infra actie nr 2
juni 2012•Jaargang 15
>
Bert Geerken, TU Delft: ‘Aannemers,
innoveer samen’ >
Vopak Westpoort:
2.500 kubieke
meter brandstof per uur
> Elco Brinkman over past performance
in beeld Benzine voor VS
E
22
en project van de grote getallen, zo mag de olieopslagterminal Vopak Westpoort in de haven van Amsterdam gerust worden genoemd. BAM Leidingen & Industrie leverde het complex deze maand op in samenwerking met BAM Civiel, BAM Wegen, BAM Techniek en Geldof. Er staan 41 megagrote, gloednieuwe tanks, waarin 1,2 miljoen kubieke meter diesel en benzine kan worden opgeslagen. Dit is goed voor tien procent van het totale jaarverbruik in Nederland. Projectmanager Peter Moerland: ‘Olietankers worden ter plekke via een eigen leiding geladen met benzine voor de VS. Andersom brengen schepen diesel uit Amerika naar Nederland. De brandstof wordt met 2.500 kubieke meter per uur in de schepen gepompt. Het is een EPC-contract; wij hebben het ontwerp in 3D Plan Design Management System uitgewerkt en de detail-engineering, inkoop en constructie gedaan. Door de winterse omstandigheden moesten we creatief zijn en we besloten grote delen van het leidingwerk als modules te prefabriceren. Dit bleek een uitkomst. Daardoor liepen we voor op de planning. Eigenlijk hebben we vanaf het begin Lean gepland waarbij we vooraf met alle partijen om de tafel hebben gezeten om mogelijke problemen te tackelen. Tijdens piekuren werkten er 650 man. Probleemloos en veilig.’
3
mix Vraag het Rob van Wingerden > Lid raad van
bestuur BAM
4
Bestuursvoorzitter Nico de Vries van Koninklijke BAM Groep zei onlangs bij de presentatie van de jaarcijfers dat hij ‘gezien de omstandigheden’ tevreden is. U ook? ‘Ja. Maar we maken ons ook zorgen over de toekomst. De mate waarin we projecten binnenhalen en uitvoeren, wordt nog belangrijker.’ Leg eens uit? ‘We moeten innovatief zijn, het risico- en cashmanagement goed in kaart brengen, de klant begrijpen. Alle aannemers willen dat, maar wie dat het beste doet, wint. Het komt er steeds meer op aan.’ Dat klinkt strijdbaar, jullie zijn er klaar voor? ‘Alle ingrediënten zijn er: het ‘‘gereedschap’’, de kennis, de samenwerking tussen de werkmaatschappijen. We zijn zeer intensief bezig met onder meer virtueel bouwen en we hebben Lean-management. Op het gebied van duurzaamheid maken we goede vorderingen, maar het moet nog beter en sneller.’ En dat kan? ‘Het gaat om houding: hoe graag wil je verbeteren? Dat is belangrijker dan “de spullen”. De mentaliteit om het elke dag weer beter te willen doen, dat is wat het verschil maakt. Nieuwsgierige medewerkers zorgen immers dat de juiste “tools” er zijn en goed worden gebruikt.’ Bert Geerken pleit in dit blad voor meer samenwerking tussen kennisinstituten, overheid en bedrijfsleven. ‘Het is sowieso goed als er meer afstemming komt tussen de drie partijen. We moeten elkaar beter begrijpen. Niet door in projectgroepjes te praten, maar door echt door te dringen tot de vraag hoe we de samenwerking structureel kunnen verbeteren en hoe we dat willen bereiken. Waarbij elke partij het totaalbelang goed voor ogen heeft en snapt dat slim op elkaar inspelen voor elke partij extra meerwaarde oplevert.’
en verder
Met hart en hoofd
Snel spoor bij Duffel
Het slijpen van het spoor in Nederland met de slijptreinen van het Zwitserse bedrijf Speno is risicovol werk. Er rijden namelijk ‘s nachts meerdere treinen op verschillende werkplekken tegelijk door het land. Die hoge frequentie en de dynamiek maken dat alle betrokkenen zeer alert moeten zijn tijdens hun werk. Om deze reden is het Team ‘Specials’ waaronder de Speno-projecten vallen - bij BAM Rail al geruime tijd bezig met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. De nieuwe impuls moet komen van het nog verder verbeteren van houding en gedrag op het gebied van veiligheid. Dat begon vorig jaar met een eerste reeks Hearts & Minds-sessies voor de collega’s die binnen het Spenoproject werken, begin dit jaar is verder gegaan met een tweede reeks bijeenkomsten. Robert Pasteuning, projectleider: ‘We lieten de medewerkers onder meer zelf foto’s maken van risicovolle situaties op hun eigen werkplek. Daar moesten ze dan in de sessies gezamenlijk over nadenken: wat zie je voor risico’s? Het bleek dat de collega’s vaak verschillende risico’s zagen. En samen zagen ze álle risico’s. Dat was voor de meesten een eye-opener.’ Volgens Robert waren het ‘enthousiaste en positieve bijeenkomsten’. ‘Ik vind ze echt geslaagd; iedereen krijgt er veel energie van. Ik hoop dat de collega’s meenemen dat ze elkaar mogen en moeten aanspreken op onveilig gedrag. En dat ze samen nóg beter opletten.’
Het verleggen van het spoor en vernieuwen van de boven leiding bij het Belgische Duffel is de laatste fase ingegaan. Sinds 2009 werkt BAM Rail in opdracht van BAM-dochter CEI de Meyer even ten zuiden van Antwerpen aan de modernisering van vier sporen nabij de nieuwe brug over de Nete. Projectleider Peter Vriens vertelt: ‘Vroeger lag hier een bocht in het spoor. Die is aangepast, zodat de HSL en Thalys hier straks 160 kilometer per uur kunnen rijden.’ In januari rijden alle treinen over de nieuwe sporen.
-30% onderhoud De weg is beschadigd en moet worden hersteld. BAM Wegen biedt hiervoor een passende oplossing met haar beheer & onderhoud concept. Commercieel manager Ronald Knegt: ‘Gemeenten kunnen met dit concept tot wel dertig procent besparen op hun budget. Het tijdig in kaart brengen van de conditie van wegen bespaart kosten doordat planning, techniek en vakmanschap gecombineerd worden. Onze asfalttechnologen brengen hiervoor hun expertise in door gerichter beheersmaatregelen te ontwikkelen voor de duur van de onderhoudsperiode. Deze werkwijze levert niet alleen besparingen op maar ook minder kopzorgen voor wegbeheerder en omgeving.’
Directiewisseling William van Niekerk (42) is per 1 april benoemd tot directeur corporate social responsibility bij Koninklijke BAM Groep. Hij volgt Tom van Beek op die op 1 augustus met pensioen gaat. William was hiervoor directievoorzitter van BAM Infraconsult, het adviesen ingenieursbureau van BAM. Hans Ramler (53) is per 1 april benoemd tot directeur van BAM Infraconsult. Hans was eerder onder meer directeur van BAM Wegen.
Een bijzondere Koninginnedag
6
HOKA Verkeerstechniek, onderdeel van BAM Wegen, heeft tijdens het bezoek van Koningin Beatrix op 30 april aan Veenendaal en Rhenen de verkeersmaatregelen verzorgd. Zoals dranghekken voor de 60.000 bezoekers, omleidingsignalering, verwijzingen naar parkeergelegenheden, parkeerverboden. Projectleider Roy Hirst: ‘Het was na het skiongeluk van Prins Friso lang onduidelijk of het bezoek zou doorgaan. Op 2 april kregen we pas de opdracht. In amper vier weken hebben we de globale schetsen van de gemeenten tot op detailnivo uitgewerkt. Ja, dat mag je bijzonder noemen. Twee dagen voor het evenement zijn we aan het werk gegaan en hebben we een groot deel van de borden, de dranghekken en de toiletten geplaatst. Op de dag zelf waren we al om zes uur in de weer. Spannend allemaal, op het laatst moesten we van de politie vanwege veiligheid toch nog dingen aanpassen.’
Groene metamorfose > Erasmus Universiteit Rotterdam gaat op de schop
10 Bert Geerken, decaan faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen > In Delft willen ze een gouden samenwerking
5
Rendabele parkeergarage
Fijnstof vangen met een magneet
Wanneer levert een parkeer garage geld op? Dit begint door in het voortraject al na te denken over de exploitatie, zegt Marc Moonen, commercieel manager van Go-Park, onderdeel van BAM Civiel. ‘De parkeermogelijkheden in de omgeving bepalen mede of de investering zinvol is. Maar ook: op welke manier ga je de garage verlichten en ventileren? Zo is ledverlichting op de lange termijn veel goedkoper dan tl-buizen. En krachtige ventilatoren zijn wel verplicht vanwege brandveiligheid, maar voor de dagelijkse ventilatie kun je beter kleine ventilatoren installeren. Hiermee dalen de energiekosten met tienduizenden euro’s per jaar.’ Begin juni presenteerde Go-Park haar ideeën over duurzaamheid op de vastgoedbeurs Provada in Amsterdam. www.bamgopark.nl
Irene Bruines, productmanager van BAM Infratechniek is erg tevreden dat het experiment met het fijnstof reductiesysteem (FDRS) langs de A9 bij Amstelveen is geslaagd. ‘We hebben van 20 december tot 20 februari gemeten. Bij weinig wind neemt de hoeveelheid fijnstof langs de weg toe en werkt het systeem het beste. Er is een gemiddelde reductie van dertig procent behaald.’ FDRS haalt als een magneet de fijnstofdeeltjes uit de lucht. Het systeem werkt met een gelijkspanning van 35.000 volt. Er zijn dunne draden geplaatst waarover een spanning loopt. Deze draden zijn geplaatst voor een geaarde achterwand waar geladen stofdeeltjes naar toe trekken. Irene: ‘Er komen van de draden positieve ionen af die zich aan de stofdeeltjes hechten waardoor de achterwand het fijnstof én het ultrafijne roet kan afvangen.’ Het systeem is bedacht door de TU Delft en technisch ontwikkeld door BAM Infratechniek. Irene: ‘Dit systeem verbruikt bijzonder weinig energie.’ Op 15 mei presenteerde BAM Infratechniek de behaalde resultaten tijdens een minisymposium.
‘
14
Kijk, je kunt wel zeggen: “ik heb eerder een viaduct aangelegd”, maar het gaat erom dat je laat zien hoe je dat hebt gedaan. pagina 14
’
Een gouden toekomst met past performance? > Brinkman: ‘Je dwingt elkaar met dit meetinstrument in de spiegel te kijken’
17
De wereld van omgevingsmanagement en vergunningen > ‘Het betaalt zich terug’
>
15 16 18 19 20
Rubrieken de bouwput het getal bam@ column kroonjuweel
reportage De Erasmus Universiteit ondergaat een metamorfose. De komende jaren gaat het terrein in Rotterdam stevig op de schop. Te beginnen met de entree. BAM Bouwcombinatie Campus Woudestein bouwt aan iets bijzonders: een strakke daktuin op een niet-alledaagse parkeergarage.
6
7 de feiten Project Bouw tweelaagse parkeergarage en daktuin Erasmus Universiteit Rotterdam als onderdeel van het Masterplan Erasmus Universiteit Bouwsom 12,5 miljoen euro; voor het hele Masterplan is 300 miljoen euro uitgetrokken Opdrachtgever Woudestein Erasmus Universiteit Rotterdam Betrokken BAM-bedrijven
Hoofdaannemer is Bouwcombinatie Campus Woudestein bestaande uit: BAM Utiliteitsbouw regio Rotterdam, BAM Civiel Zuidwest, BAM Milieu (grondwerk), BAM Infratechniek (voedingskabels), Mostert De Winter (groenbedrijf), BAM Nelis De Ruiter Aantal medewerkers 50
daktuin
voor Erasmus
‘we hebben in twaalf dagen 800 palen de grond ingeslagen. een record.’ 8
‘E
en mooie, prestigieuze klus.’ Projectorganisator Rik van Opdorp van BAM Civiel is er trots op dat hij en het team de nieuwe entree voor de Rotterdamse universiteit verzorgen. Het project bestaat uit de aanleg van de grote daktuin - de Plaza - op een tweelaagse parkeergarage. Als eerste levert BAM delen op van het omvangrijke renovatieprogramma van het Masterplan Erasmus Universiteit, waarbij tussen 2012 en 2028 weinig stenen op hun plaats zullen blijven. De 99-jarige academie kan een opknapbeurt goed gebruiken, zo is te zien vanaf het balkon van het zeventien verdiepingen tellende Tinbergen-gebouw. Auto’s staan kriskras op het terrein en studenten komen overal vandaan. Een modernisering is geen overbodige luxe. Dit begint dus bij de hoofdingang. Die moet volgend jaar, wanneer de Erasmus Universiteit honderd jaar bestaat, worden opgeleverd. ‘Die deadline gaan we halen’, klinkt het overtuigd uit de mond van Johan Heijboer, projectleider van BAM Bouwcombinatie Campus Woudestein.
Johan Heijboer (links) en Rik van Opdorp
De bouw ligt op schema, ondanks de zware winter en een onaangename verrassing. Bij het grondwerk werd namelijk verontreinigde grond aangetroffen. ‘Dankzij de collega’s van BAM Milieu was de bodem snel weer schoon. Zo snel zelfs, dat het verdere verloop geen vertraging heeft opgelopen. Op zo’n moment is het toch handig dit soort specifieke expertise in eigen huis te hebben.’
Streepjescode Johan: ‘In dit project worden zowel de “betonkennis” van BAM Civiel als de expertise op het gebied van afwerking van BAM Utiliteitsbouw gevraagd. We werken intensief samen en dat verloopt uitstekend.’ Rik knikt. ‘We vertrouwen op elkaar en op elkaars knowhow. Dat werkt hier uitstekend. Dit geldt trouwens ook voor de samenwerking met de opdrachtgever en met de andere partijen. Van de universiteit krijgen we een hoge mate van vrijheid en de communicatie met de ontwerpende partijen verloopt soepel.’ In het laagste deel van de parkeergarage bevindt zich de bouwput, daar wordt hard gewerkt. ‘Dit is niet zomaar een
parkeergarage’, zegt Rik. In tegenstelling tot de standaard ‘betonnen dozen’ heeft de opdrachtgever uitgesproken ideeën over de details. De wanden worden voorzien van een soort streepjescode; een bijzonder reliëf van verticale strepen die allemaal anders zijn. Dat is een tijdrovende klus voor de timmermannen. Ze moeten de houten stroken van verschillend formaat stuk voor stuk op de bekisting schroeven en daarnaast moeten ze rekening houden met het verloop in de vloer. Het project wordt in twee fases uitgevoerd. Op 1 oktober wordt de eerste 250 meter van de parkeergarage en de Plaza opgeleverd, daarna volgt de resterende 150 meter. ‘De opdrachtgever heeft liever dat de overlast ‘kort en krachtig’ is, dan dat we het over maanden uitsmeren. Om die reden hebben we onlangs in twaalf dagen 800 palen de grond ingeslagen. Een record.’
Handtekening In het al opgeleverde deel van de parkeergarage is het donker en vochtig. Wat direct opvalt zijn de strakke lijnen. Johan: ‘Het moet allemaal minimalistisch en glad
zijn. Het afwerkingsniveau is hoger dan in reguliere parkeergarages.’ Daar waar normaal gesproken kabelgoten en elektra in parkeergarages zichtbaar zijn, wordt hier alle techniek aan het oog onttrokken door een bijzonder plafond van oranje aluminium lamellen. Die lopen weer over in de streepjescode op de muren. Energiezuinige led-lampen zorgen voor de verlichting. Het oranje komt ook terug in de van buitenaf zichtbare delen van de garage. Hiervoor wordt cortentstaal gebruikt; een speciaal, roestkleurig staal met een dichte oxidehuid. Van hetzelfde materiaal wordt het uithangbord op de Plaza gemaakt: een grote handtekening van de oude filosoof Erasmus zelf. We lopen door de garage naar het dak. Hier zitten straks studenten op bankjes in de zon te studeren of een boterham te eten. Op de strakke bestrating met lijngoten komen cortentstalen beplantingsbakken met bomen en siergrassen. Rik: ‘Die groene strook loopt helemaal door naar achteren en maakt zo van de universiteit één geheel. Wij rollen nu die groene loper uit.’
•
99 één voor allen... Het adagium van de musketiers blijkt op de bouwplaats soms moeilijk te realiseren, maar in Rotterdam is het gelukt. Allereerst kozen de twee hoofdaannemers BAM Utiliteitsbouw en BAM Civiel ervoor de middelen te bundelen in één Bouwcombinatie. Allebei maken ze gebruik van dezelfde pot geld. Verder wordt er gewerkt volgens de theorieën van Lean management en ‘bewust bouwen’. Projectleider Johan Heijboer licht toe: ‘BAM Utiliteitsbouw en BAM Civiel hebben allebei hun eigen expertise. We zijn al vroeg bij elkaar gaan zitten met de vraag: hoe zorgen we ervoor dat we elkáár zoveel mogelijk kunnen laten doorwerken? Ik vind dat we daar uitstekend in zijn geslaagd. Want ondanks het vorstverlet en de bodemsanering, hebben we vier weken bespaard op onze doorlooptijd.’
interview
10
cv
wie Bert Geerken FUNCTIE Decaan van de
faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, TU Delft WAS Werkte onder meer voor wetenschapsorganisatie NWO, de Universiteit van Amsterdam, de NS en Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie OPLEIDING Technische Natuurkunde aan de universiteit van Twente, vastestoffysica aan de VU
‘Zoek elkaar op, innoveer samen’
• Samenwerking universiteit, overheid en bedrijfsleven moet beter • Op zoek naar de gouden driehoek
Bert Geerken is sinds een half jaar decaan van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen aan de TU Delft. Het onderlinge samenspel tussen universiteiten, overheden en bedrijfsleven nog verder uitwerken, dat is volgens hem de toekomst.
H
et bedrijfsleven, de (semi)overheid en de universiteit slaan de handen ineen om nieuwe, innovatieve projecten van de grond te krijgen. Financieel en intellectueel. Die samenwerking is bij de TU Delft door zijn voorganger De Quelerij stevig in gang gezet; Geerken wil dit verder uitbouwen. Want dat is hard nodig, zegt de decaan: ‘De geldstromen nemen af’. De Nederlandse wetenschap kon lange tijd profiteren van de inkomsten uit aardgas, maar die tijden zijn voorbij. En dat is niet de enige reden: je kunt ook meer bereiken met onderling samenspel, zo zegt hij. ‘Ik heb een boeiende wereld aangetroffen op de faculteit met grote wetenschappelijke voortgang. Net nog. Kom ik één van onze medewerkers tegen, die werkt aan grondeigen bacteriën, waarmee de ondergrond sterker wordt gemaakt. Een goed voorbeeld van een project waarbij de universiteit zou moeten samenwerken met aan nemers. Daar hebben we beide belang bij.’
Gouden driehoek Wat hij ook aantrof is een plek waar medewerkers van de universiteit verbonden zijn met ‘de wereld om hen heen’. Met Deltares bijvoorbeeld en met TNO. En vice versa tekende BAM in 2009 een convenant met de overheid, het bedrijfsleven en kennisinstellingen om onderzoek en onderwijs steviger te verbinden aan vraagstukken rond transport, bouw en infrastructuur. En niet alleen stafmedewerkers zoeken deze samenwerking op, ook studenten komen steeds eerder in contact met het bedrijfsleven. ‘Studenten zijn soms al quasi-medewerker van bedrijven tijdens hun studie. De student als werknemer, dat juich ik toe. Ze ontwikkelen zich beter en vinden na hun studie sneller een baan.’ Geerken zoekt niet alleen contact buiten de deuren van de universiteit, ook intern is nog een wereld te winnen, zo zegt hij. ‘Het is de kunst alle kennis binnen de faculteit te benutten door bijvoorbeeld energie, milieu en transport te integreren. Binnen die integrale visie kunnen producten worden ontwikkeld.’ Dan maakt Geerken de stap naar het bedrijfsleven. ‘Ik zou de grote aannemers willen vragen: zoek elkaar ook meer op, innoveer samen.
11 Via pilot-projecten kan de overheid launching customer worden: die vraagt om innovatieve oplossingen van aannemers en gaat ze vervolgens ook gebruiken. Wij kunnen daarvoor pre-competitieve onderzoeksprogramma’s opzetten en uitwerken. Denk aan duurzamer asfalt.’ Kortom, zo ontstaat aldus Geerken de gouden driehoek. ‘Een samenspel tussen overheid, kennisinstituten en de markt.’ Een mooi voorbeeld is de Stichting Onderwijs Civiel-Ingenieur voor Bedrijfsleven en Overheid (OCIB) tussen de TU’s van Delft en Enschede, Bouwend Nederland, Rijkswaterstaat en ingenieursbureaus. Voorzitter is directeur Hans Ramler van BAM Infraconsult. Geerken: ‘OCIB zegt tegen ons: laat ons meekijken naar jullie onderwijsaanbod en jullie vacatures. Wij kunnen meedenken. Wat heeft de markt nodig? Dit is een mooi voorbeeld van hoe het moet, we hebben elkaar nodig.’
•
Reactie namens BAM: Hans Ramler, directeur BAM Infraconsult ‘In een markt die steeds grimmiger gaat worden zal pre-competitieve samenwerking de komende periode in toenemende mate belangrijk worden. Zeker op het gebied van onderwijs moeten en willen het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs gezamenlijk optrekken om het huidige kennisniveau minimaal te behouden en liefst te versterken. Op civieltechnisch gebied behoort Nederland nog steeds tot de wereldtop en gelet op de economische omstandigheden moeten we daarvan profiteren.’
project
Universitaire
tram
12
Voor betere bereikbaarheid van de Technische Universiteit Delft verlengt BAM in opdracht van Stadsgewest Haaglanden tramlijn 19. De lijn loopt van Delft CS naar TU Noord, het omvangrijke universiteitsterrein. Eind 2015 rijdt de eerste tram.
13
V.l.n.r. projectleider Jan Bekker, projectleider John Bakker en Ed van der Voort van Fundus
De feiten Plaats Delft Project Tram- en weginfrastructuur
Zuidwal/TU Noord en de Hamtunnel Opdrachtgever Stadsgewest Haaglanden Opdrachtnemer BAM Wegen Regio West Directievoerder Royal Haskoning Over het project De bestaande HTM-tramlijn 19 wordt doorgetrokken van Delft CS naar TU Noord, om de bereikbaarheid van de universiteit te verbeteren. Het werk bestaat uit drie delen: herinrichting van de Zuidwal/ TU Noord, reconstructie Hamtunnel en de bouw van een kilometer nieuw groefrailspoor. Het project is politiek gevoelig door historische bruggen in het werkgebied en de slechte bereikbaarheid van de oude binnenstad. En complex omdat zes partijen bij het project betrokken zijn en de werkruimte beperkt is. Totaalbedrag 3,77 miljoen euro Oplevering december 2012
V
raag van de fotograaf. Waar zijn de spoorbouwers? Die komen in de zomer, antwoordt projectleider John Bakker van BAM Wegen Regio West. Op deze druilerige donderdagmiddag tussen Koninginnedag en Bevrijdingsdag vindt naast de bouwkeet de enige bedrijvigheid op de werklocatie aan de Zuidwal plaats. Tegenover Theater de Veste - aan de zuidkant van het historische centrum. Twee mannen zijn bezig met de bouw van het verzwaarde dek van de Hamtunnel, waarop in het najaar BAM Rail de HTM-lijn aanlegt. Omdat de monumenten Kapelsebrug en Sint Sebastiaansbrug op de route liggen, is de aanleg van het nieuwe groefrailspoor en asfalt (busbaan, tweebaansweg) politiek gevoelig. Beide kunstwerken zijn niet ‘tramlijn 19-proof’ zoals dat heet. Sterker nog: ze zijn gemaakt voor paard en wagen, zegt projectleider John Bakker. ‘Ze zijn nauwelijks sterk genoeg voor een bus.’ Neem de Kapelsebrug. Een toeristische trekpleister.
Want de overgang staat afgebeeld op het wereldberoemde zeventiende-eeuwse schilderij Gezicht op Delft van Johannes Vermeer. Firma Van der Made reconstrueert de Kapelsebrug, de Sint Sebastiaansbrug wordt later aanbesteed. John: ‘Als zij klaar zijn en alle goten zijn afgesteld, nemen wij de brug over en starten we met de railwerkzaamheden.’
dagelijks studeren en onderzoek doen. En dat aantal zal alleen maar toenemen als de bouw van het wetenschapspark Technopolis Innovation Park over vijftien jaar gereed is. Lijn 19 zorgt voor meer vervoerscapaciteit van Delft CS naar de TU, zegt Ed van der Voort van gedelegeerd opdrachtgever Fundus. ‘Nu zijn de bussen afgeladen vol.’
Afgeladen vol
Om ‘werk met werk’ te kunnen maken, is het project door Stadsgewest Haaglanden in stukken opgedeeld en werken meerdere partijen (BAM en Van der Made) tegelijkertijd op de Zuidwal. Een relatief klein bouwgebied, dat wordt dus creatief omgaan met de beschikbare ruimte. John: ‘We moeten ervoor zorgen dat er altijd verkeer in twee richtingen kan blijven rijden. Want de Zuidwal is een belangrijke weg om het centrum te bereiken. Ons werkgebied ligt ingeklemd tussen de binnenstad en de Delftse Schie: een strook van historische betekenis waar we 1.600 ton asfalt aanleggen en de riolering vernieuwen. Gezien de culturele waarde doet ook de
Onder de paraplu van BAM Wegen Regio West werken BAM Rail, BAM Civiel en HOKA Verkeerstechniek samen. Zij gaan naast de nieuwbouw van de fietstunnel, de Zuidwal anders inrichten en bijna een kilometer nieuw groefrailspoor aanleggen, verdeeld over de locaties Zuidwal en TU Noord. Stadsgewest Haaglanden is deels aangelegd door BAM Rail en werd twee jaar geleden door HTM in gebruik genomen. Het laatste deel verrijst de komende drie jaar. In plaats van richting Tanthof buigt de lijn in de toekomst af naar de Technische Universiteit, waar ruim vijftienduizend mensen
Spoorzone
gemeente Delft een duit in het zakje tijdens de besluitvorming en voorbereidingsfase.’ Want het cultureel erfgoed - de bruggen moet behouden blijven en de binnenstad moet bereikbaar zijn. Iets verderop aan de Westvest bepalen gele omleidingsborden, mannen met witte helmen en vrachtverkeer het straatbeeld. John: ‘ProRail laat hier een spoortunnel bouwen die aan het werkterrein van BAM grenst. Dus ProRail wordt hier bij betrokken. Net als de directiehouder van het project, Royal Haskoning, en TU Vastgoed dat belangen heeft aan de andere kant van de Sint Sebastiaansbrug, TU Noord. Daar begint BAM Rail na het voltooien van de Zuidwal met de bouw van het spoor.’ BAM Rail plaatst 29 bovenleidingmasten inclusief straatverlichting in het TU-gebied en dertien stuks op de Zuidwal. Projectleider Jan Bekker van BAM Rail: ‘Die masten worden uit veiligheidsoogpunt geschilderd in de fabriek zodat er geen hoogwerker nodig is. Bovendien is dat veel efficiënter. Er komt een kunststofplaatconstructie waar de
spoorsecties en spoorstaven op liggen. Dat is normaal bij een HTM-werk. Stadsgewest Haaglanden wacht trouwens zo lang mogelijk met de uitvoering van het bovenleidingwerk, uit angst voor koperdiefstal.’
Postzegel Jan: ‘Met dit werk hebben we veel ervaring. HTM, RET en GVB zijn grote klanten. We staan te trappelen om te beginnen.’ We werken op een postzegel, zegt John Bakker. ‘Verschillende werkzaamheden, disciplines, aannemers en belanghebbenden werken op een klein oppervlak. Dat maakt het complex en uitdagend. Alles wat we omleiden, afsluiten, oppakken of neerzetten moeten we verantwoorden.’ Jan: ‘Door goede samenwerking tussen de BAM-bedrijven en een Lean-sessie met andere partijen hebben we qua planning een efficiencyslag gemaakt. Nu zorgen dat alles goed op elkaar wordt afgestemd.’ Van der Voort: ‘Er zijn drie contracten in dit gebied. Als mijlpalen niet worden gehaald, dan gaat de meter dus lopen en dat kost meer geld. Dat zorgt voor druk.’
•
ja/nee
de bouwput
Past Performance zorgt voor minder faalkosten Reizigers scheiden
14
Erik te Duits directeur BAM Civiel
Theo Winter
Elco Brinkman
Guido Hagemann
directeur BAM Wegen
voorzitter van Bouwend Nederland
portfolio directeur directie Projecten Rijkswaterstaat
‘Maar vergeet niet ook naar de present performance te kijken, want dan kun je tijdens projecten nog bijsturen. Het lijkt mij evident dat de faalkosten met past performance dalen. Maar er is meer. De relatie tussen opdrachtgever en -nemer zal zich verder verdiepen en er zal meer wederzijds begrip zijn voor elkaars werk. Ik vind wel dat we kritisch moeten zijn op de manier waarop de meting plaatsvindt: het zal niet meevallen een objectieve methode te vinden om terug te blikken op een project; je ziet altijd verschillende inzichten en meningen over hoe een werk is verlopen. Tot slot moeten wij als aannemer ook intern de faalkosten blijven bestrijden, een deel van deze - vaak onnodige - kosten wordt veroorzaakt door interne processen die niet goed op elkaar aansluiten. Dit wordt niet opgelost door een extern meetinstrument.’
‘Je ziet dat aan nemers het ‘plan-do-check’ goed in de vingers hebben. Maar het herkennen, leren en vervolgens vermijden van gemaakte fouten, het ‘act’, kan beter. Past performance is een onafhankelijk meetinstrument voor dit lerend vermogen. Je ziet met deze methode niet alleen of je zelf sneller door de leercurve heen gaat, maar ook hoe je presteert ten opzichte van concurrenten. En dat stimuleert prestatiedrang; je wil tenslotte als beste uit de bus komen. Bovendien: het beoordelen gaat over en weer. Dit bespreek je samen, zo leer en optimaliseer je meer en dalen dus uiteindelijk de faalkosten.’
‘Als je het kunstje eerder hebt gedaan staat het met past performance zwart op wit. Kijk, je kunt wel zeggen: “Ik heb eerder een viaduct aangelegd”, maar het gaat erom dat je in deze tijd van ingewikkelde tenders ook laat zien hoe je dat hebt gedaan en: wat voor iemand je bent. Je verbetert dus ook de verhouding tussen opdrachtnemer en opdrachtgever. Met performance zoek je naar samenwerking, duurzaamheid en dus kwaliteit. Want je dwingt jezelf met dit meetinstrument in de spiegel te kijken, je begaat stommiteiten niet nog een keer, je maakt het verbruik van spullen inzichtelijk, je vereenvoudigt. En daarvoor moeten we niet bang zijn.’
‘Ik onderschrijf deze stelling volledig. Door op een gestructureerde manier elkaars performance te meten, verminderen we faalkosten in de bouw. Daarnaast voorkomt prestatiemeten miscommunicatie. Om deze redenen vormen voortgangs gesprekken tussen opdracht gever en opdrachtnemer een vast onderdeel van prestatiemeten. Dit gebeurt op basis van een vooraf ingevulde vragenlijst door zowel opdrachtgever als opdrachtnemer. Dus juist ook tijdens de uitvoering van een project en niet - zoals de titel wellicht suggereert - alleen aan het einde van een project.’
ja
ja
ja
ja
Dagelijks hebben ze 250.000 toeschouwers. Medewerkers van BAM Civiel en BAM Rail werken in opdracht van NS Poort en ProRail op Amsterdam CS aan het project WOPAC. Dat staat voor Westelijke en Oostelijke Passage Amsterdam Centraal. Er wordt onder meer 140 meter spoor verwijderd voor de bouw van twee voetgangerstunnels onder het station en vervolgens weer teruggeplaatst. De twee tunnels worden vijfenveertig meter breed en tachtig meter lang. Senior projectmanager van BAM Civiel Hans Lammers: ‘Straks kunnen mensen van de stadszijde naar de IJ-zijde zonder door de OV-chippoorten te moeten. Zo scheiden we de twee reizigersstromen; die naar de trein en die van het IJ naar de stad en vice versa. Eerst wordt het perron op de nieuwe normhoogte - P76 gebracht, waarna het spoor wordt verwijderd en de tunnels gegraven. Vervolgens worden de vloeren, kolommen en dekken gestort. Als laatste wordt het spoor weer teruggelegd.’ Het project is in december 2011 gestart en wordt in december 2012 opgeleverd. BAM Advies & Engineering, BAM Infraconsult, BAM Infratechniek, BAM Milieu en BAM Materieel zijn ook bij het project betrokken.
15 15
het getal
160
Verbreding A12 bijna gereed De A12 tussen Utrecht-Lunetten en Veenendaal wordt al na de zomer van 2012 in gebruik genomen, twee jaar eerder dan gepland. De wegverbreding wordt uitgevoerd door Poort van Bunnik, een samenwerking tussen BAM Wegen, BAM Civiel, BAM Infratechniek en BAM Infraconsult. Het totale project is in maart 2013 gereed. Projectmanager Adelbert de Vreese: ‘We hebben tijd gewonnen door onder meer de kunstwerken tussen Bunnik en Driebergen te prefabriceren. Daardoor konden we in de winter doorwerken.’ De weggebruiker gaf in de laatste tevredenheidsmeting een 7,4 voor uitvoering en beperken van hinder. ‘Dat is het hoogste ooit.’ De komende maanden wordt er nog geasfalteerd. Het tweelaags ZOAB wordt aangebracht in vier weekenden van 6.500 ton en in vier weekenden van 13.000 ton.
16
Hangende tuinen • 160 Haagse installaties krijgen 200 nieuwe Pollers • Waardoor het aantal storingen afneemt
I
n de volksmond heten ze ‘paaltjes die uit de grond komen’, de vaklui onder ons noemen ze Pollers of ‘beweegbare fysieke afsluitinstallaties’. Hoe dan ook, BAM Infratechniek Mobiliteit werkte in Den Haag al aan ruim 160 installaties, voorzien van ongeveer tweehonderd Pollers. Want er waren te veel storingen, vond opdrachtgever gemeente Den Haag. ‘Wij gaan nog vijftig installaties upgraden’, zegt accountmanager Martijn van Hoorn. ‘We voorzien de beweegbare afsluitingen van een nieuw besturingssysteem: de zogeheten Vehicle Management Controller (VMC). Deze werkt op verschillende manieren: met een handzender, met een pasje,
kentekenherkenning of met een afstandslezer. Verder worden zestien installaties voorzien van nieuwe Haagse zuilen. We gaan zeven van de vijftig installaties uitbreiden met een systeem voor hulpdiensten én we vervangen op drie locaties de tramhekken voor een nieuw type. Inmiddels hebben we op 36 locaties bij bestaande installaties in de stad de detectielussen al aangepast. Begin volgend jaar moeten de vijftig nieuwe installaties zijn afgerond. ‘We werken al een tijdje in Den Haag en we zien het aantal storingen en schades fors afnemen.’
•
Nederland organiseert eens in de tien jaar de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade. Dit jaar in Venlo (nog tot 7 oktober). Een park van 66 hectare vol bloemen, planten, bomen en groenten. Met bijzondere ontwerpen, opvallende tuinen en groene hoogstandjes. Mostert De Winter, groenbedrijf van BAM Wegen, is er bij. In de Villa Flora hangt een verticale geveltuin van Mostert De Winter. Willem Weeda: ‘Gevelbegroeiing vangt fijnstof af en vermindert stress. Bovendien revalideren mensen door de groene omgeving sneller. We maken tuinen voor binnen en voor buiten.’ Ook BAM Wegen Regio Zuidoost en BAM Civiel zijn bij de Floriade betrokken. Zij ontwierpen en bouwden de Greenportlane, de ontsluitingsweg voor het ontwikkelingsgebied Klavertje 4 en de toegang naar de tentoonstelling.
Begrijpelijke hinder Grote en kleine projecten zijn gebaat bij goed omgevingsmanagement en het tijdig aanvragen van vergunningen. Prachtig werk, vinden ze bij BAM Infraconsult. ‘Het betaalt zich terug.’
17
V.l.n.r. Roel van der Woude, Martijn Claasen en Paul Verhage
E
en nachtmerrie voor elke opdrachtgever van bouwprojecten: omwonenden die protesteren tegen bouwoverlast en zo zorgen voor veel vertraging. Om dat te voorkomen, maken aannemers de laatste jaren gebruik van omgevingsmanagement. Zo ook bij BAM Infraconsult, dat ook de vergunningen voor projecten verzorgt. Zoals momenteel in Zeeland, waar bouwcombinatie BAM/TBI onder het kanaal van Gent naar Terneuzen de Sluiskiltunnel aanlegt. Het gaat om twee geboorde buizen van elk 1.145 meter lengte, die op het diepste punt ruim 34 meter beneden NAP komen te liggen. De tunnel wordt in totaal 1.330 meter lang. Naar verwachting start het boren in 2013.
IJskar Omgevingsmanager Roel van der Woude: ‘We gaan graven en heien. Er wordt veel transport verwacht. Oftewel, er komt overlast voor de omwonenden. We begrijpen dat zij ’s nachts wakker kunnen liggen van het lawaai. Als aannemer hierop anticiperen is een kwestie van goed fatsoen.
De eerste stap is het schrijven van een communicatieplan. Waar nodig gaan we bij de mensen langs.’ Een ander voorbeeld van omgevingsmanagement komt van Paul Verhage, vergunningcoördinator: ‘Vanaf 1 mei 2013 is er een viaduct afgesloten voor al het wegverkeer en moet er een alternatieve fietsroute zijn uitgezet. Vooral schoolkinderen hebben daar last van. We hebben voor een rustige weg gekozen. Op één van de middagen komt er een ijskar om de route aantrekkelijker te maken en om de overlast te verzachten. We hebben ook een informatieavond georganiseerd en in dit geval hebben we vijfduizend brieven aan de omwonenden verstuurd met uitleg over wat er gaat gebeuren. Uiteindelijk gaat het erom dat mensen de hinder begrijpen. Goede communicatie is hierbij essentieel.’ Omgevingsmanager Martijn Claasen: ‘Omgevingsmanagement kost tijd en energie. De energie die je steekt in het informeren van de omwonenden, betaalt zich zeker uit in tijd en geld. We informeren ook andere betrokken partijen, zoals waterschappen, gemeenten en hulpdiensten. Als wij een weg afsluiten, moet de
brandweer dat natuurlijk weten. We zijn eigenlijk de vertaler van de opdracht naar de stakeholders.’
Rugstreeppad Dan het aanvragen van vergunningen. Stelregel: ga er vanuit dat er altijd vergunningen nodig zijn. Begin in een vroeg stadium uit te zoeken welke dat zijn. Roel: ‘Iedereen snapt dat je vergunningen moet aanvragen voor de start van een project. We weten ook dat we in bepaalde gebieden altijd rekening moeten houden met archeologische vondsten.’ Maar dat je vanwege een rugstreeppad bijna vijfduizend paaltjes moet slaan... Paul: ‘Ja, de padden leven in de directe omgeving van het project, dus moeten wij over een lengte van acht kilometer schermen plaatsen om te voorkomen dat de padden op het werkterrein komen. Pas dan kan ons werk ongestoord doorgaan.’ Martijn: ‘Als omgevingsmanagers zitten we centraal in het project en we overleggen met de uitvoering, de planners en de opdrachtgever. Ons gereedschap is de wetgeving. Als wij de vergunningen er op tijd doorkrijgen, geeft dat een kick.’
•
bam@
@Assen Asfalteerwerkzaamheden aan de Junior Trackbaan van het TT Circuit door BAM Wegen Regio Noord.
volgens mij
@Marken BAM Nelis De Ruiter plaatst apparatuur ten behoeve van dijkmonitoring bij vuurtoren het Paard van Marken.
@Roosendaal Nostalgische oplevering van de laatste fase van de herontwikkeling bedrijventerrein Majoppeveld Noord. Wethouder Hans Verbraak aan het stuur van De Krab van BAM Wegen Regio Zuidwest.
@Betuwe BAM Rail gaat de komende vijf jaar het spoor rondom Den Bosch en Geldermalsen onderhouden.
Edwin van der Linden > >
Hoofd gebiedsteam onderhoud buitenruimte gemeente Rotterdam Social return: ja, maar met verstand
‘M 18 18
@Utrecht Tijdens project Utrecht Vaartsche Rijn - Houten vernieuwde BAM Rail onder meer zes kilometer spoor. Op één dag losten monteurs maar liefst 36 kilometer spoorstaven.
@Amsterdam BAM Milieu bouwt in opdracht van BAM Civiel de bouwkuip voor de ondergrondse parkeergarage Vijzelhof.
@Terneuzen Tijdens de Dag van de Bouw op zaterdag 2 juni bezochten ruim duizend belangstellenden het bouwterrein van de Sluiskiltunnel. Een unieke kans om achter de schermen van de tunnelbouwers te kijken.
@Amsterdam BAM Civiel Noordwest heeft bij het eigen kantoor een oplaadpunt geplaatst voor elektrische auto’s.
@Oss Onder grote publieke belangstelling heeft BAM Civiel Zuidoost in het weekend van 14 april een 2,5 miljoen kilo wegend tunneldek op zijn plaats geschoven.
@Groningen BAM Rail directeur Bart Regtuijt en manager bij ProRail Ronald Nomes op ‘Safety Walk’ in Groningen tijdens dag zeven van de negendaagse buitendienststelling van Station Groningen Europapark.
@Bunnik Op 27 april werd ViaVerde, een groen, innovatief en duurzaam beton aangebracht op de parkeerplaats van Fort Vechten langs de A12.
@Amsterdam BAM Milieu verzorgt in opdracht van BAM Civiel de bodemsanering voor de aanleg van twee winkelpassages.
et social return willen we mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk krijgen in het bedrijfsleven. Daarom is bij de aanbesteding van het groenonderhoud in Rotterdam afgesproken dat 25 procent van de looncomponent van de omzet vastgesteld op 35 procent - wordt besteed aan deze groep mensen. Wie dus voor de gemeente een groenklus wil doen, moet via onze partner Robedrijf een aantal van hen inhuren. Zestig ervan moeten in de komende vier jaar - de duur van een onderhoudscontract - doorstromen naar een reguliere baan. Ook voor alle andere contracten in Rotterdam wordt social return meegenomen. We zijn ermee gestart op 1 januari; inmiddels hebben we zo’n 160 mensen aan het werk. Het gaat goed
met het project. We merken dat de mensen het prettig vinden om in hun eigen wijk te werken. De mensen uit de sociale werkplaatsen zijn blij dat ze van dat stempel af zijn, dat ze niet meer als zodanig herkenbaar zijn. Om dit project tot een succes te maken is het belangrijk dat er wederzijds begrip is tussen de opdrachtgever en de opdrachtnemer. Wij moeten leren welke capaciteiten de mensen hebben en de opdrachtnemers moeten leren hoe je met de mensen omgaat. De meesten hebben toch een ‘sociaal rugzakje’ en reageren daardoor niet altijd zoals de andere werknemers. In Rotterdam hebben we duizenden potentiële deelnemers. Dit is een probleem dat we met z’n allen moeten oplossen, want iedereen heeft recht op een baan, op een toekomst. In gesprekken met bedrijven als BAM-dochter Mostert De Winter merk ik dat bedrijven het goed oppikken. Ze waren in het voortraject overigens negatiever dan in de praktijk. Van tevoren zagen ze vooral beren op de weg, maar dat is ze in de praktijk erg meegevallen... Als ik het zou moeten samenvatten: social return, ja, maar met verstand. Zorg voor goede afspraken tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Zorg ervoor dat duidelijk is welke mensen wat kunnen. Zorg voor goede begeleiding. Dan kan het alleen maar winst opleveren.’
colofon Infra Actie informeert vier keer per jaar over de projecten van BAM Infra op het gebied van civiele en industriebouw en boven- en ondergrondse infrastructuur. In BAM Infra zijn de volgende bedrijven gebundeld: BAM Civiel, BAM Infratechniek, BAM Rail, BAM Wegen en BAM Infraconsult. Redactieleden Kathleen Banga-Davis, Karin Dooren, Jeroen Kleijn, Henk Kuipers, Hans Ramler, Karin van der Tas-Pennin, Willem Weeda, Rob van Wingerden Concept & realisatie ZB Communicatie & Media bv, Ede Vormgeving ZB/Marinka Reuten Tekst Willem Andrée, Erik Hannema, André Ritsema, Ernst Steinmeier, Patrick Boor Fotografie Harmen de Jong, Nick Franken, @Maeslantkering BAM Civiel, BAM Rail, BAM Infratechniek Mobiliteit en BAM Techniek gaan vanaf oktober voor Rijkswaterstaat de mechanische en elektronische onderdelen in en om de Maeslantkering, de Hartelkering en de Hollandse IJsselkering onderhouden.
@Breukelen Tijdens het minisymposium van BAM Infratechniek over het fijnstof reductiesysteem, overhandigde Bas Schultze (rechts), directeur BAM Infratechniek, op 15 mei het TNO-rapport over de fijnstofproef in de gemeente Amstelveen aan wethouder Jan-Willem Groot.
@Amsterdam BAM Civiel Noordwest heeft na een 13-daagse buitendienststelling in april een gloednieuw perron opgeleverd in het Centraal Station.
@Nijmegen De betonnen noordelijke aanbrug van de Stadsbrug Nijmegen begint aardig vorm te krijgen. In de stad aan de Waal bouwt combinatie BAM Civiel - Max Bögl Nederland aan deze brug. Oplevering: eind 2013
Menno Janssen, Peter de Kievith, Jane van Raaphorst, John Voermans Drukwerk Modderkolk Grafische Projecten Contactadres BAM Infra, Postbus 2419, 3500 GK Utrecht, telefoon (030) 287 68 76 ISSN 1574-9568
19
kroon juweel PROJECT Sporen in Arnhem WIE Harm Akse,
projectmanager infra ProRail WAT onder meer het aanleggen van een ongelijkvloerse kruising van 735 meter, een vierde perron, twee nieuwe perronsporen op het station en de herinrichting van het emplacement aan de westen oostkant WANNEER oktober 2009 tot april 2012
‘W
20
at ik voel als ik langs het station loop? Trots. Dat we dit hebben bereikt. Het klinkt misschien groots, maar dit was een project met grote uitdagingen en met records. Als eerste het tekenen van het contract in juli 2009: er zat maar drie uur tussen het moment dat de minister zijn akkoord gaf en dat wij de handtekeningen zetten. Dan het werk zelf. Werken in Arnhem, betekende werken op een postzegel. Met allerlei logistieke uitdagingen: hoe krijg je alle materialen ter plaatse? De eerste buitendienststelling in de zomer van 2010 duurde een maand, die van vorig jaar negen weken, waarbij toch gedeeltelijk treinen moesten rijden. We hebben elkaar scherp gehouden en voortdurend vragen gesteld: kunnen we niet nóg slimmer werken? Er zijn sessies geweest met ProRail, BAM/Dura Vermeer en de directie van de NS toen bleek dat een uitgebreide onttrekking - dat er geen treinen mogen rijden - toch nodig was. Er is aan Lean-planning gedaan, waardoor we vooraf knelpunten signaleerden en konden elimineren. We hebben vertrouwen in elkaar gehad. Hierdoor konden we ons eerst richten op de goede dingen doen. En daarna praten over hoe zich dat vertaalt in het contractuele kader. Binnen ProRail is dit een voorbeeld van hoe opdrachtnemer en opdrachtgever met elkaar om moeten gaan.’
