Hogeschool Utrecht. Lerarenopleidingen; hbo-master. Visitatiedata: 15, 16 en 17 september 2009

Hogeschool Utrecht Opleiding: Locatie: Varianten:

Lerarenopleidingen; hbo-master Utrecht deeltijd

Visitatiedata:

15, 16 en 17 september 2009

© Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2009

2/103

© NQA - visitatie Hogeschool Utrecht: Lerarenopleiding; hbo-master (dt)

MASTERS OF EDUCATION VAN HOGESCHOOL UTRECHT

Croho

Cluster Exacte vakken en Maatschappijvakken

45109

M Aardrijkskunde (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Aardrijkskunde, deeltijd 90, ECTS) M Biologie (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Biologie, deeltijd, 90 ECTS) M Natuurkunde (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Natuurkunde, deeltijd, 90 ECTS) M Wiskunde (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Wiskunde, deeltijd, 90 ECTS)

45099 45518 45106

Croho

Cluster Talen

45110

Master Duits (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Duits, deeltijd, 90 ECTS) Master Engels (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Engels, deeltijd, 90 ECTS) Master Frans (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Frans, deeltijd, 90 ECTS) M Nederlands (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Nederlands, deeltijd, 90 ECTS) M Spaans (Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de eerste graad in Spaans, deeltijd, 90 ECTS)

45112 45113 45119 45124


3/103

Inhoud

4/103


Inhoud

5

Deel A: Onderwerpen 1.1 Voorwoord 1.2 Inleiding 1.3 Werkwijze 1.4 Oordeelsvorming 1.5 Oordelen per facet en onderwerp

7 9 10 11 13 14

Deel B: Facetten Onderwerp 1 Onderwerp 2 Onderwerp 3 Onderwerp 4 Onderwerp 5 Onderwerp 6

17 19 22 32 36 38 41

Doelstelling van de opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Resultaten

Deel C: Nadere onderbouwing van opleidingsspecifieke facetten

Deel D: Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4:

Onafhankelijkheidsverklaring panelleden Deskundigheden panelleden Bezoekprogramma Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties


45

73 74 87 100 103

5/103

6/103


Deel A: Onderwerpen


7/103

8/103


1.1

Voorwoord

Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de masters of education van Hogeschool Utrecht heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in juli 2009, toen het zelfevaluatierapport bij NQA werd aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 15, 16 en 17 september 2009. Het kernpanel bestond uit: De heer dr. J. Vedder (voorzitter, opleidingsdeskundige en domeindeskundige Wiskunde); De heer drs. W.R. van den Berg (werkvelddeskundige); De heer dr. E.J. Kwakernaak (vakdeskundige cluster talen, domeindeskundige Duits); De heer dr. L.J.A.E. Vankan (vakdeskundige cluster exact en maatschappij, domeindeskundige Aardrijkskunde); De heer dr. J.C. Nierstrasz (student panellid); Mevrouw drs. P. Göbel (NQA-auditor); Aan het panel zijn adviseurs toegevoegd op de onderscheiden opleidingsdomeinen: De heer drs. J.C.M. Wegman (domeindeskundige Nederlands); Mevrouw drs. M.J. Bodde-Alderlieste (domeindeskundige Engels); De heer dr. A. Hoeflaak (domeindeskundige Frans); De heer drs. J.M. Espinola Vazquez (domeindeskundige Spaans); De heer drs. C.J. Smeets (domeindeskundige Biologie); De heer dr. H. Vos (domeindeskundige Natuurkunde); De heer drs. W.A.J. van Uden (NQA-auditor). Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de lerarenopleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitatie overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitatie. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van het panel en de kwaliteit van de panelleden besproken. Het rapport bestaat uit vier delen: • Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. • Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6. Als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport.


9/103

• Deel C: bevat een aanvullende onderbouwing voor met name de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8, 6.1 per opleiding. • Deel D: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2

Inleiding

Instituut Archimedes maakt deel uit van de Faculteit Educatie van de Hogeschool Utrecht. Deze faculteit is één van de grootste educatieve faculteiten van Nederland met ruim 8.000 studenten, circa 800 medewerkers, 16 bachelor- en 15 masteropleidingen. Onderdeel van de faculteit zijn: - Instituut Theo Thijssen (ITT), lerarenopleiding primair onderwijs; - Instituut Archimedes (IA), lerarenopleiding voor voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwasseneneducatie; - Seminarium voor Orthopedagogiek (SvO), opleidingen voor speciaal onderwijs; - Instituut Gebaren Taal en Dovenstudies (IGT&D), opleidingen voor dovenstudies/gebarentaal; - Interfacultair Instituut Pedagogiek (IIP), opleidingen pedagogiek; - Kenniscentrum FE, waarin de acht lectoraten van de faculteit samenwerken. Het beleid van de Faculteit Educatie wordt vorm gegeven door facultaire beleidsteams (bijvoorbeeld het beleidsteam onderwijs) die onder leiding staan van een instituutsdirecteur (portefeuillehouder) en waarin lijnmanagers van de diverse instituten vertegenwoordigd zijn. Onder het beleidsteam onderwijs valt een werkgroep ‘profilering masteropleidingen’ die onder andere de samenhang en samenwerking tussen de masteropleidingen bevordert. De Faculteit Educatie (FE) voert daarnaast landelijk op een breed terrein nascholings- en contractactiviteiten uit in de educatieve en pedagogische sector (PO, VO, MBO, lerarenopleidingen, jeugdzorg en dovenstudies). Instituut Archimedes verzorgt beroepsopleidingen tot leraar voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs en volwassenen educatie. Met de opleidingen wil het instituut aansluiten bij het startniveau en de studiewensen van de studenten en bij behoeften van het beroepenveld. Met de masters of education biedt Archimedes docenten op scholen voor voortgezet onderwijs en beroepsonderwijs een loopbaanperspectief. Studenten worden opgeleid tot bekwame eerstegraads docenten en vakexperts, die een constructieve rol kunnen spelen als educatief onderzoeker en ontwikkelaar. Het programma van de opleidingen wordt in deeltijd aangeboden op een vaste lesdag. Twee derde van het programma bestaat uit vakinhoudelijke en vakdidactische cursussen. De beroepscomponent omvat ongeveer een derde van het programma.

10/103


Alle masteropleidingen van het Instituut Archimedes zijn de laatste jaren gegroeid:

Aardrijkskunde Biologie Duits Engels Frans Natuurkunde Nederlands Spaans Wiskunde Totaal

1.3

2001 57 35 41 34 22 37 22 5 46 299

2002 59 40 53 35 9 38 26 3 45 308

2003 58 46 56 40 5 40 27 3 48 323

2004 55 51 59 44 23 37 33 9 47 358

2005 65 63 57 57 31 41 44 13 62 433

2006 67 76 61 52 34 40 53 16 60 459

2007 66 82 68 40 32 47 62 17 64 478

2008 64 98 71 62 38 65 74 19 79 570

Werkwijze

De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Het panel heeft de kwaliteit van het zelfevaluatierapport positief gevalideerd. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode augustus en september 2009 inhoudelijk voor op het bezoek op 15, 16 en 17 september 2009. Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd.


11/103

Het bezoek door het panel NQA heeft een programma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. Specifieke werkwijze visitaties lerarenopleidingen 2009 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is de visitatie uitgebreid met een extra bezoekdag. Tijdens deze extra dag is dieper ingegaan op het hbo-masterniveau, door middel van intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio’s et cetera. Bovendien zijn er extra afstudeerproducten bestudeerd. Er zijn extra gesprekken gevoerd met (derde- en vierdejaars) studenten, docenten en externe begeleiders/beoordelaars. Tevens is er een extra gesprek gevoerd met docenten en externe begeleiders/beoordelaars over het gerealiseerde afstudeerniveau (zie bijlage 3: bezoekprogramma). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken op de drie dagen is bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-studentratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. Over de inrichting van de visitaties voor de lerarenopleidingen is vooraf overleg gevoerd met de NVAO. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in november 2009 een concept van het Facetrapport (deel B en C) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel over de onderwerpen en over de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in november 2009 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december 2009. Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2009 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO.

12/103


1.4

Oordeelsvorming

In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: • weging van de oordelen op facetniveau; • benchmarking; • generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; • bepaalde accenten respectievelijk ‘best practices’. In de oordelen per onderwerp wordt structureel een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport.


13/103

1.5

Oordelen per facet en onderwerp

Cluster Talen Onderwerp/Facet

Duits

Engels Frans

Nederlands Spaans

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau master

V G

V G

V G

V G

V G

1.3 Oriëntatie HBO master

G

G

G

G

G

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO

V

V

V

V

V

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G

G

G

G

G

2.3 Samenhang in opleidingsprogramma

G

G

G

G

V

2.4 Studielast

G

G

G

G

G

2.5 Instroom

G

G

G

G

G

2.6 Duur

Vold

Vold

Vold

Vold

Vold

2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud

G

G

G

G

G

2.8 Beoordeling en toetsing

V

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO

G

G

G

G

G

3.2 Kwantiteit personeel

G

G

G

G

G

3.3 Kwaliteit personeel

G

G

G

G

G

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen

G

G

G

G

G

4.2 Studiebegeleiding

V

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten

G

G

G

G

G

5.2 Maatregelen tot verbetering

V

V

V

V

V

5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Totaaloordeel

V

V

V

V

V

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau

V

V

G

V

V

6.2 Onderwijsrendement

V

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Pos

G=goed, V=voldoende, O=onvoldoende, Vold=voldaan, Pos=positief

14/103


Cluster Exact en Maatschappij Onderwerp/ Facet

Aardrijkskunde Biologie Natuurkunde

Wiskunde

Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen 1.2 Niveau bachelor

V G

V G

V G

V G

1.3 Oriëntatie HBO bachelor

G

G

G

G

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO

V

V

V

V

2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G

G

G

G

2.3 Samenhang in opleidingsprogramma

V

G

V

G

2.4 Studielast

G

G

G

G

2.5 Instroom

G

G

G

G

2.6 Duur

Vold

Vold

Vold

Vold

2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud

G

G

G

G

2.8 Beoordeling en toetsing

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO

G

G

G

G

3.2 Kwantiteit personeel

G

G

G

G

3.3 Kwaliteit personeel

G

G

G

G

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen

G

G

G

G

4.2 Studiebegeleiding

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten

G

G

G

G

5.2 Maatregelen tot verbetering

V

V

V

V

5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Totaaloordeel

V Pos

V Pos

V Pos

V Pos

Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau

V

G

V

V

6.2 Onderwijsrendement

V

V

V

V

Totaaloordeel

Pos

Pos

Pos

Pos

G=goed, V=voldoende, O=onvoldoende, Vold=voldaan, Pos=positief


15/103

Doelstellingen opleiding Alle opleidingen scoren op 1.1 een ‘voldoende’ en op de beide andere facetten een ‘goed’. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Programma Alle opleidingen zijn ofwel ‘goed’, ofwel ‘voldoende’ ofwel ‘voldaan’. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel Alle facetten zijn voor alle opleidingen met een ‘goed’ beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Voorzieningen Alle opleidingen scoren een ‘goed’ op facet 4.1 en een ‘voldoende’ op facet 4.2. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Alle opleidingen scoren een ‘goed’ op facet 5.1 en een ‘voldoende’ op de facetten 5.2 en 5.3. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Resultaten Alle opleidingen hebben een ‘voldoende’ of ‘goed’ op facet 6.1. Alle opleidingen scoren een ‘voldoende’ op facet 6.2. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleidingen positief is.

16/103


Deel B: Facetten


17/103

18/103


Onderwerp 1

Facet 1.1 Duits Engels Frans

Doelstelling van de opleiding

Domeinspecifieke eisen Voldoende Voldoende Voldoende

Nederlands Spaans Aardrijkskunde

Voldoende Voldoende Voldoende

Biologie Natuurkunde Wiskunde


Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De eindkwalificaties van de masterlerarenopleidingen bouwen voort op de eindkwalificaties van de bacheloropleidingen en bieden een vakinhoudelijke en professionele verbreding en verdieping. • Net als voor de bacheloropleidingen worden de bekwaamheidseisen van de SBL gehanteerd (Bekwaamheidseisen VHO, SBL, 2006). De bekwaamheidseisen voor eerstegraads leraren voorbereidend hoger onderwijs en voor tweedegraads leraren zijn vrijwel identiek en zijn niet nader gespecificeerd voor de masteropleidingen. • In aanvulling op de SBL-competenties hanteert het Instituut Archimedes (verder: Archimedes) de eigen algemene eindkwalificaties en de eigen vakspecifieke eindkwalificaties. Deze kwalificaties blijken een nadere invulling aan de SBLcompetenties te geven, toegespitst op het eerstegraads gebied, zoals blijkt uit een bijlage bij het zelfevaluatierapport. • Bij het opstellen van de eindkwalificaties is uitgegaan van een beroepsprofiel met vijf beroepsrollen: pedagoog, (vak-)didacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker/ontwikkelaar, professional binnen een schoolorganisatie. De laatste rol wordt binnen de SBL-competenties niet expliciet onderscheiden, maar is volgens Archimedes belangrijk voor een afgestudeerde van de Masteropleiding. Verder wordt er gewerkt aan ‘doorgroeibekwaamheid’, waarvoor eindkwalificaties zijn geformuleerd. • Archimedes heeft de algemene eindkwalificaties samen met Fontys Hogescholen in overleg met het beroepenveld opgesteld. Volgens de opleiding zijn deze kwalificaties nog actueel. Het panel onderschrijft dat gezien de nadere uitwerkingen die getoond zijn. De eindkwalificaties worden gebruikt, totdat de SBL-competenties voor het eerstegraads gebied verder zijn uitgewerkt. • De eindkwalificaties op vakinhoudelijk en vakdidactisch gebied zijn door Archimedes uitgewerkt in opleidingsspecifieke eindkwalificaties om de verbreding en verdieping van de masteropleidingen ten opzichte van de bacheloropleiding zichtbaar te maken. Op vakinhoudelijke terreinen worden bijvoorbeeld beduidend hogere eisen aan kennis en inzicht gesteld, omdat de afgestudeerde niet alleen in de bovenbouw havo/vwo en in het hbo moet kunnen lesgeven.


19/103

•

•

•

• •

In ADEF-verband wordt momenteel gewerkt aan een landelijke kennisbasis voor het vak op eerstegraads niveau. Wanneer deze kennisbasis gereed is (waarschijnlijk in 2010), zal deze de opleidingsspecifieke kwalificaties vervangen. Het panel heeft in gesprekken met docenten vastgesteld dat verschillende van hen betrokken zijn bij het opstellen van de kennisbasis voor hun vak. Archimedes heeft onder andere via de begeleiding van studenten bij de praktijkstage contact met het werkveld. De Stuurgroep Opleidingsscholen, bestaande uit directeuren van scholengemeenschappen en de directeur van Instituut Archimedes, fungeert als beroepenveldcommissie voor de masteropleidingen. De eindkwalificaties zijn in afwachting van de nadere uitwerking van de SBL-competenties voor het eerstegraads gebied nog niet aan deze beroepenveldcommissie voorgelegd. Archimedes heeft de laatste jaren geen prioriteit aan internationalisering gegeven. Wat goed liep, is wel voortgezet, bijvoorbeeld bij de talenopleidingen. Archimedes heeft de nadruk gelegd op versterking van de onderzoekscomponent in de opleidingen. De masters of education profileren zich als lerarenopleidingen met bijzondere aandacht voor educatief ontwerp en onderzoek in verband met onderwijsvernieuwing op school. Door het ontbreken van een internationale vergelijking kan het panel niet anders dan tot het oordeel ‘voldoende’ komen. Verder zijn de eigen uitwerkingen van competenties niet zichtbaar gevalideerd door het werkveld, hoewel in het gesprek met werkveldvertegenwoordigers en alumni geen kritiek op deze competenties is geuit. Het panel is positief over de uitwerkingen van de competenties.


Niveau master Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • In het Bestuurscharter Beleidsagenda Lerarenopleidingen (HBO-raad, 2007) is een overzicht opgenomen met de koppeling van de SBL-competenties aan de Dublin descriptoren voor hbo-masteropleidingen. • Archimedes heeft in het zelfevaluatierapport de relatie tussen de eigen algemene eindkwalificaties en de Dublin descriptoren beschreven. Hieronder volgen als voorbeeld de uitwerkingen voor de Dublin descriptoren kennis en inzicht en oordeelsvorming. • De masteropleidingen nemen de bacheloropleiding tot tweedegraads leraar als uitgangspunt en bieden bijvoorbeeld verbreding en verdieping van kennis en inzicht op pedagogisch, didactisch en vakinhoudelijk terrein, methodologisch gebied, en met betrekking tot het beroepenveld waarvoor wordt opgeleid. De afgestudeerde kan bijvoorbeeld een bijdrage leveren aan het opzetten van een nieuw curriculum, aan de

20/103


•

•

•

ontwikkeling van nieuwe onderwijsmaterialen aan onderzoek op het vakgebied, aan educatief onderzoek en aan veranderingen en/of vernieuwingen binnen de school. Als tweede voorbeeld is oordeelsvorming genomen: de afgestudeerde is in staat tot oordeelsvorming over individuele leerlingenkenmerken, problemen bij leerlingen, individuele begeleidingsbehoeften van leerlingen en is tevens in staat zijn handelen hierop af te stemmen. Hij kan verantwoording afleggen over zijn pedagogische opvattingen, zijn pedagogisch handelen, zijn didactische opvattingen en zijn vakinhoudelijk en vakdidactisch handelen. Hij kan reflecteren op zijn professionele opvattingen en handelen meer in het algemeen en zijn eigen activiteiten en plannen voor zijn professionele ontwikkeling. In de reflectie op zijn professioneel handelen, zijn professionele opvattingen en zijn doorgroeibekwaamheid toont een studenten het masterniveau aan. Wat de vreemde talen betreft hanteren de respectievelijke opleidingen het C1- of C2niveau van het CEFR. Bij de opleidingen Duits en Engels dienen de studenten de taal op C2-niveau te beheersen, bij de opleidingen Frans en Spaans op C1-niveau. Het panel is van oordeel dat de eindkwalificaties het masterniveau laten zien.


Oriëntatie HBO master Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarin een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De bij de facetten 1.1 en 1.2 genoemde argumenten gelden ook voor dit facet. • De bekwaamheidseisen van de SBL zijn gevalideerd door het beroepenveld en worden in het voortgezet onderwijs bij functionerings- en beoordelingsgesprekken gehanteerd. De eindkwalificaties die door Archimedes zijn opgesteld, komen daar mee overeen en geven daar nadere uitwerking aan. Ze zijn na de conversie in masteropleidingen in 2004 in afwachting van uitgewerkte SBL-competenties voor het eerstegraads gebied niet opnieuw voorgelegd aan het beroepenveld voor validering. • De opleiding heeft als doelstelling het opleiden van competente eerstegraads docenten die goed kunnen functioneren in de bovenbouw van het havo en vwo, het dag-avondonderwijs havo en vwo, in de volwasseneneducatie of als docent aan een hbo-opleiding. Hij functioneert binnen een schoolorganisatie bijvoorbeeld als vakinhoudelijk expert, educatief onderzoeker en ontwikkelaar, instructeur en/of coach bij leerprocessen. Van de afgestudeerde wordt een grote mate van zelfstandigheid gevraagd, zowel wat het


21/103

•

•

verzorgen van onderwijs betreft als het ontwikkelen van onderwijsmateriaal, het doen van onderzoek en het professionaliseren. Het panel heeft een verslag van juni 2009 van een veldraadpleging gezien waaruit blijkt dat het veld geconsulteerd wordt over het belang van opleiden tot masters en het doen van onderzoeken in de scholen. Het panel komt tot het oordeel goed. De SBL-competenties zijn door het beroepenveld gevalideerd, de uitwerkingen nog niet. Het panel is echter positief over de uitwerking van de competenties.

Onderwerp 2


Programma

Eisen HBO Voldoende Voldoende Voldoende





Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Ongeveer twee derde van het programma bestaat uit vak en vakdidactiek en een derde uit de beroepscomponent. De beroepscomponent is verder onder te verdelen in algemene beroepskennis- en vaardigheden, onderzoek en oriëntatie op wetenschap. De beroepscomponent is wat opzet betreft gelijk voor alle opleidingen. • Bij vak en vakdidactiek staat vooral de (beroeps-)rol van vakspecialist, vakdidacticus en educatief onderzoeker en/of ontwikkelaar centraal. De vakinhoud is afgestemd op de inhoud en de didactiek van het vak in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. De vakinhouden zijn daarom vooral gebaseerd op de exameneisen van havo en vwo. De opleidingen werken aan een kennisbasis die in de toekomst de borging van het masterniveau beter kan garanderen. Het panel vindt dit een belangrijke ontwikkeling. • Tijdens de beroepscomponent werken studenten naast aan de eerder genoemde rollen ook aan de beroepsrol van pedagoog en die van professional binnen de schoolorganisatie. De student bezint zich op de noodzakelijke competenties waarover een eerstegraads docent moet beschikken en hoe deze zich verhouden tot de competenties op bachelorniveau. Binnen de module Schoolpraktijk doet de student ervaring op in het eerstegraads gebied (minimaal 50 lesuren, hetzij als werk hetzij als stage).

22/103


•

•

•

•

•

Masterstudenten maken aan de hand van de SBL-competenties een sterkte-zwakteanalyse om na te gaan aan welke competenties zij in ieder geval moeten werken. Deze competentieontwikkeling wordt in een portfolio zichtbaar gemaakt. Het samenstellen van een portfolio vraagt veel tijd. Studenten van de exacte en maatschappijvakken zouden de tijd liever aan meer vakinhoud besteden. Aan de andere kant merken studenten op dat ze door het portfolio meer over zichzelf zijn gaan nadenken en een visie op onderwijs hebben kunnen ontwikkelen. Docenten van de exacte en maatschappijvakken verklaarden zich in de gesprekken met het panel bereid om na te denken over andere vormen die een beter rendement voor studenten opleveren, en over een meer onderzoeksmatige onderbouwing in de portfolio’s. Vrijwel alle studenten zijn werkzaam in het onderwijs en geven (onbevoegd) les in de bovenbouw van havo en/of vwo. Archimedes stimuleert studenten om tijdens de opleiding lessen in de bovenbouw te verzorgen. De interactie tussen docenten en studenten die de opleiding in deeltijd volgen en al in de beroepspraktijk werkzaam zijn, maakt dat er gemakkelijk verbindingen tussen de opleiding en de beroepspraktijk gelegd kunnen worden. Archimedes vindt het belangrijk dat studenten kennis hebben van recente wetenschappelijke ontwikkelingen, dat ze uitkomsten van praktijkonderzoek kunnen implementeren in hun onderwijs en in staat zijn om zelf praktijkgericht onderzoek uit te voeren. In de module Reflectie op wetenschap maken studenten kennis met wetenschapsfilosofische denkers en stromingen. In het oude programma waren 15 EC ingeruimd voor de onderzoekslijn; in het nieuw programma sinds 2009-2010 is dit verhoogd tot 18 EC. Hierbij wordt training in onderzoeksvaardigheden op het vakgebied buiten beschouwing gelaten. In het programma zijn 12 EC gereserveerd voor het verrichten van een praktijkonderzoek. Hiervoor krijgen studenten eerst scholing in onderzoeksmethodologie, vervolgens stellen zij een onderzoeksvoorstel op dat aan concrete criteria moet voldoen, zoals het panel heeft vastgesteld. Het praktijkonderzoek kan betrekking hebben op verbetering van het onderwijs in de eigen klas, maar ook op schoolbrede onderwerpen zoals mentoraat, verbetering van het leerlingvolgsysteem of invoering van een digitale leeromgeving. Het panel heeft vastgesteld dat onderzoek per opleiding erg verschillend wordt ingevuld. Het panel is van mening dat het praktijkonderzoek sterker mag worden aangezet: scherpere controle op onderwerpskeuze en probleemstelling, meer nadruk op gebruik van relevante literatuur. Archimedes is hier mee bezig. De aanpak met een introductiecursus in het eerste jaar, onderzoeksvoorstel eind tweede jaar en uitvoering in het derde jaar is goed. Bij enkele opleidingen is er naast praktijkonderzoek ook vakgericht onderzoek. De Faculteit Educatie heeft acht lectoraten te weten: Lesgeven in de multiculturele school, Gedrag en onderzoek in de educatieve praktijk, Beroepsonderwijs, Vernieuwende opleidingsmethodiek en -didactiek, Spel, Leer- en in het bijzonder leesproblemen, Gecijferdheid en Dovenstudies. De lectoraten en de opleidingen binnen alle instituten doen gezamenlijk praktijkgericht en toepassingsgericht onderzoek. Docenten van Archimedes zijn via de kenniskringen aan verschillende lectoraten verbonden: Vernieuwende opleidingsmethodiek en -didactiek, Lesgeven in de multiculturele school, Gedrag en onderzoek in de educatieve praktijk, Gecijferdheid en Beroepsonderwijs.


23/103

•

•

•

•

•

•

• •

Deze docenten zijn positief over de doorwerking van hun werkzaamheden in de kenniskring op de eigen lespraktijk. Archimedes kent zogenaamde academieteams rondom een bepaald thema. In deze teams zitten docenten, studenten en externen met als doel in een periode van twee jaar een product (verbetering onderwijs, publicatie of presentatie, eigen professionalisering) te ontwikkelen. Er is een projectleider van de academieteams. Docenten zijn positief over de academieteams waardoor meer docenten aan onderzoeken deel kunnen nemen. Het panel stelt vast dat internationalisering op beperkte schaal voorkomt, het meest bij de opleidingen vreemde talen. Er is geen structureel beleid, omdat Archimedes prioriteit gegeven heeft aan de onderzoekscomponent en de lectoraten. Nieuwe ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld de interdisciplinaire cursus Natuur, Leven en Technologie, worden binnen het cluster exact en maatschappij vertaald naar interdisciplinaire cursussen in de opleiding, bijvoorbeeld Klimaat en klimaatverandering, hoewel deze cursus volgens studenten nog verder ontwikkeld moeten worden, en Nanoscience en -technologie. Zie ook deel C. De Faculteit Educatie is contributing member van het Collaborative Action Research Network (CARN), de internationale organisatie voor praktijkgericht onderzoek. De Nederlandse tak is opgericht door Instituut Archimedes samen met de educatieve opleidingen in Nijmegen en Tilburg. Belangrijk aandachtspunt in het verleden was hoe onderzoeksmethodologie van actieonderzoek effectief in masteropleidingen geïmplementeerd kan worden. Uit evaluaties van Archimedes blijkt dat studenten positief over het programma zijn. Met name het aspect ‘de opleiding stimuleert tot kritische reflectie op het beroepsmatig handelen’ scoort hoog. Uit de gesprekken met werkveldvertegenwoordigers, alumni en studenten blijkt dat zij het hoge niveau van de vakinhoud waarderen. Met ingang van het studiejaar 2009-2010 voert Archimedes een aantal wijzigingen in het programma door. Voor het portfolio worden indicatoren voor het masterniveau van de SBL-competenties gehanteerd en zal er een eindassessment door twee onafhankelijke assessoren plaatsvinden. De onderzoekslijn zal verder versterkt worden waarin ook vakonderzoek een plaats moet krijgen. Aan de leerlijnen vak en vakdidactiek, beroepskennis en -vaardigheden, en onderzoek en oriëntatie op wetenschap wordt een vierde toegevoegd: interdisciplinariteit. De aspecten ‘vakliteratuur’ en ‘actuele ontwikkelingen’ worden in deel C behandeld. Het panel komt bij alle opleidingen tot het oordeel ‘voldoende’, omdat de onderzoekslijn nog in ontwikkeling is.

Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport.


24/103

Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De SBL-competenties zijn geconcretiseerd door middel van indicatoren en de eindkwalificaties zijn vertaald in leerdoelen, waardoor duidelijk gemaakt wordt wat het te bereiken niveau van de beroepsvaardigheden is. In de modulehandleidingen en in de modulebeschrijvingen in de studiegidsen wordt de relatie tussen eindkwalificaties en doelstellingen van de module toegelicht en wordt duidelijke gemaakt hoe de leerdoelen kunnen worden gerealiseerd. In de studiegidsen (per opleiding) zijn de generieke eindkwalificaties opgenomen vanuit de vijf beroepsrollen en de te bereiken doorgroeibekwaamheid. Verder zijn de eindkwalificaties voor het vak opgenomen met een vakspecifieke toelichting. • In het kader van het portfolio stellen studenten een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) op, waardoor ze doelgericht aan hun competentieontwikkeling kunnen werken en zich kunnen profileren door een eigen invulling en eigen keuzes. • Het programma van de masteropleidingen is gericht op de beroepsrollen van de leraar in de bovenbouw van havo en vwo en/of hbo. Studenten kunnen via bepaalde programmaonderdelen en keuzemogelijkheden inspelen op specifieke behoeften binnen de school, bijvoorbeeld op het gebied van curriculumontwikkeling of het ontwikkelen van educatief materiaal. • Tijdens de gesprekken met studenten Natuurkunde viel op dat zij voor de opleiding kiezen vanwege het vak. Dit element, enthousiasme voor het vak, dat ook voor de andere opleidingen van grote waarde is, komt slechts beperkt in de eindkwalificaties en competenties naar voren en zou volgens het panel daarin een prominentere plaats mogen innemen. • Het panel is van oordeel dat studenten via het aangeboden programma de eindkwalificaties kunnen realiseren. De opleidingen hebben elk in een matrix de relatie aangetoond tussen doelstellingen van programmaonderdelen en eindkwalificaties. Wel heeft het panel van studenten en afgestudeerden begrepen dat de opleidingen nog meer maatwerk zouden kunnen leveren. Het panel komt bij alle opleidingen tot het oordeel ‘goed’. Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport.


Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed Goed


Goed Voldoende Voldoende



Goed Voldoende Goed

25/103

Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Archimedes gaat bij de opbouw van het curriculum uit van een geïntegreerde beroepsopleiding waarbij theorie en praktijk in samenhang aan de orde komen. Studenten werken bijvoorbeeld in vakmodules aan praktijkopdrachten of concrete beroepsproducten. Archimedes kiest ervoor om binnen een blok verder geen nadruk op horizontale samenhang te leggen, omdat de deeltijdstudenten daardoor de vrijheid hebben om slechts een deel van een blok te volgen wanneer zij hun studie enigszins moeten temporiseren. • De verticale samenhang blijkt uit de verschillende leerlijnen in het curriculum. In de beroepscomponent is bijvoorbeeld de leerlijn onderzoek en oriëntatie op wetenschap opgenomen (15 EC). Ook binnen de vakcomponent zijn dergelijke leerlijnen te onderscheiden: bijvoorbeeld taalverwerving bij de moderne vreemde talen en analyse bij wiskunde. • Het portfolio vormt voor de student de rode draad door de opleiding. Alle onderdelen uit het programma komen hierin bij elkaar. De student houdt de ontwikkeling van zijn competenties bij en werkt individueel of met teamgenoten en docentbegeleider aan leervragen uit zijn POP. • Door het soms kleine aantal studenten worden bij Spaans, Aardrijkskunde, Biologie en Natuurkunde enkele studieonderdelen in een zogenaamd carrouselmodel aangeboden. Volgens studenten werkt het carrouselmodel het best vanaf het tweede jaar. De basis is dan voor iedereen gelijk. Door de toename van het aantal studenten hoeven de opleidingen minder gebruik te maken van dit model. • Uit evaluaties blijkt dat studenten tevreden over de samenhang zijn. • Het panel stelt vast dat de samenhang per opleiding meer of minder duidelijk zichtbaar is. Het komt daardoor tot verschillende oordelen per opleiding. Bij de opleidingen Spaans en Aardrijkskunde is de volgorde van modulen willekeurig als gevolg van het carrouselmodel, waardoor de verticale samenhang minder helder is. Het panel komt bij deze opleidingen tot het oordeel ‘voldoende’. Bij de opleiding Natuurkunde zou vakdidactiek meer aan de cursusexperimenten in het practicum moeten worden gekoppeld. Dit is voor het panel de reden om een ‘voldoende’ te geven. De overige opleidingen krijgen een ‘goed’ voor de samenhang. Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport.


26/103

Studielast Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Archimedes probeert op verschillende manieren de studeerbaarheid van het programma te verbeteren. In de voorlichting wordt aandacht besteed aan de studielast en het belang van voldoende tijd voor de studie. De studieloopbaanbegeleiding is in verband met het portfolio geïntensiveerd. De roostering van modulen en toetsen vindt op één dag in de week plaats. De student kan een toets op twee momenten in het jaar afleggen. In toenemende mate wordt in leerteams gewerkt waardoor studenten elkaar stimuleren. Er zijn weinig drempels in het programma opgenomen om de doorstroom te bevorderen. • Uit evaluaties en exitgesprekken was gebleken dat de studeerbaarheid gebaat zou zijn met een eerdere voorbereiding op het praktijkonderzoek. Archimedes heeft daarom in het eerste jaar een module Introductie Praktijkonderzoek ingevoerd en heeft de module Voorbereiding op het praktijkonderzoek verplaatst van het derde jaar naar periode vier van het tweede jaar. • De studiebelasting bedraagt 30 EC op jaarbasis. Bij veertig lesweken per jaar betekent dat een effectieve belasting van twintig uur per week. De contacttijden variëren van vijf tot acht uur per week. - Duits: 6 contacturen per week. Per week behoort de student 20 uur aan de studie te besteden. Blijkens de informatie uit het zelfevaluatierapport hebben de studenten die uren ook nodig. - Engels: 6 contacturen per week. Uit evaluaties blijkt dat studenten gemiddeld 20 klokuren per week besteden aan het volgen van colleges en het uitvoeren van studieopdrachten. - Frans: 6 contacturen per week. Indien een student gedurende de opleidingstijd 20 uur per week aan de studie besteedt, worden de opleidingsdoelen probleemloos behaald. - Nederlands: 5 contacturen per week. Per week behoort de student 20 uur aan de studie te besteden. - Spaans: 6 contacturen per week. Uit de jaarevaluatie 2008-2009 blijkt dat 63 procent van de respondenten meer tijd aan de studie besteedt dan zou moeten. De opleiding verklaart dit met het gegeven dat de taalverwerving van de studenten zelf meer tijd kost dan geraamd of dat de studenten moeilijkheden hebben met studie- en leesvaardigheden. De opleiding heeft geconstateerd dat een aantal studenten problemen heeft met het lezen van Engelstalige teksten en met studerend lezen. Om deze problemen het hoofd te bieden heeft de opleiding ondersteuningslessen aangeboden. - Aardrijkskunde: 6 contacturen per week. Veldpractica blijken intensief te zijn, waardoor in die periodes de studielast meer dan 20 uur per week kan bedragen. Studenten worden vrijwel altijd door hun school in staat gesteld excursies en veldpractica van meerdere dagen te volgen


27/103

-

•

•

• • •

Biologie: 5 tot 7 contacturen per week. Uit evaluatieonderzoek blijkt dat een kleine helft van de studenten deze tijd aan de studie besteedt, ruim een kwart besteedt er meer tijd aan en ruim een kwart minder. - Natuurkunde: 8 contacturen per week. De studiedruk is hoog, waardoor veel studenten de studie voor enige tijd onderbreken. - Wiskunde: 8 contacturen per week. Uit evaluaties blijkt dat studenten daadwerkelijk ongeveer 20 uur per week met de studie bezig zijn. In de studiegidsen is de geraamde studielast per programmaonderdeel vermeld. In evaluaties wordt nagegaan of de feitelijke studielast hiermee overeenkomt. Uit evaluaties blijkt dat ruim de helft van de studenten meer dan twintig uur per week aan de studie besteedt. Archimedes gaat daar komend studiejaar verder onderzoek naar doen. Het panel is van mening dat Archimedes door te voldoen aan de vraag van studenten naar meer maatwerk mogelijk een bijdrage kan leveren aan het verminderen van de studielast van de student. Uit de gesprekken met studenten heeft het panel begrepen dat de gemiddelde belasting van twintig uur per week realistisch is, waardoor de studie naast een baan te doen is. Wel is er een aantal studenten dat bewust een vertraging in de studie inbouwt. Studenten geven aan dat er voldoende herkansingsmogelijkheden zijn. Docenten zijn volgens studenten via de mail goed bereikbaar. Het is altijd mogelijk om een afspraak te maken. Het panel komt bij alle opleidingen tot het oordeel ‘goed’. De feitelijke studielast ligt hoog, maar is realistisch voor deeltijdopleidingen. Het panel heeft vastgesteld dat er integratie van studie en werk plaatsvindt, waardoor de studie studenten direct voordeel oplevert.


Instroom Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: bacheloropleiding en eventueel (inhoudelijke) selectie. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Studenten met als vooropleiding een tweedegraads lerarenopleiding in een vak zijn toelaatbaar tot de masteropleiding van dat vak. In de voorlichting wordt de student duidelijk gemaakt dat Archimedes verwacht dat studenten werkzaam zijn in het voortgezet onderwijs of een stagemogelijkheid in het onderwijs hebben. • Alle studenten die zich aanmelden krijgen een intakegesprek waarin onder andere naar eventuele deficiënties en studieproblemen, en naar mogelijke oplossingen wordt gekeken. Studenten mogen langer dan de nominale tijd over de studie doen, maar tijdens de intake moet de student in staat geacht worden om in het eerste jaar minimaal 20 van de 30 EC te behalen.

28/103


•

•

•

•

•

• • •

Bij de opleiding Engels wordt landelijk onderzocht of het mogelijk en wenselijk is om als instroomeis de eigen taalvaardigheid op het niveau Cambridge proficiency te stellen. Bij de opleiding Frans wordt de instaptoets Test de Connaissance du Français door Franstalige docenten nagekeken. Studenten die het niveau B2 niet halen, dienen de achterstand in te halen. Archimedes heeft geen EVC-procedure. Studenten kunnen vrijstellingen aanvragen mits schriftelijk bewijsmateriaal wordt overlegd. De instituutsexamencommissie beslist over toekenning van vrijstellingen. In het portfolio legt de student vast over welke competenties hij beschikt en aan welke hij moet werken. Hierdoor kan het opleidingsteam goed aansluiten bij de kwalificaties van een instromende student. Instromende studenten zijn zeer divers wat leeftijd, werksituatie, motivatie, levens- en werkervaring betreft. Veel studenten geven al (onbevoegd) les in de bovenbouw of willen doorstromen naar de bovenbouw. De meeste studenten hebben in hun vooropleiding geen onderzoeksvaardigheden gehad. Hieraan wordt in het programma extra aandacht besteed. Talenstudenten merken in de gesprekken op dat er grote verschillen in taalvaardigheidsniveau van instromende studenten bestaan. Zij geven aan dat het goed zou zijn om een basistoets in te voeren, zodat verschillen in instroomniveau zichtbaar zijn. Studenten kunnen er dan zelf zorg voor dragen dat zij aan het vereiste bachelorniveau voldoen. Opleidingen nemen verschillende maatregelen om deficiënties weg te werken: bijvoorbeeld door het bestuderen van literatuur (Aardrijkskunde), het volgen van een instapcursus (Wiskunde) of het bijspijkeren via A4-tjes (Natuurkunde). Uit evaluaties blijkt dat studenten tevreden over het toelatingsbeleid zijn. De Hogeschool Utrecht heeft de Code of Conduct getekend. Het panel is van mening dat Archimedes programma’s ontwikkeld heeft die aansluiten bij de verschillende beginkwalificaties van instromende studenten.


Duur Voldaan Voldaan Voldaan


Voldaan Voldaan Voldaan


Voldaan Voldaan Voldaan

Criterium: - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-master: minimaal 60 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Het programma van de masteropleiding van Archimedes omvat 90 EC en wordt gespreid over drie jaar. • Voor de vaken vakdidactiekcomponent is 60 EC gereserveerd, voor de beroepsvoorbereidende component 30 EC.


29/103


Afstemming tussen vormgeving en inhoud Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criteria: - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Archimedes gaat van een didactisch concept uit waarin de volgende aspecten centraal staan: - Het onderwijs is gericht op het verwerven van beroepscompetenties. - Het leren is een doelgerichte activiteit van de student: het onderwijs bevordert daarom het actief en zelfstandig leren. - De docent ondersteunt en coacht de student bij zijn leerproces, is inhoudelijk expert en gids op een bepaald competentiegebied. - Het leren vindt zoveel mogelijk plaats in realistische leeromgevingen, waarbij leertaken beroepstaken zijn of daarop lijken. - Het onderwijs is gebaseerd op het concurrency-principe, waarbij leermomenten op de opleiding en in de beroepspraktijk elkaar wederzijds positief beïnvloeden. - Het leren is een sociaal en interactief proces. Studenten werken samen: met elkaar, met de docent en met professionals uit de praktijk. - Toetsen dienen om vast te stellen welk beheersingsniveau van de vakcompetenties is bereikt. Tevens moeten ze de student inzicht geven in de vorderingen in het eigen leerproces. • De opleidingen hanteren verschillende werkvormen in aansluiting op het didactisch concept: intervisie, theorieonderwijs (hoorcolleges, responsie- en werkcolleges, zelfstudieopdrachten), practicumonderwijs, veldwerk, werkgroepbijeenkomsten, beroepspraktijkvorming en groepswerk. • Binnen de masteropleidingen wordt steeds meer gewerkt in leerteams met onder andere onderzoek en intervisie als kenmerkende activiteiten. • Uit evaluaties blijkt dat studenten de werkvormen als voldoende beoordelen. • Het panel vindt dat de opleidingen een diversiteit aan werkvormen hanteren waarin vaak het dubbele-bodemaspect (gehanteerde werkvormen in de opleiding zijn tevens bruikbaar in de lespraktijk van de student) wordt benut. De werkvormen sluiten aan bij de didactische uitgangspunten van Archimedes. Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport.


30/103

Beoordeling en toetsing Voldoende Voldoende Voldoende






Criterium: - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De masteropleidingen kennen diverse mondelinge en schriftelijke tentamens. Regelmatig vindt toetsing plaats op basis van beroepsproducten. Een voorbeeld hiervan is lesmateriaal dat studenten voor hun leerlingen ontwikkelen. Studenten nemen reflecties op in hun portfolio en in (onderzoeks-) verslagen en dossiers. Verder zijn presentaties, practica, paneldiscussies, workshops, papers, (onderlinge) assessments, forumbijeenkomsten en groepsdiscussies vormen van toetsing en beoordeling. • In de studiehandleidingen bij de cursussen zijn de formele, inhoudelijke, kwalitatieve toetscriteria toegelicht. Hierin is een koppeling opgenomen met de leerdoelen die de student dient te behalen. Het panel heeft vastgesteld dat bij elke cursusbeschrijving aangegeven staat tot welke eindkwalificaties de cursus opleidt. • In een aantal modulen binnen de beroepscomponent participeren de student en medestudenten in het beoordelingsproces als extra garanties voor de juiste toepassing van beoordelingscriteria. Bij de stage/schoolpraktijk weegt het oordeel van de begeleider uit de school mee in de uiteindelijke beoordeling die door de opleidingsdocent wordt vastgesteld. De werkwijze dient verder gestandaardiseerd te worden zoals in juni 2009 gedurende een bijeenkomst met vertegenwoordigers van het werkveld werd geconstateerd. Ter bewaking van de kwaliteit van het afstudeeronderzoek is voorgeschreven dat halverwege het proces een tweede beoordelaar optreedt. Het panel is hierover positief. • De examencommissie heeft onder andere tot taak om de kwaliteit van tentamens en examens te borgen. Daartoe neemt zij incidenteel steekproeven, waarvan echter geen schriftelijk verslag wordt gedaan. • De student verzamelt in zijn portfolio bewijzen om competenties aan te tonen. Bij een aantal opleidingen wordt al een assessment afgenomen waarbij de student laat zien dat hij op het gewenste niveau over de competenties beschikt. Vanaf het collegejaar 20092010 wordt bij alle opleidingen op basis van het portfolio een eindassessment afgenomen door twee onafhankelijke assessoren waaronder een veldassessor. Archimedes heeft 120 veldassessoren en 75 opleidingassessoren opgeleid en gecertificeerd. • Alle opleidingen werken met een portfolio voor elk van de drie opleidingsjaren. De handleidingen voor het ontwikkelen van het portfolio zijn in ontwikkeling; ze bevatten wel aanwijzingen over de inhoud ervan, maar geen beoordelingscriteria en cesuur. In het gesprek met docenten bleek dat zij het wel met elkaar eens zijn over de wijze waarop de inhoud van een portfolio getoetst en beoordeeld wordt. De procedure die voorschrijft dat er twee assessoren zijn bij het afsluitende criteriumgericht interview over het portfolio, is per september 2009 ingevoerd en wordt door aanloopproblemen nog niet overal uitgevoerd. Hoewel het panel van mening is dat de kwaliteit van de beoordeling niet onder de maat is, dient de beoordeling van het portfolio wel beter geborgd te worden. Deze situatie heeft het panel voor alle opleidingen meegewogen in zijn beoordeling. Geen van de opleidingen kan op grond hiervan beter scoren dan voldoende.


31/103

•

•

• •

Het panel heeft tijdens het bezoek aan de opleidingen een concept voor een toetskader kunnen inzien. Uit het gesprek met docenten is gebleken dat zij positief over dit kader zijn. De docent blijft verantwoordelijk voor zijn toetsen, maar er vindt meer afstemming binnen het team plaats en ook de organisatie loopt beter met een centrale toetsadministratie. Een werkgroep is bezig met de verdere uitwerking van het toetsbeleid. Het panel ziet in het toetskader een aanzet tot het borgen van de kwaliteit van toetsen, die het noodzakelijk vindt. In de praktijk wordt alleen bij schoolpraktijk/stage en het beoordelen van portfolio’s en onderzoeken bij een aantal opleidingen twee docenten en/of externen betrokken, hoewel nog niet consequent. Het gebruik van rubrics is divers. Hier zou meer lijn in gebracht kunnen worden, zodat voor studenten duidelijk is welke vaardigheden zij moeten laten zien. Het panel heeft van studenten vernomen dat door de kritische reflectie op elkaar meeliftgedrag en het overnemen van teksten van internet worden onderkend en dat ze elkaar hierop aanspreken. Uit evaluaties blijkt dat studenten tevreden over de toetsing zijn. Het panel is positief over de variatie in toetsvormen en de aansluiting van de toetsen bij de leerdoelen. De door het panel bekeken toetsen zijn van masterniveau. De beoordelingscriteria zijn bij de meeste opleidingen duidelijk, behalve bij Biologie waar ze voor de portfolio’s ontbreken, en bij Duits, Engels en Spaans. Het panel komt bij alle opleidingen tot het oordeel ‘voldoende’ vanwege de beperkte borging.


Onderwerp 3


Inzet van personeel

Eisen HBO Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Docenten houden contact met de beroepspraktijk door stagebegeleidingen van zowel master- als bachelorstudenten, contractwerkzaamheden of samenwerking in projectgroepen met medewerkers uit het veld. • Voorbeelden van genoemde samenwerkingsprojecten zijn: - De dieptepilot Academische Opleidingsschool samen met de Universiteit Utrecht. Docenten van Archimedes begeleiden teams van docenten op opleidingsscholen bij het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek.

32/103


-

•

•

•

• •

Twaalf medewerkers participeren in kenniskringen rond de lectoraten. Zo neemt een docent Biologie deel aan het lectoraat Beroepsonderwijs, een docent Spaans aan het lectoraat Gedrag en onderzoek in de educatieve praxis, een docent Engels aan het lectoraat Lesgeven in de multiculturele school. - Participatie in relevante netwerken. Vrijwel alle docenten zitten in professionele netwerken van verwante opleidingen en andere onderwijs- en onderzoeksinstellingen (IVLOS, Fontys, NHL, HAN, VELON, Vereniging van Lerarenopleiders Nederlands, netwerk EGO, SURF en dergelijke). Studenten brengen hun eigen praktijkervaringen in waardoor docenten gestimuleerd worden om in hun onderwijs verbindingen te leggen tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Archimedes heeft de cv’s van docenten uit de bachelor- en masteropleidingen geanalyseerd en stelt vast dat van de 173 docenten die bij Archimedes werkzaam zijn, er ruim 60 ook verbonden zijn aan een universiteit. Ruim 100 docenten hebben bij andere hogescholen en/of in het voortgezet onderwijs gewerkt (Analyse cv’s t.b.v. externe accreditatie, 2009). Ruim 50 docenten hebben internationale contacten. De verschillende opleidingen maken op regelmatige basis gebruik van gastsprekers en docenten van bijvoorbeeld universiteiten. Bij de opleiding Aardrijkskunde geven bijvoorbeeld al jaren docenten van de Universiteit Utrecht bepaalde cursussen aan de studenten van de masteropleiding. Het panel heeft vastgesteld dat deze gastdocenten goed worden aangestuurd. Uit evaluaties blijkt dat studenten tevreden zijn over de praktijkgerichtheid van docenten. Het panel vindt dat de docenten, gezien hun achtergrond, goed in staat zijn om de relatie met de beroepspraktijk te leggen.


Kwantiteit personeel Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De omvang van het personeel wordt vastgesteld op basis van het aantal studenten en het begrote contractwerk. Hiervoor geldt een aantal formules die in het zelfevaluatierapport zijn opgenomen. Archimedes werkt met een flexibele schil van tijdelijk aangestelde medewerkers (ongeveer 10 procent). • In totaal werken er 173 docenten bij Archimedes: 74 bij zowel de bacheloropleidingen als bij de masters, 5 alleen bij de masters en 93 alleen bij de bachelors. De masteropleidingen worden in deeltijd aangeboden. De docent-studentratio bedraagt voor de masters 1: 38. De opleidingsteams hebben een behoorlijke omvang, omdat een flink


33/103

• •

•

•

aantal docenten zowel bij de bachelors als bij de masters werken. Hierdoor beschikken de masteropleidingen in de praktijk over meer docenten. Archimedes hanteert een taakverdelingsmodel: 70 procent onderwijs, 10 procent beheerstaken, 10 procent innovatietijd en 10 procent professionaliseringstijd. Docenten blijken sterk betrokken bij studenten waardoor zelden lessen uitvallen. Bij ziekte neemt een collega de lessen meestal over. Het ziekteverzuim binnen Archimedes was in 2007 4,5 procent en in 2008 3,4 procent. Bij de opleiding Engels wordt met understudies gewerkt die in geval van ziekte de lessen van een collega over kunnen nemen. Hoewel de werkdruk hoog is, blijkt uit het WerkbelevingsOnderzoek Hogeschool Utrecht 2007, Faculteit Educatie dat de docenten positief over verschillende aspecten van het werk zijn (scores tussen 6,7 en 7,9). Uit de gesprekken met docenten kwam naar voren dat de werkdruk wisselend is met een aantal piekmomenten. Het panel is van mening dat de opleidingen over voldoende capaciteit beschikken, met name omdat in geval van nood een beroep op docenten uit de bacheloropleidingen kan worden gedaan.


Kwaliteit personeel Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De Hogeschool Utrecht heeft als beleid dat het opleidingsniveau van docenten tenminste één graad hoger moet zijn dan het niveau waarop zij lesgeven. De meeste docenten van de masteropleiding zijn ook betrokken bij de bacheloropleidingen. Uit de Analyse cv’s t.b.v. externe accreditatie (2009) blijkt dat 137 docenten van Archimedes een universitaire opleiding heeft gehad, 7 docenten hebben een hbo-master- of MO-Bachtergrond en 31 een hbo-lerarenopleiding. Er zijn 19 docenten gepromoveerd (van wie 11 uit het cluster Exact), 7 zijn bezig aan een promotietraject. 23 Docenten zijn betrokken bij lectoraten van de hogeschool. • Uit de Analyse cv’s t.b.v. externe accreditatie (2009) blijkt verder dat 47 docenten als gastdocent optreden bij binnen- en buitenlandse instellingen waaronder universiteiten en dat 81 docenten na- en bijscholingen geven. • Bij het cluster Talen werkt een flink aantal native speakers. Er zijn ook contacten met universiteiten en hogescholen in het buitenland. Bij het cluster Exact en Maatschappij wordt op iets beperktere schaal gebruik gemaakt van internationale contacten.

34/103


•

•

•

•

•

• •

• •

Archimedes voert in het kader van de RGW-cyclus (resultaatgericht werken) contract-, functionerings- en beoordelingsgesprekken. Met elke medewerker worden deze gesprekken jaarlijks gevoerd, zoals het panel van docenten heeft vernomen. Elke medewerker maakt RGW-afspraken met de leidinggevende over activiteiten en ontwikkelingen die in een verslag en in het POP (persoonlijk ontwikkelingsplan) worden vastgelegd. Het panel heeft enkele van deze verslagen ingezien en heeft vastgesteld dat afspraken worden vastgelegd. Het betreffen vooral afspraken op korte termijn. Het POP wordt gebruikt in specifieke situaties, bijvoorbeeld in verband met de assessorentraining. Het panel is positief over de RGW-cyclus en het regelmatige contact tussen leidinggevende en werknemer. Archimedes heeft professionaliserings- en innovatiebeleid. Instituutsbreed is er een professionaliseringsplan voor de bachelors en de masters gezamenlijk. Speerpunten zijn het versterken van studieloopbaanbegeleiding, werkplekbegeleiding en assessorentraining. In verband met de nieuwbouw zijn alle medewerkers geschoold in het gebruik van Sharepoint en Smartboard. Het panel is positief over het professionaliseringsbeleid en de uitvoering ervan. Van de docenten zijn er 137 docenten universitair geschoold en deze hebben daarmee scholing gehad in onderzoeksvaardigheden. Gedurende enige jaren wordt binnen Archimedes een interne professionaliseringscursus Onderzoeksvaardigheden voor docenten verzorgd, resulterend in certificering. Deze werd in het collegejaar 2007-2008 door acht docenten gevolgd. In 2008-2009 zijn er twee tweedaagse studiedagen voor de docenten van de masteropleidingen georganiseerd. Tijdens deze dagen is de opleidingsvisie verder ingevuld en hebben docenten aan nieuwe ontwikkelingen gewerkt, zoals het verder structureren van portfoliobegeleiding en de uitbouw van de onderzoekslijn. Docenten vinden dat ze tijdens de studiedagen voldoende ideeën naar voren kunnen brengen. Archimedes voert een New-Potentialstraject uit. Veelbelovende medewerkers (ongeacht leeftijd) professionaliseren zich op specifieke onderwijsinhoudelijke taken en/of op midden-managementtaken. Docenten kunnen deelnemen aan onderzoek van buiten, bijvoorbeeld vanuit de landelijke expertisecentra. Het Kenniscentrum Educatie omvat acht lectoraten. Uit alle clusters zijn docenten betrokken bij lectoraten, als promovendus, als lid van de kenniskring of als deelnemer in een onderzoeksproject. Er zijn twaalf docenten uit de masteropleidingen werkzaam bij lectoraten. Recentelijk zijn er academieteams gevormd om onderwijs en onderzoek met elkaar te verbinden. Er zijn 19 docenten betrokken bij deze academieteams. Naast overleggen op het niveau van opleidingsteams vindt er ook clusteroverleg plaats van het cluster talen en van het cluster exact en maatschappij. Hier wordt over vakoverstijgende cursussen en zaken gesproken. Uit evaluaties en uit de gesprekken blijkt dat studenten positief over de kwaliteit van de docenten zijn, zowel wat vakinhoud als wat vakdidactiek betreft. Het panel is van oordeel dat de opleidingen over goed gekwalificeerde docenten beschikken.


35/103

Onderwerp 4


Voorzieningen

Materiële voorzieningen Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium: - De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Sinds maart 2008 is het instituut gehuisvest in een nieuw gebouw aan de Uithof in Utrecht. • Het gebouw is toegesneden op het didactische concept van de opleidingen. Er zijn flexibele studie- en werkplekken voor studenten en docenten. Medewerkers hebben een laptop en een smartphone. Ook zijn er aparte stilteplekken en overlegruimtes. • In het hele gebouw kan gebruik worden gemaakt van draadloos internet. Tevens zijn er overal in het gebouw vaste computers en printers. • Elk lokaal heeft een smartboard. • Voor een aantal opleidingen zijn speciale praktijklokalen beschikbaar. Voor de opleidingen natuurkunde, scheikunde en biologie zijn specifieke voorzieningen aanwezig. • Sinds de verhuizing naar het nieuwe gebouw zijn de drie voormalige mediatheken van de Faculteit Educatie geïntegreerd in één mediatheek. De mediatheek bevat zowel een fysieke collectie, als ook digitale databanken. Door de samenwerking met de Universiteit Utrecht (UU) hebben studenten en docenten gratis toegang tot de collectie van de universiteit. De bibliotheek van de UU kan via de virtuele mediatheek geraadpleegd worden. In de mediatheek zijn 82 werkplekken met een vaste computer beschikbaar. De mediatheek is iedere avond tot 21.00 uur geopend. • Uit evaluaties blijkt dat studenten tevreden over de voorzieningen zijn. • Het panel heeft tijdens een rondleiding de voorzieningen bezichtigd en vindt deze van goede kwaliteit.


36/103

Studiebegeleiding Voldoende Voldoende Voldoende






Criteria - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Iedere student heeft een studiebegeleider. Deze heeft als taak om commentaar te geven op de studievorderingen, de student te adviseren over studie- en ontwikkelingsmogelijkheden en mee te denken over de opzet en uitwerkingen van probleemstellingen, opdrachten en taken. Alumni zijn van mening dat deze begeleiding steviger en persoonlijker mag worden ingevuld om te voorkomen dat studenten uitvallen. • Het portfolio neemt een belangrijke plaats in de begeleiding in. Het biedt de studiebegeleider inzicht in de voortgang van de student. Daarnaast wordt de student via werkbesprekingen en het leerteam door de studiebegeleider gemonitord. Tijdens individuele gesprekken bespreekt de studiebegeleider de studievoortgang aan de hand van gegevens uit het onderwijsinformatiesysteem Osiris. • Iedere student kan telefonisch, via sites op Sharepoint en via email contact met docenten en begeleiders opnemen. • Voor aanvang van de stage maakt de student met de instituutsbegeleider afspraken over inhoud en begeleiding van de stage. Tijdens de begeleidingsuren voor het portfolio wordt ook de voortgang tijdens de stage besproken. Waar dit wenselijk lijkt, vindt lesbezoek vanuit de opleiding plaats. In vele gevallen gebeurt de begeleiding op afstand, omdat alle studenten gekwalificeerde docenten zijn die zelfstandig hun werkzaamheden kunnen uitvoeren. Wel is er een stagebegeleider, meestal iemand uit de vaksectie met ervaring in de bovenbouw, op de werkplek met wie de instituutsbegeleider zo nodig contact heeft. De instituutsbegeleider beoordeelt de stage op basis van het verslag in het portfolio en het oordeel van de stagebegeleider. • Van alumni en van vertegenwoordigers van het werkveld heeft het panel begrepen dat de verbindingen tussen Archimedes en de opleidings- en stagescholen versterkt zouden mogen worden. • Studenten worden over de studie geïnformeerd via de studiegids, studiehandleidingen, informatie op intranet van hogeschool, faculteit, instituut en opleiding. Studenten zijn van mening dat de informatievoorziening over veranderingen in het programma verbeterd kan worden. Het panel heeft vernomen dat met name aan het begin van een studiejaar de organisatie nogal rommelig kan zijn, waardoor studenten zelf achter informatie aan moeten gaan. Studenten ervaren dit niet echt als een probleem. • De voortgang van de student wordt vastgelegd in het onderwijsinformatiesysteem Osiris. Studenten kunnen hierin overzichten van hun resultaten zien, en ze kunnen zich inschrijven voor cursussen en toetsen. • Het panel komt tot het oordeel ‘voldoende’. Het panel vindt dat de contacten tussen Archimedes en de scholen verbeterd en geformaliseerd kunnen worden.


37/103

Onderwerp 5


Interne kwaliteitszorg

Evaluatie resultaten Goed Goed Goed


Goed Goed Goed


Goed Goed Goed

Criterium - De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De masteropleidingen sluiten aan bij het kwaliteitszorgsysteem van de Hogeschool Utrecht (Uitgangspunten kwaliteitszorg HvU, 2002, Beschrijving van het HU kwaliteitssysteem, 2006). De basis voor het HU-kwaliteitssysteem is de plan-do-checkactcyclus. • Archimedes operationaliseert genoemd kwaliteitszorgsysteem in het Kwaliteitskader Masteropleidingen (2009). Hierin staan de afspraken over de frequentie van en de criteria voor het uitvoeren van evaluaties, over de te gebruiken evaluatie-instrumenten en de procedures rond het uitzetten, verwerken, analyseren en rapporteren. • Het team Beleid en Kwaliteit stelt jaarlijks de Jaarkalender Onderwijsevaluaties op. Daarin is per studiejaar inzichtelijk gemaakt op welk moment welk studieonderdeel moet worden geëvalueerd, met welke instrumenten en onder welke doelgroep. • De streefnorm voor de uitkomsten van evaluaties zijn op facultair niveau vastgesteld op 3,5 (vijfpuntsschaal). Een gemiddelde score onder de 3,0 is aanleiding om verbeterbeleid te formuleren. Een score boven de 3,5 wordt als goed geïnterpreteerd en vereist geen specifieke aandacht. • Archimedes voert voor de masteropleidingen de volgende evaluaties uit: moduleevaluaties aan het eind van iedere periode, jaarevaluatie (jaarlijks), alumni- en werkgeversenquête (driejaarlijks), HBO-Monitor (jaarlijks) en medewerkerstevredenheidsonderzoek (tweejaarlijks). • Halverwege de accreditatiecyclus van zes jaar vindt een interne audit plaats waarbij (naar analogie van de accreditatie) de gehele opleiding wordt geëvalueerd en waar nodig verbeteracties worden ondernomen. • Het panel heeft vastgesteld dat Archimedes een kwaliteitszorgsysteem heeft en uitvoert dat voldoende informatie oplevert om de kwaliteit van de opleidingen te bewaken.


38/103

Maatregelen tot verbetering Voldoende Voldoende Voldoende






Criterium: - De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Elke twee jaar stelt Archimedes een ondernemingsplan op (Ondernemingsplan Instituut Archimedes, 2008 en 2009). Twee keer per jaar rapporteert het management aan de faculteitsdirectie over de voortgang van de uitvoering door middel van managementrapportages (Management Rapportages Instituut Archimedes, 2008). Het panel heeft deze rapportages ingezien en stelt vast dat verbeteractiviteiten door het hogere management gemonitord worden. • Voor de uitwerking van verbeteracties worden werkgroepen geformeerd bestaande uit medewerkers, docenten en steeds vaker ook studenten. Deze werkgroepen adviseren de beleidsteams. Het panel heeft het Veranderingen Masteropleidingen Projectplan 20082010 (Instituut Archimedes, 2009) ingezien en stelt vast dat hierin is vastgelegd welke projecten er de komende jaren moeten worden uitgevoerd, voorzien van een tijdpad, proceseigenaar en een begroting. Het panel is positief over deze aanpak. Wel blijkt uit het plan dat de nadruk meer op inhoudelijke vraagstukken en minder op het bewaken van kwaliteit en processen ligt. • Docenten trekken zelf hun conclusies uit resultaten van module-evaluaties. Individuele verbeterpunten komen in het RGW-gesprek met de teamleider aan de orde. Algemene bijzonderheden uit cursusevaluaties en andere onderzoeken bespreekt de teamleider in een overleg met docenten. Hierin wordt ook de terugkoppeling aan studenten besproken. • Instituutsbreed waren de uitkomsten van Jaarevaluatie 2008 en 2009 positief. Een aandachtspunt vormt de wens van studenten om hun opleiding meer zelf vorm te kunnen geven. Bij de masteropleidingen is daarom het afgelopen jaar aandacht geweest voor profilering binnen cursussen. • De laatste visitatie vond in 2001 plaats. Deelaspecten van het kwaliteitsbeleid zijn toen als onvoldoende beoordeeld. In 2004 is in het kader van de conversie van eerstegraads opleidingen naar masteropleidingen het verbeterbeleid positief beoordeeld. Er werd alleen een kanttekening gemaakt bij de geschiktheid van de huisvesting. Inmiddels is de nieuwbouw gerealiseerd passend bij het onderwijsconcept. • Naar aanleiding van de interne audit uit 2008 zijn er instituutsbrede ontwikkelpunten geformuleerd (Veranderingen Masteropleidingen, Projectplan 2008-2010, Instituut Archimedes). Als speerpunten worden genoemd: toetsen en beoordelen, opleidingsprofiel, onderzoek en portfolio. In werkgroepen is per thema materiaal ontwikkeld voor gezamenlijk gebruik in de masteropleidingen. • Het panel stelt vast dat de opleidingen zich met name inhoudelijk steeds verbeteren, maar dat op het gebied van borging van processen, bijvoorbeeld bij toetsing, nog slagen gemaakt kunnen worden. Het komt daarom tot het oordeel ‘voldoende’.


39/103


Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Voldoende Voldoende Voldoende





Criterium - Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • Masterstudenten leveren input aan kwaliteitszorg via hun evaluaties van het onderwijs. Het gaat hierbij zowel om schriftelijke evaluaties als om klassikale aan het eind van een programmaonderdeel. In het kader van het portfolio-overleg komen de volgende onderwerpen ter sprake: studielast, studie-inhoud, voorbeeldwerking docenten en gebruikt materiaal. • Het panel heeft vastgesteld dat er ten tijde van het bezoek geen gemeenschappelijke opleidingscommissie bestond. Wel heeft het een plan van aanpak gekregen hoe Archimedes hier op korte termijn invulling aan wil geven. Het informele overleg tussen opleidingscoördinatoren en studenten zal worden geformaliseerd tot een opleidingscommissie voor de opleidingen gezamenlijk. • In teamvergaderingen bespreken medewerkers maatregelen om de kwaliteit van de masteropleidingen te verhogen. In 2008-2009 is twee maal een tweedaagse studiebijeenkomst gehouden gewijd aan kwaliteitsverbetering en vernieuwing van de masteropleidingen. • De Stuurgroep Opleidingscholen, bestaande uit directeuren van scholengemeenschappen en de directeur van Archimedes, fungeert als beroepenveldcommissie voor de masteropleidingen. Samen met scholen in de regio heeft Archimedes een systeem voor kwaliteitsborging voor het praktijkleren van studenten ontwikkeld: het keurmerk opleidingsschool. Verder vond in juni 2009 een veldraadpleging plaats. • Alumni worden jaarlijks in het kader van onder andere de HBO-Monitor benaderd. Er is geen alumnivereniging. • In 2008 heeft Archimedes een landelijke studiedag voor de eerstegraads lerarenopleidingen voor het ADEF georganiseerd. Tijdens deze dag is de aanzet voor een kennisbasis voor de masters gegeven. In hetzelfde jaar heeft Archimedes namens het Nederlandse netwerk rond actieonderzoek CARN Nederland een landelijke conferentie georganiseerd over onderzoek in de schoolpraktijk. • Uit evaluaties blijkt dat studenten ontevreden zijn over de terugkoppeling van evaluatieresultaten. Ook uit de gesprekken met studenten bleek dat zij zich niet goed geïnformeerd voelen over verbeteracties op basis van evaluatie-uitkomsten. Hiervoor zou een plaats op Sharepoint ingeruimd kunnen worden. Uit het Verandering Masteropleidingen Projectplan 2008-2010 (Instituut Archimedes, 2009) blijkt dat Archimedes dit als verbeterpunt voor 2010 ziet. Studenten geven aan wel snel verbetering te zien naar aanleiding van problemen die zij signaleren.

40/103


•

Het panel komt tot het oordeel ‘voldoende’ op grond van het feit dat er nog geen formele opleidingscommissie is en de terugkoppeling aan studenten verbeterd kan worden.

Onderwerp 6


Resultaten

Gerealiseerd niveau Voldoende Voldoende Goed




Goed Voldoende Voldoende

Criterium - De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De student moet alle 90 EC behaald hebben om het getuigschrift master of education te ontvangen. Er is geen officieel examen: het getuigschrift wordt uitgereikt wanneer alle absolverende tentamens over de modulen (samen 90 EC) zijn behaald. Uit matrices op opleidingsniveau blijkt, dat alle eindkwalificaties door de leerdoelen van modulen worden afgedekt (zie ook facet 2.2.). Deze leerdoelen worden bij de modulen adequaat getoetst (zie ook facet 2.8). Voor een aantal SBL-competenties is daarbij vooral de module portfolio van grote betekenis. In het portfolio toont de student aan over de SBLcompetenties te beschikken. • Er is geen officieel afstudeerprogramma. In de praktijk wordt het masterniveau geborgd door het toetsen van te bereiken, vitale competenties. Dit officieuze afstudeerprogramma bestaat uit één of meer afsluitende onderdelen binnen de vakcomponent, het praktijkonderzoek inclusief presentatie en het portfolio. • Met het praktijkonderzoek toont de student aan te beschikken over onderzoekscompetenties op masterniveau. Tijdens de presentatie verdedigt de student zijn resultaten en de gebruikte methodologie. Halverwege het proces beoordeelt een tweede beoordelaar de kwaliteit van het onderzoek. Het panel heeft vastgesteld dat de kwaliteit van de onderzoeken uiteen loopt, maar minimaal op masterniveau is. De opleidingen zijn bezig om de onderzoekslijnen beter in het programma in te bedden, waardoor het panel de verwachting heeft dat de kwaliteit van de onderzoeken in de toekomst beter geborgd zal zijn. Het panel heeft een voorstel voor begeleiding van het praktijkonderzoek (Voorstel voor een begeleidingsprotocol praktijkonderzoek masterinstituut Archimedes, Petra van Beusekom en Anouk Zuurmond, z.j.) ingezien, waarover het positief is. • Het portfolio vormt de basis voor het eindgesprek en de eindbeoordeling. Hierbij zijn twee docenten betrokken. De student laat aan de hand van een selecte steekproef zien hoe zijn professionele ontwikkeling is verlopen (videofragmenten, lesmateriaal, feedback van leerlingen, beoordeling door collega’s). In een criteriumgericht interview wordt de student


41/103

• •

•

kritisch bevraagd. Tot slot krijgt hij een casus voorgelegd. Op basis van het portfolio komt de instituutsbegeleider ook tot een beoordeling over de stage/schoolpraktijk. Bij een aantal masteropleidingen had de eindbeoordeling al het karakter van een assessment. Vanaf september 2009 is dat bij alle masteropleidingen het geval zijn. Uit het gesprek met alumni bleek dat deze tevreden zijn over het bereikte masterniveau. Uit de HBO-Monitor van 2008 blijkt dat afgestudeerden positief over de opleiding zijn als basis om te starten op de arbeidsmarkt en om competenties verder te ontwikkelen. Het panel komt bij twee opleidingen, Frans en Biologie, tot het oordeel ‘goed’. De andere opleidingen krijgen het oordeel ‘voldoende’ op grond van het feit dat verbetering van de onderzoekscomponent in de toekomst tot betere kwaliteit van de onderzoeken moet leiden.



Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Voldoende





Criteria - Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. - Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: • De instituutsdirectie vindt sturing op onderwijsrendement belangrijk. Vanwege de kleine omvang van de masteropleidingen is de afgelopen jaren niet systematisch op onderwijsrendement gestuurd. Door de toename van studenten gaat Archimedes dat vanaf 2009-2010 doen. In de managementrapportages worden de rendementen op verschillende niveaus gemonitord. • De instroom van studenten bij de masteropleidingen is de laatste jaren gestegen van 318 in 2003 naar 570 in 2008. • De meeste uitval vindt in het eerste jaar plaats. Uitval vindt meestal haar oorzaak in persoonlijke, werken privé-omstandigheden in combinatie met een aanstelling in het onderwijs. • Archimedes heeft in de managementrapportage het afstudeerrendement na vijf jaar van de laatste jaren opgenomen: van 60 procent (cohort 1998) naar 48 procent (cohort 2002). Landelijk gezien presteert Archimedes net iets beter dan collega-instellingen. Archimedes verklaart de dalende rendementslijn vanuit de verzwaring van het programma in verband met de conversie naar masteropleidingen. Hoewel Archimedes het afstudeerrendement na vijf jaar laag vindt, zeker in het licht van een dreigend lerarentekort, wil het geen concessies aan de kwaliteit doen.

42/103


•

•

Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding maatregelen neemt om het rendement positief te beïnvloeden. In de voorlichting is expliciet aandacht voor de zwaarte van een deeltijdstudie naast een baan, een gezin en een sociaal leven. Na het eerste jaar krijgt iedere student een studieadvies. Tijdens de studie werken studenten nu in leerteams waardoor ze elkaar meer ondersteunen bij de studie en de begeleider sneller kan signaleren wanneer een student vertraging oploopt. Hoewel de opleidingen niet aan de streefcijfers voldoen, heeft het panel vastgesteld dat zij maatregelen ter verbetering nemen. Er wordt een Academieteam gevormd dat het rendement van de opleidingen als onderwerp krijgt. Op grond hiervan komt het panel tot het oordeel ‘voldoende’.


43/103

44/103


Deel C:

Nadere onderbouwing van opleidingsspecifieke facetten


45/103

46/103


Cluster Talen

Facet 2.1: Eisen HBO Master of Education Duits • Het aandeel van de primaire literatuur is in orde. Sinds enkele jaren is er meer aandacht voor literaire schrijvers. Het aandeel van de secundaire literatuur is geringer in omvang, maar voor een hbo-master adequaat. • Als studiemateriaal worden diverse actuele mogelijkheden gebruikt. De opleiding maakt gebruik van het ERK-taalportfolio voor studenten en leerlingen. Tevens trainen de studenten de eigen taalvaardigheid tot C2-niveau en ontwikkelen gelijktijdig cursusmateriaal voor spreek- en luistervaardigheid voor leerlingen. Studenten van cohort 2008 hebben een gezamenlijke wiki ontwikkeld en ook maken studenten regelmatig gebruik van you tube als het gaat om filmfragmenten of schrijvers die lezen uit eigen werk. Tenslotte leren studenten ook om te gaan met methoden om tot oordelen over literair werk te komen, die ze ook in de klas kunnen toepassen. Het panel is van mening dat het studiemateriaal redelijk actueel is en veelal afkomstig is uit Duitsland. Het studiemateriaal heeft duidelijke verbanden met de beroepspraktijk. • De beroepspraktijk heeft een belangrijke plaats in het programma: alle studenten lopen ofwel stage ofwel hebben een baan in het onderwijs als leraar Duits. Voor alle studenten is het verplicht om 50 lessen op eerstegraads niveau te geven met zelfgemaakt materiaal of een eigen bewerking van bestaand materiaal (lessenserie, bij voorkeur ook vakoverstijgend). Dat lesmateriaal moeten zij voorbereiden, in de praktijk hanteren, evalueren en bijstellen. Het panel heeft voorbeelden hiervan gezien tijdens het visitatiebezoek. • Het programma is in het algemeen, gezien de accenten in de onderwerpen, aan de traditionele kant. Er is veel ruimte voor literatuurgeschiedenis en ook, maar in iets mindere mate, voor contemporaine cultuur in bredere zin. Dat lijkt ook te gelden voor audiovisuele media: film verschijnt alleen in een vakoverstijgende cursus Literatuur en film (waarin alleen romanverfilmingen gezien en besproken worden) en lijkt niet expliciet als zelfstandige kunstsoort aan de orde te komen, zoals bijvoorbeeld wel drama en poëzie. Binnen vakdidactiek en taalvaardigheid is er aandacht voor nieuwe ontwikkelingen zoals met name het Europees Referentiekader (ERK) • Er is aandacht voor toegepast onderzoek. Alle studenten volgen de cursussen Praktijkonderzoek Introductiecursus en Reflectie op Wetenschap. Het panel heeft de indruk dat er in dit verband meer aandacht zou moeten zijn voor het leren lezen van verslagen van toegepast onderzoek en bijvoorbeeld state of the art-artikelen, voordat studenten zelf met een onderzoek aan de slag gaan.


47/103

•

De huidige balans in het programma dient gehandhaafd te blijven. Ook als studenten bijvoorbeeld literatuurgeschiedenis als verrijkend ervaren en daar bij wijze van spreken niet genoeg van kunnen krijgen, mogen andere aspecten van het vak niet uit het oog verloren worden. Dit geldt met name voor de positie van het vak Duits in de bovenbouw havo/vwo waar niet alle leerlingen evenveel interesse in en behoefte aan literatuur en literatuurgeschiedenis hebben, maar ook in andere takken van onderwijs waarin eerstegraders Duits werkzaam kunnen zijn zoals het hbo.

Master of Education Engels • Uit de studiegids voor 2008-2009 blijkt dat er adequate en actuele literatuur wordt voorgeschreven. De literatuur is naar het oordeel van het panel duidelijk op masterniveau. • Op basis van het ter inzage gelegde materiaal en de studiegids concludeert het panel dat het studiemateriaal past bij de doelstellingen van de opleiding en geschikt is om deze doelstellingen te realiseren. De actualiteit van het studiemateriaal wordt bevorderd door veelvuldig met readers te werken die docenten zelf samenstellen. • Studenten ontwikkelen als afsluiting van een cursus lesmateriaal dat ze met hun leerlingen kunnen gebruiken. Daarbij wordt aansluiting gezocht met vakdidactische principes zoals communicatief talenonderwijs, task-based learning, samenwerkend leren en doeltaal = voertaal. Ten behoeve van de stage zijn er in het tweede en derde jaar van de opleiding voortgangsgesprekken gepland. Tevens zijn er wekelijkse bijeenkomsten rondom het portfolio, dat vanaf september 2009 de titel Werken aan bekwaamheidseisen draagt. Vanaf het tweede opleidingsjaar geven de studenten les in één of twee klassen van de bovenbouw, wat als stage wordt beschouwd. Ook het programmaonderdeel Schoolpraktijk speelt een belangrijke rol om de verbinding met de beroepspraktijk te leggen. De beroepspraktijk heeft hiermee naar het oordeel van het panel een stevige plaats in het curriculum. • In het kader van Collaborative Action Research Network (CARN) leren studenten hoe ze actieonderzoek kunnen inzetten in hun lespraktijk. Systematisch worden onderzoeksvaardigheden aan studenten geleerd in de onderzoeksleerlijn die in het programma is opgenomen. Deze leerlijn bestaat uit de cursussen Praktijkonderzoek Introductiecursus en Reflectie op Wetenschap, die beide in het tweede jaar worden gegeven. De resultaten van deze leerlijn komen tot uitdrukking in de afstudeeronderzoeken die studenten doen (zie facet 6.1) • Uit de verstrekte informatie blijkt niet in hoeverre actuele ontwikkelingen als het Europees Referentiekader en het Europees Taalportfolio in de opleiding gebruikt worden. Indirect komen beide elementen wel aan de orde bij de eigen vaardigheden, doordat de opleiding werkt met het principe van de dubbele bodem (zie facet 2.7). • Doordat studenten in de beroepspraktijk werken, wordt er in ruime mate gewerkt aan docentvaardigheden; in de opleiding komen de competenties ruim aan bod.

48/103


Master of Education Frans • Het panel heeft cursusmateriaal ingezien en de studiegids van de opleiding geraadpleegd. Uit deze bronnen blijkt dat de vakliteratuur voor alle programmaonderdelen actueel is en het masterniveau weerspiegelt. Ook syllabi bevatten literatuur en artikelen van hoge kwaliteit. • Om toegepast onderzoek (action-recherche) te kunnen doen worden onderzoeksvaardigheden getraind in cursussen uit de diverse disciplines. In Toegepaste Taalkunde onderzoeken studenten de theoretische achtergronden van chunks of de relatie tussen doeltaal en voertaal. In de module Speciaal Onderwerp leren studenten secundaire literatuur gebruiken in het kader van onderzoeksvaardigheden. Basisvaardigheden worden studenten aangeboden in de cursussen Reflectie op wetenschap en Praktijkonderzoek Introductiecursus. • Studenten dragen zelf of via de opleidingsdocenten voorbeelden aan uit de beroepspraktijk van het eerstegraads gebied die in de lessen gebruikt kunnen worden. De opleidingsdocenten geven regelmatig opdrachten die studenten in de eigen onderwijspraktijk moeten uitvoeren. • Actuele ontwikkelingen in het vakgebied komen op diverse manieren in het programma voor. Ten behoeve van taalvaardigheidscursussen waarmee studenten zich ontwikkelen tot taalgebruikers op C1-niveau worden lesmateriaal, werkvormen en toetsen gebruikt die in Frankrijk zijn ontwikkeld met het oog op het gebruik van het CEFR (Réussir le DALF). Om dit niveau te borgen zijn enkele docenten van de opleiding gecertificeerd om examens van Diplôme Approfondi de la Langue Française af te nemen en examinatoren bij het Centre International d’Etudes Pédagogiques op te leiden. Daarnaast leren studenten in de cursussen Vakdidactiek Frans en Toegepaste Taalkunde zich actuele didactische inzichten eigen te maken zoals het gebruik van CEFR, ICT en internet. Als laatste illustratie van de actualiteit gelden de cursussen over literatuur en taalverandering. Het programma biedt ook ruimte voor minder actuele maar wel belangrijke onderwerpen zoals geschiedenis van de 18e eeuw, met als doel de studenten een brede kijk op het verleden en heden van het Frans, Frankrijk en Franstalige landen te bieden • Doordat studenten werkzaam zijn in de beroepspraktijk, komen de vaardigheden die een docent behoort te beheersen aan bod. De focus op de SBL-competenties en het gebruik van het portfolio brengen met zich mee dat studenten werken aan het ontwikkelen van werkvormen, communicatieve vaardigheden (met leerlingen en ouders), collegiale samenwerking en reflectie. Master of Education Nederlands • In het algemeen is de voorgeschreven en gebruikte literatuur actueel, representatief en relevant. In enkele cursussen wordt buitenlandse, Engelstalige literatuur gebruikt. Het panel is van mening dat met name het materiaal voor Literatuurtheorie & literatuurdidactiek en Theorie van de taalbeheersing er uit springt. De opleiding kiest ervoor enkele oudere handboeken op de literatuurlijst te handhaven omdat er geen nieuwe en betere opvolgers beschikbaar zijn. Het panel onderschrijft deze keuze.


49/103

•

•

•

•

•

De beroepspraktijk speelt een belangrijke rol in het curriculum door gebruik te maken van onderwijsmateriaal dat ook in de schoolpraktijk gebruik wordt. In de programmaonderdelen Portfolio en Didactiek Nederlands wisselen studenten en docenten praktijkervaringen uit. Een groot deel van de cursussen die het panel heeft ingezien bevatten verwijzingen en relaties met de schoolpraktijk. Daar waar die relatie minder duidelijk aanwezig is, melden studenten dat er toch veel ruimte is voor inbreng vanuit hun eigen ervaringen. Het studiemateriaal heeft volgens het panel een goed niveau. Het materiaal is actueel, biedt mogelijkheden tot verdieping en de opdrachten zijn in activerende werkvormen gegoten. In de cursussen Reflectie op Wetenschap en Introductiecursus Praktijkonderzoek leren studenten onderzoek te doen naar en in de eigen onderwijspraktijk. De afstudeeropdracht heeft altijd betrekking op een onderzoeksvraag die uit de eigen schoolcontext komt. In de cursussen die het panel gezien heeft, komen studenten in aanraking met actuele onderzoeksrapportages en ze doen zelf kleine onderzoekjes in hun school. Voorbeelden hiervan heeft het panel gezien in cursussen op het gebied van literatuurdidactiek, taalkunde en taalbeheersing. In het programma is ruimte voor actuele ontwikkelingen in het vakgebied. Het gaat hierbij zowel om het vakgebied Nederlands als om het beroep van leraar in het eerstegraads domein. Er wordt gebruik gemaakt van publicaties van ondermeer SLO, de Nederlandse Taalunie, de Stichting Lezen, Onderwijsweb, Levende Talen Magazine, Centrum Brein & Leren. Studenten en docenten gebruiken deze publicaties voor hun eigen ontwikkeling en als middel om hun lessen te verrijken. Enkele voorbeelden van actuele ontwikkelingen die in het programma aandacht krijgen zijn de discussie over het maken van samenvattingen, de canon en de ‘typen’ lezers. De actieonderzoeken zijn vooral gericht op ontwikkelingen in het beroep, zoals de effecten van leerpleinen. Het dubbele bodemprincipe bevordert dat diverse werkvormen tijdens de opleiding geïntroduceerd worden en door de studenten in hun eigen klassen gebruikt kunnen worden. Bovendien werken de studenten meestal in het onderwijs en geven ze in het kader van de module Schoolpraktijk onderwijs in het eerstegraads gebied, waardoor de relatie tussen vakinhouden en leraarsvaardigheden goed gelegd wordt.

Master of Education Spaans • De aangeboden vakliteratuur is actueel en representatief voor de betreffende modulen. Het internationale gehalte van de vakliteratuur beperkt zich echter tot Spaanstalige bronnen. Dit is overigens een bewuste en begrijpelijke keuze van de opleiding. • Het panel heeft van diverse programmaonderdelen het studiemateriaal bestudeerd. Hoewel het internationale gehalte enigszins beperkt is, is het materiaal wel actueel en gericht op het toepassen van theorie en vaardigheden in de (toekomstige) beroepspraktijk van de student. Hier komen ook beroepsvaardigheden aan bod zoals het ontwikkelen van lessenreeksen, het managen van de klas en het samenwerken met collega’s. Het dubbele bodem-principe versterkt die toepasbaarheid. Ook speelt de opleiding in op actuele ontwikkelingen zoals de toepassing van het CEFR en het gebruik van ICT in het onderwijs.

50/103


•

•

•

De relatie met de beroepspraktijk wordt op verschillende manieren gelegd. De cursussen Spaans didactiek voor verschillende schooltypen en Espanol fines especificos moeten studenten in staat stellen om het schoolvak Spaans te ontwikkelen voor diverse schooltypen. Diverse modulen bevatten leervragen die de student moet beantwoorden aan de hand van zijn eigen beroepspraktijk op de school waar hij werkt; bewijsmateriaal rond deze leervragen verzamelt hij in een portfolio. Tevens doen masterstudenten geregeld stageopdrachten bij de bacheloropleiding. Studenten komen in vrijwel alle cursussen in aanraking met onderzoek en vaak voeren ze kleinschalig onderzoek uit. De inleidende cursussen Reflectie op wetenschap en Inleiding Praktijkonderzoek zijn bedoeld om studenten onderzoeksvaardigheden te leren. De toepassing ervan vindt plaats bij andere cursussen in de schoolpraktijk van de student en in het praktijkonderzoek. Onderdeel van het curriculum zijn actuele maatschappelijke onderwerpen zoals de positie van de ‘indigenas’, geweld in Mexico, de drugsproblematiek en dergelijke. In capita selecta komen actuele vakinhouden aan bod.

Facet 2.2: Relatie doelstellingen en inhoud programma Master of Education Duits • Er is een programmamatrix gemaakt waarin is aangegeven welke eindkwalificatie in welk programmaonderdeel aan de orde komt en welke leerdoelen aan welke eindkwalificaties bijdragen. Alle vaardigheden moeten op C2-niveau worden verworven, met uitzondering van schrijven waarvoor ook C1-niveau geaccepteerd wordt. De koppeling van competenties aan leerdoelen is naar de mening van het panel adequaat. • De opleiding maakt voor de invulling van de kwalificaties terecht eigen keuzes. In de taaldidactische discussie kiest ze voor een tamelijk behoudende lijn door veel aandacht voor literatuurgeschiedenis en minder voor contemporaine cultuur in brede zin en voor audiovisuele vorming. De opleiding kiest voor deze extra aandacht voor literatuur, omdat die specifiek in de bovenbouw aan de orde komt en omdat studenten er in de bacheloropleiding meestal weinig mee in aanraking zijn geweest. • Studenten worden gestimuleerd om over de grenzen van het vakgebied Duits heen te kijken en de samenwerking te zoeken met docenten van andere talen, die immers ook aandacht besteden aan taalverwerving, literatuur. Zo werken studenten bewust aan de competenties 1, 2 en 3. • Het programma biedt theorie en praktijk en koppelt beide met de idee van dubbele bodem (wat je zelf leert ook toepassen in eigen onderwijspraktijk). In het onderdeel Schoolpraktijk wordt expliciet de verbinding gelegd: de student voert opdrachten uit in de lespraktijk van de onderwijsorganisatie waar hij werkt. • Het panel is van mening dat het lesmateriaal adequaat is zowel wat kwaliteit als niveau betreft. In de portfolio’s is de competentiegerichte aanpak duidelijk zichtbaar. In de beschrijvingen van vakinhoudelijke cursussen zijn docentrollen en bijbehorende competenties aangegeven, zoals die uiteindelijk in de portfolio’s met bewijsmateriaal gestaafd moeten worden.


51/103

Master of Education Engels • Er is een programmamatrix gemaakt waarin is aangegeven welke eindkwalificatie in welke module aan de orde komt. De studenten moeten alle vaardigheden op C2-niveau (ERK/CEFR) verwerven. Tevens leren ze theorieën over de wijze waarop leerlingen schrijf-, luister- en leesvaardigheden verwerven. Voor spreekvaardigheid is speciale aandacht in het programma, omdat het een speerpunt in modern talenonderwijs is. Studenten leren zowel voor hun eigen vaardigheden als die van hun leerlingen om te gaan met DIALANG, een programma waarmee men de eigen taalvaardigheid kan inschatten. Wel is algemeen bekend dat het programma niet erg betrouwbaar is. Het panel is van mening dat uit de matrix blijkt dat de curriculumonderdelen de kwalificaties dekken. • In alle modules worden de eindkwalificaties beschreven waarop de modules gebaseerd zijn. Tevens worden bij deze eindkwalificaties een aantal leerdoelen genoemd die de studenten moeten verwerven om aan te tonen dat ze de competentie hebben verworven. • De programmaonderdelen Taalkunde geven naast een overzicht van actuele taalkundige theorieën specifiek aandacht aan taalveranderingsprocessen en tweedetaal verwerving. • In ieder studiejaar is letterkunde onderdeel van het programma. In de onderdelen historische letterkunde worden de diverse stromingen en periodes behandeld. Ook zijn er cursussen op het gebied van drama, poëzieanalyse, Shakespeare-didactiek en moderne literatuur. Periodiek ontwikkelt het docententeam van de opleiding een cursus op het snijvlak van cultuur en literatuur. In 2009-2010 is het thema voor deze cursus War and Peace, vanuit de gedachte dat het taalgebruik en de moderne letterkunde gevoed worden door militaire terminologie; kennis over oorlog en vrede is onmisbaar voor het begrip van de moderne Angelsaksische cultuur. • In het programma wordt zowel aandacht besteed aan vakinhoudelijke kennis, vakdidactiek, taal- en literatuurwetenschap en onderzoeksvaardigheden als aan de toepassing ervan in de schoolpraktijk. Daarmee maakt de inhoud van het programma het naar het oordeel van het panel mogelijk om studenten de kwalificaties te laten verwerven. Master of Education Frans • In de programmamatrix is weergegeven welke eindkwalificatie in welk programmaonderdeel aan de orde komt. Daarnaast zijn de eindkwalificaties in de modulebeschrijving geconcretiseerd in leerdoelen en wordt de relatie tussen leerdoelen en eindkwalificaties gelegd. De studenten behoren hun eigen taalvaardigheid op niveau C-1 van het CEFR te brengen. De middelen die in het onderwijs worden ingezet zijn daarop gericht. Uit de matrix blijkt dat de curriculumonderdelen de kwalificaties afdekken. • Het programma bevat naast theoretische onderdelen ook onderdelen die gericht zijn op de beroepspraktijk. De inhoud en het niveau van de cursussen bieden studenten goede mogelijkheden zich de nodige bekwaamheden eigen te maken. De cursussen hebben betrekking op taalkunde, literatuur en literatuurgeschiedenis en taalbeheersing. • De praktijkcomponent in de opleiding borgt dat er voldoende mogelijkheden zijn om toepassingsgericht te werken. Ook het praktijkonderzoek stimuleert studenten om verbanden te leggen tussen theorie en schoolpraktijk.

52/103


Master of Education Nederlands • Er is een programmamatrix gemaakt waarin is aangegeven welke eindkwalificatie in welk programmaonderdeel aan de orde komt. • In alle modulen worden de leerdoelen genoemd en de kwalificaties waaraan deze leerdoelen een bijdrage leveren. Uit het cursusmateriaal blijkt dat er voornamelijk een link wordt gelegd tussen het vak en vakdidactiek. De actieonderzoeken en de portfolio’s tonen een breder beeld van de mate waarin studenten competenties beheersen. De portfolio’s worden ingericht met het doel bewijsmateriaal te leveren voor het niveau van competentieverwerving. In verschillende cursussen zijn met name de vakdidactische, organisatorische en reflectiecompetenties zichtbaar. • De verschillende vakgebieden komen aan de orde in het programma: taalvaardigheid, letterkunde en taalkunde. Uit evaluaties blijkt dat de studenten de kwaliteit van de programmaonderdelen waarderen. In het vernieuwde programma is meer aandacht voor literatuurtheorie en literatuurdidactiek. Ook is het onderdeel didactiek in het nieuwe programma meer gericht op moedertaalonderwijs dan op taaldidactiek in brede zin. • Doordat het programma theoretische diepgang combineert met praktische toepasbaarheid in de onderwijspraktijk, is het panel van mening dat het curriculum studenten in de gelegenheid stelt om de beoogde kwalificaties te verwerven. Master of Education Spaans • Er is een programmamatrix gemaakt waarin is aangegeven welke eindkwalificatie in welk programmaonderdeel aan de orde komt. In alle modulen worden de leerdoelen genoemd en de kwalificaties waaraan deze leerdoelen een bijdrage leveren. Het is voor het panel duidelijk dat studenten werken aan alle SBL-competenties. • De taalvaardigheidsleerlijn bestaat uit vier modulen die er toe moeten leiden dat een student de taal op C1-niveau beheerst en in staat is een publicatiewaardige tekst te schrijven. • De modulen letterkunde bieden de student de gelegenheid zich te bekwamen in het analyseren en didactiseren van literaire teksten. In de laatste module van deze leerlijn maken de studenten een bloemlezing van teksten voor een vooraf gedefinieerde doelgroep gecombineerd met didactische toepassingen. • Aandacht voor taalkundige onderwerpen is er in een beperkt aantal modulen. In Fines especificos en de vakoverstijgende module Algemene Taalwetenschap leren studenten theorieën uit de moderne taalkunde. In de vakspecifieke module Taalverandering worden historische en contemporaine taalveranderingsprocessen behandeld. • Ook vakdidactische onderwerpen komen in voldoende mate aan bod in het curriculum. In de specifieke modulen Vaardig in taal en Spaans in verschillende schooltypen staat vakdidactiek centraal. In andere modules is in de meeste gevallen sprake van een combinatie van vakinhoud met didactische benaderingen. Onderwijskundige ontwikkelingen zouden volgens het panel wat meer accent mogen krijgen. • Twee modulen zijn gericht op het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden: Reflectie op Wetenschap en Inleiding Praktijkonderzoek. De vaardigheden die hier worden getraind, worden toegepast in het afstudeeronderzoek.


53/103

•

Het curriculum stelt studenten in voldoende mate in de gelegenheid om de beoogde kwalificaties te verwerven. Het programma is daarvoor voldoende gevarieerd en het heeft voldoende theoretische diepgang.

Facet 2.3: Samenhang in het programma Master of Education Duits • De samenhang binnen het curriculum is de laatste jaren door herschikkingen verbeterd. Daarbij spelen praktische, organisatorische en inhoudelijke overwegingen een rol. • Het programma bevat nu een doorlopende leerlijn spreek- en luistervaardigheid die werkt vanuit het principe van klein naar groot en van werkvormen naar een eigen curriculum (voor de schoolpraktijk van de student). • Door het volgen van cursussen op het gebied van onderzoeksvaardigheden en het gebruik van onderzoeksmethoden leren de studenten om – aan het einde van hun opleiding – zelfstandig een onderzoek te doen dat betrekking heeft op hun onderwijspraktijk. Uit de gesprekken met studenten is het panel gebleken dat deze leerlijn herkenbaar en functioneel is voor studenten. • Literatuuronderwijs heeft een omgekeerd chronologische volgorde: vanuit het heden naar voorafgaande perioden. Deze aanpak vindt het panel verantwoord. • De samenhang tussen theorie en praktijk komt hoofdzakelijk tot uitdrukking in de cursus Schoolpraktijk. Maar ook in vele andere cursussen worden studenten gestimuleerd om hun nieuwe kennis toe te passen in hun eigen praktijk; het portfolio is daarbij het middel om te laten zien in hoeverre dat lukt. Een kenmerkend didactisch principe is dat van de dubbele bodem: wat studenten leren in hun opleiding kunnen ze op hun school ook gebruiken. Master of Education Engels • Het curriculum heeft in het eerste jaar een vastomlijnd programma met keuze voor eigen leeslijsten bij literatuur. Het eerstejaars programma is hoofdzakelijk gericht op verbreding en verdieping van de kennis en op vergroten van de taalvaardigheid. Onderzoek heeft een duidelijke leerlijn: eerst een kennismaking met onderzoeksvaardigheden in Reflectie op Wetenschap, en daarna de Introductiecursus praktijkonderzoek en het schrijven van een onderzoeksvoorstel dat in het derde jaar wordt uitgevoerd. De overige curriculumonderdelen van het tweede en derdejaars programma worden in een carrouselmodel uitgevoerd. Studenten vinden dit niet problematisch. De eigen taalvaardigheid wordt op een steeds hoger niveau beoordeeld. • In de meeste cursussen wordt een relatie gelegd tussen de theorie en de schoolpraktijk: Studenten krijgen opdrachten die ze in hun eigen lespraktijk kunnen toepassen. Een concreet voorbeeld hiervan is de cursus Drama in het curriculum. Studenten leren er technieken uit toneelstukken toe te passen in hun lessen.

54/103


Master of Education Frans • Het programma is gebaseerd op twee leerlijnen: de taallijn en de literatuur-cultuurlijn die beide een concentrische opbouw hebben. In de taalleerlijn staat het verwerven van C1niveau centraal. De vernieuwing van deze lijn in de periode 2007-2009 heeft geleid tot intensievere begeleiding, de invoering van discriminatoire toetsen in jaar 1 en nieuwe werkvormen. Het behalen van de eerstejaars modules uit de taallijn is verplicht om tot de modules van het tweede jaar te worden toegelaten. De literatuur-cultuurlijn heeft een vergelijkbare opbouw. • In alle cursussen is het aspect vakdidactiek opgenomen, waardoor de samenhang met de praktijk van de studenten geborgd is. Bovendien is de samenhang tussen de curriculumonderdelen schoolpraktijk, praktijkonderzoek en vakdidactiek. • Zowel op het gebied van taalbeheersing als op dat van het praktijkonderzoek is een toenemende moeilijkheidsgraad waarneembaar. Studenten dienen te groeien van niveau B2 bij de start van de opleiding naar niveau C1 aan het einde van de opleiding. In het onderzoek is de toenemende complexiteit waarneembaar in de aard van de opdrachten en onderzoeken die studenten doen. Van kleinschalig onderzoek met beperkte reikwijdte naar een uitgebreid onderzoek in de afstudeerfase. Master of Education Nederlands • De longitudinale samenhang blijkt vooral uit de leerlijnen, die gebaseerd zijn op de academische indeling: taalvaardigheid, letterkunde en taalkunde. Toch is er ook flexibiliteit ingebouwd omdat de lessen van het tweede en derde jaar in een carrouselmodel worden aangeboden. • De verbinding tussen de cursussen en de ontwikkeling van de studenten wordt gelegd met het portfolio. Hiermee wordt de toenemende complexiteit van de opdrachten en lessituaties waarmee de student te maken krijgt, inzichtelijk en aantoonbaar. Ook uit de kleine en grote onderzoeken die studenten gedurende hun opleiding doen, blijkt de toenemende moeilijkheidsgraad. • Theorie en praktijk hangen nauw met elkaar samen. In diverse cursussen worden aan de beroepspraktijk ontleende, of door studenten ingebrachte opdrachten ingezet. Bovendien zijn studenten altijd in de beroepspraktijk werkzaam waardoor interactie tussen vakken, vakdidactiek en de praktijk gemakkelijk gelegd worden. Studenten zijn, zo blijkt in het gesprek met het panel, tevreden over de mate waarin theorie en praktijk op elkaar aansluiten. Master of Education Spaans • Voor het eerste jaar is een programma samengesteld dat voor alle studenten hetzelfde is. In het tweede en derde jaar volgen de studenten gezamenlijk de lessen en wordt met een carrouselmodel gewerkt. Hierdoor is een beperkt aantal keuzemodulen mogelijk. Het onderwijsprogramma heeft min of meer een concentrische opbouw: in het eerste jaar wordt de basis verworven in de diverse vakgebieden; in de twee volgende jaren wordt de basis verbreed en verdiept. Er is echter geen specifieke volgorde noodzakelijk: voor geen van de modulen is voorkennis vereist of worden ingangseisen gesteld. Desalniettemin veronderstelt het panel dat er voor modulen taalvaardigheid een opbouw in moeilijkheidsgraad is, al blijkt dat niet uit de modulebeschrijvingen.


55/103

•

•

Er is een duidelijke samenhang tussen theorie en praktijk. Het programma bevat een algemene module Schoolpraktijk. Veel modulen bevatten opdrachten die studenten in de beroepspraktijk moeten uitvoeren. Met name de didactische vakken stimuleren studenten om kennis in de praktijk te gebruiken. Het materiaal en de uitgewerkte opdrachten die het panel heeft ingezien, maken duidelijk dat er meer aandacht besteed moet worden aan de verwerking van de theorie door de student. Het panel is van oordeel dat de opleiding meer aandacht aan de samenhang in het curriculum kan besteden, omdat een groot deel van de modulen in willekeurige volgorde gevolgd kunnen worden. Ook de relatie tussen theorie en praktijk kan sterker worden uitgewerkt.

Facet 2.7: Didactisch concept en werkvormen Master of Education Duits • De opleiding past waar mogelijk het principe ‘teach as you preach’ toe. Hierdoor ontstaat een dubbele bodem: de docenten van de opleiding gebruiken werkvormen die de studenten ook kunnen toepassen op hun eigen school. Voorbeelden hiervan zijn binnenkring en buitenkring, rood en groen, 1-minuutspreekbeurten. Daarnaast worden ook instructiecolleges gegeven, is er intervisie en worden studenten getraind in het gebruik van ict in het onderwijs (niet alleen tekstverwerken, maar ook wiki’s en you tubefilmpjes). Het panel is positief over de variatie in werkvormen en de geschiktheid ervan voor het onderwijsconcept van de instelling. • Studenten zijn van mening dat het houden van presentaties zeer zinvol is voor het verbeteren van spreek- en luistervaardigheden. Uit het gesprek met studenten is echter gebleken dat zij van mening zijn dat er teveel presentaties van studenten zijn, mede als gevolg van toenemende groepsgroottes. De opleiding herkent dit en neemt maatregelen om het aantal presentaties dat studenten moeten bijwonen terug te brengen. Master of Education Engels • De kern van het didactisch concept is dat van de dubbele bodem: studenten maken kennis met diverse werkvormen die zij zelf in hun onderwijspraktijk ook kunnen toepassen. Voorbeelden van werkvormen bij de opleiding zijn: presentaties, groeps- en individuele opdrachten en het praktijkgerichte schoolonderzoek. In werkcolleges werken studenten regelmatig in groepen, gevolgd door een plenaire terugkoppeling zoals in de cursus Literary Perspectives B. • Een belangrijke rol in de ontwikkeling van competenties bij studenten is weggelegd voor het portfolio. Studenten stellen een persoonlijk ontwikkelingsplan op, verzamelen bewijsmateriaal om aan te tonen hoe zij zich ontwikkelen voor alle competenties, evalueren zichzelf, reflecteren en dergelijke. • De werkvormen sluiten goed aan bij het competentiegerichte leren. Studenten zijn in het gesprek met het panel zeer positief over de gebruikte werkvormen en de geschiktheid ervan voor competentiegericht leren.

56/103


Master of Education Frans • Naast werkcolleges worden werkvormen als analyse van interviews, debatten, presentaties, verdedigingen van eigen vertalingen en het selecteren van toetsvragen als werkvormen gebruikt. Ook maken studenten miniscripties en werkstukken. • Digitalisering vindt zijn plaats door het leren werken met digitale schoolborden en het gebruik van een sharepoint als communicatiemiddel tussen docenten en studenten. • Bij de opleiding Frans werken studenten met een portfolio om bewijsmateriaal te verzamelen waarmee zij hun ontwikkeling naar eerstegraads docent kunnen aantonen. Ze leren daarbij ondermeer een persoonlijk ontwikkelingsplan te maken en te reflecteren op hun ontwikkeling. Master of Education Nederlands • De kern van het didactisch concept is dat van de dubbele bodem: studenten maken kennis met diverse werkvormen die zij zelf in hun onderwijspraktijk ook kunnen toepassen. Ter illustratie: in de cursus Argumenteren en debatteren voeren de studenten de activiteiten zelf uit en analyseren ze het effect van de gebruikte werkvorm op leerlingniveau. • Uit het cursusmateriaal en de informatie die studenten verstrekten blijkt dat er een behoorlijke variatie in werkvormen is. Naast werken instructiecolleges worden discussies, presentaties, papers, onderzoeken en aan de klassenpraktijk gerelateerde opdrachten ingezet. Het panel is van mening dat de variëteit aan werkvormen de studenten goed in de gelegenheid stelt zich de nodige kennis eigen te maken en de competenties te verwerven. • Er is meer dan voorheen aandacht voor ICT in het onderwijs, stelt de opleiding in het zelfevaluatierapport. In de module Portfolio 1 werken studenten met ICT, zoals het panel in portfolio's heeft gezien. Verder is ICT een belangrijk onderdeel van de cursus Literatuurtheorie & literatuurdidactiek waarbij één van de zes opdrachten gaat over het ontwerpen van een ICT-rijke leeromgeving. Master of Education Spaans • De kern van het didactisch concept is dat van de dubbele bodem: studenten maken kennis met diverse werkvormen die zij zelf in hun onderwijspraktijk ook kunnen toepassen. Het gebruik van activerende werkvormen is belangrijk. Voorbeelden van gebruikte werkvormen zijn: portfolio, discussie en debat, groepspresentaties, literatuuronderzoek, praktijkonderzoek, onderwijsmateriaal ontwikkelen. De opleiding tracht videoconferencing met studenten in Spanje van de grond te krijgen, maar dit is moeilijk door verschillen in lestijden tussen Nederland en Spanje. • De studenten bevestigen dat er een behoorlijke variatie aan werkvormen is, waarvan ze er veel ook in hun eigen schoolpraktijk kunnen gebruiken. Samenwerkend leren is een vrij dominante werkvorm in het programma; dat heeft voor- en nadelen voor de doelgroep. Het is voor deeltijdstudenten lastig om elkaar te treffen.


57/103

•

Met behulp van supervisie, leerteams en intervisie beoogt de opleiding om competentiegericht onderwijs vorm te geven. Het panel is van mening dat de opleiding daar goed in slaagt. Studenten zijn tevreden over het aanbod aan werkvormen en de mogelijkheden om competenties te verwerven.

Facet 2.8: Toetsing en beoordeling Master of Education Duits • Er worden diverse toetsvormen gebruikt, vaak afgestemd op de te toetsen leerdoelen. De toetsen die het panel heeft ingezien, voldoen aan het vereiste niveau. Voor schriftelijke taalvaardigheid worden schriftelijke tentamens en schrijfdossiers ingezet. Het onderdeel drama wordt meestal afgesloten met een dossier, hoewel ook het afleggen van een tentamen mogelijk is. • Een aspect van de toetspraktijk bij Duits is dat de gespreks-/spreekvaardigheid van de studenten niet in een toets beoordeeld wordt, maar in het lopende proces van de opleiding (in alle vakcursussen is de voertaal Duits). Deze aanpak is te verdedigen, althans zolang de groepen niet te groot worden, maar toch is een heroverweging van deze praktijk aan te bevelen, ook vanwege de voorbeeldfunctie voor de beroepspraktijk in de scholen. • Beoordelingscriteria worden in het algemeen vooraf bekend gemaakt en gebruikt: bij veel toetsen speelt niet alleen talige correctheid maar ook inhoudelijke volledigheid en juistheid. Toch merkt het panel op dat niet alle docenten bij toetsen en (eind-)opdrachten schriftelijk expliciete beoordelingsmodellen of –criteria lijken te geven. Rubrics lijken weinig of geen ingang gevonden te hebben, ondanks pogingen daartoe. Hoewel de studenten door rijkelijke, vaak gedetailleerde feedback concreet weten waar het om gaat, verdient het toch aanbeveling om systematisch(er) in te zetten op expliciete schriftelijke beoordelingsinstrumenten die de studenten helderheid geven. Ook hier telt de voorbeeldfunctie voor de schoolpraktijk. Master of Education Engels • In de opleiding worden diverse toetsvormen gehanteerd. Naast schriftelijke tentamens zijn er ook modules die worden afgesloten met een beroepsproduct. Tevens worden presentaties, groepsdiscussies, workshops, essays en portfolio’s/dossiers gebruikt als toetsvorm. Enkele modules worden afgesloten met een klein actieonderzoek (bijvoorbeeld Schrijfvaardigheid 2 en (in 2009) Onderzoek Taalverandering). Het panel heeft een beperkt aantal toetsen gezien. • Op grond van zijn waarnemingen constateert het panel dat het gebruik van toetscriteria en van beoordelingsformats geen algemeen gebruik is in de opleiding. In het gesprek met het panel hebben studenten gemeld dat ze goede en uitgebreide feedback krijgen op deelproducten en op hun taalontwikkeling. Dit gebeurt ook tijdens het criteriumgerichte interview over het portfolio.

58/103


Master of Education Frans • De opleiding zet diverse toetsvormen in. Cursussen uit de literatuurlijn worden afgesloten met een schriftelijk tentamen of mondelinge toetsen. De taalbeheersing van studenten wordt getoetst aan de hand van de internationale DALF-toetsen. Alle mondelinge toetsen worden op band opgenomen. • Beoordelingscriteria zijn bij studenten bekend. Uit het materiaal dat het panel heeft ingezien blijkt dat de criteria worden gebruikt. De beoordelingscriteria van de taalbeheersingstoetsen zijn afgeleid van de C1- en C2-eisen van het CEFR. Hiermee wordt voor dit onderdeel het masterniveau in voldoende mate aangetoond. • Ook blijkt uit het materiaal en de gesprekken met de studenten dat docenten voldoende feedback geven op de resultaten van tentamens, presentaties en werkstukken. Master of Education Nederlands • De door de opleiding ingezette toetsvormen zijn dossiers, presentaties, mondelinge en schriftelijke tentamens, beschouwingen en onderzoeken. Ook hier is het principe van de dubbele bodem van toepassing. Vanwege het toenemende belang van toetsing en beoordeling in het onderwijs, ontwikkelt de opleiding hierover een speciale module. Het panel is van mening dat de toetsvormen passen bij de leerdoelen van de cursussen. Ook studenten zijn van mening dat de toetsen daarbij passen. • Bij diverse cursussen zijn de beoordelingscriteria zeer expliciet in de vorm van zogeheten rubrics, die van een aantal indicatoren die essentieel zijn voor de leerdoelen een aantal niveaus definiëren die bepalen welke beoordeling de student krijgt. Met name bij taalkunde en taalbeheersing zijn deze rubrics naar het oordeel van het panel goed uitgewerkt. • De beoordelingen van de aan cursussen gebonden toetsen is in het algemeen adequaat en duidelijk. Het panel leidt dat af uit het ter inzage gelegde materiaal en uit het gesprek met studenten. De beoordelingen van toetsen in het vakgebied taalbeheersing springen er volgens het panel positief uit. Master of Education Spaans • Er is een gevarieerd toetsaanbod: schriftelijke tentamens, dossiers, actualiteitsdossiers, bloemlezingen, debatten, curriculumontwerp. Net als bij het gebruik van werkvormen tracht de opleiding ook bij het afnemen van toetsen het dubbele-bodemprincipe toe te passen. • Het panel stelt op basis van het ter inzage gelegde materiaal vast dat de toetsvormen aansluiten bij de leerdoelen en van masterniveau zijn. Het is echter niet duidelijk of daadwerkelijk wordt vastgesteld of de leerdoelen door studenten worden gerealiseerd, aangezien het panel geen heldere toetsprotocollen heeft gezien. Het panel heeft bij de meeste toetsen, met uitzondering van de kennistoetsen, evenmin beoordelingscriteria aangetroffen. De studenten zeiden echter dat ze (achteraf) wel goed op de hoogte worden gesteld van de beoordelingscriteria. • Feedback op toetsen bestaat merendeels uit cijfer (kennistoetsen) of een kort verslag (vele opdrachten en werkstukken) van de beoordelaar. De verslaglegging van de beoordelaar bevat de beoordeling, maar geen ondersteunende argumentatie.


59/103

•

Met het Instituto Cervantes is overleg over de definities van de niveaus van het ERK en DELE (Diploma de Espaňol como Lengua Extranjera).

Facet 6.1: Gerealiseerd niveau Master of Education Duits • Het panel heeft een aantal portfolio’s van afgestudeerde studenten ingezien. Een van de portfolio’s was atypisch, namelijk van een ‘conversiestudente’. De portfolio’s zijn alle gestructureerd op basis van de competenties die de studenten dienen te verwerven. Zij verzamelen daartoe bewijsmateriaal in het portfolio. • De bekeken portfolio’s sluiten aan bij de te realiseren competenties van zowel het leraarsvak in het algemeen als dat van de docent Duits. De portfolio´s bevatten feedback van docenten en anderen (onder wie collega’s en leidinggevenden). Ook blijkt uit de portfolio’s dat de studenten aan het masterniveau voldoen. Uit het geziene materiaal blijkt dat verschillen in niveau adequaat worden beoordeeld. Geen van de studenten van wie het panel materiaal heeft ingezien, is te hoog beoordeeld. • Het panel heeft enkele praktijkonderzoeken bekeken en komt tot de conclusie dat studenten met deze onderzoeken aantonen over de relevante competenties te beschikken. De opzet en uitwerkingen waren volgens het panel goed. De beoordeling was nogal globaal. Master of Education Engels • De opleiding wordt afgesloten met een assessment. Studenten moeten aantonen dat ze kennis en inzicht kunnen toepassen in hun lespraktijk op eerstegraads niveau. Ook de rollen uit de SBL-competenties (pedagoog, vakdidacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker en ontwikkelaar en professional in de schoolorganisatie) worden beoordeeld. Zoals bij facet 2.8 is vermeld, is de wijze waarop de beoordeling plaatsvindt nog niet voldoende geborgd. • Op grond van de eigen waarneming van het panel concludeert het panel dat de portfolio’s van goed niveau zijn. Alle portfolio’s hebben een structuur die gebaseerd is op alle competenties die studenten dienen te verwerven. Daarmee is gegarandeerd dat niveau, oriëntatie en domein gedekt zijn.

Master of Education Frans • De opleiding wordt afgesloten met een assessment. Studenten moeten aantonen dat ze kennis en inzicht kunnen toepassen in hun lespraktijk op eerstegraads niveau. Ook de rollen uit de SBL-competenties (pedagoog, vakdidacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker en ontwikkelaar en professional in de schoolorganisatie) worden beoordeeld. Zoals bij facet 2.8 is vermeld, is de wijze waarop de beoordeling plaatsvindt nog niet voldoende geborgd.

60/103


•

Op grond van de eigen waarneming van het panel concludeert het panel dat de portfolio’s van goed niveau zijn. De portfolio’s tonen naar het oordeel van het panel in voldoende mate aan dat de studenten startbekwaam zijn. In enkele portfolio’s trof het panel een reflectie aan in de vorm van een sterkte-zwakteanalyse, gerelateerd aan de competenties. In andere portfolio’s was deze reflectie moeilijker terug te vinden. Alle portfolio’s hebben een structuur die gebaseerd is op alle competenties die studenten dienen te verwerven. Daarmee is gegarandeerd dat niveau, oriëntatie en domein gedekt zijn.

Master of Education Nederlands • De opleiding wordt afgesloten met een assessment op basis van het portfolio. Studenten moeten aantonen dat ze kennis en inzicht kunnen toepassen in hun lespraktijk op eerstegraads niveau. Ook de rollen uit de SBL-competenties (pedagoog, vakdidacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker en ontwikkelaar en professional in de schoolorganisatie) worden beoordeeld aan de hand van door de student aangeleverd bewijsmateriaal. • De portfolio’s hebben alle dezelfde structuur: de competenties vormen de hoofdindeling. Voor elke competentie wordt bewijsmateriaal aangeleverd. Het panel vindt dat uit de aangeleverde portfolio’s vijf competenties zeer duidelijk bewezen werden: interpersoonlijk, vakdidactische, organisatorische, samenwerken en reflectie. Zoals bij facet 2.8 is vermeld, is de wijze waarop de beoordeling plaatsvindt nog niet voldoende geborgd. Het panel is echter van mening dat de portfolio’s in voldoende mate illustreren dat de studenten startbekwaam zijn. Zowel de aangeleverde bewijsstukken als de toegevoegde reflectie getuigen daarvan. • Ook het praktijkonderzoek is onderdeel van de meesterproef. Het vergt zelfreflectie, een kritisch onderzoekende geest en kennis van onderzoek en het vakgebied. Het resultaat van het onderzoek wordt gepresenteerd aan medestudenten, docenten en werkvelddeskundigen, gevolgd door discussie. Het panel heeft enkele onderzoeksrapportages ingezien en in orde bevonden, maar kan zich geen oordeel vormen over de presentaties en discussies, omdat informatie daarover niet beschikbaar was. Master of Education Spaans • De opleiding wordt afgesloten met een assessment op basis van het portfolio. Studenten moeten aantonen dat ze kennis en inzicht kunnen toepassen in hun lespraktijk op eerstegraads niveau. Ook de rollen uit de SBL-competenties (pedagoog, vakdidacticus, vakspecialist, educatief onderzoeker en ontwikkelaar en professional in de schoolorganisatie) worden beoordeeld aan de hand van door de student aangeleverd bewijsmateriaal. De portfolio’s die het panel heeft gezien, sluiten aan bij de competenties. Bij facet 2.8 heeft het panel vermeld dat de beoordeling van de portfolio’s nog niet goed geborgd is. Het panel is echter wel van mening dat in de portfolio’s in voldoende mate wordt aangetoond dat de studenten op eerstegraads niveau kunnen functioneren. • Het praktijkonderzoek is het tweede deel waarmee de student moet aantonen het masterniveau bereikt te hebben. Het panel heeft verschillende rapportages van praktijkonderzoeken ter inzage ontvangen. Het panel is van mening dat deze


61/103

•

•

onderzoeken net het masterniveau laten zien. De probleemstelling is niet altijd adequaat, de conclusies sluiten vaak niet aan bij de probleemstelling of zijn niet gebaseerd op het eigen onderzoek, de bronvermelding is niet altijd correct uitgevoerd. Wel voldoen de voorbeelden die het panel gezien heeft aan algemeen methodologische eisen. Het praktijkonderzoek bevat ook een deel waarin de student reflecteert op zijn ontwikkeling en het onderzoek. Het panel is van oordeel dat het niveau van deze reflectie sterk verschilt: van nauwelijks masterniveau (beperkte analyse, diepgang en ontwikkeling) tot een goed masterniveau (meestal afkomstig van native speakers). Het panel beoordeelt het facet met voldoende omdat uit de portfolio’s in voldoende mate blijkt dat studenten op eerstegraads niveau kunnen functioneren. Het doen van onderzoek op masterniveau kan echter nog versterkt worden.

Cluster Exact en Maatschappij

Facet 2.1: Eisen HBO Master of Education Aardrijkskunde • De eisen aan eerstegraads leraren zijn in principe gelijk aan de eisen aan de tweedegraads leraren gebaseerd op de SBL-competenties. Aan de vakinhoudelijke en vakdidactische competentie is toegevoegd dat de eerstegraads leraar zijn leerlingen moet kunnen introduceren in de kennis, principes, onderzoekswijzen en toepassingen van zijn vakgebied. Bijvoorbeeld (III3) ‘hij is vertrouwd met de methoden van kennisontwikkeling’ en III 5: ‘hij heeft kennis met betrekking tot de betekenis van het vak voor de persoonlijke ontwikkeling van de leerling’, Ook is er speciale aandacht voor de rol als educatief onderzoeker en ontwerper. Bijvoorbeeld IV3: ‘hij maakt gebruik van actieonderzoek’ en II5: ‘hij ontwerpt op onderzoeksmatige manier onderwijs’. Kortom een leraar met gedegen vakmatige kennis en vaardigheden. • Aspecten van internationalisering komen niet voor in de eisen ofschoon internationalisering wel deel uitmaakt van het instituutsbeleid. • Het examenprogramma aardrijkskunde in de bovenbouw havo/vwo is richtinggevend voor de samenstelling van het programma van de masteropleiding, zoals het panel heeft vastgesteld. De kwalificaties zijn onderverdeeld in drie componenten: sociale geografie, fysische geografie en culturele antropologie. Wijzigingen in het voortgezet onderwijs hebben consequenties voor de masteropleiding. Culturele antropologie en Oost Europa maken geen deel meer uit van het nieuwe curriculum. Regionale geografie is sinds 2009 onderdeel van het examenprogramma en maakt daarom sinds 2007 deel uit van het curriculum van de masteropleiding. Het panel is van mening dat het studiemateriaal actueel is. • Wat niveaus van kennis (fundamentele, structurele en contextuele kennis) betreft ligt de nadruk op de structurele kennis in de vorm van deeldisciplines met hun concepten. Van een leraar wordt verwacht dat hij deze concepten regionaal en thematisch kan concretiseren. Zo mag ook verwacht worden dat een leraar actuele ruimtelijke

62/103


•

•

•

•

vraagstukken kan behandelen en uit kan gaan van de eigen omgeving als voorbeeld en als handelingsruimte van leerlingen. Beide aspecten komen aan bod in de cursus ‘Landschapsecologie’. Er worden geen regionale contexten in de vorm van gebiedstudies aangeboden. De procedurele kennis in de vorm van concrete vaardigheden komt aan bod in de excursies, de practica en het vakinhoudelijke onderzoek dat in 2008-2009 is geïntroduceerd. De procedurele kennis van de abstracte geografische werkwijzen (vragen en benaderingen) komt niet expliciet aan bod, en fundamentele procedurele kennis over hoe wij de wereld kennen, hoe wij ons bijvoorbeeld een beeld vormen over gebieden waar we geen ervaring mee hebben (bijvoorbeeld constructivistische geografie verbonden met constructivistische didactiek), ontbreekt. Er wordt gewerkt aan een onderzoekslijn en aan de vakinhoudelijke kennisbasis. De opleiding zet regelmatig (bij een derde van de vakken in het eerste en tweede jaar) gastdocenten van de Universiteit Utrecht in. De expertise en het onderzoekswerk van deze gastdocenten garanderen dat studenten met actuele zaken uit de wetenschappelijke geografie in contact komen. In andere cursussen ligt de nadruk naast het beheersen van de stof meer op het kunnen toepassen, bijvoorbeeld door het opstellen van toetsen. Dit wordt bevestigd in de gesprekken met studenten. De opleiding gebruikt literatuur die ook op de universitaire opleiding gangbaar is, zoals het panel heeft vastgesteld. Naast Nederlandstalige literatuur wordt er veel Engelstalige literatuur gebruikt. Het panel is van mening dat de literatuur actueel en relevant voor het masterniveau is. In het curriculum is een vakinhoudelijk onderzoek opgenomen (6 EC) waarin studenten een thema uitdiepen. Het panel heeft gezien dat geografisch onderzoek bij veel vakinhoudelijke cursussen aan bod komt. Studenten zijn verder enthousiast over de opdrachten gekoppeld aan hun eigen woonomgeving, omdat deze ook bruikbaar zijn in hun eigen lessituatie. Als voorbereiding op het doen van onderzoek krijgen ze in het eerste jaar de cursus algemene onderzoeksvaardigheden.

Master of Education Biologie • Biologie is een brede discipline: van moleculaire en cellulaire organisatieniveaus tot ecosysteemniveau. De opleiding besteedt aandacht aan deze verschillende niveaus. Uitgangspunt vormt het vak biologie in de bovenbouw van havo en vwo. Nieuwe ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld de interdisciplinaire cursus Natuur, Leven en Technologie worden vertaald naar interdisciplinaire cursussen in de opleiding, bijvoorbeeld Klimaat en klimaatverandering, Nanoscience en -technologie. Het panel heeft vastgesteld dat het studiemateriaal gerelateerd is aan de opbouw van de programma’s in het voorgezet onderwijs. • Studenten vertalen onderdelen van de leerstof naar opdrachten voor het voortgezet onderwijs die zij onderling uitwisselen. Omgekeerd krijgen studenten lijsten met vragen van leerlingen die zij met behulp van het cursusboek moeten beantwoorden. • Tijdens de studie is aandacht voor practica in de modulen Celbiologie en Moleculaire Biologie, en voor veldwerk in de cursus Ecologie. Vakdidactiek komt aan bod bij Didactiek van het profielwerkstuk en bij Didactiek van ICT. Studenten leren de essentiële stappen uit de natuurwetenschappelijke methode. In de cursus Statistiek leren studenten


63/103

•

•

•

•

onderzoekvragen en hypotheses formuleren, betrouwbaarheid van gegevens beoordelen en statistiek hanteren. Het vakgerichte, biologische onderzoek vindt via een stage plaats in bijvoorbeeld een ziekenhuis of dierentuin. Het praktijkonderzoek richt zich meestal op pedagogische verbetering van onderwijs in de eigen klas of schoolbrede onderwerpen als mentoraat, leerlingvolgsysteem of invoering van een digitale leeromgeving. Het panel heeft vastgesteld dat de onderzoekslijn bij biologie al ver is ontwikkeld, zoals uit de onderzoeksverslagen blijkt. Tijdens de studie komen studenten in aanraking met actuele, internationale studieboeken, zoals Ecology (Begon et al.), Essentials of cell biology (Alberts et al.) en Biochemistry (Berg et al.). Het panel is positief over de vakliteratuur die actueel en internationaal is. De literatuur in de masteropleiding sluit aan op de basis die in de bacheloropleiding met het standaardwerk van Campbell-Reece wordt gevormd. Theoretische verdieping vindt plaats door het gebruik van aanvullende, internationale standaardwerken. Studenten blijken voor de opdrachten gebruik te maken van recente onderzoeksartikelen. De vakdocenten en de opleidingscoördinator maken gezamenlijk de keuzes voor de literatuur en de vakinhoud. Alle studenten die het panel heeft gesproken, zijn positief over de verdiepende kwaliteit van het vakinhoudelijk programma. Zij voelen zich goed toegerust om in hun eigen lessituaties boven de stof te kunnen blijven staan. Voor bepaalde cursussen maakt de opleiding gebruik van gastdocenten van de Universiteit Utrecht. Daarnaast wordt samengewerkt met docenten van de Faculteit Natuur en Techniek van de HU. Bij bepaalde inhoudelijke thema’s voeren studenten en docenten experimenten uit bij andere, universitaire laboratoria, omdat die op dat gebied nog geavanceerder zijn toegerust. Beroepsvaardigheden worden gerelateerd aan competentieprofielen. Bewijzen van groei in beroepsvaardigheden worden via portfolio en assessment-gesprekken getoetst. De opleiding wil studenten beter trainen in het aanvoeren van bewijzen van hun competentieontwikkeling. De opleiding wil daarom meer nadruk op onderzoeksvaardigheden in relatie tot reflectie en opbouw van portfolio leggen.

Master of Education Natuurkunde • Het examenprogramma van het vwo is uitgangspunt voor de keuzes van vakinhouden en vakcursussen. Het gaat daarbij zowel om kennis zoals licht en elektriciteit als om vaardigheden zoals modelleren of meten als om onderzoek. Een ander deel van de vaken vakdidactiekcursussen is gericht op wetenschap en natuurwetenschappelijk onderzoek. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om quantumfysica, nanotechnologie en om cursussen Modelleren, Natuurwetenschappelijke literatuurstudie, Reflectie op wetenschap en onderzoekspractica en -stages. Deze aanpak is bevestigd in de gesprekken met studenten. • Bij het vak wordt gebruik gemaakt van het standaardwerk University Physics with modern physics and with mastering physics van Young en Freedman. Voor andere cursussen zijn syllabi met actuele literatuur samengesteld. Het panel is van mening dat de opleiding relevante en actuele literatuur gebruikt. • Tijdens de onderzoeksstage loopt de student stage op een werkplek waar natuurkundigen werken, bijvoorbeeld in een onderzoekslab. Studenten doen hier ervaring

64/103


•

op waardoor zij een beter beeld van wetenschappelijk onderzoek aan hun leerlingen kunnen geven. Het panel is positief over deze stages. Recent heeft de opleiding de praktijkonderzoekslijn versterkt. In het eerste jaar krijgen studenten een cursus over het gebruiken en maken van instrumenten voor gegevensverzameling in de eigen schoolpraktijk. In het tweede volgt dan de cursus Introductie praktijkonderzoek. Deze vorm van onderzoek is nog in ontwikkeling en moet volgens het panel aangevuld worden met literatuuronderzoek met name op het gebied van vakdidactiek, o.a. misconcepties.

Master of Education Wiskunde • Alle wiskundemodulen sluiten aan bij de domeinen uit de schoolwiskunde. Ze gaan wiskundig gezien veel dieper. Het panel is positief over de opbouw met basiswiskunde, schoolwiskunde, modelleren en probleemaanpak. Het studiemateriaal sluit enerzijds aan bij bekende stof waardoor het vertrouwd voelt, maar anderzijds moeten studenten nadenken over nieuwe elementen en aspecten, bijvoorbeeld het gebruik van ICT in de les. • Gebruikte syllabi en artikelen sluiten aan bij actuele ontwikkelingen in het eerstegraads gebied. Veel syllabi worden jaarlijks bijgewerkt. Het panel is van mening dat de gebruikte literatuur actueel en relevant is. • De vakgroep werkt nauw samen met de Universiteit Utrecht. Een aantal universitaire studenten wiskunde volgt elk jaar een aantal vakken van de opleiding. ‘Concrete meetkunde’ wordt zowel op de UU als op de masteropleiding aangeboden. Voor specifieke expertise wordt gebruik gemaakt van gastdocenten van het Freudenthal Instituut. • Recent heeft de opleiding de relatie van de wiskundevakken met de beroepspraktijk van de studenten verbeterd, bijvoorbeeld door de problemen die studenten met een vak hebben te vergelijken met de problemen van leerlingen. Specifieke aandacht voor wiskundedidactiek is er in het vak ‘Schoolwiskunde’. Het panel is van mening dat er voldoende aandacht voor de beroepsvaardigheden in het programma is. • Aan veel vakonderdelen is onderzoek gekoppeld. Statistisch onderzoek (in het eerste jaar), literatuuronderzoek (in het eerste en tweede jaar) en praktijkonderzoek (in het tweede en derde jaar). Bij het praktijkonderzoek in het derde jaar neemt de student een onderwerp uit zijn eigen schoolpraktijk als uitgangspunt. Hij verricht literatuur- en praktijkonderzoek. Studenten zijn in de gesprekken met het panel positief over de probleemaanpak, waardoor zij vanaf het begin van de studie een onderzoeksmatige houding aanleren en zich meer richten op het ´waarom´ van wiskunde.

Facet 2.2: Relatie doelstellingen en inhoud programma Master of Education Aardrijkskunde • In de modulebeschrijvingen zijn leerdoelen, eindkwalificaties en competenties opgenomen. In een matrix laat de opleiding zien dat de modulen gezamenlijk tot de gewenste competenties leiden. Studenten hebben in de gesprekken met het panel aangegeven, dat zij positief over de opbouw van de studie zijn en over het aandeel


65/103

•

fysische en sociale geografie. De keuze voor sociale, fysische, economische, historische, politieke en stadsgeografie als deeldisciplines uit de geografie is volgens het panel onomstreden. Datzelfde geldt voor de thema ‘s als klimaat, ontwikkelingslanden en landschappen van Nederland. Het panel is van mening dat het gebruikte lesmateriaal in voldoende mate aan de beroepspraktijk is ontleend en van voldoende niveau om te garanderen dat studenten op masterniveau kunnen afstuderen.

Master of Education Biologie • In de modulebeschrijvingen zijn leerdoelen en eindkwalificaties opgenomen. In een matrix laat de opleiding zien dat de modulen gezamenlijk tot de gewenste competenties leiden. • Volgens het ZER zouden studenten graag meer mogelijkheden voor eigen profilering hebben en meer voorbereiding op het doen van eigen onderzoek. De opleiding heeft daarom de cursus Algemene onderzoeksvaardigheden ingevoerd en heeft de module Statistiek uitgebreid met biologische onderzoeksmethodologie. Via interdisciplinaire keuzecursussen kunnen studenten zich profileren. • Het panel is positief over de koppeling van leerdoelen aan competenties en eindkwalificaties en is van mening dat de opbouw van het programma studenten naar het masterniveau brengt. Het lesmateriaal legt een verbinding tussen theorie en praktijk. In conceptuele lijn verdiepen studenten zich bijvoorbeeld in kennis die te maken heeft met vragen die leerlingen stellen. Eigen laboratorium-experimenten worden omgezet naar experimenten die leerlingen kunnen uitvoeren. Vanuit de conceptuele lijn worden lessencycli opgezet die door de beroepspraktijk weer geëvalueerd worden. Master of Education Natuurkunde • In de modulebeschrijvingen zijn leerdoelen, eindkwalificaties en competenties opgenomen. In een matrix laat de opleiding zien dat de modulen gezamenlijk tot de gewenste competenties leiden. In het programma zijn mogelijkheden ingebouwd voor studenten om een eigen invulling aan de inhoud te geven. • Het panel is van mening dat het gebruikte lesmateriaal in voldoende mate aan de beroepspraktijk is ontleend en van voldoende niveau is om te garanderen dat studenten op masterniveau kunnen afstuderen. Hiernaast moet de overdracht van de vakinhoud (vakdidactiek op masterniveau) aandacht blijven krijgen. Master of Education Wiskunde • In de modulebeschrijvingen zijn leerdoelen, eindkwalificaties en competenties opgenomen. In een matrix laat de opleiding zien dat de modulen gezamenlijk tot de gewenste competenties leiden. • Het programma bestaat voor ongeveer tweederde uit wiskundemodulen en eenderde uit beroepsvoorbereidende en onderzoeksmodulen. Het panel is van mening dat het gebruikte lesmateriaal in voldoende mate aan de beroepspraktijk is ontleend en van voldoende niveau is om te garanderen dat studenten op masterniveau kunnen

66/103


afstuderen. Tijdens de gesprekken met studenten viel op dat zij vooral de opleiding kiezen vanwege het vak.

Facet 2.3: Samenhang in het programma Master of Education Aardrijkskunde • Het eerste en tweede jaar wordt gekenmerkt door het carrouselmodel waarbij eerste- en tweedejaars gezamenlijk een cursus volgen. De opleiding zet bij een derde van de vakken in het eerste en tweede jaar gastdocenten in, die slechts in een bepaalde periode beschikbaar zijn voor het geven van onderwijs. Verticale samenhang tussen de cursussen is daardoor niet aan te brengen. Studenten moeten de samenhang zelf aanbrengen. Studenten vragen daarom meer ‘maatwerk’. In het derde jaar is er bij het veldpracticum Nederlandse Landschappen sprake van een zelfstandige invulling door groepjes studenten. • Vakinhoud en didactiek wordt geïntegreerd aangeboden in de cursussen van de docenten van de opleiding. In de cursus Regionale geografie moeten studenten bijvoorbeeld een toets met antwoordmodel ontwerpen. In de cursussen die door docenten van de universiteit gegeven worden ligt de nadruk op de geografie als wetenschap. • Het programma kent een thematische samenhang (sociale of fysische geografie) waarop de veldpractica aansluiten. Bij de veldpractica wordt de theorie in praktijk gebracht. Het ene jaar vindt een fysisch-geografisch practicum plaats en het andere jaar een sociaalgeografisch practicum. De practica zijn tevens een voorbeeld voor hoe studenten met eigen leerlingen veldwerk kunnen doen (dubbele-bodemprincipe). Binnen de leerlijn ‘onderzoek en oriëntatie op wetenschap’ is er sprake van een samenhang tussen onderdelen. • De organisatorische scheiding tussen de drie typen programmaonderdelen: 1. vak en vakdidactiek, 2. beroepskennis en vaardigheden en 3. de onderzoekslijn, maakt het ook op dit niveau moeilijk een inhoudelijke samenhang te realiseren is. De student dient zelf de samenhang te zoeken. • Het panel is positief over de toepassing van de geografische theorie in opdrachten, veldwerk en excursies. De onderzoeksvaardigheden bieden goede ondersteuning voor het uitvoeren van de opdrachten. Voor het panel is de inhoudelijke lijn van het eerste naar het derde jaar echter vrij willekeurig opgebouwd. Het derde jaar heeft een duidelijke opbouw. Het panel komt daardoor tot het oordeel ‘voldoende’. Master of Education Biologie • In het eerste jaar volgen studenten een basisprogramma. Hierop wordt in de volgende jaren verder gebouwd. Voor de tweede- en derdejaars studenten geldt het zogenaamde carrouselmodel, waarin zij gezamenlijk cursussen volgen. Bepaalde cursussen kennen een opbouw in kennis, zo moet een student kennis over celbiologie hebben om de cursus Moleculaire biologie te kunnen volgen. Per periode is meestal een biologische vakcursus geroosterd en een keuzemodule, hulpvak of beroepsvoorbereidende, vakdidactische


67/103

•

cursus. Tijdens vakcursussen is ook aandacht voor de overdracht van de theoretische kennis in de schoolpraktijk. Een student biologie die eerst de bacheloropleiding heeft gedaan en nu de masteropleiding volgt, gaf aan een duidelijke lijn te zien in de kennisverdieping en de toename van de complexiteit van de kennis tussen de bachelor en de master.

Master of Education Natuurkunde • Het eerste jaar vormt een basisjaar waarin aandacht besteed wordt aan verschillende aspecten van natuurkunde en lesgeven in natuurkunde. Ieder blok bestaat uit een basiscursus, een experimentele cursus en een cursuspracticum. In leerteams wordt gestart met het werken aan de eigen competentieontwikkeling. In het tweede jaar voert de student een praktijkonderzoek in de eigen school uit, daarnaast werken studenten aan de vakcursussen en in de leerteams. In het derde jaar volgt de onderzoeksstage, afgerond met een onderzoeksverslag, met daarnaast de vakcursussen en de leerteams. De competentieontwikkeling wordt vastgelegd in een portfolio dat in een assessment wordt getoetst. Naast deze opbouw in complexiteit zijn er horizontale verbanden tussen vakken (bijvoorbeeld wiskunde B en warmteleer), cursussen met een vakinhoudelijk en een schoolgericht deel (bijvoorbeeld ‘Schatten en meten’). Het panel is van mening dat de onderzoekslijn een opbouw in moeilijkheidsgraad laat zien. • Het carrouselmodel wordt nu alleen in jaar twee en drie gehanteerd, waardoor langere leerlijnen zijn ontstaan dan eerder bij de combinatie van het eerste en tweede jaar het geval was. Het panel heeft vastgesteld dat daardoor de vakinhoudelijke en beroepscomponent in een logische lijn aan bod komen. Verder wordt er een relatie gelegd tussen theorie en praktijk doordat vakken gekoppeld zijn aan cursusexperimenten in het practicum. Bij vakdidactiek zou dit aspect volgens het panel meer aandacht moeten krijgen en komt daardoor tot het oordeel ‘voldoende’. Master of Education Wiskunde • De vier onderwerpen analyse, meetkunde en thema’s in de wiskunde komen in twee of drie jaar steeds terug op een complexer niveau en sluiten qua inhoud aan op vorige modulen. Hetzelfde geldt voor het onderdeel onderzoek. Vak en vakdidactiek vormen een uitgangspunt voor de opleiding en garanderen een samenhang tussen theorie en praktijk. Het portfolio vormt de rode draad door de opleiding. Hierin werkt de student gedurende de drie leerjaren aan zijn leervragen. • Het panel heeft vastgesteld dat het programma een logische opbouw heeft, waarin strenge wiskunde gecombineerd of afgewisseld wordt met reflecteren op het gebruik daarvan in het voortgezet onderwijs.

Facet 2.7: Didactisch concept en werkvormen Master of Education Aardrijkskunde • Uitgangspunt in het onderwijs vormt het 'dubbele-bodemprincipe'. De werkvormen kunnen door de studenten weer in hun eigen lespraktijk worden toegepast (bijvoorbeeld cursus ‘Stadsgeografie’ en veldwerk). Daarnaast ontwikkelen studenten bij ‘Regionale

68/103


• •

Geografie’ en bij ‘ICT en didactiek’ producten die in de beroepspraktijk gebruikt kunnen worden: toetsen en lesmaterialen. Via recensies, essays en reflecties moeten studenten laten zien op welke wijze producten in hun eigen lespraktijk te gebruiken zijn. Bij vakdidactiek in het derde jaar bepaalt een student aan welke eindkwalificaties hij nog moet werken en op basis daarvan kiest hij bepaalde opdrachten. Het panel heeft vastgesteld dat er in het programma veel verschillende werkvormen worden gehanteerd. Binnen afzonderlijke cursussen is er soms sprake van een sterke nadruk op hoorcolleges of op activerende werkvormen. Over het algemeen zijn de cursussen van docenten van de opleiding competentiegericht, activerend en reflectief. De cursussen van de docenten van de universiteit vinden meestal in hoorcollegevorm plaats.

Master of Education Biologie • De laatste jaren heeft de opleiding veel aandacht besteed aan de variatie in werkvormen. Het panel is van mening dat de opleiding een verscheidenheid aan vormen inzet: college, groep, zelfstandige verwerking, laboratoriumactiviteiten en gevarieerde verwerkingsopdrachten zoals lessen maken op grond van vragen van leerlingen en het schrijven van een artikel op het niveau van Cambell waarbij mede-studenten als critical friend optreden. Studenten zijn positief over de werkvormen. • Uitgangspunt in het onderwijs vormt het 'dubbele-bodemprincipe'. Naast college en werkcollege zijn er vakdidactische opdrachten, het ontwerpen van lesmateriaal, veldonderzoek, individueel procesverslag en dergelijke. Biologie kent twee kenmerkende werkvormen: practicum en veldwerk. Bij steeds meer cursussen is er aandacht voor ICT. Het panel is van mening dat de mix aan werkvormen een sterk punt van de opleiding is, waarmee zij zich onderscheidt. Het team heeft hier de afgelopen jaren in geïnvesteerd. Het panel gaat er vanuit dat deze teamgerichte aanpak ook bij andere onderwerpen goede vruchten zal afwerpen. Master of Education Natuurkunde • De theoretische cursussen bestaan deels uit hoorcolleges en deels uit werkcolleges. Practica worden uitgevoerd in groepen van drie studenten. Studenten houden gedurende de gehele opleiding een logboek bij. De onderzoeksstage is individueel. De student participeert in het onderzoek van een wetenschapper en voert daarbinnen een eigen opdracht uit. Bij diverse cursussen wordt het dubbele-bodemprincipe gebruikt: het zicht op het eigen leerproces wordt benut om na te denken over het vormgeven van het leerproces van leerlingen. Studenten zijn enthousiast over de practica. • Het panel heeft vastgesteld dat een variatie aan werkvormen wordt gebruikt: hoorcollege, werkcollege, presentaties, literatuurstudie, practicum, onderzoek, leerteams en academieteams. Deze werkvormen sluiten aan bij de onderwijsvisie. Master of Education Wiskunde • De opleiding kiest voor een variatie aan werkvormen, waarbij het dubbele-bodemprincipe geldt. Er zijn interactieve hoor- en werkcolleges. Studenten reflecteren, ontwikkelen lesmateriaal, houden presentaties, geven feedback aan medestudenten, geven les aan medestudenten en kijken hun werk na. ICT wordt regelmatig ingezet ter versterking van


69/103

•

de didactiek, bijvoorbeeld een driedimensionale grafiek op het Smartboard en interactieve cursussites op Sharepoint (elektronische leeromgeving van de HU). Het panel is positief over de variatie in werkvormen. De aansluiting op de onderwijsvisie is met name merkbaar in de vele opdrachten die studenten moeten uitvoeren.

Facet 2.8: Toetsing en beoordeling Master of Education Aardrijkskunde • Een aantal vakcursussen wordt afgesloten met een schriftelijke toets. Andere toetsvormen die worden gebruikt zijn: presentaties, essays en werkstukken. Verder moeten studenten ontwerpopdrachten maken en zelf toetsen leren opstellen. • Het panel heeft vastgesteld dat de toetsen goed aansluiten bij de opdrachten en bij de literatuur. De criteria blijken duidelijk uit de beschrijvingen in het normeringsmodel bij een toets. Het panel heeft geen afwijkingen in de beoordelingen aangetroffen. Master of Education Biologie • Een aantal vakcursussen wordt afgesloten met een schriftelijke toets. Andere toetsvormen die worden gebruikt zijn: presentaties, verlagen, essays, opdrachten en werkstukken. De opleiding wil de komende tijd speciale aandacht aan meer variatie in toetsvormen besteden, zodat verschillende manieren van verwerken van leerstof leiden tot verschillende manieren van toetsen. Bij het essay wordt getoetst aan de hand van criteria en rubrics. Competentieontwikkeling wordt met behulp van videobeelden en 360graden feedback getoetst. Het panel is positief over de toetsvormen die gehanteerd worden. • In de gesprekken met studenten is gebleken dat zij de toetsing en de beoordeling helder vinden met duidelijk criteria. Zij krijgen goede feedback van docenten. • Assessments worden uitgevoerd door erkende assessoren. Hoewel het panel niet de beoordelingscriteria voor portfolio’s heeft gezien, heeft het van studenten begrepen dat de wijze van begeleiden borg staat voor een goede vulling van het portfolio. De cursussen uit de conceptuele leerlijn worden op eenduidige manier getoetst en beoordeeld (rubrics). Criteria en beoordelingen voor het praktijkonderzoek zijn volgens het panel helder. Master of Education Natuurkunde • Theoretische cursussen worden meestal afgesloten met een schriftelijke toets, waarvoor uitwerkingen en correctievoorschriften worden gemaakt. Ter afsluiting van cursuspractica laten de studenten zien wat zij gedaan hebben. Een en ander is ook vastgelegd in het logboek. Andere toetsvormen die worden gebruikt, zijn: dossier, werkstuk, essay, inleveropdracht en assessment. Het panel heeft vastgesteld dat de toetsen van masterniveau zijn en aansluiten bij lesinhouden en leerdoelen. Het panel is het met studenten eens dat het belangrijk is om een vak af te sluiten met een toets over de gehele stof en niet alleen met een presentatie.

70/103


•

•

Tijdens de gesprekken met studenten bleek dat het portfolio door studenten verschillend gewaardeerd wordt. Misschien kan de aanpak nog beter op de masterstudenten worden afgestemd. De studenten vinden de beoordelingscriteria duidelijk. Er wordt steeds meer gewerkt met rubrics die studenten inzicht in de vereisten geven. Het panel is van mening dat de toetsen adequaat beoordeeld worden.

Master of Education Wiskunde • De toetsvormen variëren van presentaties, schriftelijke tentamens, inleveropdrachten, onderzoeksverslagen, lesmateriaal maken tot een assessment. • Bij Probleemaanpak, Concrete meetkunde en Statistiek zijn het afgelopen cursusjaar rubrics ontwikkeld voor het beoordelen van een inleveropdracht, presentaties en statistisch onderzoek. In de studiehandleidingen zijn de beoordelingscriteria opgenomen. • Rubrics en tentamens worden zo veel mogelijk in samenspraak met een collega ontwikkeld. • Het panel is positief over de afwisseling in toetsvormen. Het niveau van de toetsen sluit aan bij de competenties en eindkwalificaties. De inhoud van de toetsen sluit aan bij leerdoelen en leerinhouden. Het panel vindt de criteria en de beoordeling duidelijk en adequaat.

Facet 6.1: Gerealiseerd niveau Master of Education Aardrijkskunde • Het afstuderen bestaat uit het portfolio en een praktijkgericht onderzoek bij de derdejaars cursus Landschappen van Nederland. Studenten moeten het veldpracticum uit deze cursus inhoudelijk en didactisch richten op medestudenten en tegelijkertijd de toepasbaarheid in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs belichten. • Het panel heeft een praktijkonderzoek ingezien met als onderwerp de vraag hoe de effectiviteit van onderwijs verbeterd kan worden. De student heeft gebruik gemaakt van internationale literatuur en onderbouwt zijn conclusies in voldoende mate. Het onderzoek was volgens het panel op masterniveau al vond het de beoordeling door de opleiding aan de hoge kant. Het panel constateert dat het beoordelingsformat sterk verschilt van het format dat bij andere vakken in gebruik is. • Het panel heeft vastgesteld dat de opbouw van de portfolio’s overeenkomt met de aanwijzingen in de handleiding. De beide portfolio’s waren zeer systematisch geordend op basis van de competenties en de toegespitste beschrijvingen van indicatoren. Bijlagen verschaften het materiaal waarmee werd aangetoond dat de student over de desbetreffende competentie beschikt. Beide portfolio’s waren van een goed reflectief niveau en werden volgens het panel terecht als goed beoordeeld.


71/103

Master of Education Biologie • De studenten bereiken het masterniveau via onderdelen op het terrein van beroep, vak en vakdidactiek, onderzoek en interdisciplinair werk. Het afstuderen bestaat uit het portfolio, een praktijkonderzoek en een vakgericht, biologisch onderzoek. Het door het panel geziene praktijkonderzoek was van een goed niveau en laat het masterniveau zien. De student maakt gebruik van actuele, internationale literatuur, heeft een consistent betoog opgebouwd en de methodiek verantwoord. • Het panel heeft vastgesteld dat de portfolio’s overeenkomen met de aanwijzingen in de handleiding. De portfolio’s sluiten aan bij de competenties en hebben een gestructureerde opbouw. De opleiding is van plan het niveau van reflectie verder te vergroten door meer aandacht aan onderzoeksmatige vaardigheden in het basisjaar te besteden, waardoor ook meer onderzoeksmatige bewijsvoering verwacht kan worden bij het samenstellen van de portfolio’s. De startbekwaamheid van een student wordt vastgesteld in het assessment dat door twee docenten wordt afgenomen. Master of Education Natuurkunde • Het programma omvat onderdelen op het gebied van vaken vakdidactiek, interdisciplinair, beroep en praktijkonderzoek. Alle gebieden worden volgens de opleiding getoetst op masterniveau. • Het panel heeft enige portfolio’s en een praktijkonderzoek ingezien. Door het ontbreken van een beoordeling en cijfer is niet duidelijk hoe de opleiding het niveau beoordeelt. Het portfolio was qua inhoud en reflectie volgens het panel in orde. Het panel is positief over het praktijkonderzoek dat masterniveau laat zien. De vraagstelling is in lijn met de eindkwalificaties evenals de uitkomsten. Er wordt een duidelijke onderzoeksmethodiek gebruikt. De student gebruikt actuele en internationale literatuur. Het door het panel bekeken actieonderzoek vraagt nog verdere uitwerking, bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik artikelen in onderzoekstijdschriften. Master of Education Wiskunde • Alle onderdelen worden op masterniveau getoetst. Representatief voor het gerealiseerde niveau zijn bijvoorbeeld de vakken Probleemaanpak, Complexe functietheorie en Concrete meetkunde. • Het panel heeft diverse portfolio's en onderzoeken van studenten ingezien. De portfolio's zijn conform de handleiding opgebouwd en laten een goed niveau van reflectie zien. De startbekwaamheid van de studenten blijkt uit de beschreven activiteiten en producten in relatie tot de competentiebeschrijvingen en de Dublin descriptoren. De beoordelingen liepen uiteen van onvoldoende tot zeer goed en het panel heeft kunnen vaststellen dat de beoordelingen correct zijn.

72/103


Deel D

Bijlagen


73/103

Bijlage 1:

74/103

Onafhankelijkheidsverklaring panelleden



75/103

76/103



77/103

78/103



79/103

80/103



81/103

82/103



83/103

84/103



85/103

86/103


Bijlage 2:

Deskundigheden panelleden

X

X

X

X X

X X

X X

X X

X

X

X

X

Adviseur Natuurkunde

NQA

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X

X X

X X

X X

X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

Adviseur Bi3ologie

De heer W.A.J. van Uden

X

Adviseur Spaans

De heer dr. H. Vos

X

Adviseur Adviseur Engels Frans

De heer drs. C.J. Smeets

X

Adviseur Nederlands

De heer drs. J.M. Espinola Vazquez

X

NQA

De heer dr. A. Hoeflaak

X

Vakdeskunige, Adviseur Duits

Mevrouw drs. M.J. Bodde

Student

Werkveldvertegenwoordiger

De heer drs. J.C.M. Wegman

De heer dr. J.C. Nierstrasz

Vakdeskundige, Adviseur Aardrijkskunde

Opleidingsdeskundige Voorzitter, Adviseur wiskunde

Mevrouw drs. P. Göbel

De heer dr. L.J.A.E. Vankan

Relevante werkvelddeskundigheid Vakdeskundigheid: Vertrouwd met meest recente ontwikkelingen Vakdeskundigheid: Vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op niveau/oriëntatie te beoordelen opleiding Onderwijsdeskundigheid Studentgebonden deskundigheid Visitatiedeskundigheid

De heer dr. E.J. Kwakernaak

Vakgebied en rol

De heer drs. W.R. van den Berg

De heer dr. J. Vedder

Masteropleiding tot Leraar Voortgezet Onderwijs Hogeschool Utrecht Deskundigheid conform Protocol VBI’s

Nadere informatie over de achtergronden van de panelleden:


87/103

De heer dr. J. Vedder De heer Vedder is ingezet als voorzitter, opleidingsdeskundige en als adviseur Wiskunde in het panel vanwege zijn ervaringen als coördinerend inspecteur en opleidingsinspecteur hoger onderwijs en zijn domeindeskundigheid op het gebied van lerarenopleidingen VO en PO. Daarnaast heeft de heer Vedder een grote deskundigheid op het gebied van onderwijsvernieuwing en onderwijskwaliteit. De heer Vedder heeft vanuit zijn werkervaring kennis van de accreditatiesystematiek. Deze deskundigheid heeft hij onder andere verkregen door het meewerken aan meta-evaluaties, evaluaties van de bestuurlijke hantering (EBH) en enkele visitaties (doorlichtingen) in Nederland en Vlaanderen. Ook was hij tweemaal voorzitter van de visitatiecommissie voor scholing van ambulancepersoneel. Voor deze visitatie is de heer Vedder aanvullend individueel geïnstrueerd. Opleiding: 1961 1966 1969 1984

HBS-B diploma Kandidaatsexamen Wiskunde, Natuurkunde en Sterrenkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam Doctoraalexamen Wiskunde (met Informatica) met als bijvakken Logica en Ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit van Amsterdam Promotie aan de Rijksuniversiteit Utrecht tot doctor in de Sociale Wetenschappen

Werkervaring: 1967 – 1973 Docent en staflid aan de Gemeentelijke School voor Havo te Amsterdam 1969 – 1980 Wiskundedocent in deeltijd aan een HBO-opleiding voor laboratorium-personeel Biochemie te Amsterdam 1973 – 1976 Lerarenopleider aan de Vrije Leergangen / Vrije Universiteit te Amsterdam (later: Hogeschool Holland te Diemen) 1976 – 1989 Universitair Hoofddocent ‘Opleidings- en nascholingsdidactiek’ aan de Universiteit Utrecht 1989 – 1997 Inspecteur en vanaf 1994 Coördinerend Inspecteur Hoger Onderwijs in Zwolle 1997 – 2004 Werkzaam bij de Hogeschool Drenthe in Emmen, als plaatsvervangend voorzitter College van Bestuur. 2004 – heden Eigen BV op het gebied van Onderwijsvernieuwing & Onderwijskwaliteit o.a. Ambassadeur van het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO) Overige: Bestuurscommissie (lid en vice-voorzitter) Open Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB; experiment middenschool; 1974 – 1989). Voorzitter Vereniging van LerarenOpleiders Nederland (VELON): 1988 – 1989 Lid geweest van de commissie Kunst op School van de provincie Overijssel Adviseur van ministers Ritzen en Hermans over ICT & Didactiek gedurende ruim 3 jaren Voorzitter Nederlandse Vereniging tot Ontwikkeling van het Reken Wiskunde Onderwijs sinds 2000 Voorzitter van de Stichting AsBeCo voor Assessments, Begeleiding en Coachtin. Bestuurslid van de Stichting TechnoMatch. Betrokken bij VTB (Deltapunt Bèta/Techniek) Voorzitter Stichting Opleidingen Scholing Ambulancehulpverlening (SOSA) te Zwolle sinds januari 2000 en bestuurslid Nederland Ambulance Instituut (NAI) te Zwolle.

88/103


De heer drs. W.R. van den Berg De heer Van den Berg is ingezet als werkveldvertegenwoordiger van het panel vanwege zijn onderwijsdeskundigheid, zijn domeindeskundigheid en zijn auditdeskundigheid. De heer Van den Berg beschikt over onderwijsdeskundigheid door zijn jarenlange ervaring als docent, conrector en rector, daarnaast heeft hij een brede onderwijsbestuurlijke ervaring in het doorlichten van organisaties, het activeren van directies en onderwijspersoneel en het wegnemen van blokkades in organisaties, alsmede met verantwoordelijkheid voor onderwijsontwikkeling en advies op het gebied van revitalisering van scholen in binnensteden. De heer Van den Berg heeft ervaring met audits, voor deze visitatie is hij aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1962 – 1968 1968 – 1975 1970 – 1978 1988 – 2006

HBS-A Bondstrainer tafeltennisbond Sociale Geografie, UVA Diverse management opleidingen, w.o. onderwijscontroler

Werkervaring: 1975 – 1977 Scholengemeenschap Broklede, Breukelen; docent Aardrijkskunde 1978 – 1980 Rijnlands Lyceum, Sassenheim; docent Aardrijkskunde en leerlingenbegeleider 1980 – 2000 OSG De Rietlanden, Lelystad; docent Aardrijkskunde, geschiedenis, economie. Coördinator bovenbouw H/A, conrector met vrijwel alle portefeuilles, waarneming rector, extern overleg, o.m. verantwoordelijk voor 2e fase, personeel, facilitering, gebouw, financiën. 2000 – 2009 Rector Gemeentelijk Gymnasium Hilversum, bestuurstaken, interim karakter in eerste jaren, organisatie omgevormd, verzelfstandiging, grote bouwprojecten, school van noodlijdend naar excellente school begeleid.

De heer dr. E.J. Kwakernaak De heer Kwakernaak is ingezet als vakdeskundige en als adviseur Duits in het panel vanwege zijn onderwijsdeskundigheid en zijn domeindeskundigheid. De heer Kwakernaak heeft ruime ervaring in taalvaardigheids-, literatuur- en vakdidactiek-onderwijs en stagebegeleiding op hbo- en universitair niveau. Daarnaast beschikt hij over in totaal 32 jaar ervaring in tweede- en eerstegraads lerarenopleiding en is hij auteur van een nota over kwaliteitszorg voor het Universitair Onderwijscentrum Groningen (UOCG) van de Rijksuniversiteit Groningen. Voor deze visitatie is de heer Kwakernaak individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1954 – 1960 1960 – 1967 1965 – 1966 1967 – 1969 1996

Gymnasium A, Christelijk Lyceum Delft doctoraal examen Duitse taal- en letterkunde, Rijksuniversiteit Leiden studieverblijf Universitet Oslo, Noorwegen militaire dienst, opleiding vertaler Russisch promotie aan de Rijksuniversiteit Groningen op het proefschrift ‘Grammatik im Fremdsprachenunterricht. Geschichte und Innovationsmöglichkeiten am Beispiel Deutsch als Fremdsprache in den Niederlanden’


89/103

Werkervaring: 1966 – 1967 doctoraalassistent prof.dr. C. Soeteman, Leiden 1969 – 1975 Nederlands lector, Universitet Aarhus, Denemarken 1975 – 1989 lerarenopleider Duits (vakinhoud en vakdidactiek) aan de Lerarenopleiding ZuidwestNederland/Hogeschool Rotterdam 1988 – 2007 vakdidacticus Duits en lerarenopleider aan de Rijksuniversiteit Groningen (vakgroep Duits, UCLO/UOCG), ook taalvaardigheids- en grammaticaonderwijs aan de Opleiding Duits Diversen: talrijke publicaties over vreemdetalendidactiek in binnen- en buitenland, deelname aan internationale projecten op vreemdetalendidactisch gebied, actieve deelname aan congressen in binnen- en buitenland.

De heer dr. L.J.A.E. Vankan De heer Vankan is ingezet als vakdeskundige en als adviseur Aardrijkskunde vanwege zijn deskundigheid op het gebied van Aardrijkskundeonderwijs. Hij beschikt over auditdeskundigheid door zijn medewerking aan de visitatie van 2e graads lerarenopleidingen aardrijkskunde in 2003, daarnaast beschikt hij over onderwijsdeskundigheid. Hij beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en is vertrouwd met de meest recente ontwikkelingen en met lesgeven, beoordeling en toetsing op het niveau van de te beoordelen opleiding, op het gebied van 1e en 2e graads lerarenopleiding voortgezet onderwijs, met name van het vak aardrijkskunde. Daarnaast beschikt de heer Vankan tevens over internationale deskundigheid in dit vakgebied. Voor deze visitatie is hij aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1962 – 1969 1991 Werkervaring: 1968-1970 1970 – 1972 1972 – 1981 1980 – 1987 1981 – 1989 1989 – 1993 Nijmegen 1993 – 2005 1998 – 2008

90/103

Doctoraalexamen Sociale Geografie met didactiek als bijvak aan de Rijksuniversiteit Utrecht Proefschrift: Ontwerpen van Omgevingsonderwijs

Leraar Aardrijkskunde aan het Lorenzlyceum te Eindhoven Lerarenopleider aan Pabo Mgr. Hoogveld te Hengelo (O) Lerarenopleider tweedegraads lerarenopleiding aardrijkskunde Gelderse Leergangen, Nijmegen Leerplanontwikkelaar in het kader van het LOGA-project voor de SLO. Lerarenopleider eerstegraads lerarenopleiding aardrijkskunde Katholieke Universiteit Nijmegen Docent milieu-educatie Faculteit Beleidswetenschappen Katholieke Universiteit Lerarenopleider eerstegraads lerarenopleiding aardrijkskunde Katholieke Universiteit Nijmegen Voorzitter vaksectie aardrijkskunde havo/vwo van de Cevo


Diversen: • Hoofdredacteur Geo-Actueel, 1996-2000 • Redacteur en auteur van boeken met methoden voor activerende instructie: ‘Leren denken in de schoolvakken’. • Teamchef van het Nederlandse team voor de Aardrijkskundeolypiade in 1996 en 1998 • Lid leerplanontwikkelingscommissies voor examenprogramma’s havo/vwo, 1995 en 2003

De heer dr. J.C. Nierstrasz De heer Nierstrasz is ingezet als studentpanellid. Hij volgt een lerarenopleiding bij het ICLON. De heer Nierstrasz is qua leeftijd representatief voor de primaire doelgroep van de opleiding en beschikt over studentgebonden deskundigheden met betrekking tot de studielast, de onderwijsaanpak, de voorzieningen en de kwaliteitszorg bij opleidingen in het domein. Voor deze visitatie is hij aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1990 – 1996 1996 – 2001 1999 – 2003 2002 – 2003 2009 – heden

VWO-diploma DEA (Master geschiedenis) Paris IV Doctoraal Franse Taal en Cultuur Doctoraal Geschiedenis ICLON lerarenopleiding Frans

Werkervaring: 1997 – 1999 Bibliotheek Zoetermeer, administratief medewerker 1999 – 2003 Uitzendwerk, wisselende kleine opdrachten 2000 en 2001 Gids voor CASA in 2000 in de kathedraal van Vézelay in 2001 in de kathedraal van Bourges 2000 – 2001 Universiteit Leiden, studentmentor 2004 – 2008 Universiteit Leiden, AIO (promotie afgerond 05-11-2008) Overig: • AIO-lid van de Wetenschapscommissie van het CNWS (Onderzoekschool voor Aziatische, Afrikaanse en Amerindindische Studiën). • Medeorganisator, later hoofdorganisator van de internationale ‘ Indian Ocean Conference’ voor de Leidse universiteit • Meerdere werkverblijven in Sri Lanka, India en Indonesië • Membre du comité des résidents du collège Néerlandais (de bewonersorganisatie van het college Néerlandais in de Cité universitaire te Parijs) • Penningmeester F.D.L. Gibalaux, de Leidse studentenvereniging Frans

Mevrouw drs. P. Göbel Mevrouw Göbel is ingezet als NQA-auditor. Zij heeft ruime ervaring met visiteren in bijna alle sectoren van het hbo. Ze heeft bij Lloyd’s auditcursussen gevolgd. Verder heeft zij twintig jaar ervaring met ontwikkelen van onderwijsprogramma’s, lesgeven en beoordelen van studenten en met management in het hoger beroepsonderwijs in uiteenlopende sectoren.


91/103

Opleiding: 1971 – 1976 1976 – 1979

Tweedegraads lerarenopleiding: Nederlands en Engels Rijksuniversiteit Utrecht, Nederlandse taal- en letterkunde

Werkervaring: 1980 – 1993 Docent taalbeheersing bij de sector Economie Saxion Hogeschool Enschede 1987 – 1993 Studentendecaan en vertrouwenspersoon bij de sector Economie Saxion Hogeschool Enschede 1993 – 1995 Studentendecaan en vertrouwenspersoon bij de sectoren Welzijn en Arbeid, Lerarenopleiding Basisonderwijs en Conservatorium 1994 – 1997 Directeur van het instituut Welzijn en Arbeid bij de Saxion Hogeschool Enschede 1997 – 2000 Projectleider bij de afdeling Onderwijszaken van de Saxion Hogeschool Enschede 2000 – 2004 Medewerker kwaliteitszorg bij de HBO-raad 2004 – heden Auditor NQA Overig: 2006 – heden lid hoofdbestuur VVAO

De heer J.C.M. Wegman De heer Wegman is ingezet als adviseur Nederlands vanwege zijn onderwijsdeskundigheid en zijn domeindeskundigheid. De heer Wegman heeft een ruime ervaring als docent Nederlands, lerarenopleider en ontwikkelaar van lesmateriaal. Daarnaast heeft hij ervaring in het domein als redacteur en eindredacteur van een literair tijdschrift. Voor deze visitatie is de heer Wegman individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1971 – 1974 1974 – 1977

Kandidaats Nederlandse Taal- en letterkunde, KU Nijmegen Doctoraal Algemene Taalwetenschap, KU Nijmegen

Werkervaring: 1977 – 1978 1979 – 2009 1987 – 1989 1995 – 2000 2007 – 2008

PA Nijmegen, Docent Nederlands HAN-ILS Lerarenopleiding, Lerarenopleider Nederlands IOWO KU Nijmegen, Courseware-ontwikkelaar Dendron College Horst, Docent Nederlands Canisius College Nijmegen, Docent Nederlands

Diversen: 1987 – 1992 1989 – 1995 1994 – 1996 2002 – 2004

92/103

Bestuurslid (secretaris) van de Vereniging voor het Onderwijs in het Nederlands (VON) Adviesgroep (vanuit VON) wetenschappelijk onderzoek NWO. Eindredacteur Letteren (later opgenomen in Tsjip Letteren), Publicaties in MOER, Spiegel en Letteren. Redactie MOER (VON)


Mevrouw drs. M.J. Bodde Mevrouw Bodde is ingezet als panellid vanwege haar domeindeskundigheid, haar auditdeskundigheid en haar onderwijsdeskundigheid. Domeindeskundigheid heeft mevrouw Bodde op het gebied van de Pabo, waar zij ruim 25 jaar werkervaring heeft, en door haar werkervaring bij Stichting Beroepskwaliteit Leraren op het gebied van competenties en beroepsstandaarden en registratie voor talendocenten. Zij beschikt als auditor EFQM tevens over auditdeskundigheid. Deskundigheid op het gebied van talenonderwijs i.c. Engels en het Europees Referentiekader voor moderne vreemde talen heeft zij als docente Engels in het Hbo en vanuit haar voormalige functie als voorzitter van Levende Talen. Haar onderwijsdeskundigheid betreft vooral hoger beroepsonderwijs en nascholing hoger beroepsonderwijs. Als projectmedewerker registratie en coördinator voor het register van leraren p.o. bij SBL heeft mevrouw Bodde literatuur- en praktijkonderzoek gedaan naar de werking van standaarden en een register voor leraren in het Verenigd koninkrijk in november 2008. Voor deze visitatie is zij aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1964 – 1970 Gymnasium α 1970 – 1976 en 1979 – 1980 Engelse taal- en letterkunde; bijvakken: Spaans en toegepaste taalkunde Cursussen: 2003 2006

Kwaliteitszorg (Item, EFQM auditing) Teamcoaching (Q & Q en Focus op Kracht, coachen op competentieontwikkeling in het onderwijs)

Werkervaring 1980 – 1984 Rehoboth, Utrecht, docente Engels (HAVO-top) 1984 – heden pc hogeschool Marnix Academie; diverse taken, o.a. opleidingsdocente Engels, vakgroepcoördinator, auditor t.b.v. accreditatie*, medewerker commissie kwaliteitszorg*, studiecoach, lid DB examencommissie, lid commissie internationalisering*, coördinator UK, Marnix Onderwijs Centrum (MOC); nascholing Engels basisonderwijs, advies Engels 2007 – heden VARA; lid Commissie van Kandidaatstelling 2008 – heden SBL; lid projectteam register van leraren SBL en coördinator register van leraren PO Diversen: Bestuurlijke ervaring: 1988 – 2006 Vedocep (netwerk van docenten Engels aan de Pabo): (medeoprichter) secretaris 2006 – heden adviseur Vedocep 2002 – 2005 bestuurslid Levende Talen Sectiebestuur Engels 2005 – 2007 lid Valideringscommissie Europees Taalportfolio 2005 – 2008 lid en voorzitter diverse jury’s t.b.v. talenprijzen 2005 – 2008 Lid SLOA-overleg moderne vreemde talen 2005 – 07/’08 Levende Talen voorzitter 2006 – heden initiator BiT, lid projectteam en vanaf 2008 projectleider BiT (Beroepsstandaarden in het talenonderwijs t.b.v. het register van docenten) 2007 – 2008 mede-initiator en lid Stuurgroep Masterplan ERK (Europees Referentiekader voor levende talen) 2007 – 2008 SBL: lid Stuurgroep Registratie SBL 2000 – heden Zelfstandig ondernemer: Educatief Projectbureau Bodde-Alderlieste.


93/103

Publicaties: 1998 1998 2000 – 2008 2001 2001 2002 2003 2005 2006 2007 – 2009 2004 – 2007 2004 2007 2008

Projecten en adviezen ten behoeve van het talenonderwijs, o.a. PMLO: ‘Achtergronden eindtermen Engels’ in ‘Handreikingen voor instellingscurriculum PABO’ PMLO: ‘Eindtermen Engels’ in ‘Gemeenschappelijk curriculum PABO’ SLO: diverse publicaties, adviezen en projecten o.a. ‘Hello World’, Malmberg, Uitwerking drie modulen vakdidactiek Engels voor de pabo, o.a. ‘Werken in Fasen’ (Wolters-Noordhoff) ‘Samen, een handboek voor Nederlands als vreemde taal’, Centre Régional de Documentation Pédagogique des Pays de la Loire, 2001 BIG Kreis Kassel: adviezen t.a.v. invoering Engels in basisonderwijs in Duitsland Vakdossier Engels basisschool, SLO ‘Zin voor Talen’, Talensensibilisering en de taalportfolio in een meer talig onderwijs, Garant, Antwerpen. ‘Een proeve van vakspecifieke competenties voor studenten aan de lerarenopleiding basisonderwijs’, uitwerking voor Engels, SLO ‘Tussendoelen en leerlijnen’, Engels in het basisonderwijs, www.tule.slo.nl ‘Europees taalportfolio basisonderwijs’, onderdeel primair onderwijs Europees Platform voor het Nederlandse onderwijs: ‘Talen leren in het basisonderwijs’, medeauteur ’Early English: a good start!’, eindredactie en mede-auteur Van Dale, ‘Basiswoordenboek Engels’, adviseur

De heer dr. A. Hoeflaak De heer Hoeflaak is ingezet als adviseur Frans vanwege zijn onderwijsdeskundigheid betreffende alle niveaus en leeftijden in het VO en HO. Daarnaast is hij ingezet vanwege zijn domeindeskundigheid op het gebied van vakdidactiek moderne vreemde talen, met specialisatie Frans. Voor deze visitatie is de heer Hoeflaak individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1961 – 1969 Doctoraal Frans, VU Amsterdam 1994 Promotie, Universiteit Leiden Werkervaring: 1969 – 1974 Docent Frans voortgezet onderwijs (havo/vwo) 1973 – 1998 Lid/secretaris Staatexamencommissie Frans M.O.-A 1974 – 1979 Docent vakdidactiek en taalvaardigheid VU Amsterdam 1979 – 1980 Docent Frans voortgezet onderwijs (havo/vwo) 1980 – 2008 UD vakdidactiek en taalvaardigheid Frans Universiteit Leiden Diversen: • Lid Raad van Toezicht Hogeschool West-Nederland • Redacteur Frans Levende Talen Magazine/lid sectiebestuur Frans Levende Talen 2003-2008 • Publicaties in en Route, Levende Talen Magazine, Toegepaste Taalwetenschap in artikelen, Canadian Modern Language Review, Proceedings of the Tenth International CALL Conference • Co-auteur Ça Bouge, Meulenhoff Educatief • Dissertatie ‘Decoderen en interpreteren’ 1994.

94/103


De heer drs. J.M. Espinola Vazquez De heer Espinola Vazquez is ingezet als adviseur Spaans vanwege zijn domeinen zijn onderwijsdeskundigheid. Hij heeft ruim twaalf jaar ervaring als docent Spaans op verschillende niveaus. Voor deze visitatie is de heer Espinola Vazquez individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1983 – 1990 R.K.S.G. Marianum: V.W.O. 1990 – 1997 Katholieke Universiteit Nijmegen: Franse Taal - en Letterkunde 1991 – 1997 Katholieke Universiteit Nijmegen: Spaanse Taal - en Letterkunde 02/’97 – 12/’97 Katholieke Universiteit Nijmegen: Postdoctorale Universitaire Lerarenopleiding Spaans Werkervaring: 02/’97 – 08/’99 03/’99 – 07/’99 08/’98 – 07/’08 11/’02 – 08/’03 09/’02 – heden 03/’08 – heden 08/’09 – heden

Language Training Centre Nijmegen, docent Frans, Spaans, NT2 Lindenholt College Nijmegen, docent Spaans (havo, vwo) Stedelijk Gymnasium Nijmegen, docent Frans en Spaans (vwo) Katholieke Universiteit Nijmegen: vakgroep Bedrijfscommunicatie, docent Spaans Instituto Hola (zelfstandige onderneming): cursussen Spaans Radboud Universiteit Nijmegen: ILS, vakdidacticus Spaans Universiteit Utrecht: IVLOS, vakdidacticus Spaans

De heer drs. C.J. Smeets De heer Smeets is ingezet als adviseur Biologie vanwege zijn onderwijsdeskundigheid, zijn domeindeskundigheid en zijn internationale ervaring. De heer Smeets werkte jarenlang als leraar in speciaal onderwijs en regulier onderwijs en was adjunct-directeur van een school. Momenteel is hij bij Fontys Opleidingscentrum HBO-docent Speciale Onderwijszorg. Zijn domeindeskundigheid betreft vooral Orthopedagogiek (leer- en gedragsproblemen) en Leiderschap en gedeelde verantwoordelijkheid in organisaties. Over internationale ervaring beschikt de heer Smeets doordat hij lezingen en presentaties heeft gegeven in het buitenland en artikelen heeft gepubliceerd in buitenlandse tijdschriften. De heer Smeets heeft als HBO-docent één HBO-accreditatie meegemaakt en als lid van kenniskring/lectoraat één interne audit. Als staflid is hij in de eigen organisatie bezig met en mede-verantwoordelijk voor de voorbereiding van een interne audit in september 2009 en een accreditatie in 2011, waardoor hij tevens over auditdeskundigheid beschikt. Voor deze visitatie is de heer Smeets aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1975 1978 1987 1999 1999 2000 2008

HAVO Eyckhagencollege Landgraaf Pedagogische Academie Heerlen Doctoraal Rijksuniversiteit Utrecht Inschrijving en certificering als Gezondheidszorgpsycholoog Getuigschrift Hoger Beroepsonderwijs Opleiding Schoolleiders Getuigschrift Hoger Beroepsonderwijs Coaching schrijving en certificering bij de Nederlandse Vereniging voor Orthopedagogiek (NVO) als orthopedagoog generalist


95/103

Werkervaring: 1978 – 1988 Groepsleerkracht ZMLK-school Gouda (grootste gedeelte van periode fulltime aanstelling) 1989 – 2000 Groepsleerkracht basisschool met allochtone kinderen Gouda 1985 – 1986 Stage (2 dagen per week) Schoolbegeleidingsdienst Midden-Holland en Rijnstreek 1989 – 2000 Full-time adjunct-directeur en orthopedagoog Pedologisch Instituutschool Oisterwijk 1990 – 1991 Secretaris ZMLK-overleg Zuid-Nederland 1989 – 2000 Op contractbasis als docent gewerkt voor Fontys OSO en het Seminarium voor Orthopedagogiek 1994 – 1999 Orthopedagogenpraktijk van de Wiel & Smeets 2000 Full-time HBO docent Fontys OSO 2003 – 2009 Lid kenniskring Fonys OSO interactieve professionaliteit en interactieve vormen van kennisontwikkeling 2003 – 2009 Voorzitter centrale indicatie en verwijzingscommissie cluster 3 en cluster 4 MiddenBrabant 2008 Lid van de accreditatiecommissie NVO en NIP voor post-universitaire opleidingen orthopedagoog generalist 2008 Staflid Fontys OSO ontwikkeling opleidingen Publicaties en presentaties tot juli 2009 (selectie) Boeken en boekbijdragen: • Blonk, A, Boerman, R. & Smeets, K. (2009) Nieuwsgierigheid vraagt om onderzoek…en goed onderzoek maakt anderen nieuwsgierig. In: A. van den Berg, P. Clijsen, Th. Conijn e.a. Tien keer beter. Leraren verbeteren hun onderwijspraktijk door onderzoek, Antwerpen, Apeldoorn, Garant, PIO-reeks • Smeets, K. (2008) Actieonderzoek en schoolontwikkeling. Leiderschap van leraren. In: J. van Swet H. van Huijgevoort. Bouwen aan een opleiding als platform. Interactieve kennisontwikkeling en interactieve professionaliteit (pp 51-73). Antwerpen, Apeldoorn, Garant, PIO-reeks • Smeets, K. (2007) Action Research in the school context. Teacher Decision-Making and Teacher Leadership. A Conceptualisation. In Swet, J. van. Ponte, P. & Smit, B. (Eds.) Postgraduate Programmes as Platform. A Research-led Approach. (pp. 219-233) Rotterdam: Sense Publishers. • Smeets, K. & Latum, van A. (2005). Continuüm van onderwijs en zorg als resultaat van samenwerking tussen school en zorginstelling. In: D. Radema, D van Veen, F. Verheij: Samen beter, beter samen. Antwerpen, Apeldoorn, Garant, 2005 Artikelen: • Smeets, K. & Ponte, P. (2009). Action research and teacher leadership: Influence on and impact of action research in a school of special education. Journal of Professional Development in Education 35 (02), pp. 175-193. • Smeets, K. & Ponte, P. (2008) Actieonderzoek als strategie van leiderschap van docenten. Tijdschrift voor Lerarenopleiders (Velon & Velov). Jaargang 29(2), april 2008 • Wiel, v.d. M. & Smeets, K. (1996). Implicaties voor behandeling bij het neuropsychologisch syndroom NLD. Tijdschrift voor Remedial Teaching, Jrg. 4, nr. 3, 1-9-1996 • Incidentele bijdragen aan Zorg Primair, onderdeel van het schooljournaal van de onderwijsbond CNV. Bijdragen: - Ervaringen van een gezin met een kind dat speciale onderwijszorg nodig heeft. - P.I. School geeft ‘Zin’ aan werk.

96/103


Presentaties (tot juli 2009): • Bakx, A., Moonen, E,. & Smeets, K. (2009) De onderzoekende leraar is de leraar van de toekomst. Key note presentatie Fontys Congres Onderzoek en Onderwijs, 22 april 2009, Eindhoven • Bierdrager, L., Smeets, K. & Tenback C. (2009) Workshop leerlijnen en praktijklessen in het VSO. Leren leren in een speciale klas. Studiedag voor scholen georganiseerd door de WEC-raad, 4 maart 2009, Utrecht • Smeets, K. (2008). Onderzoek in de schoolpraktijk: delen van ervaringen. Key-note presentatie eerste CARN-Nederland conferentie, 1 november 2008, Utrecht • Smeets, K. (2008) How to empower action-research attitudes by teachers in regular en special education? Lezing in het kader van uitwisselingsprogramma met Noorweegse Statped-groep, 24 april 2008, Tilburg • Smeets, K. (2008) Actieonderzoek en schoolontwikkeling door leiderschap van docenten. Presentatie Velon Congres 31 maart-1 april 2008, Veldhoven • Smeets, K. (2007). Action research and varied influences on decision-making in a school: a matter of teacher leadership. Round table paperpresentation CARN-Conference Umea University Sweden, 9-11 november 2007, Umea • Dirkx, N., Gog van, A. & Smeets, K. (2006) Actieonderzoek over een denkstimulerende benadering voor leerlingen. Plenaire inleiding op de Nederlandse klassen-assistentendag: ‘Kijken naar Gedrag’, georganiseerd door Fontys OSO 2006, Helvoirt • Smeets, K. (2005, 27 mei). Actieonderzoek en de kracht van samen leren: Organisatieontwikkeling van onderop en binnenuit? Presentatie tijdens Fontys OSO Onderzoeksconferentie, Tilburg. • Smeets, K. (2004). The influence of Action Research on Teachers’ decision making in a school for children with Special Needs. Presentation at the Carn-conference (5-7 November 2004, Malaga, Spain).

De heer dr. H. Vos De heer Vos is ingezet als adviseur Natuurkunde vanwege zijn domeindeskundigheid, zijn onderwijsdeskundigheid, zijn internationale en zijn auditdeskundigheid. Hij heeft ervaring als lid van een visitatiecommissie en als lid van een voorbereidende commissie, daarnaast beschikt de heer Vos door zijn werkervaring over onderwijsdeskundigheid in de vakken (technische) natuurkunde, wiskunde, elektrotechniek en onderwijskunde. Door zijn internationale werkervaring beschikt de heer Vos tevens over internationale deskundigheid. De heer Vos heeft talloze publicaties op zijn naam staan, waarvan hieronder een selectie wordt genoemd. Voor deze visitatie is hij aanvullend individueel geïnstrueerd over het proces van visitatie en accreditatie in het hoger onderwijs en over de werkwijze van NQA. Opleiding: 1960 – 1968 1970 – 1972 1968 – 1972 1990 – 2001

Opleiding Natuurkunde, wiskunde en astronomie (kandidaats en doctoraal) VU, Amsterdam Eerstegraads onderwijsbevoegdheid Wis- en Natuurkunde VU Amsterdam. Promotie Natuurkunde VU Amsterdam Promotie Toegepaste Onderwijskunde UT, Enschede

Werkervaring: 1973 – 1979 Docent lerarenopleiding Natuurkunde VL-VU, Amsterdam 1979 – 1982 Docent/trainer stafontwikkeling Fysica, Universiteit Gajah Mada, Yogyakarta, Indonesia


97/103

1982 – 1983 Docent HBO Elektrotechniek, avond HTS, Utrecht 1983 – 2001 Onderwijsadviseur/ docent Elektrotechniek Universiteit Twente, Enschede 2001 – heden Docent Universiteit Twente Elektrotechniek Diversen: Lijst van publicaties (selectie) • On the determination of optical model parameters. Dissertatie, Vrije Universiteit, Amsterdam, 1972 • Abstractieniveau's in de ontwikkeling van het natuurkundig begrip 'druk'. Pedagogische Studiën 64 (1987) 285-294. • Abstractieniveaus in de ontwikkeling van het begrip elektrische stroom. Tijdschrift voor didactiek der betawetenschappen 5 (1987) 121-142. • Intuïtieve, empirische en theoretische redeneringen. Tijdschrift voor Onderwijsresearch, 15 (1990) 123-136. • Improvement of a Laboratory Course in Network Analysis: Learning to Validate Knowledge in an Experimental Way. H.E.P.Tattje & H. Vos. IEEE Transactions on Education 38 no. 1 (1995) 17-26. • How to assess for improvement of learning. European Journal of Engineering Education 25 no.3 (2000) 227-233. • Metacognition in Higher Education. Doctoral thesis. Twente University Press: Enschede, the Netherlands, 2001. ISBN 9036516658 • Strategie voor practicumverslagen. Ned.Tijds. v. Natuurkunde B53 (24 feb. 1987) 19 • Probleemoplossen op verschillende abstractieniveaus. NVON maandblad 13 (april 1988) 88-90 • Competencies of BSc and MSc programmes in Electrical engineering and student portfolios. Proceedings of The First International Workshop on Electronic Design, Test & Applications DELTA 2002. Christchurch, 2002, p. 203-208. Ton J. Mouthaan, R.W. Brink, H. Vos. • The straight boomerang of balsa wood and its physics. In: The many faces of teaching and learning mechanics, Proceedings of a GIREP/UNESCO conference on physics education, P. Lijnse ed., Utrecht, jan. 1985, 428. • Der Zusammenhalt des Wassers und das Phänomen des negativen Drucks. Chimica Didactica 11 (1985) 109-124 (H. Vos en P. Licht) • Development of germ learning for transfer and generalization. In: The Fourth European Conference for Research on Learning and Instruction: Abstract Volume. E. Lehtinen, M. Vauras, A. Alaja (eds). University of Turku, 1991.

Panellid NQA de heer W.A.J. van Uden De heer Van Uden is ingezet als NQA-auditor. Hij heeft diverse auditcursussen gevolgd en heeft ruime ervaring met visiteren in bijna alle sectoren van het hbo. De heer Van Uden heeft ervaring in het hoger beroepsonderwijs als docent in uiteenlopende sectoren, en als opleidingsmanager en beleidsmedewerker aan de Hogeschool Zeeland. In de periode van 2000 tot 2002 heeft hij als medewerker kwaliteitszorg gewerkt bij de afdeling kwaliteitszorg van de HBO-raad. Hij heeft dat werk voortgezet bij NQA, daarnaast is hij sinds 2001 zelfstandig communicatie-adviseur. Opleiding: 1969 – 1975 1975 – 1976 1976 – 1981 1981 1983 – 1987 1996

98/103

Atheneum A Propedeuse Psychologie Lerarenopleiding Nederlands en geschiedenis Kandidaatsexamen Nederlands Nederlands MO B Postdoctorale opleiding Corporate communication in bedrijfskundig perspectief, Erasmus Universiteit


1994 – heden diverse cursussen over onderwijsontwikkeling, toetsmethodieken, competentiegericht onderwijs, werkvormen, onderwijsmanagement en accreditatie Werkervaring: 1983 – 1991 Docent Nederlands/communicatie MBO 1991 – heden Docent Communicatie Hogeschool Zeeland 1993 – 2004 Opleidingsmanager opleiding Communicatie Hogeschool Zeeland (onderbreking ’00-’02) 2004 – heden beleidsadviseur kwaliteitszorg Hogeschool Zeeland, vanaf 2007 Manager Dienst Onderwijs 2001 – heden Beleidsmedewerker Kwaliteitszorg HBO-raad, secretaris visitatiecommissies/Auditor NQA 2001 – heden zelfstandig communicatie-adviseur 1997 – heden auteur en bewerker van studieboeken over communicatie en psychologie


99/103

Bijlage 3:

Bezoekprogramma

Accreditatie Masters Archimedes Lerarenopleiding 2009 Dag 1: generieke audit Visitatiedatum: dinsdag 15-9-2009 Tijdstip 13.30 – 15.30 uur

Programmaonderdeel Ontvangst Materiaalbestudering

Deelnemers Kernpanel

15.30 – 16.30 uur

Gesprek met opleidingsmanagement over o.a. opbouw curriculum, waar sta je in ontwikkelingsproces en waar kom je vandaan, profilering, kwaliteitsniveau van personeel, kwaliteitszorg

Opleidingsmanagement • Stef Heinsman • Dick de Wolff • Lucie Schipper • Rene Karman • Dirk van der Veen

16.30 – 17.00 uur

paneloverleg

17.00 – 17.45 uur

Archimedesbreed gesprek met werkveld en alumni (net afgestudeerd). Soort vragen die aan de orde komen: - terugblik op opleiding - Aansluiting met huidige werk

100/103

Leden werkveldcommissie en werkgevers van afgestudeerden • 3 personen Recent afgestudeerden • 2 alumni Exact (cluster A) • 2 alumni Talen (cluster B)


Dag 2: specifiek opleidingen, onderwijsinhoud en -proces Visitatiedatum: woensdag 16-9-2009 Tijdstip 9.00 – 12.00 uur

Programmaonderdeel Paneloverleg Materiaalbestudering vakinhoudelijk cursussen

Deelnemers Kernpanel + adviseurs

12.00 – 13.00 uur

Lunch

13.00 – 15.00 uur

Per Cluster: presentaties studenten per vakgroep van een vakcursus (en/of een interdisciplinaire cursus) die in het ZER in het afstudeerprogramma staat (5’). Vragen van panel n.a.v. presentatie aan studenten per vak (5’). Vragen van panel aan studenten en docenten over het gerealiseerde eindniveau van het vak mede n.a.v. de bestudeerde materialen.

Parallel per cluster A, B • 2 studenten per vakgroep aanwezig, 1 geeft presentatie • 2 docenten per vakgroep

15.00 – 15.30 uur

Paneloverleg resultaten bespreken en samenvatten

Kernpanel + adviseurs

15.30 – 16.30 uur

Per cluster: gesprek over portfolio en praktijkonderzoek met studenten en begeleiders (van deze onderdelen) Portfolio en praktijkonderzoek ligt ter inzage, student licht toe hoe hij hier aan gewerkt heeft, hoe hij begeleid is en wat relevantie voor beroepspraktijk is (10’)

Parallel per cluster A, B • 1 student per vakgroep die zowel over zijn portfolio als praktijkonderzoek kan praten • 1 begeleider per vakgebied

16.30 – 17.15 uur

Paneloverleg resultaten bespreken en samenvatten

Kernpanel + adviseurs

17.30– 18.30 uur

Archimedesbreed gesprek met studenten over o.a. begeleiding algemeen, voorzieningen, kwaliteitszorg, roostering, aansluiting op vooropleiding, studielast, studeerbaarheid, kwaliteit van docenten.

Kernpanel Representatieve groep studenten, verspreid over opleidingen, studiejaren, varianten, vooropleiding: 3 studenten per cluster


101/103

Dag 3: specifiek opleidingen, algemeen Visitatiedatum: donderdag 17-9- 2009 Tijdstip 09.00 – 10.00 uur

Programmaonderdeel Vooroverleg kernpanel

Deelnemers Kernpanel

10.00 – 10.45 uur

Archimedesbreed gesprek met docenten over o.a. inzet van personeel, voorzieningen, kwaliteitszorg

Kernpanel • Alle opleidingscoördinatoren (als deze niet kan, dan mag het ook een collega zijn die goed op de hoogte is)

10.45 – 11.45 uur

Lector en kenniskring

Kernpanel Aantal mensen uit lectoraat of kenniskring

12.00 – 12.45 uur

Lunch

Kernpanel

12.45 – 13.30 uur

Gesprek met management

• • • •

13.30 – 14.30 uur

Paneloverleg

14.30 uur

Afsluiting

102/103

Stef Heinsman Lucie Schipper Rene Karman Dirk van der Veen

Kernpanel


Bijlage 4:

Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties

Het domeinspecifieke referentiekader en de SBL-competenties zijn te vinden op de website van de HBO-raad: www.hbo-raad.nl


103/103

Hogeschool Utrecht. Lerarenopleidingen; hbo-master. Visitatiedata: 15, 16 en 17 september 2009

Recommend Documents