HET SCHIP. VEERTIENDAAGSCH BLAD VOOR SCHEEPSBOUW EN SCHEEPVAART TEV EN S ORGAAN DER H ET T U R B IN E DUBBEL-SCHROEFSTOOM SCH IP P A T R IA

Bij dit nummer behooreu twee losse teekeningen

„ P A T R I A ’» N U M M E R 5 DECEMBER 1919

le JAARGANG

No. 21

H E T SCHIP.

VEERTIENDAAGSCH BLAD VOOR SCHEEPSBOUW EN SCHEEPVAART T E V E N S ORGAAN DER

VEREENIGING V AN TECHNICI OP SCHEEPVAARTGEBIED EN VAN HET NATIONAAL TECHNISCH SCHEEPVAARTKUNDIG MUSEUM R edactie S ch eep sb o u w : Ir. A. M. SCHIPPERS

i. — D irecteu r-U itg ev er: J. MOORM AN.

V aste M e d e w e rk e rs : Ir. J. C. A RK ENBOU T SC H O K K ER #,i„ Ir. A. A. BOON, c.i., A. S. D IRKZW AG ER, W . A. EN G ELB R EC H T, H ER O B. DE G R O O T , Ir. J. H. A. W . g ra a f VAN H EERDT T O T EVERSBERG Dr. R. J. LEE N D E R TZ , P ro f. A. D. F. W . U C H T E N B E L T , Ir, A. R O O R D A , a.i„ D r. J . DU SAAR, D r. G. J. SCHOUP, S. SNUYFF, K. T ESC H M A C H E R , Ir. M. W . V O O G T , J.E .zn. s Mr. F. VORSTM AN , Mr. A. J. M. VAN W ESSEM , e. a.

A„

ABONNEM ENT

t

Burenux van R edactie en A dm inistratie! A N T O N ïE D U Y CK STR A AT 129, DEN HAAG, Binnenland £ 4.— p er kw artaal, Buitenland £ 5.*--. Eosse Nummers f !•-* * A D V ER TEN TIËN 40 cent per regel, - Bij c o n tract verlaagd tarief.

H E T T U R B IN E D U B B E L -SC H R O E FST O O M SC H IP „ P A T R IA ” (M e t twee losse teekeningen van Algemeen Plan en Grootspant.) . K o rten tijd geleden is de Nederlandsche passagiers vloot ver­ rijkt m et het tu rbine dubbcl-schroef-stoomschip Patria van den Rotterdam schen Lloyd. Hoewel het moet onderdoen in afm etingen voor de A tlan­ tische stoom ers, mag het zeker een eerste plaats ingeruim d worden onder de schepen, welke de ver­ binding tusschen N eder­ land en de Koloniën onder­ houden. D e o p d ra c h t to t den bo uw w e rd gegeven in de d o n k e r e dagen van A u g u s ­ tus 1914, A anvankelijk ging de b ou w flink voor­ w aarts. D e kiel w e rd ge­ legd in D e c e m b e r 1914 en in April 1916 w e rd het schip te w a te r gelaten.

T oen eerst begon een lijdensgeschiedenis, te lang om hier volledig neer te schrijven. Steeds hoop! en zich grootere m oeilijkhe­ den op bij den aanvoer uil h et buitenland van verschillende onderdeden voor dit: schip en daarbij speelden de turbinesclioepen en raderen wel de aller­ grootste rol. Ten slotte werd verdere voortgang onmogelijk. In A ugustus 1917, toen het in de lucht rondom Vlissingen hoe langer hoe meer ging spannen, besloot de R otterdam sehe Lloyd liet schip, d at inm iddels te R otterdam in veiliger haven was opgeborgen, aldaar door de Kon. Mij. „De Schelde’5 te doen af w erken; hetgeen dan ook is geschied. De Patria is bestemd voor het passagiers-, mail- en goede­ renvervoer naar N e d /O o st Indië en heeft thans haar eerste reis heen- en teru g reeds afgelegd. H et schip is ontw orpen door en gebouwd bij de Koninklijke Maatschappij „D e Schelde’5 te Vlissingen. De belangrijksche gegevens betreffende het schip [volgen hier in de in onze rubriek „N ieuw e Schepen” gebruikelijke vo‘

N a a m van het s c h i p : Patria. T y p e v a n sch ip : D u b b el sch ro ef m a il-, p a s s a g ie rs - en v ra c h tsc h ip . L e n g te o v er alles. — 500’— 0” . L en g te tusschen de loodlijnen — 480’— 0” . G r o o ts te b re e d te z z 5 7 ’— :2 % ” B re e d te ( m ld .) — 57"— O” . H o lte ( m ld .) to t b o v e n d e k = 3 7 ’— 11 H o lte ( m id i) to t h o o fd d e k = 2 9 ’— W A ”. R n im h o lte to t bovendek — 34’— l O h H D e k r o n d le ~ 12". L e n g te va n den bak rz 3 4 ’— 0 ” ; h o o g - 8 ’— 0 ". _ L e n g te b r u g ■==. 1 8 6 ’— 6” , n ie t over .de . v u ile . b re e d te v a n h e g sch ip , m a a r 48‘— 6 ” b re e d ; h o o g 8 ’— 0 ". L e n g te ca m p a g n e — 133’— 11” ho o g 8 ’-—0 ” ; ■ B r u to to n n e n m a a i - z z 9 8 9 1 reg. ton. , . . . N e tt o to n n e n m a a i = 6062 reg. ton. O n d e rd e k to n n e n m a a i — 7346 reg, to n . C o ë ffic ië n t La. v a n de o n d e rd e k to n n e n m a a t =z 74. C o n stru c tie d i e p g a n g - 24 ’— 6” U itw a te rin g in den z o m e r v a n a f den b o v e n k a n t h o u te n b o v e n d e k — 9 ’ 5 ; 5” . K la sse : B u re a u V e rita s X I.3 /3 .L .1 .1 . L a a d v e rm o g e n op het s o m e r m tw a te r in g s m e r k ~ 950 0 to n v a n 1000 K .G . A a n ta l ru im e n ™ 1 0 . A a n ta l lieren z z 1 0 . S to o m m a c h in e : 2 P a rs o n ’s G eared T u r b in e s m e t ta n d o v c rb re n g ln g , m e t een v erm ogen v a n 7000 P .K . (R e m p a a rd e k r.) P ro e fto c h t snelheid rr: 16 knoop. A a n ta l sto o m k e te ls = 5, w a a r v a n 3 d u b b e le en 2 en k ele S chotsche V lam pijpen ketels. V e r w a rm e n d oppervlak v a n eiken d u b b e le n k e te l = 522 0 v ierk . v o e t, en. v a n eiken ketel = 7226 v ierk . voet.S to o m d r u k — 200 L b s. per v ie rk . d u im . P a ssa g ie rsin ric h tin g e n : 120 .p assag ie rs l e k lasse ; 126 p a ssa g ie rs 2 e k lasse ; 44 p a ssa g iers 3de k la s s e ; 44 p a s s a g ie rs 4 e k lasse (tro e p e n v e rb lijf). • 2 M a ste n ;' 8 K ra a n k o k e rs ; 2 S c h o o rste e n e n , w a a rv a n één u its lu ite n i v o o r v e n tilatie. In h o u d k o le n b u n ke rs: 1596 ton a 42 k u b . voet.

B IJL A G E I van „ H E T 5 C H IR ” van 5 December 1919, N?2 I

G RO O TSPAN T.

mm uur, n r tn uim ra

^i^inlMüin|niB|ij!asöQ « L H\A L Ai

BN

ij

j

R 4 0 K K jrtM fV g

J <

1

,

sèEc 'Ao*fMb0aipa

[L A P S E

STUURHAMCR.

IN R IC H T lM f ,

HUTT\EN £ ‘- KLAS>9£

|

'p/witfntc^Ti/t
o T i.

N fCR&iye.

j p T iB t_J __________________ _j_

o

o l©

i |! **»*•- **

i' j

~ g T ~@ o ~ l|«vrT(fW £ f KLASSE «J

j j _

o ö

j__

o p p tR 3>_f£_

o ©o o o q~ SALON 2.* KLASSE i

___1

O

o o o

o

TOSSCHÉN 2>EK_

lo o o o

O O 'v O Q O O

o

je ^ n

S a > .\ H ü T T £ N

rj^ n

IX J!

macM . h o k s .

itÜ

O O iO

O O

t

e>unK ER

& & .k t / T T ÏN

KOé L k i ]zwr»K- /5o^orotf I

iT o c r W : / S S T e / Z . |

|

;1»f\T*Kt>»H.*5TTA(ru

r/^ZST /(9o<96

f — (-— , — i— -j- —i — | —| — i — !? -'(*

“r

r

I"1

1

*

I TL

*

KETEL

FAN- MACHINC

[ P N /M A f-

!i * 1 / / *

L-C- l . i . . . i ^ ,

,

©

°

| ! iM H Q o r s t A A D « t j / / |2.

O

t

■^\j n

O l

ker

.

Bunnen.

T

| t t T T C 'NAKEE\

/ tm H U L ih p t

vm e R

»i/W ei

jZVOOKftÜ?

•I

J

'<£P,Tt>H/ ■ L 1... *

L_1

I

I

L LJ A

iN H o u ro

! N H O U ITS U A . ^ r O F t U J / y f

.?

• r r r r r

T - r r r T T j 'T.~i - T ^ » iy " r ^ '

|2 VrA'.TÊHp4H'-Ati\J4#ï(3 WXO*, 1 I '! i

1 . r.-i i i 1 i—i—i,lvL-L....L,Lii—b.,,1 >Ér ^.,.,f

I_1

<'

I

ï

/ fAjrrp

»

I

*

I

I

*

I ZITBANK I

Z IT B A N K .

&h n k

2

Z IT B A N K

it t ik

,

I

aak

I

I 22«O l P X O A B -T V X - I

2 5 4 .T0 N.!

rrT T T T T T X

jk

\lMWOUp

jK is iR O jiy j

»

»

I - »

I -

TV»/tKp lA ^ f r W

PROMENADEDEK h

VENBUF MATROZEN.

TKO£PeNv£Re>L3F

i !

usr*l JT

t

ij &UNK£/<| vy^r/r^^wVi

i—i—i—i - i—r~i—h \ e ^ A ^ K Ja}, 2f07Tc^

T

'X \jkiNKVA\iE\RTRNK.ENè6^ ! ,^>A& j 2 J N i/N /q sjirr^,TAn k S N \ u-

; i

/H f H O o o X a A P « U/r*J U '

t ASH i O U .

TU NNELS - -;

p k o / iziebe k g

I

JbVNKEA.

/H H O U O L A A D R ^//>2. H Z - 3 - 5 4^K v / p V Z ^ ___

T U N N E LS

O

am er

m a c h in e k a m e r .

TUNNELS

I

j UAABRUIM j

EB U N M E R . ESUN K E K

en

O

SLOEPENDEK

/ ra AHu

nemnNCiDAOT.

R C D D (« A O O T

tR E H S IH * b t C T .

•Q-OIOÓIO Ólo OloOlOOIQ OlQ 0 |Oft| IM j ri»K D A frc l-£ N 7

i

G K OEK7CN

E E K Q P L '.

a r k q p l:

M A C H .- H A M E R

nridcMriHti y rm f

fn.v4 u’ * £* d

)v e * u t m U

TC A T I

yen T.

L fiT o *

STooK, H lt4 V

L IC H T S C H A C H T

g~OTOörC75T6 616 ftfó C>l<5'616~g

Z S U fT S L t ,^

riH H j

\& h x K,

|®lp'

K V o K K f im r A SRUh

b h s K, Hun rd i

Z IT B A N K .

:l M o T o p G

«—

LICHTSCHACHT

J T iM t . p | o P l/H t

,

in g b

t ic H T S tH 1

CTiTjirl O d c o t'y

—

Z t 'O x ó 3 . z i t

Z IT B A N K .

Sa n k I

Z IT & A N I

BRUGDEK

BAKDEK

u tr r s N '

scay*U CH T

□ O

ROOKKHHEH

HOOKA0ME*

raL8.p&e* -HA iv roe*

T C IU T

070HI-

V M ii

□ O tVKUSSE

HCSASH

S100K

HAMe K

s tie t

SALO N I - KlASSN

LH TOR.

MMS

$

LkhlïHOOPb,

UCHTSCH ACH T

\TL B TI

T O IL E T

WHMCHEXy

HLAÜE

ye irrt- T E N T .

UROOA

M A C H IN E - HOOHJD

ItttTMHi

PLASZ

HOOFDAFMETINGEN LENGTE OVER ALLES..........500'-0 LENGTE TUSSCHEN DE LL. 480'-Ó BREEDTE............. 57'-0 f85! LTEE««»•«»«»•«•**«««««••••©©©o••••«••••*•••• <57*^^^

OPPERDEK K.^zx/t/ATArr

.o n n o n a n n

JW A R 5 D 0 0 R 5 W E B E

HANTOOt. liHMtHlTfH

TotLITsHHUb

TaiLtTfltjo

’O O D Ü O O O O E tT Z A L O N

MIICHINE KAMER.

JA

olicnahnen —I

i

«.Inf PgNPIK

AAA

VES TI

fps ZZZ CTJkU ^SlCZji ( 1 TO K C TA A N E i

5 ’ Hlassè

... . ______

V fflB iV f /4 ÉTOKElÈs P H Q H tH L S E B E K .

L IN N E N K A M E R

’m a c h i n e H O ó r e

LKHTSCH.

A ? n V

STOOK

LAM PEN

ROOK KAST

mm;.

o ysH

HAMER

Pf-AAO

■KRUgPUL VER<fP J6»70*C*l

tpamtrPHi* Ko m

\OPERATIE KAM EN e JfcoTA E EK

b u is i

‘-K l .

BAKKERS.

p w g a tA .

NAhCHrtH H tS .

[B ARB ER >1ACERS. mSCAPL'. KM«

T u a s c im a E i

SCHAKELBORD.

TV A S A f/T^ I

0 0 0 4

TUSSCHENDEK AA cacehu/m. pno&DSr

KAME\

Kó l e n o n n k e r .

11 K L A S S E . .

\ V.

SALON Z!KLASSE pSSEM M

P A N TR Y

JAHANEN.

VER B i . fO Ml

URNEN-

M A C H IN E NOOFJS.

O Ü Ü Ü C f Ö y 'f

\ X a£ R * L

B A G A G E R U IM

»

N A T1C P K T tRHMt t

KAM ER

reRBL. ia mat\

j

ÜOOOCO /£ 6

z it p l a a t s e n

.

KOLEN BUNKER.

WAs c h p c k a t s

♦

',ua>e*ia h c »

BEKPlANl

— • ^ ~

i.

55*“ " *

...126

. » .• » • • ... . . .

AA ^

95____

—

BtoTSHM A ctf j

i

D S .k trtfrH IS

. tp e c /a l e

2S— 99— 3

120PASSAGIERS

Tmnem

F R ty.S ifo C R a P L A iT f.

t$oA a l t /IW a

LAADR w N T .norm. P \N T R Y

ONDERDEK B f o ’M O B A l n tc r * o N * e _

h c O L B lN M O K

VOOKi

K < oet

.

L.

M ry,niTSzosr*-.

. pmrrtarlrtsïstïrsi'/vf'i^ssrr-rie'frrii''-''0"'- -rrfT^-ilAARtfcÖtNMPLSXOAPCi-l i

KOLEN HOK

B OOM DNN V -d O M V R tC fM T C N k a

M

e r

rass-^l iR i.m K * r ..|

U A trtO K .

H M -

UAORIMf

iygpggg

L

-m en m

hamer;

KOI.NHHOH

NAREfT.

KON: MU: „DE SCHELDE? SCHIP N8160 „PATRIA’ ALGEMEEN PLAN.

V ER & Lyr V R IE S

.\

rrr rtn irjrK M rtrn r *

s -cL C tfH O K

D e z e speciale bijlage van het algemeen p la n van hets.s. P atria is mede m ogelijk gem aakt door: Nederlands Scheepvaartmuseum A m sterdam K o n in k lijk e Schelde V an Rietschoten & H ouivens Bureau Veritas

Sh

kL .

rmw?j if; m r /r u ^ r ttjn tn

NADRUK VERBODEN

B IJL A G E I van „ H E T 5 C H IR ” van 5 December 1919. N?2 I

GROOTSPANT.

J>MRSy00 R5 HE3 £

imüimniinriiii

A L H \ A L Ai

SÖ£C rAO*VUjjo*f

\2l9fre*2&,

FilH inirayüininiBiD iaBO Q BKf

ij

j

R 4 0 K K jr tM g fe

jj<

!_ _

‘____ _■

se^ aupabcbejl

«3

|iA » f

IH R lc H T lH C .

3TU U R K A M C R .

HUTT\EW 2.‘- KLAS>»£

I 'p / i D l t f

,

w -c r ?

oTi. o I •{

V \fCRE>lyV.

MMl -

MP

j |l B W A Ï E R v i M

______________j_ '_ oppER &f£_ tS & ï ï ® ~o "@ o ~ o ö o© oo o q~ o ntfvrrjfW 2.! klaSSZ salop s.1 klasse i «J j j _ ' 1'OSSCH£P_SjK

oh©, ,1 j I’ /

ooo je ^ n

S b

lo o o o o oo'v OQOO OOiO GO [r^ T fl &&.kuTTÏM

i Oi i © f tnOpKO'tistoe& ERC IHH Qons ° ,

»

H O T T E R

U N K E K

i!

!!

\TER3LüF MATROZEN.

TRO EPEN VER B LU F

l'x j! M*cM. KOKS. iLÜJh

&ÜJTJLL&.

B>UN K EFL.

i i

] z ^ r » K - / 5 c f ,& T o tf \ itc rW : /S S T * //. |

|

|

j*ATlUftlW I.A>TTA*Kf

r/^ZST /&0& 6 TOPPELS

/M H O V O t-A A P P R L J I/y ilZ r

TUNNELS

TUNHELi»

p -w r T r r ~ r ~ ■— r - i — r — i —j ~ j ~ i 2"'A“ ,» « ' T ' ' ' " r T T 1 ^

,

,

i..i ^ . . ^

; X .^ J

■

I

1 — 1~ !

ij g p . T O *

r -~ l

'

K£TEL

ijbupHEii.1jy^r/r^^wVi 254.T0N.!

•I

1—i—1—1—I—r~i—p 'f^Akfc'r 3®5fr^J L_J 1 I L LJ \ I_1

X\**i*X fA \T*\RfA K K £Y(r 6tZ?!C*i ! Z JM/lfKIr/iTMrti 74 pp

UWiJwaSWal.-W - C - L . . J . . ,

FAP- MACHINE

MACHINEKAMER.

»■■

in

nou

its

IM H O U fO L. A A .& rR L S/fY )

L U K P ^rsp tu jiy?

!

r r T T T T T T . x

i~ f

T

■»

T" r

T

r ~r T

~ l-~ i - T ^

n

r r ^ -

Z p*rÊHpAn,-A'£T\J4#ï<3 jll.rirf I, I * ; 1. r.-i 1_1_I_1—1—i..,.L.-L...L,Lij—b.,,1

r^ W iK ir t

i '

I

ï

/ WA f e p

»

I

*

I

I

»

»

•

I - »

ZL/TBA/tX.

I z ^ n o k ttK I

I|

BERGPLAAT». ,A H T O U O

“j ,

i « log,f£oP 13oq-t^uqE*/ 7&Jj

22 « 0 i

in p o a f s

T

ï-

1

I -

TV»/t K p

PROMENADEDEK Z .U B A N K

»l/KNO

K U f* : I

V -r - 1

T lffL V itr fJtH -

\ kittik \ I I I ZOETWATER' 771*K , ■ I aak I \noWoup

R uir>l J T

1

!

I

'jiïoo^L

U•

L I.

KOEL K AMER. i i

°

W IT T E PAJtEf\

ih f h o o o W a a o « u jn j

»LWKfA | IM M Ö

BUPAtS.

■bVHKBR.

O

J LAADRUIM j

JL O E P E N O E K

X .IT B A N K

f*SJ)Xtt#4& CöT

nC TX D iti%£>40T,

O F f i* .

ro -o io ó 10 ólo o l o ö l o o i o OIO Qló.ftj

IHj AAKDAPftl-t* 7 i

GKoem cH

£ £ K Q P L:

a rkqPl :

M A C H .- K A M E R yc h ti

YEh T.

LlC A TS tH 1

L IC H T S C H A C H T

LICHTSCHACHT

IHH H.H TIHIf *70*K

f..v4

KOMEFS

c u ts

L f iT o X

W B R u t m i*

[ W q T lo t

BTOOK, n m i

«sw w up

g~OTOör
r r z > o / (K 4 * r * .

riAH j I®

rttm i

TO U M T

o

\MASK.

IN I),

;• P c m i N o a ,

H A rird i

«7

Z IT O A H K .

;; M o t o r o * ------ — =f-

Ik fJm iH O -a o o ^ .

\k e n viP o & o o A t

< ft£H Z)/NC i& ctyy.

'z N O '\ ^ -A 'x J -5 ' Z IT B A N K

X I T jOA-NK

Z .IT & A N K .

Z IT 6 A N I

BRUGDEK

BAKOEK

Ij znejpHK. g

U M S tf'

*>cuynucHr

OO

ROOKItAHEA

HOOKAHMtH

rauzfi%e>K -«4/v roe*

TCILMT

urooe

MACHINE-HOOFS

LttHTM*.

renTi-

ys h t

.

U C H TS CH R C H T

m lb ti T O IL E T

WASSCItEKy

HCSASM

AT 09K

KANE4

S A A IS

2>f tllASSt

LA TOR

3ÜLL

S A LO P I - KLASSE

PUHK

LAMïHOOPjy,

HOOFDAFMETINGEN LENGTE OVER ALLES..........500'-0 LENGTE TUSSCHEN DE LL. 480'-Ó BREEDTE..................... 57'-0

OPPERDEK IyM J V M X T

.annonann

f 'Aanmist*.

2Cx!

V KAHTtOt, t o il it s a a is

JW A R 5 P 0 0 R 5 W E D E

’o a ö ü o o^ o oM OUEAAHHEH

— I

—1—

VEsn

ups ZZZ a r o H tT .M M f s

.

’machineHOóre

LK H TiXt.

a 7 5 \v

STOOK

ROOK KUST

TLAATi'

P R Q U C H K S tB E k .

KA ME R

PfLM10

ja U f iA M L

mvect M imt.

w nm lUHeK

C~JkU

w rï

^1 r .f PENPIK.

i

-

LAM P EP

HAAAtA o rep

5 ’* K i A t t ï

A&5

VfflBiVf 14 É70KERS LIN N E N K A M E R

V £ R & U F Jê2>7o*CRi

X P M T M -r H L *

e>uie OPtRATttKAH

K O A tZ M IS 1‘-K L ,

C V en I— ffioTMEE K

MIICHINE KAMER.

e e t s l m l o

p W »ER l

PASCH-

ZtAKACRH-

P L H H tS .

[B A R B E R

S H O P p i M f/ «. VASCAPL! U M t

Tu a scim a E i 3CH A K ELB O R 9.

O O O -0 -

TUSSCHENDEK r»iLtr\

SAcAO EK um

PROToost

ÜM EV

KóL EAfB V UK E R .

\

S A L O N Z !K L A S S E ySSMMM

PANTRY

J A T ANC*.

VER B i . IO Ml u k re p . M A C H IP C HOOFJJ.

Ü Ü Ü D C fö p ^

B

a g a g e r u im

v /i/N p p n £p K T tKHHt t

ODÜÜTO

/ £ 6 Z IT P L A A T S E N .

11KLASSE.. «PASSAGIERS 2S— 99— ...126 ^___ 3» AA —

&EKPIAA1

KAMER j

59 —

>

.

I V R B L . K) MAT'.

HfASCM P L A A T S

k o le n b u n k e r

,

rs ♦

OAIOeMAHG/H

BteTSAMA ar I Timen).

i b c \<,p l ’Ha

. tp e c /a l e

P R t r . S lf B f R O P L A iT f .

i Eo A a l s iï "en.

l w b k t im t

Hofm P \NTRY

ONDERDEK **>€»]N D N / H

ntc*o£L1

VOOR M A LrA Z - T T I

K < o ei.

aZieXC inccttrtcC H ti'. - r i A i

ï K iL E P H a ix fari&&a22X&GC££Hixaacc&

Pr»ri I

MOORONM

vdO M V R tC fM T C N

rassi-l K A M E R

lE u w K t w -l

iysppegg

L A A tH O K .

U A D R IM f NM. L M A C M ttL K a m

er

. KO LÉN H O /t W A R E f.

KON: M'J: „DE SCHELDE? SCHIP N8160 „PATRIA’ ALGEMEEN PLAN.

VER&UF V H ItL ft

K A W rrr Tt - i i M n j m n r * ’

S -CL C tf H Q K .\

D e z e speciale bijlage van het algemeen p la n van hets.s. P atria is mede m ogelijk gem aakt door: Nederlands Scheepvaartmuseum A m sterdam K o n in k lijk e Schelde V an Rietschoten & H ouivens Bureau Veritas

3,

kL

rmr?, if; wr/ruflTiyr/irifj

NADRUK VERBODEN

D ra a d lo o z e te le g ra fie cn o n d e rw a te r-k lo k s ig n a a l. E lc c tris c h lic h t. 12 R e d d in g b o o te n 2 8 ’— 0 ” X 8’— 6 ” X ‘3 ’— 5” . 1 Jol 1 8 ’— 0 ” X 6 ’— 0 ” X 2 ’~ 5". 1 M o to rg ie k 2 8 ’— 0 ” X 6 ’— 3".

H et schip is in hoofdafnietingen gelijk aan het D. S. S. Insiilind'e van dezelfde recderij, eveneens door de Koninklijke Maatschappij „De Schelde” gebouwd, d at sedert 1914 in de v aart is. Ook de inrichting der beide schepen heeft veel over­ eenkomst, tiiet uitzondering van enkele belangrijke punten, wel­ ke. h ier zullen worden genoemd. A llereerst is d it het z.g. kruiser-achterschip van de Patria, w aarvan een beschrijving is ge­ geven in ,,De Ingenieur” van 19 A ugustus 1916. W a t de in­ richting betreft, komt deze vorm neer op een verbreeding der onderste dekken, w at ten zeerste aan de verblijven in d it deel van h et schip is ten goede gekomen. Ook in de voortstm ving is er eenig voordeel gelegen, daar de w aterverplaatsing over een ongeveer 2 0 ’ grootere lengte verdeeld w ordt. W at de m achinerie aangaat zijn de to t nu toe algem een ge­ bruikelijke zuigermachines vervangen door turbines m et tandrad-overbrenging. D it systeem geeft, ten opzichte van de zuigennachines, een besparing in kolenverbruik en in gew icht; ten opzichte van de direct werkende turbines heeft m en het voor­ deel, dat men, ten gevolge van de tan d rad overbrenging, in staat is zoowel turbines als schroeven m et h et gunstigste aan­ tal om wentelingen te laten loopen. In het buitenland zijn deze turbines reecls eenige malen m et succes toegepast; in ons land sedert k orten tijd ook bij een paar vrachtbooten (eveneens van den Rotterd'amschen L lo y d ); de P atria is het eerste N ederlandsche passagiersschip m et turbines. De inrichting en u itru stin g van de P atria mogen, behalve uit de plannen, welke als gesteendrukte losse bijlagen bij dit num ­ mer zijn gevoegd, n.1. het Algemeen P la n en het G rootspant, voorts uit de volgende beschrijving blijken: Het. schip, gebouwd van staal m et dubbelen bodem over de geheelc lengte en voorzien, van negen w aterdichte schotten, is opgenomeii in de hoogste klasse van „B ureau V c rita s”. .E r z ij n v i e r v e r d i e p i n g e n tot: t i e n v o e t h o o g .

hoven

l i e t t u s s c h e n d e k , a ll e

acht

In de bovenste drie afdeelingen zijn de salons en hutten voor 126 passagiers le klasse. Deze inrichtingen zijn geheel afge­ sloten van het verkeer m et liet personeel, zoodat de passagiers geheel vrij zijn. De inrichting voor passagiers eerste klasse om vat de vol­ gende salons; de eetzaal op liet opperdek, het rook salon en de social hall op het promenadedek. Aan deze salons, evenals aan de vestibules en het trappenhuis, is de m eest mogelijke zorg besteed1 om een rijk en smaakvol geheel te krijgen; als voor­ beeld hiervan is te noemen, hct-gew elf boven de social hall van gebrand' glas in lood. E en en ander is uitgevoerd door de firm a K oninklijke M eubelfabrieken H . P . M u tters en Zoon, te V G ravenhage. A ard ig in overeenstem m ing m et het doel be­ schilderd is de kinderkam er, aansluitend aan h et kinderdek, u it­ gevoerd door M ejuffrouw W illebeek le M aire. Van de eerste klasse hutten (44 tw eepersoons- en 32 eenper­ soons-) zijn er 58 op het brugdek, 13 op het opperdek en 5 op het promenadedek. De gangen zijn m et Tndia-rubber tegels bedekt, terw ijl ook de trappen rubber treê-bedekkingen dragen. De geheele inrichting is voorzien van stoom verw arm ing en electrische ventilatoren. Boven de eerste klasse bevinden zich het sloependek, w aar­ op het verblijf v an den kom m andant, de lcaartenkam er, de komm andobrug, de verblijven van officieren, m achinisten en kw ar­ tierm eesters, benevens het station voor draadlooze telegraphie. De acht reddingbooten op het m iddensloependek, zoomede de twee reddingbooten op het-prom enadedek 2e klasse en de twee reddingbooten op het achtersloependek m et de jol en de m otor­ giek, voldoen ten volle aan .de bepalingen o m trent reddingm id­ delen. ■

Op het opperdek is het verblijf van den dokter, m et de goed ingerichte apotheek en operatiekam er. De kombuizen, bakkerij m et oven en electrisch gedreven kook- en kneedmachines zijn ingericht om voor 535 m an te kunnen zorgen. De electrische wasch- en strijkiiiri.chtixig is speciaal ten dienste van de passagiers. De tweede klasse inrichting bevat salons en h u tten voor 126 passagiers, verdeeld over 12 éénpersoons-, 48 tw eepersoons- en 6 driepersoonshutten. De derde klasse bevindt zich in het achterschip en bevat sa­ lons en hu tten voor 44 passagiers. In ’t geheel zijn er 7 vierpersoonshutten en 8 tweepersoons­ hutten, tenvijl 2 toiletkam ers met badkamer en W . C.’s ten dienste van de passagiers zijn. 'Een gedeelte van het voortusschendek is ingericht voor troepenverblijf en bevat stalen couchettes enz. voor 44 m an, terw ijl een gedeelte van het vooronderdek voor hetzelfde doel is ge­ reserveerd. In het voorschip bevinden zich dc goed ingerichte ruim e verblijven en messrooms voor 14 onderofficieren, 30 stokers en 2 0 m atrozen. V erder het hospitaal m et badkam er, de volkskombuis, lam­ penkam er, bootsm ansbergplaatsen, benevens de wascli- en bad­ kam ers en W. C.’s ten dienste van bem anning en troepen, In -h et achterschip bevinden zich het verblijf en de messroom voor 68 Javaansche bedienden; in het m iddentusschendek de verblijven en waschkamers voor koks, bakkers en hofm eesters. Zeer groote vries- en koelkamers, ingericht door de „Gesellscliaft fiir Linde’s Eism ascliinen” , bevinden zich op het m iddenonderdek, terwijl flinke ruim ten afgezonderd zijn voor het. bergen van de mail, de bagage en de proviand. De zoetw aterberging bedraagt ongeveer 284 ton midscheepsen 214 ton achteruit. De laad- en losinrichting wordt bediend door m iddel van 10 horizontale stoomlieren, w aarvan 2 met dubbel w erk 8 ” X 1 2 ” , en 8 m et enkehverk 7 ” X 1 0 " , berekend voor een stoom druk van 200 lbs. Een stoom ankerspil met kaapstander bevindt zich op den bak, terw ijl op het achterbrugdek 2 stoom kaapstanders zijn opgesteld. M a c h in e s en K etels,

D e m achine-installatie bestaat uit twee stel P a rs o n ’s Stoom ­ turbines m et tandw ieloverbrenging, welke bij 90 om w entelin­ gen per minuut" van de twee schroefassen 7000 P .K . ontw ik­ kelen en ’t schip een vaartsnelheid geven van ruim 15 knoopen. D e turbine voor elke schroefas bestaat uit een hooge en een lage druk gedeelte. In het huis van iedere lage d ru k turbine zijn de turbines aangebracht voor achteruitgang. De turbines zijn van het P arsons reactie type m et acht expansie-trappen in h et hooge druk en elf expansie-trappen in h et lage druk ge­ deelte, m et voorgeschakeld impulswiel in de H . D. De turbines bevatten 256000 schoepen. D e stoom druk op de schoepen in asrichting w o rd t nagenoeg gebalanceerd door een evenwichtszuiger, welke van la b y rin t-1 dichting is voorzien, terw ijl de oversclnetende langsdruk w ordt opgenomen door een Michell stuwblok. De ashalzen zijn even­ als de evenw ichtszuigers afgedicht door labyrintpakking. D e hooge en lage druk turbine drijven ieder een rondsel m et 31 schroefvorm ige V-tanden, dat w erkt op een tandw iel op de schroefas van 11’— 2 ” dia. en 533 tanden. H ierd o o r w orden de 1550 omw. per m inuut van de turbines verm inderd to t 90 voor de schroefas. D e tandw ielen en ashalzen zijn voorzien van geforceerde oliesm eering, w aartoe drie vertikale oliesnieerpompen en twee c-liekoelers zijn opgesteld'. D e stoomtoevoerkleppen naar de turbines zijn van het evenw ichtstype en worden voor de vóór- en ach teruitgang van elke turbine behecrscht door één handwiel. V erder bevindt zich in

iedere stoom toevoerleiding een smoorklep, welke door een re­ gulateur gesloten wordt als het aantal omwentelingen grooter w ordt dan veilig toegelaten kan worden. De noodige verbindingen zijn aangebracht, opdat bij bet in bet ongereede geraken van een turbine met de andere voortge­ draaid kan worden. De condensors van 4040 Q] voet verkoelend oppervlak zijn peervorm ig W eirtype, opgesteld schuin onder de lage druk turbine, zoodat goede ontw atering van deze verzekerd is. De luchtpompen, één voor iedere turbine, zijn van bet W eirbalans-type met lucht- en wateqvmip, waarmede een hoog luchtledig in de condensors kan worden onderhouden. De schroeven van 16'—-9” dia. hebben vier bladen van Stone en M artinbrons, de .schroefaskokers zijn aan vóór- en achtereind voorzien van Cedervall’s patent pakkingringen. In het ketelruim zijn opgesteld drie dubbelt ketels van 15’— 1" gem. dia., 2 0 ’— 6 I é" lengte en 5220 Q voet verwarm end op­ pervlak en twee enkele ketels van 15’— 1” dia., bij 11’— 4 ” en 2726 [J] voet verwarm end oppervlak, totaal 21110 Q voet. De stoom druk bedraagt 200 lbs. per Q inch. De groote ketels hebben elk een gewicht van 80 Ton. De ketels zijn voorzien van Howdens geforceerde trekinrichting, waarvoor in de machinekamer is opgesteld een fan van 114” dia. bij 3 9 ” breedte, gedreven door twee ingesloten één-cilinderstoommachines. E)e ventilatie der stookplaatsen geschiedt volgens M artins’ systeem met diep doorgetrokken ventilatieschotten en verdub­ belden schoorsteen. Deze heeft een ovale doorsnede van 14’— 0 ” bij 12'— 9 ” cn reikt 98 voet boven de roosters. T er ventilatie van de machinekamer is een tweede schoor­ steen aangebracht van 13’— 6 ” bij 12’— 6 ”. T e r verw ijdering van asch en vuil is op iedere stookplaats een S tone’s onderw ater asebwerper aangebracht m et bijbehoorende hooge druk centrifugaalpomp, aangedreven door een stoom turbine. Deze toestellen verwijderen de asch met zeer geringe moeite voor het stokerspersoneel en zonder eenig on­ gemak voor de passagiers. Evenals de condensor-koelwaterpompen in de machinekamer zijn de aschwerperpompen ingericht als lenspomp voor noodgehruik; deze kunnen ruim 300 ton w ater per uur ver­ wijderen, De volgende lm lpwerktuigen zijn nog in de machinekamer opgesteld: Twee centrifugaal-circulatiepom pen voor de hoofdconden­ sors met elk twee stoommachines; twee Woodeson-ketelvoe-

dingpompen met vlottertank en persvoorw arm er; een open olie-afscheider, Schelde-type; een ballastpomp; een centrlfugaalspoelwaterpomp; een 40-tons verdam per m et 12-tons dis­ tilleer- en twee roetw aterpom pen; een hulpcondensor met lucht-, circulatie- en voeding[>ompen. Door elk der schroefassen worden nog gedreven een lens­ pomp en een dek-spoelwaterpomp. Voor het uitvoeren van kleine herstellingen aan boord die­ nen een mechanisch aangedreven draaibank en boormachine. Een Dinde-s koelmachine dient tot het op tem peratuur hou­ den van vries- en koclkamers. De electrische centrale bestaat uit drie dynam o’s, gedreven door compound stoommachines voor 92 0 Atnp. hij 65 Volt spanning. Deze machines zijn evenals het groote schakelbord opgesteld in het achtergedeelte van de m achinekam er. De cen­ trale levert stroom voor de ruim 1400 lampen, 175 vcntilatiewaaiers, verscheidene electrische sigarenaanstekers, een vijf­ tiental electrische toestellen voor den scheepsdienst en voor de draadlooze telegraphie. Om in noodgeval de draadlooze telegraphie en een gedeelte­ lijke verlichting te kunnen volhouden, zijn op h et sloependek een accumulator en een dynamo, gedreven door een oliemotor, ge­ plaatst, welke steeds werkklaar gehouden worden. (Een uitvoerige beschrijving van de door de firm a Van Rietschoten en Houwens te R otterdam geleverde electrische installatie van de Patria is reeds in ons blad opgenomen, zie: Electriciteit aan boord van 'Handelsschepen, door H ero B. de Groot, „Het Schip”, 1919, 25 A pril No. 5, 23 M ei No. 7, 6 Juni No. 8 en 20 Juni No. 9. In het vervolg van d at artikel zal ook de noodverlichting van de Patrio- beschreven worden.) Als brandbluschinrichting en ter ontsm etting dient een toe­ stel met pijpleiding naar alle ruim en en bergplaatsen, De stuurmachine is een Brown’s patent Steam Tiller type, direct op den roerkoning aangebracht. Deze w o rd t van de brug af bediend door middel van een telemotor, doch kan ook be­ handeld worden van het achtersloependek, w aar ook de groote wielen voor de handstuurbeweging zijn geplaatst. De brug is met het achterstuurstation verbonden door eene electrische telegraaf. Op de kommandobrug zijn nog aangebracht telegrafen en spreekbuizen naar de machinekamer, eene electrische verhaaltelegraaf naar het achterschip en een spreekbuis n aar den bak. Ook is een toestel voor onderwater-kloksignalen aanwezig. Ten slotte brengen wij gaarne dank aan de D irectie van den Rotterdamschen Lloyd en van de Kon. Mij. „D e Schelde” voor het welwillend afstaan van de plannen.

E IG E N D O M SO V E R D R A C H T V A N SC H E P E N DOOR

H . G. S C H U D D E B E U R S

In den eersten titel van het tweede boek van het Wetboek van Koophandel, w aarin w ordt gehandeld over „de regtcn en verpligtingen uit scheepvaart voortspruitende”, vindt men vermeld: (A rt. 309) „schepen, zijn roerende goederen”, w aar­ op de wetgever onmiddellijk laat volgen: „ech ter kan de levering van zeeschepen, het zij geheel of bij gedeelten, niet anders geschieden, dan hij akte, oivrgeschreven- in de daartoe bijzon­ derlijk bestemde openbare registers.” D at schepen als „roerende goederen” moeten worden be­ schouwd, is reeds vermeld in art. 566 van het Burgerlijk W et­ boek, te welen: „Schepen, schuiten, ponten, op vaartuigen geplaatste of an­ dere losse molens en baden, en der gelijke voorwerpen, zijn roe­ rende zaken.” ’t Is in het genoemde artikel evenwel herhaald, om daarme­ de in verband te brengen de onmiddellijk op die aanduiding

volgende wijziging der algemeene beginselen om trent eigen­ domsoverdracht van roerend goed, namelijk overgaaf van het verkochte; ook wel aflevering van de sleutels.van een gebouw waar de goederen berusten. Een schip wordt dus wél als roerend goed beschouwd, m aar men kan het niet van de hand doen, zonder de vooromschreven formaliteiten in acht te nemen. Om trent de „openbare registers” izie het K oninklijk Besluit van 21 Juni 1836. Zoowel op dat Besluit als op de Registers zal ik later uitvoeriger terugkomen. Met betrekking tot liet onderhavige w etsartikel vindt men bij Voorduyn „Geschiedenis en Beginselen der Nederlandschc Wetboeken (deel X I blz, 308 v.) o.m. h et volgende aangeteekend: „ „Men heeft liet” ” antwoordde de R egeering (op de desbe­ treffende vragen) ,, „van het uiterste aanbelang geacht, om, in een land van koophandel en zeevaart, alw aar zoo vele inge­

zetenen eigenaars en reeders van schepen zijn, zorg te dragen, dat; door openbare registers aan een ieder worde kenbaar ge­ m aakt, aan wien de schepen in eigendom toebehoor en, en door welke lasten dezelve gedrukt worden. Hoezeer schepen en vaartuigen eigenlijk roerende goederen u it hunnen aard zijn, heeft men echter, reeds bij gelegenheid der discussiën over het Burgerlijk Wetboek, zich voorbehou­ den, 'om te dien aanzien doelmatige wijzigingen in het W et­ boek van Koophandel daar te stellen, en deze bestaan in het aanleggen van openbare registers, w aarin de overdragten van eigendom en de gewone pand- of verbandbrieven moeten wor­ den ingeschreven, in overeenstemming met de voorzorgen, welke de wetgever ten aanzien van de overschrijving en in­ schrijving van vaste goederen heeft bevolen; daar het toch geen betoog zal vereischen, dat in. ons vaderland de eigenaars van schepen, geene mindere bescherming dan die van vaste goede­ ren verdienen, u it aanmerking dat zoo aanzienlijke fortuinen daarm ede gemoeid zijn. Soortgelijke overschrijving, althans voor zoo veel den eigen. dom aangaat, was reeds te voren bevolen door de wet van 27 Vendém iaire, 2e jaar, welke in de Hollandsche Departemen­ ten w as executoir verklaard, — en het zal weinig moeite kosten, om hij de invoering des Wetboeks, de vereischte m aat­ regelen te nemen, ten einde de schepen in aan te wijzen havens en handelsplaatsen, op registers worden te boek gesteld; ter­ wijl bij die gelegenheid de ambtenaren zullen worden aange­ wezen, die met het houden dier registers zullen worden belast, -— alle welke voorzieningen men vermeend heeft d at geen ge­ deelte des wetboeks zullen behooren uit te maken, maar bij bijzondere verordeningen zullen moeten worden daargestekl. 1) Men heeft zich alzoo alleen te deze bepaald, om het beginsel der in- en overschrijving vast te stellen, ten einde elk en een iegelijk te waarborgen, dat hij, bij het koopen van schepen of p arten scheeps, o f bij geldschietingen onder verband van die goederen, m et zekerheid kunne weten, dat hij met den waren eigenaar handelt, en of en m et welke lasten die eigendommen bezw aard zijn.” ” „ „Eene beschrijving van een schip te geven,”. ” zeide de Heer Beelaerts van Blokland, 17 F ebruari 1826, „ „was in de wet niet noodig, 2) daar een ieder genoeg weet, dat door een schip verstaan w ordt zoodanig vaartuig, hetwelk zich door middel van zijne .boorden, op deszelfs kfel of bodem verheft, en alzoo over het w ater w ordt heengevoerd; m aar het was noodig te herinneren, dat schepen roerende goederen zijn, om de uitzon­ derende bepaling met betrekking to t de eigendonisoverdragt, des te beter te doen in h et oog vallen. D ie bepaling is n u ttig en noodzakelijk, teneinde de aanzien­ lijke fortuinen in den scheepsbouw en scheeps-eigendom be­ steed, te krachtiger te kunnen beschermen. Zoodanige bepalingen behelzen eigenlijk geene nieuwigheid. A ndere zeevarende volken kennen dezelve. In. Engeland en de Vereenigde Staten van N oord-A m erika is het register der schepen in gebruik; de naam van: Spaansche registerschepen, duidt zelfs aan, dat men het daar ook kende. N og voeg ik ’hierbij, dat, ook onder ons vorig volksbestaan,' de schepen in sommige opzigten met' ontilbare goederen zijn gelijkgesteld, Schepen van vier lasten'en daar boven, vervreemd of verpand wordende, moest daarvan geregtelijk transport of akte van hypothekatie worden verleden, volgens de ordonnan9 D i t v e rk la a r t w a a ro m de regeling d e r sch eep sreg isters n ie t is ge­ sch ied bij de w e t m a a r d o o r een K o n in k lijk B esluit. ?) M e t deze u its p ra a k ben ik h e t n ie t geheel eens; im m ers de v ra ag d o e t zic h v o o r of b ag g erm o len s, e le v ato rs, drijv en d e k ra n e n en zoovele a n d e re d rijv e n d e lic h a m e n u it den la a ts te n tijd al dan n ie t als „schepen” • m o ete n o f k u n n e n w o rd e n beschouw d. H e t O n tw e rp v a n W e t d er H e rz ie n in g van het 2e boek van het W e tb o e k v a n K oophandel, v e rm e ld t d ien a an g a a n d e in a rt. 310: „ O n d e r schepen- w o rd e n v e rsta a n alle v a artu ig e n hoe ook ge­ n a a m d en v a n w elken a a r d ook.” M .i. w o r d t d o o r deze n a d ere a a n d u id in g m ’n bovengenoem de v ra ag nog n ie t v o ld o en d e b e an tw o o rd .

tie van 7 Augustus 1748, en de resolutie van Gecom mitteerde Raden van 27 December daaraanvolgende. Te A m sterdam m ogt zulks geschieden voor notaris en getuigen; de im post van clen 40sten penning moest daarvan worden betaald, w aarvoor, bij de ordonnantie van 26 Novem ber 1805, een hoog zegel is in de plaats gekomen. 3) Zonder de fiskaliteit van die w etten na te volgen, heeft art. 2 (ontwerp 1822) dezelfde strekking, en bepaalt de grootte der schepen, op de daar voorgestelde wijze over te dragen, op drie lasten of ges tonnen.” ” 4) „Bij het verslag der centrale afdeeling van 13 A pril 1835 teekende de 3de afdeeling aan: „ „V erm its er geene zeeschepen van slechts drie lasten zijn, vraagt men, of deze bepaling van drie lasten niet te klein is, en een oneindig groot aantal rivierschepen nu mede op de registers zal doen brengen; m en stelt daarom voor, ges of tien lasten als liet minimum der zeeschepen, en ook der R ijnsche­ pen, te stellen.” ” „ In de openbare zitting van 15 April 1835. zeide de H eer F r e ts : ,, „H et is U Ed. Mog. u it een voorgesteld' en aangenomen artikel in het Eerste Boek (98) bekend, dat de v a a rt op de rivieren en binnenwateren, afzonderlijk in dit Tweede Boek zal worden behandeld. D aartoe behooren dus ook de schepen, tot die categorie belioorende. De handel heeft aangem erkt, dat er geene zeeschepen van drie lasten bestaan, en dat de m inst denkbare grootte van zoodanige schepen, althans tien lasten bedraagt. Ten einde nu aan de splitsing getrouw te blijven, heeft men het opschrift van dezen. Titel veranderd, en den T itel genoemd': Van Zeeschepen, zoodat dan ook alle bepalin­ gen van grootte,in de verschillende bepalingen is weggelaten.” ” In den 13en titel Boek II van het W etboek van K oophan­ del, handelende over „schepen en vaartuigen welke de rivieren en binnenwateren bevaren” , vindt men aangegeven (A rt. 748) dat schepen en vaartuigen welke de rivieren en binnenw ateren bevaren, en tevens van buiten Js lands konten o f naar buiten ’s lands gijn bestemd, als zeeschepen w orden beschouwd en dat m itsdien daarop dezelfde bepalingen als voor zeeschepen toe­ passelijk zijn. In het daarop volgend artikel heet het verder: T en aanzien van schepen. en vaartuigen, w elke bij uitslui­ ting gebruikt worden toj de scheepvaart van eene plaats bin­ nen ’s lands naar eene andere binnen ’s lands gelegen, zoo wel opde stroomen, rivieren, kanalen en vaarten, als op de binnenl-andsche zeeën en meeren en langs de wadden, gelden de na­ volgende bepalingen. Diensvolgens moet een schip, dat de W adden en Zuiderzee bevaart als binnenschip, een vaartuig, dat een reis m aakt van Arnhem naar Em m erik als een zeeschip worden aangem erkt. Aangaande „binnenschepen” w ordt nog bepaald d at op die vaartuigen het 2e lid van A rt. 309 W. v. K. toepasselijk is, namelijk dat de „levering” niet anders kan geschieden dan bij een, over te schrijven akte, en vervolgens dat de na te melden voorschriften zijn beperkt to t schepen en vaartuigen, welke de grootte hebben van tien of meerdere lasten.” Wij moeten dus hieruit afleid'en dat schepen die m inder dan tien lasten meten, buiten de wettelijke voorschriften vallen en 3) T h a n s is de o v e rd ra c h t v a n sch ep en geheel v r i j ; z elfs de te b o e k stellin g , w a a rv o o r v ro e g e r (v ó ó r 1 M ei 1917) n o g een z e g e ltje v a n 2214 ct. w e rd gebezigd, g e sc h ie d t th a n s op een ongezegéld s tu k p a p ie r. M .i. h a d de fisk u s h ie r z o n d e r e en ig b e z w a a r w el een k le in re c h t k u n ­ nen lafen b e staa n . D e 134 % v ó ó r bo v en g en o em d en d a tu m m o c h t wel eens w a t hoo g w o rd e n g e v o n d en e n d o o r h a n d ig h e id je s w o rd e n o n t­ doken, zoo a ls n u lijk t h e t m ij n ie t ju is t. 4) M r. E . N . R ahussen, in zijn P ra e a d v ie s v o o rk o m e n d e in „ H a n d e ­ lin g en d e r N e d erla n d sc h e J u ris te n -V e re e n ig in g 1 8 9 6 ” , s te lt v o o r de re d a k tie v a n a rt. 748 W . v. K . als v o lg t te w ijzig e n : „748; B innenschepen zijn de schepen, die u its lu ite n d riv ie re n en b in n e n w a te re n b e v are n . B in n en sch e p en , die op een g e d ee lte v a n h u n re is de zee b e v aren , w o rd e n als zeeschepen b e sc h o u w d g e d u re n d e de geheele reis. O n d e r zee w o r d t v e rs ta a n de g e m een sch ap p elijk e zee, w elk e aan n iem an d to e b e h o o rt, m itsd ie n de zee b u ite n de te r r ito r ia le zee.

dus geheel zonder form aliteiten van de eene hand in de andere kunnen worden overgedragen, benevens, dat ook rle na te melden bepalingen om trent bevoorrechte schulden niet op die vaartuigen van toepassing zijn. Deze bepaling nu heeft reeds aanleiding gegeven to t vele moeilijkheden. De wetgever van 1838 heeft natuurlijk niet kunnen vermoeden dat er later schepen zouden worden gebouwd, die een zeer kleine laadruim ­ te bezitten, m aar die toch overigens alleszins voor de wettelij­ ke voorschriften in aanm erking komen. Ik heb hierbij op het oog die vaartuigen welke niet dienen to t het vervoeren van lading. Bij het later meer uitvoerig te behandelen onderwerp „m eting", zullen wij zien dat de ruim te, ingenomen voor de

beweegkracht, van de bruto inhoud van een schip m oet worden afgetrokken om de netto-inhoud (== laadruim te) te bekomen. De watervcrplaatsing van den romp (het casco) verm inderd met de ruim te voor machinekamer, enz. geeft dus de inhoudsm aat van het vaartuig aan. Op deze wijze worden bijv. verscheidene sleepbooten beneden 10 lasten (thans ton of Alk) gemeten, terwijl de waarde van die vaartuigen dikw erf nog- meer dan tw intig duizend gulden bedraagt. De bouwkosten van een scheepje zonder m achinale voortbe­ weging, met een geringeren inhoud dan 20 kubieke m eter be­ loopt daarentegen slechts weinig meer dan ƒ 1.000.

D E R U W E-O LIEM O TO R VOOR H E T S C H E E P V A A R T B E D R IJF DOOR

IV.

S. SN U Y F F

(V ervolg van bla. 349.)

Een interessante constructie, welke m et het oog op de vergrooting van het m achinevermogen de aandacht verdient, is die m et twee cilinders, werkende op elke kruk, w aartoe de drijfstangen een gemeenschappelijken kop in den vorm van een krachtig juk bezitten. Deze constructie, bekend als het „Tous.ttn'»#-systeem” is o.a. toegepast in een tw eetactm achinc van 800 E .P .K . bij 200 omw. per m inuut, om streeks 1912 getouw d door de W eser Gesell-schaft voor een sleepboot. De ciündereinden staan m et elkaar in verbinding doch er is een brandstofklep voor eiken cilinder. Ook heeft elke cilinder een aanzetluchtklep, w aarvan een dienst doet voor de vooruitbeweging en de andere voor achteruit. Een middel, dat herhaaldelijk ter vergrooting van het machinevermogen is voorgesteld is het dubbelwerkend maken der cilinders. D it m aakt de toepassing van zuigerstangen en pakkingbussen noodig, welke constructie een reeks nadeelen bezit, w aarvan wel de voornaam ste is, dat de zuigerstangen, welke een gladde oppervlakte moeten behouden, door den oliestraal worden besproeid of, w aar men dit weet te vermijden, in elk geval aan de hooge tem peraturen van de verbranding zijn blootgesteld. De koeling van die stangen, die, zooals van zelf spreekt, onm isbaar is, zal niet kunnen verhinderen, dat het oppervlak spoedig ruw wordt, zoodat van een behoorlijke dich­ tin g geen sprake meer is. T o t meer dan een enkele practischc toepassing is liet dan ook m et dit denkbeeld nog niet gekomen. N og m inder kansen biedt het turbinesystecm, w aarover in verband met den D ieselm otor'herhaaldelijk is gedacht. In ver­ band m et de directe verbranding van gas is de techniek nog niet op het standpunt van practische toepassing gekomen. Wel is w aar zijn er bijwijze van proef reeds eenigc gasturbines ge­ bouwd en wemelt het in de octrooi-archieven van denkbeelden en uitvindingen op dit gebied, doch de moeilijkheden, voorna­ melijk zetelende in de zeer hooge tem peraturen, waarm ede de gassen op de iurbineschoepen treffen en dc groote verliezen, welke bij de compressie optreden, maken een toepassing in de practijk voorloopig zeer onwaarschijnlijk. W aar in verband m et gas geen practisch resultaat bereikt kon worden, zal de kans op een resultaat bij ruwe olie, die nog veel hooger drukkingen en tem peraturen vereischt, nog aan­ zienlijk geringer zijn. M eer kans van slagen zou naar mijn inzicht een installatie bieden, waarbij drie of vier m otoren op even zoovele schroef­ assen werken, met. -versprongen opstelling der m achines onge­ veer op gelijke m anier als dit bij stoom turbines m et meerdere schroeven gebruikelijk is. Hierbij zullen kleinere schroefdiam eters bij hoogcrc omwentelingssnelheden m oeten worden toegepast en zal de m achine-installatie een buiten verhouding groote plaatsruim te innemen, zoodat van de voordeelen in ver­ band m et de verm inderde economie veel verloren zal gaan.

H et is niet onwaarschijnlijk, dat deze opstellingswijze bij de marine van een of ander rijk reeds is toegepast. U ittera ard zijn om trent dergelijke maritieme constructies niet veel betrouw ­ bare gegevens te verkrijgen. Ook de electrische overbrenging, welke eveneens een middel zou kunnen bieden tot verhooging van het toegepaste verm o­ gen, is waarschijnlijk meermalen in de oorlogsm arine in toe­ passing gebracht. Deze methode zou bovendien de voordeelen bieden van een zeer geschikt middel to t om keering der bewe­ ging en een verhooging der bedrijfszekerheid. In m ijn m eer­ genoemde brochure is dit systeem aan de hand v an enkele cijfers reeds gekenmerkt als een zaak, waarop de aandacht van belanghebbenden in alle opzichten w aardig is. Tegenover het meerdere gewicht, veroorzaakt door dynam o’s en m otoren staat het feit, dat de omwentelingssnelheid der prim aire motoren tot het dubbele en meer kan worden opgevoerd. D e onderverdeeling der opwekkende elementen in m eerdere eenheden v er­ hoogd de bedrijfszekerheid aanzienlijk meer dan deze door de kans op storingen in het electrische systeem w ordt verm inderd, terwijl het wegvallen der omkeerbewegingen aan de m otoren ook een gunstigen factor vormt. Bij toepassing, van viertactm achines is hierbij het totale nuttig effect niet geringer dan bij tweetact met directe koppeling aan de schroefas. De hoofdbezwaren van dit systeem zijn de groote benoocligde plaatsruim te en de kostbare inrichting. O verigens is dit systeem in de binnenvaart reeds m et succes toegepast, zoowel in verband met het volledige electrische 'systeem als met aan­ wending van de electrische transm issie als hulpeleinent voor de omkeering van de beweging, waarbij voor de norm ale vaart de m otor onder tusschenschakeling van een electrische- of andere koppeling direct met de schroefas is verbonden. Deze toepassingen zullen voor kleinere schepen en in de binnenvaart tegenwoordig weinig reden van bestaan meer hebben doordat de ömkeerbewegingen zoowel van de motoren zelf als die, welke door middel van een omkeerkoppeling worden bewerkstelligd, inmiddels zeer zijn gepcrfectionneerd. Voor de groote vaart echter zal men in die rich tin g moeten zoeken ter vergrooting van het stuwvermogen en verhooging der bedrijfszekerheid, veeleer dan in wijzigingen in het motorsysteem, dat, zooals het zich thans heeft ontwikkeld, nog moeilijkheden genoeg biedt. Ook bij bestudcering van liet vraagstuk in verband met de toepassing van de hydraulische overbrenging lijkt mij een doel­ treffende oplossing niet uitgesloten. Wij zien in den laatsten tijd het denkbeeld der hydraulische transm issie aan boord veld winnen voor de roerbeweging en hoewel de omstandigheden hierbij geheel anders zijn clan voor de voortstuw ing en die hydraulische bewegingen doorgaans als hulpmiddel voor de electrische overbrenging dienst doen, m ag men d aaruit wel de conclusie trekken, dat ten opzichte van bedrijfszekerheid, eco­

nomie en aanpassingsverm ogen de hydraulische transm issie een goede plaats aan boord waardig' is gebleken. Bij h et zoeken naar een oplossing u it dit oogpunt heeft men zoowel voor het generatieve als liet. m otorische gedeelte der overbrenging de keuze tusschen drie principes: de lieen-enweer-gaande zuiger of plunjer, de roteerende zuiger en de ki­ netische w erking (centrifugaalpom p en tu rb in e). V oor elk dezer system en is een geheele reeks van constructies denkbaar en uitvoerbaar, zoodat de bestudeering van dit vraagstuk zicli uitstrekt over een groot arbeidsveld. In zooverre kan de hydraulische overbrenging onder de. reeds toegepaste hulpmiddelen worden gerangschikt, d at de bekende „tran sfo rm ato r van F n t t i n g c r ”, berustende op hydrauHscli-kenetische w erking reeds verscheidene toepassingen heeft gevon­ den, zulks voornamelijk als voor em kecring en snelheidsreductic bij het turbinesysteem , doch ock in verband m e t verbran­ dingsm otoren. Zoo is de „H olzapfel I ” van een Engelsche maatschappij uitgcrust m et een zuiggasm otor 6 cilinder van 156 E .P'.K . bij 460 om w„ welke m otor door m iddel van den F ö ttin g er-tran sfo rm ato r m et de schroefas is verbonden. In 1912 liep bet vaartuig van stapel en deed het, nadat eenige moeilijkheden overkomen waren, geregeld dienst. De voordeelen van den „ E o ttin g e r’-tra n sfo rm ato r zijn: ge­ makkelijke om keering en overbrenging der beweging' en groote bedrijfszekerheid. Een nadeel is het geringe n u ttig effect. In hoofdprincipe bestaat dit w erktuig nl. u it centrifugaalpom pen, direct aansluitende aan turbineradcren, welke beide elementen elk een verlies van 10 a 15 pCt. veroorzaken, zoodat h et totale n u ttig effect niet grooter is dan ca. 70 a 80 pC t. Bovendien vereischt d it systeem een vrij hoog- aantal om wentelingen van

den prim airen motor, daar de transform ator anders buiten­ gewoon zw aar uitvalt. In verband m et deze nadeelen zijn van het „F o ttin g e r’’-systeem voor zoover mij bekend, geen toepas­ singen m et Dieselmotoren te boeken. N u is dit systeem voor Dieselm otoren tegenw oordig ook niet van zooveel beteekenis om dat het omkeeren de beweging bij de moderne machines niet zooveel moeilijkheden biedt. Voor het vergrooten van bet ontwikkelde vermogen en het verhoogen van de bedrijfszekerheid, kan het trouw ens niet dienen. D aarvoor zou men een systeem moeten hebben m et een of twee hoofdm otoren op de schroefas(sen) en een aantal generatoren, direct gekoppeld aan de prim aire Dieselmotoren, zoodat deze gezamenlijk bun kracht kunnen uitoefenen op de hoofdm otoren en in geval van storing zonder m eer een machine kan worden uitgeschakeld.

F ig . 3.

D e H o lza p p e l F '. A c h te r sc h ip m e i 6-cil. kra ch t g a s m o to r en F o ttin g c r -tr a n s fo r m a to r .

(W o rd t vervolgd.)

H E T T H R U S T B L O K V A N M IC H E L E DOOR

S. SN U Y FF

H e t sy ste e m M ic h cll, hoe w e in ig e ig e n lijk n o g b e k en d , m a g g e ru s t een d e r m e rk w a a r d ig s te e n s c h e rp z in n ig s te v in d in g e n v a n d e la a tste tie n j a a r w o rd e n genoem d. H e t b e tr e f t de to e p a ss in g v a n de u itk o m ­ sten v a n d ie p g a a n d e studies, op h e t g e b ie d v a n o lie s m e rin g op de th ru s tb lo k k e n v a n „ stu w sc h ep e n ” ‘) , w elk e s tu d ie s h e b b e n g e le id to t de c o n s tru c tie v a n een th ru s tb lo k , d a t n ie t sle c h ts een e n k elen k ra ag ' een veel g e rin g e re w rijv in g ' heeft d a n h e t th ru s tb lo k m e t m e e rd e re k r a g e n ; in d e rd a a d zoo w e in ig , d a t w a te rk o e lin g o v e rb o d ig is g e w o rd e n .

A . G. M . M ic h ell is bij zijn vinding- u itg e g a a n van de v o lg en d e, als re s u lta a t v a n zijn stu d ies o p g e b o u w d e . th e o r ie : I n d ie n een m eta le n v la k o n d e r to e v o e g in g v a n sm e e ro lie en o n d e r een z e k e re n d r u k o v er een a n d e r v la k g lijd t, b ijv o o rb e e ld v a n lin k s n a a r re c h ts (z ie fig . 1 ), dan zal de olie a an é é n k a n t v a n h e t m e ta le n v la k b in n e n tre d e n , doch a an d rie k a n te n u ittr e d e n . W a n n e e r m e n d u s vvil, d a t de o lie n ie t op b epaalde p la a tse n w o r d t w e g g e d ru k t, z o o d a t de m e *) O n d e r „ stu w sc h e p e n ” v e rs ta a n wij te g e n w o o rd ig sch ép en m e t v o o rtb e w e g in g ' d o o r v o o rts tu w in g s in ric h tin g , d u s : sto o m sc h e p e n , m o ­ to rsc h ep e n , schepen m e t e le ctrisc h e v o o r ts tu w in g .en w a t e r e v en tu ee l la te r n o g m e e r m o c h t w o rd e n u itg e v o n d e n op d a t g e b ie d . ( Z ie „ H e t Schip” N o. 9, blz, 193.)

ta a lv la k k e n e lk a a r d ire c t .a k e n , dan m o e t aan den r e c h te rk a n t even­ veel o lie w o rd en a a n g e v o e rd a ls aan de d rie o v erig e zijden o n tsn a p t. D i t b re n g t m ede, d a t de la a g o lie tu ssc h e n de v la k k e n eenen zvig vo rm m o e t b e z itte n m e t h e t d ik ste g e d ee lte op de p laa ts v a n a a n v o e r, zooals in fig. 2 sch em atisch aan g eg ev en . W o r d t d it b e re ik t, dan v e rk rijg t m e n de d ru k - en s tro o m in g s v e rh o u d iiig cn a ls w eergegeven d o o r de lijnen op fig . 1. D e g e tro k k e n lijnen d u id e n d e stro o m b a n e n v a n de olie a an , de gestip p eld e lijnen d e d ru k v e rd e e lin g en de s te r h e t d ru k z w a a rtc p u n t. W a n n e e r nu een b lo k A b e w e e g b a a r w o r d t o n d e rste u n d in h e t g e ­ n o e m d e d ru k z w a a rte p u n t ( W ) en w o r d t bew o g en in de ric h tin g F , zal h e t n ie t alleen o n d e r den d ru k v a n olie a u to m a tisc h een sc h u in en sta n d a a n n e m e n , z o o d at de olie o p de p la a ts van in tre d e n (B ) een d ik k e re la a g b c c f t dan aan den a n d e re n k a n t, doch h e t zal tev en s d e n v o o r de ju is te d ru k v e rd c c lin g m e e st g u n stig e n sta n d aan n em en . H o e g ro o t de v e rd ie n ste is v a n deze v in d in g , b lijk t w el u it h e t v e r ­ ra s s e n d e succes, d a t e r m ed e b e h a a ld is. P le t th ru stb lo k , v o lg en s deze p rin c ip e s v e rv a a rd ig g d , is te g e n w o o rd ig bij de B rits c h e m a rin e op g ro o te sc h a al in to ep a ssin g . H e t to ta a lv e n n o g c n , m e t d it sy ste e m u itg e r u s t b elo o p t reeds c.a. 1 0 .0 0 0 .0 0 0 P .K .

F ig . 2. In fig . 3 en 4 is een th r u s tb lo k v o lg en s ’t systeem M itc h e ll, zooals die w p r d t v e rv a a rd ig d d ooi' d e f ir m a V ic k e rs L td . te B a rro w -in -F u rn c s s , a fg eb e eld . D e k r a a g w o r d t aan w e erszijd en g e fla n k e e rd d o o r de d ru k se g m e n te n , w elk e v o lg en s h e t b o v e n o m sch re v en p rin c ip e in h e t

„ d r u k z w a a r te p u n t” b e w e e g b a a r w o r d e n o n d e rs te u n d d o o r b o u te n , w e lk e op h u n b e u rt w e e r ste u n e n o p een rin g , die op h t v a ste g ed eelte v a n h e t h u is d ra a g t. D e ze c o n s t r u c t i e w o r d t u itg e v o e rd zo o w el v o o r s m e r in g m e t olie o n d e r d r u k als v o lg e n s h e t g e w o n e o lie b a d sy ste e m .

W a a r m en rekent, d a t in h e t g e w o n e k ra a g b lo k c a. 3 pC t. v a n lie t m a c h in e verm o g en v e rlo re n g a a t cu d i t v e rlie s to t m in d e r d a n een tw in tig s te w o rd t g ered u c ee rd , v e rk rijg e n deze c ijfe rs een g ro o te w a a r ­ sc h ijn lijk h e id . Bij tilrb in e s to o in e rs niet d ire c te k o p p e lin g is de b e te e k e n is van liet th ru s tb lc ik n iet zoo g ro o t o m d a t de t h r u s t v o o r een g r o o t deel w o rd t o p g e n o m e n d o o r d ru k v é rh o u d in g e u in d e tu rb in e . V a n z ee r g ro o te b c te e k e u is is het th ru s lb lo k v ra a g s tu k g e w o rd e n d o o r de to ep a ssin g van d e ta n d ra d o v e rb re iig in g . H ie rb ij im m e rs , o n tb r e e k t de w is s e lin g in de b e ­ la s tin g , w elke m en bij z u ig e n n a c h in e s a a n t r e f t en w e lk e de to e tre d in g van de o lie op de w rijv en d e v la k k e n te n g o e d e k o m t. B ij de ta u d ra d o v e r b re n g ln g is de d ru k c o n s ta n t, z o o d a t d e s m e rin g zee r m o eiclijk is. I n d e r d a a d w erd het d a a rd o o r b e z w a a rlijk , m e e r dan 3 k 40 0 0 P .K . op een as te o te 'passen en m en m a g g e r u s t a a n n e m e n , d a t d e to e p a ssin g van k a m ra d o v e rb re n g in g in g e en e n deele d ie u itb r e id in g h a d k u n n e n v e rk rijg e n , die z.c th an s h e e ft, in d ie n h e t M ic h e ll-h lo k n ie t ter hulp w a re g e k o m e n . Z o o a ls boven reeds gezegd, w o rd e n d e M ic h e ll-th ru s tb lo k k e n in tw e e ty p e u itg e v o e rd . H e t eerste ty p e, v o o r s m e r in g o n d e r d ru k , (fig . 3) is in het b ijz o n d e r beste d m v o o r g ro o te v e rm o g e n s en sn e lh ed e n . H e t h u is is h ie rb ij geheel gesloten en v o o rz ie n van een p a k k in g b u s op de as, te rw ijl de r in g , w a aro p de pennen d ra g e n , b o l v o n n ig te g e n liet b u is slu it. B e h a lv e liet h u is en de as b e s ta a t lie t b lo k u it de v o lg en d e o n d e r d e d e n : se g m e n te n , draagpennen m e t b o lv o rm ig c e in d e n , d ra a g p e n n e n m et v la k k e e in d e n , bolvorm igc d ra a g rin g , b o lv o rm ig c c o n tr a r in g op h e t h u is, g la n d v o e rin g , olicplaat.

B

F i g . 3. A . D e k s e l v u u r h e t v e r w ijd e r e n e n in sp e c te e re n v a n de d r u k s e g m e n ­ ten. I». K ra a g . C. D r u k s e g m e n te n v o o r v o o r u it. D . B o lv o r m ig d ra g e n d e s lc u n r in g . E . D r u k s e g m e n te n v o o r a c h te r u it. Z o o a ls h e t m e t zoovele u itv in d in g e n g a at, is de to e p a s s in g n ie t g e ­ m a k k e lijk to t sta n d gekom en, lil 1 9 0 5 v e rk re e g M ic h e ll (w o o n a c h tig te M e lb o u rn e ) b e t p a te n t, doch 't d u u r d e d o o r den te g e n s ta n d v a n de zeev a a r ta u to r ite itc n v e rsch e id en e j a r e n e e r d a t to t een p r a c tis c h e to e p a s­ s in g kó n w o rd e n b e re ik t. P le t H o o g g e re c h ts h o f m oest hem zelfs een v e rle n g in g v a n den p a te n td u u r (w e lk e n o rm a a l 14 j a a r is) m e t z ev e n j a a r to esta an . N a a r m en b e re k e n t, w o rd t de w rijv in g s c o ë f fic ie n t d o o r d i t systeem v a n 0.036 te ru g g e b ra c h t op 0 .0 0 1 5 , d u s to t m in d e r d a n een tw in tig s te g e re d u c e e rd . L ijk e n de c ijfe rs op h e t e erste g e z ic h t o n a a n n e e m b a a r, m e n m o et h et w el g elooven als m e n z ie t, hóe de th r u s t v a n '20.000 F .K . w o r d t o p g e n o m e n m e t een e n k e le n k r a a g z o n d e r w a te r k o e lin g . O v e rig e n s h e e ft de to e p a ss in g v a n h e t M ic h e ll-th r u s tb lo k in g ro o te m a te b ijg e d ra g e n to t de o n tw ik k e lin g van de v o o rts tu w in g s te c h n ic k . O p lie t g e w o n e k ra a g b lo k k a n g e e n g r o o t e r d ru k w o rd e n to e g e la te n 'd a n c .a . 3 a 4 K .G . p e r v ie rk . c e n tim e te r . Bij de z ee r g ro o te v e rm o g e n s w e r d een la n g b lo k n o o d z a k c lijk m e t een z e e r g r o o t a a n ta l k ra g e n , w a a rb ij h e t v rijw el o n d o e n lijk w a s , d e n d ru k g e lijk o v e r de k ra g e n te v e rd ed e n . H e t v a lt n iet te b etw ijfelen , d a t h e t g ew one k r a a g b lo k d o o r h e t M ic h c ll-b lo k geheel v e rd ro n g e n z a l w o rd e n . H e t la a ts te b ie d t bij de g e n o e m d e v o o rd e elen no g d a t v a n e e n veel c o m p a c te r b o u w e n g e rin ­ g e re c o n stru c tie k o ste n . W e lk e g r o o t e b e sp a rin g e n in b r a n d s to f v e r b r u ik m e t deze v in d in g b e r e ik t k u n n e n w o r d e n b lijk t w el d a a r u it, d a t alleen in de E n g e lsc h e m a rin e aan k o le n e n o lie d o o r de to e p a s s s in g v a n h e t s y s te e m re ed s zooveel b e sp a a rd is, d a t d it, n a a r b e re k e n in g m e t een b e d r a g v a n c.a. ƒ 10.000.000 o v e re e n k o m t.

A . D n tk se g m e n t v o o r a c h te r u it. II. K raag. C. D ru ltse g m e n i v o o r v o o r u it. H e t tw e e d e .ty p e , voor g e w o n e d o e le in d e n (fig . 4 ) is n o g e e n v o u d i­ g e r, h e t b e sta a t, behalve u it liet b u is en de as sle c h ts u i t: se g m e n te n , d r a a g p en n en , d ra ag p laa t en g lan d . H e t sp re e k t van zelf, d a t oo k v o o r la n d in s ta lla tie s h e t M ic lie ll-th ru s tb lo k g o e d e d iensten kan b ew ijzen , in h e t b ijz o n d e r v o o r s to o m tu r ­ b in es, lu ch te o m p rc sso rs, c e n trifu g a a lp o m p e n (m e t m e e r d e re tra p p e n ) w o rm b e w e g in g e n , taa tsb lo k k en enz.

H E T „ K E E R R O E R ” S Y S T E E M K IT C H E N Gedurende den oorlog is in Engeland een roersysteem ont­ wikkeld door den heer K itchen, d a t speciaal voor kleine v a a r­ tuigen is toegepast en ten doel h ee ft naast h et veranderen der v aa rtrich tin g tevens het ac h te ru itv are n te bew erkstelligen zonder dat het oinkeeren van d e draaibcw eging van de schroef of het omstellen van de schroefbladen noodig is. In de fig. 1—-11 is deze ro e rco n stru c tie in de verschillende functies afgeheeld. Zooals uit fig . 1 blijkt, bestaat het roer u it tw ee halfrond gebogen platen, die tezamen ecif trom m èlvorm hebben m et afgeronde einden en van boven en van onderen om een gemeenschappelijke!! tap d ra a ib a a r op de plaats van het ro er aan den achtersteven zijn verbonden. De bovenste ta p be­

staat u it concentrische bussen, w aarvan de binnenste bevestigd is aan een der roervlakkcn en de b u itenste aan het andere. De buitenste bus wordt op haar beu rt weer om sloten door het oog dat het mechanisme aan den achtersteven verbindt. De beide vlakken kunnen dus onafhankelijk van elkaar g e­ d raaid worden. Dc instelling in de gew enschte standen geschiedt door h et roermeehanisme d at in fig. 9 w ordt afgebeeld, bestaande uit twee op de genoemde bussen geklemde krukken, welke door middel van stangen en een pen verbonden .zijn m et een schroefstangbeweging in de buis, welke de hefboom vorm t, die de richting van het roer bepaalt. Door dit mechanisme kunnen de beide platen n aar w illekeur uit den evenwijdige«

stan d in eiken gewenschten schuinen stand ten opzichte van elkaar w orden geplaatst, terwijl zij gezamenlijk naar links of rechts kunnen bewegen.

F ig . 1 K e e rro e r syst. K itchen.

Fig. 2 V aart re ch t v o o ru it.

Fig. 4 S nelh eid sv erm in d erin g .

Fig. 3 D raaien bij v aart v o o ru it.

F ig. 5 S to p p e n .

v aart worden bereikt. V oor grootere inrichtingen w ordt de roerpen door middel van kettingen bewogen, terw ijl een andere inrichting h et verstellen der vlakken bewerkt door het op en neer bewegen van de roerpen. Genomen proeven hadden de volgende uitkomsten: 1. Motorsloep, 6.10 M. lang, 7 P.K . Snelheid vooruit 6.2 kn., achteruit 2.02 kn. Stilstand u it volle snelheid vooruit op halve bootlengte in 4 sec. D raaicirkeldiam eter bij volle snelheid vooruit: circa i scheepslengte. 2. .M otorbarkas, lang 15.24 M., 150 'P.K. A chteruitvaart ^4— 1/s der volle snelheid vooruit. . S tilstand u it volle snelheid, vooruit binnen 15.3 M.,

F ig . 6 V aart a c h te ru it.

Op 'deze wijze kunnen de standen verkregen worden, welke in fig. 1— 8 worden afgebeeld. ;De stand in fig. 2, mef even­ wijdige vlakken is dc normale voor v aa rt rechtuit, de stand in fig. 3 bew erkt het draaien bij vooruit, fig. 4: snelheidsvermin­ dering (door knijpen van den w aterstroom , w aardoor een reactie van het water in-voorw aartsche richting plaats heeft). F ig . 5: stilstand (hier is de reactie zoo groot, dat de achterwantsche stuw ing daardoor w ordt opgeheven). Fig. 6: vaart achteruit (hier ontbreekt de achterw aartsche stuw ing geheel

en w erk t alleen de vóórwaartsche reactie). Fig. 7: sturen bij stilstand, (de reactie kan hier zoo geregeld worden, dat het v aa rtu ig noch voor-, noch achteruit beweegt. F ig. 8: sturen bij achterw aarts varen, N aar verm eld w ordt kan bjj het achteruitvaren een snelheid Van een vierde tot een derde van de normale .voortwaartsche

Fig. 7 S tu re n bij stilstand.

F ig . 8 D ra aie n bij v a art a ch teru it.

H e t sluiten van de platen m et gelijktijdig omleggen van de roerpen g af een volle cirkelvaart m et een diameter van 23 M. in 70 to t 74 seconden. Beweerd wordt, dat de snelheid van het v aartu ig door de roervlakken niet w ordt benadeeld. Of d it ju ist is, kan zonder uitgebreidere proeven niet w orden beoordeeld. N aar het ons toescmjnt, zullen de roervlakken óp zichzelf wegens het veel groo’t ere oppervlak reeds een zekeren verhoogden weerstand veroorzaken. Ook de reactie-w erking van de schroef wordt

door de snelheid van den waterkolom in den. gevormden tunnel m inder effectief gem aakt. D aar staat evenwel tegenover, dat het verlies, veroorzaakt door de centrifugale w erking voor een deel w ordt opgelieven doordat het w ater w ordt gedwongen zich. in achterwaartsche richting te bewegen, zoodat mogelijkerwijze het verlies tot een klein percentage w ordt beperkt.

H et is natuurlijk ook een nadeel, dat de aehterwaartsche beweging zeer langzaam is. H et stoppen geschiedt echter door den grooten w eerstand zeer snel. De verdere voordeelen zijn:

3e. De inrichtingen voor sturen en manoeuvreeren bevinden zich aan één apparaat, hetgeen de bediening vergemak­ kelijkt.

le. O m keerinrichtingen aan den motor zijn onnoodig, w aar­ door de m otorinstallaties goedkooper en lichter kunnen zijn. 2e. H e t omkeeren geschiedt zeer eenvoudig, vlug en zeker en gedoogt, het draaien in een zeer kleinen cirkel.

Voor grootere vermogens en voor de zeevaart lijkt het systeem vooralsnog niet geschikt, doch voor kleine vaartuigen, welke veel in druk vaarwater moeten verkeeren schijnt ons dit systeem in verband met de toepassing van explosiemotoren wel een toekomst te hebben. S.

D E N E D E R L A N D S C H E O C T R O O IW E T G E V IN G DOOR

IR . W . W E S S E L

(V o o rd ra c h t g eh o u d en in d e V eree n ig in g v a n T e c h n ic i op Scheepvaartgebied.)

II I.

(V ervolg van hls. 354.)

Openbaarmaking en verleening. Gedurende 6 maanden ligt de aanvrage m et bijbehoorende beschrijving, co n d u sie(s), teekeningen en modellen in de lees­ zaal van den Octrooi raad voor een ieder ter inzage (art. 25, I) In het door het Bureau voor den Industrieelen Eigendom uit­ gegeven blad („de Industrieele Eigendom '’) w orden nummer, titel en naam van den aanvrager en eventueel van zijn ge­ m achtigde opgenomen. Binnen dien termijn kan door een ieder tegen de verleening van het aangevraagde octrooi bezwaar worden gem aakt door inzending bij den Octrooi raad van een bezw aarschrift (art. 25, 2e lid). H e t kan b.v. voorkomen, dat iemand de werkwijze of het voortbrengsel reeds kende u it een of ander gedrukt stuk, dac den vooronderzoeker ontgaan is; of dat iemand proeven heeft genomen, die aantoonen, dat de in de beschrijving uiteenge­ zette uitvinding practiscli onuitvoerbaar is. In deze of soortgelijke gevallen dient de opposant een be­ zw aarschrift (in 5-vcmd) in, waarover de betrokken afdeeling na liet verstrijken der 6 maanden oordeelt, na den aanvrager en den opposant gehoord, althans behoorlijk opgeroepen te hebben. Een dergelijk bezw aarschrift w ordt in de meeste ge­ vallen van de zijde des aanvragers, vóór de behandeling door den O ctrooiraad, beantwoord, waarop soms nog schriftelijke replieken volgen. H et model voor zoo’n bezw aarschrift is: B E Z W A A R S C H R IF T tegen de v e rle e n in g van h e t a a n g e v raa g d e o ctro o i, na o p e n b aa rm a k in g d er a a n v ra g e . (A rt. 25, 2e lid Ü .W .) A an den O c tro o ira a d te ’s-G rav e n h ag e . G e eft te k e n n e n : d a t hij b e z w a a r m a a k t tegen de v e rle en in g van h et o c tro o i, o p en b aar g e m a a k t Onder n u m m e r ............... in „ D e In d u strie e le E ig e n d o m ” d.d. ..................................... ïio.................... en wel op de volgende g r o n d e n : redenen w a a ro m hij zich w e n d t to t den O c tro o ira a d ,m e t n e t verzoek in h et geheel ’ zoek liet g e v ra a g d e o c tro o i, h oven n a d e r a a n g e d u id , ---------— slechts gedeeln ie t te verleenen, telijk

Tevens kan gedurende den termijn van ter visie ligging door den werkelijken uitvinder een verzoekschrift ingediend worden, teneinde zijn naam in het octrooi vermeld te krijgen (art. 25, 3e lid). Volgens art. 10, le lid toch heeft de uitvinder geen recht op octrooi, „ingeval het voortbrengsel, de werkwijze, of de ver­ betering waarvoor octrooi wordt aangevraagd, is uitgevonden door iemand, die in dienst van een ander eene betrekking be­

kleedt, welker aard medebrengt, dat hij zijn bijzondere kennis aanwende tot liet doen van uitvindingen van dezelfde soort als die, waarop de octrooiaanvrage betrekking h eeft.” In dit geval heeft de werkgever aanspraak op octrooi (art. 10, I) doch de naam van den uitvinder kan dan in het. octrooi worden vermeld (art. 10, 3). H et spreekt vanzelf, dat de u it­ vinder door deze naamsvermelding ook wel gebaat is. De inge­ komen bezwaar- en verzoekschriften worden in handen gesteld van de betrokken afdeeling, die den aanvrager in de gelegen­ heid stelt daarvan kennis te nemen (art. 26, le lid). D it ver­ zoekschrift luidt: V E R Z O E K S C H R IF T v a n den u itv in d e r, in d ie n stb e tre k k in g hij den w e rk g e v e r, to t v e rm e l­ d in g van zijn n aam in h et octrooi, (a rt. 25, 3e lid O .W .). A a n den O c tr o o ir a a d te ’s -G ra v e n h a g e .. G eeft te k en n en : h e t vo o rtb re n g se l d a t hij de u itv in d e r is van d e w e rk ia ijse w a a ro p b e tre k k in g h e eft de v erb eterin g j de o c tro o iaa n v ra g e o nder N o bij den O c tr o o ir a a d in g e sc h re v e n ; d a t hij deze u itv in d in g heeft gedaan te rw ijl hij eene d ie n s tb e tre k k in g bekleedde bij ................................ d a t hij to t sta v in g van zijn v e rk la rin g e n hierb ij o v e rle g t de volgende b e w ijsstu k k en : ................................. d a t de getuigen, die zijn v erk la rin g e n k u n n e n b e v estig en zijn; d a t hij van oordeel is, op g ro n d van h e t b o v e n aa n g ev o e rd e, d a t aan hem m et u its lu itin g van anderen, de e e r d er u itv in d in g to ek o m t. R e ­ denen w a a ro m hij zich w endt tot den o c tro o ira a d m e t 'h e t v e rzo e k , d at zijn n a am w orde verm eld in het e ventueel, n a a r a a n le id in g d er open­ h a a r g e m aak te aanvrage o n d e r N o te v é rle en e n o c tro o i.

Tevens kan gedurende een termijn van 6 m aanden een ver­ zoekschrift ter verkrijging van voorgebruikersrechten worden ingediend. H et komt mij onlogisch voor, dat over dit verzoekschrift, niet in artikel 25 wordt gesproken, aangezien deze materie, wat; het verzoekschrift betreft, daar ter plaatse toch ook thuis hoort. Ten deele w ordt dit verklaard, door het feit, d at voorge­ bruikersrechten onder „rechtsgevolgen van het O ctrooi” hoofd­ stuk II I der Octrooiwet worden behandeld (art, 3 2 ), aange­ zien in de eerste plaats deze rechten erkend worden tegenover een verleend octrooi; m aar daar artikel 32, 2e lid den vooigebruiker de gelegenheid verschaft reeds gedurende de open­ baarmaking zijn verzoek tot het verkrijgen van een schriftelijk bewijs dezer rechten in te dienen, behoorde deze m aterie m.i. ook in art. 25 genoemd te worden. Artikel 32 geeft in het le lid aan, dat degcen, „die op het tijdstip van eene aanvrage om octrooi door een ander, datgene, waarvoor octrooi wordt aangevraagd, binnen het K oninkrijk reeds in of voor zijn bedrijf vervaardigde of toepaste of aan

zijn voornemen to t zoodanige vervaardiging of toepassing een begin van uitvoering liad gegeven”, toch de uitvinding mag toepassen in weerwi] van het octrooi. Als „begin van uitvoering” wordt ook beschouwd een octrooiaanvrage door den voorgebruiker ingediencl. Door arti­ kel 32, 2e lid, wordt, zooals haven reeds wordt vermeld, de gelegenheid geopend, dat cle voorgebruiker zijn rechten schrif­ telijk vastgesteld krijgt. H et verkrijgen van de erkenning van voor-gebruikersrechten is iets, waar ook weer eenige octrooirech­ telijke kennis voor noodig is en dat het best geschieden kan door een octrooibezorger in den arm te nemen. Betrekkelijk kort ge­ leden had een fabrikant h.t.1. uit een octrooiaanvrage gelezen,dat. een firm a octrooi vroeg voor een werkwijze, -die in zijn fabriek reeds w erd toegepast.'In een kort en f ormeel-onj uist verzoek­ schrift had liij betoog-d, dat dit octrooi niet verleend moest worden, aangezien zijn rechten daardoor tekort -werden ge­ daan. Op de betreffende vergadering, waar ik ook tegenwoor­ dig was, verzocht hij den V oorzitter hem toe te staan de werk­ wijze in kwestie te blijven uitv-oeren. Iiij zag daarbij geheel over het hoofd, dat cle wet bepaalde voorschriften geeft ovcr de wijze, waarop oppositie dient tc worden gevoerd, of voorgebruikersrechten worden opgeëischt en zijn positie was dan ook u iterst izwak. De V oorzitter kwam hem zooveel mogelijk tegemoet, doch vestigde de aandacht er op, d at het voor hem de aangewezen weg ware geweest, een -octrooibezorger te raad­ plegen, temeer w aar hij duidelijk blijk gaf rpet de wet zoo wei­ nig op de hoogte te zijn. N a afloop der zes maanden w ordt een afdeelingsvergadering .gehouden, to t bijwoning waarvan de aanvrager en tevens de eventueele opposanten en verzoeker worden uitgenoo-digd. In deze vergadering wordt over d'e geheelc of gedeeltelijke verleening, alsmede over de ingekomen opposities en verzoekschrif­ ten beslist. Een onbillijkheid in cle bestaande wet is, dat de afdceling ook weer aan het; vooronderzoeken kan -gaan. Artikel 26, 3e lid toch bepaalt, dat het octrooi verleend wordt, indien „aan de be­ palingen van art. 20 is voldaan, voorzoovcr niet uit bezwaar­ schriften of op andere wijze gebleken is, dat cle aanvrager in­ gevolge de bepalingen van H oofdstuk I van deze wet geen aanspraak heeft op octrooi.” Wel blijft dit artikel hij de voor­ gestelde wetswijziging in .hoofdzaak onveranderd, maar aan­ gezien de aanvraagafdeeling' bij de nieuwe wet vóór de open­ baarm aking beslist, is aan te nemen, -dat het afwijzen van oc­ trooiaanvragen na openbaarmaking -op gr-ond van dit artikel in de toekom st m inder vaak zal voorkomen. N a de beslissing der aanvraagafdeeling bestaat gedurende drie maanden gelegenheid van de beslissing dezer afdeeling bij de Algemeene V ergadering van den Octr-ooiraad in beroep te komen, van welke gelegenheid aanvrager, opposanten en ver­ zoekers gebruik kunnen maken. N a afloop van dezen term ijn of vroeger, indieit alle belang­ hebbenden van het recht op beroep- afstand hebben gedaan, w o rd t het octrooi definitief verleend en verkrijgt den datum van den dag na dien, waarop genoemde beroepstermijn is afgeloopen. H et Octrooi begint van dezen datum af te werken, zoodat -de beschermingsduur, ongerekend cle tijd noodig voor cle verleeningsprocedure, 15 jaar is. De octrooihouder krijgt een gedrukt bewijs van zijn rechten, de octrooio-orkonde. Op den lyatsten dag der maand, volgende op die, w aarin het -octrooi begon te werken is de octrooihouder verplicht ƒ 50.— te be­ talen,’ terwijl ieder jaar daaropvolgende wederom een cijns ver­ schuldigd is. Deze bedraagt cle le en 2e maal ƒ 50.— , 3e, 4e en 5e maal ƒ 70.— , 6e, 7e en 8e maal ƒ 90.— , 9e, 10c en 11e maal ƒ 110.— , 12e, 13e en 14e maal ƒ 130.— . H ierm ede zijn wel de belangrijkste kwesties behandeld, die bij de verkrijging van een octrooi in aanmerking komen. W at zijn nu de rechten, die cle octrooihouder heeft? Op deze vraag geven de artikelen 30 e.v, van het derde hoofdstuk der

wet antwoord. Een octrooi heeft in het algemeen ten -gevolge, dat een uitsluitend recht to t toepassing der geoctrooieerde u it­ vinding ontstaat. De handelingen, die den octrooihouder met uitsluiting van andere personen, toekomen, zijn: vooreerst het vervaardigen van het geoctrooieerde voorwerp, ten 2e h et vol­ gen van de geoctrooieerde werkwijze, ten 3e het gebruiken van liet geoctrooieerde voorwerp of van het product van de1 geoc­ trooieerde werkwijze en ten 4e het handel drijven in -dat v o o r­ werp of dat product. -Het recht deze verschillende handelingen te verrichten, is -echter geenszins onbeperkt, evenmin als -dit in andere landen het geval is. In de Nederlandsche -wet staat: „in of voor zijn bedrijf”, zoodat handelingen, die als -wetenschap­ pelijke proefnemingen zijn te beschouwen, of slechts het par­ ticuliere leven betreffen, buiten het artikel vallen. De octrooihouder kan aan ander-en de bevoegdheid verleenen, de handelingen die hij uitsluitend m ag verrichten, ook u it te voeren. Deze hevo-egdheidsverleening is in cle wet licentie ge­ noemd. In sommige gevallen kan de octrooihouder verplicht worden licenties te verleenen. H et octrooi is een deel van het vermogen en kan als zoodanig verkocht of overgedragen -worden. I-k verlaat thans de octr-o-oiwet, -om u in het k o rt h et nut van octrooien uiteen te zetten. (S lo t vo lg t.)

N IE U W E S C H E P E N N a a m van het s c h ip : „ M o n t Cenfs”. B o u w m e e s te r: N .V . I n t. S tillen -en G ew apend B eto n Scheepsb. M pij. „D e M a a s” , te S lik k e rv e e r. R e e d e r ij: N .V . v. d. E b en D re sselln iy s S chccpv. M pij. te R ’d a m . B o u w ja a r : 1919. . S o o r t v a n sch ip : D rie eilan d 1 type, v o o r algem eene v r a c h tv a a rt, H o o fd a fm eti n g e n: L e n g te lusscltcn de loodlijnen- = B re ed te (m ld .) op het g ro o tsp a n t H o lte (m ld .) in de zijd e = 5.48 D iepgang geladen = 4.89 M e ter. K la sse : G errn. L loyd f 100 A . L a a d v e rm o g e n : In tonnen van m erk = 2150. A a n tal ru im e n : T w ee.

72.25 M e ter. — 11.15 M e ter. M e te r. 4. 1016 K .G . op h e t - z o m c r u itw a tc r in g s -

M a c h i n e, s t u o m k e t e l s, m o t o r e n enz. M a k e r : N .V . M a c h in e fa b rie k B olnes v.-h. J. I I . van C apellcn te B olnes. S o o r t va n m achine: T rip le e xpansie. A a n ta l cilin d ers: D rie . H o o fd a fm e tin g e n der c ilin d ers: 1734” X 2 9 ” X 4 6 ". Slag, der m a ch in e: 3 6 ” . In d ic a te u r v erm o g en : — '1000 P a a rd o k ra c h te n . A a n ta l sto o m k e te ls : T w e e, S o o r t v a n s to o m k e te ls : S e h o tsc h e v lam pijpen ketels. S to o m d r u k : 180 L bs. B u n k e r capaciteit = 132 T o n . W aterbaU ast — 480 T on.

N a am van het s ch ip: Uoodsschoener. B o u w m e e s te r : N .V . W e r f „ V o o ru it” , D ire c te u r C. S tap el G zn., E n k hu izen . H o o f d a f in -e t i n g e n : L e n g te o v er alles = 28.30 M e te r. L e n g te tusschen de loodlijnen = 24.— M e te r. G ro o tste b reedte = 6.30 M e te r. H o lte = 3.45 M eter. W a te rv e rp la a tsin g = 143 ton. H e t v a a rtu ig w o rd t d o o r 4 w .d. d w a rss c h o tte n in 5 a fd e e lin g e n v e r ­ d e eld , n .m .: v o orpiek, m a tro z e n v e rb lijf en zeil- en tro sse n b e rg p la a ts, lo o d se n v erb lijf, v e rb lijf v o o r den sc h ip p er en achtcrpi-ek. V an h e t lo o d sen v erb lijf is a c h te ra a n een ru im te in b e slag g e n o m en d o o r de k o m b u is, d o o r ijzeren sc h o tte n gescheiden. T e r len g te van d e k o m b u is, lo o d se n v e rb lijf en m a tro z e n v e rb lijf zijn a an w e e rsk a n te n in de zij w .d. lan g ssc h o ttc n a a n g e b ra c h t, t-cr v e r k rij­ g in g van z.g.n. lu ch tk isten , D e v e rb lijv en b e v in d e n zich tu ssc h e n liet g ew one b o v e n d e k en een tusschen dek, d a t zich v a n v ó ó r- to t a c h te rp ie k sc h o t uit-stre-kt. O n d e r d it tu ssc h c n d ek zijn de v e rsch illen d e b e rg p la a tse n v o o r d r in k ­ w ater, b ra n d sto f, enz. a a n g c b ia c h t.

N IE U W S B E R IC H T E N n a t i o n a a l -t e c h n i s c h - s c h e e p v a a r t k u n d i g

M U S E U M , H A R I N G V L I E T Z.Z . NO. 6 8 , R O T T E R D A M R o o s te r v a n e e rstv o lg e n d e L e z in g e n : W o e n s d a g 10 D ec. 1919. H e rh a lin g lezing* „ T u rb in e s " , d o o r W . Bos. W o e n s d a g 17 D cc. 1919. „ H o e v in d e n w ij den w e g op s e e ?” d o o r J. W . J . B a ro n v a n H a e rs o lte . M a a n d a g 12 J a n . 1920. „ M a ssa -p ro d u ctie en hare T e c h n isch e h u lp m id ­ d e le n ", d o o r J . L . G o u d sm it. W o e n s d a g 21 J a n , 1920. „D e v o o rn a a m ste b o u w m a te ria le n v a n den sc h e ep sro m p ", d o o r A . H . te n B ro ek , s.i. W o e n s d a g 18 F e b r . ,1920. „ H n o g sp u n n in g -e x p lo sic -m o lo r e n ", d o o r Ir. J . C. H o rc h . T O E G A N G S K A A R T E N g r a ti s v e rk rijg b a a r a a n h e t M u seu m op w e rk d a g e n v a n 10— 4 u u r en D insdags,avonds van 7— 9 ut.tr, gedurende 1 4 d a g e n v ó ó r elke lezing.

P E R S O N A L IA — I r . G. B e e re n b o rg , to t 1 N o v e m b e r j.1. w e rk z a a m a ls in g en ie u r d e r f ir m a Jo s, de P o o r te r , h e e ft zich se d e rt te R o tte rd a m g evestigd o n d e r de firm a N . V. In g e n ie u rs k a n to o r G. B e e re n b o rg . D e v e n n o o t­ sch ap is o.a. a g e n t v o o r E lsenvverk v orm . N a g el tra d K a e m p te H a m ­ b u r g (K ra n e n ), G. S e e b ec k A . G. te G eestem iinde (o v e rv e rh itte ) en K scher W y ss en Co. te Z iirich (sc h ee p sk o c lin sta lla tië n en scheepsturb in es).

VERKOCHTE SCH EPEN —- H e t aan de H o lla n d sc h e V ra c h tv a a rt M p ij. te R o tte rd a m toeb e h o o ren d e sto o m sc h ip A m s te ld ie p , g eb o u w d in 1919 d o o r Ü. B o o t en Z n ., te G ouw sluis, 1 6 5 — 0 ” X 2 5 ’— 5” X 1 3 ’— 0 ” , m e t een laad v erm o g en v a n 115 ton, is n a a r E n g e la n d v e rk o c h t. — D e a an de N .V . A lg e m e en e R e ed e rij- e n V isc h h a n d el M pij. te M id d e lb u rg to eb e h o o ren d e v ra c h tm o to rb o o t A v o n tu u r , g e b o u w d in 1915 d o o r D . B o o t en Z n., te A lp h en a an den R ijn, 29.— AI. X 5 .50 M . X 1.94 M „ m e t een laa d v erm o g e n v a n 150 ton, is v e rk o ch t aan H . L ie v e rs t te R o tte rd a m . — l i e t d o o r d e n h e e r H . 'H a s p e r s te R o tte rd a m a an g e k o ch te b e sc h a ­ d ig d e sto o m sc h ip I-'lcvo I V , w o r d t a an de w e r f v a n G e b rs. van der W in d t te V la a rd in g e n geheel h e rs te ld en w e d er v o o r de z e e v ra c h tv a a rt u itg e ru s t.

N IE U W E L IJ N E N —- O pgeric.ht is de Z u id -A frik a a n s c h e S c h e e p v a a rt M pij. K a p ita al ƒ 25.250.000, w e lk e een 1 4 -d a ag sc h e n d ien st op de v o o rn a a m ste Z uidA frik a a n s c h e h a v en s zal o n d e rh o u d en , v o o rlo o p ig a lle e n v a n R o tte r­ d a m u i t ; e e rs t m e t g e c h a rte rd e schepen, d a a rn a spo ed ig m et e gen schepen. E r zijn reed s 14 schepen v an 6500 to t 8000 b r u to ton besteld, w e lk e sp eciaal v o o r d e ze n d ie n s t z u lle n w o rd e n in g e ric h t, m e t k oel­ ru im te en b e p e rk te p a ssa g ie rs-a c c o m o d a tie . D e b e d o e lin g is la te r ook v e rb in d in g te o n d e rh o u d e n tusschen de Z u id -A frik a a n s c h e aanloophave n s en de v e rsch illen d e O o s t- 'en W e s t-A frik a a n s c h e h a v en s. D e beide re g e e rin g e n , v a n N e d e rla n d zoow el als Z u id -A frik a h e b b e n steun toegezegd. D e d ire c tie w o rd t g e v o e rd d o o r de heeren A ir. J . T . H e y u in g en C. V c rm e y , te rw ijl c o m m issa risse n zijn de h e e r e n : C. J. K . v a n A alst, p re s id e n t d e r N e d e rla n d sc h e H a n d e l-M a a ts c h a p p ij; Air. K . P . v a n de M an d ele, d ire c te u r d e r R o tte rd a in s c lie B a n k v e re e n ig in g ; M r. II. C. D re sse lh u y s, lid v a n de T w e e d e K a m e r ; A ir. D. C. E n d t, d ire c te u r d e r N e d e rla n d sc h e B a n k v o o r Z u id - A ir ik a ; P. C. Jongeneel, gedele­ g e e rd c o m m issa ris v a n de. F u rn e s s S c h e ep v a art- en A g e n tu u r M p ij.; j h r . I I . L oudoti, cotnni. van de K o n . N ed. Alpij. to t E x p lo ita tie van P e tro le u m b rp u n e n in N. I ,; G. I I . d e M a re z O yens, d ire c te u r d e r N ed. liu l. H a n d e ls b a n k ; J. Al. T e ld e rs , d ire c te u r d e r T w e n ts c h e B a n k ; M r. A . R . Z im m e rm a n , b u rg e m e e s te r v a n R o tte r d a m ; B. N ie r s tra s z , d irec ­ te u r d e r H o lla n d sc h e S to o m b o o t A lpij.; ir. H . H . D re sse lh u y s, d ire c te u r van d e V an d e r E b en D re sselh u y s S c h e ep v a art Alpij., v a n wie de eerste tw ee o n d e rsc h e id e n lijk als v o o rz itte r en v ic e -v o o rz itte r, de tw ee la a ts te n als g e d e le g e e rd e n ' v a n d en ra a d o p tre d e n . B o v e n d ie n z u l­ len e r e en ig e in v lo e d rijk e Z u id -A frik a a n s c h e s ta a ts b u rg e rs w o rd en u itg e n o o d ig d in den R a a d v a n c o m m issa risse n z ittin g n e m e n . — N a a r wij v e rn e m e n h e b b en de S to o m v .-M p ij. „ N e d e rla n d ” en de „ R o tt. L lo y d ” b e slo te n in h e t b e g in v a n liet v o lg e n d j a a r een m aa n d elijk sch en d ie n st te o p en en op Ü o st-A z ië . D e z e lijn zal b e g in n e n d e H a m b u r g en loopen o v e r A m s te rd a m (resp. R o tte rd a m ), G enua, C o­ lom bo, S a b a n g , S in g a p o re , P h ilip p ijn e n , H o n g k o n en K o b e , m e t als e in d h a v e n in h e t -O osten S h a n g h a i en Y nk o h am a, en te r u g lan g s de­ zelfd e ro u te . __ ’ B eid e m a a tsch a p p ije n zijn k o rt geleden toeg elaten to t de F a r E a s te rn C onference. — T e D u is b u rg — R u h r o r t is o p g e ric h t m et 1 m illio en m a r k k a p ita a l de D e u tsc lh N ic d e rla n d is c h e H a n d e ls G c se lls c h a ft; d o e l: h e t v e rk e e r tu ssc h e n N e d e rla n d en D u its c h la n d langs den R ijn . D ire c te u re n zijn de h e e re n J . G ro e n in g e r en K . K a la n z te R ö d e rsh e im .

H O U TTR A N SPO R T D e firm a V ickers L td . zal een n ieu w e m a n ie r to ep assen om tim m e r­ h o u t te v e rv o ere n over de S tille Z u id z e e e n d e n A tla n tis c h e » O ceaan.1» E n g elan d is 5 m illioen v oet g e za ag d tim m e r h o u t n o o d ig en in p laa ts van h e t afzo n d erlijk in d rie o f v ie r schepen te v e rla d e n , w o rd t h e t plan geopperd d o o r de firm a V ic k ers, o m v a n h e t h o u t een sch ip te bouw en en d it n a a r E n g elan d te laten zeilen. D it z al g e d a a n w orden en h e t zeilschip (m et h u lp k rac h t) is in a a n b o u w in B rits c h -C o h im b ia . V lotten tim m erh o u t van g ro o le a fm e tin g e n h é b b e n d ik w ijls g ro o te reizen gem aakt, doch h ie rv o o r w e rd g ro o te sle e p k ra c h t v e re isc h t, te r ­ wijl h e t nieuw e V icker’s v a a rtu ig een w e rk e lijk schip z al zijn, dat, hoew el n iet m et g ro o te snelheid, toch op eig en k ra c h t zal v a ren . H e t schip zal g ebouw d w orden in het w a te r d o o r h e t op e lk a a r leggen v a n rijen planken m et een lengte van 12 v o et, een b re e d te van. 12 in ch en een d ik te van 1 inch, niet d w a rsb a lk e n , b o u ten en v e rb in d in g sb a lk e n op geregelde afstanden. E r zal geen rom p w o rd e n g e m a a k t o m liet geheel sam en te houden. H e t tim m e rh o u t zelf zal een soliede rom p v o rm e n van 2 5 0 X 6 0 X 3 6 voet. H e t v a a rtu ig zal een w a te rv e rp la a ts iu g h e b b e n v a n 9000 to n ; h e t zal d rie m aste n hebben v o o r de zeilen en aan d e n a c h te rs te v e n m o to re n om een dubbele schr-oef te d rijv e n v o o r a an v u llen d e k ra c h t. O p het a ch terd e k k om en co m fo rtab ele h u tte n v o o r de b e m a n n in g . H e t is v a n ­ zelfsprekend, d a t een d e rg elijk schip n ie t k a n zin k e n , d a a r e r geen g a te n in kunnen slaan en b ijna de geheele b o u w v e e rk ra c h tig is. Z o o d ra het E n g elan d van u it B rits c h C o lu m b ia b e re ik t, v ia liet P a n a m a -K a n a a l, ko m t h e t bij de sloopers en w a n n ee r d e m a c h in e s v e rw ijd e rd zijn, zal fe itelijk b ijna elke v ie rk a n te voet b ru ik b a a r tim m e rh o u t zijn. A lleen die deelen v a n h e t v a a rtu ig , w a a rd o o r b o u te n w a re n v a stg e tn a a k t, zullen o n b ru ik b a a r zijn g ew o rd en .

F IN A N C IE E L E B E R IC H T E N F U S I E V A N F U R N E S S ’ K O L E N M A A T S C H A P P I J en H O V E N E N H E N N Y ’S H A N D E L M A A T S C H A P P I J . B ovengenoem de m aatschappijen gev en k e n n is v a n de o p ric h tin g d e r N . V. V e ree n ig d e K o lem n a atsc h a p p ije n to t v o o r tz e ttin g der stc en kolenzaken, g ed rev en door F u rn e s s ’ K o le n M aatsch ap p ij cn H o v e n en H e n n y ’s H a n d elm aatsch ap p ij, w elke m e t in g a n g v a n 1 d e ze r de ste e n kolcnzaken, g ed rev e n door de g e n o em d e m aa tsc h a p p ije n , o m v a tte n d e den a a n v o e r v a n en g ro o th an d e l in ste en k o len , zal v o o rtz e tte n . T o t d ire c te u re n zijn benoem d de h e ere n : A. B oichel, d irec te u r van F u rn e s s ’ K o le n Alij. en B e rn a rd W . M. O tte v a n g e r, d ire c te u r v a n H o v e n en I le n n y ’s H a n d e lm ij. T o t c o m m issa risse n de h e ere n : P . D o u g la ss, d ire c te u r van F u rn e s s ’ S c h e e p v a a rt en A g e n tu u r Alij. H . C. A. I-Ienny, Gedel. C om m . v an H o v e n en H e n n y ’s H a n d elm ij. P . C. Jongeneel, gedel. C om m . v a n F u r n e s s ’ S c h e e p v a a rt en A g e n ­ tu u r M ij. P a u l N ijgh, lid d e r F ir m a P h s. v a n O m m ere n . H e t h o o fd k a n to o r is gev estig d te ’s-G ra v e n h a g e , m e t b ijk a n to re n te R o tte rd a m , A m ste rd am , W e e rt en G ru b b e n v o rst a.d. A laas. U I T G I F T E „ D E S C H E L D E ”. D e A m ste rd am sc h e B ank en de R o tte rd a m s c h e B a n k v e re e n ig in g b e ­ rich ten de o p e n stellin g der in sc h rijv in g op ƒ 400,000 5 pC t. o b lig a tië n (o n g e p la a tst gedeelte v a n liet r e s ta n t ad ƒ 5 0 0,000 d e r lce n in g g ro o t ƒ 2,500,000) ten laste van d e K o n . Alij. „D e S c h e ld e ” , S c h e ep s­ b o uw - en W e rk tu ig e n fa b rie k te V lissin g e n , op 5 dezer, to t den k o ers v an 95 pCt., in stu k k en v a n ƒ 1000 en ƒ 100. S t o r t in g 2 Ja n u a ri! 1920. V o lg en s h e t p ro sp e ctu s w e rd v a n de 5 p C t. o b lig a tie le e n in g , g ro o t ƒ 2,500,000 to t w elk er u itg ifte in A p ril 1916 m a c h tig in g is v erle en d , op 4 Ju li 1916 een b e d ra g v a n ƒ 2,000,000 o b lig a tic n g e p la a ts t. V a n deze ƒ 2,000,000 zijn to t d u sv e r ƒ 150,000 a fg e lo st. H e t b e stu u r h e eft het w enschelijk g e a c h t, th a n s to t u itg if te v a n het re s ta n t van bovenbedoelde leening, u itm a k e n d e ƒ 500,000 o b lig a tic n , o v e r te g aan . V an deze ƒ 500,000 is re e d s een b e d r a g v a n ƒ 100,000 v a s t gep laatst. T elk en ja r e (aan g ev an g en m et lie t j a a r 19 1 7 ) w o r d t v a n d e ’le e n in g ad ƒ 2,500,000 ten m in ste voor een n o m in a a l b e d r a g v a n ƒ 50,000 o b lig a tië n a p a ri uitgeloot. T o t w a a rb o rg v o o r de b e ta lin g v a n re n te en a flo s s in g d ezer le e n in g h e eft de m aatschappij de eventueele v o rd e rin g , d ie zij k ra c h te n s de o v e ree n k o m st van e rfp a c h t ten la ste v a n den S ta a t d e r N e d erla n d en zal hebben, a a n de A m ste rd am sc h e B a n k en de R o tte rd a m s c h e B a n k ­ v e re e n ig in g als co m m issa risse n v o o r de g e ld le c n in g ten behoeve v an o b lig a tie h o u d e rs in o n d e rp a n d g e g ev en en to t gelijk doel h y p o th e c a ir v e rb a n d v e rle en d op h a a r e rfp a c h tsrc c h t. D e b o u w re k e n in g stond op 1 J a n u a ri 1919 re ed s op een b e d ra g v an ƒ 2,840,512, d u s v e rm in d e rd m e t de v o r d e rin g v a n d en s ta a t g ro o t ƒ 202,522, op een b e d ra g v a n n e tto ƒ 2 ,6 3 7 ,9 9 0 , d e rh a lv e aan z ie n lijk h o o g e r dan h e t totale b e d ra g der lee n in g , n a d c te g e n w o o rd ig e u itg if te en m et in ac h tn em in g v a n dc p la a ts g e v o n d e n a flo s sin g e n ƒ 2,350,000 beloopende. I n de eerstvolgende ja r e n zal de b o u w re k e n in g no g a a n ­ zienlijk stijgen.

BUITENLAND B R I E V E N U IT E N G E L A N D (S p e c ia le c o rre sp o n d e n tie v a n „ H e t S c h ip ”.) L O N D E N , 29 N o v .

D e V erzek erin gsclau su les. In A u g u s tu s j.1. sc h rev e n w e o v e r de n ie u w e n ie tig h e id s c la u s u le s w e lk e in de la d in g p o lisse n z o u d en w o rd e n o p g e n o m e n . M e n z al zich h e r in n e re n , d a t ze in w e r k in g z o u d e n tre d e n 1 S e p t. j.1., d och slech ts 4 8 u u r tc v o re n lekte u i t d a t L lo y d ’s a s s u r a d e u r s d e b e p a lin g e n zo o als ze w a r e n o p g e ste ld n iet h a d d e n g o e d g e k e u rd en to e n w e r d h a a r in ­ w e r k in g tr e d in g u itg e s te ld . W e k u n n e n n u m e d e d e e le n , d a t de c la u su les z ijn g o e d g e k e u rd en 1 J a n u a r i a.s. i n w e r k i n g z u lle n tre d e n , o v e re e n ­ k o m s tig de o v e re e n ste m m in g w e lk e is b e r e ik t tu s s c h e n L lo y d ’s e n de a s s u r a d e u r s v a n L o n d e n , L iv e rp o o l e.n M a n c h e s te r. D e g e le g e n h e id om d e c la u s u le s d er la d in g p o lisse n te h e rz ie n is b e n u t, o m te v e n s ecnige w ijz ig in g e n in a n d e r o p z ic h t a a n -te b re n g e n e n d it is tc w e n sc h e lijk e r n ie t lie t o o g op de F ra n s c h e la d in g p o lis, w e lk e o n la n g s is v a s tg e s te ld . D e w ijz ig in g in de F ra n s c h e polis e n d ie w e lk e n u in de E n g e lsc h e p o lis is a a n g e b r a c h t h e e ft de p ra c tijk a a n w e e rs z ijd e n v a n h e t K a n a a l m e e r h l o v e re e n s te m m in g g e b ra c h t. D e a fw ijk in g s -c la u s u le z o o als d ie nu n ie u w o p g e ste ld is, lu id t als v o lg t: „ G e d e k t te g e n een p r e m ie w elk e iu g e v a l v a n a fw ijk in g o f v e r a n d e r in g v a n re is , of a n d e r e w ijz ig in g van h e t r is ic o w e g e n s de u ito e fe n in g v a n eenigc v r ijh e id , to c g e s ta a n aan d e n re e d e r o f c h a r te r e r o n d e r h e t b e k r a c h tig in g s c o n tr a c t o f v a n ecn ig e o m is s ie of f o u t in de b e sc h rijv in g v a n de b e tr o k k e n sc h e p e n o f .re is ” . D e p a k h u is n a a r p a k h iiis-c la u su le is o o k lic h te lijk g e w ijz ig d te n einde d u b b e lz in n ig h e id in de b e w o o rd in g e n te v e r m ijd e n en l u id t n u : „ D e v e r z e k e rd e g o e d e re n zijn g e d e k t k ra c h te n s de b e w o o r d in g e n v a n deze p o lis v a n h e t tijd stip v a n h e t v e rla te n v a n h e t p a k h u is v a n d e n sc h ip p e r o f tien f a b r i k a n t tijd e n s de g e w o n e w ijz e v a n v e rv o e r to t a a n b o o rd van lie t sc h ip , tijd e n s everitueele o v e rla d in g , en v a n de sc h e p en , te rw ijl die a a n de k a d e n liggen, w e rv e n o f lo o d se n tijd e n s h e t g e w o n e v e rv o e r to t z e v e ilig z ijn g e d e p o n e e rd in lie t p a k h u is v a n d e n g e c o n s ig n e e rd e of een a n d e r „op de in de polis g e n o e m d e b e s te m m in g .” D in s d a g is een v e rg a d e rin g g e h o u d e n v a n de v e rte g e n w o o rd ig e rs , b e k e n d a ls de J o i n t H u il C o m m issie , o m de J o i n t H u ll-p o lis v o o r het v o lg e n d j a a r v a st te stellen. D e p o sitie z o o als die o n d e r de in J a n u a ri 1 9 1 9 g e m a a k te o v e ree n k o m ste n w as, w a s d a t de w a a r d e n m o e s te n w o r­ den g e h a n d h a a fd op h e t. to e n b e s ta a n d e b e d r a g en de p re m ie s 10 pCt. m o e s te n stijg e n . B ijz o n d e re a a n d a c h t w a s o o k g e w ijd d o o r d e a s s u r a ­ d e u r s a a n h e t s t r i k t n a k o m e n v a n d c 15 p C t. v o o rsc lio t-c la u su le . In M a a r t w e rd een w ijz ig in g a a n g e b ra c h t o m op „ a lle r is ic o ’s” n a alle v e r z e k e rin g v a n d eze o v e re e n k o m s t u i t tc s lu ite n . D e s ta a t v a n z a k e n is op d eze b a s is g e b le v en to t op h e t o o g e n b lik . H e t w a s e c h te r niet m o g e lijk tc m is k e n n e n d a t een g r o o t deel v e r z e k e r in g op de m a r k t w e rd g e p la a ts t op v o o rw a a rd e n w elke n ie t dc g e rin g s te g e lijk e n is h a d d e n m e t d ie w e lk e de J o i n t H u ll-c o m m is sie h a d v a s tg e s te ld . 'D it k w a m d o o r de v rijh e id w elk e a a n de a s s u ra d e u rs w a s g e la te n w a t b e tr e f t de v a s ts te l­ lin g v a n d e w a a rd e n en de p re m ie s v o o r n ie u w e sc h e p en . T ijd e n s h e t h a a s t a fg elo o p cn j a a r is e r een g ro o t a a n ta l v e rk n o p e n g e w e e st d ie een c u rie u z e n in v lo e d op d e m a r k t h e b b e n g e h a d . D e n ie u w e e ig e n a a rs •bew eerden d a t de schepen, w e lk e w a re n o v e rg e g a a n , als n ie u w e schepen m o e te n w o rd e n b e sc h o u w d en als een g e v o lg v a n de in w illig in g van d e z e n e isc h d o o r e tte lijk e a s s u r a d e u rs zijn d e rg e lijk e sc h e p en h e rh a a l­ d e lijk v e rz e k e rd te g e n een p re m ie , w e lk e a a n z ie n lijk b e n e d e n die is, w e lk e o n d e r d e J o in t H u il re g e lin g k o n w o rd e n g e m a a k t. H e t w as d u id e lijk d a t dc tijd was- a a n g e b ro k e n om e en w ijz ig in g in d it o p z ic h t a a n te b re n g e n e n de v e rg a d e rin g v a n D in s d a g h e e ft o n d e r a n d ere ./.aken, e rn s tig e a a n d a c h t g e w ijd a a n d it g e b r e k in h a a r re g e lin g e n , iu h et b ijz o n d e r m et liet o o g op de v e r z e k e r in g o n d e r de o v e re e n k o m s t w elk e o v e r een w e e k of w a t a flo o p t.

* * * D e reparatiekosten. E e n a n d e re z aa k w elke veel s to f h e e ft o p g e w o r p e n is de s c h e rp e rij­ z in g v a n de h e rste llin g s k o ste n . E e n p o o s g e le d e n s c h a tte een b e v o e g d e a u to r i t e i t ze op 2 16 p C t. van de k o s te n v a n v ó ó r d e n o o r lo g en d it c ijfe r is o n g e tw ijfe ld h fe t laa tste ja a r n o g to e g e n o m e n d o o r d e v e rh o o g in g e n v a n lo o n en en m a te ria a l. V e r d e r s c h ijn t e r n ie t h e e l v e el k a n s op e e n v e rm in d e r in g v a n de r e p a ra tie k o s te n in h e t k o m e n d e j a a r . N a ­ tu u rlijk h e b b e n de 10 p C t. a u to m a tis c h e v e r h o o g in g , w e lk e s in d s 1917 w e r k t en de veel h o o g e re b e p a lin g v a n de w a a rd e n , d e r a s s u r a d e u rs veel h o o g e re p re m ië n o p g e le v érd , m a a r h e t is tw ijf e la c h tig o f deze g e ­ heel de v eel v e rm e e rd e rd e k o ste n v a n r e p a r a tie e n a n d e re k o s te n h eb b en g o e d g e m a a k t. D e re g e lin g e n w elke v o o r 1920 zijn g e tr o ff e n zijn d a t e r g e en re d u c tie s v a n p re m ië n het v o lg en d j a a r z u lle n w o rd e n v e rle e n d , m a a r a ls h e t re c o rd v a n h e t sc h ip goed is, z a l de p re m ie k u n n e n w o r d e n h e rn ie u w u op d e n z e lfd e n v o e t als in 1919. I n g e en g e v al z u lle n de w a a r d e n v e rla a g d w o rd e n , m a a r d e v e rm e e rd e rin g v a n w a a r d e zal a d is c r é tio n g e d e k t m o g e n w o rd e n m e t n ie t m in d e r d a n e e n d e rd e d e r p re m ie v a n d e oude w a a rd e . D e g re n s d e r 15 pC t. v o o rs c h o t z al e v en s tr e n g a ls to t d u sv e r g e h a n d h a a fd w o rd e n , en d it z a l n a a r w e m e e n e n te m o g e n z e g g e n , zoo

z e k e r als ie ts de v e rla g in g v a n d e w a a r d e n teg e n g aa n . W a t d e b e w u ste q u a e s tie b e tr e f t v a n sc h e p en w elk e a a n n ie u w e e ig e n a a rs zijn v e rk o c h t, zal d e b a s is d e r w a a rd e s c h a ttin g h e t b e d r a g zijn d a t o n d e r cle la a ts te p o lis is v e rz e k e rd .

* * *

D e steenkolenquaestie.

D e v o o rz itte r v a n h e t D e p a rte m e n t v a n H a n d e l h e e ft een v e r la g in g v a n den p rijs v a n de h u is b ra n d m e t 10 s h illin g p e r to n a a lig e k o n d ig d . O p h e t o o g e n b lik zijn w e n ie t in s t a a t te zeg g en w elk e ffe c t d i t op de s te e n k o o lv o o rz ie n in g v a n lie t v a ste la n d o f v o o r de b u n k e rk o lc n zal h e b b en . D e kosten, v a n h e t b u n k e re n in den- k u sth a n d e l z u lle n w o rd e n v e r m in d e r d to t een b e d ra g d a t g e sc h a t w o r d t op 32 a 3 5 s h illin g terw ijl n u 5 8 s h illin g w o r d t b e ta a ld . M e d e g e d e e ld is h ie r en d a a r d a t e en v e r­ la g in g o o k zal p la a ts h e b b e n v o o r de k o ste n v a n b u n k e rk o lc n v o o r a n d e re sc h e p e n en d a t v re e m d e sch e p en d it v o o rd eel o o k z u lle n g e n ie ­ ten. W e h e b b e n o n s to t h e t S te e n k o o lc o n tró le -D e p a rte m e n t g e w en d , d o c h h e b b e n geen b e v e s tig in g v a n deze la a tste m e d e d e e lin g k u n n e n v e rk rijg e n . O m de w a a r h e id te z eg g e n , is de ste cn lro o lp o sitie v a n d it la n d zoo’n b u ite n g e w o o n v e rw a r d e h is to rie , d a t hoe m in d e r e r o v er w o r d t g e z e g d , des tc b e te r, O p h et o o g e n b lik w o rd t de ste e n k o o l v o o r b in n e n la n d s c h v e rb ru ik , h e tz ij- a ls h u is b r a n d of v o o r de i n d u s t r ie of v o o r b u n k e re n g e p ro d u c e e rd v e rk o c h t m e t v erlies. D i t verlies- w o r d t g o e d g e m a a k t d o o r de b u ite n g e w o o n hoogc p rijz en w elke v o o r g e ë x p o r­ te e rd e ste e n k o o l w o rd e n g e m a a k t. Z o o la n g steen k o o l te g e n d e z e p rijz en k a n w o rd e n u itg e v o e rd , k a n zoo’n p o litie k tijd elijk b e v re d ig e n d zijn, m a a r als te e e n ig e r tijd A m e rik a a n s c h e of D u its c h e s te e n k o o l op de m a r k t k a n k o m en , o m te g e n de on ze te c o n c u rre e re n , m o e te n o n z e p rij­ zen n a tu u r lijk inzak k en . H e t is e c h te r te v o o rz ie n d a t de A m e r ik a a n ­ sc h e ste en k o o lh an d e l n o g een p o o sje n ie t in s ta a t zal zijn op de E u ro p c esch e m a r k t tu ssc b e n b cid e te k o m e n .

* * $

D e scheepsbouw .

D e c ijfe rs v o o r de N o v e m b e rp ro d u c tie van sc h e p en zijn n a tu u r lijk op h e t o o g e n b lik n o g n ie t b e s c h ik b a a r, m a a r d a a r er n ie t m e e r te w a te r la tin g e n o p h e t p r o g ra m m a s ta a n v a n cle Clyde, k u n n e n -de c ijf e r s van d it d i s t r i c t als com pleet w o rd e n b e sc h o u w d m e t 26 sch e p en v a n 54183 b r u t o to n , w a t een v e rm e e r d e r in g v a n 16901 to n bij O c to b e r is. Z even v a n de v a n stapel g elo o p en sc h e p en m a te n o v e r dc 5000 b r u t o ton. H e t to ta a l voor de elf m a a n d e n v a n d it ja a r is 503.655 b r u t o to n , w a t o n g e v e e r 120.000 to n b e n e d e n de p ro d u c tie v a n 1913 is, h e t la a ts te j a a r v ó ó r d e n o o rlo g , d a t tev en s h e t r e c o r d j a a r v a n den sc h e e p sb o u w a a n de C ly d c w a s . S lechts één n ie u w c o n tra c t is d e fin itie f g e m e ld 'in d it d is tr ic t in deze m aa n d , een v o o r een sto o m sc h ip v a n 500 0 to n v o o r N o o rs c h e re ed e rs, d a t dc C lyde S h ip b u ild in g and E n g in e e r in g Co. m oet bouw en. *

*

*

Stookolie, H e t v e r s la g d e r F . en O . Co., d a t h ed en is u itg e b ra c h t, d e e lt m ede, d a t de sc h e p en d e ze r lijn zoo sp o e d ig m o g elijk v a n ste e n k o o ls to k e rs z u lle n w o rd e n v e rb o u w d in o lie sto k e rs. D eze m e d e d e e lin g o n d e rlijn t w e e r eens d e n a lg em een cn h a n g i n E n g e la n d , W aar b ijn a alle p a s s a g ie r s lijn e n b e t g e b ru ik v a n ste en k o o l o p g e v e n o m olie a ls b r a n d s t o f te n e ­ m en . D e O rië n t, B ibby, C im a rd , L a m p o r t en H o lt, B lu e F u n n e l, R oyal M a il, H eaid en H a rris o n . lijnen b e h o o re n to t de o v e rig e b e la n g rij­ k e m a a tsc h a p p ije n , w elk e t o t d ezen sta p h eb b en b e slo te n en in d e rd a a d w o rd e n a lle n ieu w e schepen, w e lk e v o o r deze m a a tsc h a p p ije n w o rd e n g e b o u w d , onm iddellijik in g e ric h t v o o r o lie sto o k m ac h in e s. D e tw e e g ro o te A tla n tis c h e b o o ten , de A e q u ita n ia en dc O ly m p ic w o r d e n v e r ­ b o u w d en h et is van b e la n g op te m e rk e n , d a t de re d u c tie v a n den s ta f d e r m a c h in e k a m e r v a n e lk v a n 3 50 to t een m a x im u m v a n 40 b e ­ d ra a g t. D e eventueele a a n v a a r d in g d o o r de P . en O . C o. v a n olieb r a n d s to f w a s een sta p w e lk e v e rw a c h t w e rd . E lk e m a a tsc h a p p ij, w elke op de O o s t v a a rt, w a a r dc o lie v o o rra d e n z o o ru im zijn, m o e t w e l to t deze w ijze v a n s to o m v e rw e k k in g o v e rg a a n . D o o r h u n o lie ta n k s in de O o s t te v u lle n zullen de sch e p en in s t a a t zijn n a a r d it la n d te ru g tc k e e re n e n w e er n a a r de O o s t u it te v a re n , z o n d er hij te v u lle n . W a t e en e n o rm e b e s p a rin g a a n a rb e id in tu ssch en g eleg eri h a v e n s en een v eel v lu g g e r v e rtr e k a an h e t einde v a n den to c h t b e te ek e n t.

* * *

De. m arinew erven,

D e v r a a g is o p g e w o rp e n als g e v o lg van. de k o m st v a n d e n v re d e of in elk g e v al van- d-c s ta k in g v a n d e v ija n d e lijk h ed e n , o f k o o p v a a rd ij­ schepen hi' de R o y a l D o c k y a rd s z o u d en w o rd e n g e b o u w d . H e t lijdt g e e n tw ijfe l d a t de vag e b e lo fte n te d ien o p zich te -door d e r e g e e rin g g e d aa n , v o o r een n ie t g e rin g deel hebben, m edegeholpen a a n h e t succes -der re g e e rin g s c a n d id a te h ij d e v e rk ie z in g v a n P ly m o u th . N i e t z o o d ra w a s de, s te m m in g a c h te r den r u g o f de re g e e rin g k ra b b e ld e to t een z e k e r o p z ic h t u i t h a a r p o s itie te r u g en ze h e e ft n u een c o m m is s ie in ­ g e ste ld w e lk e cle heele q u a e s tie m o e t o n d e rzo e k en . D e m o e ilijk h e id bij den b o u w v a n k o o p v a a rd ijs c h e p e n op de K o n in k lijk e M a rin e W e rv e n is d a t deze w e rv e n h e elem a al e ig e n lijk g e e n b o u w e n d e w e rv e n zijn . H e t zijn op z ijn b e st enkel w e rv e n w a a r de boel bijeen w o r d t g e za m e ld . A lle o n d e r d e d e n w o rd e n m e e r h e t la n d in v e rv a a rd ig d e n in d e rd a a d a lle en m a a r in e lk a a r g e z e t op de w e rv e n ; h etz elfd e g e s c h ie d t m e t de

m ac h in e s, g e sc h u tste llin g en enz. C h a th a m is de eeltige M a rin e w e rf w el­ ke m e t re c h t k a n b e w e re n een w e rf van a an b o u w te zijn. D e to ek o m st d e r n a tio n a le w e rv en h e eft v e rd e r b e la n g stellin g gew ek t o m d a t de reg c c r in g n ie t in s ta a t is g e w ee st b e v red ig en d e a a n b ie d in g e n v o o r den kn o p van deze „ w itte o lifa n te n ” te k rijg en . E e n v e rle d e n w eek m ed e­ g e d ee ld e « ffic ië e le v e rk la rin g to o n t a a n dat e r al 5.000.000 pd. st. is besteed aan de in ric h tin g e n te B eacbly en C hepstow en v e rd e r een a a n ­ zien lijk b e d ra g 1111 besteed w o rd t aan de o m z e ttin g in z elf bouw ende w e rv en . T o t d u sv e r is b e t re s u lta a t in de u itg a v e v a n deze g ro o te som enkel g e w ee st de p ro d u c tie van tw ee ro m p en . V a n o ch te n d is evenw el m edeg ed eeld d a t te g e n e in d e v olgend j a a r g e h o o p t w o rd t d a t e r acht ro m p en v o lto o id zullen zijn. D e k o ste n d a arv a n zullen o n g e v e e r 1 inillioen pil. st. b e d ra g e n w a t n ogal b u ite n sp o rig lijkt v o o r een schip van 3 0 0 0 ton.

* * * N a een kw arteeuw. D e n ieu w e H a rla n d en W o l ff K a st W e rf te B e lfa st is v erleden w eek geo p en d m e t den stap ello o p van de M aine, een sta n d a a rd sc h ip van bet N -ty p e . D e in r ic h tin g b e sla a t 83 acres en zal, als ze v o lto o id is, n et zoo v o lle d ig zijn g e ëq u ip ee rd v o o r den bo u w van alle so o rte n van schepen als de Q u een s Isla n d W e rf o f de in ric h tin g te G ow ati v a n deze firm a. D it is de e erste n ieu w e w e rf w elke sin d s 2 6 j a a r in N o o rd Ie rla n d is a an g eleg d .

B U IT E N L A N D S C H E B E R IC H T E N ENGELAND H e t a a n ta l sta n d a a rd sc h e p e n w a a rv o o r de S h ip p in g c o n tro lle r con­ tr a c t h e e ft g eslo ten , b e d ra a g t 682, van c irc a 3.000.000 b ru to ton. V e r­ d e r een g ro o te ho ev eelh eid to n n a g e v o o r aan gene zijde v a n b et K an aal. O n g e v e e r al deze schepen zijn v a n de h an d g e d aan . 40 schepen, 343.788 to n d\v., zijn v e rk o c h t v o o r 25 pd. st. p er ton aan L o rd in ch a p e voor d is trib u tie .

*

H e t la a tste b e to n sc h ip is te w a te r gelaten. E n d a a rm e d e is deze pe­ rio d e v a n den scheepsbouw afgeloopen. E e rs t g a f de A b e rd e e n B eton S ch e ep sb o u w M pij. h e t o p , en d a a rn a scheidde de 'S chotsche B eton S ch eep sb o u w C y. te G rcenrx'k e r m ee u it. N u is h e t d e b e u rt gew eest van de W e a r B e to n S cheepsbouw M pij. L td ., te S o u th w ic k bij Sund e rla n d , d ie m e t de v o lto o iin g v a n de sleepboot „ C re te e a b le ” v o o r de A d m ir a lite it h a a r lo o p b aa n h e e ft afgesloten.

*

T e H e le n s b u rg h is een d o c u m e n t o n td ek t, w a a rin J o h n W o o d en Co. te P o r t G la sg o w ru im 1 00 ja a r geleden aan H c n ry Bell m ededeelde d a t v o o r hem w a s g e b o u w d „een k lein stoom schip van 4 0 v o et kiel en 10'— 1 6 " b re ed te, g e n a a m d de Cornet, d a t het eerste sto o m sc h ip in S c h o t­ land is.” H e t stu k is b e w a a rd in h et stedelijk a rch ief.

*

16 N o v e m b e r w a r e n . 2 2 9 schepen v a n o n g e v ee r 961.655 b ru to ton in a an h o u w o f g e b o e k t in G ro o t B rita n n ië v o o r h u itc n la n d sc h e re k e ­ n in g , d.i. c irc a een d e rd e van de geheele to n n a g e in a an b o u w van ro n d 29.000.000.

* In h e t 30 Sept. g e ë in d ig d e halve ja a r zijn schepen van 9.959.175 netto to n de h a v en v a n L o n d en b in n e n g e k o m e n en u itg e v a re n te g e n 6.083.591 ton in h e t c o rre sp ö n d e e re n d e tijd v a k v a n 1918. V an deze 3.875.584 ton v e rm e e rd e rin g k o m e n 2.876.937 to n v o o r den b u ite n la n d sc h e n h andel en 998.647 v o o r de k u s tv a a rt.

*

V oor de v e rb e te rin g van de h av en w erk en van D u b lin is 1.344.000 pd. st. u itg e tro k k e n . E n om te b eletten d a t K in g sto w e r ten k o ste v a n D u b lin zou p ro fite e re n is bepaald d a t de schepen in d eze haven even h ooge re c h te n m o ete n b e ta len also f ze D u b lin h a d d e n aangedaan.

*

O p h e t e ilan d C y p ru s z u lle n w a a rlijk w eer schepen g e b o u w d w orden, h l de d a g en d e r S c h rift w a s h et eiland b e ro em d o m zijn scheepsbouw . T e K y re n ia is de h o u ten sch o en er l’A p ó tre A n d rc c , 230 ton, van stapel geloopcn. D it is h et tw eed e schip i n 40 ja re n .

*

ln A m e rik a , Ita lië en D e n e m a rk e n zijn e en h e id sm o to rsc h e p en op stapel g e ze t, w a a rv a n een deel n o g deze m a a n d v a n sta p el m o e t loopen. De 36 A m e rik a a n s c h e schepen m eten 7000 to n , de 50 ft 60 Italiaa u sc h e 8 0 0 0 to n en de D censche 6500 ft 9500. N u blijken e r o ok a a n de Clyde e en h e id sm o to rsc h e p e n v a n 8200 to n d.w . en 4 c y lin d e rin a c h in e s op de h e llin g te sta an . Ze m o ete n 11 m ijl loopen, zijn 121.92 M . la n g en 15.85 M . b re ed . W a r e n e r zes v o o r o lie tra n s p o rt g eb o u w d , de o v e rig e zijn g e ­ w o n e v ra ch tsc h ep e n . D e ho u w d u u r t in to ta a l 5 a 6 m aa n d en . F R A N K R IJ K Met p ro g ra m m a v o o r d e n h ero p b o u w d e r k o o p v a a rd ijv lo o t b e v a t: F ra n s d ie w e rv e n : p a ssag ierssch ep en 316.000 ton, frs. 885.000.000, p o r­ to n frs. 2 8 8 0 ; v ra ch tsc h ep e n 458.000 ton, k o ste n fr s . 721.000.000, p er ton frs. 1 5 8 5 ; to ta a l 774.000 to n en frs. 1 .606.000.000 b o u w k o sten , liritsc h c w e rv e n : p a ssa g ierssch e p e n 4600 ton, k o ste n frs. 14.000.000, per ton frs. 3 0 0 0 ; v ra ch tsc h ep e n 6600 ton, k o ste n frs. 8.000.000, p e r ton 1200 f r s .; to ta a l 11.260 to n en frs. 22.000.000 b o u w k o ste n . A m e rik a a n ­

sche w erven: vrachtschepen 125.000 ton, b o u w k o ste n frs. 220-000.000, p er ton frs. 1678. E rg o in totaal generaal 910.260 ton, b o u w k o ste n frs. 1.848.000.000 of frs. 2030.5 per ton.

*

S inds m eer dan een ja a r lagen te D u in k e rk e n de d rie g ro o te D u itschc p lezier-knstbooten Cttbra, Im p e r a to r en S ilv u n a . D e E ranseluni hebben er geen g e b ru ik v o o r k u nnen v in d en en h eb b en ze nu n a a r D uitschland teru g g e stu u rd in ruil v o o r de K e rsteii-v rac h tsc h cp e n P o rt ia en V iola en de sleepboot K e h ru 'ie d e r. B E L G IË D e plannen tot u itdieping van de Schelde b en ed e n A n tw e rp e n en verlen g in g van de kade m et 22 K .M . zullen o n g ev eer 150 m illioen fres. vereisclien. D U IT S C H L A N D T e G liickstadt is de N o rd d cn tsch e W e r f t o p g e rie h t m e t een te rr e in van 30000 v ierk . M eter.

*

D e d istric tsra d e n en gem eenteraden v a n E c k e m f ö rd c en Sleesw ijk hebben een re ed s sinds 25 ja a r a a n h a n g ig k a n a a lp la n S le esw ijk — E c k e rn fö rd e -K e iz e r W ilh e h n k an a al in b eh an d elin g , d a t een b e te re n v e rk e e rs­ w e g v o o r den h andel van Sleesw ijk b re n g t eti de O o stz e e in d ire c te v e rb in d in g m e t de N oordzee b re n g t. D e schepen tier H a m b u rg sc lte lij­ nen zullen tc E c k c rn fö rd e de d a a r verzam elde a rtik e le n van liet O o stzeegebied v o o r den u itv o e r ophalen en de in v o e ra rtik e le n d a a r lossen. In h et W in d e b y erm o e ras d at reeds in 1865 als een b a sin „ d a t zich v o o r­ tre ffe lijk voor den aanleg van ’11 binn en h av en e ig e n t” , zal een g ro o te h a ­ ven kom en. E en doorsteek van 1265 M. lengte e n 100 M . b re e d te zal d it m o era s v erb in d e n m et de E c k e n fö rd e r B o c h t en een k a n a a l v a n 14 K .M . lc-ngte zal h et m et h et K e iz e r W ilh e h n k a n a a l v e rb in d e n . D e a a n le g van h e t K e iz e r W ilh e h n k an a al (1887— 1895) is v o o r h e t O o stz e e g e b ie d zo n ­ d e r voordeel gebleven o m d a t aan zijn O ostelijke u itm o n d in g g een o v e rla ad h a v e n is g esticht. H e t 400 H . A . g ro o te W in d e b y e r M o e ras en h e t 1000 H . A. m etende W itte m e e r (w a a rd o o r h e t tw e ed e k a n a a l lo o p t) b ieden ru im te v o o r de g ro o tste han d elsv lo o t. I n de E c k e rn fö rd e r B o c h t k u n n e n zelfs zeilschepen h et k a n aa l en de h av en s b in n e n v a re n . W o r d t d it k a n aa l dan eindelijk v erw ezen lijk t, d a n zal de S ehlei w e er als in v ro e g e r eeuw en vele schepen h e rb erg en . SPA N JE B lijkens h et v e rslag der V e re e n ig in g v a n R eed ers, h e e ft de v ra c h tc n p o litiek der re g e e rin g tijdens den o o rlo g h a a r leden 95 m illio e n pesetas gekost. Bij kon. b eslu it is nu de co n tro le o v e r de schepen opgeh ev en en den reed ers w e er vrijheid van b ew eg in g gegeven. D o c h de re e d e rs blij­ ven verp lich t p er m aand teg en bepaalde v ra c h tp rijz e n 3 0 .0 0 0 to n lev en s­ m iddelen in te voeren en een vaste hoeveelheid to n n a g e te r b e sc h ik k in g te stellen van h e t tra n s p o rt van A s tu risc h e steenkool v o o r de p u b lie k e diensten. S E R V IË D e re g e e rin g laat een plan m ak en v o o r een k a n aa l v a n de D o n a u n a a r S a lo n ik i v o o r schepen to t 10.000 ton. H e t k an aal zal b e g in n e n bij h et •dorp K e v cv a ra w a ar de M o ra w a in de D o n a u v loeit, dan op den loop d er M c ra w a volgen to t in h et dal d er W a r d a r hij K o e p ru lu e n v a n d a a r n a a r S alo n ik i loopen — totale lengte 600 K .M . H e t v e rv a l b e d ra a g t een goede 300 M. en d a aro m zijn er 65 slu izen o n tw o rp e n . ZW EDEN D e Z w eedschc overzeesche S c h e ep v a a rtm a a tsc h a p p ije n hebben een o v ereen k o m st afgesloten m e t de re g e e rin g o v e r in a x im u m -v ra c b tta rieven, en hebben zich v e rp lich t 140,000 to n L a P la ta ta rw e gedurende, du m aan d en D ecem ber tot A p ril a f te h a le n te g e n een v ra c h tta r ie f v a n K r . 120 p er ton, terw ijl in de vrije m a rk t h et ta r ie f K r . 1 40 per to n b e ­ d ra a g t. V o o r vrach ten van A m e rik a g eld en d o lla r-ta rie v e n . A M E R IK A M ét de N o b le s heeft de H o g -w e rf h a a r 50en lic h te r afge.leverd. Ze h e e ft n u 391.250 ton dw. z.g, fn b ricag e-seh ep en g e b o u w d , d a t is 105.705 ton m eer dan
D e Sehipping B oard v ra a g t zéér hooge p rijz en v o o r zijn sto o m sd icnen. V o o r de h outen w ordt gev raag d 115 d o lla r p e r ton
D e L eviathan, cx-V a te rla n d , h e t g r o o ts te sto o m sch ip ter w ereld, w o rd t van een steenkoolstokend schip v e rb o u w d to t een o liestokend schip. D it k a rw e itje zal den S h ipping B o a rd c irc a 3 Vi m illioen d o lla r kosten.

*

In h e t 30 J u n i e in d ig e n d e j'aar heb b en de in k o m s te n v a n h et P a n a m a K a n a a l 6.354.017 d o lla r b ed rag en , tegen 6.411.843 d o lla r 'in 1 9 1 7 — 18, en 5.8 0 8 .3 9 8 d o lla r in 1 9 1 6 — 17. De g ew o n e u itg a v e n b e d ra g e n 6 .112,194 d o lla r tegen 5.920.343 d o lla r in 1 9 1 7 —-18 en 6.788.817 d o lla r in 1 9 1 6 — 17. E r is d u s een su rp lu s van 2 4 1 .8 2 2 d o lla r tegen 4 9 1 .5 0 0 d o lla r h e t v o rig e b o e k ja a r. S in d s de o p en in g in 19 1 4 h e e ft h e t k a n a a l to t d u s v e rre een v e rlie s van 461.869 d o lla r o p g e le v e rd .

* i n O c tu b e r h e e ft h e t S c h e e p v a a rtb u re a u te W a s h in g to n 2 0 9 in A m e rik a g e b o u w d e schepen, 3 56.167 b r u to to n g e n u m m e rd . V a n de g e n u m m e rd e schepen w a s e r 1 tusscheii 8 0 0 0 en 9 0 0 0 ton, 3 v a n 7000 — 8 0 0 0 ton, 13 v a n 6000— 7000 to n , 16 v a n 5 0 0 0 — 6000' to n , 1 ,v a n 4000— 5000 to n en 12 van 3000— 4000 to n .

I n M a a rt schappij in z itte n , d a a r in a k e n , d a n

1925 zal d it v lo o tp ro g r a m zijn a fg e w e rk t dan zal de m a a t­ to ta a l een v lo o t v a n 153 schepen, 1 .114.793 to n d .w . b e ­ v a n de 93 schepen, 57 1 .0 2 5 ton, w elke n u de ste n k tc u itw eg en s o u d e rd o m u itv a lle n 19 schepen 69.352 ton.

C H IN A O p de r iv ie r - en k a n a a lv a a r t n e e m t h e t g e b ru ik v a n m o to r e n zee r toe. P a r a f f i n e en ru w e o lie zijn nl. g o e d k o o p en o v e rv lo e d ig te k r ij­ g en , te rw ijl d a a re n te g e n de sle c h ts u i t J a p a n te b e tre k k e n ste en k o o l ƒ 6 0 a ƒ 70 p e r to n k o st. Bij h e t g e b r u ik v a n m o to re n w o r d t d a a r ­ d o o r n i e t m in d e r d a n 50 k 80 p C t. b e s p a rin g v a n k o ste n v e rk re g e n . O n la n g s zijn w e e r eenige g ro o te m o to rs c h e p e n op de Y a n g ts e in d ie n s t g e steld .

* D e E m c rg e n c y C o rp o ra tio n h e e ft h a a r c o n tr a c t m e t S u b m a rin e . B o a t C o rp o ra tio n te N e-w ark v o o r den a a n b o u w v a n 32 sto o m sc h ep e n , e lk v a n 53 5 0 ton d w . v e rb ro k e n .

* D e h o eveelheid sto o k o lie , d o o r de k o o p v a a rd ij-m a rin e v e rb ru ik e n , is g e ra a m d op 31 m illio e n b a r re ls .

in 1 9 1 9 te

B R A Z IL IË D e v ie r g ro o te sc h e ep v a artm aa tsch a p p ije n , L lo y d B ra s ile iro , L lo y d N a tio n a l, C ia C o ste ira en C o m m e rc io é N a v ig a c io n , w o rd e n t o t één v e re e n ig d , o m den k u sth a n d e l te o n tw ik k e le n en m e t een E u g e lsc h e lijn in den o v c rze esch e n h andel sam en te w e rk e n . M e t u itz o n d e rin g van de schepen d e r L lo y d N a cio n a l, w elke een c o n tr a c t m e t d e I t a l i a an sc h e re g e e rin g h e e ft geslo ten , v a re n sle c h ts zeer w e in ig B r a z ilia a n sche schepen op E u ro p a . D e L lo y d B ra s ile iro kan n a u w elijk s v o o rz ie n in de v ra a g n a a r la a d ru im te v o o r N o o rd -B ra z ilia a n s c h e h a v e n s . B R I T S CH -I N D I Ë T ijd e n s den o o rlo g h e e ft de re g e e rin g e r bij de sc h e e p sb o u w e rs in v o o r- In d ië e n S in g a p o re en R a n g o o n dp g e w e r k t om sc h e p en te b o u w e n v a n te a k h o u t. E r zijn d a n oo k e e n ig e v a n z u lk e sc h e p en g e ­ b o u w d , zo o w el m o to rsc h e p e n als z eilsch e p e n m e t h u lp m o to rk ra c h t. In S in g a p o re zijn cr tw e e, v a n 2500 to n g e b o u w d v o o r de A n g lo -In d ia n Steam ship_ Co. v o o r de v a a r t tu ssch en d ie s ta d e n H o n g k o n g . E n te R a n g o o n is e r een v a n 2000 ton v a n sta p e l geloopen.

IN H O U D , He t turbine D. S. S. , P a t r i a " ............................. E igendom soverdracht van schepen, door H. G. SCHUDDEBEURS . ........................................................... D e ruw e-oliem otor voor h e t S cheepvaartbedrijf, IV , door S. Sn u y f f ......................... H e t th rustblok van M ichèll, door S. Snuyff . . H e t „K eerroer" sy steem K itchen : .................... D e N ederlandsche O ctrooiw etgeving, III, door _r. W. W e s s e l ...................................................................................... N ieuw e Schepen ........................................................... N ie u w s b e r ic h te n ............................. ......................... B rieven uit E n g e l a n d ....................................... .... . B uitenlandsche b e ric h te n ............................................

Blz.

361 363 365 366 367 369 370 371 372 373

A U S T R A L IË H e t a a n ta l sch ep en d e r h a n d elsv lo o t v a n h e t A u s tra lis c h e G em ecn best' in o p d ra c h t, i n a a n b o u w o f in de v a a r t b e d r a a g t nu 70. V ijf d e r in A m e rik a g e b o u w d e h o u te n schepen zijn a a n n e u tra le n v e rk o c h t. H e t p ro g ra m m a v a n a a n b o u w b e v a t 21 sto o m sc h ep e n , te w e te n : W a ls h Is la n d , te N e w c astle ' 3 v a n 56 0 0 to n (een te w a te r g e la te n ), 3 v a n 6000 to n e n 2 v a n 18800 ton, W illia m s to w n (V ic to r ia ), 2 v a n 5600 to n (een v a n sta p el g e lo o p en ), 4 v a n 6000 to n ; C o c k ato o Is la n d te S y d n e y , 1 v a n 5 6 0 0 to n (te w a te r g e la ten ,) 1 van 60 0 0 to n e n 2 van 1 2 0 0 0 to n ; M a ry b o ro u g h (Q u e e n s la n d ) 4 van 6000 to n , A d e la id e 4 van 6 0 0 0 ton. I n E n g e la n d w o rd e n 5 schepen v a n 1 2 0 0 0 to n g e b o u w d d o o r V ic k e rs en 2 d o o r B e a rd m o re . D e A m e rik a a n s c h e w e rv e n hebben v o o r h e t A u s tra lis c h e g e m e e n e b e st al r u im de h e lft v a n h a a r w e rk , 1 4 sto o m - en m o to rsc h e p e n , g e ree d . A c h t zijn geheel v o lto o id en 3 d a a rv a n z ijn re ed s v e rk o ch t, e v en a ls 2 w elk e n o g in a a n b o u w zijn. T ijd e n s d e n o o rlo g k o c h t dc re g e e rin g de d rie zeeschepen S h a n d o n , S p eed w ay e n J o h n M u rr a y , w a a r v a n de la a ts te s c h ip b re u k lee d op een P a c ific re is in 1918. V ie r h o u te n schepen d o o r de S lo a n S h ip y a rd C o rp o ra tio n g e b o u w d , k o ste n ƒ 5 .0 9 4 .4 0 8 .— o f g e m id d e ld ƒ 1 .2 7 3 .6 0 2 .— p e r schip.

HAARLEMSCHE

SCHEEPSBOUW ­ M AATSCHAPPIJ

JA PA N I n K o b e cn T o k io w o rd e n fa b rie k e n g e b o u w d te r v e rv a a r d ig in g v an D ie se lm o to re n en p a ra ff in c -m o to r e n v o o r v issc h e rssc h cp e n .

#

N IE U W B O U W EN

........................

D c N ip p o n Y sen K a is h a la a t 79 sto o m sc h e p e n b o u w e n , c irc a 6 10.000 to n d .w ., w a a r v a n ca. 10 v a n 90000 ton, al o p stapel' sta a n . O p ’t o o g e u b lik is de g e m id d e ld e p rijs 50 0 & 600 yen, m a a r m e n v e rw a c h t d a t de e e rste 5 j a a r de p rijz e n zóó zullen d a le n d a t h e t g e m id d e ld e n i e t m ee r zal b e lo o p e n dan 3 6 0 yen, d.i. v o lg en s de k o e rs v a n het o o g e n b lik ƒ 475. D e e igen w e rv e n k rijg e n h e t leeu w en d eel d e r o p d ra c h t, zoo n ie t deze geheel. V a n deze schépen zijn c r 36, v a n 3 8 2 0 0 0 ton, b e ste m d v o o r dc g r o o te v a a r t, w a a rv a n 6 p a ssa g ie rss c h e p e n cn 3 0 v ra c h tsc h e p e n , t.w . 5 v a n 1 2 0 0 to n , 18 v a n 10000 ton, 2 v a n 8 0 0 0 to n cn 5 van 6 0 0 0 to n elk, 33 schepen v a n 133.000 to n zijn v o o r de k u s tv a a r t b e ste m d , t.w . 2 p a ssa g ie rssc h e p e n , 1 4 schepen van 2000 k 3 5 0 0 to n , 10 v ra c h tsc h e p e n v a n 5 0 0 0 to n cn 7 v a n 3 0 0 0 to n elk. V a n d e 6 g ro o te v a a r t p a ssa g ierssch e p e n w o rd e n e r 3 elk 1 8 0 0 0 b ru to ton, lo o p en d e 19 k n o o p e n en v e rv a n g e n 'd e a n d e re d rie , w e lk e v a n h e t K a to r i M a r u type zullen zijn de op E u r o p a v a re n d e , g e to rp e d e e rd e Y a s a k a M am -, M iz a a a k i M a r u e n H ir a m o M a ru . D e beide p a ssa g ie i'sschepen d e r k u s tv a a r t z u lle n v o o r den d ie n s t S h a n g h a i— J a p a n z ijn en elk 5 0 0 0 to n m eten .

HERSTELLINGEN

PA SSA G IER S- EN VRACHTSCHEPEN

(S M IT SLIKKERVEER)

WEGERINGHAKEN, SCHALKKLAMPEN en

__ _

MANGATDEKSELS,

T T 2 - ! ;i- I |

genormaliseerd volgens de, bij de Scheepsbouwmaatschappijen in gebruik zijnde typen, worden als M ASSA­ PRODUCT vervaardigd door de

NAAML. VENN. CONSTRUCTIE-WERKPLAATSEN

voorheen DU CROO 6 BRAUNS,

W A T VOOR EEN MENSCH IS „GO ED G E Z IC H T ”)

AMSTERDAM.

IS VOOR EEN SCHIP „BETROUW BAAR LICH T” .

S C H E E P S T U R B IN E S MET KAMWIELOVERBRENGINGEN, TO T ELK VERMOGEN.

Geheel in eigen werkplaatsen vervaardigd.

B Babcock ^ Wilcox Bootketels met Oververhitters, 938

MACHINEFABR

HEM GELO

Naamlooze Vennootschap

L E E S T O N S M AANDBLAD

Sfoomsleepdiensf v.h. FRATER SMID 6 Zn. Tcl-Adr.:,,FRATER"

D E L F Z IJL

TELEFOON 24

Sleepdienst door N ederland, D uitschland en België. Sterke vlotgaande booten voor de w ad v aart. Bemiddeling voor koop en verkoop v an schepen.

W .

N. HOOS & Co., R

&E.DLPON LERD

o tte rd a m

SCHEEPSHUIDVERVEN

E L EC T R O T E C H N ISC H IN ST A L L A T IE B U R E A U

D E L F T S C H E V A A R T 32, T e l. 4858-4859

U I T O N Z E F A B R IE K V O L D O E N A A N D E H O O G S T E E IS C H E N .

S p e c i a l i t e i t in Licht- en K racht-Installaties in t F A B R IE K E N - S C H E E P S W E R V E N - Z E E S C H E P E N , E N Z .

SPECIALE IJZERM ENIE

Plannen cn Begrootingen kosteloos.

V O O R G E B R U IK G E R E E D .

IJZERPLAMUUR

VERVEN

OLIËN

v o o r a lle B IN N E N en B U IT E N W E R K

VRA A G T M O N STERS EN O FFERTEN AAN DE

ROTTERDAM

—

T E L E F O O N 14-103

STOOFIVFRFFABPIFK

LIJN-, RAAP-, PATENTOLIËN.

HAAR LEM

T E L .: ï: B a

E le c tric ite it, H.

R O T T E RDAM

T P L : QQ67

CROON & C°, R o tte rd a m

ONZE AFDEEUNG SCHEEPSINSTALLATIES INSTALLEERDE RUIM 60 SCHEPEN,

H. A. K LIJN & C o.

N.V. Zeil- en Vlaggenmakerij

O P E N R IJS T U IN S T R A A T 2 .. T E L E F O O N 2688

SPAARNDAM

!llil!llii!l![l!l[!!!!llil!(!lili![!!l!ll!l!!!l[l!!l!!ll!!il!!!I!!II!!i

T E L E F O O N N o. 3

voorheen K. MAX

ROTTERDAM

DÉKT OVER KOOLTEER.

FILIAAL V O L E N D A M

O P T U IG E R IJ EN L E V E R IN G VAN

EENIGE A G E N T E N V O O R

„RANDS HUID VERF"

(nabij AM STERDA M )

C O M P L E T E U IT R U S T IN G E N V O O R S T O O M B O O T E N EN Z E IL SC H E PE N .

B RA N D V RIJE

K U R K IS O L A T I E M A T E R I A L E N N.V. VEREENIGDE KURKEN FABRIEKEN, R otterd a m , G ouwernestr. 6 5 - 6 9

N.V.

„D e G r a n ie t z u il” v.h. H ESH USIUS 6 Co.

B lo e m g ra c h t

112-116 A M ST ER D A M

T e le fo o n

N . 9027

FABRIEK VAN :

NAADLOOZE VLOEREN, TERRAZZO, IM ITA TIE RUBBER EN LIN O LE U M EENIG E ELECTR. MENGINRICHTING VO O R H O UTG RANIETBEW ERKING.

(M M M ffto Q m .,

SPECIAAL ADRES:

FIRMA

V L O E R B E D E K K IN G VOOR SCHEPEN, ENZ.

F.ZEILIN C A AMSTERDAM

S c b ü t t o f f & J 5a 63l e t jfabrlefc van WerRtitfomacbines G. m. b. H.

CHEMNITZ 300^ S P E C IA L IT E IT .

B IN N E N K A N T 36

TELEF. 1709N.

I P f l M ï'w l / \

E B ll

zeilm a OPTUIGEN VAN

v h \ X ‘\< C j ’1

STOOMDEN ZEILSCHEPEN

flDobetne Bcbterbraatbanken en IDraab^Jfratsm acbines. Robustc Bouw. Geraffineerde Constructie, Groote nauwkeurigheid, Zeer economisch, A lle c n v e rtc g e n w o o rd lg e rs v o o r N e d e rla n d en K o lo n ië n

W . FERD. KLINGELNBERG SÖHNE, - ROTTERDAM*

MACHINEFABRIEK OTTO FRO RIER G+m+b-H* * RHEYDT OPGERICHT IN 1867 TELEF. t 10, 100, 1400 Telcgrnm-Adres i

FRORIEP—RHEYDT

V ertegenw oordigd

in

N E D E R L A N D door N.V. TECHNISCH BUREAU VAN

G. L DAHLMANN ROTTERDAM .HA

P O S T B U S 263 T E L . 1810—1811

t l U'S V la k w a ls v o o r d u n n e p la te n v a n 1600 X 2 to t 6 m .M .

Middelzware en zware W erktuigmachines, Machines voor Scheepswerven, als Ponsen, Knipmachines, Splitsenschaafbanken, Vlakwalsen, Buigmachines, Mangatponsen, Platenschaafmachines, Machines voor het Jogglen van spanten en platen. Zweim achines, enz.

ZIE OP DE L A A T STE BLADZIJDE

ZOEKLICHT

V raag en aanbod van

♦ SCHEPEN, ♦ WERKTUIGEN e n PERSONEEL,

N A A M LO O ZE V E N N O O T S C H A P

HANDELSVEREENÏGING JNEPTUNIIS” DIRECTEUR t E. B. DATEMA Ged, Bierhaven 3 7a, Rotterdam TELEFOON No. 8863 en 2113

TELEGRAM-ADRES: ALCOR ROTTERDAM

SCHEEPSPROVISIE onder garantie van duurzaamheid voor alle gewesten, EXPORT NAAR ALLE WERELDDEELEN.

BUREAU VAN V A STE G O E D E R E N

WM. CUNE & Co. ROTTERDAM C O O L S IN O E L 1

'

T E L E F O O N 12468 <ss>

3 CYL. D E U T Z -B R O N S -M O T O R

BEM ID D ELIN G BIJ A AN - EN V E R K O O P V AN :

N.V. MOTORENFABRIEK D E U T Z

TERREINEN AAN S P O O R EN WATER , FA B RIE KS P A N D E N

AMSTERDAM.

Fabriek te

De vlag dekt de lading,

’s-GRAVENHAGE, Laakhaven T e le fo o n 6443, T e l.- A d re s : „ E m a lin e -’s - G r a v e n h a g e ”

N.V. „ E M A L I N E - F A B R I E K E N ” „E

»1 L ,llla llllC

m a l in e - W o r k s ”

.

Is een Bitumineuse verfsoort, uitsluitend g efab ricee rd voor grooto tlzerconstructles (ruim en, kolenbunkers, d u b b ele bo­ dem s, vulllngs enz.) C irculaires en scliclk. atte ste n op a a n v ra g e.

A g e n te n v o o r j Sum atrat A. ZW ANENBURG & Co. N e d erl.-In d ië ) Java: JACOBSON & VAN DEN BERG & Co. A g e n t te R o tte rd a m : AUG. KOPCKE & Co., W illem sk ad e 14.

„ N E G R IN E " dekt het schip.

„NEGRINE” is een sterk roestwerende glanzend zwarte v e r f . . . d e verf bij uitnemendheid voor hpt verven van diverse ijzerconstructies, kolenbunkers, ruimen, reser­ voirs, loodsen, steigers, hekken, bodems, enz. enz. VRA AGT BEM O N STERD E

OFFERTE.

Gen, Vertegenwoordiging:„PRO-GAS” MAATSCHAPPIJ JAVASTRAAT 102, DEN HAAG.

Ketting- en Ankerfabriek „Holland” K eileweg, RO TTERDA M .

-

T e le g ra m -a d re s t K E T T IN G F A B R IE K

N AAM LOOZE VENNOOTSCHAP

NEDERLANDSCHE SEINTOESTELLEN FABRIEK

S c h e e p s b o u w - !11*

„DE MAAS”

SLIKKERVEER

HILVERSUM

TELEQR.-ADRES

INT. STALEN- EN GEWAPEND BETON

B rief- en T e le g ro m -A d rc s: IN T E R M A A S , S lik k erv eer

T e lefo o n In te rlo caa l • N o . 14, S lik k e rv eer.

TELEF. INTERC.

„SIGNAL”

No. 1037

V ervaardigt alle soorten sein toestellen voor:

DRAADLOOZE TELEGRAFIE TELEFONIE TELEGRAFIE S C H E E P S - SI G N AAL WEZEN

Vrachtstoomschepen IN ALLE AFMETINGEN TOT 12000 TON DRAAGVERMOGEN

enz. enz.

T ech n isch S c h ee pv a a r t -B u r ea u D iR .: H. & J. RODRIGUES PEREIRA

ZUIDBLAAK 66 - R O TTER D A M

GEWAPEND BETON RIVIER- EN ZEESCHEPEN.

H A A R LEM SC H E

SC H EEPSBO U W ­ M A A T S C H A P P IJ

N IE U W B O U W E N H E R S T E L L IN G E N AAN- EN VERKOOP VAN SCHEPEN - BEMIDDELING BIJ NIEUW BOUW

-

TRANSPORTEEREN VAN ALLE

SOORTEN VAARTUIGEN NAAR EN VAN ELK WERELDDEEL - TIMECHAR­ TER EN BEVRACHTINGEN

PASSAGIERS- EN TELEFOON N o. 13385 TELEGRAM -ADRES : „R O D R IG E IR A-R O T T E R D A M”

VRACHTSCHEPEN

NEDERLANDSCHE STAAL-INDUSTRIE ROTTERDAM

KRANEN

LIFTEN

SJZERBOUW

ROTTERDAMSCHE SCHEEPSHYPOTHEEKBANK WIJNHAVEN 94A ROTTERDAM

11 GEPLAATST MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL ♦ ♦

f 2.500.000.—'

Geldleeningen op zee- en binnenschepen.

4/2,5 en5/2%Pandbrievenin stukken van f5000, flOOO, f500 en f 100. Dc Directeur t Mr. W . C. MEES.