Inhoud. uitgave. oktober november

18

6

40

32 6

Kunstenares Charlotte Caspers bevind zich

32 Het werk van kunstenaar Stijn Rietman is

schap'. De jury was vol lof over de inzendingen.

dit najaar te zien in verschillende exposities

De prijswinnaars plaatsen wij in het – publicitaire –

probeert ze te doorgronden en te vertalen.

in het Drents Museum in Assen.

licht.

PAGINA

56 De ZomerExpo 2014 Licht is succesvol afgesloten. Van de drieduizend inschrijvingen waren deze zomer 248 werken te bewonderen in het Gemeentemuseum Den Haag. 60 Een materiaal dat standaard aanwezig is in het atelier van Robert Rost is de Oilbar van Winsor & 12 De dikke verftoetsen van Marlène Dumas

36 Er zijn mensen die wel eens kunst kopen

Newton. Perfect om mee te schetsen, een opzet

hebben een eigen betekenis. Zij exposeert

maar het verzamelen van kunst is toch een

te maken, dikke structuren te verkrijgen of lijnen

in het Stedelijk Museum in Amsterdam

andere bezigheid.

te zetten in een schilderij.

18 Na zonsondergang openbaart zich een

40 Altijd is er het licht. Het licht waar

98

44

graag in de natuur en wat zij daar ziet

12

107

60

66 Liesbeth van Keulen, portretschilder neemt je

andere wereld. Een wereld die door

Candace Charlton naar op zoek is en dat

mee op haar ontdekkingsreis door de geschiede-

kunstenaars op prachtige en zeer diverse

als een mystieke toets deel uitmaakt van

nis van het geschilderde portret.

manieren is vastgelegd.

haar palet.

6 12 18 24 30 32 36 40 44 48 50 56 60 66

90 Een verslag over het belang van tekenen voor de 24 Tijdens een langdurige gesprek worden

44 Palet bestaat 70 jaar en dat is bijzonder

beeldend kunstenaar. Verschillende technieken

de verhalen van Jeroen Krabbé met veel

lang, toch zijn er mensen die vanaf het

komen aan bod, zoals: houtskool, grafiet, inktpen

handgebaren geïllustreerd

begin een abonnement hebben op Palet

en krijt.

70 74

en Tekenstift zoals het vroeger heette. 30 Drie religies, één beladen tentoonstelling in het MAS (Museum aan de stroom in Antwerpen).

98 Renske Schuilenga is als kunstschilder gefasci50 Twaalf winnaars in de traditionele Schildercompetitie van Palet met als thema 'Land-

Inhoud 4

palet 373 I oktober/november 2014

neerd door de manier waarop het licht kleuren beïnvloed en probeert die zo raak mogelijk te tref-

80 86 90

fen.

94 107 Een bijlage over de Kunst10daagse in het NoordHollandse Bergen. Het brede palet aan deelne-

98

mers maakt deze Kunst10daagse tot een heel bijzondere kunstmanifestatie.

104 106 107

Charlotte Caspers, Liefde voor oude technieken Marlene Dumas, Huid en heftig Merel van den Nieuwenhof, In de maneschijn Jeroen Krabbé, Ode aan mijn vader MAS, Drie religies, een tentoonstelling Stijn Rietman, De werkwijze van een schilder Museum Walter van Haerents Candace Charlton Frits Klein, Zeventig jaar Palet plezier uitgave Amsterdam spray 373 Uitslag Studie competitie oktober Prijswinnaars ZomerExpo 2014 november Robert Rost, 2014 Aan de slag met Oilbar Liesbeth van Keulen, Geschiedenis van het geschilderde portret Aly Schutte, De herfst is prachtig Nathalia Dik, Stilleven in het interieur Palet boekwinkel Agenda Michael Hiep, Het belang van tekenen Marlene Dumas, Het Kwaad is Banaal, 1984 Academie Renshof, olieverf op doek Gereedschap voor olieverf 125,5 x 105,5 cm collectie Renske Schuilenga, Van Abbemuseum, Liefhebster en Amazone Eindhoven, copyright Marlene Dumas, Creatieve adressen foto Peter Cox In het volgend numme Kunst10daagse Bergen palet 373 I oktober/november 2014

5

Tekst & Beeld Academie Renshof Het maken van penselen. Een bundeltje haren wordt in de huls rechts in de vorm gezet, de haren die uitsteken worden geknoopt met een speciale knoop. De haren worden daarna in

Gereedschap voor olieverf De inrichting van een atelier heeft invloed op de schilderijen. In een atelier zie je de persoonlijkheid van de schilder terug, je moet je er thuis voelen. De kleur van het atelier is

De staart van een marter, hiervan worden de

de bus gedaan waarna de

penselen gemaakt.

bus in de juiste vorm wordt

De prijs van de haren gaat per gewicht.

geknepen. Bij de penseelvorm op de foto wordt de

belangrijk, vandaar dat ateliers van oudsher op

knoop doorgesneden.

het noorden liggen. Tegenwoordig kunnen we het licht ook bijsturen met kunstmatige lichtbronnen, die overeenkomen met daglicht. Ikzelf heb die ook overdag aan, daarmee blijft de kleurtem-

omdat er vaak op een bruine kleurlaag geschil-

peratuur door de hele dag heen gelijkmatig.

derd werd was de kleur op het palet goed in te schatten. Tegenwoordig zijn de paletten wit,

De ezel

van papier of van kunststof. Ook witte tegels of

Dit is een houten standaard waarop het te

een glasplaat op een witte ondergrond vol-

schilderen schilderij staat. De driepoot is de

doen.

oudst bekende vorm. In de 19e eeuw ontstond

De gereedschapskoffer van

de H- ezel op wieltjes en de kleinere veldezel,

Penseel

om buiten te kunnen schilderen. Ook waren er

De penseelkeuze bepaalt veel van de uitstraling

ezels die voorover stonden, om stof op het

van het werk. Er zijn verschillende vormen in

schilderij te voorkomen.

drie hoofdgroepen: rond, plat, kattentong. Ook

marmer, en metalen kammen

worden penselen gemaakt van divers haren of

voor eikenhoutimitatie. Met

Palet

kunstvezels. Er is veel keuze, elk penseel is ge-

deze penselen is door hem

Hier wordt de verf op gemengd. In de 17e eeuw

maakt voor een specifieke toepassing. Voor het

ontstond het ovalen palet. Gemaakt van hout,

grovere werk zijn varkensharenpenselen ge-

meester decoratieschilder Ben van Rossum. De kwasten van dassenhaar voor

het graf van Willem van Oranje gerestaureerd.

belangrijk. De oude meesters Oude handgemaakte penselen van dassenhaar. Hiermee kunnen zachte overgangen gemaakt worden. Let op de mooi gevormde bus boven.

werkten in een kamer thuis, met houten plafonds en houten of met kalk gestuukte muren. Een reden waarom de schilderijen wat bruiner zijn. Tegenwoordig zijn veel ateliers wit. Dit zorgt voor een meer klinische uitstraling van het werk. Alma Tadema had een atelier met een gebogen wand, met zilververf beschilderd. Dit geeft een zacht licht in de ruimte, wat van grote invloed was op zijn schilderijen. Die hebben iets fluweligs en zilverachtigs. Gelijkmatig licht is

94



95

Tekst Marianne Visser van Klaarwater Beeld Natalia Dik

Stilleven in het interieur IN ONS INTERIEUR VULLEN WE DE RUIMTE OM ONS HEEN MET ONZE HERINNERINGEN EN ONZE VERLANGENS DOOR ONS MET ALLERLEI DIERBARE SPULLEN TE OMRINGEN. SOMMIGE ROEPEN HERINNERINGEN BIJ ONS OP EN VERANKEREN DE STRUCTUUR VAN ONS VERLEDEN. De blauwe kamer olieverf op paneel 20 x 25

Gaandeweg de tijd veranderen onze herinneringen, want onze hersenen actualiseren ze in de nieuwe situatie van nu. De

De groene kamer olieverf op paneel 20 x 25

dingen helpen ons in deze ontroerende reis van ons verleden naar het heden en bereiden ons voor op onze toekomst. Het uiteindelijke interieur met alles erin creëert ons psychologische portret. In 2014 nam Natalia Dik deel aan het Glory International Painting Festival tijdens een schildersessie bij de Bosmolen in Egmond. Zonder enthousiasme had ze besloten om

De gele kamer met rode stoelen

mee te gaan. ‘Er was re-

olieverf op paneel 25 x 34

gen voorspeld, wat het schilderen met olieverf praktisch gezien onmo74



Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet

75

Tekst & Beeld Liesbeth van Keulen, oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam

Geschiedenis van het geschilderde portret Sinds wanneer worden er levensechte portretten geschilderd? Wie waren de grootste meesters? Waar in Nederland kan je een voorbeeld zien in een openbare collectie? Welke technieken en stijlen zijn er in de loop der tijden gebruikt? En...hoe zou jij hiervan iets kunnen gebruiken voor je eigen schilderkunst? Liesbeth van Keulen, portretschilder en oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam neemt je mee op haar ontdekkingsreis door de wereld van het geschilderde portret. Aflevering 3: Gulle gevers goed in beeld

Het levensechte portret leek in de Mid-

staat er ook op. Weliswaar bescheiden

deleeuwen wel haast van het podium

en van opzij, maar toch met een heel ka-

verdwenen. Immers, niet de individuele

rakteristiek en herkenbaar gezicht. Dit

mens stond centraal, maar God. Kunste-

type portret heet een donorportret en

naars zetten hun meesterteken wel op

daarvan zijn er heel veel gemaakt.

Jan Provoost, portret van een vrouwelijke donor, 1505, olieverf op paneel

hun werkstuk, maar meestal niet hun naam. Toch zijn er wel degelijk geschilderde menselijke afbeeldingen gemaakt met het doel een bepaalde bestaande persoon herkenbaar te verbeelden. Robert van Anjou liet een portret schilderen van zijn in 1317 heilig verklaarde broer

Simone Martini,

Louis. Die was reeds overleden maar zit

de heilige Louis van Toulouse, 1317, tempera op hout

Beatrix van Falkenburg, weldoenster van

pontificaal op een zetel en kijkt ons recht

paus Honorius de Eerste met de basiliek

de Fransciscanen, 13e eeuw, vroegste glas

aan. De opdrachtgever Robert die waar-

Sant’Agnese fuori le Mura, 7e eeuw,

in lood donorportret dat nog bestaat 66


schijnlijk ook de opdracht heeft betaald,


mozaïek palet 372 I oktober/november 2014

67

Tekst & Beeld Liesbeth van Keulen, oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam

Geschiedenis van het geschilderde portret Sinds wanneer worden er levensechte portretten geschilderd? Wie waren de grootste meesters? Waar in Nederland kan je een voorbeeld zien in een openbare collectie? Welke technieken en stijlen zijn er in de loop der tijden gebruikt? En...hoe zou jij hiervan iets kunnen gebruiken voor je eigen schilderkunst? Liesbeth van Keulen, portretschilder en oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam neemt je mee op haar ontdekkingsreis door de wereld van het geschilderde portret. Aflevering 3: Gulle gevers goed in beeld

Het levensechte portret leek in de Mid-

staat er ook op. Weliswaar bescheiden

deleeuwen wel haast van het podium

en van opzij, maar toch met een heel ka-

verdwenen. Immers, niet de individuele

rakteristiek en herkenbaar gezicht. Dit

mens stond centraal, maar God. Kunste-

type portret heet een donorportret en

naars zetten hun meesterteken wel op

daarvan zijn er heel veel gemaakt.

Jan Provoost, portret van een vrouwelijke donor, 1505, olieverf op paneel

hun werkstuk, maar meestal niet hun naam. Toch zijn er wel degelijk geschilderde menselijke afbeeldingen gemaakt met het doel een bepaalde bestaande persoon herkenbaar te verbeelden. Robert van Anjou liet een portret schilderen van zijn in 1317 heilig verklaarde broer

Simone Martini,

Louis. Die was reeds overleden maar zit

de heilige Louis van Toulouse, 1317, tempera op hout

Beatrix van Falkenburg, weldoenster van

pontificaal op een zetel en kijkt ons recht

paus Honorius de Eerste met de basiliek

de Fransciscanen, 13e eeuw, vroegste glas

aan. De opdrachtgever Robert die waar-

Sant’Agnese fuori le Mura, 7e eeuw,

in lood donorportret dat nog bestaat 66


schijnlijk ook de opdracht heeft betaald,


mozaïek palet 372 I oktober/november 2014

67

Tekst & Beeld Robert Rost, Resident Artist

afbeelding 3

Aan de slag met Oilbar afbeelding 4

Afb. 9

Een materiaal dat standaard aanwezig is in mijn atelier is de Oilbar van Winsor & Newton. Perfect om mee te schetsen, een opzet te maken, dikke structuren te verkrijgen of lijnen Buiten schilderen op Wereldhavendagen (afb. 2)

te zetten in een schilderij. Ik maak schilderijen uitsluitend

uit een tube en penseel gaat dit vele malen las-

met dit materiaal of combineer het met verf uit tube,

tiger en zeker niet met het karakter en lijndikte afbeelding 5

van de Oilbar. Sterker nog: expressieve, dikke lijnen zoals die van Oilbar zijn op geen enkel an-

mediums en het gebruik van

dere wijzen te verkrijgen met olieverf.

penselen. De Oilbar leent zich ook erg goed voor modelOilbar biedt de mogelijkheid om gemakkelijk in

schilderen. Men kan er tekenend een opzet

de buitenlucht à la prima met olieverf te kunnen

mee maken en het model in lijnen mee op het

werken: met een kleine hoeveelheid materiaal

doek schetsen (afb A). Hierna kunnen volumes

Het hele artikel kunt

kan men al aan de slag!

worden aangebracht door deze lijnen met

u lezen in de gedrukte

penseel en Sansodor uit te wassen (afb B en

versie van Palet

Lijnvoering

afb C). Wordt er hier vervolgens weer met Oil-

Een mooie toepassing van de Oilbar is het ge-

bar in gewerkt, dan ontstaat er steeds meer

bruik van een lijn of tekening in een schilderij.

`body (afb D & E).

Doordat men kan tekenen met olieverf is het mogelijk in een natte laag, of over een droge laag, lijnen aan te brengen (afb 1). Met olieverf 60


afbeelding 6

Met olieverf op pad Met de komst van verf in tube (ca. 1840) konpalet 373 I oktober/november 2014

61

Tekst & Beeld Robert Rost, Resident Artist

afbeelding 3

Aan de slag met Oilbar afbeelding 4

Afb. 9

Een materiaal dat standaard aanwezig is in mijn atelier is de Oilbar van Winsor & Newton. Perfect om mee te schetsen, een opzet te maken, dikke structuren te verkrijgen of lijnen Buiten schilderen op Wereldhavendagen (afb. 2)

te zetten in een schilderij. Ik maak schilderijen uitsluitend

uit een tube en penseel gaat dit vele malen las-

met dit materiaal of combineer het met verf uit tube,

tiger en zeker niet met het karakter en lijndikte afbeelding 5

van de Oilbar. Sterker nog: expressieve, dikke lijnen zoals die van Oilbar zijn op geen enkel an-

mediums en het gebruik van

dere wijzen te verkrijgen met olieverf.

penselen. De Oilbar leent zich ook erg goed voor modelOilbar biedt de mogelijkheid om gemakkelijk in

schilderen. Men kan er tekenend een opzet

de buitenlucht à la prima met olieverf te kunnen

mee maken en het model in lijnen mee op het

werken: met een kleine hoeveelheid materiaal

doek schetsen (afb A). Hierna kunnen volumes

Het hele artikel kunt

kan men al aan de slag!

worden aangebracht door deze lijnen met

u lezen in de gedrukte

penseel en Sansodor uit te wassen (afb B en

versie van Palet

Lijnvoering

afb C). Wordt er hier vervolgens weer met Oil-

Een mooie toepassing van de Oilbar is het ge-

bar in gewerkt, dan ontstaat er steeds meer

bruik van een lijn of tekening in een schilderij.

`body (afb D & E).

Doordat men kan tekenen met olieverf is het mogelijk in een natte laag, of over een droge laag, lijnen aan te brengen (afb 1). Met olieverf 60


afbeelding 6

Met olieverf op pad Met de komst van verf in tube (ca. 1840) konpalet 373 I oktober/november 2014

61

Tekst & Beeld Marjolein Blaauwbroek

ruimtes te veranderen of door samen te wer-

tussen haar overgrootmoeder en haar beste

ken met de ruimtes die ik film.’ Ruben werkt

vriendin. Het verlies van een kind staat in deze

graag figuratief: ‘het is herkenbaar en toegan-

brieven centraal. Als het licht aangaat achter de

kelijk, bijna amusement; daarmee pak je de kij-

brieven, worden oude foto’s en tekeningen

ker. Door diepere betekenislagen toe te voe-

zichtbaar. ‘We proberen licht te werpen op iets

gen, kan er ook een boodschap over worden

dat donker was’, zegt Rolf. Hij helpt zijn vrouw

gedragen. Met Penny zocht ik de grenzen op

al jaren met de technische aspecten in haar

van het vertellen met bewegend beeld.’

kunstwerken. ‘Arike kan goed tekenen en ik totaal niet, maar op technisch gebied ben ik han-

Prijswinnaars ZomerExpo 2014

Verlichte prijs -

diger. Aangezien de lampen een essentieel on-

Arike Gill en Rolf van Oven

derdeel zijn van het werk, was dit het moment

Aansluitend op het thema licht heeft ArtWorlds

om deze installatie als ons eerste officiële sa-

dit jaar de Verlichte Prijs in het leven geroepen.

menwerking te bestempelen.’

Deze prijs ging naar het duo Arike Gill en Rolf van Oven, voor hun werk Het lange leven van

Oplageprijs - O.N.A.

een kleine fout. Arike haalt haar inspiratie uit

Rotterdams-Haags collectief O.N.A. won met

oude foto’s, bijzondere verhalen en voorwer-

hun foto Zonder Titel de Oplageprijs. Corine

pen die overblijven na de dood. Het lange le-

Barendregt, Lucius Pax en Sanna van Renesse

ven van een kleine fout is een poëtische lichtin-

hebben elkaar leren kennen op de Koninklijke

stallatie met enveloppen van de briefwisseling

Academie van Beeldende Kunsten in Den

Uitreiking Publieksprijs aan Bars Janboud

DE ZOMEREXPO 2014 LICHT IS SUCCESVOL AFGESLOTEN. VAN DE DRIEDUIZEND INSCHRIJVINGEN WAREN DEZE ZOMER 248 WERKEN TE BEWONDEREN IN HET GEMEENTEMUSEUM DEN HAAG. ARTWORLDS EN HET GEMEENTEMUSEUM KIJKEN TERUG OP EEN BIJZONDERE EDITIE. ‘EEN GROOT AANTAL BEZOEKERS, VEEL VERKOCHTE WERKEN EN NA VIER JAAR NOG STEEDS VEEL AANDACHT VAN COLLEGA’S EN DE PERS,’ ALDUS CARLIEN OUDES, DIRECTEUR ARTWORLDS.

Op vrijdag 29 augustus is de tentoonstelling

het werk bezig geweest; modellen en het keu-

feestelijk afgesloten met een prijsuitreiking. Vier

kenblok zoeken, foto’s maken en daarna ge-

kunstwerken zijn bekroond met één van de

broederlijk zij aan zij het doek schilderen. Hun

BankGiro Loterij ZomerExpo prijzen:

twee handschriften komen samen. ‘Tijdens de voorronde kregen we meteen fantastische re-

Publieksprijs - Bars Janboud

acties. Het is fijn om te merken dat onze sa-

Tijdens de tentoonstelling mocht het publiek

menwerking werkt.’

stemmen op zijn of haar favoriete werk. De

56

meeste stemmen gingen naar De laatste af-

Museumprijs - Ruben Pest

was van Bars Janboud, pseudoniem van het

De Museumprijs ging naar Penny, een video-

duo Bart Jansen en Lars Reinboud. De scène

werk van Ruben Pest. Ruben liet zich inspireren

speelt zich af vlak na het Laatste Avondmaal:

door het mythologische verhaal van Penelope

‘het vergeten moment in de geschiedenis van

uit Homerus’ Odyssee. In zijn moderne ver-

het Christendom.’ De discipelen helpen Jezus

beelding van de mythe zien we Penny een et-

met de afwas in een moderne spoelkeuken.

maal non-stop in haar huiskamer, wachtend op

Bart: ‘Door de vaatwasser toe te voegen wordt

haar man die in 2002 als korpsmarinier werd

het verhaal uit zijn tijd getrokken. Hierdoor ver-

uitgezonden en waarvan ze sindsdien niets

andert de boodschap en ontstaat er verwar-

meer heeft gehoord. ‘Ik wil de kijker graag

ring.’ Een maand lang zijn de kunstenaars met

meenemen naar een andere wereld door




57

Tekst & Beeld Gustav de Ridder

Zeventig jaar Palet plezier Tekening van de vrouw van Frits Klein

PALET BESTAAT 70 JAAR EN DAT IS BIJZONDER LANG, TOCH ZIJN ER MENSEN DIE VANAF HET BEGIN EEN ABONNEMENT HEBBEN OP PALET

Stapel Palet magazines en beeldje Gurbe

in het begin van hun relatie

belandde in de reclamewereld. Hij bleef, zeker

EN TEKENSTIFT ZOALS HET VROEGER HEETTE. WE HEBBEN EEN VAN

in de eerste jaren van zijn carrière, ook vrij

HEN OPGEZOCHT IN HEERENVEEN. DE HEER FRITS KLEIN (92 JAAR) IS

PALET leidde. We beelden zijn prijswinnende

ZO IEMAND DIE AL DIE JAREN PALET OM DE TWEE MAANDEN ONT-

tekening af. Je kunt daar al aan zien dat hij een

VANGT. HIJ HEEFT NOG ALLE NUMMERS EN ALS WE ZIJN PRACHTIGE

bleven. Veel voorbeelden zijn in de huiskamer

EN LUXE APPARTEMENT IN HEERENVEEN BEKIJKEN ZIEN WE OP EEN

aanwezig, bijvoorbeeld een mooie, ontroeren-

BIJZETTAFEL EEN GROTE STAPEL MAGAZINES LIGGEN.

overleden vrouw. Zijn reclamewerk bestond

schilderen en tekenen hetgeen tot een prijs in

zeer kundig tekenaar was. En hij is dat altijd ge-

de tekening van zijn anderhalf jaar geleden hoofdzakelijk uit het maken van illustraties. Hij heeft een stijl die overeenkomt met de oprich-

Frits Klein en uitgever Jochem Schuijt die bloemen en een kunstwerk van zijn vader overhandigt.

ter van PALET, de heer Hendrik Schuijt ( de vaLijfblad

Omslag Palet met

‘Het is mijn lijfblad. En ik wil mijn grote bewon-

tekening van Frits Klein

dering voor jullie uitspreken, het is echt een pracht blad, ik kan niet anders zeggen. Het wordt steeds mooier. Je kunt het niet meer vergelijken met hoe jullie begonnen zijn. Van een eenvoudig zwart witblaadje tot een volwassen glossy. Mijn complimenten hoor.’ Alhoewel we ons natuurlijk steeds willen verbeteren, is het wel aangenaam dit compliment tot ons door te laten dringen. Frits Klein is niet zomaar iemand, hij was en wellicht is nog steeds bekend in Heerenveen. Pentekeningen De beeldende kunst heeft Frits Klein altijd ge-

Striptekening

trokken, maar de stap naar het onzekere be-

‘De avonturen van Witte pijl’

staan van het vrij kunstenaarschap vond hij te groot, de schoorsteen moet ook roken. Klein 44




45

Tekst Peter Voorn Beeld Candace Charlton

Candace Charlton HET BINNENVALLENDE ZONLICHT WEERKAATST OP KLEINE STUKJES GOUD, DIE DE ALCHEMISTE ALS STUIFMEELKORRELS OVER EEN PAAR VAN HAAR ZINDERENDE LANDSCHAPPEN HEEFT UITGESTROOID. WE ZIEN DOEKEN MET SERENE GEZICHTEN EN REIZEN DOOR ZWARE SCHADUWPARTIJEN - MAAR ALTIJD IS ER HET LICHT. HET LICHT WAAR ZE NAAR OP ZOEK IS EN DAT ALS EEN MYSTIEKE TOETS DEEL UIT-

Arcadia, 2007, olie op doek

MAAKT VAN HAAR PALET. DE IN ZUID-AFRIKA GEBOREN SCHILDERES

130 x 110 cm

CANDACE CHARLTON (45) VANGT HET ZOALS JE EEN RONDFLADDERENDE VLINDER KUNT VOLGEN EN VANGEN MET JE OGEN. naliteit. Om kleuren het juiste gevoel te laten

deel is van de natuur. Met reizen neem je af-

Sfeervol Nieuweschoot

oproepen, vergt veel oefening. Candace:

stand van waar je vandaan komt. Je blikt terug

Haar atelier heeft ze in Groningen, maar wij ontmoe-

‘Soms raak je zelf de weg kwijt als je aan het

op waar je was en ziet wat voor karakter je

ten Candace in het Friese Nieuweschoot, nabij Hee-

schilderen bent. Dan moet je jezelf eerst weer

woonplek of situatie heeft. Dat zie je terug in

renveen. Daar exposeert de kunstenares van 24 ok-

vinden door terug te gaan naar de essentie.’

haar werk. Candace drukt het uit met een Afri-

Frances and Cairo, 2008, olieverf op doek 183 x 200 cm, detail

tober tot 30 november haar schilderijen in Galerie Zo-

40

kaans spreekwoord: ‘Zet één stap opzij en je

Fier. De galerie is sfeervol gelegen tussen bomen en

Zuid-Afrika, Nederland en Italië

weilanden. Een contrast met de frêle schilderes, die

Candace bracht haar jeugd door in KwaZulu-

oogt als een prinses uit een Arabisch sprookje, en

Natal aan de Oostkaap, waar ze in 1983 haar

Psyche

haar kunstwerken die on-Nederlands aandoen. Kij-

opleiding begon aan de Johannesburg School

Ook de psyche van mens en landschap fasci-

kend, of haast luisterend, naar de landschappen die

of Art, gevolgd door drie jaar aan de School of

neert haar. Wanneer we het over haar portret-

ze de afgelopen jaren maakte, ervaar je in haar werk

Fine Art (Rhodes University) in Grahamstown.

opdrachten hebben, zegt ze: ‘Ik vind het be-

een natuurlyriek die zich moeilijk in woorden laat ver-

Het was de liefde die haar in 2000 naar Neder-

langrijk dat de figuren levensecht overkomen,

talen. De tintelende kleuren zingen bijna van het doek

land bracht. Maar ook de liefde voor Italië is

dat je de geportretteerde kunt voelen en bijna

af. Misschien komt het voort uit de muzikaliteit van

groot: ze brengt met haar partner de helft van

hoort ademen. Voor een goed portret wil ik zo

het gezin waarin ze opgroeide, met een pianiste als

het jaar door in het stadje Volterra. Sinds Can-

dicht mogelijk bij het innerlijk van de ander ko-

moeder en een zangeres als zus, dat haar schilderij-

dace afwisselend in Nederland en in Italië

men. De omgeving is dan net zo belangrijk, ze

en bijna als muziekstukken klinken. Net als een mu-

woont, realiseert ze zich hoe iedere plek zijn ei-

moeten samen één verhaal vertellen.’ Oftewel,

zieknoot heeft iedere kleur een bepaalde vibratie, to-

gen karakter heeft en hoezeer de mens onder-

de psyche en wezenskenmerken van de afge-

hele horizon verandert!’




41

Tekst & Beeld Eric Beets

Walter Vanhaerents ER ZIJN MENSEN DIE WEL EENS KUNST KOPEN MAAR HET VERZAMELEN VAN KUNST IS TOCH EEN ANDERE BEZIGHEID. ALS JE MEER KOOPT DAN JE NODIG HEBT OM JE WANDEN TE VERSIEREN OF JE KAMER INTERESSANTER TE MAKEN DAN BEN JE NOG GEEN VERZAMELAAR. Maar het zaadje is echter wel gezaaid en als je financieel draagkrachtig bent (hoeft trouwens niet altijd, er zijn prachtige verzamelingen die met weinig financiële middelen tot stand zijn gekomen) dan kunnen de verleidingen van het verzamelen je hoofd bedwelmen. In België en Duitsland komt dat meer en op grotere schaal voor dan in Nederland. Ontmoeting Walter Vanhaerents

In onze buurlanden zijn een

voor een kunstwerk

aantal industriëlen die verzamelingen hebben die meer dan museumwaardig zijn. Veel musea in Nederland

Bill Viola

zouden maar wat graag zo’n collectie beheren. De fantastische kunstwerken die elkaar in zo’n collectie 36




37


Walter Vanhaerents ER ZIJN MENSEN DIE WEL EENS KUNST KOPEN MAAR HET VERZAMELEN VAN KUNST IS TOCH EEN ANDERE BEZIGHEID. ALS JE MEER KOOPT DAN JE NODIG HEBT OM JE WANDEN TE VERSIEREN OF JE KAMER INTERESSANTER TE MAKEN DAN BEN JE NOG GEEN VERZAMELAAR. Maar het zaadje is echter wel gezaaid en als je financieel draagkrachtig bent (hoeft trouwens niet altijd, er zijn prachtige verzamelingen die met weinig financiële middelen tot stand zijn gekomen) dan kunnen de verleidingen van het verzamelen je hoofd bedwelmen. In België en Duitsland komt dat meer en op grotere schaal voor dan in Nederland. Ontmoeting Walter Vanhaerents

In onze buurlanden zijn een

voor een kunstwerk

aantal industriëlen die verzamelingen hebben die meer dan museumwaardig zijn. Veel musea in Nederland

Bill Viola

zouden maar wat graag zo’n collectie beheren. De fantastische kunstwerken die elkaar in zo’n collectie 36




37

Tekst & Beeld Eri Beets Jeroen Krabbe in atelier

Ode aan mijn vader OP EEN SCHILDERIJ DAT IN MUSEUM KRANENBURGH IN BERGEN WORDT TENTOONGESTELD IS EEN JONGETJE OP EEN FIETS TE ZIEN. HIJ KAN NAUWELIJKS BIJ HET STUUR EN HANGT OP HET ZADEL, ZIJN BENEN RUSTEND OP DE BAGAGEDRAGER. OP ZIJN HOOFD DRAAGT HIJ EEN INDIANENTOOI. HET IS EEN PRACHTIG EN ONTROEREND DOEK VAN 190 BIJ 148 CENTIMETER, GEMAAKT DOOR JEROEN KRABBÉ. We bezoeken hem in zijn atelier in Amsterdam, dat eens toebehoorde aan de schilder George Hendrik Breitner. Omringd door geschiedenis, is het fascinerend te bedenken dat Breitner ook uit die grote ramen heeft gekeken. Krabbé: ‘Er waren toen ook bouwputten voor het Wilhelmina Gasthuisterrein. Hij heeft prachtige schilderijen met dit onderwerp gemaakt.’ Eenzaam Krabbé heeft een indringende blik. Hij kijkt niet de kat uit de boom maar taxeert. Tijdens ons langdurige gesprek, dat desalniettemin omvliegt, worden verhalen met veel handgebaren geïllustreerd. ‘Dat jongetje met die indianentooi Jeroen Krabbé op een betonnen paaltje in Bergen aan Zee

ben ik. Ik heb een serie gemaakt met mijn jeugd als onderwerp.’ Zijn jeugd speelde zich gedeeltelijk af in Bergen. ‘Ik logeerde bij mijn oma en oude tante die niet veel belangstelling voor mij toonden. Ik was er eenzaam en liep verloren rond, ging vaak naar het Hertenkamp, de Sparrenlaan en telde steentjes. Je moet íets doen.’

24




25

Tekst & Beeld Merel van den Nieuwenhof

In de maneschijn De nacht: duister, eenzaam, stil. Na zonsondergang openbaart zich een andere wereld. Een wereld die door kunstenaars op prachtige en zeer diverse manieren is vastgelegd. De bekendste nocturnes zijn de sterrennachten van Van Gogh, de mooiste misschien wel die van Whistler. Maar hoe ga je als kunstenaar te werk, met de maan of gering kunstlicht als enige lichtbron? De aantrekkingskracht van de nacht De nachtelijke realiteit is anders dan die van overdag. In het duister lijken andere regels te gelden en is er meer vrijheid, maar ook meer gevaar. Dat prikkelt de fantasie, ook bij kunstenaars. De verbeelding van het donker kwam op in de vijftiende eeuw en kwam in de kunst van de zestiende en zeventiende eeuw steeds vaker voor, bijvoorbeeld in de weergave van mythologische of Bijbelse voorstellingen. Rembrandt bereikte zowel intimiteit als dramatiek Resultaten van het schilderen bij volle maan o.l.v. Klaas-Jan Mulder

met zijn licht-donkercontrasten, terwijl Aert van

William Degouve de Nuncques, Nacht in het

der Neer het zilveren schijnsel van de maan

Koninklijk Park van Brussel, 1897, Pastel op

ving in zijn nachtelijke landschappen.

papier 65 x 50 cm, Musee d’Orsay, Parijs

Gaslicht en straatlantaarns zorgden in de negentiende eeuw voor minder duisternis. De

18




19


Huid en heftig Marlène Dumas MARLÈNE DUMAS EXPOSEERT IN HET STEDELIJK MUSEUM IN AMSTERDAM. ZIJ IS EEN SCHILDER DIE NIET ALLEEN MET KWAST, PALETMES OF ANDERE VOORWERPEN SCHILDERT. ZIJ LAAT DE VERF OOK VLOEIEN EN SOMS BEPAALT TOEVAL HAAR CONTOURLIJN. DE FIGURATIEVE VORMEN ZIJN ZWOEL EN DUN AANGEZET, ALSOF ER EEN VELLETJE ZIT TUSSEN DE WERKELIJKHEID EN DE IDEE OF EEN EMOTIE UIT VERONTWAARDIGING OF MEDEDOGEN. DE VERTALING IS VAAK ÉÉN OP ÉÉN, ER ZIT WEINIG TUSSEN. DIKKE VERFTOETSEN HEBBEN EEN EIGEN WERELD EN BETEKENIS EN KUNNEN HET OORSPRONKELIJK IDEE ONDERMIJNEN.

Zaaloverzicht

het eerst zag in de Documenta (Kassel ’82) van Fuchs, nader bekijk dan is de materie vaak belangrijk geweest. Soms druipt de verf naar

Detail uit collage ‘Don’t Talk to Strangers’,1977

beneden en wordt onderweg gemanipuleerd met een kwast of met vegen van een doekje.

Marlene Dumas 5 september 2014

12

Huid en heftig

De vormen die je zo krijgt hebben door de na-

De verf in haar werk vormt eerder een huid

tuurlijke weg van de zwaartekracht iets orga-

dan dat het via materie substantie krijgt en

nisch. Dit geldt ook voor (bij op de grond schil-

werkelijkheid wordt, het zijn suggestieve schil-

deren) het horizontaal laten vloeien van de

derijen. De aard van de voorstellingen is dwin-

verf. Je herkent de persoon, maar de verf

gend, vaak veroorzaakt door heftige persfo-

heeft zichtbaar ook aan andere ‘eeuwige’ wet-

to’s of pornografische kiekjes, zij zorgen er-

ten voldaan. Er zit net zoveel schilderkunst als

voor dat je in ieder geval kijkt. De toeschouwer

voorstelling in haar werk. Het is te vergelijken

wil graag geconfronteerd en uitgedaagd wor-

met de werkwijze van oude Chinese en Ja-

den. Een min of meer intellectuele stellingna-

panse kalligrafische kunstenaars. Bij het schil-

me (die soms ook in de ‘poëtische’ titels te on-

derij ‘Gravita’ waarin de aan het kruis hangen-

derkennen valt) verhoogt de levendigheid en

de Jezus wordt afgebeeld zijn de verticaal

actualiteit van een werk. Maar er is meer dan

aangebrachte (niet druipende maar) geschil-

een origineel of schokkend plaatje ter illustratie

derde lijnen minder geslaagd. Wellicht dat

van een idee. Ik heb het gevoel dat Marlène

druipende ‘lijnen’ teveel dramatiek zouden

Dumas tenslotte meer om schilderkunst geeft

hebben betekent, maar deze strepen ‘spre-

dan om het plaatje. Als ik haar werk, dat ik voor

ken’ ook niet echt.




13

Tekst Merel van den Nieuwenhof Beeld Charlotte Caspers en Niels Coppes

Liefde voor oude technieken Charlotte Caspers

Kunstenares Charlotte Caspers (Gent, 1979) gebruikt in haar werk bijzondere materialen en oude technieken. Ze volgde een studie kunstgeschiedenis en vervolgens een opleiding tot schilderijenrestaurator, waar ze in haar beeldende werk de vruchten van plukt. Daarnaast maakt ze historische reconstructies in opdracht, is ze gastdocent schildertechniek aan de Universiteit van Amsterdam en werkt ze mee aan onderzoeksprojecten in binnen- en buitenland.

In het werk van Caspers speelt de natuur een belangrijke rol. ‘Ik bevind mij graag in de natuur en wat ik daar zie probeer ik te doorgronden en te vertalen. Dit resul-

Trompetvogel, uitgevoerd in

teert in werken die meestal uitgevoerd zijn op papier of

eitempera op papier, 70 x 50 cm

paneel, gekenmerkt door rijke oppervlaktes met verschillen in textuur, glans en matheid. Ik zie mijn schilderijen niet als afbeeldingen, maar als objecten die veranderen bij wisselingen in licht en kijkafstand. Fysieke aanwezigheid van zowel de beschouwer als het schil6




7

Inhoud. uitgave. oktober november

Recommend Documents