IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Jaargang 36 – nummer 2 – 2015

BONT ALLERLEI IVN afdeling Alphen aan den Rijn

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Secretariaat: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn

Op gezonde toer, voor échte zuivel naar de boer!!

Steenwijk Specialiteit: streekproducten Melk Eieren Div. Yoghurt IJs (taarten) Boerenkaas Bio sappen Honing Kado-art.

Karnemelk Div. vla Roomboter Slagroom Div. kwark Chocolademelk Bavaroise Vlees Soezie meel Bakproducten Jam Mosterd Streekwijnen Broodmachines Geitenmelkproducten

Zie ook : www.landwinkel.nl www.zuivelboerderij.info of mail ons op: [email protected] Tevens Paardenpension

Ook kunt U bij ons terecht voor kinderpartijtjes, bedrijfsuitjes, familiefeesten, Boerenlunches, en mooie Cadeaumanden (weer eens wat anders!)

Jaargang 36 – nummer 2 - 2015

BONT ALLERLEI Uitgave van het IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Opgericht in 1975 Redactie Henk Jan Habermehl - Jan Bal Caroline Piek – Jolanda Zwaan Eindredactie Ria van Ofwegen - Jan Uitzetter Redactie adres: Loevestein 171 2403 JH Alphen aan den Rijn tel.: 0172 416306 e-mail: [email protected]

INHOUD

KOPIJ vóór 31 juli 2015 inleveren op het redactieadres. OVERNAME van artikelen is toegestaan met bronvermelding. Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het afdelingsbestuur. Secretariaat: Grada Hooijmans e-mail: secretaris@ivn-alphenaandenrijn Postadres: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn Internet: www.ivn.nl/alphenaandenrijn Lidmaatschap: Contributie leden € 23,00 per jaar Huisgenootleden € 10,00 per jaar Donateurschap v.a. € 11,50 per jaar Rabobanknummer: NL85 RABO 0301 6899 62 Contributieberekening loopt per kalenderjaar. Opzeggingen 3 maanden voor afloop van het kalenderjaar. Verdere gegevens of adressen van bestuur en coördinatoren van werkgroepen vindt u op pagina 2.

Adressen .......................................................................................................... 2 Uit het bestuur ................................................................................................. 3 Alphen veertig jaar geleden............................................................................. 3 Gehoornde dansende dames openen jubileumbal ............................................ 4 Veertig jaar IVN Alphen ................................................................................. 5 Bespiegeling bij 40 jaar IVN Alphen .............................................................. 6 Theo Schiere groene ‘laatbloeier’ ................................................................... 7 Scala-bomen: veel nog onduidelijk ................................................................. 8 Gidsencursus op stoom ................................................................................... 9 Natuurkiekers gaat het om de Wow-foto ........................................................ 9 Enquête levert ideeën op ............................................................................... 10 De paden op, de lanen in, de kaden op .......................................................... 11 Rabo-fietstocht dit jaar eind juni ................................................................... 12 Vogelparadijs Groene Jonker ........................................................................ 13 Van Rijn naar Rijn ........................................................................................ 13 Veenweiden nieuws ...................................................................................... 14 Lidmaatschap IVN; de landelijke bijdrage .................................................... 15 Nico Selie, als altijd bescheiden .................................................................... 16 Agenda van Activiteiten ................................................................................ 18 Waterbeestjes opsporen ................................................................................. 20 Ongekende verten voor Alphens Bijenlandschap .......................................... 21 Bloeiende bermen.......................................................................................... 22 Golfclub Zeegersloot nog groener! ............................................................... 23 Hans van Dam op zijn praatstoel ................................................................... 24 Het natuurgevoel van .................................................................................... 25 Tuinieren met hart voor dieren ...................................................................... 26 Jeugdbegeleiders gevraagd ............................................................................ 27 Veluwenieuws ............................................................................................... 28

Druk: Reproset+, Waddinxveen Foto voor- en achterblad: Caroline Piek

Het IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven. Het laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen.

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Adressen van bestuur, coördinatoren, leden van de werkgroepen en regiocontactpersonen BESTUUR Voorzitter: Dominique de Roo tel: 071 5353482 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Bont Allerlei, externe contacten, planologie en milieu

Penningmeester en ledenadministratie: Bart van Loon tel: 0172 515553 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Contactpersoon: VLB, natuurtuin Koudekerk, materieelbeheer

Secretaris: Grada Hooijmans tel: 0172 577663 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Lezingen, excursies, exposities en vogelwerkgroep

Lid: Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] Contactpersoon: Communicatie Theo Schiere tel: 0172 477964 e-mail: [email protected]

COÖRDINATOREN EN LEDEN VAN DE WERKGROEPEN Lezingen: Loes Leeuwenburg tel: 0172 445246 e-mail: [email protected] Leden: Maria Chardon Hansje Herfst Monique Smulders Dick Warmerdam

Fotografie Chris Groesser e-mail: [email protected] Natuurtuin Koudekerk: Tineke van Rijn e-mail: [email protected] Bert v.d Zwaan

Excursies: Dick Warmerdam tel: 0172 518480 e-mail: [email protected]

tel: 0172 471550

Bont Allerlei: Jan Uitzetter tel: 0172 416306 e-mail: [email protected] Leden: Henk Jan Habermehl Jan Bal Caroline Piek Ria van Ofwegen Jolanda Zwaan

tel: 0172 588450

Planologie en Milieu: Vacature e-mail: [email protected] Leden: Joost van Beek Hans Krüse

Webmaster: Dick de Graaf tel: 0172 422092 e-mail: [email protected]

Exposities: Pieter Verkade tel: 0172 445249 e-mail: [email protected] Leden: Peter van de Werken Pieter Janssen Marjan Dorsman

Facebook: Mirjam Derkse e-mail: [email protected] Vrijwillig landschapsbeheer: Henk Jan Habermehl e-mail: [email protected] Lid: Wim Dieho

tel: 0172 518267

Vlinders en Fladderaars: Gerda Bonninga tel: 06 53403123 e-mail: [email protected] Leden: Elly Slagter Cécile Aras Femke Blasse Michelle Meijer Frank van Rooijen Jenny Heemskerk Corina Vermeer Mayelle Tuijn Vera van der Hoorn Willemijn van Maanen Fenne Schotel Annemiek van Eeuwen Mini van Dijk Inge Nederpeld Diny Coppens

Communicatie:(BA, PR, Soc. Media, Webbeheer) Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: [email protected] PR: Corry Dierdorp e-mail: [email protected] Lid: Lydia Beekhuis

tel: 06 51746780

Vogelwerkgroep: Stef Strik tel: 0172 472748 e-mail: [email protected] Leden: Maikell Verkade Dick Warmerdam Martijn de Jong Wim Kok

tel: 0172 473516

Webmaster, Facebook en Twitter Vervanger: Adriaan Breukel – webface2@ivn-alphenaandenrijn REGIO CONTACTPERSOON Boskoop Margriet Mutsaers e-mail: [email protected] Kaag en Braassem Dick Warmerdam e-mail: [email protected] VERENIGINGSGEBOUW De Vlinder Burg. Bruinsslotsingel 15, 2403 NC Alphen aan den Rijn MATERIAALBEHEER Lydia Beekhuis e-mail: [email protected]

nummer 2 – 2015

Koudekerk aan den Rijn Jan Bal e-mail: [email protected] Hazerswoude Jan Kuijt e-mail: [email protected]

tel: 0172 216623

tel: 0172 518480

tel: 071 3412168

tel: 071 3412597

Openingstijden De Vlinder: tel: 0172 533296

woensdag, zaterdag en zondag; 1 april tot 31 oktober: 14.00 tot 17.00 uur; 1 november tot 31 maart: 13.30 tot 16.30 uur

tel: 06 48753604

-2-

Bont Allerlei


Uit het bestuur Bart van Loon, penningmeester

Bestuursverandering. Tijdens de Algemene Ledenvergadering (ALV) van 23 maart is Chris Groesser afgetreden als bestuurslid, Chris nogmaals dank voor jouw inzet. Chris wordt opgevolgd door Theo Schiere, welkom Theo!

inkomsten via partners en de bijdragen van de leden. Daarom heeft de ledenraad besloten om in de komende jaren de contributies die lokale IVN-afdelingen heffen, te standaardiseren en gelijk te trekken naar 24 euro per lid waarvan 12 euro zal worden afgedragen aan de Landelijke Organisatie.

IVN Landelijk Op de ALV gaf Peter Mol, vrijwilligersconsulent IVN ZuidHolland, uitleg over de standaardisering en verhoging van de contributie. Als consulent is Peter betrokken bij:  Het bestuurlijk overleg van de IVN-afdelingen in Zuid-Holland;  Provinciale werkgroepen: Districtskader Vorming (DKV) en PR (folder!);  Link naar landelijke of provinciale projecten;  Scharrelkids, Groen doet Goed, Groen Dichterbij, Grijs, Groen en Gelukkig;  Organiseren van overige trainingen en evenementen;  Werkgroep DKV, provinciale ledendag, jeugd- en jongerenpraktijkdag;  Provinciale nieuwsbrief.

Alphen veertig jaar geleden

In zijn presentatie ging Peter in op wat IVN-landelijk doet voor de lokale afdelingen. Elders in dit nummer is zijn verhaal daarover te lezen.

Uit ,,35 jaar, een bespiegeling…’’ door Henk Jan Habermehl in Bont Allerlei nummer 4 van 2010:

IVN is de grootste informele opleidingsorganisatie voor natuur in Nederland! De basis van alle activiteiten ligt aan het cursusfront:  Natuurgidsencursus en groencursussen;  Cursus jeugdbegeleider;  Natuuroudercursus;  Schoolgidsencursus;  Scharrelkidscursussen;  Watergidsencursus;  Cursus tuinreservaten.

Ridderveld, daarvoor nog Alphen-Noord geheten, was in die tijd een zandwoestijn met fonkelnieuwe hoogbouw en soms, tussen twee forse perkoenpalen, een mistroostig boompje, een wijkertje of een blijvertje, waarvan de wortels hijgend naar de veenlaag onder die meter zanddruk reikten. Velen wisten toen al dat bomen in Nederland zelden ouder mogen worden dan een mensengeneratie (dat is dus een kleine 35 jaar!). Soms ontwikkelde zich tot vreugde van enige esoterische kenners en tot veler verbazing ergens op een rommelige vergeten plek een paradijsje, een botanische Hof van Alphen. In het moerassige gebied van MUWI (nu het zeer nette Berendrecht) werden zelfs natuurrondleidingen gehouden.

De focus van IVN landelijk is op:  Kind en natuur: Scharrelkids. Hieronder vallen de slootjesdagen en een herfstactiviteit;  Natuur en Gezondheid. Aansluiten bij programma’s, Groen doet goed, Bewegen in het groen, gezonde schoolpleinen, Grijs, Groen en gelukkig;  Natuur Dichtbij;  Natuur en Duurzaamheid.

Oud-Alphen had al natuur, het Bospark, aangeharkt en voor zonsondergang op slot; on-natuur was er niet want de directeur Groen verbood plastic bloemen op de begraafplaats; voor wat dennenbomen moest je toch naar Zeist-Driebergen. En stofférend groen? Groen waren de weilanden, die kon je zien vanaf het station tot aan de Gemeneweg en nog verder.’’

Hiernaast ziet u het financiële plaatje. Omdat dit plaatje natuurlijk sterk beïnvloed kan worden door het stopzetten van subsidies door overheden en de Postcodeloterij, wordt hard gewerkt aan het vergroten van projectinkomsten, nummer 2 – 2015

-3-

Bont Allerlei


Jong zijn, is actie! Een actie die vandaag al is begonnen is de Like, Deel & Win actie op Facebook, een estafette met drie prijzen: telkens een box van de adembenemende BBC-serie The Blue Planet. Leuk, gemakkelijk, goedkoop, je helpt onze afdeling aan een grotere naamsbekendheid en wie weet verdien je een mooi cadeau …

Gehoornde dansende dames openen jubileumbal

Hoe het werkt? Like het actiebericht op facebook.com/ivn.alphenaandenrijn, deel het op je tijdlijn en nodig je vrienden uit onze pagina te volgen. Je helpt onze afdeling aan een grotere vriendenkring en wie weet jezelf aan een mooi cadeau!

Corry Dierdorp

Op onze Actie-‘verlanglijst’ staat ook: zorgen dat IVN blijft groeien en nóg meer mensen van natuur kan laten genieten. Je maakt de jarige superblij als je één lid kan werven Eén donateur is ook prima. En - als dat kan – is een huisgenootlid natuurlijk het állergemakkelijkst! Het tarief voor donateurs is 11,50 euro, voor leden 23 euro en voor huisgenootleden 10 euro per kalenderjaar. Per 1 mei is dat voor 2015 afgerond 7,50 euro,15 euro en 6,50 euro. Ook deze actie start nú!

Ja, 40 jaar jong is IVN Alphen dit jaar. Dat is een feestje waard, zeg maar FEEST: in het weekeinde van 20 en 21 juni vieren we uitgebreid onze verjaardag met leden, donateurs, adverteerders, relaties en ieder die maar wil. Het bal wordt dat eerste weekeinde van de zomer geopend door gehoornde dansende dames! Eh..? Ja, want IVN Alphen, sponsoren en vrijwilligers bieden zaterdagmiddag 20 juni een gratis film aan in het Parkfilmhuis in Alphen met een drankje toe op het mooie nieuwe tuinterras. De titel van die film: Dansen met gehoornde dames. Nieuwsgierig? Kijk op de gelijknamige website om alvast meer te weten komen over deze verrassende en boeiende documentaire.

Wie jarig is, trakteert. Wij dus ook. We trakteren de nieuwe natuurvriend én jou als werver op een cadeaubon voor een lezing naar keuze. Een leuk gratis uitje voor beiden dus. Als enthousiaste natuurliefhebber één IVN-er werven, dat moet je toch lukken! Stuur de gegevens van de nieuwe IVN-er én je eigen naam naar [email protected]. Vragen? Mail ze naar [email protected] of bel Bart van Loon 0172 515553. Tot slot nog een tip: Verras iemand met een cadeau-donateurschap of cadeaulidmaatschap. Wij zorgen dan voor een IVN-tasje met welkomstkaart en interessante IVN-documentatie. Naar wens leveren wij dat bij jou óf bij de nieuwe IVN-er af.

Zondagmiddag 21 juni vind je ons op thuisbasis de Vlinder. Daar laat de nieuwe natuurfoto-werkgroep haar eerste resultaten zien, er zijn kinderactiviteiten, mini-excursies, Woesteland is er met vakanties voor jongeren, maar er is ook een verhalenverteller, een bijendemonstratiekast, een tekenaar en we doen slootjesactiviteiten én … én … Alles natuurlijk met een lekker drankje ‘en zo’. Een uitnodiging met volledig programma volgt nog. Houdt uw e-mail in de gaten!

nummer 2 – 2015

-4-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn actieve vrijwilligers). Nu zijn dat er tegen de 300 leden en donateurs en misschien zijn we zelfs dat aantal al gepasseerd. We zullen het zien in de nieuwste cijfers die ledenadministrateur Bart van Loon binnenkort zal publiceren. Verheugend was ook toen al het aantal jeugdleden van ongeveer twintig. Reden voor Dirk om trots te reppen van ,,IVN 35 jaar jong’’.

Veertig jaar IVN Alphen

Dat ‘jong’ hebben we erin gehouden bij ons veertig jarig jubileum, kijk maar naar het boven dit artikel staande feestlogo. Meer dan terecht want het aantal jeugdleden is niet alleen verdubbeld (met nog een wachtlijst) ook is er een groep nog jongere kinderen (4 tot en met 7 jaar) van wie er maandelijks 25 afkomen op de speciaal voor hen georganiseerde activiteit. Daar zijn we met zijn allen met coödinator Gerda Bonninga en haar staf terecht trots op.

Jan Uitzetter Uitgebreid terugblikken op de geschiedenis van IVN Alphen aan den Rijn (e.o.) doen we dit keer niet. Daar hebben we ons vijf jaar geleden bij het zevende lustrum al aan gewaagd. Vandaar dit maal bij de viering van het veertig jarig jubileum een korte herhaling van zetten.

Uitdaging voor de toekomst: hoe en met wat houden we die jeugd vast als ze de leeftijd bereiken dat ze naar de middelbare school gaan. Niet alleen om de gemiddelde IVN-leeftijd te drukken, want zoals begin dit jaar uit een enquête blijkt, is meer dan de helft van de leden 50 jaar of ouder, maar ook om waar te maken wat Dirk vijf jaar geleden kijkend naar de toekomst zei. ,,We zullen vooral blijven werken aan het verwezenlijken van de doelstelling van het IVN: bijdragen aan een duurzame samenleving door jonge en oude mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap.’’

Onduidelijkheid. Die is er bij de viering van het 35-jarige jubileum van IVN Alphen aan den Rijn, toen nog met de toevoeging e.o., en omstreken. Die toevoeging e.o. verdwijnt als de gemeente Alphen aan den Rijn samengaat met de buurgemeenten Rijnwouden (met Benthuizen, Hazerswoude en Koudekerk) en Boskoop. Ook al vallen er dan met Woubrugge en Ter Aar nog steeds omstreken onder het Alphense IVN. De onduidelijkheid gaat over de precieze oprichtingsdatum. Die komt nooit helemaal boven water al vindt secretaris Loes Leeuwenburg in 2010 nog wel wat interessante data bij opruiming van de archiefkast.

Elders in dit nummer vindt u een bespiegeling van Henk Jan Habermehl bij het huidige jubileum en ook vijf jaar geleden kan hij het niet laten. Op zijn manier haakt hij aan bij de woorden van Dirk als hij het IVN omschrijft. ,,Bij dit soort verenigingen trof je twee soorten leden aan: buitenmensen met doorgroefde handen en ‘schoolmeestertypes’ die de wereld willen verbeteren door voorzichtig achter hun achtertuin of in de schaduw van hun balkonnetje aan de slag te gaan, al was het maar door het schrijven van bezwaarschriften.’’ Over die bezwaarschriftenperiode meldt Dirk vijf jaar geleden op dat IVN niet meer alleen tegen bepaalde gemeentelijke plannen is. ,,We gaan positiefkritisch met elkaar om’’, om er welhaast profetisch aan toe te voegen, ,,hetgeen niet betekent dat we overal ja en amen tegen zeggen’’. De bomenkwestie rond het voormalige Scalacollege in het centrum levert het bewijs dat IVN Alphen aan den Rijn alert blijft en niet schroomt om zich te keren tegen de overheid, in dit geval de gemeentelijke, als het meent te moeten opkomen voor natuuren milieuwaarden als die in het gedrang komen door overheidshandelen.

Het oudste geschreven stuk is een brief van 1 april 1976 gericht aan Tinie D’Haen waarin ook de naam wordt genoemd van mevrouw Fleurbaay, naar Loes aanneemt de eerste voorzitter van IVN Alphen. Maar hoe kun je dan in 2015 het veertig jarig bestaan vieren? Temeer omdat in een brief van 24 februari 1977 directeur P.J. Steltman van het landelijk IVN laat weten dat het Dagelijks Bestuur in zijn vergadering van 16 februari 1977 de Alphense afdeling officieel erkenning heeft verleend. Maar toch is 1975 echt het oprichtingsjaar van het IVN Alphen aan den Rijn, zo leert Loes bij navraag in Amsterdam. Tussen de aanvraag van oprichting van een nieuwe afdeling en de officiële erkenning zit doorgaans geruime tijd. Onzekerheid over het onderdak, is een kenmerk van de jaren van IVN Alphen voorafgaande aan het 35-jarig jubileum. Bij het 35-jarig bestaan kan voorzitter Dirk van der Bijl met trots vertellen dat we eindelijk in gebouw De Vlinder een toekomstbestendig eigen onderdak hebben gevonden. In de jaren ervoor moesten de verhuisdozen bewaard blijven, want het IVN ‘hopte’ van onderkomen naar onderkomen. Wie herinnert zich niet de Waterlelie, de voormalige inmiddels al weer jaren geleden afgebroken kleuterschool tegenover de nu ook tot puingruis vermalen bibliotheek aan het Thorbeckeplein. In de loop der jaren stijgt het ledental van de Alphense afdeling ook steeds; langzaam, maar gestaag. Het aantal leden en donateurs is op 27 juli 2010 276 (van wie 100 nummer 2 – 2015

-5-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn zaterdag vermeld werden met het door de burgemeester uitgereikte horloge of eremetaal. Iets wat 40 jaar bestond, dwong diepe eerbied af. Nu worden bomen in deze gemeente zelden ouder dan 35 jaar (de termijn van wijkrenovatie), als een moderne jobhopper in die tijd drie banen versleten heeft, moet zo’n vastgeroeste sta-in-de-weg nodig wijken; wat wil je: er groeit zelfs al mos op! Overigens zijn straatbomen er even erg aan toe als kooikippen en kistkalveren.

Bespiegeling bij 40 jaar IVN Alphen

Binnenkort ga ik eens het boek lezen hoe de wereld eruit zou zien als de mens als soort plotseling uitgestorven zou zijn en planten en dieren het samen moesten rooien. Wat zouden ruimtevaarders van elders dan voor een planeet aantreffen? Misschien een meer dan redelijk alternatief? Toch is er hoop voor een duurzame co-existentie: de mens kiest massaal voor stenen en asfalt, maar de dieren koloniseren er lustig op los: kauw, tortel, aalscholver, ooievaar, fuut, meerkoet, otter, wolf, wasbeer nestelen, wonen, leven en jagen vrolijk in onze stedelijke gebieden.

Henk Jan Habermehl Veertig jaar IVN, eertijds geheten Bond voor Natuurbeschermingseducatie, toen Vereniging voor natuuren milieueducatie, thans: Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. Was daar nu zo’n behoefte aan? Eén van de dikste boeken die ik als scholiertje verkreeg, zat tussen de oude kranten. We haalden in de vakantiedagen oude kranten op voor een goed doel, maar om een rein geweten te krijgen, moet ik bekennen dat dit goede doel waarschijnlijk ons eigen knipje was. Leesboekjes verkreeg je als kind met je verjaardag van een rijke tante, bij het kerstfeest – dan nam de religieuze betrokkenheid van kinderen fors toe - of ook wel via acties van slimme kruideniers (was Flipje niet zo’n boekje?).

Die decennia van aandacht voor de flora en fauna hebben voldragen vruchten afgeworpen: het begrip ‘natuur’ is niet langer voorbehouden aan adepten van dr. Fop I. Brouwer (dat ‘al wat leeft en groeit, en ons altijd weer boeit’) , natuur is uitgegroeid tot een volwaardige primaire levensvoorwaarde: rivieren, dijken, duinen, woonwijken, wegenstructuren, energieparken, alles kan pas gerealiseerd worden als de natuurwaarden gekoesterd worden, soms ten koste van heel veel.

Tussen de dunne exemplaren van Rijn en Gouwe zat een dik, zwaar en luxueus gedenkboek van de Nederlandsche HeideMaatschappij, onder leiding van ir. Staf. Er stonden zelfs foto’s in van gekoppelde zware machines die ploegijzers door zandgrond voorttrokken. De omslag, verguld op snee, was groen, maar over groen ging de inhoud niet. Zelfs in Alphen aan den Rijn was een forse vestiging, aan de Molenvliet.

Maar succes heeft ook een schaduwkant: zo heeft de belangstelling voor cultuur ertoe geleid dat musea die twee generaties geleden muffe zalen waren waarin een slaperige suppoost –en soms was die er niet eens- een krap tiental bezoekers per dag voorbij zag gaan; nu kun je slechts intekenen voor een tijdblok en dan sta je op de derde rij grijsgekuifden in pantalon met scherpe vouw te loeren tussen de telefoonfotoapparaten door. Nu is natuur vaak herkenbaar aan de letterlijk platgetreden paden waar eertijds mensenschuwe dieren aan je picknicktas pikken of exhibitionistisch poseren.

Wat nu lyrisch natuur genoemd wordt, heette toen ‘woeste grond’, en werklozen werden massaal ingeschakeld om volgens de ruitjes-papier-methode jonge dennen in te planten voor mijnhout, taaie stammen van dennen die honderden meters onder de Limburgse aarde de kolenlagen moesten stutten. En die kolen waren de bron van onze welvaart door de industrie en de kern van het verwarmde gezinsleven rond die ene kolenkachel in de huiskamer.

Het kan verkeren, maar ik voel me er meer thuis dan in de waanzin van het Damrak e.o. waar behoudens ijsberen en pinguïns alle nationaliteiten en uiterlijkheden van de wereld met rolkoffers en selfiestokjes over elkaar lopen te struikelen en dan puberaal ‘o my god’ krijten.

Natuur, daarover schreef de dichter Bloem zijn legendarische regels: ‘Wat is natuur nog in dit land’ ; dat waren ongeregelde bossen en zandverstuivingen waar we als verkennertjes (geen scouts, we waren wel door de Tommy’s en de Yanks bevrijd, maar nog niet aan hun taal onderworpen) in zware legertenten kampeerden en door de sprengen en bosschages struinden. Later, toen het bijna te laat was en de zure regen op je huid prikte en de bossen in de windstraal van de industriegebieden afstierven, werd de cultuurpessimist J.C. Bloem ingeruild voor de aartsoptimist Luther die bij het vergaan van de wereld toch nog een momentje wist te vinden om een boom te planten.

Over weer 40 jaar, maar vrijwel zeker al over 10 jaar, hebben alle bomen een streepjescode, snoeien hoeft niet meer, want bij de ideale grootte stopt de uitgroei; heeft ieder dier een toegestaan en elektronisch beperkt territorium; en dragen wandelende senioren tijdens de voor hen toegestane uren een pet met zonnepaneeltjes waarmee hun ingebouwde gewrichtsmotortjes gestimuleerd worden.

In die tijd waren jubilarissen ook gerespecteerde lieden die in de Rijn en Gouwe zaliger nagedachtenis op vrijdag of nummer 2 – 2015

-6-

Bont Allerlei


Theo Schiere groene ‘laatbloeier’ Jan Uitzetter Met enige fantasie zou je het nieuwe bestuurslid Theo Schiere een groene laatbloeier kunnen noemen. Hoewel heel veel fantasie is er niet voor nodig. Als kind zat hij al in het groen, al deed het hem niet heel veel, ,,ik was ook nog naar een kind’’. Dat was pal op de grens van Boskoop en Alphen aan den Rijn, nog net in Alphen, waar zijn vader een boomkwekerij had. Vandaar dat groen. Het hart van Theo Schiere (67), sinds de voorjaarsledenvergadering van 23 maart bestuurslid van IVN Alphen aan den Rijn, trok echter meer de technische kant op. Het werd bouwkunde, specialisatie restauratie. Waar hij na zijn studie in Delft het nodige plezier aan beleefde na een begin waarop hij met gemengde gevoelens terugkijkt. ,,Ik kwam terecht in een tijdelijke baan, drie maanden zo was de bedoeling, bij een stichting die zich bezig hield met historisch boerderijonderzoek. Die stichting was gelieerd aan het Openluchtmuseum in Arnhem dus dat was elke morgen om half zeven in de trein en ’s avonds pas om een uur of acht terug. Je had het hele weekeinde nodig om weer bij te slapen. Voor drie maanden zou dat nog te doen zijn, had ik bedacht, maar als ik vooraf had geweten dat het een jaar zou duren had ik wel iets in Arnhem gezocht.’’

groene pad dat hij toch al begaan had, want een paar jaar geleden was hij actief geworden bij de werkgroep Zaanse Rietveld van IVN ‘er Peter Benes.

Daarna werkte hij bij een architectenbureau, vervolgens bij de Rijksgebouwendienst en tot slot bij de provincie ZuidHolland. In de loop der jaren raakte daarbij zijn specialisatie restauratiewerk steeds meer op de achtergrond tot hij eindigde bij de provincie op de afdeling water waar hij nog betrokken was bij het project Ruimte voor de rivier van Rijkswaterstaat. ,,De belangstelling voor restauratie was aan het begin van mijn loopbaan nog in opgaande lijn, maar het hoogtepunt bereikten we eigenlijk al in 1975, het monumentenjaar. Daarna was er steeds minder ruimte.’’

Dat vrijwilligerswerk in de natuur beviel hem zo goed, dat hij ook maar lid werd van de Vogelwerkgroep Koudekerk/Hazerswoude en omgeving. Werken in de natuur paste namelijk uitstekend bij hem. ,,Ik ben een buitenmens. Altijd al geweest’’, zegt Theo ter verklaring. Samen met partner Annemarie, maar vaak ook alleen wandelt en fietst hij graag in de directe omgeving van zijn huis in Kerk en Zanen. Kruiskade, Compierekade, Spookverlaat zijn hem niet vreemd. Daarbij had hij ook steeds oog voor het moois dat die natuur zoal te bieden. ,,Als ik alleen ga fietsen, zit ik soms net zo lang aan de kant van een sloot als op de fiets. Alleen maar om me heen te kijken.’’

Toen hij op 57-jarige leeftijd, net als een kleine tweehonderd andere ambtenaren te horen kreeg dat men in een keer van alle ouderen af wilde, en de keus kreeg om met vervroegd pensioen te gaan, aarzelde hij geen ogenblik. Genoeg andere dingen te doen. Al tien jaar is hij dus niet meer aan het werk, maar hij heeft zich nog geen dag verveeld. ,,Zat te doen’’, lacht hij.

Dus toen hij een tijdje geleden bij Participe een vacature voor bestuurslid bij IVN Alphen aan den Rijn zag, aarzelde hij niet lang. ,,Lekker dicht in de buurt, toch wel een voorwaarde, en ik kan er mijn enthousiasme goed in kwijt, zo dacht ik. Ik hoop echt mijn bijdrage te kunnen leveren aan het werk.’’ Het bijwonen van enkele bestuursvergaderingen sterkten hem in dat idee. Wat werken in de natuur is, zoals de werkgroep Vrijwillig Landschapsbeheer dat doet, kent hij al uit eigen ervaring. Aan de andere IVN-activiteiten gaat hij zeker zo snel mogelijk deelnemen, om de vereniging goed te leren kennen. Theo is dan in zeker opzicht een laatbloeier, maar wel een laatbloeier met perspectief.

Allereerst was daar meer ruimte voor hobby’s als schilderen, beeldhouwen en boetseren. Ook in het verenigingsleven, waarin hij zich trouwens toen hij nog werkte al had begeven, kon hij zijn energie heel goed kwijt. Bestuurslidmaatschappen van vele jaren in de historische verenigingen van Alphen aan den Rijn en Boskoop getuigen ervan. Ook bij vrijwilligersorganisatie Participe ging Theo aan de slag en die organisatie bracht hem verder op het nummer 2 – 2015

-7-

Bont Allerlei


Scala-bomen: veel nog onduidelijk

en wat betreft IVN ook wenselijk, om in een compensatieplan ook te kijken naar milieuwaarde en CO2 opname. Als we deze twee methoden naast elkaar leggen, wordt duidelijk dat ze tot zeer verschillende conclusies leiden.

Dominique de Roo

Een voorlopige en globale berekening door IVN van het kroonvolume komt uit op het verlies van circa 17.000 kubieke meter groen met de daarbij horende groene functies. Een evenredige benadering van de bomen houdt ons inziens in dat er geen achteruitgang in groen volume en de ermee samenhangende functionele waarde als CO2 binding enzovoorts plaats mag vinden. Dat zou neerkomen op ordegrootte 250-500 grotere bomen met stamomtrek van meer dan 30-35 centimeter en een kroondiameter van 5-4 meter.

In april konden we als IVN opnieuw inspreken bij de gemeente over de geplande kap van beschermwaardige bomen op het Scala-terrein in het centrum. In januari heeft het IVN ook al ingesproken over deze plannen. Daarnaast hebben we in april een WOB-verzoek (Wet openbaarheid van bestuur) ingediend om meer inzicht te krijgen in het verloop van de besluitvorming van dit plan. We vroegen ons af waarom er gekozen werd voor het kappen van deze bijzondere bomen en of alternatieven onderzocht zijn. Verder bleef het onduidelijk hoe de gemeente deze bomen wil gaan compenseren en vonden we het vreemd dat de kapvergunning en de omgevingsvergunning procedureel apart getrokken werden, terwijl de bouw directe invloed heeft op de kap van deze bomen. Daarom schoven Hans Krüse en ik begin april opnieuw aan bij het rondetafelgesprek. We wilden nogmaals onze visie op de plannen geven, meer informatie krijgen van het college en ook horen wat de verschillende partijen in de gemeenteraad ervan vonden.

De vraag waar die hoeveelheid bomen moeten worden geplant, is ruimtelijk zeer relevant. De compensatie die de gemeente voorstelt, gaat echter uit van het terugplanten van enkele bomen van een omtrek van 18-20 centimeter. Het compensatievoorstel vanuit de gemeente is dan ook vooralsnog volstrekt onvoldoende om de functionele betekenis van de te kappen bomen te compenseren. Het IVN vindt dit aspect van groot belang voor een goede ruimtelijke ordening. De evenredigheid in de afweging door de gemeente is ver te zoeken. Tijdens het rondetafelgesprek werd niet aannemelijk gemaakt dat er geen ander bouwplan mogelijk is met behoud van de beschermwaardige bomen, bijvoorbeeld met een andere parkeeroplossing en zonder een riante tuin ten koste van de bestemming groen en beschermwaardige bomen. IVN moet dan ook constateren dat de ruimtelijke onderbouwing tekort schiet, omdat de noodzaak van de kap van beschermwaardige bomen om dit bouwplan te realiseren niet is aangetoond. Los hiervan is de omvang van de voorgestelde compensatie volstrekt onvoldoende. Daarnaast is er nog niet voldoende onderzoek gedaan naar deze bomen op basis van de Floraen faunawet. Er is bijvoorbeeld niet onderzocht of er vleermuisverblijfplaatsen in de bomen zitten. Loskoppeling van de kap van bomen van het bouwplan is daardoor in onze ogen niet mogelijk. Het kan niet worden uitgesloten, dat de beschermwaardige bomen een functie vervullen voor vleermuizen.

In het bestemmingsplan Groot Centrum is via een wijzigingsbevoegdheid het ontwikkelen van woningbouw mogelijk gemaakt met de uitdrukkelijke voorwaarde dat er voldoende afstand tot de aanwezige beschermwaardige bomen moet worden gehouden. Dat is ook logisch gezien het gemeentelijke groenbeleidsplan, waarin veel belang wordt gehecht aan bomen en in het bijzonder beschermwaardige bomen. Bomen en groen moeten volgens het gemeentelijke Groenbeleidsplan een evenredige rol spelen in de afweging van ruimtelijke ontwikkelingen. Maar in het uitgewerkte bouwplan van de huidige ontwikkelaar is er ineens geen ruimte meer voor deze bomen. Waarom is er afgeweken van de eerder gestelde kaders en is er naar alternatieven gekeken of is men er in het bouwplan vanaf dag 1 vanuit gegaan dat deze beschermwaardige bomen wel konden sneuvelen om plaats te maken voor parkeerruimte en privétuinen? Helaas kregen we tijdens het rondetafelgesprek geen duidelijkheid op onze vragen. Een meerderheid van de vertegenwoordigde partijen was het met ons eens dat het een vreemde gang van zaken was dat de kapvergunning en de omgevingsvergunning apart worden behandeld. Toen daar op doorgevraagd werd, kwam er vanuit de gemeente geen bevredigend antwoord. De reactie was dat dit mag volgens de wet en op verzoek van de ontwikkelaar zo gebeurde. Er werd die avond wel duidelijk dat de voorgenomen compensatie voor de gekapte bomen bij lange na niet voldoende zal zijn om de milieuwaarde te compenseren. De gemeente bekijkt dit puur financieel; wat is de financiële waarde van de te kappen bomen? Dan is dat het bedrag dat beschikbaar is voor compensatie. Dit is een methode die bij veel andere gemeenten niet gangbaar is. Het is gebruikelijk, nummer 2 – 2015

We blijven dit dossier vanuit de werkgroep planologie volgen en zullen de leden op de hoogte houden van het verdere verloop.

-8-

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn van Anne Frank, waarin zij beschrijft hoe mooi de boom bloeit, maar ook een spreekbeurt waarin de zintuigen een hoofdrol spelen.

Gidsencursus op stoom

Zaterdag 18 april genieten wij onder een stralende zon van de stinzenplanten in de heemtuin van Nieuwkoop. Wij zien de sleutelbloemen, daslook, de kievitsbloem, en andere planten.

Gerda Bonninga De gidscursus van IVn Alphen aan den Rijn en Nieuwkoop is al weer dik over de helft van de eerste periode. Een heerlijke periode waarbij elke buitenexcursie een feest is. We treffen het telkens met het weer als wij naar buiten gaan. Alleen bij de excursie naar de Putmolen te Aarlanderveen en het sluisje/waterzuivering aan de Ziende te Nieuwkoop is het guur en heel, heel koud. En dan moet iedereen ook nog op de fiets.

En overal worden wij hartelijk ontvangen, zoals bij het bezoekerscentrum De Veenweiden en van Natuurmonumenten. En in de Stal. Waarvoor onze dank. En vooral willen wij Vera van de Hoorn in het zonnetje zetten, die ons telkens van koffie met koek voorziet.

Natuurkiekers gaat het om de Wow-foto Jan Uitzetter Maandag 20 april is de natuurfotowerkgroep van IVN Alphen aan den Rijn opgericht. Die gaat onder de naam Natuurkiekers aan de slag. De Natuurkiekers is een team van elf enthousiaste fotografen, die op reguliere basis met elkaar natuurgebieden met hun camera's gaan verkennen. De beste foto's zullen worden opgeslagen in een 'beeldbank' die een plaats krijgt binnen de intranetsite http://mijn.ivnalphenaandenrijn.nl. ,,Het gaat natuurlijk om die wow-foto. Die plaat waarvan iedereen zegt, wow, wat een foto.’’ Voor de leden van de Natuurkiekers van IVN Alphen aan den Rijn moet dat het doel zijn, zo vertellen Chris Groesser en Hans Pet die de werkgroep gaan coördineren over de doelstelling van de nieuwe werkgroep. Chris: ,,Dat is die foto waarop het lijkt of het hert of de vogel of welk dier dan ook je recht in jouw ogen kijkt.’’

Genieten tijdens de gidsencursus

Maar wat genieten wij met elkaar van alle buitenexcursies en inleidingen van de sprekers: Jacques de Raad, Paul van Hoek, Harm Begeman, Monique Smulders en Maria Chardon. Lezingen waarbij we merken dat alles wat we horen en zien in elkaar gaat vallen. Lezingen over het ontstaan van het gebied, sterrenkunde, de aarde en haar buren.

Het idee voor de oprichting van een fotowerkgroep ontstond rond de voorbereiding van het 40-jarig jubileum. Eigenlijk zou een groepje fotografen al onze activiteiten tijdens de jubileumviering moeten vastleggen, zo was het idee. Chris, tot voor kort bestuurslid, liet zijn collega’s weten dat hij dat wel voor zijn rekening wilde nemen en van het een kwam het ander uitmondend in: laten we aan de bestaande werkgroepen een werkgroep natuurfotografie toevoegen. Chris liet het idee onder andere vallen tijdens een presentatie van IVN werkgroepen aan de cursisten van de natuurgidsencursus en ziedaar… elf belangstellenden en een cursist, Hans, die als stagiair Chris graag wilde bijstaan bij de oprichting van de werkgroep.

En dan komt Jacques een inleiding geven over de plantensystematiek, waarbij hij ook weer verbindingen legt naar zijn eerste lezing over het ontstaan van dit gebied. Monique en Maria vertellen over sporen en laten vooral heel veel zien. Harm en Paul geven een lezing over vogels, met daarna een bezoek rondom en in de Groene Jonker. Maar er is ook hard gewerkt met de werkgroep Landschapsbeheer. De opkomst is heel goed te noemen. Er zijn nog geen uitvallers. Cursisten zijn enthousiast over wat zij horen en zien. De mentoren zijn bijna bij alle cursisten op bezoek geweest om kennis te maken met hun adoptiegebied. De cursisten lopen stage bij de diverse werkgroepen en zetten zich daar ook heel erg in.

Samen de natuur in, samen foto’s maken. Van dieren, bloemen, vogels, bomen? ,,Wat we gaan doen, waar we naar toe gaan, bespreken we samen vooraf. Dan kun je ook de goede voorbereidingen treffen. Samen doen staat voorop.

De spreekbeurten worden met enthousiasme gegeven en we zien heel veel werkvormen naar voren komen: een quiz, een spreekbeurt over de kastanje krijgt een inleiding uit het boek nummer 2 – 2015

-9-

Bont Allerlei We willen van elkaar iets leren en elkaar iets leren. Hoe maak je nou net die ene foto waar iedereen met bewondering naar kijkt.’’ Om de start voor iedereen zo gelijk mogelijk te maken, staat er om te beginnen een workshop op het programma, vertellen Chris en Hans. Een workshop door niet zo maar de eerste de beste fotograaf. Onze eigen huisfotograaf, gepokt en gemazeld in de natuurfotografie, Caroline Piek neemt de werkgroepsleden op zaterdag 2 mei in de Vlinder mee in de technische mogelijkheden van de hedendaagse fotocamera. Chris: ,,Uit een enquête is gebleken dat veel mensen die wel eens een natuurfoto maken niet het flauwste idee hebben wat hun toestel allemaal kan. Hoe je alle mogelijkheden om scherpte, scherptediepte, contrast, belichting, enzovoorts te regelen kunt gebruiken om te komen tot die ene schitterende foto.’’

IVN afdeling Alphen aan den Rijn en er zijn of haar voordeel mee kan doen in voorkomende gevallen. Daarmee zijn dat de eerste stappen gezet van de werkgroep natuurfotografie. Het vervolg gaan de deelnemers zelf bepalen. ,,Waar gaan we naar toe? Wat gaan we fotograferen? Of als iemand het idee opwerpt om foto’s te gaan bewerken, hoe gaan we dat doen? Kan iemand dat voorbereiden als er voldoende belangstelling voor is? Uiteindelijk doel blijft prachtfoto’s maken van de natuur vlak om ons heen, foto’s die je liefst ook nog meer leren van die natuur, van de omgeving waarin je leeft. Foto’s die een verhaal vertellen. Foto’s tenslotte die opgenomen kunnen worden in de archieven van IVN Alphen aan den Rijn. Als een soort beeldbank van rechtenvrije foto’s waaruit we als afdeling kunnen putten bijvoorbeeld bij het versturen van persberichten of bij artikelen op Facebook, de website of in Bont Allerlei.’’ Voor informatie: Chris Groesser, fotowg@ivnalphenaandenrijn. Voor de workshop zijn geen plaatsen meer beschikbaar.

Enquête levert ideeën op

Dat is dan een aspect, de technische mogelijkheden van je toestel. Bij natuurfotografie komt natuurlijk ook direct om de hoek kijken dat je enige kennis moet hebben van de objecten die je wilt fotografen. Een plant of boom loopt niet weg, maar een vlinder of vogeltje gaat echt niet voor je poseren. Chris: ,,Vooral vogeltjes zijn zeer beweeglijk en dat niet alleen. Ze zijn ook heel alert. Op hetzelfde moment dat jij je camera naar je hoofd brengt, zijn ze gevlogen. Bovendien moet je weten dat je soms heel veel geduld en enig geluk nodig hebt om bijvoorbeeld dat ijsvogeltje te kunnen vastleggen in de door jou gewenste pose op dat takje waar je het al een paar keer hebt zien zitten.’’ Als je mooie natuurfoto’s wilt maken, moet je ook niet bang zijn om vuil te worden, vult Hans nog aan. Als je bijvoorbeeld vanaf de oever mooie foto’s van watervogels tussen het riet wilt maken, zul je echt plat op je buik moeten. Of het nou vochtig is of niet langs die waterkant. Caroline geeft op 2 mei alleen theorie. Daarna gaan de werkgroepsleden aan de slag in het Zegerslootgebied rondom de Vlinder. Gericht foto’s maken met een op de praktijk gerichte ondersteuning van Chris. Uit de foto’s die de deelnemers maken, mogen ze zelf de vijf mooiste kiezen om die naar Caroline te sturen. Die zal ze beoordelen en op een tweede bijeenkomst, op zaterdag 16 mei bespreken. Met ieder persoonlijk, maar natuurlijk wel in de groep. Zodat iedereen wat heeft aan de open aanmerkingen van Caroline nummer 2 – 2015

De enquête onder de leden levert ideeën op waarmee excursie-coördinator Dick Warmerdam zeker zijn voordeel doet. Zoals door de open vragen te verwachten viel, kwam uit het onderzoek onder de bijna driehonderd leden, huisgenootleden en donateurs, een breed scala aan opmerkingen los over en voor het activiteitenaanbod van IVN Alphen aan den Rijn. Zoals we in het vorige nummer al hebben gemeld, namen 237 leden de moeite om te reageren, vooral ook door de inzet van ledenadministrateur (en penningmeester) Bart van Loon. Dat die opmerkingen en suggesties serieus zijn genomen en dat er waar mogelijk wat mee gedaan wordt, bleek al heel snel uit de nieuwsbrief nieuwe stijl. Het oordeel over de oude was: erg uitgebreid en rommelig om te lezen door de verschillende lay-outs. Als je de huidige nieuwsbrief ziet, schaam je bijna als je niet deelneemt aan een van de daarin in gloedvolle bewoordingen aangeprezen activiteiten. De opmerkingen van de deelnemers aan de enquête zijn in goede aarde gevallen, zo blijkt hieruit. Dat zal ook in de verdere toekomst merkbaar zijn, zo blijkt uit de reactie van Dick Warmerdam. Al zal aan een aantal zaken niet veel te veranderen vallen. De bestemmingen zijn vaak dezelfde kwam nogal eens naar voren. Bewust, zo reageert Dick. Hij noemt als voorbeelden de wandelingen met Hans van Dam langs het heempad in Boskoop. ,,Dan zie je de natuur het jaar rond veranderen, dat vinden veel mensen prettig’’, noemt Dick als argument. Datzelfde geldt ook voor het rondje Kromme Aar. ,,Dat blijven we dus programmeren’’, is Dick beslist.

- 10 -

Bont Allerlei Dat geldt ook voor bepaalde jaarlijks terugkerende activiteiten. Dick noemt als voorbeeld de vleermuisexcursie. ,,Daar is al jaren lang elke keer weer veel belangstelling voor, dus die blijven we houden.’’ Ook andere excursies die jaar in, jaar uit op het programma staan, zullen blijven terugkeren. ,,Die worden zelden op dezelfde periode als een jaar eerder gehouden. Omdat de natuur elke week verandert, is er dus ook steeds iets anders te beleven’’, zegt Dick. Verandert daar dan helemaal niets aan? Nee, dat ook weer niet, zo blijkt als je doorpraat met Dick naar aanleiding van de enquête. Zo werd ondermeer de wens te kennen gegeven om meerdere zintuigen te betrekken bij de excursies. ,,Dat gaan we zeker doen’’, zegt Dick. ,,Voor de natuurgidsen van Nieuwkoop en Alphen is vorig jaar een bijscholing geweest om meer beleving op te nemen in de excursies. Het gebruik maken van meerdere zintuigen was onderdeel van die zeer interessante cursus. Dat zal zijn uitwerking niet missen in de volgende excursies’’, belooft hij. Excursies houden buiten het eigen gebied, ook genoemd door een aantal leden, zal niet gebeuren. ,,Wel kunnen we links op de website opnemen van activiteiten van onze

IVN afdeling Alphen aan den Rijn omliggende IVN-afdelingen. Als er belangstelling is, kunnen onze leden daarbij aansluiten.’’ Toch staan ook die leden en zij die langere wandelingen en ook fietstochten op prijs stellen niet met lege handen. De gemeente Alphen is vanaf 1 januari 1914 uitgebreid met het grondgebied van Boskoop en Rijnwoude, zodat bijvoorbeeld ook het Bentwoud in ons gebied ligt. ,,Daar is goed een fietstocht naar toe te plannen. Meer agrarisch gebied betekent ook dat er meer boerenlandwandelingen mogelijk zijn. Een eerste boerenlandwandeling in 2014 was een groot succes en voor de echte langeafstandswandelaars is een rondje Alphen te plannen’’, zegt Dick. Laat deelnemers aan een activiteit na afloop een enquêteformulier invullen, was een andere suggestie. ,,Gaan we zeker doen en we zullen daarna ook rekening houden met de dan gemaakte opmerkingen’’, belooft Dick. Ook een cursus voor de gidsen over duurzaamheid staat op zijn verlanglijstje naar aanleiding van de resultaten van de enquête. ,,Dat kan een nieuw onderwerp zijn in de excursies en lezingen.’’

De paden op, de lanen in, de kaden op Jan Uitzetter De paden op, de lanen in. Kortweg een uitnodiging om letterlijk op stap te gaan in de natuur en niet in de tuin of bij de huiselijke haard te blijven zitten. Aan die opwekking, de paden op, de lanen in, kan in Alphen aan den Rijn en omgeving moeiteloos worden toegevoegd de kaden op. Want het net van boerenwandelpaden rondom Alphen breidt zich nog steeds uit en die paden volgen doorgaans de kaden waaraan het polderland zo rijk is. Daarmee kan IVN Alphen aan den Rijn voldoen aan de wensen van de leden zoals die bleken uit de enquête eind vorig, begin dit jaar.

nummer 2 – 2015

Dat gebeurde ook al en, zoals excursie-coördinator Dick Warmerdam beloofde, dat zal ook vaker gebeuren. Zo stond op zondag 14 september 2014 een boerenlandwandeling over de Varkenskade onder zijn leiding op het programma. De route was nog maar kort opengesteld als boerenlandwandelpad. De IVN-wandeling startte bij de kaasboerderij van de familie Verkleij, Ridderbuurt 55a. Voor deze excursie op een prachtige zonnige dag met hoge temperaturen liepen de 27 deelnemers met veel genoegen het rondje Varkenskade, een van de zes boerenlandroutes om Alphen. Zoals Dick de deelnemers wist te vertellen komt de Varkenskade, een kerkenpad, voor op kaarten uit 1900 als - 11 -

Bont Allerlei


pad tussen de Ridderbuurt en het kerkje in Ter Aar. In onze omgeving komen veel van deze kerkenpaden voor. Denk maar aan het Meijepad tussen Nieuwkoop en Meije en het kerkenpad tussen Papenveer en Langeraar. De Varkenskade is in de 20e eeuw als kerkenpad verwijderd en in het land opgenomen. Sinds 27 september 2013 is de kade weer als wandelpad hersteld. De naam is ontstaan omdat op deze kade varkens liepen om vrij te kunnen lopen en grazen.

startpunten. De te rijden afstanden zijn 20, 40, 60 en 100 kilometer.

Het startpunt is in de Ridderbuurt. Het eerste stuk tot de N446 is weiland met koeien, nee geen varkens, en enig bouwland. Typerend is dat het water in de sloot hoog staat ten opzichte van het bouwland achter de N 446, de Kruisweg van Woubrugge naar Ter Aar. In het weidegebied is ‘verteld’ hoe dit landschap is ontstaan en hoe het mogelijk was dat hier een dik veenpakket gegroeid is. De eerste bewoners hebben in 1.000 na Chr. het onland wat het toen was, ontgonnen en hebben het hedendaagse slagenlandschap ontwikkeld. In 1450 is begonnen met grootschalige verevening en zijn de lage polders ontstaan. Dit kan door de plassen die ontstaan zijn te gaan bemalen. Daaruit zijn de droogmakerijen voortgekomen. Het ontvenen van het Groene Hart wil zeggen dat dit deel van het land is opgestookt in de kachel. In 1739 is begonnen met het droog maken van de polder Vierambacht. Elf molens hebben er vier jaar over gedaan om de polder droog te maken. In 1744 is het eerste graan op de markt gekomen. Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft een watergebiedsplan gemaakt voor de polder Vierambacht die uit zeven polders bestaat en het gebied omvat tussen de Coupépolder in Alphen aan den Rijn tot aan het Braassemermeer. Er zijn vijf dammen met duikers gemaakt en nieuwe stuwen. Hoofdwaterwegen zijn verbreed om meer waterberging te krijgen.

Rabo-fietstocht dit jaar eind juni

In ons IVN-jubileumjaar kunnen we als leden onze eigen vereniging een flinke financiële injectie bezorgen door met zoveel mogelijk mensen mee te doen. Maximaal kan 1.000 euro bij elkaar worden gefietst. De starttijden en startpunten worden op een later tijdstip bekend gemaakt, houdt wat dat betreft de internetsite van de Rabobank Rijnstreek in de gaten. Daarop staat ook het nummer dat is toebedeeld aan IVN Alphen aan den Rijn. De deelnemer kan een vast bedrag verdienen voor de vereniging indien hij de route helemaal uitrijdt volgens onderstaande tabel: Circa 20kilometer Circa 40 kilometer Circa 60 kilometer Circa 100 kilometer

De maximaal uit te keren bijdrage per vereniging is 1.000 euro. Per fiets wordt één bedrag uitgekeerd. Een uitzondering daarop is een tandem met twee fietsers, hiervoor wordt twee maal het bedrag uitgekeerd. De tochten zijn uitgestippeld op het grondgebied van Aarlanderveen, Alphen aan den Rijn, Hazerswoude- Dorp, HazerswoudeRijndijk, Hoogmade, Koudekerk aan den Rijn, Stompwijk, Zoeterwoude- Dorp, Zoeterwoude-Rijndijk, Zwammerdam en de woonkernen in de gemeenten Kaag en Braassem en Nieuwkoop. Het karakter van de fietstocht is een gezellige sportieve dag met elkaar en is zeker geen wedstrijd. Er is voldoende tijd om van de omgeving te genieten. Bij de start moet aangegeven worden welke afstand men gaat fietsen. De fietser ontvangt een stempelkaart met een routebeschrijving. Elke fietser vult persoonlijk de stempelkaart in met vermelding voor welke vereniging hij of zij fietst. Een overzichtslijst van de verenigingen met hun doelen hangt op iedere startplaats. Daarna krijgt de fietser een startstempel en kan hij de gekozen route rijden. Alle routes worden in dezelfde richting gereden. Gedurende de gehele dag zijn er bezemwagens onderweg voor calamiteiten. De voorbije jaren leverden de volgende bijdragen op: jaar 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008

In tegenstelling tot voorgaande jaren markeert de Rabosponsorfietstocht dit jaar niet het begin van de herfst, maar de start van de zomer. Op zondag 28 juni 2015 kan iedereen geld bij elkaar fietsen voor de clubkas. In voorgaande jaren stond de tocht voor eind september op de agenda. Voor de bank is de tocht het startschot van de beoogde fusiebank Rabobank Groene Hart Noord en Rabobank Rijnstreek. De sponsorfietstocht biedt alle verenigingen en stichtingen in de regio de mogelijkheid om een sponsorbijdrage bij elkaar te fietsen. Iedereen kan meedoen; (jeugd)leden, ouders, opa’s, oma’s, broertjes, zusjes, van jong tot oud, van recreatief tot professional. In 2015 kunnen de fietsers kiezen uit verschillende afstanden, routes en

nummer 2 – 2015

3,00 euro 6,00 euro 9,00 euro 12,00 euro

opbrengst 64,00 euro 90,00 euro 88,00 euro 190,00 euro 50,00 euro 140,50 euro 95,50 euro

Levert het jubileumjaar 2015 een record op? Als het maar niet regent, want dat was in 2010 het geval en vorig jaar begon de verder best aardige fietsdag met een flinke plensbui, kennelijk reden genoeg voor IVN’ers om de fiets dan maar een dagje rust te gunnen!

- 12 -

Bont Allerlei

Vogelparadijs Groene Jonker Caroline Piek Paniek alom! Alsof er een startschot heeft geklonken, stijgen honderden luid krijsende vogels op en buitelen chaotisch door elkaar heen. In een traag ritme van vliegen en zweven baant een bruine kiekendief zich door de wolk van meeuwen, kievitten en grutto’s. Even later vormt de grote roofvogel zelf het doelwit. Op zijn hielen gezeten door een heldhaftige kievit zoekt hij zijn heil ergens anders en de rust keert terug. Met een blik over de open plassen is het moeilijk voor te stellen dat hier tot 7 jaar geleden nog een eentonige polder lag. Sinds de inrichting als natuurgebied is de Groene Jonker getransformeerd tot een waar vogelparadijs. Bijzonder zijn de waterstanden die wisselen per seizoen. In de winter haal je een nat pak als je niet uitkijkt en is een paar laarzen geen overbodige luxe. ’s Zomers vallen juist grote delen droog door verdamping. Terwijl in veel Nederlandse moerasgebieden het waterpeil op een vast niveau wordt gehouden, is er in de Groene Jonker een natuurlijke dynamiek waarbij de hoeveelheid neerslag het waterpeil bepaalt. Door die dynamiek tussen nat en droog kom je overal uitbundig wuivende rietkragen tegen die een ideaal thuis vormen voor bijzondere moeras- en rietvogels.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn versnipperde natuurgebieden ontstaat een groene ruggengraat dwars door het Groene Hart. Uiteindelijk is het de bedoeling dat de Reeuwijkse plassen, de Nieuwkoopse plassen, de Vinkeveense plassen, alle Vechtplassen en het Naardermeer weer met elkaar worden verbonden.

Van Rijn naar Rijn Corry Dierdorp Donderdag 16 april komen een paar mensen van de gemeente op bezoek in de Natuurtuin aan de Luttike Rijn* in Koudekerk. Misschien komt er ook nog iemand van het Hoogheemraadschap. Wat denk je? 29 mens sterk komen ze aanfietsen en -lopen! Wat een geweldige belangstelling! Twee IVN'ers erbij en twee mensen van de Vogelwerkgroep Koudekerk/Hazerswoude en je hebt een groep van 33 personen. Op de foto zie je er dertien, je kunt je dus voorstellen hoe lang de slang van mensen is die door de tuin kronkelt, met Bert van der Zwaan als kop.

Mijn vriend Peter en ik gaan graag op speurtocht naar deze bewoners. Bij onze eerste stappen in het moerasgebied, worden we vaak verwelkomd door de zware, nasale roep van de roerdomp. Heel het jaar rond maak je kans op een ontmoeting met deze meester der camouflage. Elke keer neem ik mij weer voor om deze mysterieuze vogel te spotten, maar het is mij nog steeds niet gelukt. Met zijn paalhouding is de roerdomp zo goed in het imiteren van riet, dat je hem zelfs op een paar meter niet kan spotten. ’s Zomers stijgt uit de rietkragen het vrolijke gezang op van tientallen rietvogeltjes. Bovenin de riettoppen laten de rietgorsmannetjes van zich horen. Ze zijn al van veraf te herkennen aan hun opvallende zwarte kop en witte sjaaltje. Hoor je een vreemd snorrend geluid alsof er een klein kookwekkertje afgaat, kijk dan niet vreemd op! Het is de onopvallende snor die luid zingend zijn naam eer aandoet. Speur je even rond tussen de rietstengels, dan is hij vaak wel te ontdekken. Niet te missen is de blauwborst; het blauwe verenpak van de mannetjes is al even opvallend als hun zang. Gelukkig is dit kleurrijke moerasvogeltje inmiddels van de rode lijst geschrapt omdat het zo goed met hem gaat. Met de komst van deze bijzondere vogelsoorten is de Groene Jonker nu al een succes. Toch is het jonge natuurgebied ook nog volop in ontwikkeling. Natuurmonumenten hoopt natuurlijk op de komst van nog veel meer vogels. Ook liggen er plannen om het moerasgebied te verbinden met het nabij gelegen Ruygeborg. Door het verbinden van deze nummer 2 – 2015

Met de zon erop is de tuin een pláátje: bloeiende bomen, daslook in bloei en longkruid, hondsdraf, bosanemoon, dotterbloemen, speenkruid, nog een looksoort (had er nog niet van gehoord, iets van armbloeiend look), meerkoet op haar nest in de vijver, veel kikkerdril, genoeg te zien en te vertellen. Hoewel de toehoorders goed geïnteresseerd zijn, bereikt Bert niet alle mensen. In de achterhoede hebben Ria, Piet en ik daarom wat gesouffleerd. Na afloop verrast de gemeente ons met een drankje-enbitterbal op een zonnig terras in Koudekerk, aan de Oude Rijn. Waar kan je beter zijn met een glas bier en een bel wijn? * Wikipedia: De Luttike Rijn is een kleine restgeul van de Oude Rijn.

- 13 -

Bont Allerlei

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Een zonnige Lentemarkt bij de vlinder Nadat het weer vorig jaar de grote spelbreker was, liet de lentezon op zondag 19 april zich van zijn beste voorjaarskant zien. Wat een bezoek aan de Lentemarkt dit jaar vooral de moeite waard maakten waren kruiden die er in de verschillende kramen langs de paden naar de entree van het Bezoekerscentrum te koop waren. De kraam van het Bezoekerscentrum verkocht boerenkruidenkaas. De kopers van die kaas waren het er over eens dat deze babykaasjes uit het Groene Hart verrukkelijk op smaak waren en de kruiden als brandnetel of pesto de boerenkaas extra karakter gaf. Of die kruiden geteeld werden bij de kraam van buurman Schouten’s Kruiden uit Boskoop konden we helaas niet achterhalen. Wel proefden we dat de op de volle grond gekweekte kruiden van Schouten veel krachtiger smaakten dan de kruiden die je normaal bij een tuincentrum of bouwmarkt koopt.

Veenweiden nieuws Van het Stichtingsbestuur Het heeft even geduurd, maar we kregen er ook wat voor terug. In onze vergaderruimte is een pracht van een nieuw tv-scherm geïnstalleerd dat onze storingsgevoelige beamer vervangt. Het scherm is niet alleen veel helderder, het is ook tot in alle hoeken scherp.

Natuurlijk was ook Pieter Janssen’s Groenvorm weer present. Hij zette nu de bloemetjes met kruiden buiten. We konden zien dat kruiden en bloemen heel geurig en fleurig te combineren vallen. En ze zijn nog vrolijk en gezond ook.

Ook in de expositieruimte zijn we aan de slag. De laatste hand is gelegd aan het actualiseren van vijf fotoseries voor eiland 1. Als alles meezit wordt die fotoserie deze zomer ook verlevendigd met gesproken teksten. De verhalen in eiland 1 wijden onze gasten in in de geheimen van de Limes, het ontstaan van de veenweiden, de winning van turf, de Molenviergang en de historie van de Alphense bruggen over de Rijn. Een punt van aandacht is de bemensing van ons Bezoekerscentrum. Het aantal gastvrouwen en –heren waar we tijdens onze vaste openingstijden een beroep op kunnen doen, wordt te klein. Een aantal gastvrouwen en –heren gaat in mei en juni met vakantie en er is niemand beschikbaar die hen vervangen kan. Vanaf medio mei kunnen we daarom niet meer op woensdagmiddag open zijn. Ken je dus iemand in je omgeving die er iets voor voelt om gastvrouw of – heer bij ons te worden, laat het me dan graag weten. Natuurlijk, met de groeten van Bas Wienbelt, [email protected]. Nieuwe wisselexpositie “Natuur en Gezondheid ” IVN’ers hoeven we natuurlijk niet meer enthousiast te maken om de natuur in te gaan. Groen is gezond! Maar heel wat mensen hebben nog steeds niet in de smiezen dat natuur écht als medicijn werkt en een positieve invloed heeft op onze gezondheid. Onze nieuwe wisselexpositie zet nog eens aardig op een rijtje waarom wij natuur nodig hebben. In de expositie laten we zien hoe je plezier kunt hebben van natuur als ruimte om te bewegen, om te ontspannen en gezond te leven. Het Groene Hart en zeker ons veenweidegebied biedt daar heel veel kansen voor. Het IVN geeft daarbij het goede voorbeeld en is actief aan de slag met gezondheidsprojecten. Voorbeelden daarvan zijn onze jeugdgroepen die zelf groenten kweken, de groene schoolpleinen die we in de vorige wisselexpositie behandelden of iets heel nieuws als biowalking. Dat zijn gevarieerde natuurwandelingen onder begeleiding die aangepast zijn voor mensen met chronische klachten. Als altijd kun je ook deze expositie gratis bekijken tijdens de openingsuren van het Bezoekerscentrum.

nummer 2 – 2015

Een andere bekende exposant de Mengelmoestuin verkocht iets heel bijzonders. Namelijk eendeneieren van de eenden die twee jaar geleden als kuikentjes tijdens de Lentemarkt verkocht werden! We hebben ze helaas niet kunnen proeven. Wel proefden we mosterd met pompoenzaden. We kunnen je verzekeren, een aanrader voor iedere keukenprins(es). Bij tuinvereniging Groei en Bloei en op het pleintje bij 'de vlinder' ontdekten we fraaie kaarten en natuurlijk gingen we even op bezoek bij de Fladderaars die samen met Junis met veel plezier weer aan de slag waren om zaadbolletjes te maken. Maar een rondje Lentemarkt is zeker niet compleet wanneer je niet op het terras van het BC hebt laten verwennen door de gastvrouwen met koffie met een heerlijk stukje vla. Heerlijk zo’n halfuurtje snuffelen, genieten en nog met heerlijke spulletjes naar huis gaan ook. Tot volgend voorjaar! Avifauna blijft ook dit jaar wakker Na 2014 overgeslagen te hebben organiseert Stichting Vogelpark Avifauna samen met Rotary Club Alphen aan den Rijn als afsluiting van de zomervakantie ook dit jaar weer

- 14 -

Bont Allerlei “Avifauna blijft wakker”. Een gezellige avond voor het goede doel in Avifauna, waar je nog wat van opsteekt ook. Het goede doel dat Avifauna en Rotary gekozen hebben is de uitbreiding van het Zaanse Rietveld. Stichting Landschaps Beheer Alphen (SLA) gaat aan de slag om achter camping Polderflora een nieuw natuurgebied aan te leggen dat met name de roerdomp, de ijsvogel en oeverzwaluw kansen moet gaan bieden. Van 18.00 tot 21.30 uur zal er op vrijdagavond 14 augustus een afwisselend programma geboden worden. Op diverse plekken in het park is er voor elk wat wils te beleven. Spelletjes, lezingen, doe-dingen, vogelshows, verkleedpartijen en noem maar op. Om naar uit te kijken is dat de avond weer afgesloten wordt door een spectaculaire vlottenrace op de grote vijver bij het parkrestaurant. Survivalteams gaan de strijd met elkaar aan om het snelst de oversteek en weer terug te maken. Wanneer je met je team van acht kinderen of volwassenen wil mee doen, kun je je in de zomervakantie opgeven via de site van Avifauna. Dus reserveer het alvast vrijdagavond 14 augustus en noteer www.avifauna.nl om je team op te geven voor de vlottenrace.

Lidmaatschap IVN; de landelijke bijdrage Peter Mol, senior projectleider IVN Hoe zit het eigenlijk met de afdracht van lidmaatschapsgelden aan de landelijke vereniging, waarom bestaat deze en waarom is zelfs besloten tot een verhoging? Die vraag stelden leden van IVN afdeling Alphen aan den Rijn tijdens de najaarsledenvergadering. Tijdens de ALV dit voorjaar lichtte Peter Mol een en ander toe en schreef hij op verzoek onderstaande bijdrage. Voor een goed begrip van een toelichting waarom er landelijk besloten is de landelijke afdracht te verhogen van jaarlijks 8,65 euro naar (op termijn) 12,00 euro is het goed iets meer te zeggen over onze organisatie. Mijn ervaring en indruk is namelijk dat veel leden vaak vooral en allereerst lid zijn van de lokale afdeling. Dat is logisch, maar ook is me duidelijk geworden dat voor veel mensen niet heel zichtbaar is dat je als IVN-lid ook onderdeel bent van een veel grotere organisatie of beweging met een enorm brede rol en impact. Daarnaast zal ik pogen iets van een antwoord te geven op de vaak gestelde vraag: ,,Wat krijg ik/wat krijgt de afdeling ervoor terug?” IVN: een Vereniging en Stichting IVN is, zoals iedereen wel weet, een landelijke organisatie waarvan de IVN Vereniging de kern en basis vormt. Met de 176 afdelingen met inmiddels meer dan 21.000 leden dragen

nummer 2 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn we gezamenlijk bij aan het betrekken van mensen bij natuur en duurzaamheid. Dit alles in het licht van onze missie:  IVN draagt bij aan een duurzame samenleving door jong en oud te betrekken bij natuur, milieu, landschap en leefomgeving  IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven  IVN laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen. Naast de Vereniging bestaat een Stichting, waarin ongeveer negentig betaalde krachten werken. De medewerkers zetten zich gezamenlijk in om bij te dragen aan de bovenstaande missie door enerzijds de Vereniging zo goed mogelijk te ondersteunen. Daarnaast zijn de medewerkers ook ondersteunend in het brede werkveld van Natuur en Milieu Educatie (NME). Zo is de Stichting IVN in alle provincies betrokken bij de ondersteuning van NME diensten of centra. In Zuid-Holland zijn deze diensten, waaronder Avifauna voor de regio Alphen, verenigd in het ZON, het Zuid-Hollands Overleg NME. IVN Zuid-Holland is secretaris van dit netwerk en onderhoudt contact met alle diensten en ondersteunt ze waar mogelijk of gewenst. Ook werken in bijna alle Nationale Parken in Nederland IVN-medewerkers aan de Educatie en Communicatie. Maar ook zijn medewerkers actief in landelijke projecten zoals Groen Dichterbij, Gezonde Schoolpleinen of Grijs, Groen en Gelukkig. In elke provincie bestaat een provinciale vestiging (voor Zuid-Holland in Den Haag) en daarnaast is er een landelijk kantoor in Amsterdam, waar de landelijke Servicedesk zich bevindt en de afdeling Communicatie en Fondsenwerving zorgt voor onder andere de Mens en Natuur en de IVNwebsite en waar ook landelijke communicatiemiddelen zoals de Scharrelkidszoekkaarten worden ontwikkeld. Financiering De medewerkers van de Stichting worden betaald vanuit een keur aan verschillende projectgelden. Zo is de Nationale Postcode Loterij een belangrijke financier van onze organisatie maar ontvangen de provinciale IVN vestigingen ook een provinciale subsidie, altijd op basis van vooraf ingediende projectvoorstellen en begrotingen. Het werk van de medewerkers in de Nationale Parken wordt mogelijk gemaakt door een subsidie van het ministerie van Economische Zaken en tenslotte zijn er voor specifieke landelijke projecten subsidies van de Nationale Postcode Loterij, van het ministerie van VWS of van bijzondere landelijke of regionale Fondsen. De Stichting en Vereniging kennen een gezamenlijke geconsolideerde begroting en balans (zie ook jaarverslagen IVN op de website), maar de Vereniging kent ook een eigen projectplan en begroting. Projectplan en begroting Vereniging Dit plan wordt elk jaar vastgesteld binnen de verenigingsstructuur van IVN; i.e. het Landelijk Bestuur, dat daarbij wordt geadviseerd door de Landelijke Raad (eigenlijk het verenigingsparlement). Zo ook de begroting, welke voor de vereniging bestaat uit een jaarlijkse bijdrage vanuit de Nationale Postcode Loterij (ongeveer 750.000 - 15 -

Bont Allerlei euro) én de landelijke afdracht van de IVN-leden (gezamenlijk ongeveer 150.000 euro). In de Landelijke Raad hebben vertegenwoordigers vanuit elke regio zitting. In Zuid-Holland vormen de dertien afdelingen in onze provincie één regio. Vier keer per jaar vindt er op regionaal/provinciaal niveau een bestuurlijk Overleg plaats waarvoor alle voorzitters en secretarissen van de afdelingen worden uitgenodigd en spreken of besluiten over onder andere stukken die ook in de Landelijke Raad aan bod komen. Binnen deze structuur zijn vanaf 2013 ook discussies gevoerd en besluiten genomen over de landelijke afdracht. Landelijke Afdracht De landelijke afdracht is al sinds lange tijd 8,65 euro per jaar en stamt uit de tijd dat we nog guldens kenden (toen 20 gulden per jaar). In 2004 werd de hoogte nog weer eens vastgesteld op hetzelfde bedrag. In 2013 werd door de Landelijke Raad besloten tot het instellen van een Commissie Ledenbeleid die onder andere moest onderzoeken hoe we binnen de Vereniging om zouden kunnen gaan met de landelijke afdracht. Deze Commissie stelde vast dat de landelijke afdracht feitelijk slechts een beperkt onderdeel vormt van de landelijke begroting en dat deze sinds lange tijd geen aanpassing kende met de ontwikkeling van het prijspeil. Geadviseerd werd om de komende jaren toe te werken naar een gezonde Verenigingsbegroting met een evenwichtige opbouw (zie bijlage 5 Landelijke Raad september 2014, te vinden op www.MijnIVN.nl; elk geregistreerd lid kan zich hierop aanmelden; stukken ook beschikbaar bij de afdelingssecretaris). Wat wordt nu met de bijdragen van leden voor de landelijke organisatie gedaan? De landelijke afdracht van alle leden vormt bij elkaar circa 18 procent van de begroting van de Landelijke Vereniging. Daarnaast is er ook ondersteuning die betaald wordt uit bijvoorbeeld de provinciale subsidies. Uit het totaal beschikbare budget wordt onder andere het werk van de Servicedesk betaald, de productie van ons lijfblad Mens en Natuur, het werk van de Landelijk Secretaris, de voorbereiding en uitvoer van landelijke campagnes en ondersteuning van het Cursushuis en de ondersteuning zoals die gegeven wordt vanuit het provinciale kantoor. Een overzicht daarvan is aangehecht/opvraagbaar bij de secretaris.


Nico Selie, als altijd bescheiden Jan Uitzetter ,,Eigenlijk zou ik het liefst zonder tamtam willen vertrekken.’’ Dat laat Nico Selie weten als ik hem verzoek om een afscheidsinterview. Het tekent Nico ten volle; bescheiden, liefst op de achtergrond. Stilletjes zijn werk doen en dat vele jaren aaneen. Tot en met 2013 was hij verantwoordelijk voor het excursieprogramma van IVN Alphen aan den Rijn, totdat hij eind dat jaar liet weten te zullen gaan verhuizen. Met het bereiken van de 65-jarige leeftijd zou hij weggaan uit Alphen. Naar Brabant, was het eerste idee, omdat zijn vrouw Katrien uit België komt. Die plannen wijzigden in zoverre dat Brabant werd ingeruild voor Haarlem, want dat was dichterbij de woonplaatsen van de twee dochters. Maar hoe dan ook, weg uit Alphen aan den Rijn, maar tot nu toe nog wel steeds actief betrokken bij het IVN-werk.

De geboren Amsterdammer Nico Selie was altijd al geïnteresseerd in de natuur en is al ruim veertig jaar met tussenpozen betrokken bij het IVN en dan vooral het uitvoerende werk. Dat begon al op jeugdige leeftijd. Als vrijwilliger bezocht hij menig IVN-jeugdkamp, vooral in Oost-Nederland. ,,Vogelkers trekken in natuurgebieden’’, herinnert hij zich levendig. Vanuit Amsterdam leerde hij als IVN-vrijwilliger ook meer dichtbij gelegen natuurgebieden als het Naardermeer en het Ilperveld kennen. ,,Dat was vooral natuurwerk op zaterdagen, je sprak af met een groepje jongeren en ging samen aan de slag.’’ Daar ontwikkelde hij ook zijn gevoel voor de natuur verder. Al jong was hij gefascineerd door de samenhang en de onderlinge relaties in de natuur, zo vertelt hij. ,,Zoals flora en fauna in elkaar verweven zijn, dat is en blijft frappant. Dan wil je weten hoe dat zit, je gaat je dingen afvragen, je

nummer 2 – 2015

- 16 -

Bont Allerlei gaat zoeken wat de relatie is. Dat blijft boeien, want steeds weer ontdek je nieuwe facetten, je denkt veel te weten en elke keer kom je tot de ontdekking dat je nog steeds niet alles weet. Dan gaat het niet alleen om grote samenhangen, maar juist ook om het kleine, hoe dat in elkaar grijpt en past. Het verveelt nooit…’’ Meedoen aan de IVN-natuurkampen en dat werk in de natuurgebieden Naardermeer en Ilperveld, het best te vergelijken met vrijwillige landschapsbeheer, ondervond Nico ook als ontspannend, maar hij deed het toch vooral omdat hij actief betrokken wilde zijn. ,,Alleen maar kijken is wel erg gemakkelijk’’, vond en vindt hij. ,,Ik wilde een actieve bijdrage leveren aan het natuurbehoud.’’ Hij deed dat bijvoorbeeld ook tijdens en na beëindiging van de tweede in Nederland gehouden wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade in Amsterdam in 1972 waar hij als piepjonge IVN’er een IVN-stand bemenste en rondleidinkjes gaf ,,al was dat eigenlijk niet nodig’’, lacht hij bij de herinnering. ,,Het ging vooral om baliewerk en natuurlijk het promoten van het IVN.’’ Betrokken zijn bij de natuur, het liefst wilde Nico dat ook in zijn werk. Na zijn lts-opleiding was hij restauratietimmerman geworden, een alleszins respectabel beroep, maar als hij gevolg wilde geven aan zijn verlangens, moest hij toch andere wegen inslaan, zo realiseerde hij zich. ,,Het werd de avond-mavo, je moet toch ergens beginnen’’, zegt hij, ,,gevolgd door een analistenopleiding, die had je toen nog’’. Daarna kon hij aan de slag bij het provinciale waterleidingbedrijf in Noord-Holland gevestigd in Haarlem. Analyses van watermonsters brachten hem al dichterbij werken met natuur, een latere switch naar de provincie ZuidHolland leverde de gewenste baan (milieuhandhaving) op waarin hij allerlei (gemeentelijke) ruimtelijke ordeningsplannen moest toetsen aan uiteenlopende milieuaspecten, zoals geluid, luchtkwaliteit, (externe) veiligheid en duurzaamheid. ,,Milieu en natuur liggen heel dicht tegen elkaar aan. Met milieuwetgeving probeer je de hinder van de menselijke activiteiten op de natuur zo goed mogelijk te weren of te beperken. Heel ingewikkeld, want Nederland is natuurlijk maar klein en we proberen de beschikbare oppervlakte zoveel mogelijk te verdelen over alle menselijke activiteiten. Daarbij komt de natuur in het gedrang, als je niet oppast.’’ In zijn werk kon Nico actief opkomen voor natuurbelangen, eerst bij de provincie Noord-Holland, later bij Zuid-Holland. Logisch vond hij dat hij ook in zijn vrije tijd voor de natuur op de bres zou staan. Dat kon het best door actief te zijn bij

nummer 2 – 2015

IVN afdeling Alphen aan den Rijn het IVN, oordeelde hij. Eerst bij de afdeling Haarlem die onder andere actief was bij projecten in Nico’s toenmalige woonplaats Hillegom. Na zijn verhuizing naar Alphen aan den Rijn, bij IVN Alphen aan den Rijn. Naar Alphen verhuisde hij wegens zijn werk bij de provincie ZuidHolland, maar ook omdat hij en zijn vrouw zeer gecharmeerd waren van de opzet van de wijk Ecolonia in Kerk en Zanen. ,,We denken er met gemengde gevoelens aan terug’’, zegt Nico. ,,Het is en blijft heel erg jammer dat er van wat er op papier stond in de praktijk veel te weinig is terechtgekomen.’’ Bij IVN Alphen aan den Rijn vond Nico in elk geval al snel zijn draai. Hij volgde er een natuurgidsencursus die onder leiding stond van Nico Rensen. Laatstgenoemde was ook verantwoordelijk voor de excursies en cursussen (nu lezingen genoemd) van de afdeling. Toen Nico Rensen er in maart 2009 plotsklaps vertrok, stond IVN Alphen met de organisatie van de excursies met de handen in het haar. Dankzij Nico Selie, die er door zijn nauwe samenwerking met Dick Warmendam wel het een en ander van wist, liep de zaak wat de excursies betreft niet in het honderd. Die excursiewerkgroep bleek bij Nico Selie vervolgens in goede handen. Het programma vond van jaar tot jaar geruisloos plaats. Nico wist, soms met enige moeite, telkens weer de gidsen te vinden (,,het zijn vaak dezelfden die zich aanbieden’’) voor de uitvoering van de verschillende onderdelen. Vaak terugkerend, want waarom zou je bijvoorbeeld de jaarlijkse zeer succcesvolle vleermuizenexcursie voor jong en oud schrappen, maar toch ook andere. Denk aan onder andere het Zaanse Rietveld, Zegerslootgebied. Er zijn heel wat gebiedjes in het groot Alphen aan den Rijn die een bezoek waard zijn, meent Nico. Hij was vanuit het IVN nauw betrokken bij de komst van de buitenschoolse opvang De PaddenPoel van Junis in gebouw de Vlinder van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden. En nu die naam toch valt, moet het hem van het hart dat hij vanuit de stichting toch wel meer aanvragen had verwacht voor activiteiten waaraan hij als coördinator zijn bijdrage had kunnen leveren. Hoe dan ook; Nico’s opvolger Dick Warmerdam (vanaf eind 2013, begin 2014) kon in tegenstelling tot Nico destijds, met een gerust hart de taak van excursiecoördinator op zich nemen. En Nico? Ik ben zo vrij om de IVN-afdeling Haarlem maar vast te feliciteren met zijn komst. Hij zal er vast actief meewerkend zijn draai weer weten vinden, bescheiden als altijd, maar met hoogstaande kwaliteit als vanzelfsprekende kenmerk.

- 17 -

Bont Allerlei


Agenda van Activiteiten ivn.nl/alphenaandenrijn

facebook.com/alphenaandenrijn

info@ivn-alphenaandenrijn

Data van activiteiten onder voorbehoud. Telefonische informatie vooraf gewenst. Datum

Tijd

Soort activiteit

Activiteit

Info/bijzonderheden

in mei elke do

15.0017.00 09.1511.45

Tuinieren in de Kindertuin Jenny Heemskerk 06 42387136 de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Vogels: wat veel soorten en hoe verschillend!

samen met kinderen jenny_heemskerk @hotmail.com

za 09 mei

Tuinieren Info Plaats Jeugdgroep Fladderaars Info Aanmelden Plaats Jeugdgroep Vlinders Info Aanmelden Plaats Excursie Info Aanmelden Start Excursie Info Start

zo 10 mei

14.0015.45

zo 10 mei

14.3016.30

zo 17 mei

10.0012.00

zo 17 mei

07.0013.00

za 30 mei

11.0013.30

za 30 mei

09.3016.00

zo 31 mei

10.0016.00

In juni elke di

15.0017.00

ma 1 juni

09.3012.00

za 06 juni

10.0012.00

Vogelactiviteit Info Aanmelden Start Excursie Info Start Evenement Info/programma Plaats Evenement Info Plaats Tuinieren Info Plaats Natuurwerk Info Aanmelden Plaats Vaartocht Info Aanmelden

za 13 juni

hele dag

zo 14 juni

14.0015.45

zo 14 juni

08.3017.00

nummer 2 – 2015

Startpunt Jeugdgroep Fladderaars Info Plaats Jeugdgroep Vlinders Info Aanmelden Plaats Vogelactiviteit Info Aanmelden Start

06 53403123 Gerda Bonninga Alleen eerste keer jeugd@ivn-alphenaandenrijn de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Eten, Ruiken, Proeven Gerda Bonninga jeugd@ivn-alphenaandenrijn 06 53717832 de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Rondje Kromme Aar Dick Warmerdam 06177182 03 [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Wandeling langs de Wijde Aa Dick Warmerdam P-plaats t.o. hm-paaltje 6,2 aan N446 tussen Woubrugge en Hoogmade Nachtegalen A’damse Waterleidingduinen vwgalphen.nl of ivn.nl/alphenaandenrijn ->doe mee [email protected] P-plaats, Kromme Aarweg 5, 2403 NB, Alphen Voorjaarsbloemen en vogels Dick Warmerdam Natuurtuin De Veenmol, Zwarte Pad 1, Boskoop Provinciale Ledendag Volgt Wellantcollege, Lange Voort 70, Oegstgeest Schaapscheerdersfeest 0172 422303, [email protected] Burg. Bruins Slotsingel 13, 2403 NC Alphen Tuinieren in de Kindertuin Jenny Heemskerk 06 42387136 de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Brongaard (boomgaard) Mila Binnenkamp [email protected] 06 50739464 Bij kruising Ridderbuurt-Windepad, Alphen Windakkers Boskoop Dick Warmerdam 0617718203, [email protected] Hoor je na aanmelding. Eindactiviteit - nog even geheim…… Gerda Bonninga Wordt nog bekend gemaakt Slootjesonderzoek op Nationale Slootjesdag Gerda Bonninga [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Vogeleiland Tiengemeten vwgalphen.nl of ivn.nl/alphenaandenrijn ->doe mee [email protected] P-plaats, Kromme Aarweg 5, 2403 NB Alphen

- 18 -

06 53403123 per keer aanmelden 2,50 per keer

06-17 71 82 03 gratis activiteit 06-17 71 82 03 rolstoelers welkom gratis activiteit

Carpoolen met kostendeling Met koffiestop 06-17 71 82 03 rolstoelers welkom Geen kosten. Zie t.z.t. nieuwsbrief IVN-ZH

samen met kinderen jenny_heemskerk @hotmail.com 0172-433207 schoffelen, maaien, heg snoeien Gratis activiteit 06-17 71 82 03 vóór 4 juni gegevens volgen 06 53403123

06 53403123 per keer aanmelden

Carpoolen met kostendeling

Bont Allerlei zo 14 juni

14.00

Zo 14 juni

14.3016.30

za 20 juni

10.0012.00

za 20 juni

midda g

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Natuuractiviteit ouder/kind Info Plaats Speciale excursie Info Aanmelden Start Bezoekexcursie Info Plaats EVENEMENT !! Info

zo 21 juni

midda g

Plaats EVENEMENT !! Info

za 27 juni

11.0013.30

in juli elke do

15.0017.00

za 11 en zo 12 juli

11.0016.00

zo 12 juli

14.3016.30

za 25 juli

11.0013.30

eerste week aug. zo 09 aug.

14.30

zo 23 aug.

19.0021.00

za 29 aug.

11.0013.00

Plaats Excursie Info Start Tuinieren Info Plaats Evenement Info Plaats Excursie Info Aanmelden Start Excursie Info Start Evenement Info Plaats Excursie Info Aanmelden Plaats Avondexcursie Info Aanmelden Start Excursie Info Plaats

Waterbeestjes vangen op Nationale Slootjesdag Dick Warmerdam de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen

Schepnetjes aanw. 06-17 71 82 03 gratis activiteit

Rondje Kromme Aar speciaal voor rolstoelers Dick Warmerdam 0617718203, [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen

2 begeleid./rolstoel 06-17 71 82 03

Op bezoek bij biologische akkerbouwer Dick Warmerdam Vriezekoop (zuid) 47, 2451 CR Leimuiden 40-JARIG JUBILEUM IVN ALPHEN A/D RIJN Film in Parkfilmhuis Corry Dierdorp/Dominique de Roo Rijnstroompark, C. Geellaan 2, 2406 JG Alphen 40-JARIG JUBILEUM IVN ALPHEN A/D RIJN Gezellige viering met activiteiten Corry Dierdorp/Dominique de Roo de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Natuurlijke oevers Dick Warmerdam Snijdelwijklaan 6, 2771 SX Boskoop Tuinieren in de Kindertuin Jenny Heemskerk 06 42387136 de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Imkerij dagen + IVN-rondleidingen natuurtuin 11-15 uur Dick Warmerdam Maap Groenendijk, Zuidkade 93, Boskoop Rondje Kromme Aar Dick Warmerdam 06177182 03 [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Bloemenroute, Zwartepad, Boskoop Hans van Dam Veenmol of Contactweide, zie publicaties IVN-zomerweek m.m.v. IVN Nieuwkoop Nieuwkoop en omstreken Rondje Kromme Aar Dick Warmerdam 06177182 03 [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Avondwandeling Zegersloot Dick Warmerdam 0617718203 [email protected] de Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen Natuur als apotheek en Eetbare planten Dick Warmerdam Brug Zwartepad-Heempad Boskoop

gratis activiteit

06-17 71 82 03 gratis activiteit

0172 471550 [email protected]

0172 471550 [email protected] Met koffiestop 06-17 71 82 03 samen met kinderen jenny_heemskerk @hotmail.com IVN-rondleidingen starten elk heel uur 06-17 71 82 03 gratis activiteit 06-17 71 82 03 gratis activiteit 0172 214775 gratis activiteit

06-17 71 82 03 gratis activiteit 06-17 71 82 03 gratis activiteit Rolstoelers welkom! 06-17 71 82 03

En verder…….. Slow Food Market Zaterdag 16 mei van 11 – 17 en zondag 17 mei van 13 – 17/18 uur bij Vroeger & Toen, Weijpoort 9a, 2415 BV Nieuwerbrug a/d Rijn (tussen Bodegraven en Woerden). De markt wordt sfeervol aangekleed met brocante. IVN zomerweek 2015 in Noorden De IVN Zomerweek is dit jaar in Noorden bij de Nieuwkoopse plassen van 31 juli t/m 7 augustus. Een compleet verzorgde excursieweek voor natuuren cultuurliefhebbers vanaf 5 jaar. Een enthousiast jeugdteam begeleidt overdag de kinderen, zodat ouders ook zelf op excursie kunnen. Voor informatie: www.ivn.nl/zomerweek

nummer 2 – 2015

- 19 -

Bont Allerlei

Waterbeestjes opsporen IVN zet op zaterdag 13 en zondag 14 juni landelijk in op waterbeestjes. Overal in den lande nemen IVN’ers belangstellende jeugd (en hun ouders) mee naar slootjes en sloten, vijvers en andere wateren. Niet om van het contrast tussen water en land te genieten, maar om erin te kijken. Wat leeft er in het water? Dick Warmerdam van IVN Alphen aan den Rijn: ,,Heel veel meer dan je denkt. En het is er voortdurend oorlog!’’, maakt hij het ook nog lekker spannend. Rik Duijts, marien bioloog, gaat op zondag 14 juni met belangstellenden op zoek naar dat leven in de sloot achter gebouw De Vlinder in het Zegerslootgebied. Vanaf de steiger scheppen met schepnetjes en kijken naar al het krioelende leven dat achterblijft tussen de mee opgeschepte waterplanten. Dick: ,,Je ziet dat water en hebt wel het idee dat er vissen in zwemmen als het voldoende schoon is, maar er is zoveel meer. Als je er maar even bezig gaat, zie je al gauw hoeveel. En dan wordt je nieuwsgierigheid nog meer geprikkeld. Want, om maar wat te noemen, libellen, juffers en muggen beginnen hun leven in dat water. Als larve.’’

IVN afdeling Alphen aan den Rijn waterleven gaan. ,,In het laatste stadium kruipt die larve dan langs een rietstengel of zo tot boven het wateroppervlak en sluipt uit als libelle of juffer om vervolgens nog een seizoen te leven.’’ Dat geluk smaakt overigens maar een beperkt deel van de oorspronkelijke eitjes. Laten we even bij de libelle blijven. ,,Die moet vier jaar lang als larve in het water zien te overleven. Die moet die vier jaar om in leven te blijven niet alleen heel veel andere waterdiertjes oppeuzelen maar ook zien te ontsnappen aan de vraatzuchtige bekken van kikkers, salamanders en vissen. In die overlevingsstrijd zijn waterplanten om tussen te schuilen onontbeerlijk.’’ Waarmee we zijn aangeland bij de ideale leefomgeving voor de organismen in het water. Er moeten dus waterplanten zijn. ,,Maar ook ruimte voor de zon, want alles draait om zonlicht. Te veel kroos op het water is bijvoorbeeld slecht voor het onderwaterleven.’’ Heel bepalend is natuurlijk de kwaliteit van het water en bij de ‘waterdag’ op zondag 14 juni bij de Vlinder komt ook op die vraag een antwoord. ,,Dat kun je te weten komen aan de hand van de planten maar vooral ook van de waterbeestjes.’’ Vandaar dus dat de deelnemers met schepnetjes in de weer gaan. ,,We willen weten, wat er in ons water zit.’’ Daarbij blijft het dan ook niet alleen bij beestjes vangen. ,,Met behulp van soortenkaarten gaan we ze ook op naam proberen te brengen. Dat is van belang als je iets wilt weten over de waterkwaliteit. Dan zijn trouwens niet alleen de aangetroffen soorten van belang, maar ook de hoeveelheden.’’ Wat je zou kunnen verwachten? Dick: ,,Als het water heel schoon is, zie je niet alleen diertjes in het water zoals de larven van kokerjuffer en haften, maar ook schrijvertjes op het water. Is het water wat minder schoon is er de larve van de steekmug en, bij redelijk schoon water, de waterpissebed.’’ Op 14 juni staat een ding vast: de deelnemers aan de ‘IVN Waterdag’ gaan een mooi avontuur beleven. En dat geldt uitdrukkelijk voor jong en oud! Ieder kan binnenlopen en meedoen. Geen aanmelding vooraf. Voor schepnetjes, bakjes en zoekkaarten wordt gezorgd.

Bootsmannetje of rugzwemmer, foto Dick Warmerdam

,,Het wemelt van heel veel levende organismen in dat water’’, gaat Dick verder. Hij kan dat wemelen ook gemakkelijk verklaren. ,,Die waterbeestjes zitten in de voedselketen in de onderste laag en dat moeten er per definitie dus heel veel zijn.’’ Als het woord voedselketen valt, komt gelijk ook de voedselpiramide als voorwerp in beeld: met zijn brede basis en zijn uiterst smalle top. De kleine waterdiertjes horen bij die basis, maar ook die basis kent zijn eigen piramide en zijn eigen oorlog van eten en gegeten worden. ,,Als je dan denkt aan de ongelooflijke vraatzucht van bijvoorbeeld de geelgerande watertor en de larven van de libellen dan weet je dat er enorm veel diertjes moeten zijn.’’

Tijd, zondag 14 juni, 14.00 uur. Plaats: Gebouw De Vlinder, Burg. Bruins Slotsingel 15, Alphen a/d Rijn (Zegersloot-Noord, bij de Pannenkoekenboerderij). De activiteit staat voor iedereen open en is gratis. Kijk ook eens op ivn.nl/alphenaandenrijn en facebook.com/ivn.alphenaandenrijn.

Dick kan er boeiend over vertellen. Over de libelle en de daarop lijkende juffer bijvoorbeeld. Beide insecten zetten hun eitjes af in het water en uit die eitjes komen larven die vier jaar (libelle) of twee jaar (juffer) als larve door het nummer 2 – 2015

- 20 -

Bont Allerlei


Ongekende verten voor Alphens Bijenlandschap Jan Uitzetter Ongekende verten. Dat voorziet Utrechter Wiel van der Mark (61) voor Bijenlandschap Alphen. Hij ziet voor de bijen aan de zuidrand van Alphen aan den Rijn perspectieven tot aan Rotterdam. Al zullen de Alphense bijen zo ver niet vliegen, maar als ze zouden willen, denkt hij, is dat in de toekomst mogelijk. Het Bijenlandschap Alphen vormt dan via allerlei corridors te beginnen langs de Alphense Wetering een aaneengesloten bloemenpad van Archeon tot Rotterdam. En ook naar west en oost zullen zulke ‘bijenpaden’ ontstaan.

Wiel van der Mark

Dat is toekomstmuziek, maar zeker haalbaar, meent Wiel als hij in zijn rommelige kantoortje in het centrum van de Domstad vertelt over Bijenlandschap Alphen aan den Rijn. Vier dagen in de week is de vroegere verpleegkundige chirurgijn in het archeologisch openlucht museum Archeon. De middeleeuwse dokter, de chirurgijn, had veel van doen met geneeskrachtige kruiden en planten. De gedroogde bladeren, de wortels, de plantenoliën zaten in het middeleeuwse medicijnkastje; de ,,crudener’’ in dienst van de chirurgijn zorgde voor de oogst van de kruiden. Wiel, die als Limburgs jongetje van een jaar of twaalf al het Mergelland verkende met de ‘plantenbijbebel’ van Jac. P. Thijsse in de hand, is dan ook dat deel van zijn rol als chirugijn op het lijf geschreven. Dat hij voor Archeon betrokken is bij het plan Bijenlandschap Alphen aan den Rijn is dan ook alleszins verklaarbaar. Het overkoepelende plan heet overigens Bij-zonder kleurrijk landschap, dat weer onderdeel is van het project Groene Cirkels dat is geïnitieerd door bierbrouwerij Heineken, het kennisinstituut voor de groene leefomgeving Alterra in Wageningen en de provincie Zuid-Holland. Het doel is in een paar woorden te vatten: de leefomgeving voor de bij en andere bestuivende insecten (als zweefvlieg en hommel) verbeteren. Alterra en het in Naturalis gevestigde nummer 2 – 2015

kenniscentrum voor insecten en andere ongewervelden EIS, hebben een handreiking geschreven met daarin suggesties voor een bij-vriendelijke planning, inrichting en beheer van gebieden. Daarin staat wat er gedaan moet worden om voedsel- en nestelfaciliteiten voor zweefvliegen, hommels en bijen te creëren. Rijkswaterstaat, Archeon, de gemeente Alphen aan den Rijn en acht gemeenten die samenwerken in het project Bloemrijke Bermen, dat werd opgezet in de driehoek Zoetermeer, Leiden en Nieuwkoop door de stichting Land van Wijk en Wouden, zetten zich vanaf eind vorig jaar, begin dit jaar actief in voor de inrichting van een bijenlandschap in de Alphense regio. Wij beperken ons verder tot het deel van het project in Alphen aan den Rijn met Archeon als centraal punt. Wiel: ,,Dat project was kaasje voor mij. Vanuit mijn academische achtergrond in Utrecht waar ik tientallen jaren in de zorgsector heb gewerkt, ben ik gewend dit soort zaken projectmatig op te zetten en daar heb ik mij samen met Marcel van der Veen van de gemeente Alphen aan gezet.’’ Dat Archeon als een soort vertrekcentrum wordt gezien, is volgens Wiel goed te verklaren. Het is een uitstekend uitgangspunt om een bijenlandschap vanaf stedelijk gebied te creëren. ,,We doen al veel in Archeon voor de bijen, nog even afgezien van onze imkerij met een bijenstal met acht korven die op een historisch natuurlijke manier beheerd worden. We hebben als Archeon een gezonde, natuurlijke leefomgeving van planten zoals die hier in het verre verleden groeiden. Een beuk zal je bij voorbeeld in ons prehistorische deel van het park niet vinden, want die kwam in die tijd in dit gebied nog niet voor. Kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen komen er bij ons niet aan te pas. De gebouwen met hun rieten bedekking en hun lemen muren vol scheurtjes vormen een natuurlijk bijenhotel en omringd als die zijn door onze prachtige tuinen als de moestuin en de kloostertuin, bieden we bijen, hommels en zweefvliegen een waar paradijs.’’ Om van daaruit Bijenlandschap Alphen op te zetten sloegen Wiel en Marcel de handen ineen met andere organisaties. ,,Het is de bedoeling dat wij met ons allen werken aan het bijenlandschap, alleen dan kan het slagen. Dan komen ook de achterliggende doelstellingen van het Bijenlandschap tot hun recht: het stimuleren van recreatief medegebruik buitengebied, het verbeteren van de stad-landverbindingen en de betrokkenheid van de burger en particuliere organisaties bij de duurzame leefomgeving vergroten.’’ De uitnodiging om mee te doen gold dan ons eigen IVN, de Agrarische natuurvereniging Weide en Waterpracht, de Wijktuin de Alphense Wetering van stichting De Groene Vinger, de Groene Motor (een provinciaal programma voor vrijwilligerswerk in de leefomgeving), de Volkstuinvereniging Spoorzicht, de Camping Polderflora en organisaties als Staatsbosbeheer (Zaanse Rietveld) en de stichting Landschapsfonds Alphen aan den Rijn. Allemaal gaan ze bezig met of zijn ze al aan de slag met het project. Wiel: ,,Iedereen vult op een deelkaart in wat ze al doen voor de insecten en wat ze van plan zijn om te gaan doen om de leefsituatie voor die insecten nog verder te

- 21 -

Bont Allerlei verbeteren. Daartoe gaan we eerst monitoren welke beestjes en beplanting er nu al zijn. Dat moet allemaal gebeuren door vrijwilligers, waarmee we gelijk een groot draagvlak voor het project realiseren.’’ In en rond Archeon zullen schoolkinderen gaan inventariseren. ,,Zij zijn de hoeders van onze leefomgeving voor de toekomst. Als je bij hen door dit project een gevoelige snaar raakt, doe je hele goede zaken.’’

IVN afdeling Alphen aan den Rijn moet de natuur zich iedere keer weer herstellen. Ook zijn de tractoren erg groot en zwaar waardoor de bodem verdicht wordt en de structuur verandert. Beter is het om een messenbalk of cirkelmaaier te gebruiken (dit is meer het idee van een ouderwetse zeis). Door bezuiniging wordt het gemaaide gras niet afgevoerd ,waardoor verruiging ontstaat.”

Wiel: ,,Alle inventarisaties door de vrijwilligers en schoolkinderen leveren nog dit voorjaar een nulmeting op. Vanuit die nulmeting kunnen we dan concreet aan de slag gaan met plannen om de leefomgeving voor de insecten verder te verbeteren. De professionals van Alterra en EIS zullen vervolgens die plannen toetsen. Zij zullen ons vertellen wat we moeten doen als op bepaalde plaatsen de wind een te erg verstorende factor is, of de bodem te zuur of te droog. Zij zullen vertellen op welke diertjes we ons moeten richten, wat we in bepaalde omstandigheden moeten doen of laten om ons doel te bereiken, een landschap waarin stuifmeel verzamelende insecten zich optimaal thuis voelen.’’ Als Wiel de plannen vanuit Alphen beziet, zegt hij; ,,Het is alsof je vanuit Archeon een steen in het water gooit. De rimpels verbreiden zich van daaruit naar de Groene Vinger, de groenstrook langs de rijksweg ten zuiden van Alphen, er overheen naar het Zaanse Rietveld en de aangrenzende polders.’’ In de wetenschap dat ook elders in de gemeenten ten zuiden van Alphen allerlei projecten worden uitgebroed of in uitvoering zijn om ruim baan te geven aan de bestuivende insecten, zijn de visioenen van Wiel van ‘bijencorridors’ die tot Rotterdam reiken bepaald niet uit de lucht gegrepen.

Bloeiende bermen Jolanda Zwaan In Bont Allerlei nummer 1 staat een interview met Peter Westgeest, Participatieadviseur van gemeente Alphen aan den Rijn over bloeiende bermen en graslanden. Het maaibeleid van de gemeente wordt daarin uitgebreid besproken. Hans van Dam beheerder van het Heempad in Boskoop en Kees l'Ami, hovenier, die samen met nog andere medewerkers de heemtuin rond het gebouw de Vlinder bijhouden, hebben daar zo hun eigen ideeën over. Peter: ,,De gemeente gebruikt bij het maaien een klepelmaaier waarmee plantenresten worden afgezogen, maar ook de zaden. Dit klepelen wordt vaak erg vroeg gedaan, voor de zaadafzetting. De gemeente moet ook rekening houden met veiligheid en uitzicht wat betreft het maaibeleid.” Kees l'Ami: ,,Deze klepelmaaiers slaan met ronddraaiende kettingen het gras weg. Vaak zijn de machines te laag afgesteld zodat ook een gedeelte van de grond wordt omgewoeld. Hierdoor krijg je geen mooie vegetatie, maar nummer 2 – 2015

Dotters langs de slootkant

Hans van Dam kreeg voor het eerst in 2010 te maken met een maaibeleid voor het Heempad. Dat werd door Punt BV, een Groen onderhoudsbedrijf uit Rotterdam uitgevoerd. Nog voor de fusie met Boskoop en gemeente Alphen aan den Rijn was dit de ultieme vorm van samenwerking tussen gemeente en burgerparticipatie. Helaas is het contract met Punt BV niet verlengd, waardoor nieuwe afspraken met de gemeente moeten worden gemaakt. Hans: ,,Het is de afspraak om half september te maaien met een bosmaaier, het een week laten rusten en daarna pas het gemaaide groen afvoeren voor verschraling. Vrienden van het Heempad helpen mee met het aanharken en op een hoop gooien, zodat het afvoeren vlot kan verlopen. Het maaibeleid zou beter moeten worden afgestemd naar noodzaak en weersomstandigheden en minder naar werken volgens de kalender.” Kees vertelt hoe het maaibeleid vroeger was geregeld: ,,Vanaf de jaren 80 was het beleid meer gericht op het behoud van bloeiende bermen (zeg maar: onze groene snelwegen). De gemeente had er toen ook geld voor, maar nu wordt hierop bezuinigd. Er werd vroeger standaard twee maal gemaaid en twee maal afgevoerd. Het gemaaide afval werd aan de koeien en schapen gegeven maar die werden er soms ziek van. Dit kwam door het vele verkeer dat langs de bermen reed. In het hooi zat dan relatief veel lood. Dit werd veroorzaakt door de loodhoudende benzine die de auto's gebruikten. Ook kent men nu een andere manier van maaien.” Hans meent dat een goed beemdbeheerdersplan voor bermen en bloemenweiden, waar bloemen de kans krijgen om te bloeien en zaad te schieten èn het serieus en continue afvoeren van het maaisel, uiteindelijk kostenbesparend is voor de gemeente omdat er minder maaibeurten per jaar nodig zijn. - 22 -

Bont Allerlei


Kees vult aan: ,,Veel planten hebben concurrentie van grassen, fluitenkruid en distels. Deze planten zijn sterker dan andere planten. Door jarenlang de berm te maaien en het afval af te voeren wordt de grond schraler en krijg je meer biodiversiteit.”

programma kan internationale certificering worden aangevraagd bij de Golf Environment Organization (GEO). Die aanvraag van Golfclub Zeegersloot in Alphen aan den Rijn is op 7 maart gehonoreerd, waarmee een forse stap is gezet naar verdere verduurzaming van de Golfclub!

,,Maar’’, gaat Kees verder, ,,waar meer zand wordt vermengd met grond (bijvoorbeeld langs wegen) wordt het ook schraler gemaakt, maar bij vette kleigrond kan het wel 20 jaar duren voor je enig effect hebt. Mollen – niet door iedereen geliefd – zorgen pleksgewijs voor open grond en daar kunnen dan ook weer planten ontkiemen.”

Met enige trots vertelt Hans van Weezel, coördinator Committed to Green Zeegersloot, over het boekdikke resultaat van het inventariseren en evalueren van de ‘duurzaamheid’ bij Zeegersloot. ,,Deze certificatie gaat veel verder dan alleen de milieuaspecten, zoals beschreven in de Flora- en Faunawet, maar vereist dat aan alle wettelijke eisen op het gebied van een duurzame bedrijfsvoering wordt voldaan. Vandaar dat het document de titel ,,The nature of Golfclub Zeegersloot’’ heeft gekregen.’’

Hans wil kwekers graag overtuigen dat bloeiende bloemen in de berm andere soorten zijn dan de eenjarige “onkruiden”, die door schoffelen op kwekerijen ontkiemen. Momenteel is in voorbereiding een beemdbermbeheerdersplan voor bermen en bloemenweiden waar dat kan (rekening houdend met kwekerijen). Kees merkt op, dat op kleigrond in onze omgeving (erg rijke grond dus) margrieten voorkomen, witte dovenetel, fluitenkruid, hondsdraf, paardenbloem, hoefblad, madeliefjes en een aantal soorten grassen zoals Engels raaigras, kweekgras, vossenstaart en kropaar. Mijmerend vertelt Kees over vroeger, toen er nog mooie en zeldzame planten groeiden, zoals de agrimonie, hemelsleutel, dagkoekkoeksbloem en moeraslathyrus, beemdooievaarsbek en aardaker.

Burgemeester Liesbeth Spies hangt een van de vele nestkastjes op de golfbaan op

Als aanvulling hebben zowel Hans als Kees nog tips voor de lezer. Kees: ,,Ik raad aan om de tuin niet winterklaar te maken zoals dat heet, laat de stengels en bladeren maar staan tot eind maart. De planten worden zo beter beschermd tegen vorst en er overwinteren vaak insecten in.” Hans doet een dringend beroep op ons: ,,Adopteer een berm of een strook grond en ga zelf aan de slag en plant bodembedekkers. Streef naar biodiversiteit.”

Golfclub Zeegersloot nog groener! Stef Strik Golfbanen spelen in de hele wereld een belangrijke rol bij het behoud van de natuur en de open ruimte. Dat leidt, ook in Nederland, steeds vaker tot duurzaam beheer. ‘Committed to Green’, het natuuren milieuprogramma van de Koninklijke Nederlandse Golf Federatie (NGF), biedt concrete handvatten om het beheer van golfbanen te verbeteren en stimuleert golfbaanbeheerders om bewust om te gaan met natuur en milieu. Na voltooiing van het nummer 2 – 2015

,,Niet alleen de natuur, maar alle ‘eigenschappen’ van onze club zijn tegen het licht gehouden. Naast alles wat krioelt, groeit en bloeit op Zeegersloot kwamen ook allerlei zaken die bij een goede bedrijfsvoering horen, zoals inkoopbeleid, brandveiligheid, energieverbruik, bedrijfshulpverlening aan de orde. Iedereen vindt ‘duurzaamheid’ tegenwoordig een normaal begrip, dus moeten we er met z’n allen voor zorgen dat de ecologische footprint die we nalaten niet groter wordt door het milieu zwaarder te belasten. Dat geldt uiteraard ook voor onze golfclub”, aldus Hans van Weezel. Het heeft onder andere geresulteerd in een uitgebreide ‘nul’meting, met een nauwkeurige opsomming van alle zoogdieren, vogels, vissen, vlinders, reptielen, amfibieën, bomen en planten die op Zeegersloot voorkomen. ,,Het is toch leuk om te weten dat zestig vogelsoorten, een vrij zeldzame dwergvleermuis, de ringslang en kleine modderkruiper hun habitat op Zeegersloot hebben. Ook zijn op boomstammen op de Griend- en Heuvelbaan korstmossen aangetroffen, die een indicator van schone lucht zijn. De kennis van Stef Strik van het Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, IVN, was daarbij van grote waarde’’, deelde Hans een pluim uit. Anderhalf jaar onderzoeken, registreren en uitwerken van alle informatie over cultuur, landschap en natuur werd op 7 maart 2015 beloond. De Golf Environment Organization (GEO) uit Schotland heeft de Committed to Green-plannen van de golfclub beoordeeld. GEO: ,,Jullie scoren op veel

- 23 -

Bont Allerlei


belangrijke onderwerpen heel positief. Het werkplan wijst op een blijvende ontwikkeling van de golfbaan, er is een duidelijke visie over het landschap waarin de golfbaan ligt en er bestaat een prima interactie met ‘de maatschappij’, zoals het IVN, de gemeente Alphen aan den Rijn en de Historische Vereniging Alphen.’’

Waar zijn de condooms gebleven? December 2011, we beleefden de warmste wintermaand ooit. Tientallen planten op het heempad lieten hun nog resterende schoonheid zien. Fluitenkruid, boterbloem, herderstasje, driekleurig viooltje en dagkoekoeksbloem bloeiden alsof het al lente was. Van meer dan honderd soorten was het blad nog herkenbaar. Nieuwe blaadjes roken aan de lente.

Daarnaast liet GEO duidelijk blijken dat ze onder de indruk is van het draagvlak binnen de club, zoals de acties voor de zonnepanelen en vogelhuisjes, maar ook over het aantal ‘eigen’ mensen dat direct of indirect aan het project meewerkt. ,,Maar het allerbelangrijkste is dat over drie jaar, als een her-audit plaatsvindt, kan worden vastgesteld dat daadwerkelijk uitvoering is gegeven aan de plannen. Want je moet niet alleen opschrijven wat je doet, maar ook doen wat je opschrijft’’, werd benadrukt. Op 7 maart is het in december 2014 door GEO aan Golfclub Zeegersloot toegekende GEO certificaat uitgereikt aan voorzitter Cees van Beurten door de president van de Koninklijke Nederlandse Golf Federatie, Willem Zelsmann, onder aanwezigheid van de burgemeester van Alphen aan den Rijn, Liesbeth Spies, en de 175 deelnemers van de Green Day golfwedstrijd. Vervolgens ging de 'gouden' GEO vlag in top.

Hondenbaasjeopvoedkunde in het Belgisch Damme

Inmiddels heeft de Golfclub Zeegersloot de eerste maatregelen getroffen. De meeste uitheemse boomsoorten en gewassen zijn gerooid en verwijderd. Grienden en geriefhoutbosjes zijn bijgewerkt en de afgekomen takken en stammen zijn verwerkt in prachtige takkenrillen. Er zijn overwinteringplaatsen voor ringslangen gecreëerd en een vleermuizenkast geplaatst aan het clubhuis. Verder zijn er 130 door golfers gesponsorde nestkastjes voor vogels opgehangen, waaronder twee torenvalkkasten. Verder zijn er veel spreeuwenkasten opgehangen, omdat de spreeuw vooral leeft van emelten in het gras. Daarmee levert deze vogel goede diensten aan de beheerder van de greens! Burgemeester Spies heeft naast het clubhuis het eerste koolmeeskastje opgehangen aan een boom.

Op een van die mooie decemberdagen was ik er om hondenpoep op te ruimen, helaas een van de bijkomstige werkzaamheden. Honden maken met hun baasje dankbaar gebruik van het heempad. Honden vinden het prettig hier te poepen, te graven of stoeiend het water in te gaan. Honden mogen geen overlast geven, poep moet opgeruimd worden en honden aangelijnd, dat staat in de gedragsregels die elke belastingbetalende hondenbezitter hoort te weten. Maar Boskoop heeft gedoogbeleid en daardoor zit de natuur vol met vrije uitloop honden. Hondenpoep, de baasjes realiseren zich de ongewenste werking niet. Sommigen willen het ook niet weten.

Hans van Dam op zijn praatstoel Begin april, de lente kwam laat op gang. Maar dan is er opeens zo’n dag met een gouden randje. Je voelt de kracht van de zon en de prikkel om daar in de natuur wat mee te gaan doen. Padden en bruine kikkers voelen dat ook. Ineens is er paringsdrift in de zonnige rand van de vijver langs het Zwanenwater. Koerende kikkers, achtervolgingen, een ware seksorgie met soms wel drie, vier diertjes op elkaar. We zagen zelfs kikkers op padden en andersom. In die sfeer hebben Wil Zandvliet en ik weer een nieuwe bloemstrook toegevoegd aan het groeiende areaal natuur in Boskoop. Die sfeer brengt me een waar gebeurd voorval in herinnering van enkele jaren geleden, op het Heempad.

nummer 2 – 2015

Het is bemesting en dat stimuleert brandnetelgroei en vergrassing, terwijl verschraling juist gewenst is voor goed functioneren van een heempad. Verzoeken en acties bij politiek en gemeente voor een hondenvrije zone hebben geen resultaat gehad. Om mijn bezwaar te onderschrijven hield ik het eerste jaar van het heempad een ‘hondenpoepregistratie’ bij. De porties per loopronde werden geteld. Een berekening over een heel jaar leverde 5,2 hondenpoepporties (h.p.p.) per dag op, dat is op jaarbasis 1800 h.p.p., dat zijn enkele kruiwagens vol. Wat heeft dat met condooms te maken? Even geduld nog, eerst uitleggen wat een looprondje is. Voordat het werk op het heempad begint, loop ik eerst een rondje met een schoffel met vooruitstekend bledje (= Boskoops voor de bovenkant van het schoffelvlak) en zo wipte ik elke h.p.p. het water in. Links wippen met de rechterhand werkt het best, maar gooi niet te hoog, vogels zouden denken dat ze gevoerd worden. Tot zover de techniek van het ruimen. Behalve hondenpoep ligt er ook zwerfvuil, daar loop ik een apart rondje voor met een vuilniszak. Tussentijds leg ik met knijper het zwerfvuil uit de berm zichtbaar naast het pad,

- 24 -

Bont Allerlei


zodat ik het bij de zwerfvuilronde niet kan missen. Zo ging dat dus ook met twee gevulde condooms, die in de berm lagen, zichtbaar met de schoffel langs het pad gelegd, om het bij het volgende rondje op te ruimen.

Kievitsbloemen en vogelmelk vind ik ook mooi. In het voorjaar kom ik ze wel eens tegen langs het Weteringpad. Puttertjes vind ik leuke vogeltjes. Deze vogeltjes met rood, wit en zwarte kop en gele streep op de vleugels zaten vaak in groepjes in de elzen voor de flat waar ik als kind woonde.

Tijdens de werkzaamheden passeerden een paar wandelaars, ik weet het nog precies. Eerst een bejaard echtpaar, man in rolstoel, vrouw erachter. Even later een oude dame met een ruigharig snuffelend keffertje, keurig aangelijnd. Gewoon hun dagelijkse loopje over het heempad. Echter, toen ik na het rondje hondenpoep het zwerfvuil op wilde ruimen waren de condooms spoorloos verdwenen. Het was windstil, wegwaaien kon niet. Dus bleven er drie opties over: 1) De oude dame met hond heeft ze netjes opgeraapt en in een hondenpoepzakje gedaan. 2) Het hondje, dat overal aan snuffelde, heeft het als lekkernij gezien. 3) De rolstoel is er overheen gereden en het spul is, in het ergste geval, tot in het verzorgingshuis toe, aan de wielen blijven hangen. Tot op de dag van vandaag vraag ik me af: waar zijn de condooms gebleven?

Wat is de laatste IVN-activiteit waaraan je hebt deelgenomen en wanneer? Ik heb recent niet aan een IVN-activiteit deelgenomen. Wel doe ik ongeveer twee keer per maand vrijwilligerswerk als gastvrouw van Bezoekerscentrum De Veenweiden. Meestal op zaterdagmiddag. En, zoals ik al eerder zei, help ik ook bij de werkzaamheden in de tuin van het bezoekerscentrum. Dit doe ik vooral in het voorjaar, de zomer en de herfst.

Zoals je leest is er op een heempad nog heel wat te beleven voor een bejaarde vrijwilliger. Een happy end, een dergelijk voorval heeft zich niet meer voorgedaan, kom dus gerust elke laatste zaterdag van de maand voor een natuurwandeling naar Boskoop om te genieten van de keurig verzorgde wilde bloemenweelde. Volgende keer jeugdherinneringen.

Het natuurgevoel van Margriet van der Nagel Wat is je favoriete natuurplek in Alphen en omgeving en waarom? Het natuurgebiedje langs het Weteringpad is mijn favoriete natuurplek in Alphen, omdat ik er sinds een paar jaar vlakbij woon. Het ligt aan de rand van Kerk en Zanen. Vanuit huis wandel ik er zo naar toe. Met een vrijwilligersgroep van verzorgingshuis Zuidervaart kom ik ook regelmatig in dit leuke gebiedje. Als het weer het toelaat, gaan we met de ouderen dan rolstoelwandelen. Soms al slalommend om de Galloway’s die daar los lopen. De ouderen zeggen ook vaak dat ze het hier zo mooi vinden. Wat is je favoriete activiteit in de natuur en waarom? Ik wandel en fiets graag hier in de omgeving. Wandelen in de bossen en de duinen vind ik ook heel leuk. Ik trim ook vaak over het hiervoor genoemde Weteringpad. Op zondagochtend als het nog rustig is, is dat heerlijk. Je hoort alleen de vogels fluiten. Verder help ik ook in de tuin van de Vlinder. Wat is je favoriete plant of dier en waarom? Ik heb geen echt favoriete plant of dier. Ik vind de oeverplanten gele lis, dotterbloem en zwanenbloem heel mooi. Als ik in de polder fiets, valt mijn oog daar altijd op. nummer 2 – 2015

Heb je tips of wil je dingen noemen die nog zouden kunnen gebeuren? Ik wil graag dat er nog meer mensen naar het bezoekerscentrum komen. Er is een vaste expositie over Alphen aan den Rijn en het veenweidelandschap met de thema’s ‘historie’, ‘flora en fauna’ en ‘invloed van de mens’. Daarnaast is er ongeveer om de vier maanden een nieuwe wisselexpositie. Het thema dit jaar is “Groen doet goed” en de nieuwe expositie heeft als thema “Mens en gezondheid”. Van welke IVN’er wil jij het natuurgevoel weten? Van Ineke Uitzetter. Zij is ook gastvrouw van Bezoekerscentrum De Veenweiden.

- 25 -

Bont Allerlei


Tuinieren met hart voor dieren Caroline Piek, Fotografie Monique Smulders Of je nou een grote villatuin of alleen een klein balkonnetje hebt; natuurvriendelijk tuinieren kan altijd. Tuinliefhebbers vertellen alles over hun eigen groene paradijsje en geven seizoensgebonden tips & trucs zodat je direct zelf aan de slag kunt! In gesprek met Monique Smulders over haar eetbare tuin van 80 m² in Alphen aan den Rijn. Hoe zou jij je tuin omschrijven? Een ‘eetbare’ tuin voor mens en dier. Ik kweek ’s zomers groenten, fruit en kruiden tussen de bloeiende planten, langs de klimophaag en naast de vijver. Alles wat vruchten produceert staat natuurlijk eerst in bloei en daar profiteren insecten volop van. In het najaar eten de vogels van de vuurdoorn en in de zomer pikken ze mee van de bramen, frambozen en wijnbessen. Klimop, rommelhoekjes, afgevallen bladeren en uitgebloeide bloemstengels bieden ‘s winters schuilplaats voor vlinders, insecten, salamanders, kikkers en padden. In het voorjaar maken koolmezen en soms mussen graag gebruik van de nestkastjes. Onder onze dakrand nestelen spreeuwen. Op welke manier heb jij een natuurvriendelijke tuin gecreëerd? Allereerst door het bodemleven te bevorderen en te respecteren. Compost en gedroogde koemest gebruiken en niet teveel spitten zijn de geheimen daarvoor. Ik gebruik geen gif in de tuin, ook niet tegen slakken. Dat is nog een behoorlijk ongelijke race als je groenten kweekt. Ik zorg ervoor dat er in het voorjaar zo vroeg mogelijk planten bloeien zoals longkruid en smeerwortel. Ik laat paardenbloemen lekker in bloei komen voordat ik ze met de spitvork weghaal, want in het vroege voorjaar kunnen de insecten elke hulp gebruiken. Natuurlijk heb ik ook water, namelijk een drinkschaal voor vogels en een klein vijvertje waar elk jaar kikkers en salamanders in te vinden zijn. Hierin groeien opgaande planten, zodat libellen en juffers kunnen uitsluipen. Ik gebruik mijn tuin ook in de hoogte; groene hagen zorgen voor beschutting en bessen. Het is ook een ideaal plekje voor een vogelnestje. Verder heb ik één heel plantvak met inheemse, enkelbloemige bloemen voor vlinders en bijen. In ‘dubbele bloemen’ vinden insecten weinig tot geen stuifmeel. Welke (bijzondere) dieren kom je in jouw tuin tegen? Vogels zoals merels, koolmezen, pimpelmezen, mussen, heggenmus, spreeuwen, tortels, houtduif, roodborst, zanglijster, vinken en groenlingen. Boomkruipers die bij de buurman nestelen, zien we regelmatig langs onze muren en schoorsteen kruipen. In en rond de vijver leven bruine

nummer 2 – 2015

kikkers, padden, kleine watersalamanders, vuurjuffers, lantaarntjes en soms ook grotere libellen zoals de oeverlibel, de platbuik, de paardenbijter en glazenmakers. Op de bloeiende planten komen vlinders af zoals de kleine vos, atalanta, gehakkelde aurelia, dagpauwoog, bont zandoogje, boomblauwtje en icarusblauwtje. De koolplanten trekken onvermijdelijk koolwitjes aan. Af en toe ontmoeten we een egeltje. Metselbijtjes komen in onze nesthulpen, op de vroege bloeiers komen hommels af en in de zomer stikt het van de zweefvliegen. Kan je iets vertellen over een leuke of bijzondere ervaring in de tuin? Er kwam eens een sperwer langs; hij zat op de pergola te azen op een zangvogelmaaltje. Dat is die keer in ieder geval niet gelukt, maar het gaf ons de gelegenheid om de vogel eens goed te bekijken. Hoe kan je het best een tuin natuurlijkvriendelijk onderhouden in de zomer? Als je zorgt dat de juiste planten in de tuin staan, kun je in de zomer het beste niets doen. Ga gewoon zitten en geniet lekker van alle dieren die langskomen en de prachtige kleuren van de bloemen. Heb je nog tips voor mensen die ook natuurvriendelijk willen tuinieren? Begin met kleine aanpassingen, zoals het plaatsen van insecten- en vogelvriendelijke planten. Voeg langzaam andere elementen toe. Het is een misverstand dat een natuurlijke tuin meteen ook een ‘wilde’ ongeorganiseerde tuin is. Een tweede tip: kom naar de lezing en workshop die ik op 6 en 13 oktober 2015 in De Vlinder geef samen met Maria Chardon en Hansje Herfst. We vertellen dan over de levenswijze van dieren die in je tuin kunnen komen wonen of eten en hoe je daar de beste voorzieningen voor kunt treffen. Kijk voor meer informatie in de agenda van Bont Allerlei of de IVN-website.

- 26 -

Bont Allerlei

Jeugdbegeleiders gevraagd Heb jij zin om jeugdbegeleider van een van de IVN jeugdwerkgroepen te worden? Helaas gaan drie begeleiders ons verlaten. Dat is erg jammer, maar zo ontstaat een kans voor anderen om in hun groene voetsporen te stappen. Heb jij interesse in de natuur en vind je het leuk om met kinderen om te gaan? Neem dan contact op met Gerda Bonninga. Mail naar [email protected] of bel 06-53403123. We komen met beide groepen 1 x per maand in het tweede weekend van de maand bij elkaar.

Vlinders en Fladderaars Geven bruine koeien chocolademelk Geven bruine koeien chocolademelk? Dit is een van de brandende vragen van de Fladderaars, die op zaterdag 14 maart opbezoek zijn bij de Brentanoboerderij in de Ridderbuurt.De kinderen worden hartelijk ontvangen door boer Ben en "boerin" Marjon Verkleij.

IVN afdeling Alphen aan den Rijn Hierna komt boer Ben over zijn koeien vertellen. Allereerst gaan we naar de kalverstal. Daar staat een kalfje van 4 dagen oud. De moederkoe heeft in de grote stal nog een speciale halster aan, zodat zij na de bevalling goed in de gaten gehouden kan worden door de boer. Kalf, pink, vaars, schot zijn allemaal benamingen van koeien, die aangeven hoe oud (of hoe jong) een koe is. Er zijn tochtige en drachtige koeien. Ook word de plek waar de melkproductie plaatsvindt bezocht. Na het bezoek aan de boerderij gaan we vogels spotten met de Scharrelkids weidevogel- zoekkaarten en de nieuwe kijkers, die wij gekocht hebben van het geld van AVR.

Vlinders als ontdekkers De Vlinders hebben zich vandaag, zondag 8 maart, vermomd als professors, en wel door een heuse snor te laten groeien. Onder leiding van professor Waterland en professor Luchtbel doen de kinderen, ouders en begeleiders heel veel proefjes met aarde, lucht en water. Wat blijft drijven en wat zinkt. Maar ook wat lost op in water en wat niet. Ballonnen worden echte raketten, die door de kinderen worden gelanceerd. Maar met een ballon die je opwrijft aan de mouw kun je zelfs elektriciteit opwekken. Heel veel ervaringen en ontdekkingen rijker gaan de kinderen naar huis met hun eigen gemaakte kasje met plantjes erin.

Naast haar werk als raadslid bij de gemeente Alphen aan den Rijn, maakt Marjon vier keer in de week kaas. Heerlijke boerenkaas die wij mogen proeven. Marjon vertelt enthousiast over haar prachtige product. Stremsel, wei, pekelen, coaten, kaasdoeken en -persen, allemaal nieuwe woorden voor ons. Voor 1 kilo kaas is wel 10 liter verse melk nodig. Melk die direct na het melken van de koeien wordt verwerkt. Verser kan niet. Zuursel en stremsel wordt toegevoegd en de eiwitten zetten zich om in een soort "Hütenkäse". Daar worden kazen van geperst in grote kuipen.

Met grote aandacht belangstellend luisteren

nummer 2 – 2015

- 27 -

Bont Allerlei


Veluwenieuws Grote grazers

kleur, de hoorns ietwat naar binnen gedraaid. De kalfjes worden rood van kleur geboren, pas later krijgen ze de zwarte kleur met alleen een roodachtige streep over de rug. Ze kunnen uitstekend tegen hitte en kou en trekken over een groot gebied van Planken Wambuis.

Ellen Roest Allereerst mijn complimenten voor Peter Maris die in de vorige Bont Allerlei zo’n prachtig stuk heeft geschreven over de wisent. Wat een prachtige en imponerende dieren zijn het. Het lijkt me geweldig om die een keer in het wild te zien in plaats van in de dierentuin. Vooral omdat er ver gevorderde plannen zijn om ze ook op de Veluwe uit te zetten en wel in een gebied tussen Harskamp (militair terrein) en Radio Kootwijk. Helaas zijn ze niet in maart 2015 uitgezet maar wordt het uitgesteld omdat ze nog bezig zijn om een goede afrastering voor het gebied voor elkaar te krijgen; de edelherten, reeën moeten er over heen kunnen en de zwijnen en dassen eronder door. Ook moet de veiligheid voor de bewoners van Radio Kootwijk gegarandeerd worden en dat is nog niet gelukt. Ik kreeg meteen inspiratie om te schrijven over de diverse grazers in het Planken Wambuis.

Sayaguesa runderen

De Tudanca: ook dit ras was aan het uitsterven (wereldwijd nog maar 1000 dieren) is zwart grijs en heeft hoorns die naar buiten gedraaid zijn. De Tudanca’s komen uit de hooglanden van Cantabrië en zijn iets minder bestand tegen de kou, ze verliezen dan sneller conditie. Bij sneeuw eten ze dan bosbessen, hei en twijgen. Daarom worden ze in de winter bijgevoerd.

In Planken Wambuis grazen een groep New Forest pony’s sinds jaar en dag. Dit ponyras vraagt weinig verzorging, is spijkerhard en kan leven van een sober dieet. Omdat ze het hele gebied niet konden begrazen, zijn er toen Schotse Hooglanders ingezet. Dit ging redelijk ware het niet dat als het warm weer werd ze met de poten in de drinkpoelen gingen staan, de schaduw opzochten en niet meer graasden. Ook bleven ze veelal binnen een bepaald gebied.

Tudanca

Deze Tudanca’s lopen in een natuurgebied langs de A50 in Wolfheze (vlak bij Planken Wambuis). Het is prachtig om deze dieren al wandelend of fietsend te bekijken, als je maar voldoende afstand houdt, ze zijn niet aaibaar.

New Forest pony’s

Ik hou u op de hoogte wanneer de wisent op de Veluwe neerstrijkt… ben heel benieuwd. Ik wens u een fijne zomer met veel natuurlijk moois!

Peter van Geneijgen uit Arnhem (beheerder van de kuddes, die worden verhuurd aan onder andere Natuurmonumenten ) was al jaren op zoek naar runderen die de oeros het dichtst benaderden en die goed tegen hitte en kou kunnen. Die heeft hij gevonden in het Spaanse binnenland namenlijk de Sayaguesa en de Tudanca. De Sayaguesa: een uitstervend ras (waarvan er wereldwijd nog maar ongeveer 500 zijn) komt uit de provincie Zamora die dicht bij de Portugese grens ligt. De bodem bestaat daar voornamelijk uit graniet waar niets op groeit, vandaar dat deze runderen een schraal dieet gewend zijn. Ze zijn slim, vriendelijk en goedmoedig, zwartbruin en roodachtig van nummer 2 – 2015

- 28 -

Muzikale zonsondergang

Fotografie Caroline Piek (www.carolinepiek.nl)

IVN afdeling Alphen aan den Rijn

Recommend Documents