INTERNATIONAAL INSTITUUT SOCIALE GESCHIEDENIS

INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR

SOCIALE GESCHIEDENIS

JAARVERSLAG 1965

INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR

SOCIALE GESCHIEDENIS

JAARVERSLAG 1965

KEIZERSGRACHT 264 - AMSTERDAM

JAARVERSLAG OVER 1965 Overlijden van Prof. Dr. A..J. C. Riiter en W. Blumenberg Het Instituut heeft in het verslagjaar tot tweemaal toe het grote verlies te betreuren gehad van een medewerker in een leidende functie. Kort na elkaar moest het overlijden worden vermeld van de directeur, Prof.Dr.A. J.C.Rüter en van het hoofd van het Midden-Europese kabinet, de heer W. Blumenberg. Op 11 augustus viel de stuwende kracht in de dagelijkse leiding plotseling weg. Professor Rüter heeft de functie van directeur van 1950 af mogen bekleden, toen hij eerst naast de oprichter en eerste directeur, Prof.Mr.N.W. Posthumus, als mededirecteur en daarna in 1953 als diens opvolger werd aangewezen. Naast een veelzijdige wetenschappelijke werkkring heeft Rüter de verantwoordelijke taak op zich genomen leiding te geven aan het Instituut, een taak die hij al deze jaren heeft vervuld met grote organisatorische intelligentie, met inzicht in zowel de wetenschappelijke als materiële en personele aspecten van het „Bedrijf", zoals hij het zelf soms gaarne uitdrukte, en met een vooruitziende blik. In moeilijke perioden, als bijvoorbeeld gedurende de jaren van het „Fordproject", toen een zeer groot beroep moest worden gedaan op de beleidskracht van de directeur, kwamen deze eigenschappen zowel hem als het Instituut zeer te stade. Het bestuur van het Instituut, gezamenlijk met alle medewerkers, herdenkt op deze plaats de overleden directeur, professor Rüter, en brengt zijn grote waardering en erkentelijkheid jegens hem tot uitdrukking voor alles, wat hij in de jaren van zijn beleid voor het Instituut tot stand heeft gebracht. In een tweetal artikelen, van de hand van Ir. H. Vos en van Prof. Dr. Th. J.G.Locher, in de International Review of Social History1 is gepoogd de betekenis van Rüter te schetsen, enerzijds als mens en organisator, anderzijds als man van de wetenschap en als historicus. Het bestuur heeft besloten onder auspiciën van het Instituut een uitgave te laten verzorgen van in de loop der jaren verspreid gepubliceerde en nog ongepubliceerde historische studies van professor Rüter. Voor deze bundel is een redactie gevormd, waarin de hoogleraren Prof.Dr.Th. J.G.Locher, Prof.Dr.W.den Boer en Prof.Dr.B.W. Schaper zich bereid hebben verklaard zitting te nemen. Het Instituut werd dit jaar door een tweede sterfgeval zwaar getroffen: op 1 oktober overleed de wetenschappelijke medewerker, de heer Werner Blumenberg. In de persoon van Blumenberg heeft het Instituut een zijner meest geziene en meest toegewijde medewerkers verloren en een zijner beste wetenschappelijke krachten. 1

International Review of Social History, Vol. X, 1965, part 3, pp. 355-364.

4

JAARVERSLAG OVER 1965

Blumenberg is van 1946 af als hoofd van wat toen nog „de Duitse Afdeling" heette aan het Instituut verbonden geweest, aanvankelijk als enige wetenschappelijke medewerker. Zijn inzicht heeft bevruchtend kunnen werken bij de gehele herinrichting van het Instituut na 1946. Jarenlang is hij voor bezoekers en medewerkers de vraagbaak bij uitnemendheid van het I.I.S.G. geweest. Toen hij zich om gezondheidsredenen de laatste tijd niet meer aan het kabinetswerk in strikte zin kon wijden, heeft hij zijn wetenschappelijke talent in dienst gesteld van de voorbereiding van een aantal belangrijke bronnenpublikaties. De uitgave van de omvangrijke Bebel-Engels correspondentie, die, door hem geannoteerd en ingeleid, in de reeks „Quellen und Untersuchungen zur Geschichte der deutschen und österreichischen Arbeiterbewegung" tot stand kwam, heeft hij nog mogen beleven; een verdere publikatie van zijn hand is helaas onvoltooid gebleven. Bij het bestuur en bij allen die het voorrecht hadden met hem te mogen samenwerken, zal de herinnering aan Blumenberg blijven voortleven als aan een man van een uitzonderlijke persoonlijke charme, eruditie en integriteit. 1. B e s t u u r e n D i r e c t i e Het bestuur was op 31 december 1965 als volgt samengesteld: Ir. H. Vos, te Wassenaar, voorzitter, vertegenwoordigend „De Centrale" Levensverzekeringbank N.V. Ch.B.Timmer, te Amsterdam, waarnemend secretaris Prof. Sir Isaiah Berlin, te Oxford J.Braunthal, te Londen Prof.Dr.I.J.Brugmans, te Amsterdam, vertegenwoordigend het Nederlands Economisch-Historisch Archief Prof.Dr.L.Brummel, te 's-Gravenhage, vertegenwoordigend het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen . Dr. H.A.Enno van Gelder, te 's-Gravenhage, vertegenwoordigend de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Prof. Mr. W. F. de Gaay Fortman, te 's-Gravenhage Mr.H.Hardenberg, te 's-Gravenhage, vertegenwoordigend het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen W.von Knoeringen, te München Dr. P. J. Koets, te Amsterdam, vertegenwoordigend de Gemeente Amsterdam Prof.Dr. P. A. J.M. Steenkamp, te Uithoorn C v a n der Waerden, te Amsterdam, vertegenwoordigend „De Centrale" Levensverzekeringbank N.V.

JAARVERSLAG OVER I 9 6 5

5

De directie werd tot u augustus 1965 gevoerd door Prof.Dr.A.J.C.Rüter. Het dagelijks bestuur werd tot die datum gevormd door Ir. H. Vos, D r . P . J . Koets en Prof. Dr. A.J.C. Rüter. Na het overlijden van professor Rüter werden zowel ten aanzien van de directie als ten aanzien van het dagelijks bestuur deze functies waargenomen door de heer Ch.B. Timmer. 2. A l g e m e n e b e s c h o u w i n g e n Onmiddellijk na het overlijden van de directeur, professor Rüter, werden door het dagelijks bestuur van het Instituut maatregelen genomen om aan de ontstane situatie het hoofd te bieden en werd de heer Ch.B.Timmer de opdracht gegeven om in nauwe samenwerking met de voorzitter van het bestuur, Ir. H. Vos, tijdelijk de directie waar te nemen, totdat in de vacature ter directie zou kunnen worden voorzien. Op de algemene bestuursvergadering van 2 december werd, met ingang van 1 januari 1966 tot directeur van het Instituut benoemd Prof. Dr. Fr. de Jong Edz., hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. De heer Ch.B.Timmer werd op deze vergadering benoemd tot onder-directeur. De bezetting van het Midden-Europese kabinet, toch reeds onvoldoende doordat de heer Blumenberg zich voor een groot deel aan de kabinetswerkzaamheden moest onttrekken, werd nog verder verzwakt, toen Dr. S.Bahne per 1 augustus de dienst van het Instituut verliet in verband met zijn aanvaarding van een leeropdracht aan de Universiteit van Bochum. Ter versterking van de zwaar belaste Midden-Europese afdeling was het mogelijk een nieuwe wetenschappelijke medewerker aan te trekken, Drs. H.-P. Harstick uit Munster, die per medio januari 1966 in dienst van het Instituut zal treden en samen met Drs.G.Langkau belast zal worden met de leiding van dit kabinet. Door de gestadige groei der collecties is het noodzakelijk gebleken het Latijnse kabinet te splitsen in een Frans-Italiaanse afdeling onder leiding van Mr.B. van Tijn en een afdeling Spanje-Latijns Amerika, waarbij ook de afdeling Anarchisme is ondergebracht, onder leiding van Drs. R. de Jong. Deze splitsing biedt zekere organisatorische voordelen en maakt een meer rationele verdeling der werkzaamheden mogelijk. De financiering van het Instituut ondervond in vergelijking tot 1964 geen structurele wijziging en verliep zeer bevredigend, dank zij de daadwerkelijke steun en welwillendheid van Curatoren en Presidium van de Universiteit van Amsterdam. In verband met de afkondiging in het Staatsblad van 7 september 1965 van de bij Koninklijk Besluit van 25 augustus 1965 vastgestelde algemene maatregel van bestuur, de zogenaamde „Regeling interuniversitaire instituten", werden door het dagelijks bestuur van het Instituut en zijn juridische adviseur,

6


Mr. B. van Tijn, inleidende besprekingen gevoerd met leden van de Colleges van Curatoren van de universiteiten van Amsterdam en Leiden om de omzetting van het Instituut tot Interuniversitair Instituut voor te bereiden. Met voldoening kan worden vermeld dat het College van Curatoren van de Universiteit van Amsterdam heeft goedgevonden dat de Universiteit van Amsterdam in deze het initiatief zal nemen. De verwachting mag worden uitgesproken dat de omzetting tot Interuniversitair Instituut in het jaar 1966 haar beslag zal krijgen. Werkzaamheden De werkzaamheden van de aan het Instituut verbonden staf vonden hun voortgang, zowel op het terrein van het verzamelen van materiaal, het ordenen en catalogiseren ervan, als op dat van de dienstverlening, het verstrekken van adviezen en het voorbereiden van publikaties, voornamelijk uit instituutsbezit. Wederom mocht het Instituut door schenkingen een aantal waardevolle archivalia verwerven. Het bestuur betuigt op deze plaats gaarne zijn erkentelijkheid aan allen die door het afstaan van archiefstukken en/of gedrukt materiaal blijk hebben gegeven van hun belangstelling voor het Instituut. Dank zij de financiële steun van „De Centrale" Levensverzekeringbank in 's-Gravenhage is het mogelijk geweest het archief Sneevliet te verwerven, een archief van uitzonderlijke betekenis, zowel voor de figuur van H. Sneevliet, als voor de internationale sociale en politieke verhoudingen, met name die in het voormalige Nederlands Oost-Indië en in China. De aankoop van dit archief geschiedde onder voorlopig beperkende voorwaarden ten aanzien van het gebruik door onderzoekers. De aanschaffing van gedrukt materiaal, nieuwe en antiquarische boekwerken, ging intensief verder; de collecties periodieken werden op peil gehouden en waar mogelijk aangevuld. Terwille van de acquisitie werd ook dit jaar gestreefd naar het aanknopen van relaties met personen en instanties in de ontwikkelingslanden. In vele gevallen zijn de resultaten echter teleurstellend gebleken. Verheugend in dit verband is, dat door bemiddeling van de heer A.Lehning een contactpersoon in Djakarta werd gevonden die zich bereid verklaarde om ter plaatse materiaal voor het Instituut te verzamelen. Door tussenkomst van de Review ontving het Instituut evenals vorige jaren veel belangrijke recente publikaties op het gebied van de sociale geschiedenis. Goede relaties werden ook dit jaar onderhouden met instellingen en organisaties, die het Instituut hun archivalia ten geschenke of in bewaring gaven, zoals het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Fonds, de Association pour la Conservation des Valeurs Culturelies Russes te Parijs, de Socialistische


7

Internationale, het Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen en de internationale vaksecretariaten. Het probleem van de restauratie en conservering van vergankelijk archiefmateriaal werd dit jaar aan een hernieuwd onderzoek onderworpen, toen in gezaghebbende vakkringen waarschuwende stemmen opgingen tegen een te ver gaande toepassing van het zogenaamde lamineersysteem, dit in verband met de nog te geringe ervaring met dit procédé. In mei werd een der bekendste specialisten op het gebied van de documenten-restauratie, de heer Fr. Dürselen uit Munster, uitgenodigd naar Amsterdam te komen voor het uitbrengen van advies. Het resultaat van dit bezoek is geweest dat met het lamineren van kostbare stukken voorlopig niet wordt voortgegaan en dat voor de restauratie van archiefmateriaal dat zich ten dele in een bedenkelijke staat van verval bevindt, verder gezocht wordt naar een tegelijk afdoende en praktisch realiseerbare oplossing. Dit onderzoek is nog niet afgelopen. Het binden, brocheren en restaureren van gedrukt materiaal vond op de gebruikelijke wijze voortgang. Gebonden werden, zowel buiten het Instituut als in eigen beheer 980 boeken en 317 periodieken, terwijl 1330 brochures werden gebrocheerd. In totaal werden ± 25.500 microfoto's en 18.900 fotocopieën gemaakt, gedeeltelijk voor het Instituut, gedeeltelijk voor derden. Door salariëring uit een nog resterend saldo van het Fordproject konden in het verslagjaar nog enige medewerkers in dienst gehouden worden ter afronding van het onder dit project vallende catalogiseerprogramma en ter voltooiing van de ordening en inventarisatie van een aantal archieven. Financiering Deze vond wederom op dezelfde wijze plaats als in de beide voorafgaande jaren, namelijk door subsidiëring door de Universiteit van Amsterdam. Het bestuur en de directie zijn het College van Curatoren en het Presidium van deze universiteit, alsmede haar ambtenaren, dankbaar voor de aan het Instituut betoonde belangstelling en voor de zo ruimschoots verleende medewerking. Ook dit jaar verklaarde de Raad van Commissarissen van „De Centrale" Levensverzekeringbank zich bereid het Instituut een financiële steun te verlenen voor speciale, door de Raad van Commissarissen goed te keuren doeleinden. Dank zij deze steun kon o.a. het belangrijke archief Sneevliet worden verworven. De Nederlandse Organisatie voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek maakte het door een financiële bijdrage ook dit jaar weer mogelijk dat een wetenschappelijk onderzoek en de voorbereiding van publikaties voortgang konden vinden. Deze bijdrage van Z.W.O. wordt door het bestuur te meer op prijs gesteld, omdat het aantal onder auspiciën van het Instituut in

8


voorbereiding zijnde publikaties in zulk een snel tempo groeit, dat een sluitende financiering ervan een probleem zal zijn dat in de naaste toekomst steeds meer de aandacht van de directie zal vragen. Deze groei is enerzijds uiteraard zeer verheugend, doch brengt op langere termijn de noodzaak met zich mee nieuwe bronnen aan te boren om de hiermee gepaard gaande en steeds stijgende kosten te kunnen dekken. Ruimteprobleem Helaas moet worden vermeld dat er ook in dit jaar niets is gebeurd dat het probleem van de ruimte voor het Instituut een stap nader tot zijn oplossing heeft kunnen brengen. Het bestuur is zich terdege bewust van de niet geringe moeilijkheden van dit probleem, doch anderzijds is de situatie zo nijpend geworden dat het Instituut, wellicht reeds in de naaste toekomst, gedwongen zal worden over te gaan tot een rigoureuze splitsing, waarbij meer en meer collecties die een integrerend bestanddeel van het Instituutsbezit uitmaken in andere gebouwen zullen moeten worden ondergebracht, een maatregel die uiteraard de toegankelijkheid van het materiaal, de coördinatie in de bibliotheekwerkzaamheden en de aan te bieden faciliteiten voor het wetenschappelijk onderzoek ongunstig zullen beïnvloeden. De hoop dat in de loop van dit jaar in een der filialen van het Instituut, het schoolgebouw aan de Halmaheirastraat, een centrale verwarming zou worden aangelegd en de vloeren zouden worden versterkt, is niet in vervulling gegaan. Het gevolg is dat dit gebouw, dat overigens nog ampele depotruimte biedt, voor nauwelijks de helft kan worden benut. Publikaties De wetenschappelijke arbeid van het Instituut bewoog zich, naast de door de medewerkers verstrekte adviezen aan de bezoekers, op twee gebieden, de uitgave van de Review en de voorbereiding van publikaties in boekvorm. a. De International Review of Social History ging zijn tiende jaargang in. De reorganisatie in de redactie die per i juli 1964 werd doorgevoerd, heeft over het algemeen goed voldaan. Een periodieke overbelasting van de wetenschappelijke medewerkers die in de „Editorial Board" zitting hebben, is in de nieuwe situatie niet altijd te vermijden geweest, doch gaf dit jaar geen aanleiding tot moeilijkheden. b. Reeds is melding gemaakt van de grote toeneming van het aantal manuscripten van instituutspublikaties die in bewerking zijn, of zich in een bepaald stadium van produktie bevinden. De heer Ch.B.Timmer heeft zich, naast zijn


9

werkzaamheden in de directie, voornameüjk met deze tak van instituutsbedrijvigheid beziggehouden. Nog door wijlen professor Rüter werd het probleem onder ogen gezien dat bij het groeiende aantal geprojecteerde titels, de uitgevers, waarmee het Instituut tot dusver samenwerkte, de stroom van manuscripten op den duur niet meer kunnen verwerken, of dat er een te grote vertraging optreedt. Om die reden wordt reeds nu gezocht naar middelen en wegen om dit probleem tot een oplossing te brengen. Het volgende overzicht geeft aan A) welke werken in de loop van het verslagjaar verschenen zijn, B) welke aan het eind van het jaar bij de drukker, of ter perse zijn, C) welke zich in een gevorderde staat van voorbereiding bevinden.

A. In de loop van 19 6; verschenen: Titel:

Serie:

Uitgever:

1. Werner Blumenberg

August Bebels Briefwechsel mtt Friedtich Engels

Quellen und Untersuchungen VI

Mouton & Co.

2. Arthur Lehning

Michel Bakounine et les Conflits dans 1'Internationale 1872

Archives Bakounine II

E.J.Brill

Titel:

Serie:

Uitgever:

1. Arthur Lehning

Michel Bakounine, Etatisme et Anarchie

Archives Bakounine III

E.J.Brill

2. D. Fauvel-Rouif e.a.

Mouvements Ouvriers Publications on Social et Dépression éconoHistory III mique de 1929-1939

Van Gorcum & Comp.

3. E.Silberner

Moses Hess Eine Biographie

-

E.J.Brill

4. H.Lademacher

Die Zimmerwalder Bewegung

Studies on Social History I

Mouton & Co.

5. DavidHarris

Socialist Origins in the Publications on Social United States; History IV American Forerunners of Marx

Bewerker:

B. Bij de drukker of ter perse : Bewerker:

Van Gorcum & Comp.

JAARVERSLAG OVER 1 9 6 5

IO

C. Manuscripten ontvangen of in een gevorderde staat van bemerking: Bewerker:

Titel:

MS. gereed:

F. Gees Black H.Hirsch H.Kolb G.Langkau S. Bahne en J.Humbert Droz R.Lamberet Aithur Lehning Boris Sapir M.Rubel G.Haupt S. Bahne en L. J.van Rossum E. Barnikol D.Geyer

The Harney Papers Korrespondenz Fr. Engels-Ed. Bernstein Zentralrat der Volksbeauftragten und der lokalen Rate Karl Korsch, Das Marx-Buch De Ille Internationale in Latijns Europa

okt. 1965 dec. 1965 mrt. 1966 juli 1966 sept. 1966

Nettlau, De Ie Internationale in Spanje Michel Bakounine, Archives Bakounine IV De ontstaansgeschiedenis van „Vpered!" Korrespondenz Marx-Engels mit Sorge Korrespondenz Kautsky-Balkansozialisten Korrespondenz Trotsky-Hilferding-Kautsky

eind eind eind eind eind eind

eind 1966 voorjaar 1967

14. G. Kotowski en

Bruno Bauer Russisch-Duitse correspondentie voor en gedurende de eerste wereldoorlog W.Dittmann, Erinnerungen

P. Lösche 15- G.Eckert 16. J.M.Meijer

Wilhelm Liebknecht, Briefwechsel II The Trotsky Papers II

1967 1967

I. 2.

3456. 78. 910.

11. 12.

J

3-

1966 1966 1966 1966 1966 1966

voorjaar 1967

Tenslotte zijn voor een tiental andere titels nog opdrachten tot bewerking gegeven. 3. M e d e w e r k e r s In 1965 verlieten 7 medewerkers de dienst van het Instituut, waarvan 2 in verband met de afwikkeling van het Ford-project. Daarentegen traden 6 nieuwe medewerkers in dienst. Onder degenen die het Instituut verlieten zij hier in het bijzonder genoemd Dr. S. Bahne, die in Bochum een leeropdracht aanvaardde. Dr. Bahne heeft het laatste jaar een leidende positie vervuld op het kabinet Midden-Europa en aldaar veel organisatorisch werk ten bate van het Instituut verricht, dat hem node zag heengaan. De banden tussen Dr. Bahne en het Instituut blijven ook in de toekomst bewaard, o.a. in verband met enkele onder auspiciën van het Instituut te verschijnen bronnenpublikaties die door Dr. Bahne worden voorbereid. De directiesecretaresse mejuffrouw N.Willemsen verliet op 10 januari de dienst van het Instituut. Haarplaats werd ingenomen door mejuffrouw Drs.M.W.H.Schreuder. Het bestuur spreekt op deze plaats gaarne zijn waardering uit voor de toewijding die alle medewerkers ook dit jaar het Instituut hebben betoond.


II

4. B i b l i o t h e e k De werkzaamheden voor de bibliotheek, evenals die voor de catalogisering stonden onder leiding van de bibliothecaresse, mejuffrouw M.Hunink. Door de Review, aankoop of schenking verwierf het Instituut in 1965 ca. 2600 recent verschenen boeken, tegenover ruim 2500 in 1964. Oudere werken verwierf het Instituut in verheugende hoeveelheid door schenking of aankoop, o.a. het blad De Vriend des Vaderlands uit de jaren 1827-1842 en een tiental zeer zeldzame pamfletten van het Van der Lubbe-Comité. Vele personen en instellingen verplichtten het Instituut aan zich door het ter beschikking stellen van recent materiaal. Lacunes in de collectie periodieken werden wederom aangevuld door het aanschaffen van microfilms, o.a. van de complete jaargangen van het Berlijnse blad Die Rite Zeitung, 1919 en 1920; van Faschismus, het orgaan van de Internationale Transportarbeidersfederatie uit de jaren 1942-1945; van La Emancipación, 1872-1873, het blad van de Madrileense sectie van de Eerste Internationale; van het in de emigratie verschenen Russische tijdschrift van Petr Lavrov, Vpered! uit 1876. Rond 3750 werken werden uitgeleend en via de Centrale Catalogus bereikten het Instituut 505 schriftelijke aanvragen. Het Instituut schonk een complete collectie van de Socialistische Gids (1916-1938) aan de Universiteit van Leuven en een collectie boeken en brochures aan de Bibüotheca Rosenthaliana te Amsterdam. 5. C a t a l o g i s e r i n g De catalogiseerwerkzaamheden werden door de medewerksters van het Instituut, geassisteerd door nog enkele catalogiseersters onder het Fordproject, op de normale wijze voortgezet. In totaal werden dit jaar 19.225 boeken en brochures gecatalogiseerd. De beschrijving van de collectie Nederlandse brochures, - die enkele tienduizenden titels omvat, - kwam dit jaar gereed, evenals die van de anarchistica. De omvangrijke verzameling kranten en tijdschriften uit de in het vorige jaar verworven bibliotheek van de Italiaanse anarchist Ugo Fedeli 1 werd geordend en in de catalogus opgenomen, hetgeen een toevoeging van enige duizenden nummers betekent. Een honderdtal titels van bladen uit de Nederlandse illegaliteit werd eveneens beschreven. Een begin werd gemaakt met de definitieve catalogisering van de periodieken, behorende tot het Oost-Europese kabinet. Voorts werd de catalogisering van de Franse brochures en de collectie 1

Door een omissie werd in het jaarverslag over 1964 niet vermeld dat deze collectie, evenals de collecties Fléchine en Bakels, door bemiddeling van de heer A.Lehning werden verworven.


12

Polen ter hand genomen. De inordening en beschrijving van de collectie boeken en brochures van Joegoslavië nadert zijn voltooiing.

6. T o e g e z o n d e n p e r i o d i e k e n In 1965 ontving het Instituut 1567 periodieken tegen 1554 in 1964. De Review deed wederom dienst als ruilmiddel voor een aantal belangrijke bladen. Gespecificeerd naar landen ontvangt het Instituut thans:

land Algerië Argentinië Australië België Brits Guyana Bulgarije Canada Ceylon China Congo Cuba Denemarken Duitsland Egypte Engeland Finland Frankrijk Ghana Griekenland Guadeloupe Hongarije Ierland India Indonesië Israël Italië Ivoorkust Japan Jamaica Joegoslavië Korea Luxemburg Malakka Malta

dagbladen week- en maandbladen land 1

2

-

5 8

5

75

-

1

1

4

1

1

-

13 2

9 3 8 8

9

200

1

2

3

-

in

3

4

214

-

4 1 1

8 1

19

-

2

3

20

2

53

-

1

2

I

-

11 1

14 3 3

dagbladen week- en maandbladen

Marokko Martinique Mexico Mongolië Nederland Nieuw-Zeeland Nigeria Nyasaland Noorwegen Oostenrijk Pakistan Polen Portugal Rhodesia Roemenië Rusland Senegal Sera wak Singapore Spanje Suriname en de Antillen Tsjecho-Slowaki e Unie van ZuidAfrika Uruguay Venezuela Ver. Staten Viet-Nam Zweden Zwitserland

6

291

1 2

8

56 21 2 2

7 12

-

3

1

7

1

1

-

1

3

12

1

12

3

-

5 2

140

5

1

22

4

57

69

1498

2

3


13

7. C o l l e c t i e s Zoals vermeld verwierf het Instituut door aankoop het archief Sneevliet, een collectie, hoofdzakelijk bevattend correspondentie en archiefstukken uit de perioden 1912-1918 (Indonesië, voorgeschiedenis PKI), 1921-1924 (Komintern, China en andere Z.O.-Aziatische gebieden) en materiaal uit latere tijd. Verder ontving het Instituut: 1. Van mevrouw K. Adler te Zürich, door bemiddeling van de heer J. Braunthal, een aantal notitieboekjes en enige brieven van Friedrich Adler, een brochure van Th. van Dam en een 1 o-tal portretten o.a. van Gustav Eckstein, Heinrich Braun en Pernerstorfer. 2. Van de Algemene Bond van Ambtenaren te Den Haag, archiefstukken en publikaties betreffende de arbeidsvoorwaarden van personeel in dienst van polders en waterschappen uit de jaren 1931 tot 1953. 3. Van de heer Viero Ambrogio te Milaan, een 12-tal brieven uit de jaren 195 5 tot 1964 van de overleden Italiaanse anarchist Ugo Fedeli. 4. Van de heer F. Bosman te Zaandam, zijn archief, dat o.m. notulen en correspondentie (1920-1930) betreffende C.P.H., N.A.S. en P.A.S.-Zaanstreek; (1930-1940) betreffende R.S.P., R.S.A.P., Antifo, N.A.S., P.A.S.; correspondentie met diverse R.S.A.P. leden, voornamelijk betreffende de liquidatie van N.A.S. en P.A.S. (1940-1943). De correspondentie met A.Langkemper te Velsen ( ± 100 brieven), A. van den Berg en de O.V.B, te Rotterdam ( ^ 200 brieven), S.deWolff, D.Schilp, E.Bouwman, P . P . v a n ' t Hart, H.Roland Holst, W. van Ravesteyn en nog vele anderen betreffende de pogingen tot oprichting van een nieuwe socialistische partij en vakbeweging; artikelen en ontwerpen van politieke analyses van de hand van de heer Bosman; marxistisch studiemateriaal; Kaderbulletin O.V.B. 1949-195 5; Rood Front 1929; diverse foto's uit de jaren 1928-1965; een 6-tal Russische en Nederlandse affiches 1920-193o; boeken en brochures van en over de Nederlandse arbeidersbeweging, die nog ontbraken in de collectie van het Instituut; twee grammofoonplaten met opnamen van redevoeringen van resp. H. Sneevliet en L.de Visser. Deze stukken zijn van groot belang voor de bestudering van de genoemde organisaties en kunnen een dieper inzicht geven in de geschiedenis van de Nederlandse arbeidersbeweging tussen de beide wereldoorlogen en na de tweede wereldoorlog. Zij vormen tevens een waardevolle aanvulling op de reeds in het Instituut aanwezige collecties. 5. Van de heer D.Camacho te Drancy, fotocopieën van de correspondentie van de Spaanse revolutionair Buenaventura Durruti uit de jaren 1927-1934

H

JAARVERSLAG OVER I965

aan zijn familie, in totaal 3 3 brieven en prentbriefkaarten. Voorts een unieke collectie foto's van Durruti met opdrachten van hem. Een microfilm van een memorandum uit 1922 van Angel Pestana voor de C.N.T. naar aanleiding van zijn reis naar Rusland. 6. Van het antiquariaat Charavay te Parijs, een afschrift van een brief van Peter Kropotkin aan Paul Robin van 2 maart 1878. 7. Van Dr. A. L. Constandse te Haarlem, een 30-tal boeken en brochures, een 1 o-tal affiches, ca. 100 prentbriefkaarten, enkele kranten, artikelen en enkele brieven uit en over de Spaanse burgeroorlog, meest materiaal betreffende de anarcho-syndicalistische beweging; enkele zeer waardevolle gedrukte stukken zijn hierbij. 8. Van het Instituut voor Marxisme-Leninisme te Moskou, een copie van het testament van Friedrich Engels (27 juli 1893) en een brief van de moeder van Emil Engels (14 aug. 1895). 9. Van het Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen te Brussel, een 100-tal brochures en rapporten, de door dit Verbond gedurende het jaar 1964 verzonden circulaires, archiefmateriaal over 1964 en de door dit Verbond in 1965 gepubliceerde periodieken. 10. Van de Internationale van Post-, Telegraaf- en Telefoonpersoneel te Brussel, het gehele archief van dit Internationale Beroepssecretariaat tot en met 1962. Dit vrij omvangrijke archief (4^ 100 dozen) is, wat de jaren 1934-1962 betreft vrijwel compleet. Uit de voorafgaande periode is bijna niets meer aanwezig. Vooral de correspondentie tot 1949 bevat interessante stukken (de hulpactie voor Oostenrijk in 1934, contacten met zusterorganisaties in oosteuropese landen, de splitsing in de internationale vakbeweging in 1949, enz.). Voorts bevat dit archief diverse jaargangen van een hondertal periodieken (meest vakbondsorganen), enkele honderden foto's en een groot aantal publikaties van vakbonden uit verschillende landen. 11. Van de heer Albert de Jong te Heemstede, een fotocopie van een brief van Jacob Israël de Haan aan W.H. Vliegen uit 1917. 12. Van mevrouw S.Roozendaal-Kautsky te Oss, het archief van haar vader, de in 1960 overleden Oostenrijkse socialist Benedikt Kautsky. Deze collectie bestaat voor het grootste deel uit persoonlijke, zowel als politieke correspondentie, waaronder brieven van Friedrich Adler, Adolf Braun, Herman Gorter, Paul Hertz, Rudolf Hilferding, Paul Olberg, Sam de Wolff; buitendien enige

JAARVERSLAG OVER 196^

15

brieven van Henriette Roland Holst en J. W. Albarda aan Louise, de vrouw van Karl Kautsky. Het archief bevat tevens enkele dossiers met familiepapieren, een waarschijnlijk ongepubliceerd manuscript van Karl Kautsky: Bismarck und die deutsche Gegenwart. 13. Van de heer A.Lehning te Amsterdam een luxe editie van de Tsjechische vertaling van „De wedergeboorte van Maria" van Bart de Ligt, tevens een brief van Milósz Seifert aan De Ligt. 14. Van de heer Paul Mattick te Jamaica, 19 brieven van Anton Pannekoek uit de jaren 1934-1938 en 1945-1950 en een 50-tal brieven van Karl Korsch uit de jaren van zijn emigratie (1939-1945) die van belang zijn voor de documentatie van de politieke en theoretische opvattingen van de schrijvers. 15. Van de heer W. Middendorp te Heelsum, door bemiddeling van de heer B.van Tijn, een collectie gedrukte stukken en archivalia, waaronder het door de heer Middendorp samengestelde rapport: Welvaart en schuld in de drie Noordelijke districten van het Preanger regentschap Garoet, 689 p. typescript; jaargangen en losse nummers van een 24-tal in Nederlands Indië/Indonesië uitgegeven periodieken uit de jaren 1915-1960, o.a. De Indische Gids, Nieuw Indië, De Opdracht, Repoeblik Indonesia, Koloniale Studiën, De Stuw, De Taak, Het Indische Volk, Het Vrije Woord en een 60-tal boeken, brochures en gedrukte rapporten. 16. Van mevrouw Lucy Middleton te Londen, door bemiddeling van de heer J.Braunthal, 2 brieven van J.Ramsy Macdonald aan J.R. Middleton en enige publikaties. 17. Van mevrouw Pia Misefari te Rome, door bemiddeling van de heer J.Braunthal, haar na-oorlogse correspondentie met Angelica Balabanoff. 18. Van de heer Max Nomad (pseudoniem van Max Nacht) te New York, het archief van hem en van zijn broer Siegfried Nacht (1878-1956), bestaande uit de memoires van Siegfried Nacht, brieven van o.a. Malato, Grave, Hamon, Domela Nieuwenhuis, Blasco Ibanez, Rocker en Nettlau uit de jaren 1904-195 3 en tevens een groot aantal van zijn publikaties, o.a. de brochures: Der Generalstreik (1902) en Die direkte Aktion (1907) in de volgende vertalingen: Chinees, Deens, Engels, Hebreeuws, Hongaars, Japans, Jiddisch, Nederlands, Tsjechisch en Zweeds. 19. Van mejuffrouw Schiavi te Rome, de dochter van wijlen Professor Alessandro Schiavi, een microfilm van het nog onder haar berustende gedeelte van het archief Turati, dat een aanvulling vormt van het in het Instituut aan-

T6


wezige archief. De microfilm bevat in hoofdzaak verdere gedeelten uit de correspondentie van Turati met A. Kuliscioff uit de jaren 1910-1911. 20. Van de Sozialdemokratische Partei der Schweiz te Bern, een aanvulling op het reeds aanwezige archief van de Zwitserse sociaal-democraat Otto Lang, bestaande uit een 50-tal fotocopieën van brieven. 21. Door bemiddeling van de heer R. Wolf te Amsterdam, het archief van de Algemene Nederlandse Vredesactie uit de jaren 1946-195 8. 22. Van de erven van mevrouw A. de Wolif-Gruntjes, een waardevolle aanvulling op het in het Instituut reeds aanwezige archief van de heer S.de Wolff: 2 portrettekeningen resp. van de hand van Abbing en Bottema, correspondentie uit de jaren 1946-1948 en 1954-1956, die van belang is voor de geschiedenis van het Sociaal-Democratisch Centrum; een aantal artikelen van de heer de Wolff; een collectie artikelen van en over Multatuli; herinneringsalbums en een aantal sociale romans en politieke brochures. Gebonden periodieken: Socialistisch Perspectief juli 1955-april 1958; D e Vlam 1945 en 1948-1952; De Socialist 1928-1931. 23. Van de heer B. Yelensky te Miami, zijn archief betreffende het Alexander Berkman Aid Fund. Dit archief bevat een zeer groot aantal brieven, grotendeels uit de jaren na de Tweede wereldoorlog, van anarchisten en anarchistische organisaties uit de gehele wereld, o.a. van de Spaanse C.N.T., uit Duitsland, Latijns Amerika, China en Japan; van Russische vluchteHngen_en_ook_uit Russische gevangenissen. Dit archief vormt een belangrijke aanvulling op de reeds verworvèn~anafChistische archieven, speciaal die van Fléchine en Rocker. 24. Van de heer G.J.Zuidhoek te Utrecht, het archief van het politiek lekencabaret de „Rode Rakkers" te Utrecht, 1947-1963.

8. K a b i n e t v o o r de I n t e r n a t i o n a l e o r g a n i s a t i e s Dit kabinet omvat de gedrukte werken en archieven der internationale organisaties. Ook dit jaar besteedde de medewerker, Drs. J.R. van der Leeuw, veel tijd aan de ordening der archivalia. Hij hield toezicht op het stempelen en nummeren van het archief der Socialistische Arbeiders-Internationale (1923-1946) en voltooide de inventaris van het archief der Socialistische Jeugd-Internationale (1923-1946). Voorts stelde hij een aantal overzichten samen van archivalia van nog bestaande organisaties, waarvan de Socialistische Internationale, het


17

Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen, de Internationale Federatie van Metaalbewerkers en Mijnwerkers en de Internationale Federatie van Plantage- en Landarbeiders de belangrijkste zijn. Het archief van de Internationale van P.T.T.-personeel, dat tijdens de verslagperiode aan het Instituut werd overgedragen, werd onmiddellijk aan een eerste bewerking onderworpen. Zo werden de in het archief aanwezige periodieken, boeken, brochures en foto's naar de daarvoor bestemde plaatsen in het Instituut overgebracht. Ook werd veel aandacht besteed aan het completeren der boekerij, die slechts door een geregeld contact met de desbetreffende organisaties op peil kan worden gehouden. Zo werden bijv. de verzamelingen betreffende het Internationaal Christelijk Vakverbond en een aantal communistische organisaties sterk uitgebreid. Van de incidentele aanwinsten van kleinere omvang dient nog een aantal gehectografeerde documenten van het Amsterdamse bureau der Komintern te worden genoemd. Voor de bestudering van de navolgende onderwerpen werden materiaal en inlichtingen verstrekt: De tijdens de eerste wereldoorlog ondernomen vredesacties, in het bijzonder binnen de Socialistische Internationale; de betrekkingen tussen de Duitse sociaal-democraten in Polen en de S.J.I. (1921-1939); het Duitse Volksfront; de biografieën van Viktor en Friedrich Adler; de geschiedenis van het archief der Sozialdemokratische Partei Deutschlands; het Andesprogramma en het Committee on Freedom of Association der Internationale Arbeidsorganisatie; het vijfde Komintern-congres; de illegale werkzaamheid der arbeidersorganisaties in Duitsland in de jaren 1933-1940; de internationale betrekkingen van de Unabhangige Sozial-Demokratische Partei Deutschlands (USPD); de eerste jaren van de International Union of Socialist Youth; de actie van de Socialistische Jeugd-Internationale tijdens de Spaanse burgeroorlog; de internationale relaties van de socialistische partijen; de socialistische jeugdbeweging en de lithografische vakbond in Noorwegen; de koloniale politiek van de Komintern en de Socialistische Internationale; de liga tegen het Imperialisme; het vredescongres te Amsterdam in 1932; het demografische werk der Verenigde Naties; de bevordering der internationale samenwerking op het gebied van wetenschap en kunst door de Volkenbond. De medewerker bracht een bezoek aan het archief der SPD te Bonn en aan de Verein für Geschichte der Arbeiterbewegung in Oesterreich te Wenen. Hij nam ook deel aan de eerste internationale conferentie voor de geschiedenis der arbeidersbeweging, die in augustus te Linz werd gehouden.

i8


9. A n a r c h i s t i s c h e n I b e r o - A m e r i k a a n s K a b i n e t Dit kabinet, dat alle anarchistische verzamelingen omvat en de collecties Spanje, Portugal en Latijns Amerika werd op i januari 1965 van het Latijnse Kabinet afgesplitst en gesteld onder leiding van de heer Rudolf de Jong. Veel aandacht werd besteed aan de acquisitie. De Latijns-Amerikaanse bibliotheek werd flink uitgebreid en ten dele geordend. De collectie Fedeli werd ingenummerd, voor zover het materiaal van dit kabinet betrof. Eind september bezocht de medewerker Parijs, waar hij boeken, documenten en ander materiaal, voornamelijk over Spanje, verwierf. Een groot aantal contacten werd gelegd, hetgeen leidde tot het verwerven van belangrijke archivalia, o.a. het archief van Max Nomad (Max Nacht), dat van B.Yelensky en van Nederlands anarchistisch materiaal. Het ordenen en beschrijven van de collectie Max Nettlau werd voortgezet, ofschoon in een minder snel tempo dan voorheen. Verschillende archieven die in verband met de dienstverlening aan bezoekers en correspondenten geraadpleegd moesten worden, werden globaal geordend (o.a. Goldman en Brupbacher). Ook de nieuw verworven archieven konden voorlopig worden geordend. Voor de bestudering van de volgende onderwerpen werd materiaal verstrekt: Emma Goldman en de Spaanse burgeroorlog; een biografie van Buenaventura Durruti; een bibliografie van de Spaanse burgeroorlog; de libertaire collectivisaties tijdens de Spaanse burgeroorlog; de publikatie van het manuscript van Max Nettlau over Spanje; een studie over Miguel de Unamuno; een studie over Gustav Landauer; studies over het Duitse anarchisme en anarchosyndicalisme; een studie over de anarchistische beweging in Rusland tussen 1900 en 1920; een studie over de anarchist Edelman. Voorts werd hulp gegeven aan pers, televisie enz. en aan bezoekers van het F.Domela Nieuwenhuis Museum.

10. N e d e r l a n d s K a b i n e t Dit kabinet omvat de verzamelingen betreffende Nederland, België en Luxemburg, de afdeling Algemeen (geschiedenis, economie, sociologie en politieke wetenschappen), alsmede de fotocollectie. Door de medewerkster van het kabinet, mevrouw Drs.J.M.Wekker, moest veel tijd worden besteed aan het geven van inlichtingen en adviezen aan bezoekers, aan de acquisitie en het inordenen van materiaal in de collecties. De innummering van de Nederlandse brochures kwam dit jaar gereed. Nieuw verworven boeken en brochures werden aan de collectie toegevoegd. Voorlopig geordend werden de archieven van R.de Waard en P.L.Tak, terwijl het


J

9

archief De Bosch Kemper werd gecontroleerd. Een begin werd gemaakt met de beschrijving van het archief F. van der Goes. De ordening van het archief Sneevliet, dit jaar verworven, vorderde goed, evenals die van het archief van de A.N.D.B. Het was daarentegen niet mogelijk de ordening van het archief Van Ravesteyn in hetzelfde tempo voortgang te doen vinden als in het voorafgaande jaar het geval was. Aan binnen- en buitenlandse bezoekers werd voor monografieën, dissertaties, scripties, annotatie van bronuitgaven enz. materiaal ter inzage verstrekt uit de volgende archieven: Troelstra, Gerhard, Van Kol, De Bosch Kemper, Schaper, Bergmeyer, DomelaNieuwenhuis, Wibaut, P. L. Tak, Radenbeweging, Pannekoek, Van Ravensteyn, R.de Waard, De Dageraad, Centraal Bureau voor Sociale Adviezen, Spoorwegvereeniging „Recht en Plicht", De Man, De Paepe-Denis. De onderwerpen waarover inlichtingen werden verstrekt waren onder meer: Nazi-propaganda en anti-propaganda in Nederland; Van Kols koloniale politiek; de koloniale politiek van de S.D.A.P.; schoenmakerij in NoordBrabant; Christen-Socialisme; het A.N.W.V. voor 1890; Nederlandse devaluatie in 1936; De K o o ; Kerdijk; Vissering; Wibaut; Anti-Sociaal-democratische Bond van Spoorwegpersoneel „Recht en Plicht"; Gorter, Pannekoek vóór 1920; Van Marken; Troelstra; A.G.A.van Rappard; de Nederlandse Antioorlogsraad; Radenbeweging 1920-1930; het Saint-Simonisme in Nederland; Quack; de verhouding van de C.P.H, tot de groep Wijnkoop; het ontstaan van de Sociaal-Democratische Bond; de bibliografie van en biografie over F. Domela Nieuwenhuis; de B.S.P. tussen de beide wereldoorlogen; de Luxemburgse vakbeweging. 11. A n g e l s a k s i s c h en A f r o - A z i a t i s c h K a b i n e t Dit kabinet omvat de verzamelingen betreffende de Anglo-Amerikaanse en Afro-Aziatische gebieden. De medewerker van het kabinet, Drs.F.Tichelman, kon zich voornamelijk toeleggen op de verwerving van materiaal en het beoordelen van artikelen voor de Review. Wegens het grote aantal artikelen dat uit de Angelsaksische wereld werd aangeboden, ging dit laatste werk steeds meer tijd opeisen. Goede vordering werd gemaakt met de innummering van de Engelse brochures. Ongeveer een kwart van deze collectie is nu ingenummerd en ook reeds gecatalogiseerd. De grote achterstand in de innummering van de oude Engelse boeken kon voor een derde deel ongedaan worden gemaakt. Tevens werd een begin gemaakt met de inventarisatie van het archief E. S.Pankhurst. Archiefmateriaal werd ter inzage verstrekt over: E.S.Pankhurst; het ont-

20


staan van de Communistische Partij in Engeland; de Engelse algemene staking in 1926; R.Owen; de Socialist League; de sociaal-economische geschiedenis van de Preangan (West Java); de muiterij op de Zeven Provinciën; Boedi Oetomo. Inlichtingen en adviezen werden gegeven over de volgende onderwerpen: Labour en de staatsidee; de verhouding socialisme en godsdienst in Engeland; de communistische linkervleugel in Engeland; Guy Aldred; „Bread Riots" in Engeland in de 19e eeuw; conservatief georganiseerde arbeiders in Engeland in de 19e eeuw; Duitse en Amerikaanse marxisten in de Verenigde Staten in de tijd van Marx en Engels; de utopische „communities"; de „New Left" in de Verenigde Staten; Daniel de Leon; H. Sneevüet; A.Baars en J.A. Brandsteder in Indonesië; sociale verhoudingen in Turkije; Afghanistan; sociaal-economische verhoudingen in Vietnam; de dekolonisatie in Afrika. 12. F r a n s - I t a l i a a n s K a b i n e t Tot dit kabinet behoren naast de Franse en Italiaanse collecties eveneens de collecties Utopieën, Israël en Judaica. Aan het begin van het verslagjaar kreeg de splitsing van het oorspronkelijke Latijnse kabinet haar beslag door de vorming van het nieuwe kabinet „SpanjeLatijns Amerika". Dit bracht voor de medewerker van het nu voortaan FransItaliaans geheten kabinet, Mr. B. van Tijn, een belangrijke vermindering van de routinewerkzaamheden mee. Meer nog dan de voorafgaande jaren werd een belangrijk gedeelte van de tijd van de medewerker in beslag genomen door juridische werkzaamheden, alsmede de behandeling van kwesties waarbij juridische problemen in het geding zijn. De ordening van het Italiaanse gedeelte van de in 1964 verworven collectie Fedeli werd voltooid. De acquisitie bleef dit jaar, afgezien van de elders vermelde aanvulling van het Turati-archief door microfilms, tot gedrukt materiaal beperkt. Op dit terrein konden verschillende lacunes worden aangevuld. De in eerdere verslagen vermelde geringe geneigdheid van Nederlandse zijde om het materiaal van de afdeling voor kleinere studies en scripties te gebruiken, kon in het verslagjaar wederom worden geconstateerd. Aan buitenlandse zijde bleef daarentegen grote belangstelling bestaan, blijkende zowel uit schriftelijke verzoeken om inlichtingen als uit bezoeken, hetzij van meer algemene aard, hetzij voor bestudering van gedrukt materiaal en archieven. Het archief Guesde werd onder meer uitvoerig geraadpleegd voor een Franse dissertatie over het Congres der He Internationale te Stuttgart en een eveneens


21

Franse dissertatie over de Fédération Nord van de Parti Ouvrier Francais; verder voor een Duitse studie over de houding van de Franse socialisten t.a.v. de agrarische problemen en enkele andere kleinere studies, terwijl het herhaaldelijk als informatiebron werd gebezigd. Het archief Cabet werd bestudeerd voor een Amerikaanse dissertatie over deze utopische socialist en verschillende malen geraadpleegd, onder meer door een Engelse onderzoekster. Het archief Rappoport, eveneens als informatiebron verschillende malen geraadpleegd, gebruikte een Amerikaanse bezoeker voor een groot wetenschappelijk werk over de geschiedenis van de Franse Communistische Partij tot 1940. Verder worde nog genoemd het gebruik van de Commune-archieven voor een Amerikaanse dissertatie over Rochefort, en de voortzetting van het onderzoek in het Turati-archief ten behoeve van een grote studie over deze Italiaanse socialistische leider. 13. M i d d e n - E u r o p e e s K a b i n e t Dit kabinet omvat de Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse collecties. Tengevolge van het vertrek van Dr. S. Bahne op 1 augustus en het overlijden van de heer Werner Blumenberg op 1 oktober heeft het kabinet voor een deel van het jaar te kampen gehad met een ernstige onderbezetting. Gezien de levendige belangstelling van bezoekers voor de collecties van dit kabinet moest herhaaldelijk een intensief beroep worden gedaan op de medewerker, Drs. G.Langkau, die voor de taak stond het kabinet een tijdlang geheel alleen te leiden. Zowel voor bijdragen aan de Review als voor afzonderlijke publikaties werd in toenemende mate hulp verleend en werden adviezen gegeven. Met de inventarisatie van de collectie Hatzfeldt-Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein werden goede vorderingen gemaakt. Dank zij de assistentie die het kabinet dit jaar nog uit hoofde van het Ford-project genoot, kon het materiaal dat in de vorm van microfilms en fotocopieën in 1964 bij de ruil met het Instituut voor Marxisme en Leninisme te Moskou werd verworven, in de bestaande collecties worden ingevoegd. Voor de bestudering van de volgende onderwerpen werd materiaal verstrekt: De zgn. „Wahre Sozialisten", in het bijzonder Karl Grün; Marx-Engels biografie; Marx en de linkse hegelianen; de houding van Marx en Engels ten opzichte van de democratische beweging in Duitsland 1848-1849; Marx' houding ten aanzien van de Krimoorlog; Marx-Engels en de Ie Internationale (bibliografie); het ontstaan van de arbeidersbeweging in Württemberg; de samenhang tussen de vroegere vakbonden en de politieke partijen in de jaren 60 van de 19e eeuw; een geschiedenis van de Duitse Drukkers Vakbond; de affaire Lützov-Tausch; Rijksdagfractie en bestuur van de SPD 1890-1914;

22


de economische discussies in de SPD 1896-1914, in het bijzonder de houding van Bernstein; de ideologie van de SPD vóór 1914; de houding van de SPD ten aanzien van de plattelandsbevolking vóór 1914; Friedrich Ebert en de sociaaldemocratie in Bremen; de visie van Duitse sociaaldemocraten ten aanzien van het bolsjewisme vóór de Oktoberrevolutie; Duitse Radenbeweging; de arbeiders- en soldatenraden in Wuppertal 1918-1919; G.Noske in zijn functie als Oberprasident van Hannover; het Duitse „Volksfront" in Parijs; socialisten en het nationaliteitsvraagstuk; een geschiedenis van de Zwitserse sociaaldemocratie vóór 1914; relaties tussen de Poolse en Oostenrijkse sociaaldemocratie vóór 1918; het vraagstuk van de „Notstandsverfassung" in de republiek van Weimar. 14. O o s t - E u r o p e e s K a b i n e t Het kabinet omvat de Slavisch sprekende landen, Roemenië, Hongarije, Griekenland, Cyprus en Albanië. Bovendien zijn de collecties Scandinavië en Finland tijdelijk bij dit kabinet ondergebracht. De tijd van de medewerker, Drs.L.J.van Rossum, werd voornamelijk in beslag genomen door de acquisitie, het geven van mondelinge en schriftelijke inlichtingen aan onderzoekers, het indelen en toezicht houden op het catalogiseren van de collecties Polen en Joegoslavië, het lopende bibliotheekwerk en een verdere ordening van de archieven. Daarnaast werd door de medewerker de voorbereiding van een bronnenpublikatie ter hand genomen. Voorts redigeerde hij enkele bijdragen voor de Review. Tengevolge van het nijpende ruimtegebrek op het kabinet werden de voorbereidende maatregelen getroffen voor een ingrijpende herplaatsing van het boekenbezit. Voor de volgende, onder het kabinet ressorterende onderwerpen werd materiaal verschaft: De Russische sectie van de Ie Internationale; de plaats van P.N.Tkacev in de revolutionaire beweging; de opvattingen over de organisatie van de partij in de 19e eeuwse Russische revolutionaire beweging; de mensjewistische en bolsjewistische concepties van de revolutie in de periode 1905-1914^6 machaevscina; de immanentie-opvattingen van Lenin; leninisme en godsdienst; Trotsky's leer van de permanente revolutie en de culturele revolutie; literairhistorische studie over A.M.Remizov; de uitwijzing van de Sudetenduitsers uit Tsjecho-Slowakije; geschiedenis van de Poolse vakbeweging; de Poolse Pax beweging; de Duitse arbeidersbeweging in Polen; de betrekkingen tussen de Joegoslavische partizanen en Moskou 1941-1947; de Bulgaarse regeringspolitiek t.o.v. de Joden 1938-1944.


23

15. R e v i e w Het aanbod van kopij was vooral over Angelsaksische en Afro-Aziatische onderwerpen zeer ruim; desondanks was het mogelijk aan de Review een veelzijdige inhoud te geven. De rubriek „Documents" kon ook in deze jaargang met belangrijk bronnenmateriaal worden gevoed. Het aantal besproken boeken in het bibliografische gedeelte bedroeg 730 titels. De drie afleveringen hadden de volgende inhoud: No. 1 bevat: een studie van professor J.R.Hooker over de rol die het Departement van Arbeid te Lusaka tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog heeft gespeeld bij het ontstaan van een inheemse vakbeweging in NoordRhodesië; het tweede en laatste gedeelte van de bijdrage van Dr. Stephen Coltham over George Potter en The Bee-Hive, waarbij deze uitvoerig ingaat op Potter's conflict met de zogenaamde Junta; een verzameling uittreksels, samengesteld door Peter Cadogan, uit de nog niet eerder gepubliceerde brieven welke de Engelse chartist George Juüan Harney in de loop der jaren aan Engels heeft geschreven en die deel uitmaken van de Marx-Engels collectie. In de rubriek „Documents" publiceerde Werner Blumenberg de briefwisseling van Marx en Engels met de Berüjnse uitgever Franz Duncker. In de bibliografie worden 276 boeken besproken. No. 2 bevat een korte mededeling van het overlijden van professor Dr. A.J.C.Rüter en van de heer Werner Blumenberg. De overige inhoud wordt gevormd door twee studies op het gebied van de Duitse contemporaine geschiedenis, namelijk een van professor Helmut Gruber over de activiteiten van Willi Münzenberg na 1933 en een van Dr. Siegfried Bahne over het begrip „Sozialfaschismus", een belangrijk element in de ideologische inventaris van de Duitse communisten vóór 1933. Maxime Sztejnberg schrijft over de manier waarop de Belgische socialisten omstreeks 1910 de besluiten van de Internationale over deelneming aan „burgerlijke" regeringen interpreteerden. Dr. Ezra Mendelsohn onderzoekt de tegenstelling tussen de arbeiders en de radicale intelligentsia in de Joodse socialistische beweging in Rusland aan het eind van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw. Tenslotte bespreekt professor Helen P. Liebel de vraag, of de burgerij in Württemberg in de eeuwen voorafgaand aan de Franse Revolutie een opkomende klasse kan worden genoemd. Het bibliografische gedeelte bevat 203 titels. In no. 3 wordt professor A.J.C.Rüter in een tweetal bijdragen herdacht: door Ir. H. Vos als directeur van het Instituut en door professor D r . T h . J . G . Locher als historicus. Boris Sapir geeft een aantal voornamelijk biografische bijzonderheden over Joodse socialisten rondom het Russische tijdschrift Vpered! (1873-1877). Professor Aldon D.Bell onderzoekt het beheer en de

24


financiering van de Reform League, de organisatie die in de jaren 1865-1867 een belangrijke rol heeft gespeeld bij de Engelse kiesrechthervorming. Vervolgens beschrijft Dr. Georg Trübner de exploten van de Duits-Zwitserse revolutionair Johann Philipp Becker in het jaar 1848. Het laatste artikel in deze jaargang is van de hand van professor R.N. Soffer en gewijd aan'de betrekkingen tussen de Tories en de ongeschoolde textielarbeiders in Yorkshire en Lancashire (1830-18 5o). In de „Documents" publiceert professor Edmund Silberner de zeer belangwekkende en tot nog toe practisch onbekende „Dialogue d'outre tombe entre Heinrich Heine et Louis Boerne sur la question allemande" van Moses Hess. De jaargang wordt besloten met een bibliografie van 251 boeken en een rubriek Shorter Writings van 61 titels. 16. C o r r e s p o n d e n t t e P a r i j s In de loop van dit jaar werd slechts weinig materiaal van onze correspondent uit Parijs ontvangen. 17. B e z o e k a a n h e t I n s t i t u u t Het aantal bezoekers bedroeg 3395 tegen 3356 in 1964. Dit betekent een gemiddelde van 13 bezoekers op iedere dag dat de studiezaal voor het publiek geopend was gedurende het verslagjaar. Op een dergelijke hoge frequentie is de ruimte van de studiezaal ten enenmale niet berekend. De buitenlandse bezoekers waren als volgt over de verschillende landen verdeeld: Australië: 1; België: 4; Brits Guyana: 1; Canada: 1; China: 1; Duitsland: 53; Engeland: 10; Frankrijk: 10; Israël: 2; Italië: 4; Japan: 5; Joegoslavië: 5; Noorwegen: 1; Oostenrijk :z; Rusland: 2; Schotland: i;Verenigde Staten: 22; Zweden: 2; Zwitserland: 4. Het Instituut werd door Prof. Dr. A. P. Manning bezocht met een groep studenten uit Nijmegen en door leden van het sociaal-democratische vormingscentrum „Neue Gesellschaft" uit Bielefeld. 18. T e n t o o n s t e l l i n g e n Materiaal werd afgestaan: voor de Tentoonstelling ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan van het Gymnasium te Middelburg; voor de Heyermanstentoonstelling in het Historisch Museum te Rotterdam, voer de tentoonstelling Menno ter Braak en het fascisme, in het Lambert ten Kate-huis te Amsterdam. Tevens werd medewerking verleend aan: een reeks radiouitzendingen van de VARA: 100 jaar socialisme en cultuur; een K R O televisieuitzending over Karl Marx en een NCRV televisieuitzending over de dienstplicht.


25

19. C o n t a c t m e t de u n i v e r s i t e i t e n Tengevolge van het overlijden van Prof.A.J.C.Rüter heeft in 1965 de traditionele bijeenkomst van de Raad van Advies, die in december placht te worden gehouden, geen doorgang gevonden. Door het doen van mededelingen over een aantal algemene onderwerpen en punten van actuele aard onderhield de directeur op deze bijeenkomsten contact met de onderscheidene academische docenten in de geschiedenis, de sociologie, de sociografie, de sociale psychologie, de politieke wetenschappen, onderdelen der rechtswetenschap, de economie en de culturele antropologie.

20. I n t e r n a t i o n a a l A r c h i e f v o o r de V r o u w e n b e w e g i n g Het jaar 1965 gaf een verdere teruggang van het aantal bezoekers te zien, te weten 15 tegenover 38 het vorige jaar. Aangeschaft werden 120 boeken, rapporten enz. Het aantal uitleningen bedroeg 423. De samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Vrouwenbelangen ging op dezelfde prettige wijze verder.

21. S o c i a a l - h i s t o r i s c h e

Studiekring

Het contact met de Sociaal-Historische Studiekring bleef zeer goed; zijn bijeenkomsten werden gehouden in het gebouw van het Instituut.

22. G e b o u w In de verdeling van het Instituut over het hoofdgebouw aan de Keizersgracht en een aantal over Amsterdam verspreide filialen en depots kwam ook dit jaar geen wijziging. In het gebouw Keizersgracht werd de centrale verwarmingsinstallatie in het ketelhuis geheel vernieuwd. Terwille van de veiligheid van het gebouw Keizersgracht moesten ingrijpende voorzieningen getroffen worden in de electriciteitsinstallatie, o.a. door het aanbrengen van een nieuw hoofdschakelbord. Noodzakelijke restauratiewerkzaamheden aan het gebouw moesten door gebrek aan middelen achterwege blijven. Om dezelfde reden konden enige zeer gewenste interne verbouwingen niet worden uitgevoerd. In de zorgwekkende situatie op het punt van de vochtigheid in het filiaal Halmaheirastraat, waar belangrijk archiefmateriaal ligt opgeslagen, werd tijdelijk enige verbetering gebracht door de opstelling van een electrische radiator. Meubilair werd waar nodig aangevuld of vernieuwd.

26

JAARVERSLAG OVER I965

SCHENKING VAN GEDRUKTE WERKEN Van instellingen en organisaties werden ontvangen:

VAN HET ALGEMEEN BELGISCH VAKVERBOND, BRUSSEL

een 80-tal publikaties, waaronder congres- en jaarverslagen na 1945 en het weekblad De Werker. V A N THE A L L PAKISTAN CONFEDERATION OF LABOUR, KARACHI

een aantal congresverslagen. VAN THE AMERICAN AFRO-ASIAN EDUCATIONAL EXCHANGE, N E W YORK

een 10-tal publikaties. VAN HET ANARCHISTISCHE ARCHIEF, AMSTERDAM

een collectie periodieken en brochures betreffende de na-oorlogse internationale anarchistische beweging. VAN HET ARCHIEF DER GEMEENTE ROTTERDAM, ROTTERDAM

een 30-tal publikaties, waaronder de Almanak van den Kweekelingen Geheelonthouders Bond uit de jaren 1912-1915. VAN DE BIBLIOTHEEK DER STATEN-GENERAAL, D E N HAAG, DOOR BEMIDDELING VAN DE KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK

Decisions and Orders of the National Labor Relations Board, Dl. 145-147; Index of Board Decisions, Vol. 105 through 150, May 22,1953 throughFebr. 12, 1965. VAN THE CENTER FOR THE STUDY OF DEMOCRATIC INSTITUTIONS, SANTA BARBARA

alle publikaties van deze organisatie. VAN HET CENTRAAL BUREAU VOOR DE STATISTIEK, D E N HAAG

de zeer zeldzame en complete collectie jaarverslagen van de Maatschappij van Weldadigheid uit de jaren 1878-1922. VAN DE CENTRAL ZIONIST ARCHIVES, JERUSALEM

een 20-tal publikaties op het gebied van de Zionistische beweging, waaronder rapporten over de laatste Zionistische Congressen uitgebracht, benevens werken op het gebied van de collectieve en coöperatieve nederzettingen en de absorptie van immigranten in Israël. VAN DE CEYLON TRADE UNION FEDERATION CTUF, COLOMBO

jaarverslagen en rapporten. V A N DE DELEGACIÓN NACIONAL DE SINDICATOS, MADRID

een 50-tal rapporten, verslagen en brochures. VAN THE DEPARTMENT OF INFORMATION, DJAKARTA

enige brochures, o.a. The Resounding Voice of the Indonesian Revolution, A Year of Triumph.

J A A R V E R S L A G OVER 1 9 6 5

27

V A N D E D E U T S C H E R G E W E R K S C H A F T S B U N D , D Ü S S E L D O R F , DOOR B E M I D D E L I N G VAN D E H E E R D . SCHUSTER

een aantal Russische k r a n t e n en tijdschriften uit d e jaren 1914-1917, het Poolse v a k b o n d s b l a d Sila (1909-1911), een zeer zeldzame b r o c h u r e van D . R j a z a n o v , uitgegeven d o o r de Petersburgse A r b e i ders- en Soldatenraad in 1918 en een 50-tal publikaties van de D . G . B . V A N DE FABIAN SOCIETY, L O N D E N

w e d e r o m alle publikaties van deze organisatie. V A N DE FÉDÉRATION ANARCHISTE, PARIJS

een verzameling affiches, vlugschriften, manifesten e n b r o c h u r e s u i t de jaren 1955-1965. V A N G U O Z I SHUDIAN, C H I N A PUBLICATIONS C E N T R E , P E K I N G

een aantal publikaties. V A N HET INSTITUT FÜR MARXISMUS-LENINISMUS, B E R L I J N

een g r o o t aantal publikaties, waarvan wij n o e m e n de gestencilde periodiekencatalogus van A tot M . V A N H E T I N S T I T U T Z A IZUCAVANJE R A D N I C K O G P O K R E T A , B E L G R A D O

een 20-tal publikaties. V A N INTER NATIONES, BONN

enige r a p p o r t e n en verslagen en een bibliografie o v e r het D u i t s e verzet in de jaren 1933-1945. V A N T H E LABOUR PARTY, LONDEN een g r o t e collectie, veelal zeldzame, oudere publikaties betreffende de socialistische b e w e g i n g , o.a. de Congresverslagen v a n de Socialistische Arbeiders Internationale uit de jaren 1907, 1910, 1922, 1925, 1928 en 1931. V A N THE MINISTRY OF INTERIOR, TAIPEI

enkele publikaties. V A N T H E O F F I C E OF T H E H I G H COMMISIONER FOR R H O D E S I A , L O N D E N

enige b r o c h u r e s en tijdschriften. V A N DE PACIFISTISCH SOCIALISTISCHE PARTIJ, AMSTERDAM

al haar publikaties. V A N D E P A R T I T O COMUNISTA I T A L I A N O , R O M E

verschillende publikaties. V A N THE TEXTILE WORKERS' ASIAN REGIONAL ORGANISATION, TOKIO

een 4-tal publikaties. V A N D E T O N G C Ó N G D O A N V I Ê T - N A M ( F É D É R A T I O N DES SYNDICATS DU V I E T N A M ) H A N O I

enige publikaties. V A N „TOWARD FREEDOM", CHICAGO

een complete collectie van h u n bulletin over de jaren 195 3-1964. V A N UBAVANHOA, FOREIGN LANGUAGES PUBLISHING, H A N O I

een aantal b r o c h u r e s , w a a r o n d e r Prison diary van H o Chi M i n h .

28


VAN DE VERENIGING NEDERLAND-USSR

een verzameling boeken, brochures en periodieken en bovendien een 100-tal foto's o.a. van en betreffende Alexander Herzen en Leo Tolstoi. VAN DE DOCUMENTATIEAFDELING VAN DE WAARHEID, AMSTERDAM

wederom een grote collectie periodieken, brochures en rapporten, waarvan wij noemen de notulen van de Commissievergadering van het Nationaal Arbeids-Secretariaat uit de jaren 1921-1923; de Jaarverslagen van de Haagse Bestuurdersbond en Bureau voor Arbeidsrecht 1904-1909; een documentenuitgave betreffende het 2e Nationaal Volkscongres der Volksrepubliek van China 1960; het verslag van de Conferentie van Den Passar en brochures van Aidit en Roeslan Abdulgani. VAN THE WEST PAKISTAN FEDERATION OF TRADE UNIONS, KARACHI

een 1 o-tal publikaties. .

Voorts ontving het Instituut gedrukte stukken van de volgende personen: VAN DE HEER JUAN ANDRADE, PARIJS

een 15-tal nummers van het orgaan van de Izquierda Comunista de Espana: Comunismo, waardoor onze collectie nu compleet is; een microfilm van het nooit verschenen werk van Andrés Nin: Les problèmes de la Révolution espagnole en een aantal nummers van Spaanse kranten uit de tijd van de 2e Republiek en de Burgeroorlog. VAN DE HEER W. G. BENDELER, SCHEVENINGEN

een 100-tal boeken, brochures en periodieken, waarvan wij noemen: Morgenrood 1894-1900 en 1917; Levensrecht 1906, 1907; De Dageraad 1891-1898; De Sociale Gids 1893-1896; Wetenschappelijke Bijdragen, onder red. van B. P. van der Voo, 1894-1898; Ontwikkeling 1914; De Unie 1941; verder werken van Roorda van Eysinga, Emile de Laveley, Henriette Roland Holst, Jan Romein, C. Croll, P. Harkema, Chr. Cornelissen, Fr. van Eeden, Bolland en Domela Nieuwenhuis. VAN DE HEER K. VAN BOESCHOTEN, AMSTERDAM

een aantal publikaties, waarvan wij noemen: Gong Information, Journal du Patriote guadeluopéen; Le nouveau Réveil, organe des patriotes ivoiriens; Les grandes Lignes de la situation au Cameroun; Antiles Guyane, bulletin des patriotes martiniquias. VAN DE HEER J. BRAUNTHAL, LONDEN

een verzameling boeken, brochures en periodieken, waaronder de zeldzame emigrantenbladen: Arbeiterzeitung (1934-1937) en Der Sozialistische Kampf (1938-1940). VAN DE HEER D R . J . H . D U B B I N K , BILTHOVEN

de in onze collectie ontbrekende jaargang van Die Zukunft, Berlijn 1904. U I T DE NALATENSCHAP VAN MEVROUW A. FERWERDA-COHN, AMSTERDAM, DOOR BEMIDDELING VAN DE HEER M. STEINHAUER

een 500-tal werken betreffende het socialisme en de sociale bewegingen, waaronder een niet onbelangrijke collectie Russische socialistische literatuur uit de jaren twintig en dertig. VAN P R O F . M R . W . F . D E GAAY FORTMAN, D E N HAAG

wederom een collectie publikaties o.a. van het Christelijk Nationaal Vakverbond, de Christelijke sociale jeugdorganisatie Werkende Jeugd, het Zuid-Afrikaanse tijdschrift Bantu over de jaren 19641965 en nummers van het orgaan The Guide van de Christian Labour Association of Canada.


29

VAN DE HEER G. GARVY, MANHASSET

het boek: Karl Kautsky: Terrorizmi Kommunizm, perevod s nemeckogo(de Russische vertaling van Terrorismus und Kommunismus). V A N MEVROUW A. GROOT-BUISMAN, NIEUWENDAM

het blad Morgenrood uit 1897 en enige portretten. VAN DE HEER H. GROTE, MERKLINGEN

een microfilm van bij ons ontbrekende nummers van de Social-Demokrat en Neuer Social-Demokrat. VAN MEJUFFROUW A. HESSELO, D E N HAAG

een aantal illegale Nederlandse brochures en bladen uit de bezettingsjaren. VAN MEVROUW SARA JACOBS, FOREST H I I X S

de ons ontbrekende nummers van het tijdschrift van Trockij: Bjulleten' Oppozicii. VAN PROF. D R . FR. DE JONG E D Z . , AMSTERDAM

een 20-tal pamfletten en manifesten. VAN MEVROUW I. KOBERDOWA, WARSCHAU

een 8-tal publikaties o.a. betreffende de Poolse emigratie in de jaren 1848-1863. VAN D R . P. J. KOETS, AMSTERDAM

de brochures: The social policies of China en Labor administration in China, verschenen in Nanking 1947. VAN DE HEER J. KOLTHEK, AMSTERDAM, DOOR BEMIDDELING VAN DE HEER ALBERT DE JONG

een complete collectie van De Wapens Neder, jrg. I-III, 1904-1907, waarvan wij slechts een klein aantal nummers in ons bezit hadden. VAN DE HEER C. A. F. LAMMERS, AMSTERDAM

een 300-tal boeken en brochures betreffende de internationale socialistische beweging, o.a. van Jaurès, Bebel, Vliegen en de volgende tijdschriften: een 10 tal jaargangen van de Socialistische Gids; Ons Vakblad 1923-1946; Post und Telegraphie 1956-1960; C.W.A. News 1956-1962 (Official Journal of the Communication workers of America). VAN DE HEER DRS. J. R. VAN DER LEEUW, AMSTERDAM

één nummer van de Buitengewone Nederlandse Staatscourant uit 1815; 3 nummers van de Rotterdamsche Courant uit 1798; 5 nummers van de Rotterdamsche Courant uit 1815 en 1 nummer van de Nieuwe Rotterdamsche Courant uit 1872. VAN DE HEER B. LUTERAAN

een aantal interessante stukken betrekking hebbende op de groep Voorpost en de Vierde Internationale. V A N DE HEER L. MERCIER, PARIJS

enkele boeken en tijdschriften betreffende Latijns Amerika. VAN DE HEER J.P.M.MILLAR, LONDEN

de ons ontbrekende jaargang 1917 van het tijdschrift The Plebs Magazine, 1917. VAN DE HEER H. MOLLEMAN, UTRECHT

een groot aantal jaargangen van De Vakbeweging, De Socialistische Gids en Socialisme en Democratie, alsmede boeken en brochures die van belang zijn voor de sociale geschiedenis van Nederland.

3°

JAARVERSLAG OVER 10.6 5

VAN MEVROUW PROP. D R . W. NAJDUS, WARSCHAU

enige publikaties, o.a.: Walentyna Najdus: Przez Zielona Gramice. VAN MEVROUW F.RIJKENS-VAN 'T H O F F , D E N HAAG

een 200-tal boeken en periodieken betreffende sociaal-economische onderwerpen uit de bibliotheek van haar overleden echtgenoot, de heer Paul Rijkens. VAN DE HEER J.H. SCHEPS, D E N DOLDER

een grote verzameling voornamelijk Nederlandse periodieken, jaarverslagen en brochures, waaronder het periodiek Op Korte Golf 1945-1948 en verslagen van de Arbeiterwohlfahrt. VAN DE HEER L. SINCLAIR, GLASGOW

twee zeldzame brochures: The Zimmerwald Manifesto en The case for socialist revolution; het boek: We did not fight, 1914-1918, experiences of war résisters; een bibliografie van de in de Engelse taal verschenen werken van Trockij en het typescript van zijn bibliografie van de werken van Trockij. VAN DE ERVEN VAN DE HEER C. P. STAALMAN, DOOR BEMIDDELING VAN D R S . H . G . O U W E R K E R K , LEIDSCHENDAM

6 jaargangen van het weekblad De Christendemocraat 1903-1908. VAN DE HEER A. STUVÉ, AMSTERDAM

een 200-tal boeken en brochures betreffende de Nederlandse arbeidersbeweging. VAN PROF. J.VALKHOPF, AMSTERDAM

een 50-tal publikaties betreffende het socialisme en communisme van o.a. Trockij, H.Roland Holst, Victor Serge, Gide, Gorter, Lenin, Sjahrir, Luxemburg en Stokvis. VAN DE HEER J.H.WESTERMANN, D E N HAAG

een 20-tal publikaties betreffende de vredesbeweging uit de jaren 1914 tot 1932.

/

INTERNATIONAAL INSTITUUT SOCIALE GESCHIEDENIS

Recommend Documents