10
6
20
16 6
78
42
50
38
Zwartgrijze baard, stevige gestalte, Engels
20 De ambitieuze ondernemer Peter Schunck
38 Geboren in een creatief en kunstzinnig
pratend, vriendelijke lach en blik in de ogen
gaf in de donkere crisisjaren opdracht voor
gezin uit Deurne (NBr) kreeg Emelie Jege-
we gewend geraakt aan het begrip ab-
die liefde voor de natuur verraadt: een man
de bouw van een gestapelde marktplaats
rings de artistieke vaardigheden met de
stract en hebben we geleerd er mee te
uit de Balkan schudt je de hand. Zijn naam
waarin veel daglicht kon doordringen. De
paplepel ingegeven. Daarnaast heeft zij
is Antoniy Sofev een kunstenaar uit Bulga-
auteur van het Glaspaleis in Heerlen.
zich tot op de dag van vandaag blijven bekwamen.
58 Na 35 afleveringen ‘Abstract in Praktijk’ zijn
uitgave 354 werken. Dat is ook duidelijk merkbaar in het augustus blad ‘Palet’, nu ook andere schrijvers het begrip abstract ter sprake brengen. september
22 Je schilderijen vielen op tijdens de Art Fair in
PAGINA
Alkmaar. Jouw schilderij van een geluks-
26 rije. Hij woont bij een van zijn ontdekkers
42 Tijdens het werken aan het portret van Yvon Jaspers, dat hij voor het
van tevoren dat je overweldigd zal worden
Je vader, Raymond Hoogendoorp schildert
TV-programma ‘sterren op het doek’
door het grote en diverse aanbod. Toch
ook, en op zeer grote formaten.
maakte, heeft hij een manier van portrette-
hoop je, zeker als je hierover moet schrij-
Je hebt het dus niet van een vreemde.
ren ontwikkelt die kennelijk veel mensen
ven, een tendens te ontdekken, te zien dat
aanspreekt. Rob de Reus vertelt.
iets gaande is, een ontwikkeling, een
Koos Beemsterboer in Hoogwoud. 26 Beeldend kunstenaar Robbie Cornelissen 10 Iemand heeft een kleine schildersezel bij
staat nu volop in de belangstelling. Hij heeft
46 Verschillende groepen cursisten van Kees 74 In een tekst aan de wand in het Stripmu-
twee solotentoonstellingen in het Haags
van de Wetering hebben het afgelopen
geval van plastic. Een schildersezel voor
Gemeentemuseum en het Centraal
creatieve seizoen schilderijen gemaakt
seum in Groningen wordt vermeld, dat het
een kind. Zo op het oog is hij nog helemaal
Museum in Utrecht. Daarnaast is ook een
vanuit het thema ‘Hollands Glorie’. Denk
bezoek geheel op eigen risico is en de lei-
goed. De eerste reactie is: wie doet dat
boek over zijn kunst verschenen.
daarbij aan alles waar Holland bekend door
ding niet instaat voor de gevolgen van wat
is geworden, zoals; kaas, klompen, kleder-
je gaat zien en meemaken.
dracht, schaatsen, molens enz.
De toon is gezet bij dit leuke bezoek!
30 In de jaren 70, als student kunst en archi16 Niek van der Plas woont dicht bij de zee en
Deep red van
tectuur studeerde Thomas Wells Schaller
Emelie Jegerings
50 Het modeltekenen, of eigenlijk het model-
78 Een tamelijk steile trap leid je naar de plek
geniet van het bijzondere licht aldaar. Niek
aan de Ohio State University, en was de
is schilder en wil dat bijzondere licht graag
gelukkige, die de kans werd geboden om
schetsen, is een volwaardige oefening voor
waar Het Teekengenootschap Debutade
weergeven. De stijl die daar het beste bij
te werken bij een Hollands Architectenbu-
zowel het visualiseren als het illustreren.
werkt. Op bezoek bij Lia Ootes en twee
past is natuurlijk het impressionisme.
reau.
Het Grafisch Lyceum Utrecht is een school
kunstenaars Ineke Teunisse en Anette Soe-
voor vormgevers waar het doel niet is
teman omdat Debutade haar 145 jaar be-
knappe tekenaars af te leveren...
staan viert. De op een na oudste
Inhoud palet 354 I augustus/september 2011
nieuwe stijl of stroming.
het grof vuil gezet. Het is een opmerkelijk
nou weg?
4
66 Bij een bezoek aan Art Amsterdam weet je
paard hing naast de werken van je vader.
amateurclub van Nederland. 54 Anthonie van Dyck was een virtuoos portretschilder die in het Engeland van Karel I
84 Een kunstsupermarkt in Berlijn. Een grote
furore maakte met grote portretten die hij
winkel in een overdekt winkelcentrum waar
in een rap tempo schilderde. Grote delen
tegen erg betaalbare prijzen kunst wordt
van zijn schilderijen zijn voortvarend en
aangeboden. Ingelijste tekeningen en schil-
doeltreffend geschilderd maar laten goed
derijen hangen aan de muren.
de onderliggende lagen zien.
Kunststad Berlijn heeft naam gemaakt. palet 354 I augustus/september 2011
5
Tekst & Beeld Liesbeth van Keulen
Portretschool Amsterdam (daarover zo meer), schilderen (helaas te weinig), diploma’s uitdelen (Wackers Young), naar een ontelbare hoeveelheid concerten gaan van mijn kinderen en me opwinden over de bezuinigingen in de kunst. Een van mijn klusjes is het op een externe harde schijf zetten van mijn
Het afgedankte ezeltje
Grof vuil & droomschool
foto’s en dan zie ik hem
“HÉ MAM, DAAR STAAT EEN EZELTJE BIJ DE CONTAINER.” IK BEN ER
de belofte van de jeugd die in
AL VOORBIJ MET MIJN FIETS. HET IS VROEG IN DE OCHTEND EN IK
creëren maar daar niet meer
bevestigt de protestvlag
gave ezel. Opnieuw raak ik aangedaan van het beeld, maar nu weet ik wat me er zo droevig van maakt: het is de kunst die bij het grof vuil wordt gezet, afgedankt als een oude kartonnen doos, de toekomst iets moois zal
HEB HAAST WANT DOCHTER AAF MOET ALS EEN SPEER NAAR
genoeg de gelegenheid voor krijgt. Het is armoede, geestelijke armoede die
komt de melancholiek ogende dirigent Edo de
Cursisten aan het werk
SCHOOL WORDEN GEBRACHT. IK KIJK TOCH OM EN HET TREFT ME
ik voel en het maakt me verontrust en razend.
Waard in beeld. Hij kan zijn walging eigenlijk niet
tijdens een portret intensief
ONAANGENAAM: IEMAND HEEFT EEN KLEINE SCHILDERSEZEL BIJ
Niet alleen ik ben razend. Kijk maar eens op
verbergen als hij vertelt wat er in de Neder-
cursus op mijn atelier
YouTube en typ in: Soldier of orange, for the
landse muziekwereld aan het gebeuren is.
HET GROF VUIL GEZET.
Orchestras of The Netherlands. Eerst krijg je
Maar niet alleen deze maestro neemt het op
een stukje van de meesterlijke muziek van Ro-
voor onze kunsten; op het moment dat ik dit
gier van Otterloo te horen die hij voor de gelijk-
schrijf komt er bijna elke dag een filmpje van
namige film heeft gecomponeerd. Daarna
een ander orkest van over de hele wereld bij
Het is een opmerkelijk geval want het is niet
hem niet hebben wil, maar het beeld wil ik van-
van hout maar van geel en felblauw plastic. Een
gen, dus stap ik af. Ik neem de tijd om een foto
schildersezel voor een kindje. Zo op het oog is
te maken. Wanneer ik het ding zo arrangeer
hij nog helemaal goed. Mijn eerste reactie is:
dat het goed tot zijn recht komt, levert me dat
landse dirigenten uiten hun
wie doet dat nou weg? Is het kind te groot ge-
een bevreemde blik op van een voorbijganger.
verontwaardiging en proberen
worden om er achter te werken of wil het kind Collega Serge
weer, de afgedankte, maar
dat het zelfde stukje geuzenmuziek speelt. OrExpressieve cursist Paul Augustus
kestleden en grote buiten-
Een systematische cursist met nummers bij de kleuren!
de kunstenaars in ons land
helemaal niet meer schilderen? Ik overweeg
Machteloze woede
een hart onder de riem te ste-
het mee te nemen, maar ik kom om in de ezels
De weken glijden voorbij in een stroom van al-
ken. Het golft over de wereld.
en de kleuren zijn wel erg schreeuwerig. Mijn
lerlei activiteiten; lesgeven, het lanceren van
voet weer op de trappers, snel, we moeten
Zakspiegeltje
voor de tweede schoolbel binnen zijn. Terwijl ik
In ons atelierpand zijn we
over de drukke kruispunten scheur in Amster-
zwaar aangeslagen als blijkt
dam-Oost voel ik me een verrader.
dat ‘de Mars der Beschaving’, de nachtelijke protestwande-
Nadat ik dochterlief heelhuids heb afgeleverd
ling door drieduizend mensen
fiets ik terug naar huis om nog wat klusjes te
van Rotterdam naar Den
doen. Als ik mijn straatje indraai staat hij er nog,
Haag, niets heeft uitgehaald.
de afgedankte ezel. Bijna fiets ik hem weer
Om het protest levend te hou-
voorbij, maar iets houdt me tegen. Ik kan het
den plaatsen we een vlag aan
niet uitstaan dat hij weggegooid en vernietigd
onze gevel met het symbool van de protestactie, een
wordt, hij is nog als nieuw. “Hallo, waarom zo moeilijk doen? Sentimenteel bij foeilelijk plastic? Wat bezielt je?” Opnieuw weet ik zeker dat ik 10
palet 354 I augustus/september 2011
Uitleg voor voorbijgangers over ons protest tegen de kunstbezuinigingen
zwarte vlag met een wit kruis. Om voorbijgangers die mispalet 354 I augustus/september 2011
11
lega’s: “Hoe gaat het, heb je nog een beetje
Droomschool
opdrachten?” Ik vertel dat ik nog werk heb,
Het gesprek met de sympathieke
maar dat er weinig animo is voor nieuwe op-
vader bevestigt maar weer eens
drachten. Het is anders dan vijf jaar geleden,
dat ik mijn beroepspraktijk divers
ook al heb ik niet echt te klagen. Als ik hem
moet houden. “Nooit alle eieren in
vraag hoe het met zijn werk gaat dan vertelt hij
één mandje!” hoorde ik ooit een
goedmoedig dat er toch periodes zijn dat hij
Surinaamse buurtgenoot iemand
een paar jaar(!) niet aan schilderen toekomt. In
adviseren. Leven van alleen por-
die periodes heeft hij een baan, we moeten
tretopdrachten is riskant, dus ben
eten tenslotte en ook kunstenaars hebben kin-
ik altijd met plannetjes bezig. Een
deren. Hij had een café dat hij verkocht heeft.
droom die steeds terugkwam de
Van de opbrengst kon hij twee jaar schilderen.
afgelopen jaren is het opzetten
Toen was het op. ‘Lucky man’ dat hij daarna
van een opleiding tot portretschil-
een werkbeurs heeft gekregen, maar zoals dat
der. Vaak zit ik te peinzen wat ik
gaat, de helft van die werkbeurs is opgegaan
zelf allemaal aangeboden had wil-
aan openstaande rekeningen en nu is het geld
len krijgen om een goede por-
dan ook weer nagenoeg op. Hij kan wel weer
tretschilder te worden. Hoe zou
ergens aan de slag als technisch tekenaar.
het ideale leertraject eruit zien?
“Geweldig toch! Ik wou dat ik zoiets kon”, reageer ik enthousiast. Hij kijkt me aan.
Even leek die droom in versnelling
“Ja, ik ga het ook wel doen ... Maar het is full-
te komen toen er bij mij in de
time …” En we weten alle twee wat dat bete-
buurt een mooi winkelpandje vrij
kent; weer een lange periode niet schilderen.
kwam, maar de huur was veel te hoog en daar
naam had ik al: Portretschool Amsterdam. Ik
De praktijk is weerbarstig, heel weerbarstig.
viel niet over te onderhandelen. In de maanden
kreeg en krijg zulke enthousiaste reacties dat
Om onszelf een beetje op te monteren spre-
daarna vertelde ik aan mensen dat ik toch een
ik vorige maand de knoop heb doorgehakt.
ken we verder over welke verf ons het best
traject wilde opzetten voor de betere amateur
Eind september van dit jaar start ik op mijn ate-
bevalt, welke zo lekker smeert, hoe snottig
of de professional die wil bijscholen: een twee-
lier het pilot-jaar van Portretschool Amsterdam.
acrylverf kan zijn en hoe je een mooie matte
jarige deeltijdopleiding tot portretschilder. De
Geen ezels bij het vuil, maar wel het vuur op-
verflaag krijgt. Onze dochters zijn allang klaar
Een studie in vlakken door cursist tijdens de portret intensief week
Snelle studie in verf van cursist
stoken. Hout op het vuur van de verbeelding
met hun violen en hangen op de kop in het
Een van mijn zomergroepen toont
klimrek.
resultaten van een portret intensief week
en het vakmanschap! www.liesbethvankeulen.nl
Hoofdstand studies tijdens de portret intensief week Fleur werkt aan
schien wat minder ingevoerd of betrokken zijn
een zelfportret op mijn atelier
een handje te helpen plakken we ook een uitleg op onze deur. Boven het witte kruis lijkt alleen nog een doodskop te ontbreken. Mijn ateliergenoten en ik vinden ons pand er een beetje morbide uitzien, we lijken wel een pira-
Het model is niet
tenhol of krakersbolwerk. Maar onze taak als
Zelfde model, maar door andere
in slaap gevallen, hoor!
kunstenaars is om niet alleen prachtig, tot de
cursist vanuit een andere hoek
verbeelding sprekend werk te maken, maar ook om de maatschappij een spiegel voor te houden, al is het maar een bescheiden zakspiegeltje. Een stukje uit de praktijk Bij een van de concerten van mijn dochter spreek ik een vader van een vriendinnetje van mijn dochter. Hij is ook schilder, een behoorlijk succesvolle. We spreken elkaar hooguit eens per jaar en de vraag die hij dan steevast stelt is de vraag die ik het vaakst hoor, vooral van col12
palet 354 I augustus/september 2011
palet 354 I augustus/september 2011
13
Glaspaleis: Intensief ruimtegebruik avant-la-lettre Bouwgeschiedenis in Heerlen Een verleidelijke vraag is hoe Peutz omging met de bouwhistorie van Heerlen zelf. Zijn strakke gevels van staal en glas contrasteerden met de Romaanse stijl van de oude Sint Pancratiuskerk. Die keuze is van meet af aan omstreden geweest. Desalniettemin wordt algemeen erkend dat de eigentijdse vormen de oude stijl juist in zijn waarde heeft gelaten. Wie oude kaarten van Heerlen bekijkt ziet onmiddellijk een cirkelvormige structuur om de
Glaspaleis Heerlen
Pancratiuskerk. Bij de bouw van het Glaspaleis
ARCHITECT IR. F.P.J. (FRITS) PEUTZ WAS BEHEPT MET EEN HARDNEKKIG GEVOEL VOOR NIEUWE MATERIE. MAAR, PEUTZ IS NIET DE ENIGE AUTEUR VAN HET GLASPALEIS. BURGEMEESTER MARCEL VAN GRUNSVEN (1926 – 1962) TROK ONTWERPERS AAN DIE STEDENBOUW EN ARCHITECTUUR VOORAL ALS CULTURELE ACTIVITEIT ZAGEN. EN HET GLASPALEIS IS DAAR EEN AFSPIEGELING VAN. DE DERDE AUTEUR, DE AMBITIEUZE ONDERNEMER PETER SCHUNCK (1873-1960), GAF IN DE DONKERE CRISISJAREN OPDRACHT VOOR DE BOUW VAN EEN GESTAPELDE MARKTPLAATS WAARIN VEEL DAGLICHT KON DOORDRINGEN.
Rijksmonument
Middeleeuwse verleden. In Parkstad
In de jaren ’70 werden, na de leegloop van het
Limburg zijn dat de jonge monumenten uit het
centrum, plannen gemaakt voor de sloop van
mijnverleden. Heerlen heeft met de restauratie
het Glaspaleis. Maar, een Heerlense architect
van het Glaspaleis de betekenis van de mo-
kocht in 1973 het pand en kreeg toestemming
derne beweging onderschreven.
kwam de massieve ringmuur van die fortificatie tevoorschijn. Peutz durfde het niet aan de ene helft van het gebouw op de stevige grond binnen de muren te plaatsen en het ander deel op de slappe grond van de gracht erbuiten. Hij groef dieper, naar gelijkmatige grondlagen, SCHUNCK* extra kelderruimte biedend.
spraakmakende gebouwen. In oude steden zijn dat de monumenten uit het Romeinse en
om het te verbouwen. Hij verving het transparante glas door rookglas en ontdeed het Glaspaleis van zijn transparantie. Vervolgens raakt het gebouw steeds meer in verval. Wanneer in 1990 het Glaspaleis opnieuw op de nominatie voor sloop komt te staan, komt in Heerlen met succes een tegenactie op gang. In 1995 vindt de erkenning als Rijksmonument plaats en in datzelfde jaar schetst architect Jo Coenen plannen voor rehabilitatie. Coenen neemt in zijn
Foto boven: exterieur en
Peutz schreef: ‘De verdiepingen zijn opgevat
met civiele techniek, was zeer geïnteresseerd
eerste schetsen, in tegenstelling tot Peutz, wel
foto onder: het interieur van
als hangende markten, door grote glaswanden
in de nieuwe mogelijkheden van gewapend
de historische ondergrond als uitgangspunt.
het Glaspaleis in Heerlen
beschermd tegen atmosferische invloeden’. In
beton, met als gevolg een aantal creatieve op-
de vakpers worden vooral de betonconstruc-
lossingen die tot op de dag van vandaag on-
Lof en kritiek
ties opgemerkt. Peutz, zijn studie begonnen
derwerp van gesprek zijn.
Het ontwerp Coenen-Arets oogst waardering.
Vanwege de steenkoolmijnen was er vrees
Het wordt bekroond met de Bouwfonds Award
voor verzakkingen. Daarom fundeerde Peutz
voor Vitale Monumenten, de Nederlandse
het gebouw op een grote betonnen plaat en
Bouwprijs Projecten én de Nationale Renova-
plaatste de kolommen niet dicht bij de randen.
tieprijs Utiliteitsbouw. Maar er is ook kritiek. De
Zo kon het gewicht beter worden verdeeld. Te-
combinatie van penthouse, dakterras en ver-
gelijkertijd bood de methode ruimte voor een
koopruimte in het ontwerp van Peutz sluit aan
slim ventilatiesysteem.
bij de hedendaagse actualiteit (wonen boven
De betonmassa slaat warmte op, waardoor
winkels). Helaas heeft het penthouse in het
temperatuurschommelingen geminimaliseerd
ontwerp van Coenen-Arets plaats moet
worden. Peutz plaatste de glazen gevel 50
maken voor de huidige filmzaal op de 5e ver-
cm vrij van de vloeren en tussen vloer en
dieping.
gevel kleppen die opengezet konden worden,
20
palet 354 I augustus/september 2011
zodat de opstijgende warmte naar boven
De drie auteurs van het pand zetten ons aan
werd afgevoerd.
het denken. Steden ontlenen hun identiteit aan palet 354 I augustus/september 2011
21
Tekst Sabine van den Berg Beeld Peter Cox
Een klein grijs vlak bijvoorbeeld, gevuld met lij-
wachten op wat komen gaat. Het is aan fanta-
nen, ’Little boy pissing at the universe’ (2001)
sie ontsproten. Het latere werk van Cornelissen
genoemd, is een vooruitblik op de perfor-
laat ruimtes zien waarvoor soms een foto als
mance die tijdens de eerste zes weken na de
uitgangspunt heeft gediend zoals ’De Execu-
opening van de expositie in Utrecht is uitge-
tiekamer’ (2010), met een leeg bed waarop de
voerd. Robbie Cornelissen liet jonge kunste-
de Texaanse doodstraf door middel van een
naars, studenten van de kunstacademie en
injectie zal worden voltrokken. Alles in grijstin-
bezoekers, met potlood één lange horizontale
ten. Cornelissen: ‘Ik heb het inkleuren opzij
lijn trekken. De lijnentrekkers moesten zich
gezet omdat mijn potloodkunst geen kleur be-
goed concentreren en met vaart langs het
hoeft. Mijn palet bestaat uit duizend grijzen.
doek lopen. Het resultaat is een immens vlak
Kleurgebruik was niet meer functioneel. Ik werk
Duizend grijzen
vol grijze lijnen. De kunstenaar: ‘Dat project is
voornamelijk met HB en 2B; soms gebruik ik
zeer geslaagd vind ik zelf. Ik merkte dat de be-
ook 4B. Met veel gebruik van 4B, of 6B, kan
zoekers na het trekken van die lijn veel beter
het werk echter heel zwart worden en dat wil ik
begrepen waar de tentoonstelling over gaat.
niet. Ik moet kunnen nuanceren.’
Zo worden mens en kunst werkelijk verbon-
In Utrecht zijn tevens animaties van de kunste-
den. Uiteindelijk gaat mijn tekenkunst immers
naar te zien en ook het proces van de tot-
over het trekken van lijnen met grafiet.’
standkoming van zo’n film. Eerst moet je een
Het oudste werk van de expositie is ’What hap-
storyboard maken en dan tekening voor teke-
pens to the boy?’ (1999), een abstract mensfi-
ning beweging suggereren. De tekenaar be-
BEELDEND KUNSTENAAR ROBBIE CORNELISSEN (UTRECHT, 1954) STAAT NU VOLOP IN DE BELANGSTELLING. HIJ HEEFT TWEE SOLOTENTOONSTELLINGEN IN HET HAAGS GEMEENTEMUSEUM EN HET CENTRAAL MUSEUM IN UTRECHT. DAARNAAST IS OOK EEN BOEK OVER ZIJN KUNST VERSCHENEN. PALET SPREEKT DE TEKENAAR TE MIDDEN VAN ZIJN WERK.
guur ligt in een wirwar van lijnen en figuren te
schrijft zijn eigen ontwikkeling als volgt: ‘Eerst
‘Uiteindelijk gaat mijn tekenkunst immers over het trekken van lijnen met grafiet’
‘Mijn palet bestaat uit duizend grijzen’
‘Voor mij was het een ontdekking dat ik me in grafiet veel beter kon uitdrukken’
26
Hij studeerde biologie maar zag zichzelf niet tot
De expo in het Gemeentemuseum bestaat uit
aan zijn pensioen voor de klas staan. Hij had al-
een tekening van 2.4 meter bij 13.2 meter en
tijd getekend maar nooit eerder de overstap
heeft als titel ’Het grote geheugen X’ meege-
durven maken naar het kunstenaarsbestaan.
kregen. Cornelissen heeft voorafgaand aan de
Toen hij rond de dertig was besloot hij die stap
opening maanden keihard gewerkt om die af
alsnog te wagen. Hij volgde de Rietveldacade-
te krijgen. Het gevolg is dat hij een enorme
mie in Amsterdam en vestigde zich als auto-
kramp in nek en schouders heeft; rsi. Normali-
noom kunstenaar. De tekeningen die
ter probeert hij vier tot vijf uur per dag te teke-
momenteel in Den Haag en Utrecht hangen,
nen maar nu doet hij even niets. Hij moet
zijn reusachtig van omvang en allemaal ge-
uitrusten van de titanenarbeid die is verricht.
maakt met een enkel potlood.
Het Centraal Museum presenteert een over-
Over zijn inspiratiebron vertelt Robbie Cornelis-
zichtstentoonstelling van het werk van de
sen: ‘De basis voor mijn werk ligt in mijn bin-
Utrechtse kunstenaar. Een smalle gang leidt,
nenwereld. Ik vertaal mijn ideeën in tekeningen.
net als in zijn tekeningen, naar een open
Vroeger maakte ik nooit voorschetsen maar
ruimte. Architectonische vormgeving en per-
tegenwoordig schets ik eerst de grove opzet.
spectiefgebruik, het scheppen van ruimten die
Toen ik net van de academie kwam, schilderde
de toeschouwer naar binnen kunnen zuigen,
ik veel omdat een schilderij meer aanzien heeft
spelen een belangrijke rol in zijn kunst. In de-
dan een tekening. Voor mij was het een ont-
zelfde gang die de bezoeker naar ’Studio Ver-
dekking dat ik me in grafiet veel beter kon uit-
tigo’, zoals de solotentoonstelling heet, leidt,
drukken. Ik heb de tubes toen niet meer
liggen opengeslagen schetsboeken. Die gun-
aangeraakt. Ik startte met potloodtekeningen
nen de bezoeker een glimp van de artistieke
op kleine schaal. Die zijn inmiddels uitgegroeid
uitingen die aan de creatie van een kunstwerk
tot een gigantisch formaat.’
voorafgaan.
palet 354 I augustus/september 2011
palet 354 I augustus/september 2011
27
‘What happens to the boy?’
was er de tekening van een ruimte, een kamer, een stad waarin ik de bezoeker uitnodig. Toen kwamen de films; waardoor ik de mensen nog dichterbij kon laten komen. Met de inrichting van ’Studio Vertigo’ hier in Utrecht ga ik weer een stap verder; de bezoeker komt fysiek werkelijk in mijn gedachtenwereld en kan in dat labyrint rondkijken, verblijven, inzoomen op details, en vervolgens uitzoomen, afstand nemen, er weer uit stappen. Dat is ook de bedoeling van de grote werken an sich; dat je het gevoel hebt dat je je erbinnen waant als je die bekijkt.’ Twee solo-exposities en een boek, wat wil de kunstenaar nu nog meer bereiken? Robbie Cornelissen: ‘Ik ga door! De performance in Utrecht zou het internationaal ook goed kunnen doen. In Amerika of in Japan. Dan wel als onderdeel van een tentoonstelling met mijn persoonlijke werk; ze vullen elkaar aan. Bovendien heeft het trekken van lijnen iets universeels. Iedereen, over de hele wereld, heeft als kind getekend. Voorlopig zal hij zelf echter niet tekenen door zijn blessures, maar dat hoort er volgens de kunstenaar nou eenmaal gewoon bij. Hij besluit: ‘Als bezoekers mijn tekeningen zien, zeggen ze altijd: ‘Gôh, wat een monnikenwerk…’. Maar eigenlijk is het
‘Als bezoekers mijn tekeningen zien, zeggen ze altijd: ‘Gôh, wat een monnikenwerk’
leven van iedereen veel werk. Het leven neemt immers ook tijd, kost geploeter en energie, en er zijn mooie en minder momenten in te ontdekken. Naast potlood gebruik ik trouwens gum, om witte vlakken te creëren maar ook om een foutje te herstellen. Het uiteindelijke kunstwerk is de opbrengst van uren werk in uitvoering, en die mag je er best aan afzien; als metafoor voor het leven.’ 28
palet 354 I augustus/september 2011
palet 354 I augustus/september 2011
29
Tekst Emelie Jegerings Beeld Harrie Jegerings
Emelie Jegerings GEBOREN IN EEN CREATIEF EN KUNSTZINNIG GEZIN UIT DEURNE (NBR) KREEG IK MIJN ARTISTIEKE VAARDIGHEDEN MET DE PAPLEPEL INGEGEVEN. DAARNAAST HEB IK ME TOT OP DE DAG VAN VANDAAG IN MIJN VAK BEKWAAMD DOOR ONDER ANDERE MIJN OPLEIDING AAN DE ACADEMIE VOOR SCHONE KUNSTEN TE ARENDONK.
Passie-Kleur-Emotie vormen voor mijn werk de belangrijkste inspiratiebronnen. Passie omdat het naar mijn idee een van de belangrijkste drijfveren van het leven is. Kleur omdat ik dat zie als de meest onbeperkte uitingsvorm van leven. Emotie omdat ik dat zie als verbindende schakel tussen men-
‘Passie-KleurEmotie vormen voor mijn werk de belangrijkste inspiratiebronnen’
38
palet 354 I augustus/september 2011
sen. Vanuit dit gegeven, is met name de vrouw een veelvuldig terugkerend thema, een onuitputtelijke inspiratiebron. Mijn werk kenmerkt zich vooral door uitbundig kleurgebruik en een virtuoze afwisseling van
Model als klassiek thema
ontstaan in plaats van geposeerde plaatjes
uitgewerkte details die over-
in een abstract decor.
hele natuurlijke houdingen die kracht, emotie
gaan in een vorm van vervaging
Ik werk met eigen, zelf gefotografeerde model-
en beweging belichamen. Vele klassieke
die de dialoog met de kijker
len. Door de langzaam bewegende modellen
meesters lieten zien dat ook lichtval van essen-
aangaan.
te fotograferen met een auto-drive system
tieel belang is. In mijn werk kan het onafscheipalet 354 I augustus/september 2011
39
atelier blijft staan. En soms heb ik een voltreffer,
Exposities
waarbij delen van de vorm als het ware sponMijn werk is te zien
taan ontstaan zijn in de onderlaag. Slechts en-
tijdens de Open Atelier
kele contouren kunnen voldoende zijn om een
Dagen Regio Deurne op
figuur eruit te halen.
24/25 september 2011.
Het model werk ik deels uit met droge stevige
De overzichtstentoon-
toetsen waarbij de achtergrond nog groten-
mijn eigen woonkamer of keuken. Een werk is
stelling is in museum de
deels zichtbaar blijft.
voor mij pas af als het bezield is. Dit staat ge-
Wieger in Deurne waar
Hierdoor lijken model en achtergrond een to-
heel los van het gegeven of het ook voor het
routekaarten en boekjes
taal eigen nieuwe heelheid te vormen.
oog af is. Tenslotte glaceer ik het met een topkwaliteit
verkrijgbaar zijn. U kunt mijn atelier bezoeken
Bezield schilderen.
verf in transparante en heldere kleuren.
tijdens deze dagen.
En dan volgt het moeilijkste moment om te be-
Ik wil de kijker, via een dialoog met mijn werk,
www.hetpaersehuys.nl.
palen wanneer het werk af is. Tijdens deze pe-
een rustpunt bieden in deze turbulente tijd.
riode laat ik het werk even acclimatiseren in
Kunst mag gelukkig weer mooi zijn.
En tijdens de nationale
delijke duo licht en schaduw zowel in koele als
wing ontstaat daar waar je grenzen durft te
kunstdagen in Amster-
warme tinten aanwezig zijn. Deze nuances ver-
overschrijden. Je komt verder als je het lef hebt
dam op 12/13 november
sterk ik in mijn composities met zelf ontwik-
om een werk te laten mislukken en daarmee
2011
kelde technieken waardoor er een spel
het risico neemt om opnieuw te moeten begin-
Academie voor Schone
ontstaat tussen kleur, emotie en bezieling.
nen. Een boeiend proces met frustraties en ca-
Kunsten Arendonk, discipline
Daarnaast kunt u mijn
De modelschilderingen zijn niet gemaakt en
deautjes.
werk bezichtigen bij:
ook niet bedoeld als portretkunst omdat het
Ik bouw mijn schilderingen op in laagjes. Soms
Galerie Dejavu in Son,
niet om de persoon gaat. Het model faciliteert
in acryl en andere keren in olieverf.
Galerie The Arts in Den
uitsluitend het proces van het uitdrukken van
Allereerst bewerk ik het witte doek met diverse
Bosch, Tarpan Art in
emotie. Daarbij vind ik het erg spannend om de
intense kleuren. Vaak verdun ik de verf sterk
Academie voor Schone
Ootmarsum, Galerie
grens te verkennen tussen abstractie en een
met medium om de kleuren in elkaar over te
kunsten Arendonk, discipline
Achter de Beek in Beek
klassieke thema.
kunnen gieten en slepen. Er ontstaat als het
monumentale (mixed media)
ware een abstract werk waarbij ik nog geen
hogere graad.
(L) Galerie de Auw Sjoekelaatfabriek in Gulpen,
Ik ben dol op experimenteren.
idee heb hoe ik de vormen van een model erin
Galerie Oost99 in Hoorn.
Ik voel een enorme drijfveer om telkens weer
wil zetten. Het kan ook zomaar gebeuren dat
op zoek te gaan naar vernieuwing. En vernieu-
een werk maandenlang onaangeroerd in mijn
40
palet 354 I augustus/september 2011
Opleidingen: Modeacademie Eindhoven
schilderen, hogere graad en specialisatiegraad.
Huidige:
palet 354 I augustus/september 2011
41
Tekst & Beeld Rob de Reus
Realisme als leidraad “Tijdens het werken aan
OPDRACHTGEVERS HEBBEN VAAK GEEN IDEE HOE HET PORTRET,
het portret van Yvon Jaspers,
WAAR ZE MODEL VOOR ZITTEN, ERUIT KOMT TE ZIEN. DAT MOET ZO
dat ik voor het TV-programma ‘sterren op
ZIJN EN KAN NIET ANDERS; IK HEB ZELF NAMELIJK OOK GEEN IDEE.
het doek’ maakte, heb ik een
NA HET MODEL ZITTEN, DE SCHETSEN, EVENTUELE FOTO’S EN WAT
manier van portretteren ontwikkelt die kennelijk veel
PERSOONLIJKE SPULLEN, GAAT VOOR MIJ DE REIS BEGINNEN.
mensen aanspreekt. Momenteel werk ik aan een familieportret van 150 x 200
De opbouw
caseïne en herzhoornzout doorheen voor een
cm met drie personen erop
Het doek prepareer ik met een aantal lagen
goede hechting van de olieverf. Tevens voeg ik
afgebeeld. Dat schilderij gaat
gesso. Tijdens de laatste laag gaat daar wat
wat zwart, wit en bruin pigmentpoeder toe
nog weer een stap verder
voor een mooie lichte warme grijstint. Het voor-
omdat er meerdere werelden
deel van zo’n grijstint is dat je, met wat witho-
samengaan op één doek.”
gingen, direct al volume in je schets krijgt en zodoende vanaf het begin goed de licht/donkerbalans kunt vormgeven. Met een hard potlood zet ik bakens uit in het vlak om te bepalen hoe groot de geportret“In mijn schilderijen streef ik naar symmetrie. Het straalt een bepaalde rust uit.
teerde afgebeeld gaat worden. Mijn voorkeur gaat uit naar ware grootte.Daarna volgt met potlood een nauwkeuriger schets van de per-
Vaak gebruik ik daarvoor
soon. Tijdens dat proces ben ik in mijn hoofd al
bouwkundige elementen
veel verder in het schilderij bezig. Er beginnen
zoals bijvoorbeeld de
beelden te ontstaan en de ruimte om de per-
boogramen in mijn atelier.
soon wordt ingevuld met symboliek. de Ravensburger-schilderijtjes waarbij je via
verder tot alles klopt. Na de Alkydverf komt de
De Verf
nummertjes vlakjes inschildert.
olieverf. Die beschouw ik als de kroon op de
Als de schets er grotendeels op staat, wordt
In dit stadium zet ik alvast de kleuren op hun
onderlaag. Omdat alles al op zijn plek staat is
het tijd om te gaan schilderen. Als ik schilder
plek en bouw ik de contrasten op. Mijn manier
de olieverflaag uitsluitend bedoeld om de kleu-
heb ik haast. De eerste laag bouw ik op met al-
van werken is zo efficiënt mogelijk, dus het
ren te verdiepen en mooie verlooptinten te
kydverf, dat droogt lekker snel. Het inschilde-
beeld moet er nu al wel zo’n beetje in staan. Zo
maken. Ik ben van mening dat het creëren van
ren van de vlakjes doet een beetje denken aan
niet, dan word ik nerveus en zoek ik net zo lang
een goede verlooptint essentieel is om goed
Symbolisch, omdat die het noorderlicht filteren waarbij ik schilder en het model wordt vastgelegd.”
42
palet 354 I augustus/september 2011
Apalet 354 I augustus/september 2011
43
“Hoe meer vrijheid ik krijg, hoe uitbundiger mijn schilderijen worden. Bij het doek van Jan Rademaker, oprichter van de Nederlandse Academie voor Psychotherapie, had ik ‘carte blanche’. Hij wilde het doek pas zien als het klaar was. Dat vertrouwen kan ik erg waarderen!”
realistisch te kunnen schilderen. Ik heb mo-
reageren is altijd toch weer een soort verras-
menteel zo’n 80 cursisten en ik denk dat ze er
sing. Soms gaat er nog een laag overheen om
af en toe wel eens doodziek van worden, van
meer harmonie te creëren. Dat is linke soep,
dat gehamer op die verlooptintjes. Maar het is
want de onderliggende lagen zijn dan nog vers.
je gevoel met het penseel en het doek en dus ontzettend belangrijk.
De onthulling
Voor elke kleurenpartij maak ik zorgvuldig een
Dan komt het moment suprême. De opdracht-
Meer informatie over
palet aan en daarna ik probeer de betreffende
gever komt kennismaken met het schilderij. Of
het schilderwerk van
partij in één keer uit te werken. Lukt dit niet,
eigenlijk met zichzelf, zij het in mijn fantasiewe-
dan gaat er keukenfolie over de aangemaakte
reld. Het liefst laat ik iemand even alleen met
verf en maak ik het later af.
het doek. Dingen moeten bezinken en er valt
Als ik alle delen in olieverf heb uitgewerkt wordt
vaak veel te ontdekken in het schilderij.
het spannend: klopt alles? Levert het beeld de
Het voelt als een soort ontknoping. Twee we-
“Voor mij moet zowel het portret als de wereld er omheen de persoon uitbeelden.
juiste sfeer op?
relden, de realiteit van de opdrachtgever en die
Zonder het portret zou in de symboliek de persoon ook te herkennen moeten zijn.”
Van tevoren heb ik natuurlijk wel een idee,
van de schilder, geïntegreerd in één voorstel-
maar hoe de elementen en kleuren op elkaar
ling. En dan volgt het oordeel…
Rob en de workshops die er vanuit zijn atelier worden gegeven: www.robdereus.nl
44
palet 354 I augustus/september 2011
Apalet 354 I augustus/september 2011
45
Tekst & Beeld Godfried van Utrecht omdat het op het HBO regelmatig zal terugkeren. Als docent is het voor mij de uitdaging om iets over te brengen en wel zo snel en zoveel als mogelijk. Kijken Om te beginnen probeer ik bij het schetsen naar model de studenten te wijzen op een bepaalde manier van kijken. Kijken naar het totaal. Waar moet je beginnen bij een complexe vorm waar geen beginnen aan is.
Modeltekenen als oefening HET GRAFISCH LYCEUM UTRECHT IS EEN SCHOOL VOOR VORMGEVERS. OP DEZE SCHOOL LEER JE VAN ALLES OVER VORMGEVEN. HET
Probeer eerst het geheel te overzien en het totaalverband en het onderling verband in de totale vorm te ontdekken. Niet bij het hoofd beginnen en langzaam naar beneden afdalen alsof je een trui aan dige vormen te werken. Sim-
het breien bent. Niet
pele vormen die iedereen uit
te bewust
het hoofd kan tekenen. Bij-
met de
voorbeeld; een kubus, kegel
arm of de
en bol, om daarmee al schetsend ruimtelijke
knie of de hand bezig
composities in beeld te brengen. Verstandelijk
zijn, maar met de rich-
beredenerend zou je denken dat op een
ting waarin de arm staat
HET BEZIG ZIJN MET SCHETSEN EN TEKENEN HEEFT TOT DOEL OM OP
school waar je niet echt knap hoeft te kunnen
ten opzichte van het been of de andere arm.
tekenen te complexe onderwerpen, zoals het
Overal tegelijk bezig zijn. Een belangrijk hulpmid-
EEN VLOTTE MANIER EN IN EEN BEPAALDE SCHETSSTIJL JE IDEEËN IN
menselijk lichaam, te hoog gegrepen zijn.
del daarbij is de ‘balanslijn’ vanuit de binnenkant
VAK TEKENEN WORDT GEGEVEN TER ONDERSTEUNING, EN NIET MET HET DOEL KNAPPE TEKENAARS AF TE LEVEREN.
van het steunbeen bij een houding als de con-
BEELD TE BRENGEN. VISUALISEREN HEET DAT.
Gek genoeg werkt het andersom. Het mense-
trapposto. (zie voorbeeld)
lijk lichaam en dan met name het naakte liHet GLU wordt voor meer dan 50% gebruikt
vast te schetsen om zo het idee
chaam wordt door de studenten gezien als
Proportie
als opstap naar de kunstacademie.
dat je hebt aan een ander dui-
een enorme uitdaging. Daar gaan ze voor
Vervolgens geef ik aan dat je jezelf al tekenend
Studenten bewandelen ‘legaal’ de weg om
delijk te kunnen maken.
meer dan 100% voor. Terwijl het schetsen van
van tevoren kunt voornemen om een hoofd niet
naar het HBO te komen. Om die rede moet het
Het aanleren van zo’n
composities met eenvoudige vormpjes al snel
te groot te tekenen en benen juist langer dan ze
schetsen en tekenen niet uitslui-
stijl kun je op verschil-
begint te vervelen. Bovendien moet het feno-
zijn en een lijfje kort te houden. Dat levert een
meen modeltekenen wel behandeld worden
modieus beeld op. Als je het andersom doet
tend gericht zijn op het visualise-
Het modeltekenen, of eigenlijk het modelschetsen, is een volwaardige oefening voor zowel het visualiseren als het illustreren.
lende manieren aan-
ren in die bepaalde
bieden. Ik heb daarbij gekozen voor het
presentatiestijl. Ook het illustre-
schetsen naar model.
Het menselijk lichaam en dan met name het naakte lichaam wordt door de studenten gezien als een enorme uitdaging
ren en het maken van vrije kunstuitingen moeten aan bod komen.
Verstandelijk beredenerend zou je denken dat het
Het modeltekenen, of eigenlijk het modelschetsen, is een vol-
voor de hand ligt om bij het
waardige oefening voor zowel
schetsen
het visualiseren als het illustre-
juist met
ren.
eenvou-
Naast een vaardigheidstraining zou je het als conditietraining kunnen beschouwen. Je leert om op een vlotte manier vorm-
50
palet 354 I augustus/september 2011
palet 354 I augustus/september 2011
51
model op de tekening herkent? De magie in een tekening is vaak niet te verklaren. Beoordeling Bij het beoordelen let ik op of je de methode volgt. Zodra een tekening goed opgebouwd wordt wat betreft de onderlinge verbanden verdien je een voldoende. Afgezien daarvan waardeer ik altijd met twee cijfers, één voor de vorm en één voor handschrift en lijnvoering. Studenten die ook het karakteristiek weten te pakken, krijgen een beoordeling boven de acht. En dan heb je om de zoveel tijd opeens een enorm talent in de klas zitten, die alle regels overtreedt, maar fantastische gevoelsschetsen produceert die ook nog op heel interessante wijze getekend gaat het er vaak enigszins aandoenlijk uitzien.
zijn. Daar durf ik mij niet mee te bemoeien.
Voordat de lessen beginnen hebben de stu-
Alles wat ik tegen zo iemand zeg kan een
denten al kennis kunnen nemen van de nodige
verkeerd effect hebben. Ik compli-
regels die gaan over proportie. Maar iedereen
menteer.
De start moet niet te lang duren maar in een flits voorbijgaan. Geen onzeker gestuntel en gediscussieer over de eerste pose.
mag, zij het bewust, eigen voorkeuren over
‘iedereen mag, zij het bewust, eigen voorkeuren over proportie toepassen’
proportie toepassen.
de tekenstijl. Lijnvoering en handschrift. De
Verloop van de les
Het blijft natuurlijk handig om te weten dat de
manier van tekenen, de wijze waarop je de lij-
De start moet niet te lang duren maar in een
lengte van twee armen de lengte van het li-
nen zet en met welk materiaal, is beeldbepa-
flits voorbijgaan. Geen onzeker gestuntel en
chaam is zonder hoofd en dat een hoofd acht
lend.
gediscussieer over de eerste pose.
of negen keer in de lengte van het lichaam
Zwart en wit spel, accenten in de lijnvoering,
De poses duren over het algemeen niet langer
gaat. Maar wat mij betreft mag je dat heel illus-
schaduwwerpende lijnen donker en zwaar.
dan vijf minuten. Vijf minuten is genoeg voor
tratief aanpakken en je eigen proportieregels
Lichtvangende lijnen juist heel
het geven van een impressie en met opzet te
stellen.
dun. Met welk materiaal zet je
weinig om op de details in te gaan.
die lijnen. Met een potloodje of Anatomie
met een kapot penseel.
Het is tijdens de lessen al vaak bewezen dat goed kijken kan leiden tot anatomische juist-
Gevoel en karakteristiek
heid in een tekening. Mede om die reden
En dan blijft er nog iets over,
wordt er niet echt diepgaand ingegaan op de
wat misschien wel het belangrijkste is, en dat is ‘het gevoel’. Tekenen is en blijft een intuïtief anatomie. Als het gaat om vlotte, dynamische
gebeuren. Ook al leg ik in het
schetsen, met als doel een houding zo overtui-
begin misschien wel iets teveel
gend mogelijk neer te zetten, denk ik niet dat
het accent op het berekenend
het niet bezitten van voldoende anatomische
kijken, je mag natuurlijk nooit
kennis in de weg hoeft te staan.
‘de feeling’ kwijtraken. Dat is een fenomeen waar ik mij tij-
Lijnvoering en handschrift Als je eenmaal handigheid hebt gekre-
52
palet 354 I augustus/september 2011
dens de lessen niet al teveel over durf uit te laten. Hoe leg
gen in het goed kijken en je kunt het
je uit dat je een bepaald karak-
als een automatisme toepassen, kun
teristiek van het model zoda-
je jezelf meer gaan concentreren op
nig kunt weergeven dat je het palet 354 I augustus/september 2011
53
