aansprakelijkheid-advocaat.book Page v Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
v
Inhoudstafel Inleiding bij de Bibliotheek Burgerlijk Recht Larcier . . . . . . . . . . . . . . . . i
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Deel 1
De aansprakelijkheid tegenover de cliënt Hoofdstuk I
Aard van de juridische verhouding en bewijs van de opdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Afdeling 1 Afdeling 2 Afdeling 3 Afdeling 4
Een contractuele relatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Aard van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Beëindiging van de overeenkomst . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Bewijs van de opdracht en van zijn draagwijdte . . . . . . 15
Hoofdstuk II
De fout en het bewijs ervan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Afdeling 1 Afdeling 2 Afdeling 3 Afdeling 4
Het foutcriterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Het bewijs van de fout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Resultaats- en middelenverbintenissen. . . . . . . . . . . . . . 24 Bewijsvoering ten aanzien van de plicht tot voorlichting en advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Hoofdstuk III
De schade en het oorzakelijk verband . . . . . . . . . . . . . . 31
Afdeling 1 Toepassing van het gemeen recht . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Afdeling 2 Schade uit kansverlies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 § 1. Toepassing van de leer inzake kansverlies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 § 2. Schade ingevolge het niet beslecht zien van zijn zaak ten gronde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 § 3. Rol van de aansprakelijkheidsrechter bij de beoordeling van het kansverlies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 § 4. Het dossier van het bodemgeschil en de stand van het recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 § 5. De eigen opinie van de betrokken advocaat ten tijde van het bodemgeschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 § 6. De aansprakelijkheidsrechter is deze die kennis nam of zou genomen hebben van het bodemgeschil . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
aansprakelijkheid-advocaat.book Page vi Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
vi
INHOUDSTAFEL
§ 7.
Het vereiste van een meer dan hypothetisch kansverlies en de bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 § 8. De wijze van evaluatie van de verloren kans en de begroting van de schade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 § 9. Evaluatie van opeenvolgende kansen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 § 10. Een eventuele onderzoeksmaatregel of een gevraagde nadere toelichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 § 11. Incidentie van de solvabiliteit van de schuldenaar in het bodemgeding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Afdeling 3 Andere schade-elementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Afdeling 4 De schadebeperkingsplicht van de cliënt . . . . . . . . . . . . 60 Afdeling 5 Het oorzakelijk verband . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Hoofdstuk IV
Exoneratie, beperking of verdeling van aansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Afdeling 1
Het gedrag of de bijzondere hoedanigheid van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 § 1. Laattijdige vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 § 2. Laattijdig rechtsmiddel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 § 3. Laattijdige conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 § 4. De procesvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 § 5. De naleving van een uitvoerbare uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 § 6. Buiten de procesvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 § 7. Aansprakelijkheidsverdeling met een rechtsbijstandsverzekeraar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Afdeling 2 Overmacht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Afdeling 3 De tussenkomst van meerdere advocaten . . . . . . . . . . . 84 § 1. Meerdere advocaten optredend voor een cliënt. . . . . . . . . . . . . . . 84 § 2. Bijstand door een medewerker of stagiair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 § 3. Externe medewerking of vervanging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 § 4. Opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Afdeling 4 De tussenkomst van een vakorganisatie of een jurist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Afdeling 5 De tussenkomst van een gerechtsdeurwaarder. . . . . . . . 91 § 1. De driehoeksverhouding cliënt-advocaatgerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 § 2. De respectieve aansprakelijkheid van de advocaat en de gerechtsdeurwaarder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 A. Een niet-tijdige betekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 B. Het optreden ten aanzien van een “verkeerde” partij . . . . . . 100 Afdeling 6 De tussenkomst van een griffier . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
aansprakelijkheid-advocaat.book Page vii Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
vii
INHOUDSTAFEL
Afdeling 7 Afdeling 8
De tussenkomst van een notaris . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Contractuele aansprakelijkheidsbeperking . . . . . . . . . 107
Hoofdstuk V
De aansprakelijkheid als mandataris ad litem . . . . . . . 109
Afdeling 1 Kenmerken en bewijs van het mandaat ad litem . . . . . 109 § 1. Voorwerp: de vertegenwoordiging in rechte . . . . . . . . . . . . . . . . 109 § 2. De vertegenwoordiging buiten het gerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 § 3. De gevolgen ten aanzien van de lastgever en derden . . . . . . . . . . 112 § 4. Het vereiste van een bijzondere lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 A. Een afstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 B. Een berusting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 C. Een akkoord. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 D. Een fiscaal verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 E. Een bekentenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 § 5. Toepassing van het schijnmandaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 § 6. De bewijsregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 A. De algemene vertegenwoordigingsbevoegdheid . . . . . . . . . . 117 B. De gevallen van uitdrukkelijke lastgeving . . . . . . . . . . . . . . . 118 § 7. Vertegenwoordiging van een rechtspersoon . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Afdeling 2 De ontkentenis van proceshandeling . . . . . . . . . . . . . . 123 § 1. De regeling inzake ontkentenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 A. Voorwerp en verhouding tot de beroepsaansprakelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 B. Toepasselijkheid in strafzaken? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 C. Proceshandelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 D. Een bijzonder geval: de berusting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 E. Ontkentenis en schijnmandaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 F. Voorwerp van de gevorderde ontkentenis. . . . . . . . . . . . . . . 129 G. Een (stilzwijgend) toelaten of bekrachtigen. . . . . . . . . . . . . . 130 H. De bewijslast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 I. Gedane onderzoeksverrichtingen en gewezen beslissingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 J. Ontkentenis op verzoek van andere partijen. . . . . . . . . . . . . 131 § 2. De rechtspleging inzake ontkentenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 A. Het in zake zijn van de betrokken lasthebber ad litem . . . . . 132 B. Het vereiste belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 C. De wijze van instellen van de vordering . . . . . . . . . . . . . . . . 134 D. Mededeelbaarheid aan het Openbaar Ministerie?. . . . . . . . . 136 § 3. Bijkomende veroordeling tot schadevergoeding . . . . . . . . . . . . . 136 Afdeling 3 Fout van de advocaat en overmacht voor de cliënt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
aansprakelijkheid-advocaat.book Page viii Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
viii
INHOUDSTAFEL
Afdeling 4 Onderzoek van de aansprakelijkheidsgevallen. . . . . . . 141 § 1. Laattijdige rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 A. Niet-tijdige vordering in tienjarige aansprakelijkheid . . . . . . 142 B. Niet-tijdige vordering inzake verzekering . . . . . . . . . . . . . . . 142 C. Niet-tijdige vordering inzake arbeidsrecht . . . . . . . . . . . . . . 143 D. Laattijdige vordering inzake koop of huur . . . . . . . . . . . . . . 144 E. Laattijdige administratief- of fiscaalrechtelijke procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 § 2. Een niet-tijdig (hernieuwen van een) beslag . . . . . . . . . . . . . . . . 144 § 3. Afwezigheid van (tijdige) burgerlijke partijstelling . . . . . . . . . . . 145 § 4. Afwezigheid van vordering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 § 5. Onontvankelijke of onrechtmatig ingestelde vordering . . . . . . . . 146 § 6. Het nemen van conclusie en het verschijnen ter zitting . . . . . . . . 148 § 7. Niet-tijdig rechtsmiddel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 A. Laattijdig verzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 B. Laattijdige vordering in herziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 C. Laattijdig beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 § 8. Onregelmatig cassatieberoep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 § 9. Ontbrekend of verkeerd rechtsmiddel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 § 10. Een handelen buiten of zonder mandaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 Hoofdstuk VI
De aansprakelijkheid als leider van het proces. . . . . . . 153
Afdeling 1 § 1.
§ 2.
De aansprakelijkheid in het kader van de plicht tot bijstand, voorlichting en advies . . . . . . . . . . . . . . . 153 De plicht tot bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 A. Het miskennen van een rechtsregel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 B. Een ondoeltreffende reactie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 C. Onderzoek van de gegevens van het dossier . . . . . . . . . . . . . 158 D. Het nota nemen van onjuiste gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 E. Een ontoereikende conclusie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 F. Bijstand door een medewerker of correspondent . . . . . . . . . 161 G. Plicht tot diligente behandeling van een zaak . . . . . . . . . . . . 161 H. Aansprakelijkheid bij opvolging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 I. Het overmaken van fondsen, of het beheren ervan . . . . . . . . 163 J. De plicht tot medewerking van de cliënt. . . . . . . . . . . . . . . . 164 De plicht tot voorlichting en advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 A. Beoordeling volgens de gegevens in tempore en niet in functie van het resultaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 B. Beoordeling volgens de stand van het recht in tempore. . . . . 166 C. Het wijzen op juridische risico’s of gevaren . . . . . . . . . . . . . 167 D. Voorlichting ten aanzien van een mogelijke veroordeling
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
aansprakelijkheid-advocaat.book Page ix Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
ix
INHOUDSTAFEL
uit hoofde van onrechtmatig procesgedrag . . . . . . . . . . . . . . 169 E. Grens van de voorlichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 F. Voorlichting ten aanzien van termijnen . . . . . . . . . . . . . . . . 171 G. Voorlichting ten aanzien van een afwezigheid ter zitting of te verwachten registratierechten op een vonnis. . . . . . . . . 173 H. Voorlichting ten aanzien van een uitspraak en het rechtsmiddel ertegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 I. Voorlichting ten aanzien van kosten van juridische of technische bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 J. Voorlichting in strijd met de werkelijkheid. . . . . . . . . . . . . . 177 Afdeling 2 De aansprakelijkheid van de advocaat-opvolger in het licht van een tijdige aansprakelijkheidsvordering tegen een voorganger. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Afdeling 3 De aansprakelijkheid van de advocaat als “strateeg” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Hoofdstuk VII De aansprakelijkheid buiten of vóór een rechtspleging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Afdeling 1 Afdeling 2 § 1.
§ 2.
Aansprakelijkheid als lasthebber van gemeen recht . . . 189 Aansprakelijkheid in het kader van de plicht tot bijstand, voorlichting en advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 De plicht tot bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 A. Gebruiken of overeenkomsten contra legem . . . . . . . . . . . . . 190 B. Plicht tot voorafgaande controle, en eventueel navolgende voorlichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 C. Bijstand overeenkomstig de feitelijke gegevens . . . . . . . . . . . 193 De plicht tot voorlichting en advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 A. Draagwijdte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 B. Onderhandelingen en overeenkomsten – rol van de cliënt . . 195 C. Het opvragen van relevante stukken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Hoofdstuk VIII De aansprakelijkheid van de advocaat bij het Hof van Cassatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Afdeling 1 Afdeling 2 Afdeling 3
Aard van de juridische verhouding . . . . . . . . . . . . . . . 199 Het foutcriterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Beslechte aansprakelijkheidsgevallen. . . . . . . . . . . . . . 201
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
aansprakelijkheid-advocaat.book Page x Wednesday, March 15, 2006 8:49 AM
x
INHOUDSTAFEL
Deel 2
De aansprakelijkheid ten aanzien van derden Hoofdstuk I
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Hoofdstuk II
Aansprakelijkheid ten aanzien van de tegenpartij van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Afdeling 1
Een optreden namens een onbestaande vennootschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Een toegeving ten aanzien van de tegenpartij zonder instructie van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210 Beweerde leugens en verzwijgingen in processen . . . . . 212 Het overmaken van een voorstel tot afbetaling . . . . . . 212 Het niet (tijdig) overmaken van een cheque. . . . . . . . . 213 Het terugstorten of doorstorten van ontvangen gelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Een inbreuk op een deontologische regel. . . . . . . . . . . 215
Afdeling 2 Afdeling 3 Afdeling 4 Afdeling 5 Afdeling 6 Afdeling 7 Hoofdstuk III
Aansprakelijkheid ten aanzien van een medecontractant van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Deel 3
De aansprakelijkheidsvordering Hoofdstuk I
De afwikkeling van het eventuele bodemgeschil . . . . . 227
Hoofdstuk II
Het aansprakelijkheidsgeschil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Hoofdstuk III
De verjaring van de aansprakelijkheidsvordering . . . . 235
Afdeling 1 Afdeling 2 § 1. § 2. § 3.
De vijfjarige verjaring en haar toepassingsgebied . . . . 235 De taakbeëindiging als aanvangspunt van de verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 De beëindiging van de taak als relevant criterium . . . . . . . . . . . . 238 De taak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244 Diverse wijzen van taakbeëindiging en het bewijs ervan . . . . . . . 244 A. De formele beëindiging door de advocaat van zijn tussenkomst, met een eindstaat van kosten en erelonen . . . . 245 B. De opvolging door een confrater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 C. Een brief van de cliënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
l a r c i e r • b i b l i o t h e e k b u r g e r l i j k r ec h t
