Inhoud. uitgave. april mei

26

6

40

34 6

Ondanks het soms bijna vrolijke kleur-

34 Henk Helmantel volgt zijn eigen ambities en

56 Sjoerd Tegelaers werkt in een bijzondere tech-

speelt een belangrijke rol in de herwaarde-

niek, die in Nederland niet vaak wordt toegepast:

Mans iets mysterieus.

ring van de realistische schilderkunst.

fotopolymeer etsen. 60 Liesbeth van Keulen neemt je mee op haar ont-

PAGINA

66

50

gebruik hebben de schilderijen van Keetje

dekkingsreis door de wereld van het geschil-

18

72

60

derde portret. 66 Renske Schuilenga beschrijft de werkwijze bij het maken van een schilderij in olieverf gebaseerd op

06 12 18 24 26 34 40

foto’s van Akhal-Tekepaarden. 12 Reinoud van Vught werkt altijd aan

40 Beeldhouwer Frode Bolhuis bouwt aan

72 In het Rijksmuseum Twenthe, worden heden-

meerdere kunstwerken tegelijkertijd

een wondere wereld vol dieren, hutten en

daagse kunst in het licht van een klassieker wordt

geïnspireerd op de natuur.

fragmenten van verlaten ruimtes.

getoond.

46 50 56

18 Ondanks de grote afmetingen van sommige werken is het potlood het belangrijk-

46 Schoonheid versus Historie: kunstenaars bemoeien zich met restauratie-ethiek.

78 Northern Delights in domstad Utrecht toont design met een sterk karakter van ontwerpers uit Nederland, Duitsland en Denemarken.

ste materiaal van Sandra Kruisbrink. 50 Bij het schilderen van kinderportretten geldt 26 Er zijn voor de culturele bezoeker op het ogenblik twee grote attracties in Parijs.

zoals altijd: goed kijken en schilderen wat je ziet aldus Irma Braat.

Wij bezochten ze allebei.

60

84 Het landschap heeft nog steeds het winterse kleurenpalet, maar de zachte tinten van het voorjaar schemeren er al doorheen aldus Catherine Gathier.

66 72

Inhoud 4

palet 376 I april/mei 2015

78 84 90 94 95 96

Keetje Mans, Schildert een schemergebied Het schilderproces van Reinoud van der Vught Sandra Kruisbrink, De verte nabij Palet’s Passie Eric Beets, Nieuw in Parijs Henk Helmantel, een Hollandse Meester De wondere wereld uitgave van Frode Bolhuis 376 Schoonheid versus Historie april Irma Braat, Kinderportretten mei de zeven valkuilen Sjoerd Tegelaers 2015 doorgrondt het ambacht van de grafiek Liesbeth van Keulen, Geschiedenis van het geschilderde portret Renske Schuilenga, Paarden in de nevel Merel van den Nieuwenhof, Alles verandert niets vergaat Northern Delights in Utrecht (detail) Pierre Bonnard, Catharine Gathier, Le déjeuner, 1932, olieverf op doek, 68 x 84 cm, Het voorjaar in mijn hoofd Musée d’Art Moderne, Parijs Kunstagenda Creatieve verkoopadressen Boeken in het volgend nummer palet 376 I april/mei 2015

5

Tekst Merel van den Nieuwenhof Beeld Keetje Mans

Gemoed Na een lange rit door een koud, winters landschap lijkt het bij aankomst in het atelier van Keetje Mans in Maastricht wel alsof de lente ineens is aangebroken. Het zonlicht valt naar binnen door de ramen van haar kunstenaarsstudio, die een prachtig uitzicht geven op de Sint-Theresiakerk en het heuvelachtige landschap. ‘Als ik naar buiten kijk, lijkt het alsof ik op het dak van de wereld zit,’ zegt Mans. Hoewel ze die omgeving niet letterlijk naar haar schilderijen vertaalt, heeft het wel degelijk

Girl on Cloth, 2015, olieverf op paneel en doek, 60 x 60 cm

Keetje Mans schildert een schemergebied ‘Droom’ is een terugkerend woord als Keetje Mans (1979) over haar werk praat. Daarmee doelt ze op de sfeer van haar schilderijen. ‘Het heeft altijd iets onderhuids, iets woekerends. Vaak ook iets dat ik zelf nog niet ken.’ Ondanks het soms bijna vrolijke kleurgebruik hebben haar schilderijen iets mysterieus, ongemakkelijks of zelfs unheimisch, waar je moeilijk de vinger op kunt leggen. Een schemergebied tussen aards en hemels, tussen droom of nachtmerrie.

6



7

Keetje Mans

invloed op haar werk. ‘Voorheen werkte ik in een donkere kelderruimte. Sinds ik dit atelier heb, ben ik lichter werk gaan maken. Het werkt toch anders op je gemoed.’ Met de zon in mijn gezicht dwaalt mijn blik door de ruimte, waar grote schilderijen tegen de wanden staan, kleinere doeken op een tafel liggen en een muur rond een raam is behangen met knipsels: inspiratiebronnen. Knipselwand Op de knipselwand worden plaatjes van kunstwerken van Joan Miró en Louise Bourgeois afgewisseld door kleurrijke patronen, een foto van een hond die op lijkt te gaan in het hoogpolige vloerkleed onder hem, modetekeningen uit de jaren twintig en een dagboekfragment. Hoe uiteenlopend haar inspiratiebronnen zijn, blijkt ook uit de boeken die her en der liggen: mijn kop thee staat bijvoorbeeld op een bekend boek over het symbolisme. Mans pakt er een uitgave over Duitse naïeve kunst bij: ‘Dit vind ik geweldig. Soms zijn het hele vreemde voorstellingen.’ Ze wijst er een paar aan die ze goed vindt. Naast afbeeldingen inspireren tek-

Room, 2012, olieverf op doek, 190 x 240 cm

Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet 8



9

Tekst Anneke Schulenberg Beeld Peter Cox

Reinoud van Vught Beeld: Hans de Bruijn

Het schilderproces va n Reinoud vanVught 12



13

Experiment

Zonder titel 2014, acryl en inkt op papier, 65 x 50

Het experiment speelt voor Van Vught een be-

ieder hun eigen kant op. Het is te complex om

langrijke rol tijdens het schilderen. Met verdun-

allemaal hetzelfde te zijn.’

de verf schildert hij laag over laag tot hij een punt van verzadiging bereikt. Hij schildert ele-

Hybriden

menten weer weg en als hij op linnen werkt,

Het boek ‘Hybriden’ dat Van Vught in novem-

schrapt hij soms zelfs verf van het doek af. Als

ber 2014 uitbracht heeft ook voor zijn schilder-

hij op groot formaat papier of linnen werkt, gaat

proces een functie. ‘Het heeft me heel erg aan

hij op het werk zitten om er bij te kunnen en

het denken gezet over hoe het nu verder moet

wordt hij één met het beeld. Tijdens dit schil-

en hoe het weer anders kan. Ik heb door het

derproces zoekt hij constant naar een oplos-

boek nieuwe dingen ontdekt in mijn werken en

sing: ‘Ik hoop vaak dat ik hele radicale ingrepen

dat verder ontwikkeld.’ ‘Hybriden’ geeft een

kan doen, waardoor ik het in een keer in een

overzicht van werken op papier uit 2013 en

ander perspectief zie.’ Van Vught bedenkt dan

2014. ‘Dit boek gaat over een spoor wat mij op

ook niet vooraf welk beeld hij wil gaan schilde-

dat moment bezighield.’ De werken tonen on-

ren, want dat ontstaat tijdens het proces. ‘Wat

derling een grote diversiteit. Van Vught werkt

de uitkomst is, is onvoorspelbaar. De uitkomst

met verschillende formaten, uiteenlopend ma-

moet ook verrassen.’ Soms leidt een experi-

teriaal en diverse technieken. Sommige

ment tot een bepaalde handigheid die hij ver-

onderdelen van een plant, zoals de wortels,

volgens gaat herhalen. ‘Dan moet er iets anders gebeuren. Dan moet ik het durven te vernietigen en er weer doorheen durven te gaan om tot iets te komen.’ Radicale ingrepen zijn volgens hem bepalend om tot een nieuwe oplossing te komen. Uitgangspunt Aangezien het beeld ontstaat tijdens het werken, maakt Van Vught ook geen voorstudies. ‘Meestal zijn de dingen die ik vooraf gemaakt heb het uitgangspunt voor nieuwe werken. Het is eigenlijk een soort stroom van het ene na het andere.’ Als hij in een werk een oplossing vindt die ook geschikt is voor een ander werk, dan gaat hij daar mee verder. ‘Dan zie ik meteen dat daar nieuwe kansen liggen. Vervolgens moet ik dat weer even laten liggen. Het kan best zijn dat ik dat in een week af heb of in een dag, maar soms blijven werken een aantal maanden liggen. Dan moet er iets aan gebeu-

Zonder titel 2013,

ren, maar weet ik niet wat. Door het te laten lig-

acryl en inkt op papier,

Op de grond van zijn atelier liggen tekeningen van verschillende formaten te

gen en verder te gaan met andere werken

100 x 150 cm

wachten om afgemaakt te worden, net als twee grote, aan de wand gespijkerde

hoop ik daar een oplossing te vinden om het af

werken. Reinoud van Vught werkt altijd aan meerdere kunstwerken tegelijkertijd.

te krijgen.’ Door aan meerdere stukken tegelij-

Hoewel ze geïnspireerd zijn op de natuur, is het schilderproces, de daad van het

kertijd te werken en ze soms te laten rusten,

schilderen, een van zijn belangrijkste thema’s geworden.

verspreidt hij naar eigen zeggen het risico. ‘Als het bij het ene werk niet lukt, kan het bij het andere werk wel lukken. Dat helpt mij om tot een

Tekst Anneke Schulenberg Beeld Peter Cox

eindbeeld te komen. Uiteindelijk ze gaan toch




15

Tekst & Beeld Eric Beets

Nieuw inParijs Er zijn voor de culturele bezoeker op het ogenblik twee grote attracties in Parijs: Fondation Louis Vuitton en het volledig hernieuwde Musée Picasso. Beiden zijn eind oktober vorig jaar geopend. Welke van de twee moet je beslist bezoeken als je in Parijs bent: het ‘schip met volle zeilen’-gebouw van Frank Gehry, waarin de collectie van Vuitton onderdak heeft gevonden, of het statige herenhuis waarin het Musée Picasso zich gevestigd heeft? Gaan we naar het Bois de Boulogne of de Marais? Wij bezochten ze allebei. Pablo Picasso, La Célistine, 1904, olieverf op doek, 81 x 60 cm, Musée Picasso

26



27

Musée Picasso

Zeilschip

die als het ware gedrapeerd over het gebouw

Eerst gaan we op weg naar de Fondation Louis

liggen. Ze bestaan uit 3600 glazen panelen en

Vuitton. Neem een bus op Place Charles de

zorgen dankzij de verschillende hoeken dat er

Gaulle of de metro (lijn 1, uitstappen op station

natuurlijk licht binnenstroomt, maar bescher-

Les Sablons en de bordjes volgen). Let op dat

men tegelijkertijd tegen direct zonlicht.

je de goede uitgang neemt, anders zit je aan de andere kant van de boulevard. Het is een

Zoontjens

korte wandeling van ongeveer tien minuten, of

De zeilen zijn opgebouwd op houten spanten,

een kwartier als je van het Bois de Boulogne

elk met een andere vorm. Om dit uit te werken,

wilt genieten. In de Jardin d’Acclimation zie je

hebben meer dan 400 mensen aan het

sen. Managing Director Paul Heerkens vertelt

voor de vaste collectie en tijdelijke tentoonstel-

de creatie van Gehry liggen en krijg je gelijk al

gebouw gewerkt, in een online benaderbaar

dat hij zelden aan zo’n gecompliceerd gebouw

lingen. In het gebouw zijn verder een auditorium

de associatie met een zeilschip met volle zei-

driedimensionaal model. Evenals de 19.000

heeft gewerkt, waar alle leveranciers en onder-

met 350 plaatsen, ontmoetings- en evenemen-

len. Het is een indrukwekkend gebouw en

vezelversterkte betonnen gevelpanelen is het

aannemers tot ver in de bouw zaten te puzze-

tenruimten en educatieve voorzieningen

direct herkenbaar als een ontwerp van de Ca-

glaswerk vervaardigd met behulp van robots.

len op allerlei details. Het 1.200 vierkante meter

ondergebracht. Op de bovenste verdiepingen

nadese architect Frank Gehry (geb. 1929). Het

De Nederlandse specialist in dakbestrating

grote complex, dat is gerealiseerd voor een be-

bevinden zich terrassen, die een prachtig

opvallendste kenmerk zijn de glazen ‘zeilen’,

Zoontjens is verantwoordelijk voor de dakterras-

drag van ruim 126 miljoen euro, omvat elf zalen

uitzicht bieden op La Défense en de Eiffeltoren.

Musée Picasso




29

Tekst Greet Schuit-Hamming, kunsthistoricus Beeld Art Revisited

Henk Helmantel

een Hollandse meester In een tijd waarin in Nederland abstractie hoogtij vierde, stond hij als jonge kunstenaar een realistische weergave van de zichtbare werkelijkheid voor. Henk Helmantel volgde zijn eigen ambities en speelt tot op heden een belangrijke rol in de herwaardering van de realistische schilderkunst. Zijn werk, voornamelijk stillevens en kerkinterieurs, neemt in de Nederlandse kunst inmiddels een prominente plaats in.

Witlof in gele doos, 1992, olieverf op paneel, 72 x 85 cm

34



35

Stillevencompositie, 2003, olieverf op paneel, 122 x 180 cm

Van Westeremden naar Worpswede

Kunstenaarskolonie

Henk Helmantel werd in 1945 geboren in Wes-

Het is een bijzondere plek, ver van de rumoeri-

teremden, een klein dorp op het platteland van

ge wereld. Worpswede is bekend van de in

de provincie Groningen. Samen met zijn vrouw

1889 opgerichte kunstenaarskolonie van het

Babs woont en werkt hij er nog steeds, op een

Duitse impressionisme en expressionisme, die

historische locatie. Als hedendaags kunstenaar

drie generaties kunstenaars omvat, waaronder

is Helmantel niet meer weg te denken uit het

Fritz Mackensen, Fritz Overbeck, Otto en Paula

Nederlandse kunstklimaat. In 2008 werd hij uit-

Modersohn-Becker en schrijver Rainer Maria

geroepen tot Kunstenaar van het Jaar, in 2011

Rilke. Emotionele kunstenaars, die het Noord-

tot Diamanten Kunstenaar en vorig jaar werd hij

Duitse landschap en het eenvoudige landleven

Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Hij is ge-

vastlegden. Ze idealiseerden eenvoudige men-

liefd bij een breed publiek in binnen- en buiten-

sen, zoals arbeiders en boeren, die voor hen

land en dwingt met talrijke tentoonstellingen,

het ware leven symboliseerden. Ik vraag me af

publicaties en zijn eigen Museum De Weem in

of Helmantel zich daar als meer registrerende

Groentestilleven, 1985,

Westeremden respect af. Helmantel werd be-

kunstenaar mee verwant voelt en ga op een

olieverf op paneel,

gin dit jaar zeventig en exposeert momenteel

koude wintermiddag naar Westeremden om

122 x 158 cm

in Worpswede (Noord-Duitsland).

hem dat te vragen. Hij blijkt bekend met de

kunstenaarskolonie en zegt het meeste respect te hebben voor Paula Modersohn-

Stilleven met druiven en sierkalebassen, 2003, olieverf op paneel, 67 x 87 cm

Becker: ‘Zij heeft hard gewerkt, maar is helaas jong overleden. Ik vind haar werk monumentaal, inhoudelijk en met overtuiging geschilderd. Het heeft een bepaalde kracht, misschien zelfs een soort onbeholpenheid. Paula was altijd op zoek naar wat er nog niet is en schilderde vanuit een innerlijke beleving.’ In Grosse Kunstschau trof hij haar ‘Zwangere Paula’ aan: ‘Dat vind ik echt een goed schilderij.’ Groningse nuchterheid Terwijl we praten, kijk ik naar Henks outfit: een eenvoudige blauwe trui boven een blauwe werkbroek. Zo zie ik hem meestal. Ergens past het wel, dat landelijke, die eenvoud. Hij zal zich zeker door de levensvisie van de kunstenaars uit Worpswede aangesproken voelen en daar met zijn Groningse nuchterheid niet misstaan. Net als die markante schilders is ook hij een Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet 36



37

Tekst Merel van den Nieuwenhof Beeld Frode Bolhuis (Courtesy Galerie Wilms)

De wondere wereld van

Frode Bolhuis Beeldhouwer Frode Bolhuis bouwt aan een wondere wereld vol dieren, hutten en fragmenten van verlaten ruimtes uit verleden of toekomst, gemaakt van ogenschijnlijk tere materialen. ‘Ik maak objecten die een verhaal kunnen dragen.’

40


Zonder titel, 2008, brons en linnen, hoogte 39 cm


41

Bird, 2013, brons,

rect in de praktijk, bij beeldhouwer Edwin Rus-

laten zitten en de juiste temperatuur bij

sell in Londen. Daar raakte hij vertrouwd met

het gieten van het brons,’ legt hij uit.

het materiaal én met het kunstenaarschap:

Ondanks hun eigenlijke gewicht ogen

‘Ik leerde hoe ik beelden kon gieten, maar stak

de beelden daardoor niet zwaar, maar

ook veel op over bedrijfsvoeren.’ Vervolgens

eerder delicaat. Ieder beeld wordt met

studeerde hij tot 2002 aan de Minerva Acade-

zorg afgewerkt, waarbij Bolhuis kleine,

mie in Groningen, waarna hij een periode zoe-

ruwe oneffenheden bewust in tact

kende was. ‘Ik heb veel werk gemaakt, maar

laat. Ook in de toepassing van nieuwe

vernietigde negentig procent vervolgens weer.

materialen zoekt hij naar de juiste

Het is frustrerend als je voelt wat je wilt maken,

afwerking. Zo behandelde hij een 3D-

maar het niet kan.’ Maar toen hij in 2008 een

geprint bedje met een geometrische

beeld van een zittend ‘mannetje’ maakte, was

constructie met kleiwater, waardoor

het ineens raak. ‘Hij is eigenlijk de grootvader

het in werkelijkheid stevige object

van alle werken die ik daarna heb gemaakt,’

een fragiel voorkomen krijgt. In an-

vertelt de kunstenaar. De beelden die sindsdien

dere gevallen laat hij juist duidelijk

ontstonden, zijn onderdeel van kleine werelden.

zien van welk materiaal een beeld

Of samen misschien wel van één alsmaar

is gemaakt, door bijvoorbeeld bij

groeiende wereld, ontsproten uit de fantasie

het gebruik van textiel draden

van Bolhuis.

onafgewerkt te laten hangen.

Mannetjes

Iconische beelden

Het zijn heerlijke werelden om met je blik in

Hij werkt meestal aan een aantal

rond te dwalen. Als een Alice in Wonderland

beelden tegelijk: ‘Dat werkt het

verwonder ik me over wat ik er tegenkom.

fijnst, omdat ik dan mijn aan-

Een bundeltje gekleurde dekens, een met

dacht kan verdelen. Dan heeft

parels omwikkeld vogeltje, een zwevende trap

het niet zo’n lading en mag er

waar belletjes onder hangen – ik stel me voor

ook best iets mislukken.’ Over de

dat ik ze zachtjes kan horen rinkelen als er

totstandkoming van zijn werken zegt

iemand op zijn tenen overheen probeert te

Bolhuis: ‘Het ontstáát, dat is karakte-

sluipen. En waar leidt dat op de wand gespelde

ristiek voor mijn werk en mijn werkwij-

deurtje naartoe? De beelden maken allemaal

ze. Het is niks tot het wel wat is.

onderdeel uit van een herkenbare maar toch

Ik word ook regelmatig verrast door

zo andere wereld dan de onze. ‘Er is een rijk

mijn eigen werk. Komt dat uit mij,

verhaal ontstaan zonder dat je weet waar het

denk ik dan, of komt het gewoon?’

over gaat,’ vertelt Bolhuis. De houding van zijn

Hij vindt inspiratie in de kunstge-

‘mannetjes’ raakt mij al vanaf de eerste keer

schiedenis. ‘Als ik ideeën voor een

dat ik oog in oog met één van hen stond.

nieuw werk krijg, komen er vaak iconi-

Een wat onbeholpen houding, kwetsbaar

sche beelden in mij op. Zo dacht ik bij

haast, maar tegelijk nieuwsgierig de wereld

het maken van ‘Hand’ aan de zege-

tegemoet tredend. Soms lijkt zo’n mannetje

nende hand van Christus in middel-

bijna naakt in zijn broze, bronzen vorm, dan

eeuwse beelden of Russische iconen.’

weer zit hij verscholen in een cocon van aan

Ook negentiende-eeuwse architectuur

elkaar gestikte stroken kalkpapier, waar zijn lijfje

vindt een plek in zijn werk, van de lambrise-

nog net doorheen schemert.

ring van een verlaten, uit brons gegoten kamer tot de afwerking van de sokkels van zijn

hoogte 14 cm

Huid

nieuwste beelden. Een koepelvormige

De grootvader

demie ging. In het atelier van zijn vader kwam

De bronzen beelden van Bolhuis kenmerken

constructie herinnert op zijn beurt aan

Dat hij beeldhouwer wilde worden, wist Frode

hij als kind al in aanraking met het beeldhou-

zich door een matte, wittig uitgeslagen ‘huid’.

een kathedraal, maar is er door de

Bolhuis (1979) al voordat hij naar een kunstaca-

wen. Hij begon vervolgens zijn vakopleiding di-

‘Dat witte ontstaat door delen van de mal te

ogenschijnlijke teerheid van het mateJoris, 2014, brons, hoogte 62 cm




43

Tekst & Beeld Alma Jongstra en Michel van de Laar

vluchtraam niet groot genoeg was om het

worden gelaten voor het publiek. Zo zou dit

schilderij in de lijst mee te nemen, sneed hij met

beschadigde meesterwerk ook dienen als een

een linoleummes het doek uit de lijst. Hij ver-

monument voor de armoede in de wereld. P2

borg het doek achterin zijn broek tegen zijn

stelde dat met het herstellen van dit schilderij

rug, vluchtte het museum uit en ontsnapte in

‘de kultuur geweld aan werd gedaan’. Daar-

een taxi. Hij verstopte het schilderij vervolgens

naast stelden zij voor om in het Rijksmuseum

in een kussensloop onder zijn matras in het

een Derde Wereldwinkel in te richten.

Afb. 1 Johannes Vermeer, De liefdesbrief (na de restauratie), olieverf op doek, 44 x 38,5 cm, Rijksmuseum (inv.nr. SK-A-1595)

Soete-wey Hotel in Heusden-Zolder, waar hij

Schoonheid versus Historie Kunstenaars bemoeien zich met restauratie-ethiek

leerling-kelner was. Daarna begroef hij de Vermeer in het bos, maar toen het begon te regenen besloot hij het doek weer op te graven en opnieuw te bewaren onder zijn matras. Teruggevonden Onder het pseudoniem ‘Tijl van Limburg’ eiste hij 200 miljoen Belgische Franken (tegenwoordig ca. 5 miljoen euro). Daarnaast gebood hij het Rijksmuseum om in Nederland een campagne te organiseren om honger in de wereld tegen te gaan, het Paleis voor Schone Kunsten moest in België hetzelfde doen. In de dagen na de diefstal zocht Roymans een aantal keren contact met de media, onder andere door de BRT te bellen vanuit een benzinestation in het dorp Kuringen. Dit gesprek werd uitgezonden op de radio. Een omstander hoorde tegelijkertijd het telefoongesprek en de radio-uitzending en sloeg alarm. De Rijkswacht kwam Roymans

Een doorkijkje in een interieur waar een dienst-

beeld document, dat deze vraag rechtvaardigt

op het spoor en twee weken na de diefstal

meid een brief overhandigt aan de vrouw des

en een mooi inzicht geeft in de restauratie-

werd de beschadigde Vermeer teruggevon-

huizes. Zij hebben nog net niet door dat jij ze

ethiek van de jaren zeventig van de twintigste

den. Los van de messnede rondom was er na-

gadeslaat. We kijken naar ‘De liefdesbrief’ van

eeuw.

tuurlijk verfverlies ontstaan (afb. 2). Het schilde-

Johannes Vermeer in het Rijksmuseum (afb. 1).

rij werd teruggebracht naar het Rijksmuseum

Wat je op het eerste gezicht niet ziet, zijn de re-

Vermeer gegijzeld

en er werd een internationale adviescommissie

touches die de schade camoufleren, ontstaan

Op 24 september 1971 opende in het Paleis

ingesteld ten behoeve van de restauratie.

tijdens een diefstal in 1971. Een idealist sneed

voor Schone Kunsten te Brussel de tentoon-

toen het schilderij uit de lijst en gijzelde het om

stelling ‘Rembrandt en zijn tijd’. Voor deze ten-

Manifest

geld te genereren voor de armen in Bangla-

toonstelling had het Rijksmuseum ‘De Liefdes-

Op 25 november ontving het Rijksmuseum

Restauratie-ethiek:

desh. In een filmpje (te zien op de website van

brief’ van Vermeer in bruikleen gegeven.

een aan directeur Van Schendel gerichte open

schade zichtbaar laten of niet?

Palet) hoor je Luitsen Kuiper, de restaurator van

De avond voor de opening liet de eenentwin-

brief, ondertekend door een groep die zich

De eisen van P2 lijken ludiek, maar bezien in de

dit meesterwerk, zeggen: ‘Ik heb ernaar ge-

tigjarige Mario Roymans zich insluiten in het

‘Werkgroepen P2’ noemde (afb. 3). Het mani-

context van de tijd en de ontwikkelingen die

streefd (…) om het er weer zo te laten uitzien

museum, met het doel dit schilderij te gijzelen.

fest is een stencil, onderschreven door een

zich voordeden op het gebied van restauratie-

als het eruit gezien heeft. Ik heb altijd een

Hij wilde geld genereren voor de slachtoffers

beeldhouwer, een graficus, een kunstschilder

ethiek, kunnen we stellen dat het hier toch om

bepaalde indruk van dit schilderij gekregen,

van de hongersnood en vrijheidsstrijd in Oost-

en twee sociologen. Afschriften werden ver-

een serieus verzoek ging. De ontwikkeling van

voordat het dus beschadigd werd, en ik heb nu

Pakistan (Bangladesh), dat in die tijd streefde

stuurd aan het ANP, de National Gallery in Lon-

de restauratie-ethiek had een sprong geno-

weer diezelfde indruk. Ik ben blij dat het er

naar autonomie van Pakistan. Waarom hij juist

den, het Doerner Institut in München, het Ko-

men toen in 1966 in Florence de Arno over-

weer zo uitziet.’ Maar is het wel zo logisch om

deze Vermeer had uitgekozen voor zijn actie is

ninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in

stroomde en enorme schade aanrichtte in mu-

deze schade te verbergen? In het restauratie-

niet bekend, maar het kleine formaat van het

Brussel en aan Tijl van Limburg. De groep wilde

sea en kerken. Vanuit de hele wereld kwamen

rapport bevindt zich een nooit eerder afge-

werk zal hebben meegespeeld. Omdat het

dat de schade aan het schilderij zichtbaar zou

studenten kunstgeschiedenis helpen en com-




47

Tekst & Beeld Irma Braat

Alle voorbeelden zijn naar waarneming geschilderd en tonen de beginfase van het portret. Juist dan is het belangrijk dat de verhoudingen grofweg kloppen, anders kom je later in de problemen. Links zie je steeds de foto van de opzet, rechts de ‘valkuilfoto’.

Kinder portretten zeven valkuilen

Bij het schilderen van kinderportretten geldt zoals altijd: goed kijken en schilderen wat je ziet. Als je veel portretten schildert van

Juliën (acht jaar) Valkuil 1: te brede nek

volwassenen, kun je echter in een paar

Kinderen hebben een veel dunner nekje dan je denkt. Een brede nek suggereert een sterk en uitgegroeid lijf. Een kindernek is ook korter dan die van een volwassene. Zet daarom de kraag van

valkuilen stappen bij het schilderen van kinderen. In dit artikel toon ik zeven valkuilen

de kleding niet te laag: deze komt dicht bij het oor. Valkuil 2: te weinig haar Kinderkopjes hebben doorgaans veel haar. Ook bij volwassenen moet je er op letten dat een

waar je al bij de eerste opzet op kunt letten.

groot deel van het portret uit haar bestaat, zeker als je iemand en profil of driekwart schildert. Als je veel haar aan de bovenkant ‘vergeet’, komen de ogen boven het midden uit, zoals bij volwassenen het geval kan zijn. De valkuilfoto rechts met minder haar en een brede nek toont een veel oudere Juliën van een jaar of twaalf!




51

PAARDEN In dit artikel beschrijf ik mijn werkwijze bij het maken van ‘Paarden in de nevel’, een schilderij in olieverf op doek. Daarbij heb ik me gebaseerd op foto’s van Akhal-Tekepaarden, die ik

in de nevel Tekst & Beeld Renske Schuilenga

heb gemaakt op een stoeterij waar deze paarden worden gefokt. Ik ben al afbeelding 7

langere tijd gefascineerd door deze paarden, vanwege hun karakter en uiterlijk. Ze worden gezien als een van de oudste rassen van de wereld.

66



67

Originele foto

afbeelding 2

van een paardenhoofd, dat gedeeltelijk schuil-

van de paarden is wel verschil in kleur en toon

gaat achter de neus van het paard ervoor.

te zien, maar nog niet voldoende. Ik breng nu

De dag dat ik op de stoeterij kwam om te foto-

De omgeving is op het schilderij geabstra-

Daarmee krijgen de paarden al wat meer diep-

meer kleuren aan, die overeenkomen met de

graferen, begon erg mistig en ik vond het leuk

heerd. Op de foto zijn de paarden te zien,

te en veranderen ze van silhouetten in herken-

uiteindelijke kleur die de vacht moet krijgen

die atmosfeer mee te nemen in het schilderij.

waarop de compositie van het schilderij geba-

bare wezens.

(afbeelding 5). Daarbij let ik er wel op dat ik de

seerd is.

Vervolgens maak ik de tonale verschillen groter, door de donkerste en lichtste delen toe te

Opzet

voegen (afbeelding 3). In deze fase maak ik de

De eerste stap is het globaal neerzetten van

paarden ook ‘compleet’, daar waar ogen en

het onderwerp en het bepalen van de compo-

delen van benen ontbraken. In feite staat alles

sitie (afbeelding 1). Deze fase zet ik snel op met

nu op het doek. Ik wil alleen de paarden wat

verdunde verf. Ik teken daarbij niet met het

gedetailleerder hebben en de toonwaarden

penseel, maar plaats kleurvlakken en globale

nog wat nuanceren.

vormen. Daarbij gebruik ik de basiskleuren van de paarden. Qua toonwaarde ga ik dan uit van

Zoeken naar de juiste toonwaarden

de middentonen. Zo kan ik bijvoorbeeld bij de

Waar delen nog wat te licht zijn, voeg ik meer

cremello aan de linkerkant later donkere en

donkere tonen toe. Ook zoek ik naar de juiste

lichtere accenten toevoegen.

blauwe toon voor de zwarte delen van de paarden die een blauwige zweem krijgen in het

Licht en donker toevoegen

daglicht (afbeelding 4). Daarnaast voeg ik meer

De volgende stap is het toevoegen van de lich-

donkerbruin toe, op die plaatsen waar de

te en donkere delen (afbeelding 2). In eerste

vachten bruin ogen.

instantie voeg ik de schaduwdelen toe. Ook de afbeelding 1

vlek achter het tweede paard krijgt de vorm

De contrasten nuanceren

afbeelding 3

De contrasten zijn nu erg groot. Op het lichaam Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet 68



69

Inhoud. uitgave. april mei

Recommend Documents