haal het beste uit jezelf! Lia Bijkerk
Wilma van der Heide
Verhoog je persoonlijke effectiviteit
2
deel organiseren, zelfmanagement en profileren
Haal het beste uit jezelf!
Haal het beste uit jezelf! Verhoog je persoonlijke effectiviteit
Deel 2 Organiseren, zelfmanagement en profileren
Lia Bijkerk Wilma van der Heide
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010
Ó 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopiee¨n of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopiee¨n uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 8167 8 NUR 841 Ontwerp omslag: Bottenheft, Marijenkampen Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: PrePress Media groep, Zeist Cartoons: Marcel Jurriens, Boxtel
Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
Inhoud
Inleiding
7
deel a organiseren
11
Inleiding deel A Organiseren: Hoe ga ik om met tijd en stress?
13
1
Grip op stress
15
2
Grip op tijd
30
deel b zelfmanagement
43
Inleiding deel B Zelfmanagement: Welke beslissingen neem ik, op basis van wie ik ben?
45
3
Beslissen op basis van leerstijlen
48
4
Beslissen op basis van talenten
66
5
Beslissen op basis van kernkwaliteiten
80
6
Beslissen op basis van motivatie, drijfveren en waarden
93
7
deel c profileren
111
Inleiding deel C Profileren: Hoe onderscheid ik mij van anderen?
1 13
Onderscheiden door creatief denken
1 15
6
Haal het beste uit jezelf!
8
Onderscheiden door portfolio
1 34
Literatuur
1 49
Over de auteurs
1 50
Inleiding
Hoe kun je maximaal gebruik maken van je kwaliteiten en interesses tijdens je opleiding, in stages en bij het afstuderen? Hoe kun je beter omgaan met stress en met tijd? Hoe kun je betere gesprekken leren voeren en effectiever samenwerken? Hoe onderscheid je je van de anderen en kun je innovatieve producten en diensten verzinnen? Allemaal vragen die je als student graag beantwoord ziet tijdens jouw opleiding om gerichte keuzes te maken en om zo efficie¨nt en effectief mogelijk te studeren. Bij veel hbo-opleidingen komen deze en andere onderwerpen tijdens lessen studieloopbaanbegeleiding of studieloopbaancoaching aan de orde. Je moet nadenken over waar je in de toekomst heen wilt, je leert jezelf kennen en jouw leerstijl ontdekken, soms moet je een sterkte- en zwakteanalyse opstellen of een zelfanalyse maken, en in andere gevallen denk je na over jouw kernkwaliteiten en wat het leven voor jou zinvol maakt. Dat zijn op zichzelf goede activiteiten, maar niet iedere student ziet (direct) het verband met de beroepstaken die hij wil leren. Een nieuw idee (Ploegman en De Bie, 2008) is om de begeleiding van de student te laten plaatsvinden in de ‘regielijn’. Het gaat in de regielijn om het organiseren van hulp en ondersteuning zodat je grip krijgt en houdt op jouw studie. In de regielijn ontvang je opdrachten om beslissingen te nemen over jouw studie en om planningen voor de studie te maken. Je krijgt daartoe hulp en begeleiding van de docent en van jouw medestudenten. Samen vormen jullie een ’regiekring’. De leden van een regiekring krijgen de opdracht om elkaar te helpen en te ondersteunen bij het uitvoeren van de individuele regieopdrachten en bij het overwinnen van eventuele problemen en tegenslagen in de studie. Problemen die de afzonderlijke onderwijsonderdelen overstijgen, kunnen aan de orde komen in de regiekring en in de individuele voortgangsbewaking.
L. Bijkerk, W. van der Heide, Haal het beste uit jezelf!, DOI 10.1007/978-90-313-8168-5_1, © 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
8
Haal het beste uit jezelf!
Dit boek kan gebruikt worden als hulpmiddel bij de bijeenkomsten in het kader van de studieloopbaanbegeleiding of als ondersteuning bij specifieke regievragen rondom communicatie, samenwerken en professionaliseren. Je kunt het boek ook individueel doorwerken om het beste uit jezelf te halen. ‘‘Haal het beste uit jezelf!’’ is geschreven rondom zes vragen die in twee delen zijn gesplitst. Het eerste deel gaat over werken in de regiekring. Daaronder vallen de volgende competenties en vragen: A Communiceren: Hoe voer ik goede gesprekken in de regiekring? B Samenwerken: Hoe werk ik efficie¨nt en effectief samen met anderen in de regiekring? C Professionaliseren: Hoe kom ik tot goede regievragen en hoe ga ik daar mee om? Dit tweede deel gaat over grip op de studie. Hieronder vallen de volgende competenties en vragen: A Organiseren: Hoe ga ik om met tijd en stress? B Zelfmanagement: Welke beslissingen neem ik binnen mijn studie, op basis van wie ik ben? C Profileren: Hoe onderscheid ik mij van anderen? Bij deze zes vragen horen zestien onderwerpen (hoofdstukken) die over deze vragen zijn verdeeld. Elke vraag vormt een deel van het boek. We leiden de delen in met een casus die in de praktijk van een hogeschool kan voorkomen. Vervolgens geven we aan wat de globale inhoud is van de hoofdstukken die bij deze vraag horen en op welke algemene competentie in dat deel een beroep wordt gedaan. De bij deze competentie behorende vaardigheden worden kort beschreven. Daarna komen de verschillende onderwerpen aan bod. De onderwerpen in deel 1 zijn: A Hoe voer ik goede gesprekken in de regiekring? 1 Communicatie in de regiekring 2 Feedback geven en ontvangen in de regiekring B Hoe werk ik efficie¨nt en effectief samen met anderen in de regiekring? 3 Samenwerken in de regiekring 4 Opkomen voor jezelf in de regiekring 5 Vergaderen in de regiekring C Hoe kom ik tot goede regievragen en hoe ga ik daar mee om? 6 Reflecteren in de regiekring 7 Intervisie in de regiekring 8 Coaching in de regiekring
Inleiding
De onderwerpen in deel 2 zijn: A Hoe ga ik om met tijd en stress? 1 Grip op stress 2 Grip op tijd B Welke beslissingen neem ik binnen mijn studie, op basis van wie ik ben? 3 Beslissen op basis van leerstijlen 4 Beslissen op basis van talenten 5 Beslissen op basis van kernkwaliteiten 6 Beslissen op basis van motivatie, drijfveren en waarden C Hoe onderscheid ik mij van anderen? 7 Onderscheiden door creatief denken 8 Onderscheiden door portfolio De indeling van elk hoofdstuk is aan de hand van de cyclus van het ervaringsleren. Aan de hand van een praktijkgeval en een cartoon denk je na over jouw eigen ervaringen. Vervolgens verwoord je jouw regievraag op basis van een testje. De theorie wordt samengevat met behulp van een mindmap en wordt behandeld aan de hand van ‘Hoe kan ik ...?’ vragen. Aan het eind van elk hoofdstuk staan enkele verwerkingsopdrachten. In het boek kom je regelmatig het volgende icoontje tegen: Dit verwijst naar de website waar je jouw persoonlijke profiel kunt aanmaken. Dit is een hulpmiddel dat je kunt gebruiken bij het solliciteren naar stageplaatsen of werk.
9
10
Haal het beste uit jezelf!
Figuur 0.1 Mindmap haal het beste uit jezelf!
Deel A Organiseren
Inleiding deel A Organiseren: Hoe ga ik om met tijd en stress?
Bas, Ali, Renske en Nicol zitten in de kantine. Bas kijkt niet vrolijk en zit een beetje onderuitgezakt. Als Renske er wat van zegt, barst hij los. ‘Hoe kan ik nu vrolijk zitten kijken? Ik heb vannacht tot drie uur doorgewerkt om die opdracht af te krijgen, omdat ik jullie niet in de steek wilde laten vanmiddag bij de projectbespreking. Het is klaar, maar verwacht nu alsjeblieft niet dat ik ook nog gezellig ben, na drie uurtjes slaap!’ Ali reageert erop: ‘Hoe kan dat nou dat je pas op het laatste moment hiermee aan de slag gaat? We wisten dit toch al weken. Het staat heel duidelijk in de studiewijzer vermeld en tijdens onze vorige projectbespreking hebben we het er ook nog over gehad.’ ‘Ik heb het gewoon te druk met die studie, het is allemaal veel te veel, ik krijg er steeds meer slapeloze nachten van en heb er zo dus steeds minder plezier in’. De anderen kijken een beetje geschrokken, ze willen niet dat hun maatje afhaakt. Wat zou Bas kunnen doen om wat meer grip op zijn leven te krijgen, zodat hij weer plezier in de opleiding krijgt? Dat lijkt wel een mooie vraag voor de volgende regiekringbijeenkomst.
Inhoud In het eerste deel van dit boek gaat het over de mogelijkheden die bestaan om de regievraag: ’Hoe ga ik om met tijd en stress?’ te beantwoorden. Allereerst bespreken we in hoofdstuk 1 het model van draagkracht en draaglast. Vanuit dit model wordt duidelijk gemaakt hoe stress ontstaat en hoe je met stress kunt omgaan. Vervolgens bespreken we in hoofdstuk 2 de verschillende tips die te maken hebben met timemanagement.
14
Haal het beste uit jezelf!
algemene competenties De algemene competentie waaraan in dit deel wordt gewerkt, is: Organiseren De student organiseert zijn werkzaamheden zodanig dat resultaten worden behaald zonder dat dit de eigen gezondheid schaadt. Vul op de website in hoe jij scoort op deze competentie en op de verschillende vaardigheden die erbij horen. Tabel A.1 Vaardigheden
De student kan:
Bewijsstukken
in balans blijven
zijn belasting en belastbaarheid in evenwicht houden, waardoor gezondheidsproblemen worden voorkomen.
een gedicht of rap over jouw balans tussen belasting en belastbaarheid
omgaan met stress
stress hanteren door het probleem, de emoties of de spanning aan te pakken.
een ingevuld stappenplan volgens de ABC-methode (bewijsstuk A.1)
stressbestendigheid
effectief presteren onder tijdsdruk, druk van meerdere of moeilijke taken, sociale druk, of bij tegenslag, teleurstelling of crises.
een reflectieverslag over een stressvolle situatie waarin je optimaal gepresteerd hebt
timemanagement
effectief omgaan met tijd, waarbij prioriteiten worden gesteld op basis van belangrijk en urgent.
een ingevulde test over tijdvreters (bewijsstuk A.2) een ingevulde Eisenhowermatrix (bewijsstuk A.3)
plannen en voortgang bewaken
de benodigde tijd, acties, middelen en mensen aangeven en organiseren en de voortgang hiervan bewaken.
foto’s waarbij plannen voor acties worden gevisualiseerd (bewijsstuk A.4)
1
A
Grip op stress
De praktijk
Het einde van de eerste periode van het tweede studiejaar komt in zicht. De regiekring van de opleiding logopedie bespreekt welk thema ze de volgende keer aan de orde wil stellen tijdens de regiekringbijeenkomst. Ella zegt: ‘Eigenlijk heb ik helemaal geen zin in zo’n bijeenkomst. Ik kan mijn tijd wel beter gebruiken. Als je eens weet wat ik allemaal nog moet doen in e´e´n week. Als ik er aan denk, krijg ik al pijn in mijn maag...’. Josien knikt: ‘Te veel om op te noemen: het projectverslag afmaken, mijn portfolio bijwerken, drie tentamens leren en dan ook nog een praktijktoets, waarover ik me behoorlijk druk maak. Ik heb helemaal geen tijd meer om te sporten en daardoor voel ik mij schuldig ten opzichte van mijn teamgenoten. Bovendien is het gekke dat het helemaal niet effectief is: ik begin aan allerlei taken, maar ik maak helemaal niets af. Dat motiveert natuurlijk helemaal niet.’ Marie-Claire herkent de problemen die de anderen hebben: te veel te doen in te weinig tijd. ‘Ik merk het vooral dat ik het druk heb als ik snel emotioneel word: ik moet overal om huilen. Ik kan al gaan janken om een zielig verhaal in de Viva. Mijn moeder noemt me een stresskip, ze vindt dat ik juist wel moet gaan sporten en daarna lekker moet badderen. Ze heeft speciaal een lavendelolie voor me gekocht. Lief natuurlijk, maar ik moet er niet aan denken: waar haal ik de tijd vandaan?’ ‘Zou dit geen thema zijn voor de volgende regiebijeenkomst?’, suggereert Josien. ‘Hoe gaan we om met de hoge werkdruk en hoe zorgen we ervoor dat we toch goed in ons vel blijven zitten?’ De anderen vinden dit een goed plan, want zoals het nu gaat is
L. Bijkerk, W. van der Heide, Haal het beste uit jezelf!, DOI 10.1007/978-90-313-8168-5_2, © 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
