INTERNATIONAAL INSTITUUT SOCIALE GESCHIEDENIS

INTERNATIONAAL INSTITUUT VOOR

SOCIALE GESCHIEDENIS

JAARVERSLAG 1967

|

INTERNATIONAAL INSTITUUT

I

VOOR

I

SOCIALE GESCHIEDENIS JAARVERSLAG 1967

KEIZERSGRACHT 264-AMSTERDAM

INHOUD A. P e r s o n a l i a i. 2. 3. 4.

Bestuur Raad van Advies Directie Personeel

j 5 6 6

B. H o o f d p u n t e n v a n b e l e i d 5. 6. 7. 8. 9.

Financiën Pensioenen Verhuizing Organisatorische wijzigingen Verwerving

7 8 9 10 11

C. B i b l i o t h e e k - en A r c h i e f w e r k z a a m h e d e n 10. 11. 12. 13. 14.

Algemeen Catalogisering Ordening Binderij en reproductieafdeling Dienstverlening

13 13 14 15 IJ

D. Wetenschappelijk w e r k 15. 16. 17. 18. 19.

Algemeen Voorbereiding van eigen publikaties Bundel wijlen Prof. Dr. A. J. C. Rüter Review Publikaties

•

16 17 17 18 18

E. C o n t a c t e n 20. 21. 22. 23.

Internationale contacten Universitaire contacten I.A.V Studiekring

20 22 22 23

JAARVERSLAG OVER 1967

4

24. Congressen en tentoonstellingen 25. Andere contacten

24 24

Bijlagen Bijlage I - ontvangen periodieken 25 Bijlage IIA - ontvangen archieven en collecties 25 Bijlage IIB - instellingen en organisaties waarvan - vaak regelmatig uitgaven als schenking ontvangen werden 29 Bijlage III - bestudeerde onderwerpen 30 Bijlage IV - Ledenlijst Raad van Advies

32

JAARVERSLAG OVER 1967 A. Personalia 1. Bestuur Het bestuur was op 31 december 1967 als volgt samengesteld: Ir. H. Vos, Wassenaar, voorzitter, vertegenwoordigende 'De Centrale' Levensverzekeringbank N.V. Prof. Dr. Fr. de Jong Edz., Amsterdam, secretaris Prof. Sir Isaiah Berlin, Oxford J. Braunthal, Londen Prof. Dr. I. J. Brugmans, Amsterdam, vertegenwoordigende het Nederlands Economisch-Historisch Archief Prof. Dr. G. Eckert, Brunswijk Dr. H. A. Enno van Gelder, 's-Gravenhage, vertegenwoordigende de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen Prof. Mr. W. F. de Gaay Fortman, 's-Gravenhage Mr. H. Hardenberg, 's-Gravenhage, vertegenwoordigende het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen Dr. P. J. Koets, Amsterdam, vertegenwoordigende de Gemeente Amsterdam Prof. Dr. P. A. J. M. Steenkamp, Eindhoven C. van der Waerden, Amsterdam, vertegenwoordigende 'De Centrale' Levensverzekeringbank N.V. In het afgelopen jaar maakte de heer W. von Knoeringen geen deel meer uit van het bestuur. Voor hetgeen hij als verzorger van de immer vele contacten met Duitsland heeft bijgedragen tot het juiste bestuur van het Instituut wordt hem op deze plaats gaarne dank betuigd. Als nieuw lid trad Prof. Dr. G. Eckert, Brunswijk, tot het bestuur toe. Het feit dat in zijn persoon mede een verbinding met de Friedrich-Ebert-Stiftung tot stand gekomen is, stemt tot vreugde. 2. Raad van Advies In de vergadering van de Raad van Advies op 22 maart werd afscheid genomen van Prof. Dr. Jhr. P. J. van Winter. Van het eerste begin af heeft Prof. van Winter de activiteiten van het Instituut activerend gadegeslagen en in moeilijke tijden heeft hij o.a. als tijdelijk voorzitter van het bestuur niet onbelangrijke verantwoordelijkheden mede gedragen. Het is daarom, dat de

6


directie ook op deze plaats graag van haar dankbaarheid jegens Prof. van Winter getuigt. Dank wordt voorts ook gebracht aan de heren Prof. Dr. W. Banning en Prof. L. J. Rogier, die eveneens uit de Raad van Advies getreden zijn en die menigmaal voor het Instituut gunstige contacten hebben kunnen leggen.

3. Directie Evenals het vorige jaar werd de directie gevoerd door Prof. Dr. Fr. de Jong Edz., daarin bijgestaan, vooral waar het de publicistische arbeid betrof, door de heer Ch. B. Timmer. De najaarsvergadering van het bestuur nam het besluit een post voor een tweede adjunctdirecteur te creëren; bij de taakomschrijving zal vooral gelet worden op de steeds meer uitgebreide organisatorische aspecten van het dagelijks werk der directie. In de loop van 1968 hoopt het bestuur tot de aanstelling van bedoelde functionaris te kunnen overgaan.

4. Personeel Twee dames die in de laatste jaren hun krachten toegewijd aan hun arbeid gegeven hebben, zijn het Instituut door de dood ontvallen. Mevrouw J. HeynKanteman, die op de catalogusafdeling werkzaam was, stierf op 30 april, mejuffrouw Dr. C. C. ter Haar die, geheel op vrijwillige basis, de collectie 'oorlog en vrede' ordende, overleed op 29 oktober. Met het noemen van hun namen wil tevens hun nagedachtenis dankbaar gereleveerd worden. Wegens het bereiken van de daartoe gestelde leeftijd moest de heer W. G. Spiekman de dienst verlaten. Hij was de laatste van de destijds voor het z.g. Ford project aangetrokken krachten. De ordening van het zeer waardevolle archief van de A.N.D.B. kon door hem nog in grote trekken voltooid worden. Voorts verlieten het Instituut mevrouw W. A. Nanninga-Rudnicka en mejuffrouw M. E. Tafelkruyer, die aan de catalogiseerafdeling werkten, en de heer J. G. Stuve, hulp van het Nederlands kabinet. Als nieuwe krachten werden op de catalogiseerafdeling aangesteld mejuffrouw A. J. Nell, mejuffrouw Drs. C. M. M. S. Jetten, mejuffrouw H. A. M. van Leeuwen en de heer C. A. Spijker. Voorts trad in dienst de heer A. G. M. Lambrechts als assistent voor de reproductieafdeling. Een bijzondere plaats onder de 'nieuwelingen' neemt zonder twijfel Dr. B. Sapir in. Speciaal voor de ordening en de wetenschappelijke bewerking van het Russische archiefmateriaal is de heer Sapir uit Amerika teruggekeerd naar een post, niet ongelijk aan die, welke hij voor de oorlog bekleedde. Dat het Instituut wederom van zijn kennis en werkkracht kan profiteren, stemt tot grote vreugde.

JAARVERSLAG OVER I 9 6 7

7

De wetenschappelijke staf bestond op 31 december van het verslagjaar uit: Drs. T. Haan (Frans en Italiaans kabinet) Drs. H.-P. Harstick (Middeneuropees kabinet) Drs. R. de Jong (kabinet Anarchisme, Spanje, Portugal en Latijns Amerika) F. Kool (Review) Drs. G. Langkau (Middeneuropees kabinet) Drs. J. R. van der Leeuw (kabinet Internationale Organisaties en Algemene Onderwerpen) Drs. L. van Rossum (Oosteuropees kabinet) Dr. B. Sapir (Oosteuropees kabinet) Drs. F. Tichelman (kabinet Engeland, Amerika, Afrika, Azië) Mevrouw Drs. J . M . Welcker (kabinet Nederland en België) Drs. A. V. N. van Woerden (Review) Als bibliothecaresse fungeerde ook dit jaar mejuffrouw M. Hunink. Het personeelsbestand toonde per 31 december 1967 het volgende beeld: directie bibliothecaresse administrateur wetenschappelijke medewerkers 1 technische en administratieve staf

2 1 1 15 34

B. H o o f d p u n t e n v a n b e l e i d ƒ. Financiën In april 1967 heeft het Instituut ontvangen van de Atran Foundation te New York een bedrag van $ 5.000.- voor een reeks van Russische bronnenpublikaties. De heer B. Sapir heeft opdracht deze publikaties voor te bereiden, van welke er reeds 5 op touw zijn gezet. Wij hopen ook verder steun van de Atran Foundation voor bovengenoemde bronnenpublikaties te ontvangen. Dat op deze royale wijze het moeilijke probleem van de financiering der Instituutsuitgaven althans voorzover het de Oosteuropese afdeling betreft minder zorgen baart, stemt tot grote tevredenheid. Dat voorts door het regelmatig contact met het College van Curatoren en het Presidium van de Universiteit van Amsterdam, evenals door de goede verstandhouding met het Departement van Onderwijs en Wetenschappen t.a.v. het Instituut de normale geldmiddelen - tot een ook nu weer hoger bedrag - konden worden verkregen, 1

w.o. ook gerekend medewerkers met een speciale opdracht.

8


is eveneens een reden tot erkentelijkheid. De financiering van enige bijzondere projecten als de aankoop van fotografische herdrukken en de betaling van de laatste ordeningswerkzaamheden die uit het Ford project stamden, alsook de nog altijd voortdurende herziening van de catalogus met het oog op de publikatie door de firma Hall in Boston werd mogelijk gemaakt door de gift die ook dit jaar gelukkigerwijs door de Raad van Commissarissen van 'De Centrale' Levensverzekeringbank N.V. beschikbaar werd gesteld. De Nederlandse Stichting voor Zuiver-Wetenschappelijk Onderzoek heeft ook de verdere arbeid aan de Archives Bakounine mogelijk gemaakt. Het betreft hier de betaling van een wetenschappelijk medewerker en twee administratieve stafleden en voorts vertaalwerk, benevens ettelijke reizen terwille van het contact met buitenlandse deskundigen en speurwerk in archieven elders.

6. Pensioenen N u het nog steeds niet mogelijk is een snelle modus te vinden om het I.I.S.G. in een interuniversitair instituut om te zetten, diende een oplossing voor één der dringendste problemen van personeelsbeleid gezocht te worden. Een afdoende pensioenregeling bestond tot nog toe niet; bestaande voorzieningen droegen een incidenteel karakter. In afwachting van een nadere voorlopige regeling is met ingang van juni 1967 een collectieve verzekering voor één jaar ten bate van eventuele weduwen en wezen van de op het Instituut werkzame kostwinners gesloten. Een verdere en meer definitieve stap kon met ingang van 1 januari 1968 tegemoetgezien worden. Met ingang van dat jaar zal het volledige personeel van het I.I.S.G., voorzover daartoe goedgekeurd en vallende onder andere desbetreffende regels, in het dienstverband van de Universiteit van Amsterdam worden opgenomen. De voorbereidende correspondentie en besprekingen (ten Departemente, bij de Pensioenraad, bij Curatoren en Presidium van de Universiteit van Amsterdam) voor deze althans voorlopige veiligstelling van de pensioenrechten van het personeel eisten een aanzienlijk deel van de arbeid van de directie in het verslagjaar op. De afdeling Personeelszaken bij het Presidium van de Universiteit van Amsterdam heeft zich, om een en ander mogelijk te maken, op een verheugende wijze beijverd. De extra arbeid van haar stafleden mag hier met ere genoemd worden. De personeelscommissie van het Instituut, die overigens voortdurend op een verdere uitbouw der pensioenrechten aandringt, kon bij de voorbereidende en informatieve werkzaamheden - zowel intern als extern - haar recht van bestaan bewijzen. Met name de arbeid van haar voor-


9

zitter, de wetenschappelijke medewerker Drs. J. R. van der Leeuw, dient hier genoemd te worden. 7. Verhuizing Het heeft er lange tijd naar uitgezien dat 1967 geboekstaafd zou worden als het jaar waarin aan de onhoudbare toestand met betrekking tot de huisvesting een eind zou komen. Onvoorziene vertragingen hebben echter gemaakt dat de verwachtingen ook ditmaal te hoog gespannen bleken - een teleurstelling die des te gemakkelijker te dragen viel omdat thans eindelijk de zekerheid bestaat van een nieuwe en ruime behuizing. Nadat in februari gebleken was, dat de panden Herengracht 256-268, die eigendom waren van de Nederlandse Lloyd, door deze maatschappij ten verkoop geboden werden en dat de daarin aanwezige ruimten zowel naar sterkte van structuur als naar indeling van kamers, kluizen, magazijnen en zalen uitermate geschikt zouden kunnen zijn voor het bedrijf van het Instituut, werd een reeks onderhandelingen gevoerd. Dankzij de medewerking van het Departement van Onderwijs en Wetenschappen en het Departement van Financiën, die de goedkeuring voor deze ook financiële expansie moesten verlenen, dankzij de bemiddeling van 'De Centrale' Levensverzekeringbank N.V., die de benodigde gelden als een lening fourneerde en dankzij de hulp van Curatoren en Presidium van de Universiteit van Amsterdam, welke instelling uiteindelijk als nieuwe eigenares van het complex is gaan optreden, kwam eind juli de koopakte tot stand. Tegenover alle hier gemelde instanties dient de grote erkentelijkheid van de kant van het I.I.S.G. te dezer plaatse uitdrukkelijk vastgesteld te worden. Zonder het begrip dat allen voor de problemen van het I.I.S.G. toonden, zonder de vindingrijkheid waarmee naar oplossingen werd gezocht en zonder de voortvarendheid waarmede met name in de eerste maanden door de betreffende dienst van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen is opgetreden, zouden de in het begin van het jaar zo hoopvolle perspectieven voor een ruimtelijk niet belemmerde voortgang van het werk van het Instituut irreëel gebleven zijn. De verhouding met de Universiteit van Amsterdam is te dezer zake thans zo geregeld, dat voorlopig de helft van de totale ruimte (berekend naar vloeroppervlakte) ten gebruike van het I.I.S.G. komt. Het betreft hier het grootste deel (ca. 2/3) van de panden Herengracht 258-266, terwijl de resterende delen, voornamelijk ter weerszijden van dit middendeel gelegen, door de Universiteit van Amsterdam gebruikt zullen worden - met dien verstande dat schriftelijk is vastgelegd dat het I.I.S.G., indien zich na verloop van tijd behoefte tot ver-

IO


dere uitbreiding doet gevoelen, keer op keer met de Universiteit van Amsterdam in onderhandeling zal treden over die gedeelten die alsdan aan het door het Instituut beheerde deel moeten worden toegevoegd. Over de vraag, welk gedeelte in eerste instantie aan het I.I.S.G. zal komen, werd in principe snel overeenstemming bereikt; de nadere afpaling van enkele detailpunten die vergezeld ging van divergerende ruimteberekeningen, nam nog veel tijd en moeite in beslag. Ze is eerst in 1968 tot een voor alle betrokkenen bevredigend eind gekomen. Op deze wijze is bereikt dat van de thans door het I.I.S.G. in de huidige panden in gebruik zijnde 2.000 m 2 vloeroppervlakte (waarvan 1.200 m 2 in het hoofdgebouw Keizersgracht 264), direct met de verhuizing kan worden overgegaan naar een oppervlakte van 3.000 m 2 , terwijl op den duur een complex van 6.000 m 2 ter beschikking van het Instituut zal komen. Aangenomen mag worden, dat daarmede de behoeften voor de komende 1/3 eeuw (het Instituut bestaat thans even lang) gedekt zullen zijn. Het ligt voor de hand dat het diep ingrijpende probleemcomplex van de verhuizing en alles wat daarmee samenhangt of in verband kan worden gebracht, alle andere vraagstukken in het verslagjaar in de schaduw stelde. Deze zaken namen gedurende enkele maanden vrijwel alle aandacht van de directie in beslag, vooral in de eerste helft van het jaar toen met een snelle overgang gerekend scheen te mogen worden. De vele interne besprekingen over de indeling en de inrichting van de nieuwe in gebruik te nemen panden en de technische besprekingen met de Universiteit van Amsterdam ten aanzien van enkele kleinere bouwkundige voorzieningen, hebben ondertussen tot resultaat gehad, dat reeds in juli een voorlopig (en naar gebleken is, later grotendeels gehandhaafd) plan voor de nieuwe behuizing kon worden opgesteld, terwijl een voorbereiding werd gemaakt met de regeling van de problemen die zich bij de eigenlijke verhuizing zullen voordoen. Het laat zich thans aanzien, dat deze in september 1968 kan plaatsvinden. Bij het nemen van de belangrijkste beslissingen werd de directeur geadviseerd door een verhuiscommissie die gevormd werd uit de personeelscommissie, samen met de adjunctdirecteur, de bibliothecaresse en de administrateur. 8. Organisatorische wijzigingen De toekomstige overgang naar de Herengracht 258-266 zal worden aangegrepen als een gunstige gelegenheid om een aantal organisatorische problemen op te lossen. Een organisatierapport dat diep ingaat op o.a. de efficiency ten aanzien van diverse contacten in de interne dienst en dat door enkele leden van de staf als een verzameling nuttige suggesties is opgesteld, kan in


II

deze problematiek tot een bruikbare leidraad dienen. In de eerste plaats moet de consequentie getrokken worden uit het feit, dat het I.I.S.G. tot een middelgroot bedrijfis uitgegroeid, terwijl het in hoofdzaak organisatorisch nog de trekken van een klein bedrijf heeft. Omdat ook in de toekomst een verdere ontwikkeling van de taken, zeker op het terrein van de dienstverlening en de eigen publiciteit verwacht mag worden, dient thans een duidelijke afbakening van de terreinen der drie hoofdafdelingen (wetenschappelijk, dienstverlenend en organisatorisch) te worden gemaakt. Tevens dient daarbij de plaats van ieder personeelslid nader bepaald te worden. 9. Verwerving De samenwerking van (en de taakverdeling tussen) de bibliothecaresse en de hoofden van afdelingen heeft ook in 1967 geleid tot het verkrijgen van enkele opmerkenswaardige verzamelingen. Daarvan te vermelden is in de eerste plaats het archief van het Christelijk Nationaal Vakverbond, dat in bewaring werd gegeven en met toestemming van het C.N.V. geraadpleegd kan worden. Met deze aanvulling van de Nederlandse Vakbondsarchieven van de kant van één van de grote confessionele verbonden is eens te meer komen vast te staan welke belangrijke plaats onze internationaal gerichte instelling ook voor het door haar bestreken gebied in Nederland inneemt. De eigenaar zowel als de bemiddelaar, Prof. Mr. W. F. de Gaay Fortman, komt van de zijde van het Instituut grote dank toe. Een nadere specificatie van dit materiaal is opgenomen in de Bijlagen (p. 27). Vermelding verdienen ook de collecties van de Italiaanse anarchisten Alberto Meschi en Virgilio Gozzoli, die door tussenkomst van de heer Hugo Rolland te Florence verworven werden (Bijlagen, p. 26), terwijl tevens het archief van de Italiaanse Trotskist Tresso, dat het Instituut van zijn weduwe ontving en waarvoor een ander bestuurslid, de heer J. Braunthal zich moeite getroost heeft, hier genoemd dient te worden (Bijlagen p. 27). Door koop werd van de heer Gabriele te Rome een collectie brochures en pamfletten, voornamelijk communistische uit de jaren vlak voor en in de tweede wereldoorlog, verworven. De collectie pamfletten bevat een aantal exemplaren die niet in de bibliografie van Laura Conti voorkomen. Ook dient hier vermeld te worden het grote aandeel dat de heer van der Leeuw gehad heeft in de verwerving van het archief van de Socialistische Internationale in Londen over de jaren 1947-1957. Met de Deutscher Gewerkschaftsbund te Dusseldorp werd de ruiltransactie voortgezet. Eveneens door ruil werd met de Edizioni del Gallo in Milaan de belangrijke reeks Archivi del movimento operaio, dl. 2 t/m 11 verkregen.

12


Voor de Review kwamen ter bespreking 5 69 boeken binnen die in de bibliotheek geplaatst werden. Speciale aandacht werd besteed aan de internationale contacten die medewerkers en relaties terwille van de acquisitie konden leggen. De heer van Rossum van de Oosteuropese afdeling verbond aan zijn vakantie in Joegoslavië bezoeken aan de 'zusterinstituten' in Belgrado, Sofia en Bukarest. Hierdoor werden voor het Instituut interessante ruilcontacten gelegd of verstevigd. Mejuffrouw Schreuder maakte van haar verblijf in Engeland en Ierland op deze wijze gebruik en mejuffrouw Y. Scholten, één van de assistenten van de directeur, beijverde zich in Italië en Tunesië om vlugschriften en brochures ter plaatse te achterhalen. Ook werden contacten gelegd met o.a. de Associazione Cristiana dei Lavoratori Italiani te Rome, het Istituto Luigi Sturzo, eveneens te Rome en de Edizioni Oriente (Marxistisch-Leninistisch) te Milaan. De heer A. Blok verzamelde voor het Instituut tijdens een verblijf op Sicilië affiches en pamfletten uit de regionale verkiezingsstrijd in 1967. Ook door de heer Scheuer van de 'post Parijs' werd dit werk op de vertrouwde voet in zijn woonplaats voortgezet, waar overigens ook de heer Haan, hoofd van de Franse afdeling, enige oude contacten heeft verstevigd. O p een bijzonder verschijnsel dient in het verband van de acquisitie gewezen te worden. Steeds meer worden op de internationale markt fotografische herdrukken van die periodieken, boeken en brochures aangeboden, die tot nog toe slechts schaars te verkrijgen waren. De prijzen liggen daarbij doorgaans zeer hoog. Dankzij de goedkeuring van 'De Centrale' Levensverzekeringbank om een deel van haar aan het Instituut geschonken gelden te benutten voor de aankoop van periodieken uit de begintijd van het Italiaans communisme en de Komintern (door Feltrinelli in Milaan aangeboden) kon deze verzameling in belangrijke mate aangevuld worden. Het is duidelijk, dat in al zulke gevallen nimmer van een uniek bezit gesproken kan worden; daarin ligt een reden voor het I.I.S.G. om bij dergelijke aankopen uiterst zorgvuldig het belang ervan tevoren te overwegen. In het algemeen zullen aanvullingen van eigen bestaande series of verzamelingen prioriteit dienen te genieten. Het is ook om die reden dat enkele fotografische herdrukken ter aanvulling van de collectie-Babeuf werden aangeschaft. Door ruil met het Institut marksizma-leninizma te Moskou werd een 80-tal ontbrekende nummers van het tijdschrift Pod ^namenem marksi^ma verkregen. Een ander probleem wordt gevormd door de alom stijgende boekenprijzen. Deze nopen tot een scherpe selectie van het aan te schaffen materiaal. Het vroegtijdige bereiken van het plafond van het boekenkrediet, gecombineerd met het

JAARVERSLAG OVER I967

13

feit dat de totale aanwas van recente werken slechts met een verhoudingsgewijs gering aantal toenam (250, tegenover 500 in 1966), demonstreert deze teneur overduidelijk. Ongeveer 2.750 nieuw gepubliceerde boeken konden gekocht worden; het aantal andere door koop verkregen werken is op 1.000 te schatten. Het aantal binnengekomen periodieken vertoont een lichte stijging (1.709 in 1967 tegenover 1.668 in 1966, voor specificatie zie Bijlagen p. 25). De plaatsing van het nieuw verworven materiaal bereidde de magazijnbedienden en de wetenschappelijke staf de in de laatste jaren traditioneel geworden moeilijkheden. Uit zo vele landen en van zo vele kanten zijn het Instituut in het afgelopen jaar archieven, collecties en boeken geschonken, dat een woord van grote erkentelijkheid jegens de vele begunstigers op zijn plaats is. Voor een nadere aanduiding van de op deze wijze verkregen materialen zij verwezen naar de Bijlagen (pp. 25 t/m 30). C. B i b l i o t h e e k - en A r c h i e f w e r k z a a m h e d e n 10. Algemeen De aanstaande verhuizing noopt tot een herziening van de ruimtelijke opbouw van de bibliotheek, nu vaststaat dat tot magazijnplaatsing overgegaan moet worden. In verband met de daarmee samenhangende veranderingen in de catalogus - er dient een systematische catalogus te komen die zoveel mogelijk ingangen voor ieder boek biedt - werd een bibliotheekcommissie ingesteld waarin, naast de directeur en de bibliothecaresse, twee leden van de wetenschappelijke staf zitting hebben. Het voornaamste besluit van deze commissie houdt in dat de huidige indeling, ondanks de bezwaren die eraan kleven volgens ieders mening, gehandhaafd zal blijven. Wel zal op allerlei punten een verschuiving moeten plaats vinden en zal er in de rubricering meer overeenstemming op gelijksoortige punten van verschillende afdelingen moeten worden aangebracht. Voor de problemen van de systematische catalogus zal een speciale 'coördinator' worden aangesteld. Zijn werkzaamheden zullen na verloop van tijd, zo is mede de bedoeling, de hoofden van de wetenschappelijke afdelingen meer gelegenheid tot eigen wetenschappelijke arbeid kunnen geven. / / . Catalogisering De werkzaamheden die voortvloeien uit de herziening van de alfabetische catalogus in verband met het in het vorig jaarverslag vermelde aanbod van de

14


firma G. K. Hall te Boston (Mass.) de catalogus fotografisch te reproduceren, vorderen gestadig. Op het eind van het verslagjaar was men ongeveer tot op de helft gevorderd. De titelbeschrijving van de bibliotheek van Ugo Fedeli en van de collectie Franse brochures werd voltooid, die van de Engelse brochures vond voortgang. De in het verslagjaar verworven collectie Maximoff werd in de catalogus opgenomen. Een begin werd gemaakt met het catalogiseren van de verzameling publikaties van het International Labour Office in Genève. Op beperkte schaal kon worden voortgegaan met de catalogisering van de bibliotheek Lavrov-Gotz die deel uitmaakt van de Oosteuropese afdeling. In totaal werden 13.620 boeken en brochures gecatalogiseerd. De standcatalogus van het boeken- en brochurebezit werd gecontroleerd en gecorrigeerd. De invoeging van de Oosteuropese periodieken in de algemene periodiekenverzameling vond goede voortgang. Van de Engelse periodieken van voor 1890 werden de 650 titels opgenomen in de catalogus. Catalogisering van Russische tijdschriften werd voortgezet. Een begin werd gemaakt met de verzameling Duitse illegale en emigrantenperiodieken uit de jaren 1933 tot 1945. 12. Ordening Het binnenkomend deel van boeken- en archiefmateriaal diende zoveel mogelijk direct geordend te worden, terwijl immer nog oudere bestanden op verdergaande ordening wachten. Ook dit werk drukte vooral op de wetenschappelijke medewerkers. Nu de heer Sapir speciaal voor de ordening van Russische archieven kon worden aangetrokken, was het mogelijk de omvangrijke collectie, betrekking hebbend op het agrarisch socialisme ('populisme') voor nader gebruik in te delen. Dit werk vordert thans naar wens. Voor het Nederlands kabinet voltooide de speciaal hiertoe tijdelijk aangetrokken medewerker, de heer B. A. Sijes, het uitgebreide Archief van der Goes, terwijl de heren Spiekman en Riethof een andere speciale opdracht vrijwel ten einde brachten: de ordening van het archief van de A.N.D.B. Zeer belangrijk was het, dat een maandenlang verblijf van de heer en mevrouw Dr. K. Kautsky uit Californië het mogelijk maakte de eveneens zeer omvangrijke en vroeger weinig overzichtelijke collectie die 'familiearchief Kautsky' wordt genoemd (maar waar menig stuk van algemeen belang in voorkomt) te ordenen. Dit archief kan waarschijnlijk in 1968 voor gebruik worden opengesteld.


15

De inventarisatie van het archief van de Socialistische Arbeiders Internationale werd voortgezet. Gereed kwamen ook de beschrijving van de documentatie betreffende de Internationale Arbeidsorganisatie, de Volkenbond, de Internationale Federatie van Mijnwerkers en het Internationaal Verbond van Vakverenigingen. Voorlopig geïnventariseerd - en daarmee in principe toegankelijk gemaakt werden de archieven E. S. Pankhurst (Engelse afdeling) en H. van Wijk (Nederlandse afdeling), terwijl een grote reeks van anarchistische archieven op verder gaande schaal maar altijd nog globaal ingedeeld werd. Dit geldt zowel voor die, welke reeds lange tijd in het I.I.S.G. aanwezig zijn (de archieven Pierre Ramus, Alexander Berkman, Emma Goldman, H. Hamon, Charles Hotz en Rudolf Rocker), als voor het in het vorige jaar ontvangene van G. P. Maximoffen voor de nieuw binnengekomene als die van Max Nomad, V. Gozzoli en A. Meschi. Het een en ander geschiedde in deze vorm mede om de materialen voor de aanstaande verhuizing in goede staat van verpakking te brengen. Met het oog op een nog verder weg liggende gebeurtenis werd een andere collectie nader onderzocht en ingedeeld: die betreffende de Commune. Wil het Instituut in het jaar van het eeuwfeest (1971) met een publikatie komen, dan dient nu reeds de archiefordening ter hand genomen te worden. Op de Nederlandse afdeling werd voorts de ordening van de archieven De Bosch Kemper en Van Ravesteyn voortgezet. 1$. Binderij en reproductieafdeling Gebonden werden zowel buiten het Instituut als in eigen beheer: 520 boeken, 110 periodieken en ca. 1.500 brochures. De reproductieafdeling vervaardigde ongeveer 38.700 micro-opnamen (in 1966 41.800) en 37.400 fotocopieën (in 1966 30.200). 14. Dienstverlening Rond 3.000 boeken werden naar buiten uitgeleend; ca. 5.000 werken werden geraadpleegd in de studiezaal en via de centrale catalogus bereikten het Instituut 520 schriftelijke aanvragen. Het aantal bezoekers bedroeg 2.718, tegen 3.579 in 1966, een achteruitgang die zich waarschijnlijk voor een groot deel laat verklaren uit het feit dat in vele landen minder gemakkelijk tot het verstrekken van studiebeurzen voor reizen van lange duur overgegaan wordt, terwijl mogelijk de grotere verbreiding van gefotocopieerde werken mede oorzaak kan zijn.

i6

JAARVERSLAG OVER 1 9 6 7

De buitenlandse bezoekers, 134 (1966: 130) waren als volgt over de verschillende landen verdeeld: Algerije 1; Argentinië 2; België 5; Canada 1; Denemarken 1; Duitsland 47; Engeland 7; Frankrijk 12; India 1; Indonesië 1; Israël 3; Italië 3; Joegoslavië 4; Polen 1; Roemenië 2; Sovjet Unie 2; Spanje 1; Tsjechoslowakije 3; Verenigde Staten 35; Zwitserland 2. Bezoeken in groepsverband vonden in verband met de moeilijke omstandigheden ten aanzien van de huisvesting slechts in geringe mate plaats: wij noemen hier een groep studenten en assistenten van de universiteit in Bochum, de hoogste klasse van het Gymnasium Josephinum te Hildesheim, de afdelingen H.B.S. a en Gymnasium alpha van het Goese Lyceum en een groep van ongeveer 40 leden van de Deutscher Gewerkschaftsbund te Duisburg. De voornaamste aandacht van de wetenschappelijke medewerkers ging uit naar de hulp aan bezoekers, publicistische instellingen en editoren van Instituutsmateriaal. De grote internationale belangstelling voor de Duitse archieven van het Instituut blijft onverminderd bestaan. Marx, Engels en Kautsky zijn de personen op wier papieren nalatenschap vrijwel wekelijks een meer of minder uitgebreid beroep wordt gedaan. Daarnaast dienen Bernstein en Hertz genoemd te worden, die in ietwat mindere mate in de belangstelling stonden. Voorts werd één of meer malen intensief gebruik gemaakt van vrijwel alle belangrijke anarchistische archieven, die van Nettlau voorop. Archieven van andere afdelingen genoten een niet zo frequente belangstelling, al kwamen ook hier weer regelmatig aanvragen om inzage en/of gedeeltelijke publikatie voor. Een lijst van bestudeerde onderwerpen is in de Bijlagen op p. 30 opgenomen. Ook dit jaar werd - in verband met vaak onverwachts gevraagde en haastig te verstrekken dienstverlening - voor televisie en radio (Duitse en Nederlandse zenders) enige malen assistentie met archief- en beeldmateriaal verleend. De heer Van der Leeuw verschafte deze op uitgebreide schaal ten behoeve van de Westduitse televisie voor de samenstelling van een Eén-mei programma. Aan de N.T.S. werd medewerking verleend voor het programma, gewijd aan de Russische revolutie, dat op 7 november werd uitgezonden.

D. W e t e n s c h a p p e l i j k w e r k IJ. Algemeen Nog altijd blijft de tijd die de wetenschappelijke medewerkers voor zelfstandig wetenschappelijk onderzoek toevalt, gering. Dat er desalniettemin een enkele prestatie van de pers kwam, stemt tot verheuging.


17

16. Voorbereiding van eigen publikaties De heer Langkau kon zijn editie Karl Korsch/Karl Marx voltooien. Het boek verscheen in november 1967 bij de Europaische Verlagsanstalt in Frankfort. Goede vorderingen maakte de heer Tichelman met zijn publikatie 'Socialisme in Indonesië, 1914-1918'. Voorbereid werd een studie, gebaseerd op het archief E. S. Pankhurst, door mejuffrouw Schreuder te verrichten. Zij bezocht daartoe verschillende Engelse bibliotheken en de Ierse Nationale Bibliotheek. Mevrouw Wekker zette haar werkzaamheden met betrekking tot de aanvang van het communisme in China voort en besteedde bovendien veel van haar aandacht aan het speurwerk voor een vervolg op de lijst van Nederlandse pseudoniemen, door Dr. G. J. Harmsen gepubliceerd in het Mededelingenblad van de Sociaal-Historische Studiekring. Bovendien had zij een groot redactioneel aandeel in het tot stand komen van de bundel verzamelde artikelen van wijlen Prof. Dr. A. J. C. Rüter, terwijl zij daarnaast een biografische schets schreef over F. W. J. Drion voor de eerder vermelde Studiekring. Tot het aan de Russische revolutie gewijde nummer van 'Spiegel Historiael* werd door verscheidene medewerkers met artikelen bijgedragen. Na verkregen adhaesie van de Reviewvergadering werden vanuit het Franse kabinet stappen ondernomen om te komen tot een bijzondere, aan de Commune gewijde, aflevering van de Review voor 1971. Het Instituut heeft de heren J. Rougerie (Faculté des Lettres, Tours), M. Molnar (Université des Hautes Etudes Internationales, Genève) en G. Haupt (Ecole pratique des Hautes Etudes, Sixième Section, Parijs) bereid gevonden in het redactiecomité zitting te nemen. Aan het eind van het jaar bracht de heer Rougerie een bezoek aan het Instituut met het oog op de voorbereiding van deze Reviewaflevering, waarin een keuze van documenten uit het Commune-archief gepubliceerd zal worden. Door de heer Sapir van de afdeling Oost-Europa werd een begin gemaakt met de bewerking van het bronnenmateriaal voor verschillende publikatieprojecten, waarbij hij veel steun ondervond van de heer A. Smirnov, die een groot aantal documenten uittypte. De kabinetten voor Anarchisme en Midden-Europa besteedden voorts veel tijd en energie aan de hulp voor twee publikaties van het Instituut, respectievelijk die van Mlle R. Lamberet, Max Nettlau 'De Internationale in Spanje' en die van Dr. K. Kautsky, 'Korrespondenz Kautsky - Bebel'. IJ. Bundel wijlen Prof. Dr. A.. J. C. Rüter De bundel verzamelde opstellen onder de titel 'Historische studies over mens


i8

en samenleving' die door de Koninklijke van Gorcum & Comp. N.V. te Assen voor het Instituut werd uitgegeven, zag in 1967 het licht. De redacteuren - Prof. Dr. Th. J. G. Locher (voorzitter), Prof. Dr. W. den Boer en Prof. B. W. Schaper, en de werkredactie: Dr. J. J. Woltjer (voorzitter), C. Offringa en de medewerkers van het Instituut, mevrouw J. M. Wekker en de heer F. Tichelman - die aan dit monument voor de overleden directeur hun naam en arbeidskracht gegeven hebben, komt hier een woord van erkentelijkheid toe. 18. Review Ook de Review vroeg van sommige medewerkers veel aandacht met het oog op de beoordeling van de te plaatsen artikelen. Het 4-maandelijks tijdschrift kwam in zijn twaalfde jaargang. De redactionele arbeid bleef onveranderd in handen van de heren Van Woerden en Kool, die zich met de verwerving van artikelen en de bespreking van de binnengekomen boeken bezig hielden. Advies werd bij ieder nummer door de medewerkers - hetzij individueel, hetzij in vergadering - verstrekt. Het aantal aangeboden manuscripten (artikelen en 'documents') bedroeg slechts 27, waarvan niet meer dan 10 geschikt waren voor publikatie. Getracht zal worden door het aanschrijven van auteurs de keuzemogelijkheid te vergroten. De 3 afleveringen van de lopende jaargang bevatten n artikelen, waarvan één over een Nederlands onderwerp, nl. de aardappelziekte van 1845-1847 en haar maatschappelijke gevolgen. De rubriek 'Documents' bevatte 2 bijdragen. In de bibliografie konden dit jaar slechts 569 boeken worden besproken, voornamelijk als gevolg van een tekort aan suggesties van de zijde der wetenschappelijke medewerkers. Voor het eerst werden ook de titels van recente publikaties vermeld die om de een of andere reden niet konden worden besproken. In het najaar verscheen de eerste aflevering van het Amerikaanse 'Journal of Social History'. De opzet hiervan bleek een geheel andere dan die van de Review te zijn (sociale geschiedenis in de ruimste zin, slechts enkele boekbesprekingen), zodat ons tijdschrift zich ook op de Amerikaanse markt zeker zal kunnen handhaven. Voor de voorbereiding van het speciale nummer betreffende de Commune van Parijs worde verwezen naar p. 17. 19. Publikaties Door een aantal factoren, deels van druktechnische aard, konden in het


19

verslagjaar slechts drie van de geprojecteerde vijf werken verschijnen, met een totaal van 1347 pagina's druks. Tevens moest worden geconstateerd dat er in 1967 een zekere vertraging ontstond in de aanbieding van persklare manuscripten van in voorbereiding zijnde bronnenpublikaties, met het gevolg dat in vele gevallen het publikatieschema, dat op de data van inlevering berustte, moest worden herzien. Naast de uitgeverijen, waarmee het Instituut reeds jaren samenwerkt, werden in 1967 contacten gelegd met de uitgeverij D. Reidel Publishing Company in Dordrecht, waar het werk 'Max Nettlau, La première Internationale en Espagne' in produktie is. Het volgende overzicht geeft aan: a. welke werken in de loop van het verslagjaar zijn verschenen, b. welke aan het eind van het jaar bij de drukker of ter perse zijn en c. welke titels zich in een gevorderde staat van voorbereiding bevinden.

a. In de loop van 196J verschenen: Bewerkerjschri/ver:

Titel:

Serie:

Uitgever:

1. G. Langkau

Karl Korsch 'Karl Marx' XV, 283 p.

Politische Texte

Europaische Verlagsanstalt, Frankfurt/M.

2. A. Lehning

Michel Bakounine, Etatisme et Anarchie XXXII, 465 p.

Archives Bakounine III

E. J. Brill, Leiden

3. Th. J. G. Locher e.a.

A. J. C. Rüter, Historische studies over mens en samenleving XXXIX, 513 p.

Sociaal-Historische Studiën III

Van Gorcum & Comp., Assen

b. Bij de drukker of ter perse : 1. E. Kolb en R. Rürup

Der Zentralrat der deutschen sozialistischen Republik

Quellen zur Geschichte E. J. Brill, Leiden der Ratebewegung in Deutschland 1918/1919

1918/1919 1

2. H. Lademacher

1

Die Zimmerwalder Bewegung

—

Mouton & Co., 's-Gravenhage

Gezamenlijke uitgave met de 'Kommission für Geschichte des Parlamentarismus und der politischen Parteien', Bonn.


20

BewerkerIschrijver:

Titel:

3. R. Lamberet

Max Nettlau, La première Internationale en Espagne (1868-1888)

4. F. Gees Black

The Harney Papers

Serie: —

Uilgever: D . Reidel Publishing Company, Dordrecht

Publications on Social Van Gorcum & Comp., History V Assen

c. Manuscripten, ontvangen of in gevorderde staat van bewerking: Bewerker:

Titel

MS gereed

1. S. Bahne en J. Humbert-Droz

Origines et débuts des partis communistes des pays latins, 1919-1923, tome I

voorjaar 1968

2. G. Eckert

Wilhelm Liebknecht, Briefwechsel II

eind 1968

3. D. Geyer

Russisch-Duitse correspondentie voor en gedurende de eerste wereldoorlog

eind 1968

4. G. Haupt en

Korrespondenz Kautsky-Balkan-Sozialisten

eind 1969

Korrespondenz Friedrich Engels-Eduard Bernstein

zomer 1968

6. Karl Kautsky

Korrespondenz Bebel-Kautsky

zomer 1968

7. G. Kotowsky en P. Lösche

W. Dittmann, Erinnerungen

1969

8. David Lane

The Roots of Russian Communism

voorjaar 1968

9. A. Lehning

Michel Bakounine et ses relations slaves (Archives Bakounine IV)

1969

10. J. M. Meijer

The Trotsky Papers, Volume II

1969

11. M. Rubel

Korrespondenz Marx-Engels mit Sorge

1969

12. Boris Sapir

'Vperedl' From the Archives of the Editorial Board, 1873-1877

zomer 1968

13. J. Saville

Dictionary of Labour Biography, Volume I

1968

14. P. Scheibert

Michel Bakounine et la Scandinavië (Archives Bakounine V)

1968

L. J. v. Rossum j . H. Hirsch

E. Contacten 20. Internationale contacten De contacten met verzamelaars, vakbeoefenaren en instellingen in het buitenland waren velerlei en menigvuldig. Zij werden zeker niet het minst,


21

behalve t.a.v. de verwerving (p. 11 en 13), in verband met publikaties van bronnen, monografieën en artikelen onderhouden. Voorts heeft een groot aantal buitenlanders van de bibliotheek, de archieven en de diensten der wetenschappelijke medewerkers gebruik gemaakt. De jaarlijkse conferentie van vertegenwoordigers van instituten voor sociale geschiedenis en de geschiedenis der arbeidersbewegingen, waar geleerden uit Oost- en West-Europa elkaar ontmoeten, vond wederom te Linz plaats. De heren Van Woerden en Van Rossum waren er namens het I.I.S.G. aanwezig. De bespreking was vooral gewijd aan het vraagstuk van de nationaliteiten en de diverse vormen van arbeidersorganisatie. Een voorbereidende bespreking waar thema en methode vastgesteld werden, en waar tevens besloten werd tot onderlinge mededeling omtrent uitgaven in ieder land op het terrein der sociale geschiedenis verschenen, was al in januari in Wenen belegd. Waar hier beleidskwesties in het geding waren, nam de directeur van het I.I.S.G. aan deze conferentie deel. Opgemerkt mag worden, dat daar, voor het eerst sedert deze bijeenkomsten plaats vinden, het Institut marksizma-leninizma in Moskou vertegenwoordigd werd. Andere landen die vertegenwoordigd waren, waren Bulgarije, Denemarken, de D.D.R., Frankrijk, Joegoslavië, Polen, de U.S.A., Zweden en Zwitserland. De reis van de directeur van het I.I.S.G. naar de zusterinstelling van de zojuist genoemde, het I.M.L. te Berlijn (Oost), die aanvankelijk in september plaats zou vinden en die mede als contrabezoek bedoeld was tegenover het bezoek dat de onderdirecteur van het I.M.L. te Berlijn, Prof. Gemkow, aan het I.I.S.G. gebracht had in maart 1967, moest uitgesteld worden. Deze viel daardoor juist aan het begin van het volgende verslagjaar. Wederzijdse uitwisseling van gegevens en vaststelling van mogelijkheden van onderlinge hulp en ruil van fotocopieën - aanvullingen t.b.v. bronnenpublikaties - stonden hierbij op de agenda. Vermelding verdient in dit kader voorts de immer zeer nauwe en vriendschappelijke samenwerking met instanties uit de Bondsrepubliek Duitsland. Het betreft hier o.a. de eerste voorbereiding voor de tentoonstellingen die in 1968 in Trier, geboorteplaats van Karl Marx, 150 jaar na diens geboorte gehouden zullen worden, en hulp bij enige televisie-uitzendingen. Ook dient gememoreerd te worden dat de Friedrich-Ebert-Stiftung een groot gedeelte van haar jaarboek 1966/1967 (Archiv für Sozialgeschichte) heeft gewijd aan de lotgevallen van de Marx-Engels-Nachlass, die als bekend de voornaamste verzameling documenten in beheer bij het I.I.S.G. vormt. Terecht is deze

22

JAARVERSLAG OVER I967

aflevering voorzien van het portret van de vroegere beheerder van de Middeneuropese afdeling van het Instituut, wijlen W. Blumenberg. Wat de Verenigde Staten betreft, was het voornaamste contact op financieel terrein gelegen, (zie p. 7) 21. Universitaire contacten De Raad van Advies (zie Bijlage IV, pp 32f.), is éénmaal bijeen gekomen, en wel op 22 maart. Vraagstukken van algemene aard ten aanzien van de positie van het I.I.S.G. in de Nederlandse universitaire wereld werden besproken. De bereidheid van de diverse hoogleraren om t.z.t. de vorming van een Interuniversitair Instituut, voorzover dat in hun vermogen en bevoegdheid ligt te ondersteunen, was daarbij een verheugend teken, nu eens te meer blijkt hoe moeizaam deze destijds uitgestippelde weg is. Wegens de onzekerheid ten aanzien van de datum van de verhuizing moest bezoek van groepen studenten dit jaar grotendeels afgewezen worden. Wel echter werd door verschillende medewerkers als leraar op het terrein van de sociale geschiedenis aan de cursussen Post-Academiaal-Onderwijs voor Geschiedenisleraren, georganiseerd door het Departement, enige universiteiten en de Vereniging voor Geschiedenisleraren, meegewerkt. Prof. de Jong hield wederom zijn candidatencollege in de directeurskamer en maakte daarbij veelvuldig gebruik van materiaal van het Instituut. De heer Rudolf de Jong was verschillende malen als spreker en deskundige aanwezig bij een Seminar over het hedendaagse Spanje op het Institute for Social Studies in Den Haag. Tevens gaf hij verschillende studenten op dit Seminar adviezen voor hun papers. Voorts hielp hij bij de voorbereiding van een conferentie over de arbeidersbeweging in Latijns Amerika, georganiseerd door Agromisa voor studenten van de Landbouwhogeschool in Wageningen. Ten slotte hield hij een inleiding ter voorbereiding van deze conferentie. 22. Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging N u het I.I.S.G. een ruimere behuizing te wachten staat, spreekt het vanzelf dat ook de localiteiten van het I.A.V., gehuisvest in de afgelegen dependance van de Halmaheirastraat, weer deel zullen gaan uitmaken van het Instituut. Besprekingen over de te stellen eisen en de te bieden mogelijkheden werden in verband met het bovenstaande gevoerd en tot een wederzijds gunstig geacht einde gebracht. In februari trad een nieuwe bibliothecaresse in de persoon van mevrouw M. V. IJsseling-van Benthem op.


23

De catalogisering van het boekenbezit kon zover voltooid worden, dat een gedrukte catalogus in voorbereiding is. Enige belangrijke schenkingen aan archief- en bibliotheekmateriaal werden ontvangen; het aantal aanwinsten was 262, mede dankzij een aanzienlijke schenking van wijlen mevrouw Franken-van Driel. Het bezoekersaantal (35) - hoezeer gering ook door de verre ligging - nam toe; vooral van de zijde van radio, televisie en pers was de belangstelling groeiende. De uitgeleende werken (413 in getal) waren voornamelijk voor scripties voor het geschiedenisonderwijs aan kweekscholen e.d. bestemd, maar ook materiaal voor tentoonstellingen, cursussen voor vormingscentra, lezingen, enquêtes, publikaties etc. werd ter beschikking gesteld. Het onderzoek door mevrouw Te Winkel-van Hall verricht over Wilhelmina Drucker, kon vrijwel worden afgesloten; publikatie is in 1968 te verwachten. 2}. Sociaal-historische Studiekring Ook dit jaar werden de bijeenkomsten van deze vereniging in het gebouw Keizersgracht 264 gehouden. Op de voorjaarsbijeenkomst (6 mei 1967) sprak de heer Albert de Jong over 'Domela Nieuwenhuis en vrije organisatie'. De tweede bijeenkomst, als gewoonlijk in de herfst gehouden (11 november) hield zich intensief bezig met de vraag of de Studiekring zijn palen niet wijder moest uitzetten om zich zodoende tot een open vereniging in plaats van een besloten gezelschap te ontwikkelen. Tot dusverre was de aandacht bovendien grotendeels gericht op onderwerpen uit de geschiedenis van het socialisme en de arbeidersbeweging. Voortaan wil het bestuur van de vereniging de sociale geschiedenis in bredere zin opgevat zien. Onderwerp van bespreking en publikatie zullen in het vervolg zijn: de ontwikkeling van klassen, standen en andere sociale groepen in hun onderlinge verhoudingen, vormen van sociaal bewustzijn, sociale bewegingen en personen die in deze bewegingen een rol hebben gespeeld. Aangenomen mag worden, dat de hier beoogde verandering geen wijziging brengt in de relatie tot het I.I.S.G. Ook daar immers komen - op verscheiden wijze weliswaar - beide polen van het begrip sociale geschiedenis tot hun recht. Het Mededelingenblad bevatte naast verslagen van de gehouden lezingen, biografieën betreffende F. W. J. Drion (zie ook p. 17 van dit verslag), R. Mansholt, P. v. d. Stad, G. Sterringa, J. Dieters (nr. 32), H. C. J. Krijthe en H. C. Muller (nr. 33), benevens mededelingen over het Saint-Simonisme in Nederland (P. J. Meertens) en het Kleermakersgilde te Nijmegen (H. van Stekelenburg) (beide nr. 33).

24


24. Congressen en tentoonstellingen De heer Rudolf de Jong had een belangrijk aandeel in de voorbereiding van een studiecongres in Groningen (met daaraan verbonden tentoonstelling) betreffende de geschiedenis van het anarchisme. Dit congres en de tentoonstelling werden georganiseerd door de Organisatie van Studenten in de Geschiedenis in Nederland. De heren Fr. de Jong Edz., Arthur Lehning en Rudolf de Jong hielden inleidingen op het congres. De expositie was vrijwel geheel ingericht met materiaal van het I.I.S.G. Eveneens was de heer Rudolf de Jong actief bij het inrichten van een tentoonstelling over de '3e Wereld' in De Waag in Haarlem ter gelegenheid van een conferentie 'ontwikkelingshulp of revolutie'. Ook op deze tentoonstelling was materiaal uit het I.I.S.G. aanwezig. De heer Van der Leeuw richtte uitsluitend met materiaal van het Instituut een tentoonstelling in '75 jaar Meifeest' op het mei-festival van de Partij van de Arbeid in Amsterdam. 25. Andere contacten Medewerking werd verleend aan de voorbereiding van een acquisitie- en documentatieproject voor modern Indonesië binnen het kader van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde te Leiden. De heer Van der Leeuw maakte deel uit van de Nederlandse delegatie op de derde DuitsNederlandse conferentie van historici, uitgaande van het Internationaal Schulbuchinstitut te Brunswijk op 7, 8 en 9 maart en op de Deutsche Historikertagung te Freiburg/Br. op 10-15 oktober.

BIJLAGEN Bijlage I - ontvangen periodieken (zie p. 13) land Albanië Algerije Australië België Brits Guyana Bulgarije Canada Ceylon China Cuba Cyprus Denemarken Duitsland Egypte Engeland Finland Frankrijk Ghana Guadeloupe Hongarije Ierland India Indonesië Israël Italië

Japan Joegoslavië Korea

dagbladen week- en maa dagbladen week- en maandbladen land Luxemburg 1 1 4 Malakka 2 2 Malta 9 3 Mexico 4 7 85 Nederland 6 329 1 2 Nieuw-Zeeland 1 3 Nigeria 3 19 Noorwegen 5 3 10 Nyassaland 1 1 Oostenrijk 1 1 9 58 2 Pakistan 1 Polen 8 1 1 19 Portugal 208 1 7 2 2 10 Roemenië 6 Rusland 2 11 139 Senegal 3 3 10 Spanje 214 4 Suriname/ 1 Nederlandse Antillen 2 2 20 Tsjechoslowakije 11 1 3 Tunesië 1 3 U.S.A. 20 1 169 Vietnam 1 1 7 12 22 Zuid-Afrika 3 29 Zuid-Amerika 1 58 Zweden 22 12 18 2 Zwitserland 3 55 4 totaal

53

1656

Bijlage IIA. - ontvangen archieven en collecties (zie p. 11) Voor het Oosteuropees kabinet ontving het Instituut van mevrouw W. S. Woytinsky te Washington een manuscript van wijlen haar echtgenoot, de Russische sociaal-democraat en bekende econoom Vladimir Woytinsky over de beruchte tsaristische gevangenis van Orel en een tiental van zijn brochures en studies uit de jaren 1909-1929, benevens een 15-tal fotostatische herdrukken betreffende werken van haar echtgenoot, waarvan wij noemen Socializm, politiceskaja bor'ba (1906); Pravda iloz ob evjejach (1914); Na de ontploffing (1914); Na krest 'janskom s"ezde (1914), Sily socializma (1929).

26


Verder ontving dit kabinet van de heer J. Braunthal, Teddington, enige brochures, w.o. The expropriation of a Socialist Party; The present Situation of the Socialist Movement in Poland, door Adam Ciolkosz, 1948; van de heer A. Ciolkosz, Londen, Ludzie P.P.S. + nr. 36, 1937, van Dziennik Polski, met een artikel van Ciolkosz over 'Das Kapital' van Marx; Mevrouw L. Dallin uit New York schonk het Instituut 3 waardevolle foto's van Trotsky; ten slotte van mejuffrouw W. Sliwowska, Krakau, een drietal Poolse publikaties. De Middeneuropese afdeling werd verrijkt door een aantal stukken, van de Verein für Geschichte der Arbeiterbewegung te Wenen, verkregen door bemiddeling van mevrouw Dr. Wanda Lanzer, en wel fotocopieën van 3 brieven van F. I. Dan aan V. Adler en 10 brieven aan F. Adler; verder werd de verzameling van dit kabinet aangevuld door een aantal belangrijke fotocopiecollecties die op verschillende manieren verkregen werden: van de S.P.D. te Bonn fotocopieën van 3 Exzerpthefte van Marx uit de jaren 1845 en 1851 (gift); van de Stadtbibliothek te Wuppertal fotocopieën van een brief van Liebknecht en copieën van 2 autografen van Engels 'Artilleristisches aus Amerika' en 'Krim-Krieg' (gift); fotocopieën van enkele pagina's van een Exzerptheft van Marx en een brief van Marx van het I.M.L. te Berlijn (ruil); van dezelfde instelling 9 copieën van brieven van Ignaz Auer (ruil); van de heer Karl Kautsky, Menlo Park (Cal.) 20 brieven en briefkaarten van en aan Karl Kautsky, w.o. 3 kaarten van August Bebel, 1 notitie van Rosa Luxemburg en een briefkaart van Eduard Bernstein, 4 brieven van Karl Kautsky aan Hugo Heller (gift); een omvangrijke collectie van affiches en strooibiljetten van de eerste naoorlogse verkiezingen in Oost-Duitsland (aankoop); de reeds in 1966 door Professor F. L. Carsten aangekondigde aanvulling van de collectie van het 'Auslandsbüro Neu Beginnen' werd in dit jaar aan het I.I.S.G. geschonken. Verder werden voor dit kabinet ontvangen: van Dr. Karl Kautsky, Menlo Park (Cal.) 2 brieven van J. Motteler aan Karl Kautsky Sr. en 2 brieven van Emilie Motteler aan Luise Kautsky uit de jaren 1900 en 1901; van de heer J. Braunthal te Teddington het gestencilde programma 'Politische Richdinien für die S.P.D. inihrem Verhaltnis zu den anderen politischen Faktoren' van 25 augustus 1945; van de heer R. van Duyn te Amsterdam een complete verzameling van de gestencilde manifesten en pamfletten van de Berlijnse Commune, nrs. 1-24; van mevrouw R. Frölich te Frankfurt een 20-tal portretten van o.a. Rosa Luxemburg, Franz Mehring, Paul Levi en Clara Zetkin. Ten behoeve van het Frans-Italiaanse kabinet verwierf het Instituut van de heer Gabriele te Rome een collectie brochures en pamfletten, voornamelijk communistische, uit de jaren vlak voor' en in de tweede wereldoorlog. De collectie pamfletten bevat een aantal exemplaren die niet in de bibliografie van Laura Conti voorkomen; voorts ontving dit kabinet door ruil met de Edizioni del Gallo te Milaan de belangrijke reeks Archivi del movimento operaio, dl. 2 t/m 11; van de heer Hugo Rolland te Florence ontving het kabinet de archieven van Alberto Meschi en Virgilio Gozzoli, een zeer grote en zeldzame collectie van voornamelijk anarchistische periodieken, waarvan wij noemen Lo Svegliarino (1898), L'Echo del Carrione (1894, i904-'o6), L'Internazionale (1912-1914), La Comune (1915), Questione Soziale (1914-1916), Cronaca Sovversiva (1911-1918), The rising Youth (1928-1929), The Road to Freedom (1924), Il Martello (1922-1945), Adunata dei Refrattari (1923-1958), La Controcorrente (1940-1943), Libertario (1910-1917) en een 100-tal boeken, brochures en pamfletten;


27

ten slotte kreeg het kabinet van mevrouw B. Tresso te Rimini een deel van het archief van haar overleden echtgenoot, de Trotskist Tresso. Het kabinet Nederland-Belgïê ontving aanvullingen op het archief Koperberg en dat van het N.V.V.: 7 meter archief van de afdeling Internationale Betrekkingen van het N.V.V., bestaande uit knipsels e.d., drukwerk betreffende buitenlandse vakverenigingen en correspondentie en de gebruikelijke zendingen periodieken en publikaties, benevens ca. 2 meter archief- en documentatiemateriaal over internationale zaken, ± 1955-1964. Op het gebied van de vredesbeweging hebben diverse dossiers en archieven de Nederlandse collecties verrijkt. Hierbij bevinden zich het archief R. Wolf-A.N. V. A. en de collectie archiefmateriaal van mevrouw I. van der Wal-Svensson te Hoogkerk betreffende de vredesbeweging uit de laatste 15 jaar i.h.b. 'De derde weg' en 'Comité '61 voor de vrede'. De aanwinst van de kant van het Christelijk Nationaal Vakverbond te Utrecht betrof: de notulenboeken van 1. het dagelijks bestuur van de jaren 1912-1940, 1945-1966; 2. het algemeen bestuur/verbondsraad 1919-1940, 1945-1966; 3. de algemene vergadering 1960-1966; 4. het dagelijks bestuur, Centrale van Werklozenzorg 1936-1940, en de notulen van de werkcommissie van deze Centrale over de maanden september tot december 1935; een dossier, bevattende correspondentie, verslagen en rapporten betreffende de vakbonden uit de jaren 1940-1945; een dossier betreffende het vraagstuk van het contact tussen de Christelijke Vakbeweging en de Christelijke politieke partijen (1918); notities voor spreekbeurten van K. Kruithof; grammofoonplaten, artikelen etc. betreffende het afscheid van de voorzitter van het C.N. V. (K. Kruithof), 1935; een verzameling artikelen uit de jaren 1940-1941 over de vakbeweging en de S.D.A.P.; een 200-tal boeken, brochures en periodieken; een collectie portretten. Verder werden ontvangen van de heer V. P. M. Christiani, Amsterdam, het tijdschrift Morgenrood uit de jaren 1895-1898; van de heer B. Dandois, Brussel, een 100-tal brochures, voornamelijk uitgaven van de Belgische communistische partij; van de heer C. E. Dijkstra, Groningen, de karikaturen van Brakensiek, verschenen in De Groene Amsterdammer van 1925-1931; van Prof. Mr. W. F. de Gaay Fortman, 's-Gravenhage, een aantal periodieken en publikaties, w.o. het Roseboek van de Muiterij 1934 en een 5-tal rapporten van het Christelijk Nationaal Vakverbond in Nederland; van Prof. Dr. Fr. de Jong Edz., Amsterdam, een verzameling manifesten en pamfletten, 1967; van de heer Th. van der Meer, Amsterdam, publikaties over de Nederlandse arbeidersbeweging uit de jaren 1945-1960; van de heer P. J. J. Peynenburg, Amsterdam, een decreet van de Japanse bevelhebber in Indonesië, gedateerd 7 maart 1942, gedrukt als affiche, en de tekst van een declaratie van de Nederlandse opperbevelhebber, Bandoeng, 9 maart 1942; van de heet J. H. Scheps, Den Dolder, ca. 5 meter gedrukte stukken, periodieken en brochures, waarbij vooral publikaties over de probleemgebieden in Nederland, de structuur van de onderneming en het stakingsrecht, van de S.E.R. speciaal vermeld dienen te worden; van de heer P. Tolman, Noordwijk, een grote collectie voornamelijk illegale bladen en pamfletten uit de bezettingsjaren; van mevrouw G. Trintscher-Rutgers, Moskou, een biografie van haar vader, S. J. Rutgers; van de heer N. C. van Vugt, Amsterdam, enige stukken betreffende de tachtigste verjaardag van Frank van der Goes.

28


Het kabinet voor Internationale Organisaties ontving het archief van de Socialistische Internationale 1947, en van de heer J. Braunthal te Teddington het gestencilde 'Report on the winding up of the secretariat of the Labour Socialist International, presented by Friedrich Adler', uit het jaar 1946; voorts werd ontvangen voor dit kabinet: van de heer D. Guérin, Parijs, een copie van het 'Manifest of the fourth International on the imperialist war and the proletarian revolution', geredigeerd door Leo Trotsky en verschenen in m e i 1940;

van de heer W. Spiekman, Amsterdam, een 1 o-tal publikaties, waarvan wij noemen een brochure van S. Aufhauser: Die freie Angestellten- und Arbeiterbewegung 1920 en Theorien und Praxis des Generalstreiks in der modernen Arbeiterbewegung van E. Georgi, 1905, benevens het Report of the commission of the World Federation of Trade Unions to investigate conditions in Germany, Moskou 1946. Het Anarchistisch en Ibero-Amerikaans kabinet ontving van de heer A. Miura te Tokio fotocopieën van 4 brieven van Kropotkin aan de Japanse anarchist Shusui Denjiro Kotoku uit de jaren 1906-1909; van de heer Augustin Souchy te München publikaties over Latijns Amerika, o.a. uit de eerste periode van de Cubaanse revolutie; van mevrouw J. Geers, Groningen, aanvullende stukken (gedrukt materiaal, brieven en andere archiefstukken) op het archief van Prof. Dr. G. J. Geers; Prof. H. Rodriguez Urruty, Montevideo, schonk het Instituut voor dit kabinet een hoeveelheid materiaal: 2 nummers van 'Tarea', Revista Mensual del Centro de Accion Popular; 2 nummers 'Estudios', Organo del Comité ejecutivo del Partido Comunista; 1 nummer van 'El Popular', benevens enkele gestencilde en gedrukte pamfletten over activiteiten onder professoren en arbeiders in Montevideo. De Afro-A^iatische afdeling werd verrijkt met een schenking van de heer M. Ferares, Amsterdam, van een 100-tal nummers van het blad Le Peuple ('El Chaab', Algiers); de heer Ma Schmu, Hong Kong, schonk ons twee Chinese vertalingen van publikaties van Kropotkin uit de jaren 1920 en 1921 en A pictorial Biography of Dr. Sim Yat-Sen. Diversen Ten slotte werden verzamelingen ontvangen die over de diverse kabinetten verdeeld moesten worden. Deze waren afkomstig van: mevrouw B. Fischer-Spanjer, Amsterdam, een aantal publikaties, w.o. Reden und Aufsatze van Eugen Gerstenmaier, Vie ou Mort du Monde libre van Suzanne Labin, Versuchung oder Chance zur Geschichte des deutschen Nazional-Bolschewismus van K.O. Paetel en een collectie periodieken, w.o. Der Spiegel, Die Politische Meinung en Time; Dr. Ir. V. W. van Gogh, Laren, een zeer omvangrijke collectie boeken, brochures en periodieken, waarvan wij noemen het zeldzame tijdschrift The Class Struggle uit de jaren 1918 en 1919, Soviet Russia, juni-december 1919, The Modern School, a monthly magazine devoted to libertarian ideas in education, 1917-1919 en een 50-tal publikaties van F. M. Wibaut; mejuffrouw J. ten Have, Amsterdam, een aantal publikaties en circulaires over de Women's International League for Peace and Freedom, 1957-1967, een omvangrijke collectie periodieken w.o. het Maandblad voor Berechting en Reclassering 1941-1954, A.R.K., jaargang 1967 en Bevrijding, 1960-1966;

de heer A. de Jong, Heemstede, het secretariaatsverslag van het Nederlands Syndikalistisch Vakverbond over de jaren 1936 tot 1938 en een aantal nummers van het blad Solidaridad, Uruguay, uit de jaren 1957 en 1962; de heer J. Keyzer, 's-Gravenhage, een dossier archivalia J. E. Stokvis betreffende het Zionisme;


29

de heer J. de Ronde, Amsterdam, een groot aantal boeken, brochures en tijdschriften, voornamelijk over de vrijdenkersbeweging en zijn correspondentie met de Union Mondiale des Libres Penseurs n.a.v. de congressen van 1957 en 1959; de heer B. Sapir, Blaricum, een verzameling knipsels, manifesten, brochures e.a. betreffende Indonesië en het Zionisme; Prof. Susuma Hasegawa, Tokio, de Japanse vertaling van Pfade in Utopia van Martin Buber; de heer W. Wessels, Amsterdam, een 15-tal publikaties, w.o. De Economische Organisatie van de Revolutie van D. Abad de Santillan; een mooie aanwinst voor de iconografische collectie werd ten slotte gevormd door het portret van James Guillaume dat van de schilder G. Jeanneret ontvangen werd door bemiddeling van de heer M. Body te Parijs.

Bijlage IIB - Instellingen en organisaties waarvan - vaak regelmatig - uitgaven als schenking ontvangen werden (zie p 13.) Académie Polonaise des Sciences, Krakau Algemeen Rijksarchief, 's-Gravenhage American Federation of Labor and Congress of Industrial Organisations, Washington Associazione Christiana dei Lavoratori Italiani, Rome Associatie van Bedrijven op Coöperatieve Grondslag, Amsterdam Bibliotheek der Staten-Generaal, door bemiddeling van de Koninklijke Bibliotheek,'s-Gravenhage Bund Archives of the Jewish Labor Movement, New York Center for the Study of Democratie Institutions, Santa Barbara Christelijk Nationaal Vakverbond, Utrecht Comité des Relations Culturelies avec 1'Etranger, Hanoi Department of Labour, Ottawa Deutsche Angestellten-Gewerkschaft, Hamburg Deutscher Gewerkschaftsbund, Dusseldorp Documentatie-afdeling van De Waarheid, Amsterdam Edizione Oriente, Milaan The Economie and Social Research Institute, Dublin Employers' Federation of Ceylon, Colombo Fabian Society, Londen Federation Anarchiste, Marseille Federation of Trade Unions, Hanoi Gemeente-Archief, Arnhem Gemeente-Archief, Rotterdam Guozi Shudian, China Publications Centre, Peking Harvard College Library, Cambridge Independent Socialist Committee, Berkeley, Industriegewerkschaft Metall für die Bundesrepublik Deutschland, Frankfurt Institut Francais, Amsterdam Institut für Marxismus-Leninismus, Berlijn Institute of Industrial Relations, Berkeley Institute of Latin American Studies, Austin Institutul de Istorie al Academiei R.S.R., Boekarest

3o


Internationaal Arbeidsbureau Genève International Confederation of Free Trade Unions, Brussel International Union of Students, Praag Internationale Situationniste, Parijs Istituto Luigi Sturzo, Rome The Japan Institute of Labour, Tokyo Los Angeles Committee for Defense of the Bill of Rights, Los Angeles Merit Publishers, New York Minus One, Londen National Library of Peking, Peking Nederlands Katholiek Vakverbond, Utrecht Nederlands Verbond van Vakverenigingen, Amsterdam Nederlandse Economische Hogeschool, Rotterdam Openbare Leeszaal, Amsterdam Partito Comunista, Montevideo Partij van de Arbeid, Amsterdam Peace Gorps, Washington People's Publishing House, New Delhi Provinciale Bibliotheek Centrale voor Gelderland, Velp La Ruche Ouvrière, Parijs Sociaal-Economische Raad, 's-Gravenhage Socialist International, Londen Socialistische Jeugd in Nederland, Amsterdam Sozialdemokratische Partei Deutschlands, Bonn Stadtarchiv Düsseldorf, Dusseldorp Stadtbibliothek Wuppertal, Wuppertal State of New York Department of Labor, New York Stedelijk Van Abbe Museum, Eindhoven Stichting Uitgeverij Bevrijding, Amsterdam Stichting Werkgemeenschappen Bergeijk, Bergeijk Trade Union Council of South Africa, Johannesburg Union des Groupes Anarchistes-Communistes, Parijs Universitatsbibliothek Erlangen-Nürnberg, Neurenberg University of California, Berkeley Verein für Geschichte der Arbeiterbewegung, Wenen Verlag Tribune, Treptow

Bijlage III - Bestudeerde onderwerpen (zie pp. 15-16) Internationale organisaties De weerslag van de februari- en oktoberrevolutie (1917) in het buitenland, de internationale hulpverlening aan Midden-Amerika, de relaties tussen de R.K. Standsorganisaties en de Christelijke Vakbeweging, de internationale relaties van David Wijnkoop, de Duitse verzetsbeweging in de tweede wereldoorlog, de ontwikkeling van de socialistische beweging in Bosnië, Marokko en Egypte, de loopbaan van Ho Chi Minh, de pogingen, ondernomen in het kader van de Volkenbond om het geschiedenisonderwijs te hervormen, de werkzaamheid van Iracli Tseretelli in de emigratie, de ontwikkeling der activiteiten van de Komintern in de Latijnse landen, het ontstaan van het Internationaal


31

Socialistisch Bureau, de invloed van de Socialistische Arbeiders Internationale op Roemenië, Andreas Scheu, de Noorse arbeidersbeweging in de jaren 1923-1940. Nederland en België De Nederlandse Volksbeweging, het Palingoproer in Amsterdam, werkloosheid in de 30-er jaren, Bond van Christen-Socialisten, Herman Gorter 1914-1918 en 1918-1920, Troelstra's 'vergissing', P. J. Troelstra, Domela Nieuwenhuis' parlementaire periode, Comité Honger en Schrik, F. M. Wibaut, S.D.A.P. en Belgisch verdrag, E. van Beveren, Wilhelmina Drucker, S.D.B., het Plan van de Arbeid in Nederland, Belgische militanten voor 1890, staking Zinkwitfabriek Maastricht 1926, J. de Bosch Kemper, Groninger kiesrechtbeweging 1888-1891, F. W. J. Drion, landarbeidersstaking 1930, Talma, S.D.A.P. (diverse perioden), Nederlandse vredesbeweging 1915, het jaar 1918 in Nederland. Anarchistisch en Ibero-Amerikaans kabinet Ook dit jaar nam de belangstelling voor het kabinet weer toe. Bezoekers bestudeerden o.a. de volgende onderwerpen (waarbij de nationaliteiten telkens achter dit onderwerp genoemd worden): Russische anarchisten en Machajski (Amerika); collectivisaties in de Spaanse burgeroorlog (Nederland, Spanje, Amerika); de beginperiode van het Spaanse anarchisme, speciaal in Andalusië (Argentinië, Amerika); de arbeidersbeweging in Latijns Amerika (Engeland en Uruguay); Peter Kropotkin (Amerika); Elisée Reclus als geograaf (Amerika); Rudolf Rocker en het Duitse anarchisme (Amerika); het Catalaanse nationalisme in het begin van deze eeuw (Spaans-Engels); Belgische militanten in de Eerste Internationale (België); het Italiaanse anarchisme (Italië); Spaanse sociale letterkunde (Nederland) ; Domela Nieuwenhuis als parlementariër (Nederland). Vele Nederlandse bezoekers en studiegroepen interesseerden zich voor de Spaanse burgeroorlog algemeen, de actuele aspecten van Spanje, de actuele aspecten van Latijns Amerika en de Cubaanse revolutie, het Nederlandse anarchisme en anarchisme in het algemeen. Ten slotte werden adviezen en hulp gegeven aan journalisten en televisiemensen. Bezoekers aan het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum werden rondgeleid. Engeland, Noord-Amerika, Afro-Aziatische landen Engeland: E. S. Pankhurst, Engelse vrouwenbeweging, J. Ramsay MacDonald, J. Keir Hardy, Robert Owen, sociale toestand waarop F. Engels 'Die Lage der arbeitenden Klasse in England' baseerde, Socialist League, socialistische ethiek. U.S.A. 'New Left', negerbeweging, 'Communities', Vietnam-beweging, vakbeweging. A^ië-Afrika Onafhankelijkheidsbeweging en revolutie in de Derde Wereld, sociaal-economische ontwikkeling en planning in Azië, China, 'culturele revolutie', internationale strategische ideeën van Mao TseToeng, Sneevliet in China, Jong-Turkse beweging, Pakistan, Vietnam, P.K.I., vakbeweging in het algemeen en SOBSI, de muiterij op de 'Zeven Provinciën', staatsgreep september-oktober 1965, Sneevliet in Indonesië, Tan Malaka, sociaal-economische verhoudingen, Atjeh-oorlog, en van Heutz, het economisch motief bij de souvereiniteitsoverdracht, Nederlandse politieke houding t.o.v. de souvereiniteitsoverdracht, verhouding Nederland-Indonesië in de crisistijd (dertiger jaren), Saminbeweging, de koloniale politiek der S.D.A.P., Ch. G. Cramer, J. E. Stokvis, zelfbeheer in de genationaliseerde bedrijven in Algerije.

32


Frankrijk en Italië Voor de volgende onderwerpen werden de collecties van het kabinet geraadpleegd: houding van Franse linkse groeperingen t.o.v. het Boulangisme, 'European socialists and the American promised land 1880-1917', de Franse arbeidersbeweging van 1899 tot 1917/1918, de S.F.I.O. te Roubaix en Tourcoing 1905-1914, de S.F.I.O. en het Cartel des Gauches, de S.F.I.O. en de Franse buitenlandse politiek 1920-1940, Franse Trotskistische bewegingen sinds 1945. Midden-Europa Eduard Bernstein, Helmut v. Gerlach, Albert Grzesinski, Wolfgang Heine, Paul Levi, Karl Liebknecht, Walter Rathenau, Philip Scheideman, Andreas Scheu; de Amerikaanse editie van Karl Marx 'Kritik des Hegelschen Staatsrechts', de houding van Marx en Engels ten opzichte van kunst en literatuur, de betrekkingen van Marx met Zuid-Afrika, de kritiek van Marx en Engels op de vroege Duitse socialisten, de houding van de Duitse sociaaldemocratie ten opzichte van de sociale wetgeving van Bismarck, de Duitse S.D. en de 'Machtstaat', sociaaldemocratie en cultuur 1881-1914, de geschiedenis van de sociaaldemocratie in het Groothertogdom Hessen voor 1914, de Beierse S.P.D. 1905-1914, het beeld van Rusland van de Duitse arbeidersbeweging 1907-1914, de Duitse sociaaldemocratie en het bolsjewisme 1905-1917, de 'Demokratische Vereinigung' als linkervleugel van het Duitse liberalisme, de werkzaamheid van Karl Radek in de K.P.D., de Kapp-Putsch en de Duitse vakbonden, het Betriebsrategesetz van 1920, de politieke voorstellingen van de U.S.P.D., socialistische en communistische literatuur en journalistiek 1918-1935, de Duitse communisten en de Reichswehr, Robert Wissel en de sociale en economische politiek van de republiek van Weimar, de Deutsche Freiheitspartei in de emigratie 1937-1940, de Duitse politieke emigratie 1933-1945, de januaristaking in Oostenrijk, de Oostenrijkse revolutie 1918-1919, de illegale socialistische beweging in Oostenrijk 1934-1938, de Duitse partijen in Tsjechoslowakije 1918-1926. Oost-Europa De betrekkingen Roemeense en Europese sociaaldemocratie, Griekse sociaaldemocratie aan de vooravond van de eerste wereldoorlog, socialisme in Bosnië en Hercegovina tijdens de Oostenrijkse bezetting, de Hongaarse Radenrepubliek, ondergrondse bibliotheken in tsaristisch Rusland, het Russische vroege liberalisme, de verhouding Lenin-Gorter, oppositiestromingen in de Russische communistische partij in de periode 1918-1921, ontstaan van de Russische vakbeweging, de voorlopers van Lenin, de Russische emigratie tijdens de eerste wereldoorlog, Russische studentenbewegingen in het derde kwart van de 19e eeuw, de sociale geschiedenis van Rusland in de jaren 1930-1934, de biografie van Krupskaja.

Bijlage IV - ledenlijst Raad van Advies Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Prof.

Dr. H. Baudet Dr. J. W. Bezemer Dr. W. den Boer Dr. J. C. Boogman Dr. P. J. Bouman Dr. A. E. Cohen Dr. J. G. van Dillen Dr. H. F. J. M. van den Eerenbeemt Dr. F. van Heek Dr. E. W. Hofstee

Prof. Dr. J. P. Kruijt Prof. Dr. G. Kuiper Hzn. Prof. Mr. M. G. Levenbach Prof. Dr. Th. J. G. Locher Prof. Dr. A. F. Manning Prof. Dr. F. L. Polak Prof. Dr. H. J. Prakke Prof. Dr. J. Presser Prof. Dr. B. W. Schaper Prof. Dr. I. Schöffer

JAARVERSLAG OVER 1 9 6 7 Prof. Prof. Prof. Prof. Prof.

Dr. S. Hofstra Dr. A. N. J. den Hollander Dr. F. W. N. Hugenholtz Dr. T. S. Jansma Dr. J. H. Kernkamp

Prof. Prof. Prof. Prof. Prof.

Dr. B. H. Slicher van Bath Dr. H. Smitskamp Dr. J. H. van Stuyvenberg Dr. W. J. Wieringa Dr. P. H. Winkelman

33

34

JAARVERSLAG OVER 1967 REKENING EN BEGROTING I967 EN BEGROTINGEN I968 EN I969 LASTEN Rekening 1967

Begroting 1967

Begroting 1968

Begroting 1969

I. B i b l i o t h e e k Aankoop van boeken en Archieven

ƒ

Bindwerk en restauratie . . . .

-

7.084,48

-

Microfilms en fotocopieën . . .

-

6.578,08

-

Aankoop en vervaardiging van Microfilms en fotocopieën . . .

44.029,66 ƒ

—

55.000,— ƒ

58.000,— ƒ

50.000,—

10.000,— -

10.000,— -

15.000,—

6.000,—

-

—

7.000,—

-

—■

—

-

20.000,—

3.500,—

-

2.000,—

II. V e r v o e r Vrachtkosten Reis-, verblijf- en

-

2.064,77

-

3.000,—

-

representatiekosten

-

15.756,11

-

12.000,—

-

14.000,— -

14.000,—

III. S a l a r i s s e n en h o n o r a r i a . .

-

594.677,20

-

542.140,— -

705.170,— -

789.850,—

IV. V o o r z i e n i n g e n p e r s o n e e l .

-

341.015,86

-

257.760,— -

289.800,— -

317.750,—

5.000,—

5.000,—

V. I n t e r n a t i o n a l e c o n t a c t e n VI. P u b l i k a t i e R e v i e w

.

-

1.377,66 -

-

-

5.000,— 26.000,—

-

17.562,14

-

22.000,— -

24.000,— -

-

66.822,65

-

65.000,— -

65.000,—

Verwarming, licht, water . . .

-

11.090,11

-

16.000,— -

16.000,— -

Onderhoud gebouw Onderhoud inventaris

-

4.624,55 1.108,91 -

5.000,— 2.000,— -

5.000,— 2.000,—

-

5.000,— 2.000,—

-

5.117,85

-

6.000,—

-

6.000,—

-

6.000,—

Kantoorbehoeften, porti. . . .

-

8.457,40

-

7.000,—

-

8.000,—

-

10.000,—

Telefoon

-

5.574,26

-

4.500,—

-

5.000,—

-

6.000,—

Cartonnage

-

5.082,99

-

5.000,—

-

10.000,— -

10.000,—

Stencils

-

2.548,97

-

4.000,—

-

VII. E x p l o i t a t i e g e b o u w Huur

PM 25.000,—

VIII. M e u b i l a i r en Kantoormachines IX. B u r e a u k o s t e n

4.500,—

-

5.000,—


Rekening 1967

X. D i v e r s e n Lidmaatschappen

Begroting 1967

Begroting 1968

Begroting 1969

200,—

-

300,—

-

500,—

-

600,—

-

600,

1.600,—

-

2.000,—

-

3.000,

700,—

-

I.OOO,—

-

I.OOO,

-

1.400,—

-

1.500,—

-

1.500,-

-

4.000,—

-

5.000,—

-

5.000.-

Onkosten van vergaderingen.

452.11

Huishoudelijke uitgaven. . .

2.391,30

Diversen

1.012,31

-

1.291,50

1-877,—

174,27

35

300,-

XI. J a a r v e r s l a g Drukkosten XII. O n v o o r z i e n Uit de verhuizing (in 1968) voortvloeiende extra-werkzaamheden in 1969 XIII. P u b l i k a t i e p r o j e c t e n (ZWO)

52.432,08

PM

PM

60.000,-

60.000,-

60.000,—

PM

XIV. R e s e r v e v o o r s p e c i a l e doeleinden

-

60.000,-

ƒ1.259.784,22 ƒ1.073.800,— ƒ1.284.370,— ƒ1.386.000,—

BATEN

Subsidie Universiteit v. Amsterdam

. ƒ1.007.800,— ƒ1.007.800,— ƒ1.218.370,— ƒ1.312.000,-

Subsidie en vergoeding van 'De Centrale'

-

60.000,—

SubsidieZWO

-

52.432,08

Abonnementen Review

-

7.484,50 —

-

6.506,11

Opbrengst microfilms en fotocopieën Ziekengelden

-

60.000,— -

60.000,—

PM

PM

6.000,—

-

-

60.000,PM

6.000,—

-

—

—

-

—

—

6.000,8.000,—

Verkoop dubbeltallen

-

225,—

—

—

—

Renten

-

7.588,13

—

—

—

Vordering 1967 op Universiteit van Amsterdam

-

117.748,40

—

—

—

ƒ1.259.784,22 ƒ1.073.800,— ƒ1.284.370,— ƒ1.386.000,-

36

JAARVERSLAG OVER 1967 BALANS PER 31 DECEMBER 1967

DEBET Saldi Kas Amsterdam-Rotterdam Bank N.V Girokantoor der Gemeente Amsterdam Algemene Spaarbank voor Nederland Algemene Spaarbank voor Nederland (rkg. Duitse vergoeding i.v.m. geleden oor logsschade) Deposito Amsterdam-Rotterdam Bank N.V., 6 maanden vast Deposito Girokantoor der gemeente Amsterdam

ƒ 174.36 - 31.587,23 201,35 - 60.867,73 - 310.214,82 - 100.000,— "75.000,—

Vorderingen Universiteit van Amsterdam: restant subsidie 1965 — suppl. subsidie 1963 ■—suppl. subsidie 1964 — nadelig saldo 1966 Nederlandse Organisatie voor ZWO Koninklijke van Gorcum & Gomp. N.V., abonnementsgelden Review Gemeentelijke sociale dienst Diverse verrekeningen Vordering 1967 op Universiteit van Amsterdam

-

90.987,— 10.934,02 13.524,63 84.388,85 13.432,08 7.472,— 231,68 2.294,40 117.748,40

7919.058,55

CREDIT Schulden Ontvanger directe belastingen, afrekening 4e kwartaal 1967 Sociale lasten Internationale contacten Verwarming, verlichting, water Huren Onderhoud gebouw en inventaris Diverse bureaukosten Kosten uitgave Review Kosten Russische publikatie Diverse crediteuren

ƒ 21.189,87 - 15.874,03 - 1.011,46 - 3.573,05 - 63.345,40 428,79 711,16 - 5.523,65 - 1.871,63 - 3.514,19

Reserves Pensioenpremies Duitse vergoeding i.v.m. geleden oorlogsschade Reserve voor speciale doeleinden 'Atran Foundation' Bijzondere verplichtingen Voordelig saldo 1965

ƒ282.970,— -305.372,71 -137.939,22 - 18.319,71 - 47.987,— - 9.426,68 ƒ919.058,55


37

RESERVE I.V.M. VOORBEREIDING VAN PUBLIKATIES

Overgeboekt naar reserve speciale doeleinden Saldo per 31 dec. '67

voor

Saldo per 1 januari 1967 ƒ

6.597,36 nihil

ƒ

6.597,36

ƒ

6-597.36

/

6.597,36

RESERVE VOOR SPECIALE DOELEINDEN

Archiefordening Uitgaven voor publikaties .

Saldo per 3i-i2-'Ö7

ƒ 26.350,21 - 44.272,72

- 137.939,22

Saldo per I - I - ' Ö 7 Overboeking saldo van reserve i.v.m. voorbereiding van publikaties De Centrale N.V Royalties Rente 1967

ƒ208.562,15

ƒ135.140,29

- 6.597,36 - 60.000,— 808,50 - 6.016,— ƒ208.562,15

RESERVE DUITSE VERGOEDING I.V.M. GELEDEN OORLOGSSCHADE

Aankoop cartonnage (nog te verrekenen) ƒ 4.842,11 Saldo per 3i-i2-'67 -305.372,71 ƒ310.214,82

Saldo per I - I - ' Ó 7 Restant uitkering Rente 1967

ƒ237.210,14 - 59.052,76 - 13.951,92 ƒ310.214,82

38


Toelichting De post vordering 1967 op Universiteit van Amsterdam ten bedrage van/. 117.748,40 vloeide uitsluitend voort uit de stijging van de post salarissen en de daarmee verband houdende sociale lasten. Gevolg werd gegeven aan het verzoek van de Universiteit om de bestaande bijzondere verplichtingen (pensioenen andere uitkeringen aan vroegere personeelsleden of hun nabestaanden) te kapitaliseren en dit bedrag ten laste van het boekjaar te brengen. Voor zover mogelijk worden hiervan in 1968 lijfrente-verzekeringen gesloten of worden de verschuldigde bedragen op een spaarrekening gestort. Het desbetreffende totaal ad ƒ .47.987,— is op de balans (credit) vermeld onder het hoofd 'reserve bijzondere verplichtingen'. Deze maatregel beïnvloedde het nadelige saldo in sterke mate. Het totaal van de materiële lasten beloopt/. 211.659,08. Voor aankoop van boeken en archieven werd / 9,000,— meer besteed dan begroot was, enerzijds als gevolg van de stijging der prijzen, anderzijds door een grotere aankoop. Hoewel diverse posten het begrotingsbedrag te boven gingen, bleven andere beneden de raming, zodat het totaal der begroting (ƒ. 213.900,—) niet werd overschreden. Zoals in het jaarverslag over 1966 werd opgemerkt is de afdeling Grondbedrijf van de gemeente Amsterdam ermede akkoord gegaan, dat voor de jaren 1963 t/m 1966 volstaan werd met betaling van de oude huurbedragen. Voor 1967 echter is er van deze afdeling nog geen contract ter tekening ontvangen, zodat niet tot betaling van huur werd overgegaan. Aan de hand van vroeger gevoerde correspondentie is wel een bedrag op de balans opgevoerd(/ 63.345,40). Voor 1968 is een subsidie gewenst v a n / . 1.218.370,—. Bij de berekening hiervan is uitgegaan van de personeelsbezetting voor 48 posten. Voor 1969 is bij de Universiteit van Amsterdam een begroting ingediend, op grond waarvan een subsidie is gevraagd v a n / 1.312.000,— bij een personeelsbezetting van 51 functies. De post 'Huur' is in 1969 als pro-memorie-post aangegeven, daar de hoogte van de huur in het nieuwe gebouw op het ogenblik niet bekend is. Voor 'onderhoud gebouw', 'verwarming enz.' zijn wel bedragen vermeld, hoewel de hoogte van deze uitgaven nauw samenhangt met de nieuwe behuizing; enig voorbehoud is derhalve gewenst. Tegenover de uitgaven v a n / . 20.000,— voor de vervaardiging van microfilms en fotocopieën staat bij 'Baten' ƒ 8.000,— voor de opbrengst van voor derden uitgevoerde opdrachten, zodat ten opzichte van 1968 een stijging is te zien van ƒ 5.000,— (tot en met 1968 is het verschil tussen uitgaven en ontvangsten in één bedrag bij de 'Lasten' opgevoerd). Het genoemde bedrag van ƒ 5.000,— is nodig voor de reproductie van het foto-archief. De bijdrage a d / 60.000,— die het Instituut in 1969 van de 'Centrale' Levensverzekeringbank N.V. hoopt te ontvangen zal zoals gebruikelijk bestemd zijn voor door deze instelling aan te wijzen doeleinden. Reserves: Daar het saldo van de reserve in verband met voorbereiding van publikaties(/. 6.597,36) bij lange na niet toereikend was ter bestrijding van de in 1967 gemaakte kosten, werd het saldo van deze reserve toegevoegd aan dat van de reserve voor speciale doeleinden, uit welke reserve de benodigde bedragen geput werden. Bovendien werden ten laste van deze reserve gebracht: de salarissen van extra personeel voor de ordening van bepaalde archieven. Van de door de Sondervermögens- und Bauverwaltung in Berlijn toegekende vergoeding (DM. 300.000,—) wegens geleden oorlogsschade werd in 1967 het laatste gedeelte ad DM. 65.000,— ontvangen. Dit bedrag werd toegevoegd aan de desbetreffende reserve. Een zeer klein gedeelte van deze


39

reserve werd gebruikt voor aanschaffing van verpakkingsmateriaal, nodig in verband met de komende verhuizing. De schenking van de Atran Foundation als bijdrage in de kosten van Russische bronnen-publikaties werd in haar geheel (ƒ. 18.319,71) overgebracht naar het boekjaar 1968. Eerst dan zullen uitgaven gedaan worden.

\

INTERNATIONAAL INSTITUUT SOCIALE GESCHIEDENIS

Recommend Documents