenkenner, gespecialiseerd in vegetatie- en groenbeheer in relatie met bloembezoekende insecten , in bijzonder wilde bijen en honingbijen, bleek een boeiend verteller.

nummer 3 – 2013

Grote wolbij

Gewone dwergzandbij Gewone sachembij Anthophora

Maskerbijen Hylaeus

Gewone maskerbij Tuinmaskerbij*

Wolbijen

Goudpootzandbij*

Gewone sachembij

Grasbij

Groefbijen

Gewone franje groefbij Gewone geurgroefbij Ingesnoerde groefbij

Grijze rimpelrug

Hommels Bombus

Meidoornzandbij*

Aardhommel

Roodbuikje Roodgatje

Akkerhommel Boomhommel Behangersbijen

Tweekleurige zandbij

Steenhommel Gewone behangersbij* Tuinhommel* Grote bladsnijder* Weidehommel

Megachile

Vosje Witbaardzandbij Witkopdwergzandbij Viltvlekzandbij

Dikpootbijenmelitta

Klaverdikpoot* Zwartbronzen zandbij * Verder van Alphen aan den Rijn vandaan, maar kan wel worden verwacht of komt misschien al voor.

- 10 -

Bont Allerlei


Pieter Janssen, bevlogen landschapper Jan Uitzetter Landschapper zo noemt hij zichzelf. Ing. Pieter Janssen, 52, eigenaar van Groenvorm ontwerpburo voor tuin & landschap in Alphen aan den Rijn, is niet zo maar een tuinontwerper, zo blijkt als je met hem praat over zijn werk en de invulling van zijn vrije tijd. Zijn bureau mag dan Groenvorm heten, ,,maar groen’’, zegt hij, ,,is puur eigenlijk alleen maar een kleur. We moeten het gewoon natuur noemen.’’ Met die natuur is hij bezig in zijn werk (voor particulieren, voor gemeentelijke overheden, projectontwikkelaars en gerenommeerde hoveniersbedrijven) en in zijn vrije tijd.

Pieter Janssen is geen lid wel IVN’er avant la lettre ,,Ik ben geen lid van het IVN’’, zegt Pieter Janssen als ik hem benader voor dit gesprek. Dat maakt het alleen maar nog interessanter om met hem te praten. Geen lid zijn, maar zo volledig beantwoordend aan de eisen die vooral vroeger zo indringend werden gesteld aan IVN-leden. Actief bezig zijn met natuureducatie in de breedste zin des woords. En dat is Pieter, de man die verantwoordelijk is voor de nieuwe format van de tentoonstellingen in de Vlinder. En niet alleen is hij actief in de tentoonstellingswerkgroep, hij is ook bestuurslid van Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden, zit in de tuinwerkgroep, in de activiteitencommissie en hij werkt aan informatieborden die bezoekers van de tuin hier en daar enige uitleg geven over wat er te zien is. Kortom als er iemand voldoet aan het profiel van een IVN-er, dan is hij het dus wel.

Dat het ooit zover zou komen in het leven van de Alphenaar stond misschien al wel in de sterren geschreven, maar de tiener Pieter Janssen leek rijp voor een bestaan als ‘champignonnenplukker’. ,,Dat kon je altijd nog worden, zeiden ze in mijn jeugdjaren, als het erop leek dat je niet zoveel maakte van je middelbare school.’’ De mondige leerling van het Ashramcollege mocht daar op zeker moment niet langer blijven. ,,Ik was niet echt lastig of zo, maar ik kwam gewoon niet opdagen voor in mijn ogen irrelevante vakken. Het vervolg was de lagere tuinbouwschool in Boskoop, waar ik in het laatste jaar mocht beginnen.’’ Pieter was op zijn plaats in het groen, zo bleek. De eerste vier leerjaren van de middelbare tuinbouwschool in Boskoop (,,de enige echte’’, lacht hij) sloot hij af als gediplomeerd boomkweker. ,,Dat heb ik alleen maar gedaan om ruimte te krijgen voor het vijfde jaar. Toen was ik af van alle bijkomende vakken als bijvoorbeeld Engels en kon ik me helemaal concentreren op aanleg en onderhoud van tuinen, het hoveniersvak. Met name had ik toen volop tijd om me te storten op het ontwerpen van tuinen. Heerlijk.’’ In 1983 zat het hoveniersdiploma in de knip, in september van dat jaar begon hij zijn hoveniersbedrijf waarin hij tot en met 2005 werkte. Maar het was nog niet af. De dorst naar nog meer kennis bleef, ook al ging het goed met het hoveniersbedrijf van Pieter. In een periode dat hij vijf man moest aansturen, in 1995 ook nog eens was begonnen met Groenvorm, de nodige opdrachten moest zien binnen te slepen, een jong gezin had met twee kinderen, begon hij aan een deelstudie hogere tuinbouwschool: uiteraard aan de Boskoopse school, zij het dat de hogere tuinbouwschool gevestigd was in Velp. ,,Dat was een dag in de week naar Velp om colleges te volgen, verder alle dagen studeren en het werk in mijn hoveniersbedrijf en er ook nog zijn voor mijn gezin. Dat kan dus alleen maar als je hele goede afspraken kunt maken, vooral met je vrouw. Zij stond er helemaal achter, dat doen nummer 3 – 2013

Pieter Janssen vertelt gastvrouwen van de Vlinder over een nieuwe tentoonstelling

Buiten het bezoekerscentrum houdt hij zich verder nog bezig met de stadmoestuin. Hij adviseert initiatiefgroep De Groene Vinger in Kerk en Zanen waar die stadsboerderij moet komen nabij de aan te leggen natuurspeeltuin. Voorzitter Bas Wienbelt van de stichting zou graag zien dat Pieter ook daarbij in adviserende zin betrokken zou worden. Want ideeën om braakliggende terreinen in te richten als natuurspeeltuin heeft Pieter volop onder het motto: ,,Liever spannend spelen dan veilig vervelen’’. Verder denkt hij er over een rotonde te adopteren bij het begin van Steekterpoort het nieuwe industrieterrein waar het Alphense afvalbrengstation zal worden gehuisvest. ,,Ik wil wel eens kijken of ik voor die rotonde een afvalgerelateerd kunstwerk kan maken.’’ we, zei ze.’’ Vier jaar later mocht Pieter de titel ing. voor zijn naam zetten en gezien zijn voorgeschiedenis is het meer dan begrijpelijk dat hij daar oprecht trots op is. Via de Rotary kende hij mensen als Koosje de Koeier, Han Hendrickx en Pieter Verkade. Laatstgenoemde ook vanuit zijn werk. ,,Het is wel voorgekomen dat architect Pieter - 11 -

Bont Allerlei


Verkade een huis ontwierp en dat ik invulling gaf aan de buitenruimte.’’ Vooral ondernemer Koosje, net als de andere twee volop betrokken bij de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden, wist de creatieve talenten van Pieter Janssen op waarde te schatten. Zij vroeg hem om in de activiteitencommissie van het bezoekerscentrum plaats te nemen en van het een kwam het ander. Bestuurslid, lid van de activiteitencommissie, lid van de tuincommissie en uiteindelijk ook lid van de tentoonstellingscommissie.

me helemaal thuisvoel.’’ Zozeer zelfs dat hij beroepshalve enkele keren de Vlinder afhuurde om er cursussen te geven. Hij roept collega-ondernemers op dat ook eens te doen. ,,Het gebouw ligt ideaal op de grens van stad en land. Er is parkeerruimte genoeg en de faciliteiten die het centrum biedt, zijn prima.’’

,,Toen ik hoorde hoe Pieter Verkade voor elke tentoonstelling minstens een week in de weer was om allerlei informatie bij elkaar te voegen op panelen, dacht ik gelijk, dat kan veel gemakkelijker en sneller en heb ik mijn hulp aangeboden.’’ In zijn werk als ontwerper maakt Pieter gebruik van grote Apple-computers en het layoutprogramma Indesign. Het resultaat is elke tentoonstelling opnieuw zichtbaar: panelen in eenheid van stijl en lettertype, zeer professioneel overkomend. Sinds zaterdag 13 juli staan kleinere panelen bij de insectentuin die ook het werk zijn van de hand van Pieter en een bevriende graficus, Pim Hopman. Meer van die panelen komen in de tuin rondom de Vlinder die uitleg geven over wat er te zien en aan natuur te beleven is. Dat hij zo actief is in de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden heeft overigens ook te maken met het feit dat dat hij in 2005 stopte met zijn hoveniersbedrijf en zich voor de volle 100 procent met Groenvorm richtte op het ontwerpen van tuin en landschap. ,,Op een gegeven moment mis je dan het actief buiten bezig zijn, zo merkte ik. Dat leidde ertoe dat ik me actief wilde storten op het bezoekerscentrum. Ik heb op het gebied van buitenruimte best wel kennis van zaken, dus ik dacht me zeker in de tuinwerkgroep samen met Kees l’Ami en ruim tien andere vrijwilligers best wel te kunnen weren. Dat lukt prima, als bezoekerscentrum hebben we ontzettend veel clubjes vrijwilligers en dat is een inspirerende omgeving waarin ik

Visie van een landschapper ,,Als landschapper werk ik voor particulieren, gemeenten, projectontwikkelaars en hoveniersbedrijven. Zo kan het zijn dat ik ’s morgens werk aan de vormgeving van een voortuin van 5,5 bij 3 meter en me ’s middags stort op een park van 20 hectare. Bij mij staan daarbij de toekomstige gebruikers voorop. Als ik bijvoorbeeld een dorpsplein moet inrichten zijn mijn opdrachtgevers niet de gebruikers. Door mijn ervaring als hovenier kan ik gemakkelijk de vertaalslag maken van wat de opdrachtgevers willen naar de wensen van gebruikers. Want als een plein architectonisch fantastisch is maar niet aansluit bij wat de gebruikers het liefst zouden hebben, heb je een non-plein. Bovendien kan ik door mijn praktische ervaring iets op papier zetten dat maakbaar is. Ik werk niet op basis van stenen maar op basis van visie. Je ontwerpt geen terras, je ontwerpt ruimte. Pas bij punt 5 vraag je je af wat je wilt, klinkers of grind. De tegel is namelijk niet belangrijk, belangrijk is op welke plekken komt die tegel te liggen.’’

nummer 3 – 2013

Terug naar de tentoonstellingswerkgroep waarin hij samenwerkt met Pieter Verkade, Marjan Dorsman en Peter van de Werken. In nauw overleg met de stichting wordt jaarlijks een thema bepaald voor de activiteiten; lezingen, excursies en tentoonstellingen. ,,Voor 2014 is dat thema Alphen ziet groen’’, zo onthult Pieter. ,,Daar kun je alle kanten mee op als je er even over nadenkt. De coördinatoren van de diverse werkgroepen zijn ondertussen al druk aan de gang met de invulling van het thema. Dus wie nog briljante ideeën heeft, weet waar hij of zij ze kan spuien!’’

- 12 -

Bont Allerlei


De Fladderaars en de Vlinders

De aanwezige leden van de jeugdwerkgroep, staand v.l.n.r. Michèle Meijer (Fladderaars), Vera van der Hoorn (Vlinders), Gerda Bonninga (V en F), Elly Slagter (F), Femke Blasse (F), Marieke Postma (V), Willemijn van Maanen (V), Kim Hertog (V), Corina van Vuuren (V), Jenny Heemskerk (F), Omar Vogel (F), Frank van Rooijen (F) Zittend: Cécile Aras (F), Mayelle Tuijn (F), Annemiek Zaal (F), Annemiek van Eeuwen (V)

Jeugdwerkgroep zet topprestatie neer Jan Uitzetter

De jeugdwerkgroep van IVN Alphen aan den Rijn e.o. heeft in het seizoen 2012/2013 een topprestatie neergezet. Dat zegt coördinator Gerda Bonninga op zaterdag 13 juli tegen een flink aantal werkgroepsleden, vooral (jonge) vrouwen, maar gelukkig ook twee mannen. Dit is belangrijk voor de voorbeeldfunctie. Zij staan bij het compliment net zo te glimmen van trots als Gerda zelf. Terechte trots, want de werkgroep heeft vorig jaar al met al ongeveer zeventig kinderen bezig gehouden, verdeeld over de Fladderaars (8 tot en met 12 jaar) en de Vlinders (4 tot 8 jaar). De meeste begeleiders zullen ook volgend jaar weer aan de slag gaan met flinke aantallen kinderen; een enkeling uitgezonderd, maar als je op korte termijn zelf een kind verwacht, is dat alleszins te begrijpen. Ook de stoere bink Omar (,,zo zien de kinderen hem ook’’, zegt Gerda) zal nummer 3 – 2013

weer van de partij zijn. Elf jaar werkte hij als automonteur, dat heeft hij na al die jaren wel zo’n beetje gezien. Pas als vrijwilliger bij de Fladderaars is hij achter zijn ware passie gekomen. ,,Werken met kinderen is zo ontzettend gaaf’’, zegt hij. Daarom is hij zich nu aan het oriënteren; kijken of er mogelijkheden zijn voor een studie op de pedagogische academie. Zijn woorden worden beaamd door zijn vrouwelijke collega’s om ons heen. ,,Echt die kinderen willen van alles van je weten. Hun enthousiasme is heel erg groot.’’

Gelukkig laten ze zich deze morgen ook goed zien: de kleine vossen, de witjes, een enkel landkaartje, enkele minuscule nachtvlindertjes. Om ze beter te kunnen bekijken, hanteert Dinky met grote sierlijkheid van tijd tot tijd een vlindernet. (Ik kan na deze ervaring alleen maar van ganser harte aanbevelen om toch vooral op dinsdag 10 september vanaf 20.00 uur een lezing van haar bij te wonen in de Vlinder en op zaterdag 14 september met haar mee te gaan op vlinderexcursie. Voor bijzonderheden zie de Agenda van Activiteiten.).

De bijeenkomst op 13 juli van de vrijwilligers was op eigen verzoek. ,,Om het seizoen gezamenlijk af te sluiten met een leuke natuuractiviteit.’’ Zelfgebakken rabarbertaart (Jenny) en appeltaart (Gerda) vergezellen de koffie of thee op deze zonnige zaterdagochtend. Een zeer welkome zon, want op het programma staat een vlinderexcursie door het distelveld in het Zegerslootgebied vlak achter de Vlinder. Te geven door Dinky van Berkel die bestookt wordt met vragen en vlot en vaardig vertelt over het vlinderleven.

Terug naar Fladderaars en Vlinders. Die laatste groep ging op 13 januari van start. Tot verrassing van Gerda en haar vrijwilligers kwamen op de activiteit niet minder dan 20 kinderen af, vergezeld door (groot)ouders. In totaal zijn er 28 belangstellenden. ,,Deze nieuwe werkgroep voorziet in een duidelijke behoefte’’, constateert Gerda, die niet alleen uiterst tevreden is over de opkomst van het kleine grut. Ook is ze blij dat zeven vrouwen zich hebben aangemeld om de zaken in goede banen te leiden. Heel bijzonder, zeker als je bedenkt dat voor de

- 13 -

Bont Allerlei Fladderaars tien begeleiders inzetbaar zijn. Die groep draait ook als een tierelier, halverwege het seizoen moet zelfs een ledenstop worden afgekondigd, want veertig kinderen is het maximale aantal.

V.l.n.r. Corina, Annemiek, Annemiek, Elly, Willemijn en Cécile bestuderen een vlinder

Van die Fladderaars fladderen er komend seizoen achttien uit. ,,Maar we zullen echt wel weer met veertig kinderen starten’’, verzekert Gerda op de 13e juli. ,,Een hoop kinderen van de wachtlijst hebben al gezegd dat ze er volgend seizoen beslist bij willen zijn. Bovendien is het enthousiasme onder de blijvende kinderen zo groot dat ze wel net als vorig seizoen de nodige vriendjes en vriendinnetjes zullen meetronen. Vergeet bovendien de publiciteit niet, elke keer weer in de Alphense dagen nieuwsbladen en het artikel in Alphen CC over onze slotactiviteit.’’ Blij herinnert ze ook nog aan de lovende reportage van een van de Alphense jeugdactiviteiten in het landelijke IVN-blad Mens en Natuur. Al die publiciteit oefent niet alleen aantrekkingskracht uit op nieuwkomers, maar doet ook de jeugdleden zelf het nodige. ,,Ze zijn er trots op als we weer in de krant staan. Zeggen ze ‘Daar, bij die Fladderaars of Vlinders, daar hoor ik ook bij!’’’

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. beamer op het scherm het darmkanaal zien, maar ook hoe het dier, waarschijnlijk uit angst, aan het poepen gaat. Het wordt met kracht uit zijn lijf gedrukt. Dit zijn zaken die je met het blote oog niet kunt zien. Als ware onderzoekers gebruiken de kinderen vergrootpotjes, de binoculair, loopjes en zoekkaarten. Heel veel dieren halen de 32 kinderen uit het water. Een bootsmannetje, dat de vorm van een boot heeft en altijd op zijn rug zwemt en daardoor bijna niet opvalt. Maar ook libellenlarven, die als ware aanvallers bijna alles in de sloot opvreten wat zij tegenkomen. Dit noem je predators. Zij kunnen, dank zij hun gestroomlijnde lichaam heel snel hun prooi benaderen, door het uitstuwen van water uit hun achterlijf en het uitklappen van hun onderlip. Op hun menu staan allerlei insecten, maar ook kikkervisjes en soms zelfs vissen. Maar ook vinden wij echte bloedzuigers in het water, die zich voortbewegen met twee zuignappen. Een heel grappig gezicht, want ze verplaatsen een zuignap zo ver naar voren, dat hun lichaam heel lang en smal wordt en daarna brengen ze de andere zuignap weer naar voren, zodat zij weer heel dik en kort worden. Vergroot lijken de waterbeestjes soms ware monsters. Maar soms zijn ze het ook. Libellenlarven leven wel drie jaar onder water om alleen maar te groeien en te eten.

Verslagjes activiteiten Heb je ooit wel eens een watervlo zien poepen? Heb je ooit wel eens een watervlo zien poepen? De Fladderaars, jeugdleden van 8-12 jaar van het IVN Alphen aan den Rijn e.o., wel! Zij ontdekken dit zaterdag 18 mei. Terwijl de vlo onder de microscoop ligt, kunnen zij via de nummer 3 – 2013

- 14 -

Verder maken de kinderen van takken een bootje en proberen ze kikkers voor het lapje te houden. Echter, de kikkers laten zich niet zien. De kinderen hebben ondanks de kou mooie ontdekkingen gedaan en angsten overwonnen. Want zomaar een ,,spannend en onbekend’’ waterdiertje uit de blubber halen is voor vele kinderen heel bijzonder. Zelfs je handen vies maken is voor een aantal al heel eng. Het onderwaterleven lijkt saai, maar is toch heel indrukwekkend en spannend.

Stoere Fladderaars kiezen ‘t ruime sop ,,Bukken’’, roept op zaterdag 14 juni een bootsman van Scouting Alphen. Hij laat een aantal Fladderaars aan boord zien hoe je kunt zeilen. ,,Okay’’, roept Jop (9) en hij bukt voordat het zeil van de boot over hem heen zwaait. ,,Ik hou wel van avontuur.’’ Deze activiteit is anders dan andere activiteiten, want het is de eindactiviteit. Een hele dag in plaats van een ochtend, een andere locatie en met elkaar pannenkoeken eten, die door de ouders gebakken zijn. Deze keer hebben we gekozen voor het thema water en hebben wij de hulp ingeroepen van de zeeverkenners. We mogen gebruik maken van hun locatie aan het water, hun boten en het mooie

Bont Allerlei grote wachtschip. Bovendien zijn er vier bootsmannen paraat. Wat later wordt het wel heel avontuurlijk. Het plenst en het begint flink te waaien. Alle zeilende kinderen zijn doorweekt. Op naar het wachtschip om te drogen en op te warmen. Binnen staan de begeleiders paraat met warme thee en handdoeken om hen af te drogen. Totdat het weer beter wordt blijven de Fladderaars daar om minstens vier zeemansknopen te leren maken. Zij krijgen de touwtjes en instructies mee naar huis om verder te oefenen. Elly, een van de begeleiders geeft aan dat de Fladderaars van alles gedaan hebben: kriebelbeestjes (vogelspinnen en miljoenpoten, maar ook wormen), een bezoek aan de boerderij, ,,takkenwerk’’, waterspektakel (kikkers en slootdiertjes), maar ook de brandweer is met een bluswagen op bezoek geweest. Na weer opgewarmd te zijn is Jop nog vol van de boottocht. ,,We gingen heel schuin’’, zegt hij. ,,Toen wij aan land kwamen, stond ik te wiebelen op mijn benen. Een van de kinderen is zelfs een beetje zeeziek geworden.’’ Na het verorberen van de pannenkoeken schijnt de zon. De kinderen gaan vogels spotten met de vogelkaart, of slootdiertjes met de zoekkaarten herkennen. En gewoon even lekker vissen, touwtrekken met de touwen van de boten, zaklopen en andere oud-Hollandse spelletjes. Gehoord, nog wat opmerkingen van de kinderen: Jasmijn de Vos (9) zegt: ,,Ik werk graag in mijn groententuintje thuis. Het is fijn om buiten te zijn en te rommelen. Dat gevoel heb ik ook bij de Fladderaars. Ik heb ook geleerd hoe om te gaan met de koeien die bij het bezoekerscentrum rondlopen. Ze zijn niet gevaarlijk en als ze jongen hebben, kun je beter niet dichtbij komen.’’ Niels Lievisse (9) vindt het bijenhotel erg spannend. ,,De (solitaire) bijen kruipen in buisjes om eieren te leggen. Die komen dan uit.’’ Daan Koelewijn (9) heeft geprobeerd kikkervisjes uit het water te halen. ,,Het is mij niet gelukt, maar andere kinderen wel! Het zijn net kleine dropjes.’’

nummer 3 – 2013


Vlinders vinden een waterschorpioen! Twintig Vlinders, jeugdleden van 4 tot 8 jaar van het IVN Alphen aan den Rijn, gaan gewapend met netten, potjes, emmers en zoekkaarten op de koude zondagmiddag van 12 mei toch op onderzoek naar slootdiertjes. Door de kou zijn er helaas relatief weinig slootdiertjes en de kikkers laten zich helemaal niet zien. Gelukkig hebben wij in mei tijdens het sporenonderzoek al heel veel kikkerdril gevonden. Ondertussen zijn dit al kikkervisjes geworden. Samen met Evert Mol, kenner van heel veel slootdiertjes en reptielen, gaan de kinderen op zoek en scheppen ze toch heel veel verschillende diertjes uit het water. Eerst leren zij de basisregels hoe je met de diertjes om moet gaan. Bijvoorbeeld door altijd je handen eerst nat te maken. Op deze manier beschadig je de diertjes het minst. Ook leren ze hoe ze het beste kunnen scheppen met het net.

hebben. Zelfs deze jonge Vlinders vinden het werken met zoekkaarten geweldig.

De oogst is toch geweldig: een waterschorpioen (indrukwekkend), een klein salamandertje, bloedzuigers, diverse soorten slakken, watertorretjes, wantsen, kreeftjes, waterpissebedden. En natuurlijk ook kikkervisjes, zelfs een poepende! Wat de kinderen uit het water halen, zoeken zij daarna door middel van zoekkaarten op. Zo komen zij er achter welk dier zij gevonden

De kinderen hebben ondanks de kou mooie ontdekkingen gedaan en hebben angsten overwonnen. Want zomaar een spannend waterdiertje uit de blubber halen is voor vele kinderen heel bijzonder. En tenslotte is het al heel leuk om zo aan de slootkant te ,,rommelen’’ en te ontdekken wat er allemaal onder water leeft.

- 15 -

Daarna gaan de kinderen met een rood lapje op zoek naar de groene kikker. Helaas laat deze zich door de kou niet zien. Wij willen de kikker voor het rode lapje houden, maar hij houdt ons voor het ,,lapje’’ door niet te voorschijn te komen.

Bont Allerlei


Emelies eigen fotohoekje

In deze rubriek komt Emelie uit Leiderdorp elk nummer van Bont Allerlei met een verhaaltje en een door haar zelfgemaakte natuurfoto. Emelie is elf jaar en schiet al haar foto’s uit de hand, dat wil zeggen dat ze scherpstellen, kiezen voor diafragma en sluitertijd allemaal handmatig doet, ook als het gaat om bewegende onderwerpen als insecten of vogels. De ‘autoknop’ op haar Nikon komt er bij Emelie niet aan te pas.

Veldleeuwerik Hoi, Als ik in het weekend in Heesch ben, haal ik mijn vader heel vroeg uit zijn

Heempad breidt uit Hans van Dam meldt goed nieuws uit Boskoop. Het natuurgebied rond Heempad Verlaan, waar Hans vorig jaar en dit jaar al met grote regelmaat excursies heeft gehouden, wordt uitgebreid. De gemeente heeft een perceel ten zuiden van het heempad aangekocht voor natuurontwikkeling. Wellant College (perceel ten noorden van het heempad) heeft zich bij die plannen aangesloten. ,,Het hele gebied dat toegankelijk wordt, zou daarmee weleens drie keer zo groot kunnen worden. Met deze uitbreiding komen er nog meer mogelijkheden voor rondleidingen. Met ook kansen voor vogels en insecten. Eerste besprekingen zijn er al geweest, binnenkort volgt het voorstel nummer 3 – 2013

bed om samen een wandeling door het bos te gaan maken. Er gaan altijd twee camera's mee en mijn vader gebruik ik als pakezel om de camera's en de tas te dragen. Het is ongeveer een half uur lopen naar het heidegebied in het bos. Soms doen we er ook langer over omdat we onderweg van alles tegenkomen. In het heidegebied staat een bankje waar ik altijd een tijdje blijf zitten om te kijken naar alles wat daar leeft. Op de grond heb ik al verschillende soorten solitaire bijen gezien en ook veel rupsen. Die probeer ik dan te fotograferen met de macro-lens.

van een plan voor samenwerking. Ik heb er een goed gevoel bij’’, laat Hans weten.

Kampen en reizen KNNV in 2014 ook open voor IVN’ers De samenwerking tussen IVN en KNNV groeit, zeker op afdelingsniveau. We zijn blij dat KNNV nu heeft besloten om vanaf 2014 het reis- en kampeerprogramma van KNNV ook open te stellen voor IVN-leden. Nieuwsgierig? Je zult nog wel even moeten wachten tot september, dan verschijnt de informatie over het programma voor 2014 en de voorwaarden voor - 16 -

In het heidegebied leven ook veel zeldame vlinders en libelles Wat ik het leukste vind, is dat er veel zeldame vogels zitten.de grote lijster, de zwarte specht, de grijskopspecht en de rode en de zwarte wouw heb ik daar gezien. Er zitten bijna altijd veldleeuweriken, daar kan ik wel uren naar blijven kijken. Met de 400 mm telelens maak ik veel foto's van de leeuweriken die later samen met mijn opa worden uitgezocht en bewerkt. Deze foto van een veldleeuwerik is genomen met 1/250 sec. 400mm. de ISO is ingesteld op 400.

inschrijving op de website van KNNV onder het kopje ‘Reizen’, www.knnv.nl. (Uit de landelijke IVN-nieuwsbrief 'Stuifmail' van mei 2013)

Bont Allerlei


Iedereen ‘overleeft’ natuurlunch Op een zonovergoten 8e juni hebben vijftien deelnemers de workshop lunchen uit de natuur niet alleen gevolgd, maar ook overleefd. Zoals blijkt uit onderstaand met veel foto’s gelardeerd verslag van de cursusgevers Hansje Herfst en Betty Petterson. We maken met zijn allen een heerlijke lunch klaar waarin veel wilde planten - door de meeste mensen onkruid genoemd - verwerkt worden.

Na een beamerpresentatie, waarin uitgelegd wordt waar je op moet letten bij het oogsten en bereiden van wilde planten, worden de planten verzameld in de tuin rond ‘de Vlinder’. Dat geeft nog wel wat discussie, is dit nu echt wel de weegbree? Bij twijfel niet gebruiken, is het advies, want er zijn veel planten die erg giftig zijn. Na het verzamelen van de planten wordt de oogst voor de zekerheid gecontroleerd.

Het lunchmenu bestaat uit vele gerechten, van wilde plantensalade tot vlierbloesempannenkoeken en klaverthee. Elk tweetal maakt een bepaald gerecht klaar. Hier worden de verzamelde planten gewassen en gesneden.

nummer 3 – 2013

Er is een ware volksverhuizing aan voorafgegaan om materialen in de Vlinder te krijgen. Met alle kommen, pannen en gereedschappen is het een workshop waar de handen uit de mouwen moeten. Andy en Elly maken de vlierbloesempannenkoeken en de bloemenboter.

Natuurlijk ontbreekt ook de wilde plantensoep niet. Met veel brandnetels aangevuld met dovenetels en weegbree maken Monique en Maria er een heerlijke soep van. Een scheutje Griekse yoghurt maakt de soep af.

Als alle gerechten klaar zijn en de tafel feestelijk gedekt, word er genoten van al het lekkers. Heerlijk buiten aan een lange tafel lijkt het wel een diner op een landgoed in Frankrijk. Vooraf wordt nog wel even gemeld, ,,deelname aan de lunch is op eigen risico!” Gelukkig hebben alle deelnemers het overleefd. Iedereen krijgt een receptenboekje mee naar huis zodat ook thuis de gerechten nog eens kunnen worden gemaakt. - 17 -

Bont Allerlei


Bij de aanmelding voor de cursus is iets mis gegaan waardoor enkele personen helaas teleurgesteld moesten worden en niet mee konden doen. Door de grote animo voor deze cursus zal deze workshop volgend voorjaar herhaald worden. Wij geven vooral kinder-kook-workshops. Deze workshop voor volwassenen was een zeer geslaagd experiment, wij kijken uit naar een herhaling volgend jaar. Voor meer informatie: www.sterappels.nl

Ik koos voor het laatste want een zeldzame rups in een stadtuintje leek mij niet logisch (hoewel, je kunt nooit weten).

De kromzitter Kromzitter

Jolanda Zwaan

De kromzitter. Nee, hier wordt niet mee bedoeld een senior die over zijn krantje gebogen zit, ook niet een scholier gebogen over zijn huiswerk, maar een heuse nachtvlinder. Het heeft wel enig speurwerk gekost voordat ik hierachter kwam. In mijn kersenboompje (helaas heeft dit boompje een overvloedige regenperiode vorig jaar niet overleefd) zat een grote, dikke, groene rups met een lichtgele streep over de gehele lengte van zijn lichaam. Hij was goed bezig om mijn boompje kaal te vreten. Ik bekeek de rups nauwkeurig van alle kanten, om daarna deze gegevens in te vullen op vlindernet.nl.

Nadat ik nogmaals de gegevens nauwkeurig had ingevuld kwam er de kromzitter uit. De kromzitter Asterocopus Sphinx is een nachtvlinder en familie van de uilen Noctuidae. Het is een algemeen voorkomende vlinder in Nederland en België die leeft op loofbomen waaronder vuilboom en sleedoorn. De vlinder is lichtgrijs tot bruinachtig van kleur en heeft een sterk behaard borststuk, is ongeveer 20mm lang en heeft een golvende zigzaglijn aan de onderkant van de vleugels. De rups is actief van april tot juli. De verpopping vindt plaats onder de grond. De vlinders vliegen van eind september tot en met november. De eitjes worden gelegd in een spleet van een boom waar ze overwinteren. (Jolanda Zwaan is gastvrouw van de Vlinder)

Het heempad op met Hans

Rups van de kromzitter

Ik klikte op rupsenzoeksysteem; je ziet een schematische tekening van een rups (voorpoten, poten in het midden en een ‘naschuiver’). De vraag luidt: is dit een rups? Zo ja, wanneer hebt u hem gevonden. Dan komt de vraag waar je hem hebt gevonden. Hierna worden de uiterlijke kenmerken van de rups gevraagd: de vorm, kaal of behaard en de tekening. Nadat ik alle gegevens had ingevuld, kwam ik erachter dat geen enkele rups aan de beschrijving voldeed. Dat kon twee dingen betekenen: of ik had een zeer zeldzaam exemplaar gevonden, of ik had het niet goed ingevuld. nummer 3 – 2013

Hans van Dam neemt je dit jaar nog enkele malen mee het Heempad Verlaan op. Dat pad is gemakkelijk te vinden. Vanaf het station van Boskoop loop je naar de Zijde, daar steek je het spoor over om dan gelijk linksaf te gaan het Zwarte Pad op. Na een meter of 100 zie je dan het heempad aan je rechterhand. zaterdag 24 augustus 11.00 en 13.00 uur, Schietende zaden; zaterdag 14 september 11.00 en 13.00 uur, Laatste blik op zomerbloeiers; zaterdag 12 oktober 13.00 uur, Herstel na de maaibeurt; zaterdag 16 november 13.00 uur, De laatstelingen. Bij regen gaan de rondleidingen niet door of vinden plaats op de zondag erna. Ze nemen een tot anderhalf uur in beslag.

- 18 -

Bont Allerlei


Mijnbouwgebied Nieuwkoopse Plassen Jan Uitzetter

Bij het woord dagmijnbouw denk je niet direct aan gebieden als de Nieuwkoopse Plassen. Meer aan grote bruinkoolgroeven zoals bij onze oosterburen. Misschien moet je ook wel net als Dirk Kunst geoloog zijn om de Nieuwkoopse Plassen te kunnen zien als een Middeleeuws mijnbouwgebied. De overeenkomst is duidelijk, zowel in Duitsland als in Nederland werd brandstof gewonnen aan het aardoppervlak. Het verschil is ook duidelijk en valt gelukkig uit in Nederlands voordeel. Waar de bruinkoolmijnen grote gapende kraters in het lieflijke landschap hebben geslagen, heeft de turfwinning een zeer gevarieerd natuurgebied opgeleverd. Een natuurgebied overigens dat tot in lengte van jaren zorgvuldig door mensen moet worden beheerd. Dirk heeft niet veel woorden nodig om duidelijk te maken waarom. ,,Het natuurgebied is ontstaan door menselijk ingrijpen in het landschap. Het is dus cultuur gerelateerde natuur waar je altijd mee bezig moet blijven. Nu is het Nieuwkoopse Plassengebied een zeer soortenrijk natuurgebied. Zou je het aan zijn lot overlaten dan zou er binnen tien tot twintig jaar een zeer eentonig, soortenarm bijna ondoordringbaar bosgebied ontstaan.’’ Dat wil Nederland niet; in het besef dat het gebied een zeer bijzonder laagveenmoeras is, en daarom ook is aangemerkt als een Natura 2000-gebied. ,,Met heel bijzondere habitats’’, legt Dirk verder uit. ,,Dan gaat het om veenmosrietland en moerasheide, dat laatste zelfs als grootste gebied in Europa. Behoud ervan is dus op Europese schaal van groot belang.’’ Dat geldt ook voor bijzondere orchideeën als de groenknolorchis, ,,heel zeldzaam’’ en wat fauna betreft staan vogels als de purperreiger, snor, roerdomp en zwarte stern en het knaagdier de Noordse woelmuis hoog op rode lijsten. Overigens gaat het niet alleen om de zeldzame soorten. Vooral de grote diversiteit spreekt tot de verbeelding van natuurbeschermer en –genieter. De belangrijkste opgave waarvoor Dirk en zijn mensen zich zien gesteld, is de veroudering van het gebied tegengaan. Die veroudering is begonnen toen de turfwinning stopte. Een voortdurend verjongingsproces kwam daarmee ten einde. Door telkens turf te winnen, moesten er steeds opnieuw petgaten gegraven worden. Met de baggerbeugel werd tot op een diepte van 2 1/2 tot 3 meter veen opgebaggerd dat op de tussen de petgaten gelegen legakkers in turfjes te drogen werd gelegd en die eenmaal gedroogd als brandstof konden dienen in kachel en oven. In de petgaten groeiden al naar nummer 3 – 2013

Dirk Kunst

gelang de bodemgesteldheid kranswieren, krabbenscheer en fonteinkruiden. Op de in het water drijvende afgestorven plantenresten groeiden elk jaar opnieuw weer nieuwe planten die ook weer afstierven en zo kwamen er steeds dikkere met riet omzoomde plantenpakketten. Ook ontstond er weer nieuw veen, trilveen, Daar ging het de ontginners vroeger om, het zogeheten echte ,,Hollandveen’’. Dat prachtige, voor Nederland zo karakteristieke veenlandschap was na het stoppen van de turfwinning langzaam maar zeker aan het verouderen tot groot verdriet van de beherende natuur- en landschapsorganisatie Natuurmonumenten. Immers door de veroudering wordt het landschap langzaamaan steeds minder divers, en zal uiteindelijk op steeds grotere schaal bosvorming optreden. De Vereniging heeft tussen 2007 en 2010 een aantal zogenaamde pilots uitgevoerd, waarbij petgaten zijn

Natuur en milieu in het Groene Hart Niet alleen plaatselijke IVN-afdelingen zoals de onze houden zich in onze regio het Groene Hart bezig met natuur en milieu. Tal van andere organisaties werken elk op hun manier mee aan natuurbehoud, niet alleen lokaal, provinciaal of landelijk maar zelfs wereldwijd. Ons voormalig redactielid Ton Vliegen, stagiair vanuit de Natuurgidsencursus, leek het een goed idee om deze organisaties eens in kaart te brengen en aan ons voor te stellen. Deze keer is de beurt aan de vereniging Natuurmonumenten, beheerder van het Nieuwkoopse Plassengebied. We praten met beheerder Dirk Kunst.

- 19 -

Bont Allerlei gegraven om te zien of deze opnieuw zouden verlanden als ze werden afgesloten voor vaarverkeer. Dat bleek buitengewoon voorspoedig te gaan. De natuur mocht zijn gang gaan en al snel kon geconstateerd worden dat als vanouds sprake was van verlanding. Daarop is in samenwerking met het Hoogheemraadschap van Rijnland en met subsidie vanuit de Provincie Zuid Holland een

Beheerder Dirk Kunst van Natuurmonumenten Dirk Kunst (50) is beheerder van de Beheereenheid Nieuwkoop/Delfland van de vereniging Natuurmonumenten. Hij is verantwoordelijk voor het beheer van natuurgebied Delfland bij Rotterdam en het vijf keer grotere Nieuwkoopse Plassengebied (2500 hectare). Elf tot twaalf medewerkers zijn daar onder leiding van de Rotterdammer dagelijks mee bezig. Onderhoud is niet het enige dat op het pad komt van Dirk, maar ook contact onderhouden met de overheden (rijk, provincie en gemeenten), met bewoners en bewonersorganisaties, de recreatiesector, andere natuur- en milieuorganisaties en niet te vergeten tweehonderd vrijwilligers behoort tot zijn takenpakket. ,,Zo kan het op een dag zomaar zijn dat ik ’s morgens zit te praten met een agrariër uit de streek en ’s middags een overleg heb met de minister’’, schildert hij de variatie die hij in zijn werk tegenkomt. Sinds 2006 is hij beheerder, daarvoor werkte de geoloog, zoals zoveel van zijn vakbroeders, in de olie-industrie en als bedrijfsleider bij een vestiging van bouwbedrijf BAM in Halfweg. ,,Maar ik heb eigenlijk altijd al geweten dat ik het soort werk zou gaan doen, dat ik nu doe. Ook bij organisaties als Natuurmonumenten hebben ze managers nodig, wist ik. Dus heb ik maar gesolliciteerd toen deze baan werd aangeboden. Aan een van de vereisten voldeed ik overigens niet’’, glimlacht hij bij de herinnering. ,,Ik had geen gedegen kennis van natuurbeheer, maar zo dacht ik, dat zal in de praktijk niet het probleem zijn met zoveel mensen om me heen met wel die kennis. Dat klopte ook, alleen de buitenwacht stond in het begin wel eens vreemd te kijken als ik op bepaalde vragen het antwoord schuldig moest blijven.’’ Aan de hand van een grote kaart van het gebied die hangt op zijn kantoor bij de werkschuur van Natuurmonumenten aan de Hollandse Kade in Woerdense Verlaat laat hij zien dat het bezit van de vereniging niet beperkt is tot de Nieuwkoopse Plassen. Aan de noordkant van die plassen liggen het deels nog in ontwikkeling zijnde natuurgebied Ruygenborgh en even verderop de Groene Jonker; oostelijk van de plassen liggen de Bovenlanden, aan de zuidkant vindt de Meije aansluiting bij de Kadelanden in de noordelijke polders bij Bodegraven. Niet toevallig die groene slinger op de kaart van het Zuid-Hollandse deel van het Groene Hart, want de Bovenlanden in het noorden sluiten aan op de Vechtplassen en de Kadelanden in het zuiden vormen de verbinding met de Reeuwwijkse Plassen. Beter dan hier zie je een belangrijke lijn in de Economische Hoofdstructuur (EHS) nauwelijks in kaart gebracht. nummer 3 – 2013

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. vervolgproject uitgevoerd, waarbij in 2012/13 een kleine 4 hectare nieuwe petgaten zijn gegraven. En dan is er dit jaar verheugend nieuws. Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer krijgen van verschillende overheden 13,5 miljoen euro om in zeven waterrijke natuurgebieden aan de gang te gaan met het natuurherstelproject ‘New Life for Dutch Fens’ (Nieuw leven voor Nederlandse veengebieden). Behalve de Nieuwkoopse Plassen & De Haeck, gaat het om de Oostelijke Vechtplassen, De Wieden, Botshol, Naardermeer en het Wormer- en Jisperveld, allemaal van Natuurmonumenten, en de Rottige Meenthe & Brandemeer en het zuidelijke deel van de Oostelijke Vechtplassen van Staatsbosbeheer. De grootste bijdrage, 4,2 miljoen, komt van de Europese Unie, verdere bijdragen komen van het ministerie van Economische Zaken, de provincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Overijssel en het waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Het project is 1 juli begonnen en loopt tot eind 2018. Het laagveen gaat weer trillen, luidde de triomfantelijke kop boven een gezamenlijk bericht van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. In de genoemde gebieden komt weer heel nieuw veenmosrietland, zo heeft het pilotproject in Nieuwkoop uitgewezen en om die heel waardevolle natuur te behouden zal er dus blijvend werk aan de winkel zijn. Voortdurend maaien en rietsnijden terwijl intussen het verveningsproces doorgaat, levert vanzelf een gebied op dat moerasheide wordt genoemd. Na verloop van jaren dreigt dan alle beheer ten spijt onvermijdelijk de veroudering met verbossing en verruiging en kan het proces van verjonging weer van voren af aan beginnen met het graven van nieuwe petgaten. Aan een van de basisvoorwaarden voor het verveningsproject was overigens al veel eerder voldaan. ,,Alles staat of valt met schoon water en dat hebben we dankzij de maatregelen die het Hoogheemraadschap Rijnland in het verleden heeft genomen. Bij de Ziendesluis is een defosfateringsinstallatie gebouwd, zodat het ingelaten water vrijwel zonder meststoffen in het plassengebied komt en de verlanding dus echt kan doorgaan.’’ Een andere factor die een rol speelt bij de veroudering van het gebied is de hoeveelheid stikstof in de lucht. Net als de meststoffen in het water is de stijgende hoeveelheid stikstof in de lucht het gevolg van menselijk handelen (verkeer, industrie, agrarische bedrijven), maar tegen de stikstofrijke regen is geen maatregel te bedenken, behalve natuurlijk bij de bron aanpakken. ,,De natuurlijke veroudering gaat daardoor eigenlijk te snel’’, weet Dirk. ,,Het enige dat we kunnen doen is nog intensiever beheren door meer en sneller petgaten te graven, maar dat kost wel meer geld.’’ Dat meerdere geld komt mogelijk op tafel dankzij een onderdeel van het Natura 2000 plan; het PAS (Programmatisch Aanpak Stikstof). De plannen voor natuurontwikkeling in de Meije graslanden aan de zuidrand van het plassengebied, waar al enkele decennia door de overheid aan wordt gewerkt, zijn niet bij iedere inwoner even goed gevallen, blijkt als je langs de Meije fietst en her en der borden ziet staan met daarop de

- 20 -

Bont Allerlei tekst: Stop de kolder, geen moeras in de polder. Al te veel wil Dirk er niet over zeggen. Besprekingen met de betreffende organisaties lijken juist als wij met elkaar spreken, vierde week juli, tot een voor alle partijen aanvaardbaar compromis te hebben geleid. ,,Wij moeten accepteren dat een aantal boeren blijft, zij moeten accepteren dat op andere punten de natuur de ruimte krijgt’’, vat hij de essentie van de overeenkomst samen. ,,Ik hoop echt dat we de achterliggende periode voorgoed kunnen afsluiten.’’ Opdat zijn organisatie door kan gaan met de uitvoering van landelijk beleid dat eind jaren tachtig van de vorige eeuw gestalte kreeg in de aan te leggen Ecologische Hoofdstructuur waarin het Nieuwkoopse Plassengebied een zeer belangrijke schakel is.

Natuurmonumenten Natuur veiligstellen tot in de eeuwigheid. Dat is de kerntaak van Natuurmonumenten. Daarvoor werd de vereniging in 1905 opgericht. Het Naardermeer was de eerste aankoop. Dit gebied dreigde destijds te veranderen in een vuilnisbelt. De aankoop voorkwam dit en zorgde ervoor dat het Naardermeer vandaag de dag nog steeds een prachtig natuurgebied is. De vereniging telde vorig jaar ruim 730.000 leden, 707 medewerkers en ruim 4000 vrijwilligers. De organisatie beheert meer dan 100.000 hectare natuur. Van uitgestrekte, robuuste natuur tot zeer kleine, maar vaak zeer waardevolle gebieden. Al die gebieden zegt Natuurmonumenten op maat te beheren. ,,Soms betekent dat niet of nauwelijks ingrijpen, soms betekent dat juist geregeld maaien of knotten om bijzondere leefgemeenschappen te behouden.’’ In totaal gaat het om 355 natuur- en cultuurlandschappen. Naast bestaande natuur ontwikkelt Natuurmonumenten ook nieuwe natuur. Bijvoorbeeld door landbouwgrond om te vormen tot nieuwe leefgebieden voor planten en dieren. Of door natuurlijke landschappen te herstellen, zoals beekdalen of landgoederen. Ook zet Natuurmonumenten zich in voor de aanleg van verbindingszones tussen natuurgebieden, zodat planten en dieren de kans krijgen zich te verspreiden.

Wie wat bewaart…

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. stedelijk waterplan uit.’’ [Heb ik iets gemist?] ,,We gaan bewust om met flora en fauna en de ecologische systemen in en om de stad. De ontwikkeling van een wandelbos wordt voortvarend ter hand genomen. [ Ik ken mensen bij wie dit pijn doet]. Waar mogelijk planten wij bomen aan zodat het totaal aantal bomen in de komende periode toeneemt.’’ ,,We betrekken ecologische deskundigheid van de regionale milieudienst.’’ ,,Agrariërs en relevante natuur- en milieuorganisaties zoals het IVN worden nadrukkelijk betrokken bij landschaps- en natuurbeheer.’’Samengevat: “Wij gaan bewust om met flora en fauna en de ecologische systemen in en om de stad”. In bladen van de PvdA werd gepleit voor behoud van snippergroen; en voor een groene en veilige omgeving. GroenLinks wenste een nieuw groenplan, waarin er, samen met bewoners, plekken voor nieuwe bomen en nieuw groen worden geselecteerd, en pleinen, zoals het Rijnplein, van flinke bomen worden voorzien. De gemeente breidt de ecologische verbindingszones uit. Omdat de waterhuishouding voor mens en dier van levensbelang is, wil GroenLinks een zo groot mogelijk wateroppervlak in stand houden door overstorten tegen te gaan en door sloten en vaarten tijdig uit te baggeren. De VVD hield het op: de stad moet ook groen blijven; in elke buurt genoeg groen; en goed onderhouden. In september 2013 komen de catalogi van de politieke ,,Bart Smit’’ en ,,Intertoys’’ weer op de vloer achter de brievenbus vallen. Het is te vrezen dat flora, fauna en ecologie weinig of minder aandacht zullen krijgen. Economie is het allerbelangrijkste zal men ons vertellen. Rollend geld lost alle ellende op. Toch zijn er lichtpuntjes voor wie zich aan het donker went: op Nieuw-Guinea zijn tientallen soorten onbekende kevers ontdekt; in Brabant komen verloren gewaande moerasplanten terug en in de eerste dagen van augustus zwom een zeehond gewoon door Oude Rijn en Aarkanaal. Als Thijsse en Heimans dat eens hadden kunnen beleven. En geen enkele politieke partij had dit beloofd! Naar ik hoop, kan Bont Allerlei in de komende nummers eens verslag doen - het liefst door lokale kenners - van al die voor ons nog onbekende natuurgebieden in Boskoop, Rijnwoude/Hazerswoude en Koudekerk. HJH. Naschrift redactie: Hier wil ik , Jan Uitzetter, me graag bij aansluiten. Bij deze nodig ik ze uit die lokale kenners, óf om zelf in de pen te klimmen óf om mij uit te nodigen voor een reportage. Kom maar op!

Henk Jan Habermehl Onder in een la heb ik het bestuurlijk programma voor 2010 – 2014 van Alphen aan den Rijn bewaard. Ik heb het nog eens doorgebladerd op zoek naar begrippen als ‘natuur’ en ‘groen’. Collegeprogramma 2010 – 2014: “Iedereen doet mee”, pagina 11, Duurzaamheid: ,,Voor het verbeteren van het totale watersysteem (kwalitatief, kwantitatief en ecologisch) voeren we het nummer 3 – 2013

- 21 -

Bont Allerlei

nummer 3 – 2013


- 22 -

Bont Allerlei


Agenda van Activiteiten Data van activiteiten onder voorbehoud Telefonische informatie vooraf gewenst Datum 23-08

24-08

25-08

01-09

07-09

08-09

10-09

t/m sept.

Tijd 18.00 tot 21.30 11.00 en 13.00 15.00 tot 16.30 14.00

15.00 tot 19.30 08.00 tot 16.00 20.00 tot 22.00

13-09

wo/za/zo 14.0017.00 wo/za/zo 14.0016.30 20.00

14/22-09

9 dagen

14-09

11.00 en 13.00 09.15 tot 11.30 14.00 tot 15.45

okt.-dec.

14-09

15-09

18.09 20-09

19.30

22-09

15.00

nummer 3 – 2013

Activiteit Evenement Info Plaats Excursie Info Start Excursie Aanmelden Start Excursie Info Start Vrijwilligersdag Info NB Vogelexcursie Info Start Lezing Info Aanmelden Plaats Tentoonstelling Info Plaats Tentoonstelling Info Plaats Excursie Info Start Reis Info en aanmelden Excursie Info Start Jeugd 8-12 jr. Info Start Jeugd 4-8 jr. Info Aanmelden Start Sluiting Excursie Info Start Excursie Aanmelden Start

Informatie ‘Avifauna blijft wakker’ Han Hendrickx Avifauna, Hoorn 65, Alphen Schietende zaden Hans van Dam Heempad-Zwarte Pad, Boskoop Natuurwandeling Kromme Aar [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Wijkwandeling: Lupinehof, Alphen Nico Selie Basisschool ‘De Stromen’, Lupinesingel Voor vrijwilligers BC en IVN Alphen Jan de Rijk De Vlinder is op 7 sept. gesloten. Landje van Geijssel en Kinseldam Maikell Verkade P-plaats Golfclub, Zegersloot, Alphen Vlinders Loes Leeuwenburg [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Buitenexcursie 14 sept., 14.00 uur Vlinders Pieter Verkade De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Kriebelbeestjes Pieter Verkade De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Vleermuizen in het Bospark, Alphen Nico Selie Kinderboerd. Bospark, Pr. Bernhardlaan Vogelreis Andalusië, Spanje Stef Strik [email protected] Laatste blik op zomerbloeiers Hans van Dam Heempad-Zwarte Pad, Boskoop De magie van de vlinder Gerda Bonninga De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Op zoek naar vlinders Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen De Vlinder is op gesloten ivm Jaarmarkt Vleermuizen in Zegersloot Nico Selie De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Natuurwandeling Kromme Aar [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen - 23 -

www.avifauna.nl/vogelpark 0172 517788 Toegang park € 4 0172 214775 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246 0172 443775 [email protected] evt. kosten carpoolen delen 0172 445246 Kosten lezing: Leden/donateurs € 4, niet-leden € 6 Excursie gratis 0172 445249

0172 445249 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246 [email protected] prijs nog niet bekend

0172 214775

06 53717832 06 53717832 € 2,50 per keer, incl. drinken voor ouder en kind 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246

Bont Allerlei 22-09

Start tussen 09.00 en 13.30

29-09

8.0014.00

05-10

12-10

12-10

11/14-10

12-10

12-10

12-10

13-10

27-10

02 of 09-11 05-11

10-11

IVN afdeling Alphen aan den Rijn e.o. Fietstocht Info Start NB

Vogelexcursie Info Start 10.00 Evenement tot Info 15.00 Plaats 09.30 Evenement tot Info 16.30 Plaats 09.00 Natuurwerk tot Info 14.30 Plaats weekend Vogelexcursie Info en aanmelden 14.00 Excursie Info Start 13.00 Excursie Info Start 09.15 Jeugd 8-12 jr. tot Info 11.30 Start 14.00 Jeugd 4-8 jr. tot Info 15.45 Aanmelden Plaats 07.00Vogelexcursie 15.00 Info Start 09.00 Natuurwerk tot Info 14.30 Plaats 20.00 Lezing tot Info 22.00 Aanmelden Plaats 08.0017.00

nummer 3 – 2013

Vogelexcursie Info Aanmelden Start

Rabosponsorfietstocht voor clubs Zie elders in Bont Allerlei Grada Hooijmans Alphen, Hazersw., Zoeterw., Stompwijk Stempelposten sluiten om 16 uur. Ruygeborg/GroeneJonker,Nieuwkoop Dick Warmerdam P-plaats, Golfclub, Alphen Herfstmarkt Pieter Verkade De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Landelijke IVN-ledendag IVN-blad Mens en Natuur nr. 2, blz. 42 Burgers’ Zoo, Arnhem Vrijwillig landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl/Wim Dieho Spijkerboorsekade, Alphen/Boskoop Lang weekend Texel Martijn de Jong [email protected] Paddenstoelen Nico Selie Bowling, Sportlaan 3, Alphen Tweede bloei na maaibeurt Hans van Dam Heempad-Zwarte Pad, Boskoop Bomen/natuurspeurtocht Gerda Bonninga De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Spannende spinnen Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Puinhoop Katwijk en Meijendel Martijn de Jong P-plaats Golfclub Zegersloot, Alphen Vrijwillig landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl/Wim Dieho Nog niet bekend Spoorzoeken in stad en polder Loes Leeuwenburg [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Buitenexcursie 9 nov. 10.00 uur Hondsbossche Zeewering/De Putten Maikell Verkade [email protected] P-plaats Golfclub Zegersloot, Alphen

- 24 -

www.rabobank.nl/rijnstreek secretaris@ ivn-alphenaandenrijn.nl Geen kosten. 0172 473426 evt. kosten carpoolen delen

0172 445249 www.ivn.nl/ledendag Prijs website of Mens en N.

0172 473516 / 0172 415858 [email protected] kosten nog niet bekend 0172 426167 na 18 uur of 0172 445246 0172 214775

06 53717832 06 53717832 € 2,50 per keer incl. drinken voor ouder en kind [email protected] evt. kosten carpoolen delen

0172 473516 / 0172 415858 0172 445246 Kosten lezing: Leden/donateurs € 4, niet-leden € 6 Excursie gratis [email protected] evt. kosten carpoolen delen

Bont Allerlei


Ledenoverzicht Aanpassingen in het ledenbestand Standdatum begin juli 2013 We heten van harte welkom: Mw. M. de Groot Mw. A van Eeuwen Mw. M.J.H. Elhorst van Leeuwen Dhr. K.L.A.E. Elhorst

Lid Lid Lid Huisgenootlid

per 29-5-2013 per 10-6-2013 per 03-7-2013 per 03-7-2013

Tot onze spijt hebben onze vereniging verlaten: Mw. J.J.A. Schmeitz Mw. D. Kolker Mw. J.Coenraad

Donateur Lid landelijk Donateur

per 04-6-2013 per 10-6-2013 per 11-6-2013

Dhr C.G. Dierdorp heeft zijn donateurschap omgezet in een Lidmaatschap per 11-6-2013 Aantal Leden Aantal Huisgenootleden Aantal Donateurs Totaal

218 32 38 288

Wijziging in je e-mailadres, telefoonnummer of huisadres? Geef het door aan de ledenadministratie via ledenadmin@ivn-alphenaanrijn of 0172 515553 nummer 3 – 2013

- 25 -

Bont Allerlei


Het natuurgevoel van… Cécile Aras

Heb je tips of wil je dingen noemen die nog zouden kunnen gebeuren? Ik zou het leuk vinden als er meer jonge mensen bij het IVN zouden zijn. Ik heb best veel mensen verteld over het IVN en het vrijwilligerswerk dat ik doe, maar ze voelen er niet veel voor. Als iemand ideeën heeft, of jonge mensen kent die geïnteresseerd zijn… leuk!

Wat is je favoriete natuurplek in Alphen en omgeving en waarom? Op dit moment ben ik heel druk bezig in mijn eigen moestuin, sinds dit jaar heb ik er een. Het gaat met vallen en opstaan, maar ik vind het erg leuk en ik ben er veel mee bezig. Het tuintje staat in de buurt van Avifauna. Mijn courgettes, radijsjes en aardappels groeien echt heel goed. Maar de tomaten, dat wordt niks dit jaar… Daarnaast ben ik erg graag in het gebied Zegersloot. Ik wandel er vaak met de hond. In de herfst ga ik op zoek naar takjes, mos, kastanjes en eikeltjes, daar maak ik dan een herfststuk van. Ik verzamel ook voor knutselopdrachten met mijn stageklassen. Ook in de andere seizoenen ben ik er graag hoor, en Sara (mijn hond) ook. In de zomer pluk ik vaak bramen om jam te maken. Het mooiste stuk natuur in het Zegerslootgebied vind ik het smalle paadje langs de Kromme Aar. Wat is je favoriete activiteit in de natuur en waarom? Ik vind het leuk om te speuren in de natuur. Met de Fladderaars hebben we dat al vaak gedaan. Speuren naar diersporen: pootafdrukken, knaagsporen, veren. Maar ook speuren naar mooie dingen die ik kan meenemen naar huis; kastanjes, bladeren, dat soort dingen. Ik vind het belangrijk dat kinderen veel in de natuur zijn, daar kunnen ze zoveel van leren. Daarom ben ik nu sinds dit jaar actief bij de Fladderaars. Daarnaast doe ik de Pabo-opleiding voor de Vrije School, ook daar wordt veel aandacht aan de natuur besteed en met dingen uit de natuur gewerkt. Wat is je favoriete plant of dier en waarom? Mijn favoriete bloem is een zonnebloem. Ik vind het prachtig dat de zonnebloem zijn ‘gezicht’ naar de zon toe keert. Daarnaast vind ik geel en bruin mooie kleuren. En de pitten eet ik graag. Mijn favoriete dier is natuurlijk mijn hond. Daarnaast houd ik erg van herten en eekhoorntjes. Ik heb ook op de kinderboerderij vrijwilligerswerk gedaan, daar waren damhertjes, erg mooi om te zien.

Cécile (rechts) wandelend in het bos met haar moeder

Van welke IVN’er wil jij het natuurgevoel weten? Ik zou het wel van Jenny Heemskerk willen weten. Zij is ook leidster bij de Fladderaars en verzorgt de kleine moestuin naast het gebouw.

Wat is de laatste IVN-activiteit waaraan je hebt deelgenomen en wanneer? De laatste activiteit was met de kinderen van de Fladderaars. We hebben onze eindactiviteit bij de zeeverkenners gehouden. Het was een hele gezellige dag, met veel regen, maar gelukkig ook wat zon in de middag. We hebben spelletjes gedaan, de kinderen konden vrij spelen en we hebben ook nog gezeild. Voor volgend jaar hebben we al veel goede ideeën en plannen. Daarnaast ga ik in de zomervakantie weer met IVN Woesteland op kamp, ik zal jullie nog laten weten hoe het is geweest. nummer 3 – 2013

- 26 -

Bont Allerlei


De Groene Jonker, een vogelreservaat John van der Hoeven

Begin 2008 is de Groene Jonker voltooid. Er valt in de Groene Jonker niet veel te heukelen, maar als vogelreservaat en onderdeel van de ecologische hoofdstructuur is het een groot succes. Hieronder enige toelichting. Soortenrijkdom Voor weidevogels heeft de Kouspolder (nu De Groene Jonker) altijd al wat te bieden gehad. Er waren al vele kieviten te vinden en aardig wat zangvogels zoals veldleeuwerik, graspieper en gele kwikstaart. Ook grutto en scholekster waren al goed vertegenwoordigd in het gebied. Alleen tureluur was met slechts een enkel territorium sterk onderbedeeld. De soorten met een voorkeur voor nattere omstandigheden, zoals zomertaling en slobeend, waren minder talrijk maar wel aanwezig. In de winter werd de polder ook gebruikt als pleisterplaats voor enkele overwinteraars. Soorten als rietgans, kolgans, smient en kievit kwamen er in de winter in redelijke aantallen voor. De Groene Jonker heeft al vanaf de start van de inrichting, eind 2007, vele vogels aangetrokken. In slechts enkele jaren is het gebied in Nederland en daarbuiten een bekend vogelgebied geworden waar dagelijks vogelliefhebbers rondlopen met verrekijkers, telescopen en fotoapparatuur. Velen hebben hun waarnemingen gemeld op de website waarneming.nl. De vogelbescherming vermeldt 500 soorten waargenomen tussen 1978 en 2010. Daar vallen ook dwaalgasten onder. Volgens vogelvisie.nl komen nu in Nederland zo’n 285 vogelsoorten voor. Waarneming.nl meldt dat in 2011 in De Groene Jonker 152 vogelsoorten zijn waargenomen. Best wel veel dus. In 2010 waren dat er 153. In 2009: 152. In 2008: 87 soorten. In 2007: twaalf soorten en vóór de aanleg, in 2006, waren het er slechts vier. Waarnemingen in 2006 en 2007 moeten we niet te serieus nemen. Omdat De Groene Jonker toen nog niet bestond, het was nog gewoon boerenland, was het niet zo bekend bij vogelliefhebbers als nu. Logisch dat er toen niet zo veel vogels werden gemeld op waarneming.nl. Maar deze cijfers zeggen wel iets over hoe snel De Groene Jonker na 2007 door vogels is gekoloniseerd. Een voorbeeld. Heden zijn er alleen al vijf reigersoorten: blauwe reiger, grote zilverreiger, kleine zilverreiger, purperreiger en roerdomp. Vooral de laatstgenoemde is een doelvogel waarvoor het gebied is aangelegd. Kwak en

nummer 3 – 2013

John van der Hoeven

woudaapje zijn nog niet waargenomen. Aan eenden, ganzen en zwanen geen gebrek: wel 25 soorten zijn waargenomen! Waargenomen aantal soorten per maand Hieronder de verdeling per maand. Daar zit natuurlijk overlapping in, dus je kunt de maandcijfers niet bij elkaar optellen. In het hele jaar 2011 zijn in werkelijkheid 152 soorten geteld zoals hierboven al vermeld. De grafiek laat zien dat in mei de meeste soorten worden waargenomen. Meestal wordt het kleinste aantal soorten gezien in januari of, als de winter vroeger of later invalt, in december (2010) of februari (de koudeperiode begin dit jaar).

Zeldzaamheid Van de doelsoorten die in het inrichtingsplan voor De Groene Jonker worden genoemd, zijn de volgende - 27 -

Bont Allerlei


daadwerkelijk waargenomen: weidevogels (doelsoorten zijn niet nader gespecificeerd), roerdomp, lepelaar, purperreiger, porseleinhoen, waterral, kuifeend, slobeend, wintertaling, zomertaling, krakeend, blauwe kiekendief, zwarte stern, blauwborst, baardman en snor.

Enkele vogels uitgelicht John van der Hoeven zocht voor enkele van de door hem aangetroffen vogels een aantal zaken uit, benieuwd als hij is waar ze staan in de voedselketen in bredere zin. Hier alvast een paar voorbeelden, in volgende nummers van Bont Allerlei zullen we nog wel eens zo’n beschrijving van John meenemen. De slechtvalk

De krooneend was ook een doelsoort maar is na 2009 niet meer waargenomen. Kennelijk zijn de nieuwe omstandigheden toch niet zo ideaal voor deze eend, misschien te weinig kranswier waar hij gek op schijnt te zijn. Of er zijn andere oorzaken, die mij niet bekend zijn. Ook woudaapje, kwak en grote karekiet zijn nog niet waargenomen. Daarentegen veroorzaakten kleinst waterhoen en porseleinhoen toen ze in juni 2009 voor het eerst werden gesignaleerd een hele drukte op de dijk en moesten er zelfs hekjes geplaatst worden. Vorig jaar zat er vlakbij het parkeerterrein, waar wij verzamelden voor een vogelexcursie van Natuurmonumenten, zowaar een blauwborst te pronken op een paaltje. Prachtig vogeltje! Helaas zong hij niet, waarschijnlijk ook een beetje van zijn stuk gebracht door de groep mensen die hem daar ineens stond aan te staren.

Een aansprekende vogel die zich geregeld in het gebied laat zien is de slechtvalk. Hoewel ze vaak samen jagen is in dit geval slechts een enkeling te zien. De vogel is daarom spectaculair, omdat hij in vlucht vogels en vleermuizen vangt. Hij is in staat om een vliegsnelheid van 100 kilometer per uur te ontwikkelen en een duiksnelheid tot 300 kilometer per uur. In deze duikvlucht 'slecht' hij zijn prooi. Metingen geven aan dat hij wel vaak mist. Slechts twee op de tien keer is het raak. Het maakt de slechtvalk niet veel uit wat zijn prooi is, maar als er van een bepaalde soort veel exemplaren aanwezig zijn, zal hij zich daarin specialiseren. Zijn nest maakt hij op hoge plaatsen, gebruikelijk rotsen, mits deze maar beschut zijn tegen wind en regen. Vermoedelijk komt 'onze' slechtvalk van het nest op de KPN toren in Alphen aan den Rijn. Ik heb hem zien jagen en hoe!! Hij of zij had twee kieviten tegelijkertijd te pakken vanuit een spectaculaire duikvlucht. Hij liet ze echter weer los. Waarom zal ik nooit weten. De kemphaan Ik was hem bijna vergeten, de kemphaan. Dit terwijl ik juist vorig jaar voor het eerst het genoegen had ze te bewonderen, een groepje op verrekijkerafstand. Best bijzonder, omdat deze vogel slechts 100 broedparen in Nederland telt. In de tweede helft van de vorige eeuw is hun aantal dramatisch achteruit gegaan. In 1954 waren het er nog 6000, nu staan ze op de rode lijst. Vooral doordat veel van zijn biotoop, moeras en natte, bloemrijke graslanden, is verdwenen door onze moderne melkveehouderijmethoden. Ook is het in Nederland te warm voor ze aan het worden. Kemphanen (of moet ik nu hennen zeggen?) broeden niet in De Groene Jonker, maar in het noorden van Nederland en nog verder naar het noorden. De vogels die we hier zien zijn doortrekkers. Scandinavische kemphanen overwinteren in het Nederlandse waddengebied en langs de rivieren. Kemphanen eten op slikkige open plekken vooral insecten en hun larven, maar ook kevers, waterkevers, slakjes en wormen.

Blauwborst

Concluderend kun je wel stellen dat De Groene Jonker qua hoeveelheid vogels en vogelsoorten een eclatant succes is.

nummer 3 – 2013

De mannetjes verschillen sterk van de vrouwtjes, niet alleen door het verschillende verenkleed, maar ook door hun grootte: 30 centimeter tegen 25 centimeter. Ze hebben uiteenlopende kleuren, wit, zwart, bruin, geel en alle variaties daartussen.

- 28 -

Zelf Australische papegaaien voeren in de Lori Landing Bezoek het Cubaans brakwater moeras met flamingo’s Ontdek de schatten van het regenwoud in de Filipijnenhal Spectaculaire vogeldemonstraties Te gekke speeltuin met jungle- en woestijngebied

Uilenkasten inventariseren

Fotografie Caroline Piek (www.carolinepiek.nl) en Peter Maris (www.petermaris.com)

IVN afdeling Alphen aan den Rijn en omstreken

Recommend Documents