IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Jaargang 36 – nummer 4 – 2015

BONT ALLERLEI IVN afdeling Alphen aan den Rijn

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Secretariaat: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn

Op gezonde toer, voor échte zuivel naar de boer!!

Steenwijk Specialiteit: streekproducten Melk Eieren Div. Yoghurt IJs (taarten) Boerenkaas Bio sappen Honing Kado-art.

Karnemelk Div. vla Roomboter Slagroom Div. kwark Chocolademelk Bavaroise Vlees Soezie meel Bakproducten Jam Mosterd Streekwijnen Broodmachines Geitenmelkproducten

Zie ook : www.landwinkel.nl www.zuivelboerderij.info of mail ons op: [email protected] Tevens Paardenpension

Ook kunt U bij ons terecht voor kinderpartijtjes, bedrijfsuitjes, familiefeesten, Boerenlunches, en mooie Cadeaumanden (weer eens wat anders!)

Jaargang 36 – nummer 4 - 2015

BONT ALLERLEI Uitgave van het IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Dominique de Roo stopt

Opgericht in 1975 Redactie Henk Jan Habermehl - Jan Bal Caroline Piek – Jolanda Zwaan

Dominique de Roo heeft ons laten weten dat zij stopt als voorzitter van IVN. Ze is zwanger en in combinatie met een drukke baan is er onvoldoende ruimte om het voorzitterschap van IVN er nog naast te doen. Jammer maar begrijpelijk! Wij gaan op zoek naar een nieuwe voorzitter. Totdat hij/zij is gevonden zal Bart van Loon deze taak op zich nemen. Dat laat secretaris Grada Hooijmans ons weten vlak voor de sluiting van dit nummer.

Eindredactie Ria van Ofwegen - Jan Uitzetter Redactie adres: Loevestein 171 2403 JH Alphen aan den Rijn tel.: 0172 416306 e-mail: [email protected]

INHOUD

KOPIJ vóór 12 februari 2016 inleveren op het redactieadres. OVERNAME van artikelen is toegestaan met bronvermelding. Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het afdelingsbestuur. Secretariaat: Grada Hooijmans e-mail: [email protected] Postadres: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn Internet: www.ivn.nl/alphenaandenrijn www.facebook.com/ivn.alphenaandenrijn Lidmaatschap: Contributie leden € 23,00 per jaar Huisgenootleden € 10,00 per jaar Donateurschap v.a. € 11,50 per jaar Rabobanknummer: NL85 RABO 0301 6899 62 Contributieberekening loopt per kalenderjaar. Opzeggingen 3 maanden voor afloop van het kalenderjaar. Verdere gegevens of adressen van bestuur en coördinatoren van werkgroepen vindt u op pagina 2. Druk: Reproset+, Waddinxveen

Dominique de Roo stopt .................................................................................. 1 Adressen .......................................................................................................... 2 Uit het bestuur ................................................................................................. 3 Uitnodiging ledenvergadering ......................................................................... 4 Nieuwjaarswandeling ...................................................................................... 4 Lezingen die je niet mag missen… ................................................................. 5 Toelichting vogelcursus .................................................................................. 6 2015; het jaar van Natuurheld Stan ................................................................. 7 Duurzaamheid... voor de IVN- natuurgids en de vrijwilliger .......................... 9 Leren over Afval en Duurzaamheid .............................................................. 10 Hoe fotografeer je paddenstoelen? ................................................................ 11 Bomenspotter app.......................................................................................... 11 Opmerkelijke waarneming ............................................................................ 12 Hoe groen ben jij ........................................................................................... 13 Weergoden zijn Herfstmarkt gunstig gezind ................................................. 15 Een zeldzame vondst ..................................................................................... 15 Agenda van Activiteiten ................................................................................ 16 Ledenoverzicht .............................................................................................. 17 Speciale dag Groen doet Goed doet velen goed ............................................ 18 Streep ............................................................................................................ 20 Raar maar waar ............................................................................................. 20 Het natuurgevoel van… ................................................................................ 21 Hans van Dam op zijn praatstoel ................................................................... 22 Op stap met de vogelwerkgroep .................................................................... 23 Veluwe nieuws internationaal? ..................................................................... 24 Natuurapotheek ............................................................................................. 25 Leerzame kano-excursie ................................................................................ 26 Bijzondere wilde bijen in Archeon ................................................................ 27 Van de natuurkiekers..................................................................................... 28

Foto’s voor- en achterblad: Caroline Piek

Het IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven. Het laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Adressen van bestuur, coördinatoren, leden van de werkgroepen en regiocontactpersonen BESTUUR

Penningmeester en ledenadministratie: Bart van Loon tel: 0172 515553 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Contactpersoon: VLB, natuurtuin Koudekerk, materieelbeheer

Voorzitter: Dominique de Roo tel: 071 5353482 e-mail: [email protected] Contactpersoon: externe contacten, planologie en milieu

Lid: Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Communicatie (BA, PR, Soc.Media en Webbeheer) Theo Schiere tel: 0172 477964 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Fotografie, Jeugdwerkgroep, Junis/BSO gidsen, Excursies

Secretaris: Grada Hooijmans tel: 0172 577663 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Lezingen, exposities, vogelwerkgroep en Vrienden van het Heempark

COÖRDINATOREN EN LEDEN VAN DE WERKGROEPEN Vrienden van het Heempad Hans van Dam Leden: Jenny en Jack Heemskerk Wil Zandvliet e-mail: [email protected]

Lezingen: Loes Leeuwenburg tel: 0172 445246 e-mail: [email protected] Leden: Maria Chardon Monique Smulders Dick Warmerdam

Fotografie ,,Natuurkiekers’’ Chris Groesser Hans Pet e-mail: [email protected]

Excursies: Dick Warmerdam tel: 0172 518480 e-mail: [email protected] Communicatie: (BA, PR, Soc. Media, Webbeheer) Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] PR: Corry Dierdorp e-mail: [email protected] Lid: Lydia Beekhuis

Natuurtuin Koudekerk: Tineke van Rijn e-mail: [email protected] Bert v.d Zwaan

Vogelwerkgroep: Stef Strik tel: 0172 472748 e-mail: [email protected] Leden: Maikell Verkade Dick Warmerdam Martijn de Jong Wim Kok

Vrijwillig landschapsbeheer: Vacature e-mail: [email protected] Lid: Wim Dieho

nummer 4 - 2015

tel: 0172 588450

Exposities: Pieter Verkade tel: 0172 445249 e-mail: [email protected] Leden: Peter van de Werken Pieter Janssen Marjan Dorsman

Facebook: Mirjam Derkse e-mail: [email protected]

MATERIAALBEHEER Lydia Beekhuis e-mail: [email protected]

tel: 0172 518267

Planologie en Milieu: e-mail: [email protected] Leden: Joost van Beek Hans Krüse

Webmaster: Dick de Graaf tel: 0172 422092 e-mail: [email protected]

VERENIGINGSGEBOUW De Vlinder Burg. Bruinsslotsingel 15, 2403 NC Alphen aan den Rijn

tel: 06 51746780 tel: 06 14985101

Vlinders en Fladderaars: Gerda Bonninga tel: 06 53403123 e-mail: [email protected] Leden: Elly Slagter Jenny Heemskerk Annemiek van Eeuwen

tel: 0172 471550

Bont Allerlei: Jan Uitzetter tel: 0172 416306 e-mail: [email protected] Leden: Henk Jan Habermehl Jan Bal Caroline Piek Ria van Ofwegen Jolanda Zwaan

REGIO CONTACTPERSOON Boskoop Margriet Mutsaers e-mail: [email protected] Kaag en Braassem Dick Warmerdam e-mail: [email protected]

tel: 0172 214775

Webmaster, Facebook en Twitter Vervanger: Adriaan Breukel – webface2@ivn-alphenaandenrijn

Koudekerk aan den Rijn Jan Bal e-mail: [email protected] Hazerswoude Jan Kuijt e-mail: [email protected]

tel: 0172 216623

tel: 0172 518480

tel: 071 3412168

tel: 071 3412597

Openingstijden De Vlinder: tel: 0172 533296

woensdag, zaterdag en zondag; 1 april tot 31 oktober: 14.00 tot 17.00 uur; 1 november tot 31 maart: 13.30 tot 16.30 uur

tel: 06 48753604

-2-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn november gebeuren. En dan de Fladderaars en de Vlinders, die heel vaak iets leren en doen met ‘afval’ en altijd bezig zijn met natuurlijke materialen. Verder zijn Dick Warmerdam en Hans Bos (IVN Nieuwkoop) druk bezig met de vertaalslag van Duurzaamheid naar de IVN(gidsen)praktijk.

Uit het bestuur Hoe moeilijk kan het zijn? Of hoe gemakkelijk…

Wat speelt er nog meer op dit moment? Het Stichtingsbestuur van de Vlinder heeft IVN gevraagd om meer samenwerking tussen beide besturen en tussen de werkgroepen van de stichting en IVN. Dit is geen onderwerp om zo maar over te beslissen. Het vereist draagvlak van de werkgroepen zelf en inzicht in de consequenties voor bestuur en werkgroepen. Natuurlijk gaan we dat peilen voordat we een uitspraak doen. Een aantal coördinatoren heeft hun mening al gegeven tijdens de ‘weidag’. De niet aanwezige coördinatoren worden bij dezen van harte uitgenodigd ook hun zegje te doen. Daarna zullen we tijdens de algemene ledenvergadering op 24 november polsen hoe de leden over intensievere samenwerking denken. Dan zullen we ook hun toestemming vragen om een onderzoek te starten naar verdere samenwerking, zodat we in het voorjaar van 2016 een concreet voorstel aan de ALV kunnen voorleggen.

Corry Dierdorp Dat het soms moeilijk kan zijn, zie je aan het begrip duurzaamheid. Na een interessant weekend hierover in Oisterwijk (NB) en een fascinerende zaterdag in de ‘Aardenhuizen’ in Olst (O) blijkt het begrip nog altijd lastig. Waar IVN-afdelingen tegenaan lopen is vooral een goede vertaalslag naar de praktijk, dus het inbedden van duurzaamheid in activiteiten. Hoe kun je dat doen zonder belerend te zijn? De vragen van IVN Regionaal en IVN Landelijk aan de afdelingen waren dan ook ‘Waarmee kunnen we je helpen?’ en ‘Wat heb je nodig?’ Een paar antwoorden uit mijn groepje waren: * Samenwerking tussen afdelingen, zodat je met elkaar kunt brainstormen over ideeën. * Een rubriek op Ons IVN waarin afdelingen geslaagde activiteiten, goed werkende voorbeelden en leuke ideeën kunnen zetten, zodat je elkaar kunt helpen. * Een lijst met goede inleiders/presentatoren/discussieleiders. * Goede opleiding en begeleiding van huidige en nieuwe natuurgidsen. * Een campagne of landelijk thema Duurzaamheid.

Als vereniging willen en moeten we dit traject zo volgen. Bezoekerscentrum De Veenweiden is echter een stichting. Een stichting kent geen leden, maar heeft een bestuur als beslissend orgaan. Ook over samenwerking tussen de bestuursvormen stichting en vereniging moet goed worden nagedacht. Kortom, we horen graag zoveel mogelijk meningen voor een goede en democratische besluitvorming! Dat er niet alleen moeilijke dingen zijn, merkten we op de Herfstmarkt van begin oktober. Een gezellig en geïnteresseerd publiek kuiert langs de kraampjes en komt ook binnen kijken naar ‘Groen hoofd, groen hart en groene handen’. Hier kan je kijken wat een leuk eenmalig klusje of een wat langer durende bezigheid voor je kan zijn bij IVN en/of Bezoekerscentrum. Han Hendrickx, Rob Bloemhoff, Cees Claessen en ikzelf knopen informele praatjes aan en brengen over hoe fijn en verrijkend het kan zijn om vrijwillig iets te doen. Daarbij benadrukken wij steeds dat je natuurlijk zélf beslist hoeveel tijd je wilt besteden, wanneer je dat wilt doen en hoe vaak. Dus IVN’er, informeer of bespreek eens helemaal vrijblijvend wat bij je zou passen. Het kan zijn van één keer per jaar tot… wat je zelf bepaalt. Of geef aan dat we je kunnen bellen als er iets te doen is en beslis op dat moment of het je wel of niet past. Jij blij en wij blij. Hoe gemakkelijk kan ’t zijn?

Aan het eind van de dag concludeerde ik dat onze afdeling al aardig op weg is met duurzaamheid. In ieder geval hebben we een begin gemaakt met de film ‘Dansen met Gehoornde Dames’, succesvol gedraaid op ons 40-jarig jubileum. Discussieleider Herman-Jan Stroes deed ons toen een door hem geleide activiteit-naar-keuze cadeau. We pakten dit aanbod graag aan voor het verwerken van duurzaamheid in de lopende gidsenopleiding. Met de grote wens dat huidige gidsen daarbij mogen aansluiten. Dat gaat nu op 28 nummer 4 – 2015

-3-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Nieuwjaarswandeling

Uitnodiging ledenvergadering

De eerste zondag in het nieuwe jaar gaat IVN Alphen aan den Rijn traditiegetrouw aan de wandel. Met jong en oud; op uitnodiging van de Vogelwerkgroep. Zondag 3 januari 2016 is het weer zover, een rondje uitwaaien rond de Zegerplas waarop mogelijk de nodige watervogels verblijven. De werkgroep betrekt ook de kinderen weer bij de Nieuwjaarswandeling. ,,We nodigen dan ook ouders en grootouders met hun (klein)kinderen uit voor de wandeling. IVN-gidsen nemen de ouders mee voor het rondje Zegerplas.

Aan de leden en donateurs van IVN Alphen aan den Rijn, IVN Alphen aan den Rijn nodigt u van harte uit voor de Algemene Ledenvergadering op dinsdagavond 24 november 2015 in gebouw De Vlinder aan de Burgemeester Bruins Slotsingel 15 te Alphen aan den Rijn. Start Algemene Ledenvergadering: 19:30 uur (koffie/thee staan vanaf 19:00 uur klaar) Na de pauze: Lezing: ‘Haagse School in Noorden/Nieuwkoop’ door Reinier Hopmans

AGENDA* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Opening en mededelingen. Notulen van de ledenvergadering van 23 maart 2015. Vaststellen jaarplannen 2016. Bespreking begroting 2016. Benoeming kascommissie 2016. Verzoek om nauwere samenwerking vanuit Bezoekerscentrum ,,De Veenweiden’’ Bestuursvacatures** Rondvraag Sluiting Veenriviertje de Kromme Aar, foto Monique Smulders

De kinderen gaan met andere IVN-gidsen het Zegerslootgebied in op zoek naar vogels. Neem een verrekijker mee, maar heb je die niet dan kan je er een lenen bij IVN’’, aldus de Vogelwerkgroep in haar uitnodiging. De start is vanaf gebouw de Vlinder, open vanaf 13.30 uur met koffie en thee. De wandeling begint om 14.00 uur. Na afloop is er, ook al traditiegetrouw, lekkere warme soep en warme chocola.

Pauze rond 20:30 uur. Om 21:00 uur zal Reinier Hopmans laten zien hoe de schilders van de Haagse School de schoonheid van de Nieuwkoopse Plassen hebben vastgelegd. Na afloop kan nog gezellig worden nagepraat onder het genot van een hapje en een drankje. Grada Hooijmans, secretaris

Vergeet niet om uiterlijk 31 december te melden met hoeveel volwassenen en hoeveel kinderen je komt. Bel naar 06-17718203 of mail naar [email protected].

*Bijlagen staan vanaf twee weken vóór de vergadering op de website www.ivn.nl/alphenaandenrijn. Tijdens de vergadering zal er een beperkt aantal exemplaren van de bijlagen aanwezig zijn. **Penningmeester Bart van Loon heeft zijn eerste termijn als bestuurslid er op zitten, wegens verhuizing zal hij zich niet herkiesbaar stellen. Dominique de Roo heeft vanwege haar zwangerschap en drukke baan het voorzitterschap moeten neerleggen. Leden kunnen een kandidaat voordragen voor bestuursvacatures. Tenminste vijf leden tezamen kunnen een kandidaat voordragen voor bestuursvacatures. Deze voordracht dient schriftelijk, voorzien van tenminste de handtekeningen van vijf leden, één week voor aanvang van de vergadering bij het bestuur te worden ingediend.

nummer 4 – 2015

-4-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Lezingen die je niet mag missen… Jan Uitzetter Lezingen die je niet mag missen! Met trots presenteert coördinator Loes Leeuwenburg het lezingenprogramma voor volgend jaar. Met daarop twee uitspringende elementen: een serie van vier vogellezingen en een herfstcursus (,,klinkt eigenlijk zo schools, maar ik heb zo gauw geen ander woord’’) van vier lezingen met bijbehorende excursies. Lezingen om van te watertanden. ,,Maar je moet je echt wel van te voren aanmelden, doe je dat niet dan loop je de kans dat we een lezing moeten afgelasten terwijl er achteraf toch genoeg belangstelling blijkt te zijn.’’

Lezingencoördinator Loes Leeuwenburg is trots op lezingenprogramma 2015 (archieffoto)

Jeanette komt op dinsdag 22 november vertellen over mossen en korstmossen en zal haar gehoor op zaterdag 26 november meenemen om er in de natuur naar op zoek te gaan.

De lijst lezingen en workshops/excursies voor 2016, begint met drie lezingen over vogels. Achtereenvolgens over uilen (dinsdag19 januari); kraanvogels (dinsdag 16 februari) en boerenzwaluw, huiszwaluw en gierzwaluw (dinsdag 15 maart). Laatstgenoemde lezing wordt gehouden in de Veenmol in Boskoop, alle andere lezingen en excursies zijn in of vanuit De Vlinder in Alphen aan den Rijn. De vierde lezing in die reeks staat later in het jaar gepland (dinsdag 13 september) en gaat over trekvogels. Gert-Jan Pieterse en Stef Strik nemen de lezingen voor hun rekening.

Loes en haar team (behalve Maria en Monique ook Dick Warmerdam) zijn benieuwd naar de belangstelling voor de beide ‘vierluiken’, waaraan trouwens ook per onderdeel kan worden meegedaan. Om die animo extra te prikkelen liggen er bij vooraanmelding voor het hele pakket aantrekkelijke kortingen, zowel voor leden als niet-leden te wachten. Leden die zich vooraf melden voor de vogel- of herfstcursus betalen daarvoor 12,50 euro (in plaats van 16 euro). Niet leden kost het dan 20 in plaats van 24 euro.

Bij de herfstcursus komt in de lezingen, vakkundig verzorgd door Monique Smulders, Maria Chardon, Lia van der Sandt en Jeannette Teunissen, de theorie aan bod gevolgd door ervaring opdoen in de natuur. Drie keer door een aparte excursie, een keer door een workshop direct gekoppeld aan de lezing.

Een extra oppepper zoals de vogel- en herfstcursus is natuurlijk mooi om je weer eens in de kijker te spelen. Toch is Loes over de belangstelling voor de lezingen niet ontevreden: twaalf tot zestien mensen per keer, van wie ongeveer de helft lid. Van de niet-leden zijn er over het hele jaar gerekend altijd wel een paar bij die besluiten lid te worden. Die kunnen zich dan tegen een geringer bedrag, 4 in plaats van 6 euro, komend seizoen ook nog verheugen op de hierboven niet genoemde lezingen: dinsdag 19 april, Waarom ruikt een vlinder met zijn poten en andere merkwaardige verschijnselen in de natuur door Monique Smulders en Maria Chardon; woensdag 18 mei, Vlinders, door Kees l’Ami en Jan Henk Leeuwenburg die aansluitend daarop op zondag 22 mei ook een vlinderexcursie verzorgen.

Dat laatste is het geval op zaterdag 3 september als Monique en Maria vertellen over vruchten en zaden en vervolgens met de toehoorders gelijk het gebied rondom de Vlinder intrekken om die vruchten en zaden te verzamelen. De lezing bronst en zoogdiersporen op dinsdag 11 oktober door Monique en Maria wordt op zaterdag 15 oktober vervolgd met een excursie in de Amsterdamse Waterleidingduinen onder hun leiding.

Aanmelden moet. Loes kan het niet genoeg benadrukken. Dit lopende seizoen gingen twee lezingen niet door, simpel omdat zich te weinig mensen hadden aangemeld. ,,Terwijl er waarschijnlijk best meer belangstelling was, dat zoals al vaker dit jaar mensen zich pas meldden bij de Vlinder en heel verbaasd waren dat ze zich vooraf hadden moeten melden. Terwijl dat toch altijd heel uitdrukkelijk aangegeven is.’’

Het tweede deel van de herfstcursus gaat over mossen en korstmossen en paddenstoelen. Op dinsdag 25 oktober neemt Lia haar toehoorders mee in een meeslepend verhaal over paddenstoelen om vervolgens op zondag 30 oktober samen met Jeanette op zoek te gaan naar die paddenstoelen.

Al met al een aantrekkelijk programma om voor 2016 naar uit te zien en om aan deel te nemen. Natuurlijk, we zeggen het nog maar eens uitdrukkelijk na aanmelding vooraf op: [email protected]. Doen!

Aan die lezingen zijn geen excursies gekoppeld, deels omdat de betreffende vogel niet voorkomt in ons gebied (kraanvogel), deels ter bescherming van de nestplaatsen (de zwaluwen). De uilenlezing heeft wel een aantrekkelijk extraatje te bieden. Op aanraden van jeugdcoördinator Gerda Bonninga, die als geen ander weet hoe leuk kinderen en stiekem ook hun ouders dat vinden, gaan de deelnemers onder leiding van Jan Kuit uilenballen pluizen.

nummer 4 – 2015

-5-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Tijdens de lezing gaan we op reis met de kraanvogels en zult u meer te weten komen over het leven van deze prachtige vogels. We staan in het bijzonder stil bij het Lac du Der in Frankrijk waar de kraanvogels in voor- en najaar vertoeven op weg naar hun winter- of zomerverblijven.

Toelichting vogelcursus

ZWALUWEN 15 maart 2016 Voor veel mensen zijn zwaluwen de brengers van het voorjaar. Na een lange winter zijn het welkome gasten die nabij onze woningen graag hun nesten bouwen en jongen grootbrengen. In de lezing worden de vier zwaluwsoorten die in Nederland voorkomen aan u gepresenteerd. Over zwaluwen is veel te vertellen. Wist u bijvoorbeeld dat de gierzwaluw alleen voor het grootbrengen van de jongen aan de grond komt. Slapen, voedsel zoeken, paren en nestmateriaal verzamelen doen zij al vliegend. Een gierzwaluw vliegt tijdens zijn leven 6 miljoen kilometer. Dat is acht keer heen en weer naar de maan!

Nieuw in het lezingenprogramma is een vogelcursus, vier lezingen te verzorgen door Gert-Jan Pieterse en Stef Strik van onze eigen vogelwerkgroep.

Tijdens de presentatie worden prachtige beelden getoond die een verrassend beeld geven van het leven van deze sierlijke en zeer nuttige oer-Hollandse zomervogels.

UILEN dinsdag 19 januari 2016 Uilen spreken bij veel mensen tot de verbeelding. Niet alleen hun uiterlijk maar ook hun unieke eigenschappen maken deze groep vogels zeer interessant. Wat te denken van kerkuilen die over zulke speciale zintuigen beschikken dat zij zelfs in nagenoeg donker een prooi feilloos weten te bemachtigen. De bosuil is ook een geval apart. Soms in januari hebben die al een nest met eieren. In de lezing komen alle in Nederland voorkomende uilen aan de orde. Er is aandacht voor hun unieke zintuigen en aanpassingen maar ook bedreigingen waarmee uilen te maken hebben. Na de lezing kijkt u beslist met andere ogen naar deze bijzondere vogels. Extra bij de lezing: uilenballen pellen on der leiding van Jan Kuijt!

TREKVOGELS 13 september 2016 De vogeltrek is een zeer bijzonder fenomeen waar lange tijd vrijwel niets over bekend was. Dankzij moderne technieken zijn we inmiddels veel te weten gekomen over het trekgedrag van vogels. Daar zijn verrassende feiten uit naar voren gekomen. Boerenzwaluwen bijvoorbeeld vliegen zo’n 10.000 kilometer naar hun overwinteringsgebieden in Afrika. Absolute koploper is de noordse stern die twee maal per jaar 17.000 kilometer aflegt.

KRAANVOGELS 16 februari 2016 Na eeuwen van afwezigheid is de kraanvogel sinds 2001 weer als broedvogel in Nederland teruggekeerd. Bijzonder interessante vogels. Kraanvogels hebben in vele culturen, geloofsovertuigingen en sagen een sterk positieve, symbolische betekenis. In het vroege voorjaar gaan ze op weg vanuit het zuiden naar hun broedgebieden in het noorden van Europa. In het najaar is de reis andersom, vanuit het noorden naar het zuiden. nummer 4 – 2015

Tijdens de lezing wordt ingegaan op het hoe en waarom van vogeltrek, klimaatverandering en andere bedreigingen. Uiteraard is er veel aandacht voor de trekvogelsoorten die in Nederland verblijven. -6-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

2015; het jaar van Natuurheld Stan

V.l.n.r. Han Weber (gedeputeerde provincie Zuid-Holland), Stan van Vuuren (winnende natuurbeschermer Alphen aan den Rijn), boswachter Jenny van Leeuwen, Jos Beekman (redacteur Donald Duck Weekblad), staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken), Hanna Bertram (winnende natuurbeschermer Leiden), Filine von Behr (winnende natuurbeschermer Dordrecht)

kamperen in een boomtent samen met zijn ouders in Zweden. Maar ook in Hazerswoude beleeft hij heel veel avonturen in de natuur. Sinds 1 september 2013 is Stan ook een enthousiaste Fladderaar. Hij is bijna altijd aanwezig en geniet van de activiteiten, zoals slootjesonderzoek, vogels spotten, het vangen van de wind, het maken van een bijenhotel of ,,I love recycling”.’’

2015 is een jaar dat Stan van Vuuren nooit zal vergeten. Het is dan ook echt zijn jaar, 2015. Niemand minder dan een heuse staatssecretaris bombardeerde Stan samen met negentien anderen tot Natuurheld 2015. Op woensdag 23 september kreeg hij van staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken) en Donald Duck Weekblad-redacteur Jos Beekman een speciale Jonge Woudlopersmedaille. Hij mag zich een van de twintig beste natuurbeschermers van de provincie Zuid-Holland noemen. De prijs is onderdeel van de samenwerking van het programma Groen doet goed van IVN met Donald Duck weekblad. Groen doet goed wil bewerkstelligen dat kinderen in de grote steden de natuur vaker gaan beleven.

Maar wat bestempelt Stan tot een natuurheld? Gerda: ,,Voor de activiteit ,,I love recycling” werd een oproep gedaan om petflessen te verzamelen en het verzoek om doppen te gaan sparen. Tijdens de activiteit vertelde een van de begeleidsters van de Fladderaars, Elly Slagter, dat zij doppen verzamelde van petflessen en melkpakken voor het opleiden van blindengeleidehonden. Deze doppen brengen namelijk geld op. Tijdens de activiteit waren de kinderen bewust aan het werk met afval op verschillende manieren. En er werden al veel doppen van de petflessen gehaald en direct verzameld.

Stan van Vuuren, op 12 september tien jaar geworden, is sinds 2013 een enthousiast lid van de Fladderaars, de jeugdwerkgroep van IVN Alphen aan den Rijn voor kinderen van 8-12 jaar. De begeleiders van die groep droegen hem voor als natuurheld van Alphen aan den Rijn. Coördinator Gerda Bonninga: ,,Met zijn inzet en enthousiasme verzamelt hij plastic doppen voor het opleiden van blindengeleidehonden. In korte tijd heeft hij met al zijn enthousiasme meer dan 36 kilo plastic doppen bij elkaar weten te sparen.’’ In haar portret over Stan zegt Gerda het volgende: ,,Hij is een echt natuurkind. Altijd buiten, gaat op vakantie nummer 4 – 2015

Voor Stan was dit niet genoeg. Hij kwam thuis en vertelde dat hij doppen wilde gaan sparen voor dit goede doel. Hij was zo door dit onderwerp geraakt dat hij zijn schouders eronder wilde zetten. Zijn ouders waren ook enthousiast. Er werd een bak neergezet om de doppen in te verzamelen. Maar die paar doppen thuis zetten geen zoden aan de dijk. Daarna stelde hij samen met zijn ouders een plan op om het -7-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

aantal gespaarde doppen te vergroten. Hij hield een spreekbeurt op school en al heel snel wist hij wat zijn onderwerp zou zijn: ,,Waarom spaar ik plastic doppen?”

G.R.O.E.N.K.A.M.P.I.O.E.N Stan van Vuuren is een "Geniale, Robuuste Orkanen-temmer En Nieuwsgierige Kamerplantenkenner, Alsmede Maximale Perfectionist met Ingevingen Omtrent Elke Natuurkwestie", of te wel een G.R.O.E.N.K.A.M.P.I.O.E.N. Dat staat in de oorkonde die Stan kreeg bij de uitreiking van het speciale woudlopersinsigne. Naast de oorkonde en het insigne ontvingen de twintig kinderen ook een speciale IVN-Donald Duck, die op alle scholen in de Groen-doet-goed gemeenten is uitgereikt.

Hij vertelde de kinderen in de klas dat hij de doppen spaarde voor het opleiden van blindengeleidehonden, wat het oplevert en welke doppen er geschikt zijn. En direct plaatste hij een verzamelbakje in zijn schoolklas, maar ook op andere ruimtes op school. Telkens nam hij doppen mee naar huis, soms een paar, dan weer hele zakken. Dat het geen gril van hem was, is inmiddels wel duidelijk: hij spaart nu al twee jaar en blijft enthousiast. Stan zorgde ervoor dat er een soort olievlek, maar wel een heel positieve, ontstond die zich in heel Alphen aan den Rijn uitspreidt. In de Ark, een kerkgemeenschap in Alphen aan den Rijn, heeft hij er ook over verteld met als gevolg dat hij telkens zakjes of zakken met doppen toegestopt krijgt.

Andere gemeenteleden zagen dit en vroegen nieuwsgierig aan Stan wat hij met de doppen deed. En zo gingen er steeds meer mensen sparen. Er staan nu doppenbakken in kinderdagverblijven, op diverse scholen, in de kerk, bij de catering van het bedrijf waar medespaarders werken. Stan haalt ze op, verzamelt ze, sorteert ze en levert ze af bij Elly, die ze weer bij een inzamelpunt brengt.

Doppen, doppen, doppen!

Stan’s enthousiasme werkt zo aanstekelijk, dat anderen graag met hem meesparen en dat is wel nodig ook, want voor een blindengeleidenhond zijn 68.000 kilo doppen nodig. Vorig jaar zamelde hij al 16 kilo doppen in. Dit jaar overtrof hij dat aantal in de eerste zes maanden met 20 kilo. Dat zijn 14.400 doppen. Zoals gezegd ; voor een blindengeleidehond zijn 68.000 kilo doppen nodig; voor aankoop van een puppy, de opleiding, gewenning. Een recyclingbedrijf geeft 22 eurocent per kilo doppen. Van de doppen worden dan plastic bakken gemaakt. Het materiaal wordt dus hergebruikt. Zo zet Stan zet zich dus in voor meerdere doelen tegelijk: bewustmaken van de mensen om te gaan sparen, sparen voor de blindengeleidehonden, maar ook voor het milieu door materialen te hergebruiken.’’ Dat was voor Gerda en haar team meer dan voldoende om Stan voor te dragen als natuurheld. Met succes dus.

Voor zijn actie plastic doppen sparen om geld in te zamelen voor de opleiding van blindengeleidehonden) is in de expozaal van de Vlinder een glazen pot neergezet met foto's van Stan en van een blindengeleidehond erop. Zou mooi zijn (voor het milieu, voor Stan en voor de opleiding van blindengeleidehonden) als zoveel mogelijk mensen mee willen sparen! Dopjes die geschikt zijn: • • • • •

dopjes van flessen frisdrank dopjes van flessen mineraal- en spuitwater dopjes van melkpakken dopjes van flessen fruitsap dopjes van flessen voor sportdrank en water.

nummer 4 – 2015

-8-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn mensheid de jaarvoorraad aan natuurlijke hulpbronnen opgemaakt.

Duurzaamheid... voor de IVNnatuurgids en de vrijwilliger

Op dit moment consumeert de wereldbevolking ongeveer 1,6 aardes per jaar. De ecologische voetafdruk van een Nederlander is maar liefst 3,5 keer de aarde per jaar, waarmee we tot de top 10 van de wereld behoren. De analyse is gebaseerd op een vergelijking tussen de eisen van de mensheid, in de vorm van het gebruik van akkerland, vispopulaties, bosbouw, en het vermogen van de planeet om dergelijke hulpbronnen aan te vullen. Ook de uitstoot en de natuurlijke absorptie van broeikasgassen worden vergeleken. De 'Doorschietdag' valt bijna elk jaar wat eerder dan in het voorgaande jaar. Die teruggang is te wijten aan de wereldwijde groei van bevolking en consumptie. Als de huidige trends zich voortzetten zal de mensheid in 2030 op jaarbasis het equivalent van twee aardes consumeren met als gevolg een toenemende ‘ecologische schuld’ in de vorm van onder andere ontbossing, gronderosie en watertekorten.

Hans Blom In januari van dit jaar zijn IVN Nieuwkoop en Alphen aan den Rijn begonnen met de IVN Natuurgidsencursus. Dertig enthousiaste deelnemers verdiepen zich niet alleen in de natuur maar ook in duurzaamheid. Waarom is duurzaamheid een belangrijk onderdeel van de IVN Natuurgidsencursus? Al weer enkele jaren terug heeft IVN zijn naam veranderd in Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid en zijn visie en missie aangepast. In het volgende citaat wordt dit toegelicht.

Duurzaamheid in de Natuurgidsencursus Voor het eerst heeft de Natuurgidsencursus van IVN Nieuwkoop en Alphen aan den Rijn het thema ‘duurzaamheid’ tot integraal onderdeel van de cursus gemaakt. Hiermee lopen wij voorop in Nederland. Bij de start van het duurzaamheidsprogramma is aan de cursisten gevraagd een zogenaamde ‘klimaatvoetafdruk’ van de eigen huishouding te maken. Op basis van de verworven inzichten hebben de deelnemers nagedacht over thema’s als ‘water’, ‘gas en elektra’, ‘inkoop’, ‘mobiliteit’, ‘afval’ en ‘eigen tuin’. Hoe kun je je eigen klimaatvoetafdruk verkleinen? Kijk zelf ook eens hoe groot jouw klimaatvoetafdruk is en doe de test op www.wnf.nl/voetafdruktest en kies jouw manier om de aarde door te geven. Op de website van Milieu Centraal (www.milieucentraal.nl) vind je ook veel handige tips hiervoor.

Tips duurzaam gedrag ,,IVN werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema’s zoals biodiversiteit, voeding, gezondheid en energie. Dit doen we met twintigduizend betrokken leden en een enorm netwerk van groene professionals.

- Eet een dag (minder) in de week geen vlees. Door één dag per week geen vlees te eten, verminder je je CO2-uitstoot al snel met 100 kilo per jaar. Je bespaart net zoveel CO2 als een hele week geen autorijden. Wanneer alle Nederlanders 50 procent minder vlees zouden eten, dan zou dit evenveel CO2 besparen als de halvering van het Nederlandse wagenpark. De klimaatdoelstellingen zijn niet haalbaar bij een ongewijzigde vleesconsumptie. - Was zoveel mogelijk op lage temperatuur en droog de was buiten. Een wasdroger neemt al gauw 9 procent van je elektriciteitsrekening in beslag en wassen op 40 in plaats van 60 graden scheelt 50 procent energie per wasbeurt. - Als je boodschappen doet, neem dan een tas mee. Wist je dat een Nederlander gemiddeld meer dan driehonderd plastic tasjes per jaar gebruikt? Zo voorkom je afval en zwerfvuil en daarmee ‘plastic soup’ in de oceanen. In de komende maanden spelen de cursisten het spel ‘De Duurzame Uitdaging’, waarmee zij in hun eigen huishouding op de hiervoor genoemde thema’s worden uitgedaagd en prijzen kunnen winnen.

Door kinderen, jongeren en volwassenen bij de natuur te betrekken, laten we hen ervaren dat in de natuur alles met elkaar in verbinding staat. Op die manier vergroot IVN de bewustwording dat mensen onlosmakelijk met de natuur zijn verbonden. En we inspireren hen zo tot duurzaam handelen en tot een leven vol levenskwaliteit.’’ Waarom zouden wij aan duurzaamheid werken? Op 13 augustus 2015 was het 'Aarde Doorschietdag'. Het jaarlijkse moment waarop het menselijke gebruik van natuurlijke hulpbronnen de natuurlijke aanvullingscapaciteit van onze planeet voorbijstreeft, viel dit jaar zes dagen eerder dan vorig jaar. In minder dan acht maanden heeft de nummer 4 – 2015

-9-

Bont Allerlei

Wat is duurzame ontwikkeling? In het rapport ’Our common future’ (1987) van de ‘Commissie Brundtland wordt duurzame ontwikkeling als volgt vrij vertaald omschreven: ,,Een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen’’. In de Natuurgidsencursus staan naast de theorie veel interessante duurzame activiteiten op het programma. Zo is een bezoek gebracht aan het Huis van de Duurzaamheid op EcoPark De Limes in Alphen aan den Rijn, waar naast een rondleiding lezingen zijn gehouden over het duurzaamheidsbeleid van de gemeente, het thema ‘Afval en circulaire economie’ en de GFT-vergistingsinstallatie ‘Bio Power’. Bio Power is een installatie aan de Schans in Alphen aan den Rijn, waarin groente, fruit en tuinafval wordt omgezet in groen gas. Hiermee worden 3.400 gezinnen van gas voorzien. Ook Heineken in Zoeterwoude wordt bezocht. Heineken is zeer ambitieus als het gaat om het verlagen van de CO2uitstoot, het verminderen van het waterverbruik en de duurzame inkoop van grondstoffen. Op het bedrijfsterrein zijn bloemrijke weiden aangelegd in plaats van gazons. Een bezoek aan de biologische boer Bas Oudshoorn in de Meije geeft inzicht in de dilemma’s van een veeteeltbedrijf dat duurzaam wil werken. Bas Oudshoorn, zelf IVN Natuurgids, werkt samen met Natuurmonumenten aan natuurbeheer in het gebied van de Nieuwkoopse Plassen. In maart 2016 vindt de landelijke Opschoondag plaats, waaraan naast de cursisten iedereen mee kan doen. Het opruimen van zwerfafval in de natuur in combinatie met een excursie is een van de vele manieren om de theorie met de praktijk te verbinden. In de cursus wordt specifiek aandacht besteed hoe je aan duurzaamheid inhoud kunt geven in excursies en andere activiteiten. Dit vraagt de nodige creativiteit, maar ook de vaardigheid om in een groep een dialoog te kunnen begeleiden. Hier ligt een grote uitdaging voor ons allen,

De Groene Woestijn De intensieve landbouw heeft tot de aanleg van veel raaigrasland geleid. Wat betekent dit voor de flora en fauna in deze gebieden? Wat zijn de gevolgen voor de biodiversiteit? Droge of natte voeten De zeespiegelstijging als gevolg van klimaatverandering krijgt steeds meer aandacht, maar hoe verhoudt dit zich tot de bodemdaling in onze veenweidegebieden als gevolg van de intensieve landbouw en onderbemaling? Welk effect heeft dit op onze voedselvoorziening, veiligheid en natuur? Wat betekent dit voor de weidevogels die afhankelijk zijn van een enigszins vochtige en ‘levendige’ bodem?

nummer 4 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn want duurzaamheid roept snel emoties op en iedereen heeft zijn eigen mening. Het is daarom de kunst dit zonder te oordelen vanuit je eigen kracht inhoud te geven. Door de persoonlijke creativiteit en diversiteit van de natuurgidsen en andere vrijwilligers is IVN in staat een brede groep mensen aan te spreken als het gaat om de natuur en duurzaamheid. Dat is niet alleen goed voor de aarde, maar ook voor de vitaliteit en toekomst van de vereniging!

Leren over Afval en Duurzaamheid Anka Silvertand (gemeente Alphen) Op 26 september organiseerde het IVN een bijeenkomst voor een 30-tal Natuurgidsen in opleiding. Deze bijeenkomst maakt deel uit van het duurzaamheidsprogramma binnen de opleiding, zodat de toekomstige natuurgidsen het thema ‘duurzaamheid’ kunnen uitdragen in excursies, jeugd- en scholenprogramma’s, acties en evenementen. Dit sluit goed aan bij het recent vastgestelde duurzaamheidsbeleid van de gemeente Alphen aan den Rijn, waarin samenwerking met de samenleving wordt nagestreefd. Duurzaamheidscoördinator Anka Silvertand en Afvalregisseur Dico Kuijper waren dan ook graag bereid een bijdrage te leveren aan deze bijeenkomst van het IVN. Wat betreft het duurzaamheidsbeleid is de stip op de horizon benoemd, en de ambities van de gemeente en de samenleving. Maar ook hoe hier praktisch invulling aan gegeven wordt. Het doel van het afvalbeleid is om in 2020 meer dan 75 procent van het huishoudelijk afval gescheiden in te zamelen. Alphen Afvalvrij. Sinds september 2014 worden daartoe PMD-verpakkingen (Plastics, Metalen en Drinkpakken) gescheiden ingezameld. Hiermee was gemeente Alphen aan den Rijn de eerste gemeente in Nederland én blijft er minder restafval over. Naast de gemeentelijke bijdrage was er ook nog een bijdrage vanuit het bedrijfsleven. Jacob Vermeulen van Indaver vertelde over de vergistingsinstallatie, waardoor het aardgasnet met groen gas wordt gevoed. Een mooi voorbeeld van Bio Power. Hans Blom van het IVN vond de bijeenkomst zeer succesvol: ,,De natuurgidsen in opleiding zijn verrijkt met veel (praktische) kennis over duurzaamheid en afval. Ook waren zij onder de indruk van het mooie Ecopark en het Huis voor de Duurzaamheid en hebben ze in de bijeenkomst inspiratie opgedaan om met duurzaamheid in hun eigen omgeving en als lid van IVN verder te gaan.’’ De eerste afspraken voor verdere samenwerking (de landelijke opschoondag) zijn reeds gemaakt. Een mooi voorbeeld van “Samen Duurzaam Doen”.

- 10 -

Bont Allerlei

Hoe fotografeer je paddenstoelen? Van de alom bekende rood-met-witte-stippen vliegenzwam tot de mysterieuze dodemansvinger. Paddenstoelen schieten weer uit de grond in de meest uiteenlopende vormen en kleuren. Het hart van menig natuurfotograaf gaat er sneller van kloppen. Maar hoe kom je nou verder dan het standaard kiekje? Professioneel fotograaf Caroline Piek geeft tips en trucs om jouw paddenstoelenfoto’s te verbeteren. 1. Beperk jezelf Ren niet door het bos om zoveel mogelijk paddenstoelen te fotograferen. Na zo’n soortenjacht kom je al snel thuis met een berg registrerende foto’s. Ga eens aan de slag met één exemplaar en experimenteer met verschillende lenzen, standpunten, uitsneden, enzovoorts. Heb je de paddenstoel al eens van onderaf bekeken? Of van héél dichtbij? Door jezelf tot één onderwerp te beperken, kom je al snel tot nieuwe inzichten en creatieve invalshoeken. 2. Gestrekt tussen de blaadjes Veel wandelaars kijken raar op als ik plat op mijn buik in het bos lig. Ik gebruik graag een laag standpunt voor het fotograferen van paddenstoelen. Het is misschien comfortabeler om te blijven staan en snel een foto te maken, maar het loont zeker om even de spieren te rekken en strekken. Door een laag standpunt te gebruiken word je als kijker meteen de foto in gezogen. Het lijkt alsof je daar zelf op die bosbodem ligt. Een stuk spannender dan een statische foto die schuin van boven is gemaakt. Ben je niet zo atletisch? Dan biedt een hoekzoeker uitkomst.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn 4. Schilderen met kleur Gouden stralen van het laagstaande zonnetje, blaadjes in ontelbaar veel roodgeel schakeringen en vergeet de paddenstoelen zelf niet. Herfstbossen staan in vuur en vlam in de meest opvallende kleuren, maar hoe vang je die in jouw foto? Leg bijvoorbeeld eens wat kleurige herfstblaadjes in de voorgrond en fotografeer de paddenstoel hier doorheen. Door een groot diafragma (= een klein F-getal) te gebruiken ontstaat een kleurrijke, onscherpe waas. De camera kan moeite hebben met focussen op de paddenstoel. Het is dan handig om handmatig scherp te stellen in de Mstand. 5. Pak eens een andere lens Bij paddenstoelenfotografie denken veel fotografen aan close ups. Wijk van de gebaande paden af en experimenteer eens met een groothoeklens. Zo kun je een paddenstoel in de context van zijn natuurlijke omgeving fotograferen. Je bereikt het beste effect door een laag standpunt te gebruiken. Zo lijkt het omringende bos nog indrukwekkender. Gebruik een lens met een kleine scherpstelafstand, zodat je lekker dicht op de paddenstoel kunt kruipen. Met een wat groter diafragma loopt het bos mooi in de onscherpte weg. 6. Zorg voor stabiliteit Paddenstoelen groeien vaak op donkere plekken in het bos. Vooral bij macrofotografie kunnen langzame sluitertijden een probleem opleveren. Ik hou er zelf niet van om een groot statief te gebruiken, omdat dit je bewegingsvrijheid enigszins beperkt. Veel statieven komen ook niet laag genoeg bij de grond om paddenstoelen te fotograferen. Als simpele oplossing kun je een rijstzak gebruiken. Gebruik je een wat lichter model DSLR, dan is de Joby Gorillapod heel handig. Dit is een klein statiefje met flexibele pootjes die je bijvoorbeeld om een boomtak kunt buigen.

Bomenspotter app Natuurgids in opleiding Gerard Been wijst ons op: Bomenspotter App – Alphen aan de Rijn

3. Ontpop jezelf tot stylist Wees niet te snel met afdrukken, maar kijk eerst eens goed naar de setting waarin de paddenstoel staat. Zijn er storende takjes of grassprieten zichtbaar als je door de lens kijkt? Donkere schaduwen onder blaadjes kunnen ook teveel opvallen. Kijk ook eens naar het uiterlijk van de paddenstoel zelf. Dennennaalden, kleine blaadjes of dode insecten kleven vaak aan de hoed of de steel zit vol met modder. Een klein kwastje is handig om voorzichtig wat oneffenheden weg te halen. Let op dat je niets vernielt. nummer 4 – 2015

Alphen aan den Rijn heeft als één van de eerste gemeente in Nederland de gemeentelijke database met informatie over bomen gepubliceerd als een app. De app is in de app store winkels terug te vinden onder de naam “Bomenspotter Alphen aan den Rijn”. In de app staan alleen bomen die onder de gemeente vallen, de app word 1 maal per jaar bijgewerkt. Bomen die door particulieren of bedrijven zijn geplaatst zijn hier in niet terug te vinden. Ook bomen die spontaan een plek in de natuur hebben weten te vinden zijn niet in de app terug te vinden. Toevoegen van bomen, al is het maar voor eigen gebruik, is helaas niet mogelijk. Wel is het mogelijk om bij bomen notities achter te laten. Denk hier bij aan wanneer de vruchten rijp zijn, als je een vogelnest gespot hebt, of zoals in het voorjaar toen de Galoways de bast van de bomen op het Weteringpad af vraten. ,,Al met al een leuke app’’, vindt Gerard, ,,die er hopelijk toe zal leiden dat de Gemeente meer openbare informatie op deze manier zal delen’’.

- 11 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Opmerkelijke waarneming Onder dit kopje hoop ik voor de komende nummers van Bont Allerlei bijzondere natuurwaarnemingen te krijgen van leden en donateurs van IVN Alphen aan den Rijn. Ik trap af met een waarneming van Liesbeth Bos (63) uit Alphen aan den Rijn, natuurgids in opleiding. Jan Uitzetter, eindredacteur Bont Allerlei

Opmerkelijke waarneming Liesbeth Bos spot grote karekiet in Kerk en Zanen

welke floragids ik het best zou kunnen nemen. Zij noemde die van Heijmans. Die bevalt me prima, al wordt hij helaas al sinds lang niet meer bijgewerkt, in tegenstelling tot de Heukels. Maar daarin kan ik maar moeizaam de weg vinden, met de Heijmans kom ik er altijd wel uit.’’ Terug naar haar bijzondere waarneming, want die kwalificatie is zeker van toepassing. De vogel heeft het moeilijk in Nederland. In de Reeuwijkse Plassen waar ze er alles aan doen om een goed leefgebied voor de rietvogel te creëren , is hij niet te vinden. De Nieuwkoopse Plassen voldoen beter aan de eisen, maar in Alphen aan den Rijn is de grote karekiet in geen jaren waargenomen. Van het (natuur)gebiedje dat Liesbeth en Mini een jaar lang op de voet zullen volgen, verwacht Liesbeth op voorhand niet al te veel vogelrijkdom. ,,Het is een strookje groen tussen de geluidswal langs de N11 en de sloot tussen die wal en de woonwijk doorsneden door het Kreekrugpad. Nieuw ingezaaid, jonge struiken, nog kleine bomen en een rietstrook langs de sloot.’’ Maar uitgerekend die sloot maakt het verschil.

Is het nou wel of niet een grote karekiet? Liesbeth Bos (63), natuurgids in opleiding bij de nu lopende cursus, twijfelt eind mei, begin juni sterk als ze in het natuurgebiedje dat ze samen met mede-cursiste Mini van Dijk volgt, een haar onbekende vogel hoort zingen en ‘m ook in het vizier krijgt. Ze laat haar zoon Auke Leven, die een fotocamera met telelens heeft, foto’s maken die ze opstuurt naar waarneming.nl. ,,Daar wordt hij goed gekeurd, want de waarneming komt met foto op de site.’’ Dat ze haar heil zocht bij waarneming.nl is voor Liesbeth vanzelfsprekend. ,,Wie ben ik dat ik uitmaak dat ik een vogel die ik nog nooit eerder heb gezien zomaar een grote karekiet zou durven noemen. Ja, de vogel ziet er wel uit als een karekiet en zijn zang lijkt in de verte ook wel op die van de kleine karekiet. Maar je zoekt toch een bevestiging en waar kun je die beter krijgen dan bij waarneming.nl…’’

Grote karekiet, foto Auke Leven

Liesbeth, natuurkundige, wiskundelerares op het Scalacollege in Alphen, is al op de middelbare school erg geïnteresseerd in de natuur. Ze volgt vogels en plantjes. ,,Ik weet nog dat ik mijn lerares biologie destijds heb gevraagd nummer 4 – 2015

Vroeger was die watergang onderdeel van het Archeon. Er staat dus het nodige aan overjarig riet en dat is nu juist een voorwaarde voor de grote karekiet. Grote karekieten zijn gebonden aan overjarig stevig waterriet dat geschikt is om het relatief zware nest te dragen, zo staat te lezen op de site van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Liesbeth hoort de vogel wekenlang zingen, mogelijk broedt hij hier, hoopt ze. Dezelfde site van Sovon biedt wat dat betreft een mogelijk negatieve uitkomst, want ,,ongepaarde mannetjes zingen soms wekenlang op voor broeden ongeschikte plekken’’. - 12 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Hoe groen ben jij Hoe groen ben jij? Die gewetensvraag hangt boven een met een natuurlijke sierrand verfraaide spiegel op de gelijknamige tentoonstelling, die nog tot eind dit jaar is te zien in gebouw de Vlinder van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden. Ter geruststelling van iedereen die twijfelt aan de eigen ‘groengraad’: in de spiegel kijkend waan je je de Hulk. Dat is een groengekleurde stripfiguur die doorging voor een superheld maar feitelijk toch meer een antiheld is, zo meldt de internetencyclopedie Wikipedia.

Hagedis op steen

,,Op het Marsdiep in Alphen aan den Rijn heeft Adfund een uitgebreide workshopruimte en expositieruimte. In de workshopruimte wordt aan iedereen de mogelijkheid geboden om zich creatief te ontwikkelen. Er is de mogelijkheid om te mozaïeken, te schilderen, te boetseren, er wordt gehaakt, mensen maken tassen, kussens, kaarten en leuke cadeauartikelen. Er wordt gewerkt met het materiaal dat aanwezig is, maar ook met zelf meegebrachte materialen. Wij proberen aan de wensen van onze medewerkers tegemoet te komen. Wij maken ook werkstukken in opdracht.’’

Groener dan het Groene Hart kan een hart niet zijn

Girl flower

Hoe groen ben jij. Een bijzondere tentoonstelling met kunstwerken die elk op hun eigen manier groen als thema hebben. Bijzonder vooral omdat de werken zijn gemaakt door cliënten van Adfund Begeleid Werken. Deze organisatie, in Alphen te vinden aan het Marsdiep, ‘biedt dagbesteding aan mensen die een licht verstandelijke beperking, een beperking in het autistische spectrum of een geringe psychische beperking hebben’. Adfund (tot op de bodem) is met cliënten en begeleiders actief in een groot aantal groenprojecten in Alphen en omgeving, maar biedt ook dagbestedingsprojecten aan.

nummer 4 – 2015

Op de najaarsmarkt in 2014 kwam Pieter Verkade in contact met Simone Freeke van Adfundum. ,,Ze had een leuk verhaal, ik wilde toch al een keer per jaar iets anders met de tentoonstelling, een doelgroep benaderen om een expositie te verzorgen, dus…’’ Dus kwam na een aantal gesprekken van ’t een, ’t ander en zo gingen de ‘creativelingen’ van Adfundum heel enthousiast aan de slag met het thema, elk op een eigen, vaak ontroerende wijze. Op een echte officiële opening eind september kwamen ze bijna allemaal, de cliënten van Adfundum, en hun begeleiders. Pieters ogen gaan nog glimmen als hij terugkijkt op die vrijdagmiddag. ,,Dat was echt een feestje’’, glundert hij. Zoals ook de tentoonstelling een feestje is. Ga maar kijken in de Vlinder!

- 13 -

Bont Allerlei

Van het Stichtingsbestuur Onze vrijwilligers zijn in de afgelopen periode stevig aan de slag geweest. Onze gezamenlijke vrijwilligersdag op 30 augustus was een groots succes. We werden gastvrij onthaald bij Avifauna, waar we een boeiende rondleiding en een kijkje in de keuken achter de kooien kregen. Nooit geweten dat er ook ijsvogeltjes broeden in Avifauna! Een overheerlijke BBQ in het amfitheater (zie boven) bij het bezoekerscentrum sloot deze heerlijke dag af. Het zal ook jullie opgevallen zijn, ook voor het BC gaan de jaren langzaam maar zeker tellen. Hier en daar kon het best een verfje gebruiken en brandschoon was het ook niet meer helemaal. Onze onderhoudsploeg met Pieter Verkade en Dirk Scheer als lichtende voorbeelden, hebben begin september meer dan een week lang de mouwen opgestroopt. En dat is te zien. Het bezoekerscentrum staat er weer piekfijn bij. Erg leuk was het dat we tijdens het goed bezochte sfeervolle Herfstevenement op 4 oktober ook een aantal mensen enthousiast konden maken om taken bij IVN en/of het BC op te pakken. Zeg nu zelf kun je je een leukere vrije tijdsbesteding voorstellen dan met elkaar lekker bezig zijn voor natuur en landschap in ons prachtige Groene Hart? Om onze prachtige omgeving op orde te houden zijn we samen met onze buren op 10 oktober aan de slag geweest. Deze keer hebben we niet zo heel veel zwerfvuil opgehaald. Compliment voor de mensen van de sociale werkplaats SWA. Meestal weten die dat wekelijks goed in de hand te houden. Dit jaar hebben we als Vrienden van Park Zegersloot onderhoudsklusjes opgepakt zoals het (ver)plaatsen van banken en ander straatmeubilair. Ook is nummer 4 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

hardnekkig vuil en ongemak zoals stickers en graffiti aangepakt met speciale apparatuur die door de gemeente beschikbaar werd gesteld. Minder in het oog springend, maar wel essentieel voor de toekomst van de vereniging en onze stichting, zijn zaken die een aantal mensen achter de schermen uitpluizen. De IVN Jeugdgroep en het BC hebben beide aanvragen ingediend bij het provinciale Groene Motor fonds om te mogen investeren in zaken die we zelf niet kunnen bekostigen, maar waar onze gasten en wij veel profijt van zullen hebben. De tuinploeg heeft moeite om het gras de baas te blijven en dringend behoefte aan een sterke bosmaaier. De IVN jeugdbegeleiders zouden graag nog meer buitenactie in hun activiteiten inbouwen en willen een beweegopleiding gaan volgen. Even afwachten of beide aanvragen toegekend worden en zo ja, dan kunnen we in het voorjaar starten met de opleiding en aan de slag met de bosmaaier. Een groot project dat onze aandacht vraagt is het vernieuwen van de inrichting van het BC. Na meer dan 6 jaar intensief gebruikt te zijn, beginnen onze eilanden niet alleen (hier en daar stevig) te slijten, ook zijn onze bezoekers langzamerhand uitgekeken op onze permanente exposities. Een afvaardiging van onze activiteitencommissie is op stap om goede voorbeelden bij collega bezoekerscentra te bestuderen. Die variëren van eenvoudige clubgebouwtjes tot prachtig uitgeruste buitencentra. Onder het motto, ‘je bent nooit te oud om te leren’, pikken we bij ieder bezoek leuke ideetjes op. We houden jullie op de hoogte. Natuurlijk, met de groeten van Bas Wienbelt, [email protected].

- 14 -

Bont Allerlei

Weergoden zijn Herfstmarkt gunstig gezind

IVN afdeling Alphen aan den Rijn verleidelijk. De kinderen staan al in de rij voor de boerderij die om twee uur open gaat. Eenmaal binnen trekt de pauw met haar twee pauwenjongen direct de aandacht, maar ook de biggen zijn erg leuk om te zien. De cavia's hebben ook gezinsuitbreiding, hun jongen zijn nog geen week oud. De kinderen kunnen tekenen of een groententaart maken voor de dieren. Het was weer gezellig, tot de volgende Herfstmarkt!

Jolanda Zwaan Het is zondag 4 oktober heerlijk, rustig herfstweer, een uitstekende dag voor de Herfstmarkt. Er heerst een gezellige drukte en ik zie weer vele bekenden. Pieter Janssen van Groenvorm, vraagt mij in het voorbijgaan, of ik nog tuintips kan gebruiken. Naast Pieter staat een kraam met tulpenbollen, waarvan de opbrengst van de verkoop (gedeeltelijk) naar een goed doel gaat. Ook de kraam met pompoenen en leuke herfststukjes wordt druk bezocht. Daarnaast zijn er diverse kramen met kaas, zelfgemaakte honing en jam, snoepjes en sap. Als ik langs de kraam van de mengelmoestuin loop, wordt mij een glaasje eigengemaakte appelsap aangeboden, dat inderdaad heerlijk smaakt. Ook dit jaar kun je weer bloemstukken maken bij de kraam van Groei en Bloei. Uiteraard ontbreekt de kraam van IVN niet.

Een zeldzame vondst Jolanda Zwaan Van school naar huis fietsend; dat betekende van Nieuwkoop naar Ter Aar over de achttien kavels, zag ik een voor mij onbekende plant in de berm staan. Het was een plant die ik nog nooit had gezien en daarna ook nooit meer in het wild ben tegengekomen. Ik stapte af om hem nader te bekijken. Om te zien een vreemde plant, niet direct mooi te noemen. Het deed enigszins surrealistisch aan; als een schilderij van Dali. De bloem was crèmekleurig en paars geaderd. Omdat het zo'n apart geval was, kon ik het niet snel vergeten, eenmaal thuisgekomen zocht ik het direct op. Het bleek om bilzekruid te gaan Hyoscyamus niger, behorende tot de nachtschadefamilie Solanaceae. Deze ,,familie’’ heeft enige duistere leden onder zich; te weten: doornappel, wolfskers, zwarte nachtschade, bitterzoet. Al deze planten zijn in meer of mindere mate giftig maar bilzekruid spant de kroon. Het bevat alkaloïden die hallucinerend kunnen werken (het verhaal gaat dat heksen deze plant gebruikten om te kunnen vliegen – op een bezem wellicht – ?). Eten van deze plant kan leiden tot vergiftigingen zoals waanvoorstellingen, rusteloosheid, spierzwakte, hartritmestoornissen, krampen en overgeven. Toch wordt deze plant wel gebruikt in de reguliere gezondheidszorg.

Het is ook Werelddierendag dus deze bok (of geit neemt er uitgebreid zijn of haar gemak van

Gelukkig is er ook gedacht aan de inwendige mens. Lida van 't Hof verkoopt broodjes knakworst en in het bezoekerscentrum de Vlinder kun je bij Loes Broer en Chris Groesser thee of koffie met een stuk vlaai kopen. Speciaal voor de kinderen is een knutselhoek gemaakt, ze mogen zelfs – al dan niet met behulp van ouders – boomstammetjes zagen. Rob Bloemhoff, die probeert nieuwe leden te werven, neemt van Jan en Margriet Kruider uilenballen aan. Die kan Gerda Bonninga goed gebruiken voor de jeugd. Omdat het vandaag dierendag is loop ik ook nog even naar de kinderboerderij. Voor de ingang staat een stroopwafelbakker, het ruikt erg

nummer 4 – 2015

Zonder het misschien te beseffen, eten u en ik dagelijks groente van deze nachtschadefamilie. Zoals aardappels, tomaten, aubergine, paprika, Spaanse peper. Ook tabak behoort hiertoe maar die zal door sommige ook zeker als giftig worden betiteld. Mocht u het geluk hebben bilzekruid in het wild aan te treffen enige kenmerken: als eerder genoemd crèmekleurige, paars geaderde bloemen, stengel kleverig, bladeren langwerpig en grof golvend getand, de wortel is spoelvormig, de vrucht is een lange, klokvormige doosvrucht. Bron: Wikipedia (Zie foto op pagina 25 bij artikel Natuurapotheek)

- 15 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Agenda van Activiteiten Website: ivn.nl/alphenaandenrijn

e-mail: [email protected]

facebook.com/ivn.alphenaandenrijn

Data van activiteiten onder voorbehoud Datum

Tijd

ActiviteitOnderwerp

wo za zo

14.00 16.30 uur

zo 1 nov.

08.00 17.00 uur

za 7 nov.

09.15 15.00

zo 8 nov.

14.00 uur

zo 8 nov.

14.00 15.45 uur

di 10 nov.

20.00 22.00 uur

za 14 nov.

09.15 11.45 uur

di 24 nov.

19.00 koffie/thee 19.30 vergadering 11.30 19.30 uur

Tentoonstelling Info Plaats Vogelexcursie Info Aanmelden start EVENEMENT Info Aanmelden start Excursie Info Aanmelden start Jeugd Vlinders Info Aanmelden start Lezing Info Aanmelden start Jeugd Fladderaars Info Aanmelden start LEDENVERG. Info Plaats Daarna LEZING EVENEMENT Info Plaats

Natuurkunst door mensen met beperking Pieter Verkade De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Oostvoornse duinen en Maasvlakte Martijn de Jong [email protected] P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Nationale Natuurwerkdag Henk-Jan Habermehl / Wim Dieho Via website www.natuurwerkdag.nl Spijkerboorse Kade, Burg. Smitweg De natuur maakt zich op voor de winter Dick Warmerdam 06 17 71 82 03 [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Dierenambulance Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Lezing over de otter Loes Leeuwenburg 0172 445246 [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Dierenambulance en egelopvang Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Algemene Ledenvergadering Grada Hooijmans 0172 577663 De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Haagse School in Noorden/Nieuwkoop Beurs H’eerlijk Groen Ook IVN-kinderactiviteiten Zie www.heerlijk-groen.nl Plantarium, Denemarkenlaan 9, 2391 PZ Hazerswoude-dorp

Vogelexcursie Info Aanmelden start Natuurbeheer Info Plaats Jeugd Fladderaars Info Aanmelden start Jeugd Vlinders Info Aanmelden start Vogelexcursie Info Aanmelden start EVENEMENT Info Aanmelden start Natuurbeheer Info Plaats

Rondje IJsselmeer Martijn de Jong [email protected] P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl Zie t.z.t. uitnodiging Kerstversiering, maar dan anders Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Feestmaal Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Amsterdamse Waterleidingduinen Martijn de Jong [email protected] P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Nieuwjaarswandeling Dick Warmerdam 06 17 71 82 03 [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl zie t.z.t. uitnodiging

za 28 nov. en zo 29 nov.

11.00 18.00 uur

zo 6 dec.

08.00 17.00 uur

za 12 dec.

09.00 14.30 uur

za 12 dec.

09.15 11.45 uur

zo 13 dec.

14.00 15.45 uur

zo 27 dec.

09.00 14.00 uur

zo 3 jan.

13.30 16.00 uur

za 9 jan.

09.00 14.30 uur

nummer 4 – 2015

Informatie/bijzonderheden

- 16 -

met koopmogelijkheid 0172445249 www.adfundbegeleidwerken.nl [email protected] 06-27354050 carpoolen met kostendeling 0172 473516 / 06 53754516 2391 NG Hazerswoude-Dorp Zegersloot-Noord, Alphen [email protected]

1x per maand, op inschrijving 06 53403123 per keer aanmelden € 2,50 per keer, incl. drinken door John Pietersen, Nat.mon. [email protected] aanmelden verplicht! kosten leden € 4, niet-leden € 6 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1e keer aanmelden € 14 per schooljaar met lezing door Reinier Hopmans [email protected] lezing start omstreeks 21.00 uur pendelbus €1 retour station Bosk entree: Italiëlaan 4, Boskoop kind. en volw. gratis workshops kind. gratis entree, volw. € 8,50 kortingskaarten voor € 2 p.p. (bij 2 pers.) in de Vlinder 06-27354050, [email protected] carpoolen met kostendeling 1 keer per maand in de winter 0172 473516 [email protected] 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1e keer aanmelden € 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden € 2,50 per keer, incl. drinken ca € 2 toegang duinen [email protected] 06-27354050 carpoolen met kostendeling koffie vooraf, (erwten)soep toe [email protected]

1x per maand in de winter 0172 473516 [email protected]

Bont Allerlei za 9 jan.

09.15 11.45 uur

zo 10 jan.

14.00 15.45 uur

za 13 febr.

09.00 -14.30 uur

za 13 febr.

09.15 11.45 uur

zo 14 febr.

14.00 15.45 uur

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Jeugd Fladderaars Info Aanmelden start Jeugd Vlinders Info Aanmelden start Natuurbeheer Info Plaats Jeugd Fladderaars Info Aanmelden start Jeugd Vlinders Info Aanmelden start

Zintuigen Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Weer of geen weer Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl Zie uitnodiging Weer, wolken, donder en bliksem Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Valentijn Gerda Bonninga [email protected] De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen

Zie voor overige excursies, lezingen en vogelactiviteiten in 2016: de activiteitenfolder, ivn.nl/alphenaandenrijn en facebook.com/ivn.alphenaandenrijn. Vragen kan je mailen aan: [email protected]

Ledenoverzicht Tot onze spijt hebben onze vereniging verlaten: Mw: J.C. Cattin-Ham donateur

per 18-aug-2015

We heten van harte welkom: Mw. M Horjus Mw. M. van der Vaart Mw. N. van der Klooster Mw. S. Uittenboogaart-Kok Mw. C. Grimbergen Dhr. W.G. van der Werf Mw. M. Verkleij Mw. Pellegrom Mw. M.Weimar

per 19-aug-2015 per 29-aug-2015 per 30-aug-2015 per 10-sep-2015 per 15-sep-2015 per 24-sep-2015 per 01-okt-2015 per 10-okt-2015 per 10-okt-2015

Aantal leden Aantal huisgenootleden Aantal donateurs Totaal

nummer 4 – 2015

donateur donateur lid lid lid lid lid donateur donateur

239 34 41 314

- 17 -

1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1e keer aanmelden € 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden € 2,50 per keer, incl. drinken 1 keer per maand in de winter 0172 473516 [email protected] 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1e keer aanmelden € 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden € 2,50 per keer, incl. drinken

Bont Allerlei

Speciale dag Groen doet Goed doet velen goed Zondagmiddag 25 oktober is het een drukte van belang rondom het bezoekerscentrum De Veenweiden. Kinderen uit Alphen aan den Rijn worden uitgedaagd om een flink aantal activiteiten van hun 50natuurdingenlijst te beleven en hun lijst af te vinken. De middag wordt georganiseerd door het IVN in opdracht van de gemeente Alphen aan den Rijn in het kader van het project Groen doet Goed. Namens alle vrijwilligers schrijft jeugdcoördinator Gerda Bonninga: ,,Honderd en een (101) kinderen zijn bij ons bezoek en zij hebben allemaal bijna alle activiteiten gedaan. De takken voor de pijl en boog zijn niet aan te slepen. Er wordt gezaagd en geslepen, maar ook versierd. De stokken voor de superbellenblaas zijn op (en dat waren er 160). Drie flessen zeepsop met glycerine en water, aangemaakt tot superbellenblaas, zijn er doorheen gegaan.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn De uilenballen worden heel enthousiast geplozen. Prachtige ontdekkingen worden gedaan. Schedeltjes met en zonder tanden, onderkaken en ribbetjes. Een uil kan wel vier tot vijf muizen in zijn maag hebben. Dat kun je zien aan het aantal schedeltjes dat in een uilenbal zit. Verder wordt er heel enthousiast onderzoek gedaan in de sloot. Een echt kreeftje wordt gevangen, die op het moment buiten de sloot ook nog aan het vervellen is. Er zijn drie struinwandelingen geweest op zoek naar paddenstoelen en daar is gestampt in de modder. Ook is er volop in de boom geklommen. Maar er zijn ook een paar zaken niet gedaan, zoals slootje springen en een vuurtje maken. Maar ook hout versieren met houtbranders is niet gedaan. De laatste twee omdat het gewoon te gevaarlijk is met zoveel kinderen bij elkaar. We kunnen dat niet goed bewaken. Veiligheid voor alles en gelukkig is er geen pleister geplakt. Dank zij de inzet van Michele, Danny, Annelies, Ton, Jack, Marjan, Jenny, Annemiek, Vera (en een beetje van mij) hebben al deze kinderen en hun ouders genoten van deze activiteitenmiddag. Maar ook de steun van Corry Dierdorp en de gastvrouwen is fantastisch. De kinderen hebben er allemaal uitgehaald wat er in zat en

gaan met van alles heel trots naar huis. Zonder al deze vrijwilligers is dit niet mogelijk. Ook dank aan Diana, die ons keurig voorziet van informatie vanuit de gemeente. Ook hebben wij aan alle kanten geprobeerd het project op de scholen onder de aandacht te brengen en gevraagd of ouders dit op school onder de aandacht willen brengen. Alle loepjes zijn zo goed als op (waren ook al bij Haasbeek gebruikt). De folders en 50-dingenlijsten zijn uitgedeeld. Timpaan heeft allerlei enquêtes onder de ouders afgenomen namens de provincie. Zij monitoren dit project Groen doet Goed. Het Witte Weekblad is aanwezig, heeft foto’s gemaakt en de journalist heeft allerlei materiaal meegenomen ter informatie. Bovendien is hij bijna de hele middag geweest. Voor ons is het een succes. Heel moe, maar zeker heel voldaan.’’ Wil je meer weten over de Groen doet goed activiteiten kijk dan op www.heldenvandenatuur.nl.

Fladderaars Bijzondere kriebelbeestjes De eerste ochtend van het nieuwe seizoen van de Fladderaars staat op zaterdag 12 september in het teken van kriebelbeestjes. Vijfendertig kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar gaan op verschillende plaatsen op zoek naar kriebeldiertjes. Ze komen er al snel achter dat er in de moetstuin vaak heel andere diertjes zitten dan in het bos. Bijna de helft van de groep de Fladderaars is nieuw. Daarom is een kennismakingsspel heel welkom om elkaar te leren kennen. Dan snel op onderzoek uit. In de tuin vinden wij de eitjes van het koolwitje (een vlinder) op de boerenkool. Ook zien wij veel gaten in de bladeren. De aanwezige rupsjes op de kool eten, eten en eten, net als Rupsje Nooitgenoeg. Maar ook de prachtige rups van de witvlakvlinder bewonderen de kinderen in een

nummer 4 – 2015

- 18 -

Bont Allerlei loeppotje. Kikkers - groot en klein -, salamanders, larven van kevers, maar ook heel veel kevers worden opgepakt en bekeken. En de kinderen leren ook hoe de pissebed aan zijn naam komt. Maar pak ook eens een regenworm op en kijk eens goed hoe deze beweegt.

Heel bijzonder is de vangst van een duizendpoot, die zo snel is met al die pootjes dat je hem bijna niet kunt pakken.

Waterspin, kruisspin en vogelspin De Fladderaars genieten zaterdag 10 oktober van diverse spinnen: vogelspinnen, kruisspinnen en waterspinnen. Grote spinnen in een bak, spinnen in een web en spinnen in het water. In alle kleuren en maten. De vogelspinnen zijn heel wat groter dan de kruisspinnen. De kruisspinnen zien wij in de herfst veelvuldig in onze tuin. De kinderen gaan in de tuin rondom de Vlinder op zoek naar kruisspinnen. Ook zoeken zij in de sloot naar waterspinnen, een heel bijzonder waterdiertje.

Ook leren de kinderen (en ouders) een heleboel leuke wetenswaardigheden nummer 4 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn over de spinnen: acht poten, maar ook acht ogen. En alle ogen hebben een eigen functie. De Fladderaars zien ook met hun eigen twee ogen hoe een spin zijn draden maakt. De vogelspinnen Charlotte en Liselotte, de huisdieren van Omar Vogel, komen op bezoek. Het zijn twee vrouwtjesspinnen, die wel dertig jaar oud kunnen worden. Een vrouwtje kun je herkennen aan haar dikke achterlijf. Het mannetje vogelspin sterft in zijn zesde levensjaar, wanneer zijn taak van het bevruchten van een vrouwtje er op zit. Vol spanning mogen alle kinderen vogelspin Charlotte op hun hand of been voelen. En daar moeten heel veel kinderen toch wel wat angst voor overwinnen, wat van hun gezicht is af te lezen.

Vlinders Herfstwereld van de Vlinders

De jeugdwerkgroep van het IVN "de Vlinders", kinderen van 4-8 jaar, maken op zondag 13 september een kijkdoos met allerlei natuurlijke materialen. Dit is de eerste keer van het nieuwe seizoen. Eerst struinen de kinderen in de omgeving van het bezoekerscentrum De Veenweiden in het bos en daar verzamelen zij allerlei hazelnoten, besjes, mos en bladeren in alle kleuren en vormen. Daarna krijgen de kinderen een schoenendoos met kijkgaten om te versieren. De dozen worden eerst behangen met mooie natuurplaten. Er is door de leiding ook al veel materiaal verzameld: de eerste kastanjes, eikeltjes, helikoptertjes van de esdoorn, pinda's en walnoten. Met de - 19 -

prachtige zilverkleurige zaadomhulsels van de judaspenning maak je vlinders, de vergane bladeren worden vleugels van de libellen. De esdoornzaden zijn de vleugels van een bij. Een egel maak je met een kaardenbol of cocktailprikkers. Trots nemen de kinderen de kijkdozen mee naar huis. De Vlinders komen elke tweede zondagmiddag van de maand bij elkaar. Er kunnen nog nieuwe kinderen geplaatst worden. Voor meer informatie kijk je op de site van het IVN Alphen aan den Rijn.

Spannende spinnen Achttien kinderen en net zoveel ouders van de jeugdwerkgroep de Vlinders van het IVN Alphen aan den Rijn genieten zondag 11 oktober van vogelspinnen. De vogelspinnen zijn heel wat groter dan de kruisspinnen, die wij in de herfst veelvuldig in onze tuin zien. Ook leren de kinderen (en ouders) een heleboel leuke wetenswaardigheden over de spinnen: acht poten, maar ook acht ogen. En alle ogen hebben een eigen functie. De Vlinders hebben zelf een eigen web gemaakt met stokjes en een bol wol, maar hebben ook de acht ogen van een spin in een kop bestudeerd.

De vogelspinnen Charlotte en Liselotte, huisdieren van Omar Vogel een van de vroegere begeleiders van de IVNjeugd, komen bij de kleintjes op bezoek. Twee vrouwtjesspinnen, die wel 30 jaar oud kunnen worden. Een vrouwtje kun je herkennen aan haar dikke achterlijf. Het mannetje vogelspin sterft in zijn zesde levensjaar, wanneer zijn taak er op zit: het voortplanten. Alle kinderen mogen vogelspin Charlotte op hun hand of been voelen en aan de gezichten valt af te lezen dat toch wel heel spannend is.

Bont Allerlei

Streep Henk Jan Habermehl Natuurbescherming en natuurbeheer blijven een schurende zaak, fundamentalisme breekt je op, dus het wordt schipperen, thans polderen geheten. In de lente en in de zomer mag het groen uitbotten, uitgroeien en vrucht voortbrengen. De natuur krijgt de vrije hand, maar al snel trekt de mens een streep en toont hij oppermacht. De maaimachines, als alibi voorzien van waarschuwingsbellen, razen door het grasland voor de eerste snee, in de zomer de tweede en als het meezit tegen het einde van de zomer nog een derde keer. De idyllische prenten van hooibouw –daar was niks bekoorlijks aan, het was zweten en beulen- met ferme boerenvrouwen die tussen het schoven binden nog een reidans deden, wedijverden met de families eend, gans, zwaan, lieftallige lammetjes, geitjes en kalfjes die het platteland van de schoolboekjes sierden. In het zuiden toonde men graag de grote familie die na het gezamenlijke angelusgebed in de vrije natuur tussen de hooioppers het gezonde bruine brood nuttigde. Hoe anders was en is het platteland rond 1 november: de hemel grijs, loodgrijs, de horizon verbergt zich achter mist, de weilanden zijn leeg en de loonwerkers maken korte metten met de weelderige slootkanten. Riet, lissen, grassen en bloemen, zwaar buigend van zaden en dauw worden met zeisen, slootfrees en maaikorven afgesneden, opgehaald en in een keurig rechte lijn onder de bagger als ophoogmateriaal langs de oever gelegd. Slechts enkele ooievaars die hun natuur verloochenen en niet naar het zuiden gaan, besluiten voor ze de winter doorbrengen met mee-eten bij Van der Valk, de machinerie te volgen en naar pech-hebbende kikkers te zoeken. De mens trekt een streep, mede op bevel van het waterschap, het is schouw, alle groen en bloei is vanaf nu verworden tot slootvuil; in het stedelijk gebied moet het eerst een weekje uitdruipen, het gewicht telt, en dan gaat de hoog geroemde bloeiende slootkant naar de composteerinstallatie. Het platteland is leeg, alles is verstild en de wereld buiten verkilt meer en meer. Een vallend blad maakt zelfs geluid, straks wordt het een kostenpost voor de straatveegdienst. De herfst is een seizoen van inkeer en overdenking, tenminste voor wie nog seizoenen kent en beleeft. Er is een streep getrokken, alle groei en bloei is beëindigd. De natuur lijkt er geen zin meer in te hebben. Een dichter beschreef het onbestemde gevoel dat Adam over zich gekregen moet hebben toen hij, na verdreven te zijn uit het paradijs –waar het kennelijk altijd lente en zomer was- voor het eerst de verschijnselen van de herfst zag. Slechts een sneeuwdek kan nog een symbool van reinheid en komend nieuw leven zijn. Toch zijn er ook die over de streep gekomen zijn: de Groene Hart-gemeenten hebben eindelijk het echte platteland op eigen erf ontdekt! Je kunt die weilanden, kades, geriefbosjes nummer 4 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn en sloten vermarkten. Waar vroeger alleen een enkele snoeker (let wel, niet een snooker, die draagt een zwart gilet) langs de lege sloten liep, recreëren nu echt Randstadtoeristen. Bij agrarische bedrijven verschijnen bordjes met Farmlogies (kennelijk voor mensen die links rijden), Bed-and-Breakfast (idem) en zelfs Logeren bij de boer voor kijkers naar vh. Swiebertje. In ons eigen Bedelaarsbos zijn zelfs TWEE zitbanken geplaatst voor de alomtegenwoordige seniortoeristen! Het heeft lang geduurd, maar nu geen natte kont meer en/of brandnetels. Trots uitstralen begint met in je eigen landschap geloven. Wandelpaden met schelpengruis, graskades, begroeiing; wat eens als ‘het luierpark’ begon, is nu echte natuur. Eindelijk is de streep van “bij ons is het niks en het zal ook nooit wat worden” gepasseerd.

Raar maar waar De jeugdwerkgroepen van IVN Alphen aan den Rijn zijn flink actief in de Kinderboekenweek. Het thema van de Kinderboekenweek is ,,Raar, maar waar’’. Op woensdagmiddag 14 oktober staan wij bij boekhandel Haasbeek in de winkel aan de Julianastraat met de jeugdbegeleiders Daniëlle Rodriguez, Erena Fles, Jenny Heemskerk en Gerda Bonninga, Maar op 7 oktober is het IVN met jeugdbegeleidster Vera van der Hoorn ook te vinden in de bibliotheek van Ter Aar. Raar maar waar! Hoeveel boeken kun je op vier ongekookte eieren leggen voor deze barsten. Dit varieerde van 12 tot-18 kilo boeken. En dat is een hele stapel. Een aantal kinderen moet er een kruk bijhalen om de boeken te stapelen. Eerst worden de boeken gewogen, dan gestapeld. Spannend is wanneer de eieren zullen breken.

Aan dezelfde tafel wordt ook nog papier gemaakt van oude versnipperde en gebruikte papieren. Met papierpulp en een lijstje met gaas wordt met zorg een mooi vel papier gemaakt. Thuis nog even laten drogen en je hebt een bijzonder papiertje voor een mooie brief aan iemand die je lief vindt. Voor de kleintjes tenslotte is er een tafel ingericht om een fantasiedier te maken van klei en allerlei materialen uit de natuur.

- 20 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Het natuurgevoel van… Wat is je favoriete plant of dier en waarom?

Jeanne Verkade

Wat is je favoriete natuurplek in Alphen en omgeving en waarom? Ik heb geen favoriete natuurplek in Alphen, wel vind ik de polders ten westen en oosten van Alphen geweldig, met name door hun weidsheid. Ik hou van ruimte, dit geeft mij een fijn gevoel, zoals bijvoorbeeld tijdens onze laatste zomervakantie in Zeeland. Ook het eiland Tiengemeten wat wij kort geleden hebben bezocht, en wat teruggegeven is aan de natuur, gaf mij dat “ruimte” gevoel. Ik kan een ieder aanraden dit eiland eens te bezoeken. Wat is je favoriete activiteit in de natuur en waarom? Mijn favoriete activiteit is fietsen door de eerder genoemde polders, hier kom ik tot rust. Op een mooie zondagmiddag is een tochtje van zo’n dertig tot veertig kilometer geen enkel probleem.

Mijn favoriete planten zijn bermplanten, zoals fluitenkruid, klaproos, boterbloem en margrieten. Als mijn verjaardag in een kampeervakantie viel, stond er ‘s morgens een door mijn man en kinderen geplukt veldboeket op tafel. Wat is de laatste IVN-activiteit waaraan je hebt deelgenomen en wanneer? Naast het regelmatig gastvrouw zijn in het bezoekerscentrum is de Nieuwjaarswandeling om de Zegerplas mijn laatste IVN-activiteit waar ik aan heb deelgenomen. Hier geniet ik van de vogels op deze prachtige plas en de toelichting van de heren van de vogelwerkgroep. Heb je tips of wil je dingen noemen die nog zouden kunnen gebeuren? Het zou prettig zijn als meer IVN-leden zich aanmelden als gastvrouw/ heer in het bezoekerscentrum zodat er ook in de korte schoolvakanties activiteiten kunnen plaatsvinden. Van welke IVN’ er wil jij het natuurgevoel weten? Van Anja Dekker, zij is ook actief als gastvrouw in het bezoekerscentrum en is heel erg met de natuur bezig.

nummer 4 – 2015

- 21 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Hans van Dam op zijn praatstoel Paul Rubens vruchtbare zaad Tijdens onze natuurwandelingen in Boskoop schuiven soms deelnemers aan die meer dan gemiddeld op de hoogte zijn van het wel en wee van wat leeft en groeit en vooral steeds weer boeit. Een van die mensen is Paul Ruben, thuishaven in Alphen aan den Rijn. Hij heeft zijn huis te koop gezet en trekt, samen met partner Joke, met camper het land door, van oost naar west, van noord naar zuid. Als hij in de buurt is dan wandelt hij mee, vertelt smaakvol anekdotes over plantennamen, eigenaardigheden en legendes. We kijken er steeds naar uit als hij weer in de buurt is. Paul wandelt door natuurgebieden, verzamelt zaden en hangt die te drogen aan een waslijn rond zijn camper op hun tijdelijke verblijfplaats. Als de zaden droog zijn worden ze rond het terrein op daarvoor geschikte plaatsen uitgestrooid. Kom je op een camping waar veel bijzondere bloemen staan, dan is Paul Ruben daar geweest. Sinds kort heeft Paul een nieuwe uitdaging. Toen hij tijdens een wandeling vernam dat ik zaden verzamelde kreeg hij er een doel bij in zijn leven. Maar wat Hans kan (schuur vol met bakjes, potjes en kuipjes voor zaden, per soort gelabeld) dat kan Paul niet door zijn reislust en beperkte leefruimte. Ik kreeg dus een zak vol zaad gemengd aangeboden. Daar sta je dan met veel vragen: zijn het één-, twee of meerjarigen? Elk soort heeft z’n eigen wensen, voorkeur voor grondsoort, omgeving en bodemgesteldheid. Elke plant heeft z’n eigen cyclus, groeivorm en bloeitijd. Zoek dat maar eens uit in een zak vol gemengde zaden.

Het was eind juli, volgens onze eigen weerman Hans S. zou de zomer niets meer voorstellen. Simpel gedacht, uitstrooien maar en zien wat er van opkomt. Naast mijn op soort geselecteerde zaaibed op Natuurtuin de Veenmol lag nog een strook open. Strook ingericht, goed moment gekozen, net voor een regenperiode gezaaid. En daar kwamen ze massaal op, de zaden uit Limburg, naast die uit Drenthe, Groningen en Zeeland. Het vruchtbare zaad van Paul Ruben kiemde en liet zich bij tienduizenden zien, elke millimeter werd benut. Margriet naast akkerleeuwenbek, zeepkruid naast paarse morgenster, lupine naast pimpernel. Ik verdenk Paul ervan dat hij weleens langs siertuinen struint, want ook cosmea, slaapmutsje, zonnebloem en alysum sieren het bed. nummer 4 – 2015

Maar wat staat er allemaal en hoe nu verder? Natuurlijk kwamen er ook niet gewenste kruiden op (in Boskoopse taal: vuil, onkruid) in het zaaibed van Paul Ruben. Met vierhonderd soorten op Heempad en Bloemveld heb ik geen moeite, maar hier zitten voor mij veel onbekende blaadjes tussen, die pas te determineren zijn als de bloemen zichtbaar worden. Selectief verwijder ik knopkruid, straatgras, vogelmuur, herderstasje en dergelijke. Tussen de vele margrieten en korenbloemen, ontdek ik ook wilde ridderspoor, gevlekte scheerling en grote pimpernel. Wat overblijft, is verdraaid interessant. Het is een leerproces, zelfs voor floristen. Voor een deel zullen we het nooit weten, eenjarigen overleven de winter niet. Een ander deel zal door concurrentie bij de groei verstikken. Tussen overleveraars kunnen bijzondere (rode lijst) soorten zitten, maar ook onverwachte woekeraars. Alert zijn dus. Half oktober, goede tijd om kiemplanten te verspenen, die kunnen zich sterk maken voor de winter, als die niet te snel komt. Het dilemma is nu, ga ik verspenen? Of laat ik het bed tot het voorjaar ongemoeid en zien wat overleeft? Er is een goede kans dat de bloemenrij (het kermismengsel) langs het toegangspad van de Veenmol volgend voorjaar wordt heringericht. We steken dan de zoden uit het zaaibed van Paul Ruben en maken daarvan een nieuwe bloemenstrook vol verrassingen. Daarvan kunnen we dan weer zaden plukken. Dankzij Paul Ruben gaan we volgend jaar de grens van vijfhonderd soorten (inheemse) planten in ons doelgebied (Zwarte Pad Boskoop) passeren. Mijn groene vingers tintelen. En Paul is nog niet uitgereisd. Wéér niet gelukt om te beginnen met een serie jeugdherinneringen!

- 22 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Ga eens mee met de vogelwerkgroep Bijvoorbeeld op zondag 7 februari 2016. Dan gaan de Alphense vogelaars naar de Zeeuwse eilanden, het Plan Tureluur en de Oosterscheldedam. De excursie beslaat een hele dag (vanaf 08.00 tot 17.00 uur, maar dan heb je ook wat. Lees hieronder het verslag maar van Corry Dierdorp over dezelfde excursie half februari dit jaar. Meer info: www.vwgalphen.nl. Zwarte zee-eend

Op stap met de vogelwerkgroep Corry Dierdorp En dan is er dat paartje ijseenden! Als slotakkoord van een dag-met-een-gouden-randje. Al lang wil ik met de IVN Vogelwerkgroep mee op stap. Zondag 15 februari is het dan zover. De tocht gaat naar de Brouwersdam en nog een stukje Zeeland in.

Stefan, onze jongste groepsgenoot, ziet opeens twee reeën over de dijk lopen. Ook een leuke waarneming. En van hieraf noteert hij nauwkeurig elke gespotte soort. We zien tureluur, kleine zilverreiger, wulp, wintertaling, bontbekplevier, lepelaar, rosse grutto en konijn, haha…. Dan gaan we door naar Plan Tureluur, dat niet meer zo heet, maar wat doet dat ertoe? Het is een groot en prachtig plasdras natuurgebied met geweldig veel vogels. Het water in de grillige poelen weerspiegelt het blauw van de lucht. Met in en bij het water honderden zwart-witte rotganzen en brandganzen in het zonnetje, een prachtig panorama. Wel jammer, maar ook begrijpelijk, dat de ‘nijlreiger’ hier ontbreekt. Een verspreking die de vogelaar in kwestie nog verschillende keren moet horen die dag. Behalve alle waarnemingen, zijn ook de golvende zwermen spreeuwen, kieviten en goudplevieren fascinerend. Vooral het toverachtig effect van de goudplevieren maakt indruk: als ze met de bovenkant van de vleugels naar je toe vliegen, zie je niets. Neemt de zwerm een plotselinge wending dan schitteren de witte onderkanten als een dansende streep tegen de blauwe lucht, om net zo abrupt weer in het niets te verdwijnen.

Een zeehond heet ons welkom

Wat heb ik deze dag veel geleerd van onze ervaren vogelaars! En wat zijn ze geduldig, gezellig en behulpzaam met een nieuweling zoals ik. Ik raad elke IVN’er dan ook aan eens mee te gaan, want betere gidsen kan je je niet wensen!

Op de nog frisse dam steekt een nieuwsgierige zeehond ter begroeting zijn kop uit het water, gevolgd door een golf van wijzende vingers onder de toeschouwers. De watervogels zijn minder enthousiast en blijven op veilige afstand. Toch is de roodkeelduiker hier een mooie waarneming. Bij de tweede stop weer een zeehond en een roodhals, maar nu een roodhalsfuut. Ook de gewenste zwarte zee-eenden zijn er, zelfs in gezelschap van vrouwtjes met een lichte ‘blos’ op de wangen. Onderweg naar de Koudekerkseinlagen, met als enige overblijfsel van een verdronken dorp de Plompe Toren, spotten we kuifduiker, middelste zaagbek, buizerd, zwarte kraai en tot geluk van Maikell – ‘daar wordt ik nou zó blij van!’ - een zingende veldleeuwerik. ’t Is tenslotte nog maar 15 februari. nummer 4 – 2015

De groep, in het midden Corry Dierdorp

- 23 -

Bont Allerlei

Veluwe nieuws internationaal?

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Terug in Nederland bleek er op de camping een OERRbos van Natuurmonumenten geopend te zijn, er werd heel druk gebruik van gemaakt. Kinderen kunnen daar spelenderwijs ontdekken, muziek maken met takken, er is water, hutten bouwen en een speur/puzzeltocht naar de zandverstuiving. Geweldig, zo worden kinderen geprikkeld om het bos te ontdekken, de natuur in te gaan!

Ellen Roest Als u dit leest is de zomer al voorbij en is de herfst volop ingetreden. Ik hoopte op een mooie nazomer dan kunnen we dat heerlijke buitenleven nog even voortzetten. Hopelijk heeft u als lezer ook een goede zomer gehad?

Verder ga ik dit najaar nog een paddenstoelinventarisatie doen (o.v.b.) met een boswachter van Natuurmonumenten in een prachtige oude beukenlaan in Planken Wambuis. Ik kijk er nu al naar uit. Er zijn daar de mooiste paddenstoelen te zien zoals de pruikzwam. Misschien leuk om eens van u te horen welke paddenstoelen u allemaal tegenkomt. Ik wens u een kleurrijk najaar toe.

Ik weet niet hoe het u vergaat maar ik ga zelfs in de vakantie nog vaak op zoek naar mooie natuurgebieden. Dit keer zijn we met de camper door Denemarken, Zweden en Noorwegen getrokken. In Zweden hebben we twee natuurgebieden/parken bezocht en in Noorwegen zijn we door een heel groot nationaal park gereden. Misschien ligt het wel aan mij maar ik maak altijd vergelijkingen met de Nederlandse natuurgebieden.

Paddenstoelenexcursie Gouwebos met rijke oogst Een enkele foto gemaakt op de paddenstoelenexcursie Gouwebos op zaterdag 26 september met Hans van Dam.

Zo ‘deden’ we in Zweden het gebied Store Mosse een prachtig veenachtig moerasgebied waar ook kraanvogels nestelen. (Helaas waren ze met de jongen alweer weggetrokken). Je verwacht dan een prachtig bezoekerscentrum net als in Nederland met veel informatie langs een route. Nou een bezoekerscentrum was er niet, wel een route langs half vergane vlonders. Er was een mooie uitkijktoren maar met enkele bijna niet meer te lezen informatieborden. Wel veel veenpluis gezien, maar helaas geen zonnedauw die daar ook moet voorkomen. Goede reden om ooit nog eens terug te gaan naar het gebied! Ook zijn we naar Norra Kvill geweest ook een heel ruig gebied waar een hoog vochtigheidsgehalte is, bijna alle stenen/keien en bomen zijn met mos begroeid. Prachtig om te zien, maar ook hier alleen een informatiebord en twee prachtige routes die wel lastig zijn om te lopen; klauteren, glibberen. Maar als beloning een prachtig uitzicht, heel veel (korst)mossen. Dan denk ik aan de Vlinder, het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten aan de Nieuwkoopse Plassen en het b.c. Veluwezoom. Wat hebben wij het in Nederland dan prachtig voor elkaar. In geen van de Natuurgebieden kun je een begeleide wandeling maken, er zijn geen gidsen. Natuurlijk is het daar ook wel heel groot en is het halve land zowat een natuurgebied, maar toch mis ik dat dan en denk al in veel mogelijkheden.

Louise Harms legde deze ruige weerschijnzwam vast, maar had ook de krulzoom, trechterzwam, bundel inktzwam, peksteel, rode zwavelkop, donsvoetje, witte plakaatzwam, braakrussula, berkenboleet, weide champignon, parel ammaniet, gele zwavelkop, lichtgele bokaalbekerzwam, elfenbankjes, voorjaarshoutzwam, glimmer inktzwam en nog veel meer soorten kunnen vereeuwigen.

In Noorwegen zijn we bij een van de bezoekerscentra geweest van Hardanger Vidda. Daar kon je wel een wandeling van een uur maken met een gids Helaas was dat een heel regenachtige dag! Een prachtig stukje natuur, waar rendieren voorkomen en de poolvos. Dit was een prachtig bezoekerscentrum met veel informatie, films, en tentoonstellingen. We willen er zeker nog eens heen maar dan om er een paar dagen te blijven.

nummer 4 – 2015

- 24 -

Bont Allerlei

Natuurapotheek Jolanda Zwaan

IVN afdeling Alphen aan den Rijn de pauze deelt Corry Dierdorp, onvermoeibaar als altijd, folders uit en Bont Allerlei. Na de pauze lopen we met “meester” Hans mee naar de kinderboerderij waar we nog een dambordje zien op een vlinderstruik. Het dambordje (dagvlinder) heeft in de lente en zomer verschillende verschijningsvormen; wat het niet makkelijker maakt om hem te herkennen.

Aangezien mijn kennis wat betreft wilde en geneeskrachtige planten flink is weggezakt, lijkt het mij leerzaam om op zaterdag 29 augustus mee te doen aan de excursie Natuurapotheek. Vroeger las ik boeken van Mellie Uyldert (ze werd wel het kruidenvrouwtje genoemd) waar ik veel van geleerd heb, totdat ik er achter kwam dat zij sympathiseerde met het fascisme en bevriend was met weduwe Rost van Tonningen (echtgenote van NSBvoorman).

Vlakbij de kinderboerderij groeit de klit of klis (composiet), de zaden van deze plant kleven vast aan de vacht van een dier, zo wordt het zaad verspreid. Vanwege de eigenschap van deze plant is het klittenband uitgevonden. De klis gebruikt men als haargroeimiddel en werkt afremmend op reuma. Ook de onschuldig ogende bitterzoet staat dichtbij de kinderboerderij, maar hoewel het laxerend en bloedzuiverend werkt, kun je er beter niet van eten, want deze plant behoort tot de nachtschadefamilie en is giftig.

Vandaag is het prachtig weer en als ik naar de Veenmol in Boskoop loop, word ik verrast door een eend met twaalf nog zeer jonge kuikentjes. Mijn dag kan in ieder geval niet meer stuk.Ik ben wat vroeg dus heb alle tijd om de tuin wat beter te bekijken. Omdat ik al een tijd niet op de natuurtuin ben geweest, sta ik er versteld van hoe alles gegroeid is. Het staat er allemaal prachtig bij.

Op weg naar de bloemenweide komen we het varkensgras tegen (duizendknoopfamilie). Deze plant werd door zeelui gegeten als probaat middel tegen scheurbuik. Het is een echte pioniersplant. Eveneens behoort het perzikkruid tot de duizendknoopfamilie. Over deze plant gaat het verhaal dat ze groeide op Golgotha onder het kruis van Christus en zo druppelde het bloed op de plant waardoor het nu twee donkere vlekken heeft op ieder blad. Ook bloedzuiverend en verzachtend voor tranende ogen. Iemand merkt op dat de haagwinde (windefamilie) toch wel erg mooie bloemen heeft, waarop Hans zegt: ,,Pluk zoveel als u wilt, ik wil het graag kwijt”.

Hans van Dam en Jenny Heemskerk geven de excursie. Ze delen stencils uit waarop plantennamen staan die Hans wil behandelen. Hij heeft een grote stok meegenomen waarmee hij de planten aanwijst en dan leest iemand vanaf het stencil voor wat de geneeskrachtige werking van de desbetreffende plant is. Omdat de groep behoorlijk groot is (ongeveer 30 mensen), wordt er gesplitst. Hans vertelt kort iets over het maaibeleid en dat hij zaadmengsels her en der rondstrooit; vooral ook over het hek langs het spoor; wat iemand de term “guerrilla gardening” ontlokt. Uiteraard is het onmogelijk om hier alle planten te bespreken die wij hebben gezien. Toch wil ik u enkele planten niet onthouden. Het leuke is dat in dit hele gebied zowel de echte koekoeksbloem, dagkoekoeksbloem en blaassilene te zien zijn, alle drie behorende tot de anjerachtigen waartoe ook de bolderik behoort die zeer zeldzaam is.

In de wortelstokken van de gele lis zit een stof die genezend werkt bij migraine, ischias en bronchitis. Het wortelgestel is zo sterk dat beschoeiing gedeeltelijk overbodig is. De zaden van de gele lis buigen, als zij rijp zijn, naar het water toe en zo wordt het zaad verspreid. Ach, de lijst is eindeloos. Hier stop ik en hoop uw interesse gewekt te hebben om ook eens een wandeling te maken in Boskoop met Hans van Dam en Jenny Heemskerk. Voor mij was het een mooie, leerzame en gezellige ochtend.

De composietenfamilie is goed vertegenwoordigd. Het duizendblad wordt gebruikt voor vrouwenkwalen zoals onder meer overgangsklachten. Bloem en blad kunnen worden gebruikt, maar niet de steel. Nooit geweten: maar de wegdistel is de nationale plant van Schotland. Van cichorei, met zijn prachtige blauwe bloemen, werd in de oorlog surrogaatkoffie gemaakt. Tevens is cichorei eetlustopwekkend, helend tegen lever- of galkwalen. Bij de wilde peen (schermbloemige) is het middelste bloemetje donker, dit is een lokbloem om insecten aan te trekken. De uitgebloeide bloem vormt een klit waar altijd wel een spinnetje inzit. Het groot blaasjeskruid (blaasjeskruidfamilie) is bij ons zeldzaam maar groeit bij de heemtuin in de sloot. Het is een vleesetende waterplant.

Bilzekruid, eten van deze plant kan leiden tot vergiftigingen zoals waanvoorstellingen, rusteloosheid, spierzwakte, hartritmestoornissen, krampen en overgeven. Toch wordt deze plant wel gebruikt in de reguliere gezondheidszorg.

Inmiddels is het tijd voor koffiepauze en lopen wij naar de contactweide waar we koffie, thee en cake krijgen. Tijdens nummer 4 – 2015

Zie ook Een zeldzame vondst van Jolanda Zwaan op pagina15.

- 25 -

Bont Allerlei

Leerzame kanoexcursie Gert-Jan Schouten, natuurgids De datum is 19 april. Op het programma staat een kanoexcursie. Start bij de kanoboerderij van Jaap Verduijn, Achtermiddenweg 3, Aarlanderveen. De weersomstandigheden zijn ideaal. Bij de start worden de zestien deelnemers erop gewezen dat vanaf 15 maart tot 15 juni het broedseizoen van de weidevogels is en dat wij daarom niet zullen stilstaan bij de door de boer gemarkeerde nesten. Kieviten, grutto´s en tureluurs begeleiden ons als wij over het kavelpad wandelen naar de kano-opstapplaats.

Na uitleg door Jaap Verduijn over de beste kanotechniek gaan de deelnemers van start en wanneer ik me weer bij de groep heb aangesloten geef ik uitleg over zogeheten pestbosjes en wijs ik op het geel van het speenkruid (met de specifieke wortelbolletjes die op spenen lijken) en de gele kleur van de volop in bloei staande dotterbloemen. Ook in bloei de wilg. Wilg is tweehuizig er zijn dus twee verschillende bomen. Er zijn katjes met gele meeldraden (mannelijk) en katjes met lichtgroene stempels (vrouwelijk). Bij de kano-overstapplaats “de Verbinding” aan de Ziende staan we even stil bij de blauwe reigerkolonie. De blauwe reigers nestelen hoog in de bomen. Enkele nesten zijn al bezet en weldra zal het klepperen en gekrijs volop te horen zijn. Wij volgen de officiële kanoroute waarbij ik eerder al heb opgemerkt dat door storm petgaten waren geblokkeerd door omgevallen bomen en dat petgaten bijna zijn dicht gegroeid. Met Hans Blom, ook een IVN-natuurgids, heb ik eerder de petgaten weer toegankelijk gemaakt maar de grote Canadese kano’s hebben moeite om hier te passeren, maar dat maakt het alleen maar leuker. De lunch nuttigen we hierna op een stuk rietland met picknickgelegenheid en ervaren de deelnemers de zachte ondergrond. We staan stil bij de verzamelplaats van de zwanenmossels; verzameld door de bruine rat of de muskusrat. Muskusrat is weliswaar een planteneter maar hij doet zich ook te goed aan deze weekdieren. Ook is op het rietland volop spagnummos aanwezig. Spagnummos is het bestanddeel van het hoogveen en kan als spons water binden. Spagnum wordt veel gebruikt in kerststukjes en vormde vroeger een aardige bijverdienste voor de nummer 4 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn mostrekkers. Oeverzegge staat in bloei. Verschil tussen zeggen, met driekantige stengel, en de grassen met de knopen en ronde stengel komen ter sprake. De Rietlanden waarop wij ons bevinden, zijn deze winter nog afgebrand wat te zien is aan de geblakerde stammen van de berken. Het rietbranden wordt in principe steeds minder gedaan uit milieuoverwegingen maar is wel een heel praktische methode en niet zo arbeidsintensief als het afvoeren van het sluik( rietstoppels). Na de picknick kanoën wij richting de Zuidplas en ontdekken wij verschillende nesten van de grauwe gans. Verbazingwekkend zolang als een gans zijn nest trouw blijft. Ja, het is een dilemma om de eieren van de nesten te schudden, zodat er geen jonge ganzen uitkomen, of de nesten ongemoeid laten en wij een overbevolking van ganzen krijgen. Het ganzenakkoord van de provincie ZuidHolland en het Natura-2000 gebied van de Nieuwkoopse Plassen is mij, anno 2015, nog niet geheel duidelijk. Ik geloof dat de grauwe gans, als broedvogel, geen speciale beschermstatus heeft. Overbevolking van de graslanden is een reëel probleem. Wij keren weer om, om via de Oude Vaart de plas-dras graslanden aan de zuidkant van de Nieuwkoopse Plassen te bekijken en ja hoor vlak voor ons verschijnt de purperreiger in vol ornaat. Haast niet te zien in het riet, wat een schutkleur. De purperreiger heeft zeker wel de beschermde status. Wij gaan even van de Oude Vaart af en varen het gebied binnen en houden even stil bij dit ondergelopen gebied en om er de verschillende steltlopers te bewonderen. Ook heel mooi is het gedrag van de baltsende kieviten, duidelijk territoriumgedrag en dus nog geen eieren. Hier niet de oeverzegge maar indrukwekkende horsten (grote pollen) van de pluimzegge. Wij vervolgen de Oude Vaart en komen via een stuw op het riviertje de Meije. De stuw is via een druk op een knop te bedienen en is door Rijnland aangebracht om de watercirculatie min of meer te regelen. Vuil water gaat meer buitenom en schoner water mag meer naar de Nieuwkoopse Plassen stromen. Dat Rijnland veel investeert in een goede waterbeheersing blijkt ook wel uit het geheel nieuw gemaal bij de Ziendesluis dat dit jaar in gebruik is genomen met daarbij ook een nieuwe defosfateringsinstallatie waar het fosfaat van het vuile Oude Rijnwater door middel van ijzerchloride gebonden wordt. Door dit alles is het water van de Nieuwkoopse Plassen aanzienlijk beter dan dat van bijvoorbeeld de Reeuwijkse Plassen. Dan bewonderen we hazen in de weilanden. Het is de zogenoemde rammeltijd. In het voorjaar zie je dan meerdere hazen achter elkaar aanrennen waarbij de ram probeert de voedster te veroveren. Als wij na goed drie uur weer terug zijn bij de overstapplaats aan de Ziende, varen wij via de Aarlanderveense Wetering terug naar onze thuisbasis waar wij onder het genot van een kopje koffie de tocht nog eens doornemen. Een geslaagde tocht vinden we, waarbij opgemerkt moet worden dat vier uur wel een maximum is om de aandacht te behouden voor het evenwicht tussen prestatie en educatie.

- 26 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Wiel van der Mark (Namens de werkgroep Bijenlandschap Archeon)

In de rieten daken, met name van het eerste huis aan de linkerkant als je vanaf de ingang de Middeleeuwen binnenloopt (het Herdershuis), nestelen honderden tronkenbijtjes (Heriades truncorum) (foto vorige kolom). Dit is een erg leuke vondst, want dit bijtje is verder nog nauwelijks uit Zuid-Holland bekend. Zo'n grote populatie is in het westen des lands heel bijzonder. Het leek er op dat de bijtjes vooral nestelden in de stengels langs de onderrand van het dak. De stengels bovenop zijn blijkbaar al te verweerd.

Onderstaand een verslag van de derde monitoring van stuifmeel verzamelende insecten (waaronder de honingbij) in Archeon op vrijdag 17 juli 2015. De inspectie vond plaats in het kader van wetenschappelijk onderzoek door Menno Reemer van EIS het onderzoeksinstituut insecten van Naturalis. Menno doet dit onderzoek op ons verzoek omdat Archeon als unieke habitat deelneemt aan het project Bijenlandschap. Ons voornaamste doel is om het leefklimaat van deze stuifmeel verzamelende insecten, zoals bijen, hommels en zweefvliegen te verbeteren.

Tronkenbijen sluiten hun nestingangen af met hars. Ook bij jullie rieten daken kun je ze soms zien aan komen vliegen met propjes hars tussen de kaken. Meestal wordt aangenomen dat ze deze hars van naaldbomen halen. Dit zou het sporadische voorkomen in het westen van het land deels kunnen verklaren. Mogelijk zouden de tronkenbijen in Archeon de hars van de pijnbomen die vlak in de buurt staan gebruiken. Zo mogelijk nog leuker was de vondst van een koekoeksbij die op de tronkenbijen parasiteert: de gewone tubebij (Stelis breviuscula). Hoewel de naam anders doet vermoeden is dit in heel Nederland een vrij zeldzame soort.

Bijzondere wilde bijen in Archeon

Ondanks het zeer gunstige leefklimaat en grote diversiteit valt er ook in Archeon nog te winnen om het nog aantrekkelijker te maken voor onder andere deze diertjes die een belangrijke rol spelen bij de bestuiving. Dat gaan Archeon en de Vereniging Vrienden van Archeon doen door bijvoorbeeld nog meer diversiteit in bomen, struiken en planten te creëren, variatie in oevers en droge hellingen te maken en een nog selectiever maaibeheer toe te passen. Ook willen we bijvoorbeeld insectenhotels gaan verkopen in de winkel en in het Romeins museum aandacht schenken aan de geschiedenis van bijen, immers de Grieken schreven al uitgebreid over bijvoorbeeld de honingbij. Het verslag van Menno Reemer: ,,Vandaag vrijdag 17 juli vond ik in Archeon tot mijn blijde verrassing drie soorten insecten die ik niet eerder tijdens de monitoring van het Land van Wijk en Wouden aantrof. Het gaat om drie soorten die nestelen in echte 'Archeon-structuren': in de lemen wanden en rieten daken. In de lemen wanden zag ik begin juni al de sachembijen nestelen. Vandaag zag ik hier ook wormkruidbijen in en uit gaan. Vermoedelijk nestelen er hier en daar ook grote wolbijen (die ik wel op de bloemen heb gezien) in de kieren en gaten, maar dit heb ik niet kunnen vaststellen.

Goudwesp

De rieten daken en lemen wanden zijn duidelijk erg waardevolle nestelplaatsen voor verschillende bijensoorten. En niet alleen voor bijen: ik zag hier ook diverse soorten graafwespen, spinnendoders en goudwespen. Zo'n diversiteit en zulke aantallen zijn iets om te koesteren! Ik ben nu benieuwd naar wat de voorjaarsronde volgend jaar zal brengen. In totaal heb ik nu 29 soorten bijen gevonden in Archeon (exclusief honingbij). In het voorjaar gaan daar zeker nog soorten bij komen.’’ Tot zover het verslag van Menno Reemer. We zijn natuurlijk erg trots dat ons Archeologisch Openlucht Museum zoveel diversiteit herbergt. Een volgende keer meer over het uitvoeringsplan van de organisaties verenigd in Bijenlandschap Alphen Zuid waaronder natuurlijk ook het IVN. Meer weten: http://www.groenecirkels.nl/nl/groenecirkels/Themas/Leefo mgeving/Project-Bijenlandschap.htm

Tronkenbij

nummer 4 – 2015

- 27 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Van de natuurkiekers Groene Jonker en Den Haeck hebben fotograaf veel te bieden Hans Pet Wij, van de Natuurkiekers, de fotowerkgroep van IVN Alphen aan den Rijn waren op 22 augustus in de Groene Jonker. Tussen 08:45 en 09:00 uur hadden we afgesproken op parkeerplaats de Roerdomp bij het gebied. De Groene Jonker is een waterrijk natuurgebied met een grote plas, ruisende rietkragen en natte graslanden. Deze afwisseling in natuur zorgt voor een bijzonder gezelschap van weide- en moerasvogels. Elk jaargetijde zijn ze in grote aantallen te bewonderen.

Zwam Den Haeck, foto Aad Geeve

Wat een leuk stukje natuur is dit zeg, uitkijkjes, vergezichten, water, leuke bruggetjes, allerlei soorten bomen en natuurlijk bij regen horen ook de verschillende soorten varens, er is echt van alles te zien. En wij maar foto’s maken. De opdracht vanuit de groep was: paddenstoelen.

Schaap Groene Jonker, foto Jordan Blaauw

Voor de Natuurkiekers uiteraard ook, zij het dat ze op grote afstanden van de wandelpaden bleven. Voornamelijk te verklaren door de, op dat moment, extreem lage waterstand in het gebied. Als we van waarneming.nl van exact 1 jaar geleden uit hadden mogen gaan (de aalscholver, bergeend, blauwborst, blauwe reiger, boerenzwaluw, bontbekplevier, bonte strandloper, bruine kiekendief, buizerd, ekster, fuut, goudplevier, graspieper, grauwe gans, grote zilverreiger, kauw, kemphaan, lepelaar, meerkoet, oeverloper, ooievaar, slechtvalk, kleine strandloper, krombekstrandloper, slobeend, smient, spreeuw, temmincks strandloper, tjiftjaf, waterral, watersnip, wintertaling, wulp en zwarte ruiter) hadden we heel wat op de gevoelige plaat vast kunnen leggen. Er blijkt echter dat natuurfotografie vaak van het moment afhankelijk is maar we hebben een mooie excursie gehad en we hebben veel van elkaar geleerd.

Nou die hebben we gezien hoor, in alle facetten, grootten, hoeveelheid bij elkaar en in alle kleuren. Te veel om de soorten hier te noemen. De totale route die we hebben gelopen zal circa 3 km zijn maar door de enorme variatie aan begroeiing en de steeds weer veranderende uitzichten hebben we ons geen moment verveeld en konden de camera’s steeds weer nieuwe onderwerpen vastleggen. Deze trip was zo informerend dat we dit gebied zeker zullen aandoen bij volgende tripjes. Wat brengt de natuur toch veel!

Natuurkiekers op bezoek op locatie ‘Den Haeck’ bij Woerdense Verlaat op 19 september. Door communicatieverschil tussen mij en Theo over de afspreekplek om mee te rijden hebben we Theo helaas moeten achterlaten, maar met Niels, Brenda en Aad bezoek kunnen brengen aan natuurreservaat Den Haeck bij de Woerdense Verlaat. Hoewel de dag begon met regen hebben we leuke kiekjes kunnen maken, na een uurtje is het droog geworden en is zelfs de zon doorgebroken.

nummer 4 – 2015

Hopelijk blijft onze natuurkiekers dit bespaard!

- 28 -

Kaboutertjes zoeken

Fotografie Caroline Piek (www.carolinepiek.nl)