infra actie nr 3
oktober 2010 • Jaargang 13
in beeld Nieuwe sluizen voor betere bereikbaarheid
H
2
et zuidoosten van NoordBrabant moet beter bereikbaar worden over het water, zo vinden Rijkswaterstaat (RWS) en het regionale bedrijfsleven. Vooral het gebied rond Eindhoven en Veghel. Daar stroomt de Zuid-Willemsvaart, een aftakking van de Maas. BAM Civiel verving in opdracht van RWS drie sluizen in dit kanaal, ter hoogte van Veghel en Beek en Donk. BAM Infraconsult heeft hiervoor het ontwerp gemaakt. Het project duurde ruim twee jaar. In het verleden konden vrachtschepen met een lengte van maximaal 55 meter door de sluizen. Als andere deelprojecten in het gebied de komende jaren ook zijn afgerond, kunnen schepen die twee keer zo lang zijn door het kanaal. Rijkswaterstaat hoopt op deze manier de bedrijvigheid in de regio een impuls te geven. Grote containerschepen kunnen in de toekomst van de Rotterdamse haven, via de Maas, naar het Brabantse achterland, zegt projectleider Bert de Jong van BAM Civiel. ‘Ook komen veel zand- en grindschepen uit België voorbij. Die hebben als eindbestemming de betonindustrie rond Eindhoven en Veghel.’ BAM werkte aan dit deelproject samen met HSM Steel Structures en Istimewa Elektrotechniek. Volgens De Jong waren de bijna tweehonderd jaar oude sluizen hard toe aan vervanging. ‘Ook werden ze te klein voor de grote vrachtschepen van tegenwoordig. Het bijzondere: we vervingen de drie sluizen tegelijkertijd, terwijl de scheepvaart doorging. Alleen de laatste drie maanden was de scheepvaart gestremd.’ RWS heeft de combinatie voor de inzet en prestatie pluimen uitgereikt. Dagelijks passeren twintig tot dertig vrachtschepen de waterpoorten. Naast de bouw van drie nieuwe sluizen, verving BAM Civiel bij Beek en Donk een ophaalbrug over de Zuid-Willemsvaart.
3
mix Vraag het Nico de Vries
en verder Zwevende bovenbouw In opdracht van ProRail is BAM Civiel Zuidwest bezig met de modernisering en uitbreiding van de verkeersleidingspost (VLpost) in Roosendaal. Een hoogtepunt was het aanbrengen van de zwevende
> Voorzitter raad
van bestuur Koninklijke BAM Groep
4
BAM mag de A12 verbreden tussen Veenendaal en Utrecht. Is het project een felicitatie waard? ‘Nou en of. We zijn om meerdere redenen erg blij met deze klus. Het is een omvangrijk wegenproject in Nederland waar gewerkt wordt met PPS, publiek-private samenwerking. En het is een klus waar we met BAM Wegen, BAM Civiel, BAM Infraconsult en BAM Infratechniek samen aan werken.’ (zie voor informatie over de verbreding ook pagina 5) Net zoals het project Sporen in Arnhem, waar onder meer twee nieuwe perronsporen zijn ingericht? ‘Klopt, daar werken we met een bouwcombinatie van BAM Rail, BAM Civiel, BAM Infratechniek en BAM Utiliteitsbouw. En met collega-bedrijf Dura Vermeer.’ Hoe is het gegaan? ‘Er is ontzettend hard gewerkt. In een uitzonderlijk lange buitendienststelling van maar liefst één maand is het eerste deel van het project met succes afgerond.’ Dan persoonlijk nieuws: dit is uw laatste column? ‘Ja, de volgende keer bellen jullie met mijn collega Rob van Wingerden, die in de raad van bestuur het eerste aanspreekpunt wordt van onze infrabedrijven.’ Omdat...? ‘Omdat ik ben benoemd tot voorzitter van de raad van bestuur.’ Gefeliciteerd! Waar staat BAM over tien jaar, als het aan u ligt? ‘We blijven eraan werken van BAM één van de leidende bouwbedrijven van Europa te maken. Een gezond, sterk en goed presterend bedrijf.’
bovenbouw op 16 augustus. Vanuit de VL-post Roosendaal regelt ProRail het treinverkeer tussen Breda en Goes. De post is 24 uur per dag en zeven dagen per week bemand. De VL-post werd in de nacht van 15 op 16 augustus gedurende enkele uren ontruimd. De buitendienststelling was nodig om een nieuwe verdieping – een ‘zwevende’ staalconstructie – veilig op het bestaande gebouw aan te brengen. In de nieuwe bovenbouw krijgen de medewerkers van de seinzaal hun werkplek. De seinzaal bevindt zich nu nog in het bestaande gebouw, maar deze wordt te klein en is verouderd. Bovendien zitten de medewerkers van de seinzaal en het management in twee aparte gebouwen. Na de uitbreiding zitten ze allemaal samen in één pand. Daarna zal BAM Civiel Zuidwest het oude gebouw strippen en aanpassen aan de eisen van deze tijd.
Groene stroom uit afval BAM Energie is één van de bedrijven die betrokken zijn bij de bouw van BAVIRO, de Bedrijfsafvalverbrandingsinstallatie Roosendaal. Medio volgend jaar wordt de installatie, die in opdracht van SITA ReEnergy (onderdeel van Sita News en SUEZ Environnement) wordt gebouwd, opgeleverd. In de tussentijd wordt de installatie getest en in bedrijf genomen. De ultramoderne verbrandingsinstallatie zal jaarlijks ruim 290.000 ton afval van ongeveer 200.000 huishoudens omzetten in 32 megawatt elektriciteit. Dat komt overeen met het elektriciteitsverbruik van zo’n 70.000 huishoudens. Dat betekent dat de nieuwe installatie vijf keer zoveel capaciteit heeft als de bestaande oven. De huidige verbrandingscentrale wordt na de ingebruikname van BAVIRO gedemonteerd. Bijna de helft van de energieopbrengst verlaat het terrein als groene stroom. De centrale behoort daarmee tot de top van Europa. AE&E Inova is verantwoordelijk voor de procesinstallaties, Fabricom voor de turbine en het stoom-/watercircuit, BAM Techniek voor de gebouwgebonden installaties, BAM Civiel voor de civiele werkzaamheden en BAM Infraconsult voor de ontwerpcoördinatie.
6
Met kanonschoten, toeterende scheepshoorns en in totaal anderhalf miljoen bezoekers kon Sail 2010 niet aan Nederland voorbijgaan. Ook BAM was aanwezig. Met diverse relaties en hun partners en kinderen werd op donderdag 19 augustus genoten van de prachtige Sail In Openingsparade in Amsterdam. Vanaf het BAM-terrein aan het Noordzeekanaal hadden de gasten goed zicht op de indrukwekkende vloot. Een spreekstalmeester gaf uitleg over de Tall Ships, het Marker Mannenkoor trad op en er was een karikaturist aanwezig. Voor de kinderen was er een springkussen, een knutselhoek en een clown. Het was een geslaagde dag waar BAM met plezier op terugkijkt.
Spoorvernieuwing op Rijswijkseplein > Op het drukste tramknooppunt van de hofstad reden tien dagen geen trams
10
‘We pakken 17 verkeersknelpunten aan’ > Contractmanager Bouke van den Bunt over de ambitieuze plannen van RWS
5
BAM verbreedt snelweg in samenwerking met Rijkswaterstaat
Tuinfeestje Groot feest in Zaanstad op 2 september: de officiële opening van het gloednieuwe winkelcentrum De Saen in Assendelft. Het was ook een feestje voor Mostert De Winter, BAM-pionier op het gebied van daktuinen en vegetatiedaken. Bedrijfsleider Hans van Cooten: ‘Dit was een gecombineerd project met onder andere BAM Woningbouw. We hebben vier daken ingericht, drie als daktuin en een parkeerdak met een verticale tuin.’ Groot voordeel van de daktuinen, aldus Hans, is dat ze als waterbuffer dienen, fijnstof binden en voor een natuurlijke klimaatbeheersing zorgen. ‘Wij zijn bij de start van het project vier jaar geleden met onder meer de architect om de tafel gegaan. Zo konden we de tuinen volledig zelf ontwerpen.’ Er was overigens nog een feestje te vieren voor Mostert De Winter: het bedrijf heeft voor het eerst een project – in Hoofddorp – binnengehaald dat volledig volgens het Cradle to Cradleconcept wordt gebouwd. ‘We gooien niets weg, alles wordt hergebruikt.’
Sail mee met bam
Primeur voor de A12
Droge voeten Een regenbui meer of minder maakt ze in Dongen niet meer uit. BAM Wegen ontwikkelde voor de nieuwbouwwijk Dongen-Vaart een uniek, waterbergend systeem in de fundering van de weg. Het zogeheten SouterRain-systeem voert grote hoeveelheden regenwater in twee fasen af. De first flush van een bui - door straatvuil verontreinigd water - komt in het riool terecht. Daarna wordt het regenwater ingelaten in de waterbergende fundering. De opgevangen neerslag infiltreert vervolgens de grond in. In een korte tijd verwerken de ’opvangtanks’ probleemloos grote hoeveelheden regen. Planontwikkelaar Nico van Dijk van BAM: ‘Door SouterRain, dat we in iedere Nederlandse straat kunnen toepassen, wordt de ruimte dubbel gebruikt. In het straatbeeld zie je er niets van.’
Rijkswaterstaat heeft het contract voor de verbreding van de snelweg A12 tussen Utrecht en Veenendaal gegund aan BAM. Voor het eerst in Nederland is er bij dergelijke werkzaamheden sprake van een publiek-private samenwerking. Met het binnenhalen van de klus – contractwaarde 260 miljoen euro – wordt het bouwconcern verantwoordelijk voor financiering, ontwerp en bouw van de weg. Daarna zal het de komende twintig jaar het beheer en onderhoud voor zijn rekening nemen. Het is voor het eerst in Nederland dat een dergelijk groot snelwegproject tot stand komt in nauwe samenwerking tussen Rijkswaterstaat en BAM in een zogeheten publiek-private samenwerking (PPS). Het gaat om een verbreding over een lengte van dertig kilometer. Het eerste deel gaat naar twee maal driebaans met spitsstrook. De laatste tien kilometer, van Maarsbergen naar Lunetten, wordt twee maal tweebaans met spitsstrook. Ook worden
‘
15
er onder meer twee grote ecoducten aangelegd en negentien kunstwerken vernieuwd. Projectdirecteur van de bouwcombinatie Robert Bos is trots op de klus. ‘Rijkswaterstaat werkt voor het eerst met een PPS-contract voor een snelweg. Bovendien werken we als BAM samen met werkmaatschappijen als BAM Wegen, BAM Civiel, BAM Infraconsult en BAM Infratechniek. Zo kunnen we alles doen: van de weg en de signalering tot en met een gloednieuw glasvezelnetwerk.’ De financiering is bijzonder, zegt Robert: ‘Afspraak is dat de opdrachtnemer het bouwgedeelte voorfinanciert. Dus moeten wij zoeken naar een financier.’ Projectdirecteur Hans Draaijer vult aan: ‘We hebben de klus gekregen omdat we aan de vijf wensen van RWS voldeden, waaronder goed projectmanagement en weinig verkeershinder. Natuurlijk werken we ook duurzaam. Ten slotte werken we als BAM-dochters goed samen. Het is voor ons een prachtig project voor de komende twintig jaar.’
Veiligheid geen gunningcriterium? Ik stel het scherper: wij brengen veiligheid nóóit in als gunningcriterium. zie pagina 14
’
De bouwput > Nachtwerk op de A4 voor BAM Infra-bedrijven
19
Volgens mij > Hoofddirecteur van de ANWB Guido van Woerkom kritisch over flitsen bij werkzaamheden
>
14 15 16 18 19 20
Rubrieken ja/nee de bouwput het getal bam@ column kroonjuweel
6 de feiten Wie: BAM Rail en
BAM Wegen Regio West Wat: Spoorvernieuwing
op het Rijswijkseplein in Den Haag werkzaamheden:
Vernieuwen van 400 meter spoor, inclusief vier wissels en vier kruisingen opdrachtgever: Haagse trammaatschappij HTM looptijd: 3 maanden
10 dagen buiten dienst
reportage
7
Spoorvernieuwing op het Rijswijkseplein • In opdracht van de Haagse trammaatschappij HTM hebben BAM Rail en BAM Wegen Regio West het spoor vervangen op het Rijswijkseplein in Den Haag. • Dit voorjaar werd het drukste tramknooppunt van de stad gedurende tien dagen afgesloten voor het tramverkeer.
‘deze periode was ideaal om te werken. de totale beperkt tot drie
van 10 dagen stevig door hierdoor bleef doorlooptijd maanden’ Een buitendienststelling van deze lengte is uniek op een druk tramknooppunt
8
9 Iedere keer weer complex
N
eem op een willekeurige dag eens een kijkje op het Haagse Rijswijkseplein. Een komen en gaan van trams, meer dan 120 per uur. Daarmee behoort het plein tot de drukste tramknooppunten van het land. Mede door een sterke toename van het tramverkeer in de afgelopen jaren waren de sporen aan vervanging toe. Dit voorjaar werden BAM Rail en BAM Wegen Regio West door HTM ingeschakeld om 400 meter spoor te vernieuwen, inclusief vier wissels en vier kruisingen. Al eerder, in 2008, vervingen ze het eerste deel van het spoor op het plein.
Uniek Om het werk in goede banen te leiden, werd het Rijswijkseplein eind mei voor maar liefst tien dagen afgesloten voor het tramverkeer. Een buitendienststelling van deze lengte is
uniek op een druk tramknooppunt. ‘In 2008 hadden we drie buitendienststellingen van telkens drie dagen’, vertelt projectleider Janthijs de Haan van BAM Rail. ‘Maar deze tweede fase was complexer. Gelukkig konden de trams op dit stuk van het plein gemakkelijker worden omgeleid. Dat maakte een lange buitendienststelling dragelijker voor de vervoersorganisatie. Voor onszelf was deze periode van tien dagen ideaal om stevig door te werken. Hierdoor bleef de totale doorlooptijd beperkt tot drie maanden.’ Tijdens de buitendienststelling volgden de werkzaamheden elkaar in snel tempo op: opbreken van oude sporen en beton, aanbrengen van nieuw spoor, storten van de eerste betonlaag. ‘Daarna hebben we de bovenleiding weer netjes op maat gelegd en zijn we met de afbouw begonnen: lassen maken, het spoor isoleren en nog wat bijstellen, asfalteren en tot slot het resterende straatwerk.’ Ook na de buitendienststelling mocht het
tramverkeer zo min mogelijk gehinderd worden. Grootschalige werkzaamheden, zoals het storten van de tweede betonlaag, vonden daarom ’s nachts plaats.
Noodgevallen Aan de basis van dit strak geregisseerde project lag een goede voorbereiding. ‘Als combinatie zorgen we ervoor dat de plannen voor beide partijen haalbaar zijn en binnen het budget blijven’, vertelt Jack Kruiver, uitvoerder bij BAM Rail. ‘We hebben het werk op voorhand verdeeld in verschillende takenpakketten. Iedereen doet waar hij goed in is: BAM Rail het spoorwerk en BAM Wegen het grondwerk, de (beton)funderingconstructie, de wegverhardingen en de verkeersmaatregelen.’ De Haan: ‘Toch kan ook de beste projectvoorbereiding niet voorkomen dat zich onverwachte ontwikkelingen voordoen. Tijdens de uitvoering bleek dat we geen uitsparingen in
de Rijswijksebrug konden maken in verband met de stabiliteit van de brug. Het spoor ligt nu op het brugdek en daarmee tien centimeter hoger dan aanvankelijk gepland. We hebben alle aansluitingen hierop aangepast. Ondanks deze onverwachte wending zijn we toch op schema gebleven. Iedereen wilde het probleem zo snel mogelijk oplossen. Je gaat samen een traject in en je probeert er met elkaar het beste van te maken. Onze opdrachtgever had snel nieuwe ontwerptekeningen klaar en wij hebben de reeds uitgevoerde sloopwerkzaamheden aan de brug direct ongedaan gemaakt.’ ‘Ook het weer zorgde voor verrassingen’, zegt Peter van der Deijl, uitvoerder bij BAM Wegen. ‘Aan het begin van de buitendienststelling lagen we er enkele uren uit door onweer. Een dag later dwong een regenhoos ons het werk tijdelijk te onderbreken. Natuurlijk hadden we de weersomstandigheden op voorhand meegenomen in onze risicoanalyse.
’s Nachts werd er niet gewerkt, waardoor we in noodgevallen de nachturen konden gebruiken als uitloop.’
Rust Voor de veiligheid van het bouwteam en de omgeving was tijdens de werkzaamheden goed gezorgd. Verkeersregelaars leidden dagelijks honderden fietsers, auto’s en voetgangers vakkundig om het Rijswijkseplein heen. Te midden van al die drukte ging het werk ongestoord door. Er heerste zelfs een ontspannen sfeer. ‘BAM Rail en BAM Wegen verzorgen vaker samen dit soort projecten’, verklaart projectleider De Haan. ‘We werken veelal met dezelfde teams, waardoor we elkaar goed kennen. Dat brengt rust op het werk. Daarnaast heeft ook de professionele samenwerking met onze opdrachtgever bijgedragen aan de goede werksfeer.’
•
Het Rijswijkseplein is in zijn bestaansgeschiedenis al tientallen keren op de schop geweest. Toch is iedere aanpassing van de infrastructuur op het plein een complexe uitdaging. Ook het vernieuwen van het spoor is geen sinecure. Om die reden heeft BAM Rail op slijtagegevoelige onderdelen, kruisingen en wissels Cogidur aangebracht. Deze wat zwaardere railconstructie heeft een hogere hardheid dan het gangbare spoor in de stad en daardoor een langere levensduur.
interview
10
cv wie:
Bouke van den Bunt, 1966 Huidige functie:
Contractmanager Mobiliteitsaanpak bij RWS DI vorige functies:
Omgevingsmanager Tweede Coentunnel / Westrandweg; hoofd Projectbureau RISMAN opleiding:
TU Delft Civiele Techniek
‘Als de signalering uitvalt, staat Nederland gegarandeerd in één klap vast’
• Mobiliteitsaanpak van Rijkswaterstaat ambitieus • Optimale doorstroming van het verkeer moet Nederland op termijn mobiel houden
Een goede verkeersdoorstroming in Nederland is geen geringe opgave. Maar, zo zegt Bouke van den Bunt, contractmanager bij projectbureau Verkeersmanagement van Rijkswaterstaat, onmogelijk is het niet.
H
et doel van de Mobiliteitsaanpak van Rijkswaterstaat is simpel, maar ambitieus: Nederland mobiel houden door optimale doorstroming van het verkeer. De gemiddelde Nederlander zal dit met enige scepsis ontvangen, want ‘doorstroming’ en ‘Nederland’ staan op gespannen voet. Juist daarom zijn efficiënte en effectieve maatregelen nodig. Bouke van den Bunt: ‘In het hele pakket aan maatregelen richten we ons ook op bestaande wegen. Op basis van de file top-50 hebben we zeventien knelpunten geselecteerd. Die pakken we als eerste aan. Later volgen mogelijk een tweede en een derde tranche. Op deze bestaande wegen is “dynamisch verkeersmanagement” belangrijk, zoals matrixborden, bermdrips en toeritdoseerinstallaties bij opritten. Die signaleren hoe het verkeer loopt. Maar we gebruiken ze ook om de extra toestroom te doseren en te handelen bij ongevallen. Het belang ervan is boven elke discussie verheven: als bijvoorbeeld de signalering uitvalt, staat zelfs op zaterdagmiddag Nederland in één klap vast.’
End-to-end raamcontract De zeventien knelpunten zijn in handen gegeven bij drie hoofdaannemers. Daarbij zet Rijkswaterstaat een relatief nieuw wapen in: raamcontracten. Van den Bunt: ‘Daar hebben we voor gekozen omdat wij nu al een tweede en een derde tranche zien aankomen. De afspraken die we hebben gemaakt, zijn uit te breiden naar de volgende tranches. We hoeven dus straks niet de hele contractfase opnieuw te doen. Dat is voor iedereen efficiënt.’ Eén van de drie hoofdaannemers is BAM Infratechniek, waarbin-
11 nen Van den Berg Infrastructuren en VTN Verkeers- & Besturingstechniek samenwerken onder de merknaam BAM Mobiliteit. Zij zijn verantwoordelijk voor de systemen ‘van lus tot lessenaar’. Van den Bunt: ‘Dus van de lus in de weg die het verkeer registreert tot de operators in onze verkeerscentrale. Wat ook nieuw is: deze hoofdaannemers sturen de ”huisaannemers” van Rijkswaterstaat aan. Daarnaast voeren ze zelf overleg met de districten van Rijkswaterstaat over wanneer ze de weg op kunnen voor werkzaamheden. De rollen veranderen. Het is wennen de aansturing van de “huisaannemers” uit handen te geven. Maar dat hoort bij deze vorm van verantwoordelijkheid geven. Wij volgen wel hoe de aannemers met hun risico’s omgaan en hoe de inkoop in elkaar zit. Dat vergt vertrouwen.’ Het raamcontract wordt óók toegepast bij projecten van andere overheden die onder de Mobiliteitsaanpak vallen. Van den Bunt: ‘Om de verkeershinder te beperken, hebben we bij een N-weg tussen Arnhem en Nijmegen werkzaamheden van de provincie én Rijkswaterstaat gecombineerd. Daarvoor hebben we dit contract gebruikt. Dat is efficiënt voor iedereen. Je zou het ook op andere projecten kunnen toepassen. Die matrixborden zijn immers overal hetzelfde, of ze nu in Den Haag of Arnhem staan.’
•
project
Winst voor
remise Hij is snel, schoon en heeft geen last van de files. De tram is bezig aan een revival. Aan de rand van de Rotterdamse wijk Beverwaard ontstaat één van de modernste tramremises van Europa. Infra Actie nam er een kijkje.
12 de feiten
Wat: Tramremise RET Opdrachtgever: RET, tevens ge-
delegeerd namens OBR (Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam) voor het parkeerdek Contractvorm: Traditioneel bestek Bouwondernemer: BAM Civiel Zuidwest met als co-makers BetonSon en ASK Romein enkele cijfers:
•Circa 3.000 heipalen •12.000 kubieke meter beton •7 bouwkuipen (met en zonder onderwaterbeton) •Circa 800 uitvoeringstekeningen in omloop •2 kantoorlagen •1.700 stuks prefab betonelementen voor het parkeerdek •21.000 m² bebouwd oppervlak •Parkeerdek voor 500 auto’s
V
anwege de herontwikkeling van de Kop van Zuid moet de tramremise Hilledijk van het Rotterdamse vervoersbedrijf RET worden verplaatst. Het vinden van een alternatieve locatie voor het ruim drie hectare grote complex was niet eenvoudig. De keuze viel op een voormalig terrein van de Nederlandse Aardolie Maatschappij langs de A16 bij Beverwaard. Begin 2009 ging de schop de grond in. Aanvankelijk had RET het project in de markt gezet als een design & construct-contract. ‘Tot onze verbazing ontvingen we slechts één inschrijving: van BAM’, zegt Rem de Tender, projectleider beheer en ontwikkeling bij RET. ‘Blijkbaar was de markt twee jaar geleden nog niet klaar voor zo’n contract voor dit specifieke werk. Daarom hebben we het omgezet in een traditioneel bestek en opnieuw aanbesteed.’ De opdracht werd gegund aan BAM Civiel Zuidwest.
Duurzaam De nieuwe remise bestaat uit een stalling voor 88 trams met werkplaats en kantoren. Bovenop de stalling komt een parkeerplaats
13 voor 500 auto’s. Het complex blinkt uit in duurzaamheid. De Tender: ‘Als een ruimte onbemand is, gaat het licht automatisch uit. Niet alleen in de kantoren, maar ook in de werkplaats. Alle vloeren van de werklocatie zijn geïsoleerd. We gebruiken regenwater om de trams te wassen en spoelen de toiletten door met grijs water.’ Ruim 500 van de 3.000 heipalen onder het complex zijn zogenoemde energiepalen. Er zit een kunststof element in waar vloeistof doorheen wordt gepompt. Sander Paardekooper, projectleider bij BAM Civiel Zuidwest: ‘Het diepe grondwater is in de zomer 3 tot 4 graden koeler dan het oppervlaktewater en in de winter een paar graden warmer. Door gebruik te maken van dit temperatuurverschil kunnen we het gebouw voor een deel respectievelijk koelen en verwarmen.’
Bodemvervuiling In het najaar van 2011 sluit de remise Hilledijk. De verhuizing naar Beverwaard staat gepland voor juni 2011. De nieuwe remise had
eigenlijk al dit jaar klaar moeten zijn, maar bodemvervuiling zorgde voor vertraging. BAM en RET kwamen de verontreiniging op het spoor tijdens het afgraven van het terrein. ‘Aanvankelijk dachten we dat het wel mee zou vallen’, zegt De Tender. ‘Er was namelijk een schoongrond-verklaring afgegeven. BAM Milieu heeft uitgezocht wat er precies aan de hand was. Het probleem bleek veel groter dan verwacht: in totaal hebben we zo’n 150 kubieke meter vervuilde grond moeten afvoeren.’ Als gevolg daarvan liep de bouw vertraging op. Paardekooper: ‘We konden niet heien binnen de vervuilde zone. Elders op het terrein moesten we een pad vrijlaten, zodat de heistelling er op een later tijdstip nog doorheen kon. Door goed samen te werken met RET en de juiste vakmensen erbij te betrekken, hebben we de schade kunnen beperken.’ Behalve de bodemvervuiling zorgden ook aanpassingen aan het oorspronkelijke bestek voor extra bouwtijd. De Tender: ‘Er zijn gaandeweg veel dingen veranderd. Zo hebben we extra werkputten toegevoegd en is de wasstraat er op een andere manier ingezet.’ Door het optrekken van zo’n 1.700 geprefabriceerde betonelementen ging de remise dit
voorjaar gestaag de hoogte in. Het parkeerdek is ontsloten via twee hellingbanen. De eerste spoorconstructies maken zichtbaar hoe de trams het complex in- en uitrijden. Ook de stalen werkplaats- en kantoorconstructies staan al. ‘Wat BAM betreft is het stallingsgedeelte vrijwel gereed’, zegt Paardekooper. ‘In de periode tot Kerstmis worden de werkplaats en de kantoren verder afgebouwd. De werkplaats wordt uitgerust met een draadloos communicatiesysteem om onder andere storingen aan trams te kunnen detecteren. En dankzij wisselautomatisering komen de trams straks direct op de juiste plaats terecht: in de wasstraat voor een schoonmaakbeurt of op de draaibank voor onderhoud.’
Luisteren Behalve de eigen onderaannemers en leveranciers stuurt BAM Civiel zo’n 45 nevenaannemers aan. ‘We moeten hun werkzaamheden inweven in ons eigen werk. RET zorgt ervoor dat alle tekeningen naadloos op elkaar aansluiten en wij coördineren de uitvoering
op de bouwlocatie. We vergaderen ook regelmatig met alle nevenaannemers over de veiligheidsrisico’s op het werk.’ Opdrachtgever en opdrachtnemer kijken terug op een vruchtbare samenwerking. De Tender: ‘Het botste wel eens, maar we zijn er steeds in goed overleg uitgekomen.’ Paardekooper: ‘Ik waardeer de open communicatie. Iedereen zegt gewoon wat hij op het hart heeft en is bereid naar de ander te luisteren.’ Ook in Engeland, België en Duitsland verrijzen momenteel grote tramremises. RET werkt samen met de opdrachtgevers van deze projecten. ‘We wisselen kennis en ervaring uit. Met als doel een blauwdruk op te stellen voor de bouw van nog meer tramremises in Europa.’ Ook aan de noordkant van Rotterdam wordt in de toekomst een nieuwe remise gebouwd. ‘Als BAM hopen we ook dan weer van de partij te zijn’, aldus Paardekooper.
•
ja/nee
de bouwput
logisch dat veiligheid nauwelijks een gunningcriterium is 14
Kommer den Uil
Walter Steltenpool
Guido Hagemann
Hans Kerkhoven
Hoofd KAM (Kwaliteit Arbeidsomstandigheden en Milieu) van BAM Wegen
Adjunct-directeur BAM Wegen Projecten
Directeur portfolio directieproject, dienst Infrastructuur Rijkswaterstaat
Voorzitter stichting RailAlert
‘Veiligheid spitste zich vroeger voornamelijk toe op arbeidsomstandigheden en was een zaak van werkgevers en werknemers. Tegenwoordig zie je een bredere, integrale aanpak. Zo komen ook de verkeersveiligheid, sociale veiligheid en constructieve veiligheid in beeld. Daarnaast is menselijk leed, na een ongeval, niet een kapotte machine die je snel vervangt. Een maatschappelijk verantwoorde opdrachtgever voelt die verantwoordelijkheid, trekt in een gunningcriterium een ondergrens voor (integrale) veiligheid en selecteert een partij die daar professioneel mee omgaat. Kijk ook naar imagoschade: het is niet goed voor de naam van de opdrachtgever als er ongelukken op of rond de bouwlocatie gebeuren.’
‘Let wel: veiligheid is niet inwisselbaar ten opzichte van een gunningcriterium als kwaliteit. Als wij aan de weg werken, wil de opdrachtgever dat het verkeer blijft doorstromen. Dat betekent vaak dat je ’s nachts moet werken en schildjes gebruikt voor een snelle wegafzetting, terwijl je liever achter betonnen blokken werkt of de weg helemaal wilt afsluiten. Ik vind dat we veilige keuzes moeten waarderen. Bouwend Nederland en Rijkswaterstaat hebben onderzoek gedaan waaruit blijkt dat nachtwerk relatief onveilig is. Eén van de conclusies is dat opdrachtgevers veiligheid als gunningcriterium moeten meenemen. Dat ondersteun ik volledig.’
‘Ik stel het scherper: wij brengen veiligheid nóóit in als een gunningcriterium. Dat is onlangs vastgesteld in beleid. Veiligheid moet altijd in orde zijn. Punt. Een partij die meedingt naar een project, moet voldoen aan de wettelijke veiligheidseisen. Daar bestaat bij RWS geen discussie over. Veiligheid is niet een kwestie van papier of concurrentie. Onveilige situaties en ongelukken voorkomen, dat moet bij de overheid en marktpartijen het uitgangspunt zijn. Zo zetten we bij Rijkswaterstaat sinds een jaar veiligheidscoördinatoren in bij grote projecten. Ook BAM focust zich op veiligheid, bijvoorbeeld bij ‘spoedaanpak’ projecten. Dat vind ik een goede zaak.’
‘Spoorveiligheid staat al lang op de kaart. Inspectie V&W reageren snel als de spoorveiligheid geweld wordt aangedaan. In Europa slaan we dan ook geen slecht figuur. Al vijf jaar is het veiligheidsbewustzijn bij het management van aannemers en opdrachtgevers enorm toegenomen; nu nog het aantal incidenten omlaag. Want het kan beter. Met zo’n 12 ongevallen met verzuim - langer dan 24 uur afwezig - per miljoen gewerkte uren worden gemiddeld zo’n 165 mensen per jaar in meer of mindere mate ernstig beschadigd. Als het voorkomen van ongevallen een gunningcriterium zou zijn, dan zou het aantal ongevallen snel omlaag gaan. Een goede veiligheid performance wordt wat ons betreft een startconditie.’
nee
nee
ja
nee
Flessenhals uit de A4 Met een GPS-meetinstrument zet een maatvoerder in de nacht van 30 juli de belijning uit voor een nieuwe rijstrook op de A4. Deze nacht wordt het nieuwe Ringvaartaquaduct, onderdeel van de A4, in gebruik genomen, aangelegd door de BAM Infra-bedrijven: BAM Civiel, VTN Verkeers- & Besturingstechniek, BAM Wegen en ontworpen door BAM Infraconsult. De drukke snelweg tussen Amsterdam en Den Haag is bij de aansluiting van de A44 over een lengte van acht kilometer verbreed - van twee maal twee naar twee maal drie rijstroken. Het project is gestart in januari 2007. ‘We liggen een half jaar voor op planning’, zegt projectleider Marthijn van der Holst van BAM Wegen. Hij verwacht dat het werk aan het eind van dit jaar af is. ‘Het is van ontwerp tot afbouw, in samenwerking met Van Oord, een BAM-project. Een fantastisch werk. Zo verdwijnt een flessenhals uit de A4.’
15 15
het getal
4
meer mix Directiewisseling
winnaars
Marco van Brecht (43) is per 1 september benoemd tot directeur van BAM Wegen Regio West. Herman Pruisken (39) werd op die datum adjunctdirecteur. Daarnaast is Ronald van Hulst (45) tot directeur benoemd van BAM Wegen bv. Hij wordt in de directie vergezeld door Wim Konings (voorzitter) en Hans Ramler.
Directiebenoeming Bas Schultze (42) is met ingang van 1 september directeur van BAM Infratechniek bv. Hij was voorheen directeur van BAM Wegen Regio Oost. De directie van BAM Infratechniek bv wordt verder gevormd door Marco de Rooij (voorzitter) en Henk Kuipers.
16 • Winnaar BAM Infra Innovatieprijs bepaalt of de weersverwachting gunstig genoeg is om werkzaamheden uit te voeren • Gevleugelde uitspraak is nu: Wat zegt Babos?
M
et zijn Babos-systeem won Marco en Barneveld vroeg Rijkswaterstaat Oosterveld (38), adviseur wegen bij de BAM Wegen Regio Oost aan te geven hoe de stafafdeling Technologie & Ontwikbeslissing werd genomen wel of niet aan het keling van BAM Wegen, de BAM Infra Innovawerk te gaan. ‘Toen is Babos ontstaan. We tieprijs. Er waren 4 winnaars; Marco nam de hebben het meteen in de praktijk gebruikt. grootste prijs mee naar huis. Babos staat voor Inmiddels gebruiken we Babos bij het werk aan BAM Asfaltproductie Beslis Ondersteunend 46 kunstwerken in de provincie Zuid-Holland. En Systeem. En het is inmiddels een gevleugelde een paar weekenden geleden hebben we op de uitspraak: Wat zegt Babos? A2 de planning omgegooid voor een naderende Babos zegt of de weersverwachting gunstig bui – dat bleek de goede beslissing.’ Maar gaat genoeg is om geplande werkzaamheden uit Babos dan niet ten koste van de productiviteit? te voeren. ‘Werk aan het asfalt wordt sterk ‘Nee, we voorkomen voortijdig falen, hoeven beïnvloed door het weer. Zo koelt bij kou het minder te herstellen, en de levensduur van het asfalt sneller af, waardoor onze walsmachinisten werk is langer. Door Babos kun je geschikte minder tijd hebben. In de praktijk namen we werkzaamheden plannen, want je weet wat je te de beslissing om aan het werk te gaan vaak op wachten staat.’ intuïtie.’ Hoe werkt het systeem? ‘Het is de be! rijs 2010 doeling dat je het actuele bouwweerbericht van novatiep In a et de fr m In ) BAM io Oost de website van Bouwend Nederland importeert g e R n e g Winnaars stra M We ard Veen rssen (BA in het programma. Dan zie je in één oogopslag plu. Rich Hans Ke ra a p onsult) d c n a a le putr AM Infr of je planning uitgevoerd kan worden.’ (B g n li e universe s s Hes Rail) met l) en Cee m (BAM Voor het project op de A1 tussen Hoevelaken a D n a v (Redube Theo nScreen. . met Clea agkabels js. a v n n dra le se tudeerpri is fs w het uit on de a w n a rm oolde Joris Sch
•
IERS WERK BAM Rail Ltd. heeft in het Ierse Dublin een project aan het tramspoor op de zogenoemde Redline afgerond. Het betreft een halte in de buitenwijk Tallagh, waar grootschalige gebiedsontwikkeling plaatsvindt. De Iers-Nederlandse combinatie (een joint venture van BAM Contractors (voorheen Ascon) en BAM Rail) is opdrachtnemer voor twee projecten: het maken van een derde spoor met keerspoor en de aanleg van 4,5 kilometer dubbelspoor. Volgens de Ierse projectmanager Darren Deveue verloopt de samenwerking met de Nederlanders prima: ‘Ze zijn gretig, slim en enthousiast. We hebben bijvoorbeeld in een 74-urige buitendienststelling hard gewerkt om zwaar beton te verwijderen en direct daarna het spoor te leggen. Alles sloot naadloos op elkaar aan.’ BAM Rail Ltd doet overigens meer in Dublin: het verzorgen van bovenleidingwerk voor de spoorlijnen rondom de stad en het upgraden van de energievoorziening en de bovenleiding van Redline.
heerlijk helder Maassluis In het centrum van Maassluis is in 2008 een klassiek vormgegeven appartementencomplex gebouwd op het terrein van de voormalige gasfabriek aan de Havenstraat. Omdat de grond verontreinigd is, moet onder meer het water langdurig worden beheerst door een grondwaterzuiveringsinstallatie. Omdat deze niet in het beeld van het appartementencomplex past, heeft BAM Milieu in opdracht van de gemeente Maassluis de waterzuivering in de ondergrondse parkeergarage geplaatst. Zo hebben de nieuwe bewoners van het appartementencomplex geen last van de waterzuiveringsinstallatie en wordt het water op de juiste manier beheerst. BAM Milieu verzorgt voor minimaal vijf jaar de nazorg van de grondwaterverontreiniging en het optimaliseren en in stand houden van de waterzuiveringsinstallatie.
Duurzame energie Ook in de energiemarkt is duurzaamheid niet meer weg te denken. BAM Civiel Zuidoost paste een aantal bestaande energiecentrales duurzaam aan. Zo werden, in opdracht van Nuon, civiele werken uitgevoerd om het bijstoken van biomassa (houtpellets of geperst zaagmeel) op de Alexandercentrale in Buggenum mogelijk te maken. Tevens werd het civiele werk voor een proeffabriek voor CO2-afvang opgeleverd. Als dit succesvol blijkt te zijn, zal de technologie tevens worden toegepast in een nieuwe centrale in Delfzijl. Voor Electrabel werd samen met Geldof de centrale Gelderland omgebouwd. Hierdoor kan een kwart van de verstookte steenkool worden vervangen door biomassa. De CO2-reductie bedraagt volgens Electrabel daarmee jaarlijks 750.000 ton. Op het gebied van zonneenergie heeft BAM Civiel Zuidoost al drie projecten voor Solland Solar Energie gerealiseerd.
17 Synergie door samenvoeging Sinds dit voorjaar maakt BAM Betontechnieken deel uit van BAM Betonwegen. Voorheen was BAM Betontechnieken onderdeel van BAM Civiel. Aangezien de activiteiten van BAM Betontechnieken goed aansluiten bij BAM Betonwegen ontstaan door de samenvoeging van deze bedrijven synergievoordelen. Voor de ondersteunende diensten wordt gebruikgemaakt van de organisatie van BAM Wegen Regio Zuidoost.
Zelfstandig verder De specialistische bedrijven Mostert De Winter, Nootenboom, Nootenboom Sport en BAM Milieu maken niet langer deel uit van BAM Wegen Regio Midden, maar vallen nu direct onder BAM Wegen. De bedrijven zijn verzelfstandigd vanuit de gedachte dat op deze wijze meer mogelijkheden bestaan om de omzet en het rendement landelijk te versterken. Voor BAM Wegen Regio Midden betekent het nog meer focus op de eigen werkzaamheden.
Tweede Maasvlakte krijgt vorm De contouren van de Tweede Maasvlakte krijgen langzamerhand vorm. Op het nieuw opgespoten land ging de combinatie BAVOMV2 (waarin BAM en VolkerWessels samenwerken voor infrastructuur en kademuren) begin dit jaar aan de slag, in opdracht van PUMA (Boskalis en Van Oord) voor het havenbedrijf Rotterdam. Op de middelste landtong legt de combinatie een 1.100 meter lange diepwandkade aan, bedoeld voor zeeschepen, en een 650 meter lange feederkade voor binnenvaartschepen. Begin volgend jaar start de combinatie met vergelijkbare werkzaamheden op de rechterlandtong. De innovatieve diepwandmethode voor de diepzeekades is door BAM voor het eerst toegepast bij de Euromax-zeekade, eveneens in het Rotterdamse havengebied. In 2011 starten de werkzaamheden voor weg en spoor. Medio 2012 wordt het eerste deel van het project opgeleverd voor Rotterdam World Gateway.
volgens mij
bam@
@ Amersfoort Het asfalteren van de Randwijcklaan door BAM Wegen.
@ Alkmaar 12.000 m³ onderwaterbeton verdween deze zomer in de bouwkuip (150 bij 50 meter) van de 3-laagse parkeergarage die BAM Civiel Noordwest realiseert in Alkmaar, onderdeel van het project Schelphoek. Mede ontwikkeld door AM.
@ Buitenpost BAM Civiel en BAM Wegen bouwen het nieuwe viaduct in de Oostelijke Ring te Buitenpost, inclusief grond- en wegenwerk van de aansluitende wegen. Opdracht: ProRail (i.s.m. de gemeente Achtkarspelen).
@ Roosendaal Nootenboom Sport, dochteronderneming van BAM Wegen, realiseerde in de zomerstop een bijzonder kunstgrasveld in het MariFlex Stadion voor Eerste divisie voetbalclub RBC Roosendaal.
Guido van Woerkom > >
18
@ Zundert BAM Wegen Regio Zuidwest reconstrueert een fietspad in natuurgebied “Pannenhoef” in West-Brabant.
@ Rijssen en Wierden De N350 nabij Almelo was tijdens de Dag van de Bouw opengesteld voor belangstellenden.
@ Utrecht Nelis Infra (onderdeel van BAM Infratechniek) voert een gesloten frontboring uit in de Bleekstraat, onder meerdere sporen en een watergang door.
@ Zwolle Werkzaamheden door BAM Wegen Regio Oost aan rotonde ‘de Dobbe’ in Zwolle gaan door in de bouwvak.
@ Enschede Tijdens de zomerstop heeft Nootenboom Sport (onderdeel van BAM Wegen) het stadionveld van FC Twente voorzien van een nieuwe toplaag en nieuwe graszoden.
@ Amsterdam Voor Vopak ontgraaft BAM Leidingen & Industrie een leidingsleuf en assisteert bij de aanleg van een buis. Daarna wordt de sleuf gevuld en verdicht.
@ Bedum Sanering van de oude gasfabrieklocatie en verwijdering van tanks door BAM Milieu.
@ Amersfoort Een grader van BAM Wegen Regio Midden aan het werk in Vathorst Amersfoort.
Hoofddirecteur van de ANWB Reageert kritisch op de vele bekeuringen die tijdens werkzaamheden op de A1 werden gegeven
‘N
atuurlijk moet je bekeurd worden als je te hard rijdt bij wegwerkzaamheden. Maar zo massaal als op de A1 bij Muiden, waar in juli 5.000 van de 8.000 automobilisten op de bon werden geslingerd? Dat klopt niet. Daarom hebben we vragen gesteld aan de politie en aan Rijkswaterstaat: waar gaat dit over? Over de bekeuring of de veiligheid? Voor ons is het laatste het belangrijkst. Wij pleiten voor een beter evenwicht. De mensen die aan de weg werken hebben recht op veiligheid net als de automobilist. Het is bij infrastructurele projecten als deze belangrijk dat je eerst nadenkt over de communicatie: staan
er borden waarop de wegbeheerder de snelheidsbeperking verklaart? Weet de weggebruiker dat er iets aan de hand is op het traject waar hij dagelijks rijdt? Vervolgens kijk je: hoe zit de belijning in elkaar, is die duidelijk? Als het dan nog niet goed gaat en mensen te hard blijven rijden, kun je bijvoorbeeld nog een politiewagen aan het begin van het traject inzetten, dat is ook een waarschuwing. Ook aannemers als BAM moeten samen met de wegbeheerder erop toezien dat de informatie langs de weg goed is. Zo bescherm je je eigen medewerkers. Mijn advies als het gaat om veiligheid: laat het zo duidelijk en goed mogelijk zien. Weggebruikers kunnen zich pas aanpassen als de bebording en belijning consistent en goed interpreteerbaar is. Bij de A1 gaat het nu beter, maar ik hoor ook irritaties van mensen die zeggen: er wordt niet eens aan de weg gewerkt, waarom is het afgezet? Ook dit soort opmerkingen kun je ondervangen door beter te communiceren. Laat weten dat er op dat moment niet wordt gewerkt omdat het asfalt of de belijning moet drogen. Geef dat aan. Mensen vinden dat prettig, informatie wordt op prijs gesteld.’
colofon
@ Geldermalsen BAM Rail werkt hier aan het stationsgebied.
@ Nieuwegein Bedrijventerrein Gaasperwaard wordt bouwrijp gemaakt door BAM Wegen Regio Midden. Tevens worden riolering en sloten aangelegd.
@ Den Bosch Een stopmachine van BAM Rail in actie.
@ Randstadrail Bovenleidingswerkzaamheden.
Infra Actie informeert vier keer per jaar over de projecten van BAM Infra op het gebied van civiele en industriebouw en boven- en ondergrondse infrastructuur. In BAM Infra zijn de volgende bedrijven gebundeld: BAM Civiel, BAM Infratechniek, BAM Rail, BAM Wegen en BAM Infraconsult. Redactieleden Kathleen Banga-Davis, Jeroen Kleijn, Rona Kousoureta, Henk Kuipers, William van Niekerk, Karin van der Tas-Pennin, Nico de Vries, Willem Weeda Concept & realisatie ZB Communicatie & Media bv, Ede Vormgeving ZB/Marinka Reuten Fotografie Harmen de Jong, Jeroen van Loon, De Beeldredaktie, Rob Melchior, Jane van Raaphorst en Aeroview Drukwerk Modderkolk Grafische Projecten Contactadres BAM Infra, Postbus 2419, 3500 GK Utrecht, telefoon (030) 287 68 76 ISSN 1574-9568
19
kroon juweel PROJECT: Reconstructie
Zuidstedeweg/Doorslag wie: William Hoogenkamp,
stadsontwikkeling & beheer gemeente Nieuwegein
‘D
20
e gemeente Nieuwegein poetst de laatste jaren de hele binnenstad op. Zo staat er een nieuw gemeentehuis, wordt het winkelbestand uitgebreid en bouwen we nieuwe kantoorpanden en parkeergarages. Door deze stedelijke vernieuwing neemt het verkeer rond het centrum toe. Voor een goede doorstroom verbeteren we daarom de infrastructuur. Bijvoorbeeld de Zuidstedeweg, pal langs de binnenstad. Het is een belangrijke verkeersader, onder andere omdat het ziekenhuis aan de weg ligt. En dat moet iedere minuut van de dag goed bereikbaar zijn. In totaal heeft BAM drie, en op sommige plekken vier, rijstroken aangelegd, achthonderd meter asfalt vernieuwd en drie kruispunten vervangen. Dit is voormalig poldergebied, dus er zaten de nodige verzakkingen en slagen in het asfalt. Die zijn eruit gehaald. Ook werd een zijstraat van de Zuidstedeweg, de Doorslag, gereconstrueerd. Het project duurde 88 dagen, van januari tot en met juli. De samenwerking met BAM verliep prima. Het bedrijf dacht constructief mee, dat is prettig voor een opdrachtgever. Overigens stonden de bewoners niet te springen bij deze werkzaamheden. Voor het frezen van het asfalt hebben we de weg ’s nachts een aantal keer gesloten voor verkeer. Dat communiceerden we telkens vooraf, daarom beperkte het aantal klachten zich tot slechts vijf. Er ligt nu een mooie, strakke weg en het verkeer stroomt perfect door.’
