HEEMKUNDEKRING DE HEERLIJKHEID OOSTERHOUT
1994
nr2
HEEMKUNDEKRING "DE HEERLIJKHEID OOSTERHOUT" BESTUUR: voorzitter: A. de Visser secretaris: Chr Bwks penningmeester: J.L.A.vd.Gevel bestuursleden. JAA.M Oomen C.J.Huyben C.H.ter Kuile S Burggraaf
Lange Voren 13
tel 26711
Oosterhout
Roerdompstraat 46 Oosterhout
tel 53132
Achterstraat 2
tei 5523û
Den Hout
v Borsselestraat Zandheuvel 42
19 Oosterhout Oosterhout Brg. v. Beugenstr 14 Oosterhout Oosterhout Mezenlaan 24
tel tel tel tel
REDACTIE:
LEDEN-ADMINISTRA
Chr. Buiks S. Burggraaf J.AAM.Oomen
J L~
53242 54207 3~775 226ö2
TIE:
van de Gevel
CONTRIBUTIE: Contributie heemkundeknr.g Oosterhout met abonnement op het Mededelingenblad
f 2ï 50 P J
Contributie heemkundeknng Ooster~lout met abonnement op Brabants Heem en met abonnement cp l-1f'tMederjelinge:'blad
~45
Donateurs
f
u
:>5
-.
;' j PJ
te storten op de volgende rekeningen bel(Jë ten Ilarne van de heemkundeknng
"De heerllll
Ä.B N. Oosterhout
-ek r:r ;:;:::
Postbank
giro
Ilr
1,):)
S~; 1:1 ÓJ 9)
Beeindiging van het !:~11""ac1ts:);;.:p 3(,1-1:ft:e:!iJk\',:.::..r1 :ar'"j3: de pennrngmeester var I Je heemkullcJeknnq
JO::
2147
Mededelingenblad van de heemkundekring "DE HEERLIJKHEID OOSTERHOUT' 18ejaargang, nummer 2
1994
pag.: Inhoud van dit nummer
2147
Mededelingen en agenda
2148
Dagboek mevr. Willemeti: (Oorlogsdagboek 1943-1945)
2149
---.----.
Niets uit deze uitgave van de heemkundekring mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt, op welke wijzt>ook, zonder de schriftelijke toestemming van de auteur.
"2,'49 MEDEDELINGEN
AGENDA MEDEDELINGEN
De tentoonstelling in het Kijkhuis in het kader van de herdenking van de bevrijding zal geopend zijn in de periode van 2 tlna 16 sept. De tentoonstelling bestrijkt de tijd van de landing in Normandië (D-da).)tot en met de bevrijding van Oosterhout in het najaar van 1944. Voor de exacte en meest actuele gegevens o,,'er geplande activiteiten in het kader van deze herdenkin~ kunt u het beste de plaatselijke pers raadplegen. De vijftigste verjaardag van de bevrijding zal ook buiten Oosterhout ruim aandacht krijgen
Dit nummer staat ook in verband met deze bevrijdin~. Er is namelijk een oorlogsdagboek gevonden van ('n(' mevrouw \Villemsen, die gewoond zou moeten hebben op Vrachelen. We hebben nog niet precies kunnen achterhalen, wie vanaf voorjaar 1943 (vanaf de algemene staking) tot aan begin maart 1945 dit dagboek bijhield in een groot kasboek. Het is duidelijk geschreven, goed leesbaar en het geeft tegelijkertijd een beeld ,,'an de oorlogshandelingen in de onmiddellijke om~eving en een overzicht van het meer al~emen(' oorlogsnieuws. Juist deze combinatie maakt het mogelijk zich in de omstandigheden van die tijd (weer opnieuw) in te leven.
Verder willen we u namens de penningmeester ~raag weer herinneren aan de jaarlijkse contributie. U vindt de nodige gegevens over de hoogte van het bedrag en de wijze Vitn betaling op de binnenkant van het kaft.
2.lltg
Dagboek Mevrouw Willemsen (woondeop Vrachelen) 1943 Het voornaamste gebeuren van af de algemene staking 1943. 29 Apr. Don. Komt het bericht dat alle leden van de weermacht die, in Mei 1940, in dienst waren zich moeten komen aanmelden
30 Apr. Vrij. . Stakingvanalle fabriekenen mijnwerkers. 1 Mei Zat. Staking van alle mogelijke werkinstallaties, en het bericht dat alle om 8 uur binnen moeten zijn, en het standrecht wordt afgekondigd. 2 Mei Zon Niets bijzonders. 3 Mei Maan. Overal wordt verzet gepleegd.
4 Mei Din Worden er vele gijzelaars gevangen gezet in Haren. 5 Mei Woens. Oproep van alle studenten van H.B.S. en hoge scholen. 6 Mei Dond. Een uur langer buiten, dus 9 uur. 7 Mei Vrij. Moeten alle reseNe officieren zig melden 8 Mei Zat Wordt bekent gemaakt dat Jongensvan 18-25 jaar zich moeten melden aan de arbeidsbeurzen Tunis en Bizerta zijn gevallen
:215'0 10 Mei Maan 3 de Verjaardag van de Duitsche inval in Nederland. 12 Mei Woens. Woensdag nacht, heeft het grootste luchtaanval tot heden toe plaats gehad, op Duitsland 13 Mei Dond. Komt het bericht, dat alle radio's ingeleverd moeten worden, en worden verbeurd verklaart 15 Mei Zat. Wordt het politie stand recht opgeheven, en mogen we weer tot elt uur buiten 16 Mei Zon. Zondagnacht zijn de stuw dammen, in Dortmund en Kassei gebombar-deerd en vele tabrieks steden loopen onder water. Van de Eder dam is het water 80 KM. ver geloopen, van de Meune dam 100 KM. ver . 23 Mei Zon. Is er weer een hevige aanval gedaan op Dortmunt
26 Mei Woens. Zware aanval geweest op Dusseldorf 27 Mei Dond. Worden de eerste radio's ingeleverd. Iedere dag moeten volgens naam letter de radio's' ingeleverd worden. 30 Mei De jongens die zich moesten melden en in het bezit waren van een ausweis mochten alle naar huis 11 Juni Krijgen echter de eerste jongens weer bericht dat ze zich weer moeten melden, en worden alle ausweissen vernietigd en moeten de meesten naar Duitsland. behalve mijnwerkers en die van hoge scholen die in de Jaren 1923 en '24 geboren zijn
2.15"1 Iedere week worden er andere regementen afgeroepen, die in krijgsgevangenschap terug moeten komen 16 Juni Worden de reserve officieren, en het 6-20 en 8ste regement opgeroepen. Nog vele bombardementen op Duitsland. Op het laatst van Juni begint het offensief in Rusland door de Duitsers In het begin van Julli valle de EngeJscheen Amerikanen Sicillie aan, Na ongeveer 3 weken gevochten te hebben is de hoofdstad gevallen Palermo in handen van de gealieerden 18 Julli Bombardement op Amsterdam 26 Juli Er wordt bekent gemaakt dat Mussolini afgetreden is, en maarschalk Badoglio benoemd. Zwaar bombardement op Hamburg. De laatste groepen van onze militaren worden in krijgsgevangenschap terug geroepen. De verliezen in Rusland zijn zwaar voor Duitsland. 25 Juli Maan. Aanval op Amsterdam op de fokkerfabrieken 27 Juli Woens. Zware aanval op, Kiel, Hamburg en Essen. Spanning in Italie is groot, erg rumoerig. Er wordt veel gevlogen door de Tommies boven ons land. Aanval op Sherthogenbosch. op de sigaren fabrieken,thans Phillips 28 Juli Don. Weer veel gevlogen, Hamburg opnieuw aangevallen. Weer veel gealieerde vliegtuigen boven ons land. 29 Juli Vrij. Minutie trein op Gilze Reijen in de lucht gevlogen, heel de trein 30 wagons uit elkaar, geen burgers gedood. Heel de week zware aanvallen op Duitsland.
2.152 4 Aug. Woens. Orel gevallen, weer in handen van de Russen. Catania op Sicillie in handen van de geallieerden
8 Aug. Maan. Klop jacht op de jongens, die thuis zijn gebleven, en zich niet gemeld hebben 9 Aug. Dins. Gaat het weer het zelfde fietsen worden zoo maar afgenomen op de weg Op alle fronten verliezen de Duitsers. De Duitsers bij voorname menschen en pastorien en nemen alles van eetwaar mee wat ze willen 15 Aug. Zon. Zware aanval op Vlissingen
16en17Aug Vele geallieerde vliegtuigen bovenons land te zien er wordt op vele plaatsen gebombardeerd 17 Aug. Din. Wordt bekend gemaakt dat Sicilie gevallen is. Bombardementen op ltalie en Duitsland duren onverminderd voort.
19 Aug. Don. 's avonds rond 7 uur, hevige luchtaanvalop het vliegveld Gilze Reijen. Door het slechte weer en uitzicht zijn helaas vele bommen in het veld terecht gekomen, en werden vele menschen die op het land werkten gedood of gewond, 6 boerderijenzijn afgebrand er vielen plus minus 20 dooden te betreuren, 1 formatie bommenwerpers heeft echter zijn bommen op het vliegveld gegooid er moeten vele doode zijn, een brandendvliegtuig zien we bovenons hoofd 18 Aug Woens. Is een zware aanval op Vlissingen gedaan en Scheveningen
215~ 22 Aug De slachtoffersvan Gilze en Hultenworden begraven 23 Aug Charkof gevallen weer in handen van de Russen, hevige strijd in Rusland. 24 Aug. Hevig bombardementop Berlijn 28 Aug. Koning Borris van Bulgarijen overleden op 49 jarigen leeftijd. De schoonzoonMussolinie zoek. 3 Sept. Vrij. S'morgens vroeg trekken de gealieerde Italie binnen. Hevig bombardement langs de Fransche kust. In Rusland worden de duitsers sterk achteruit gedreven
8 Sept Woens. Italie capetuleerd. Vele strijdkrachten sluiten zich aan bij de gealieerde Hevige luchtaanval op Duitsche steden Stutgart Munchen Straatsburg.Stalino weer in Russen handenZware verliezen 10 Sept. Vrij. Rome weer in Duitsche handen er wordt weer hevig gevochten in Italie, De Duitsers beweren dat de Duce gevangen zat en dat zijn soldaten hen weer bevrijd hebben, en hij nu weer mee vecht tegen de gealieerden 19 Sept Duitsland moet weer plaatsen prijs geven in Rusland, en Italie 23 Sept. Smolensk gevallen 26 Sept. Bombardementen in Duitsland duren voort.
'2.15Lt 18 Oct. Tot aan de Poolse grens zijn de Duitsers al terug getrokken. 20 Oet. Vele gealieerde vliegtuigen boven ons land, ook boven het vliegveld in 3 minuten tijds vallen er 175 bommen op Riel, eenige boerderijen vernield 3 dooden 210et. Trekken er weer veel Tommies en bombarderen Hoek v. Holland. Er wordt hevig geschoten op Gilze Reijen, de kogels en scherven fluiten, door de lucht 24 Oct. De Russen trekken over den Djeper, De Duitsers moeten snel terug trekken, in ltalie gaat het langzaam. Hier en daar worden er jongens die als onderduiker rondlopen opgepikt, s'nachs of in bioscopen door de vliegende brigade 3 Nov. Hevige aanval overdag op Keulen hele massas komen over . gevlogen,op Willehelmshavenook.
5 Nov. Weer een hevige luchtaanval op Duitsland, er wordt hevig geschoten op Gilze Reijen 11 Nov Weer komen er vele gealieerde over gevlogen overdag, en zijn heel goed zichtbaar, er wordt flink geschoten op Gilze Reijen Er ontstaat een groot luchtgevecht we zien er twee naar beneden komen brandend, de kogels fluiten rond onze ooren, er valle in dien dag 7 Duitsche en Engelsche naar beneden 22 Nov. Beginnen de gealieerde luchtaanvallen op Berlijn, en gaan er zes nachten achter elkaar naar toe. Berlijn moet weg. Hitier dreigt met zijn vergeldings-wapen te beginnen
I
I I
2iS6 30 Nov. Honderde gealieerde vliegtuigen komme over ons land gevlogen, er kan niet op geschoten worden zoo hoog zijn ze 1 Dec. Hele drommen vliegtuigen komen weer over gevlogen en gaan weer Duitsland in. Berlijn wordt nog dikwijls gebombardeerd. 4 Dec. Weer hele troepen Engelsehe, hoge en lagen, de lage laten bommen valle op Gilze Reijen. Er wordt opgeschoten zonder resultaat. Hitier is nog steeds niet met zijn vergeldingswapen begonnen 19 Dec. Hevige aanval op Frankfort 20 Dec. Hevig aanval op Bremen, en op andere Duitsche steden. 23 Dec. .Vele gealieerde vliegtuigen komen over, overdag en laten op Gilze Reijen bommen vallen, ook wordt Eindhoven en Schiphol aangevallen. er zijn nog al veel bommen op Gilze Reijen. 26 Dec. Het laatste groote slagschip Schurnhorst in de grond geboord. 1944 3 Jan. Maan. Veel gevlogen 4 Jan. Dins. Hele drommen gealieerde vliegtuigen komen over. Duitsland wordt nog zwaarder gebombardeerd. als tot heden geweest is. Berlijn, Stettin, Kiel, Aken, en nog andere steden zijn het doel geweest. De vliegtuigen die, die dag zijn gekomen, zijn op het vliegveld
'2-'57 laag geweest, en hebben nog flink geschoten, ook hebben ze nog geschoten op schepen, in Dongen Oosterhout en Terheijden. In Rusland gaan de Duitsers hard achteruit en zitten al een heel eind in Polen 6 Jan. Don. Weer veel Tommies overgekomen, door de zware bewolking kunnen we er geen zien. Op Gilze wordt heel veel geschoten, we zien er een brandend naar beneden komen. 7 Jan. Vnj. Weer veel gevlogen. Het is verschrikkelijk in Duitsland met bombarderen 6 Jan. Is de boeren leider van Son vermoord. Heel de week is er in Oosterhout klopjacht gehouden op onderduikers. Rommel heeft inspectie reis gemaakt door Nederland. en versterkingen in Zeeland afgekeurd 11 Jan. Wordt in de steden al het volk op de straten opgepikt, ook met ausweis, voor Zeeland, tot oude menschen toe. al de menschen die elders werkte aan werk verschaffing of iets dergelijks, alles wat kan moet naar Zeeland, nieuwe versterkingen maken Er wordt bekend gemaakt dat de schoonzoon van Mussolinie ter dood veroordeeld is 12 Jan. Wordt zijn doodvonnis voltrokken 19 Jan. Zware verliezen in Rusland, grote steden moeten prijsgegeven worden. Ook in ltalie wordt de strijd weer levendig. ook grote steden worden ontruimd. De couranten schrijven dagelijks over de komende invasie en de gevolgen
~ ISS 23 Jan. Zondag middag komen er Tommies van Duitsland, vliegen recht naar Gilze Reijen en bombarderen er, eenige boerderijen worden zwaar beschadigd, door bommen die in de beurt vallen. 25 Jan. Wordt er weer gebomberdeerd. Ook duren de bombardementen op Duitsland nog voort. Steeds iedere dag opnieuw wordt Berlijn aangevallen 28 Jan. Zijn er weer bommen op Gilze Reijen gevallen
.
31 Jan. Heeft er een groot bombardement plaats op Gilze Reijen. Eerst komen er jagers met bommenwerpers en gooien hun bommen neer, alles is weer rustig, maar opnieuw komen er vele bommenwerpers en gooien voor de tweede maal Er moeten veel doode zijn D. De boeren die aan het rijden zijn op het vliegveld maken wat mee 2 Febr. Het is rondom het vliegveld geen leven meer, de meeste menschen ook boeren trekken Hulten uit met haven en goed, komen ze bij familie en vrienden in. Er zijn veel bommen op het vliegveld terecht gekomen, op benzine tanks, en op opslagplaatsen. Een op een schuilkelder met Duitsers, en op een gebouw waar Hollandsche meiden in zaten. De kerk in Hulten wordt gesloten, de pastoor en geestelijke gaan naar een ander dorp
J
I, I .j
I
4 Febr. Vrij. Hele dromme gealieerde vliegtuigen komen over, er zijn er zoo veel dat men elkaar niet kan verstaan zoo bromt het, men kan ze niet zien want het is een sneeuwstorm, de vliegers gaan naar Frankfort a.d. Main. Toen ze terug kwamen konden we een deel 70 er van zien allemaal 4 motorige bommewerpers Men is druk bezig op Vrachelen stellingen te bouwen
-
2ibo 10 Febr. Don. Hevig bombardement op Gilze Reijen, er worden veel pfosferbommen geworpen, vele bommen vallen op het vliegveld, ook op Gilze worden eenige huizen vernield 1 doode. Alles uit de omgeving manvolk tot 60 jaar toe, moet gaan werken op 't vliegveld, ook uit de fabrieken, uit om liggende dorpen en steden, ook het volk van de straat wordt opgepikt, geregeld moet men naar het vliegveld met paard en kar gaan rijden Op vele plaatsen worden er verdedigingswerken aangebracht b.v. in Zevenbergen Rosendaal Beek en tal van andere plaatsen, alles moet meewerken aan de linies en tankvallen 14 Febr. Maan. Weer hevig bombardement op Gilze Reijen. Heel Gilze wordt ontruimd, al het volk gaat er uit 18 Febr. Komen ze opnemen hoeveel menschen er overal geborgen kunnen worden voor de evacuatie van Zeeland. Zeeland moet onder water gezet worden, alle menschen moeten weg, de .boeren moeten alles bijna achterlaten, er zouden 1800 Zeeuwen in Oosterhout komen. In Rusland gaat het nog, terug trekken voor de Duitsers. In Duitsland gaan de bomberdementen nog steeds door ook geregeld op Berlijn 19 Febr. Zat.avond, komt het nieuws dat ook Made, Terheijden, en nog andere dorpen moeten evacueeren. De menschen die uit Zeeland hadden moeten komen gaat niet door hier en worden naar andere dorpen gebracht, Vee van de Zeeuwsche boeren, staan op de veehallen in Den Bosch. De menschen die uit onze omliggende dorpen moeten evacueeren, kunnen zelfs onderdak zoeken, anders worden ze weggehaald, verder op, overal komt volk in, de menschen zijn in zenuwachtige toestand
2.161
20 Febr. Zon. Wordt er weer flink gebombardeerd op Gilze Reijen vliegveld. Er gaan 3000 vliegtuigen naar Duitsland voornamelijk Leipzig 22 Febr. Dins. Vastenavond. Zware aanval op het vliegveld Gilze Reijen door 4 motorige Amerikaansche bommenwerpers, er moet veel geraakt zijn, ook worden er aanvallen gedaan op Nijmegen Arnhem en Enschede, op de Stork fabrieken. Er wordt dien dag 2 uur aan een stuk gevlogen, allemaal 4 moterige bommenwerpers, ook vele naar Duitsland, naar Leipzig, Stutgart en Berlijn, er moe-ten er dien dag 3000 maschiens overgekomen zijn. Er zijn in Rusland 92000 man omsingeld en gevangen genomen door de Russen, dagelijks moet de krant schrijven dat de Duitsers steden in Rus!and moeten ontruimen 24 Febr. Don. Weer hevig bombardement op Gilze Reijen, de ruiten gaan zo te keer men voelt de grond schuddend, van het bombarderen, er vallen heel veel bommen De evacuatie van Made en de andere dorpen gaat voorlopig niet door. Kriwoi Rog in Rusland ontruimd
26 Febr Het bombardement van Nijmegen heeft veel slachtoffers geeischt daar vele bommen op de stad gevallen zijn. De slachtoffers worden b~graven te Nijmegen 500 menschen worden ter aarde besteld, de stad Nijmegen is zwaar geteisterd. In de krant staat dat Koningin Wilhelmina aan de dood ontsnapt is, met een bombardement op Londen 28 Febr. Amerikaansche gebombardeerd.
aanval
op
Duitsland
vele
steden
8 Mrt. Woens 95 grote bommenwerpers Amerikaansche komen laag over en gaan naar Uden, het vliegveld Volker bombarderen
2.162.
".,
,
,..--.
..-~. .: ':':"
;... '.
::-~.""::..~....
. ~.'" "-'-'" . .. , . ...-.
"."......----.--......~....._--_.._--.-....-
,..-....--l..._.._........_.....
;::;:==~:~~-!:~~..::-:~..;~ ,.---
..\::.:.~-::~...:"~~-::"'.:. " ......__ 0.-"_ ..,..
"7.'~-':'...;::;..:..-;::::-:-u
.._
..'..
?~~!?jf,g~1;. .1 I.
.-. .,~ . ~~. ......,.~. . ---...-.-.. .... ..._'..
Voorpagina van een van de eerste nummers van het illegale Trouw.
~ r;'i~ /, ~
J.
k ~
aLu/I: ~-
,';'~.",dI.,_ <. ~..",' .t '"" ~ ~ ~
1'1&. ~Y' ,tuft ....
~1td
_"- ..-I.L ~ t<J6-.___ ~.t.d ~ &.-u _~JM.-j ~ vr.td~"..,.. Tii/; iNI-
m t.~
..s.-.
~..::;~~
~
~~:x.~
~ ,u-
,
~.ud4.-~
.
~
dA'.J.u ok
~
~.
rrlh
u:~~~~
~L.-k(Df.+-I"~ AL ~ k x../ d>
/
~_,~I
..- d< ~JM-I4'
~ ~
-
H<M<
".,df.n<4
1It.out~-~. xA4d_ ~ --
~
~:.
~~
'ÇJ;;; ~,~
~/(
~
- .0. /e...dI~ .k~~"'~ H -'" ~ ~ .",,~.u...t z...
--~(""'~ h:'h:"'~
~
.uIu#<~-:,;r.;'J-, fwuA...M!
.
/17:"::"~.~' J~~T' ~
~:~
~~
:.
' ~ .~""" ~ ' ~
,,; ,,(_'<1 ..~'~7FfO-; _L"-
De tweede 'editie' van het eerste Nederlandse verzetsblad GeuzerJacl;e van 18 mei 1940. De eerste editie, eveneens met de hand geschreven, in het geheim overgeschreven en doorgegeven, verscheen drie dagen eerder. Tot eind 1941 verschenen er in Nederland 120 ondergrondse bladen, waarvan de totale oplage eind december 1943 op 450 000 exemplaren werd geschat.
~IÓ3 14 Mrt De dooden en vermisten in Nijmegen zijn gestegen tot twaalf honderd, er zijn vele slachtoffers die nooit gevonden worden onder het puin. Zeeland gaat gelijdelijk onder water, de meeste menschen moeten alles achter laten ook vee, en moeten naar de plaatsen waar ze gestuurd worden,de praat gaat dat ook wij moeten evacueren er wordt druk gewerkt aan de stelligen op Vrachelen In Rusland worden de Duitsers steeds verder uit gedreven 20 Mrt. Geregeld wordt Duitsland hard gebombardeerd, nu weer op Munchen, Frednchshaven, Frankfort a.d Main, Berlijn. Er gaan geen dagen voorbij dat er niet gebombardeerd wordt op Duitsland 23 Mrt. Duitsche troepen trekken Hongarijen binnen, Smirinka door de Duitsers ontruimd, Ook komen er die dag vele dromme vliegtuigen over plus minus 4000, allemaal naar Duitsland en gooien de zwaarste vracht aan bommen neer van heel de oorlog het meest komt op Berlijn terecht. 3000 ton 26 Mrt. zwaar bombardement op IJmuiden 400 bommenwerpers zijn er geweest, de duikboot-bassis is geraakt,er moeten ook vele doode zijn, De kranten schrijven zelfs al dat de Duitse en Roemensche troepen er heel slecht op staan De Russen dringen de vijand steeds verder achteruit. Nicolaja ontruimd, op sommige plaatsen zijn de Russen al doorgedrongen tot d~ oude Roemeensche grens. De Rus zit nog net zo ver van Berlijn, als Londen van Berlijn is, De Bombardementen op Duitsland duren voort, vele aanvallen zijn gericht op Berlijn. In Frankrijk en Belgie wordt ook veel langs de kusten gebombardeerd. 31 Mrt. In Rusland gaat het hard vooruit, De Russen zijn al op gerukt tot Stanislaus, waar officieren van het voormalige leger naar toe getransporteerd zijn.
2,6t, 10 April Zwaar bombardementop Belgie. 12 April Bombardement op Den Haag. De zware bombardementen op Duitsland gaat onverminderd voort. Aken staat in vuur en vlam, Osnabruck. Ook het vliegveld Woensdrecht gebombardeerd. 18 April Wordt de bevolking van Belgie en Frankrijk gewaarschuwd zoo weinig mogelijk bij de voornaamste spoorwegen weg te blijven, voor het bombardeeren 21 April Zwaare bombardementen in Belgie en Frankrijk Antwerpen en Brussel en meer steden. Er wordt druk in de kranten geschreven over een komende invasie waar hij het volk bang mee wil maken, maar er zelf banger van is 22 en 23 April Enorme troepen vliegtuigen komen over Duitsland en bombar. deren voornamelijk Dusseldorf Brunswijk Mannheim 27 April Zware aanvallen op Duitsland ook op Belgie 28 April Vroeg in de morgen komen veel Duitsers in Oosterhout jacht op onderduikers houden, jongens die in Duitsland hadden moeten werken. In Duitsland Berlijn weer hevige aanvaller'l ook Aken en andere steden, te veel om op te noemen. Ook in Frankrijk, Belgie is het bombardement voortdurend, op de spoorwegen voornamelijk, De strijd in Rusland is nu minder hevig geworden 30 April Ned. N. Guinea heroverd van Japan. de holtandsche vlag wappert weer.
2,65'
2 Mei Weer een aanval gedaan op het vliegveld Gilze Reijen 8 Mei De bombardementen op Duitsland duren voort, en worden nog heviger Berlijn is het doel van iedere dag, ook Dusseldorf en Keulen, ook in Frankrijk word hard gebombardeerd 10 Mei 4de verjaardag van de oorlog. Belgie en Frankrijk liggen in een bommenregen, Brussel, Namen, Charlois, Antwerpen 12 Mei Odessa in Rusland gevallen. In de nacht van 11 op 12 Mei wordt er hard geschoten, alles staat te schudden, Hoek v. Holland wordt beschoten, en de kust van Belgie. De strijd in Italie is weer opgelaaid, de Russen liggen stil 23 Mei Het bombardement op Frankrijk en Belgie wordt steeds hevi. ger, er worden vele sluizen. schepen,en treinen. Alles heeft een invasie stemming. In Belgie zijn aile scholen en semenanes gesloten, en het volk moet om 6 uur binnen zijn. In Zeeland moeten de vrouwen en meisjes, naar die deelen, van de provinsie die nog niet onder water staan, mee gaan werken, aan tank vallen en bij de soldaten. Ook wordt er onder Tilburg een vliegveld bij aangelegd, ook nog op andere plaatsen van het land, er staan verscheidene plaatsen onder water en worden vele versterkingen aangelegd. 31 Mei Bombardement op Rozendaal. vele burgers gedood. ook wordt er gebombardeerd op Gilze Reijen Op alle fronten is het erg rustig. Wel wordt er veel gebombardeerd in Belgie en Frankrijk 5 Juni De Duitsers ontrUimen Rome zonder dat er gevochten word 6 Juni Dins. In de vroege morgen uren, zijn de invasietroepen in Frankrijk
21bb
-
..
~
U.S. Army
J":':':':':':':':':':':'J
//////
[
O
. venge
@
First CDN Army
B @
21 SR Army
@ @
U
R IJksgrens
Frontlijn
12 US Army
8 US Army
Cl
(i) First
5,0
1~0km
US Army
eh) Third US Army <5> Seventh US Army
'I I I
I i
I
I .
a> Second SR Army
~
First FR Army
/
~J67 geland, Cherburg en Le Havre en andere plaatsen. De invasie is groots op touw gezet, vele parachutisten en matereaal worden aan land gezet.De eerste dag zijn ze 15KM frankrijk binnen gerukt Ook wordt Nederland gewaarschuwd, dat alles wat 35 KM binnen de kust woont, zooveel mogelijk weg moet trekken, en dat zoo weinig mogelijk gerezen moet worden, want dat er veel op treinen beschoten zullen worden 7 Juni Er worden stromen manschappen en matriaal aan land gezet, Ze zijn de invasie begonnen met 6000 schepen, 11000 vliegtuigen en parachutisten 10 Juni De gealieerden 60 Km boven Rome 11 Juni In Frankrijk zijn de gealieerden gevorderd tot een strook van 80 KM. breed en 18 KM. diep 12 Juni De Russen beginnen hun offensief in Finland, in Frankrijk wordt heel veel aan land gezet 14 Juni Vele vliegtuigen komen over, ook wordt de spoorlijn Eindhoven op Duitsland gebombardeerd 18 Juni In Italie gaan de gealieerden snel vooruit, en zijn nu op 200 KM. boven Rome. In Finland gaan de Russen ook snel vooruit 23 Juni Berlijn is weer hevig gebombardeerd als nog nimmer, 250 KM. boven Rome. Om Cherbuorg wordt hard gevochten, de gealieerden zijn in de voorstad doorgedrongen 25 Juni De grote haven stad Cherbuorg In gealieerde handen na een hevige strijd, wel is ze veel beschadigd. Ook in Rusland is het
2168 offensief begonnen. En overal krijgen de Duitsers zware tegenslagen. Duitsland is met een nieuw wapen begonnen de V1, of vliegende bommen maar is niet van groot belang. 2 Juli Er is een grote slag op handen om de stad Leon in Frankrijk. In Rusland moeten de Duitsers met een vaartje achteruit, en zitten op 700 K.M. van Berlijn af 3 Juli Hevig bombardement op vliegveld Gilze Reijen, de eerste formatie, liet hun bommen op het vliegveld vallen de tweede. ophet dorp Gilze, 22 doode zijn te betreuren. Vele huizen zijn beschadi,gd.er zijn rond het dorp 290 grote bomgaten, Ook zijn op dien dag, nog meerdere plaatsen in Nederland aangevallen, ook Eindhoven. 9Ju/i Is Cean een belangrijke stad langs de Fransche kust in gealieerde handen. .12 Juli De russen rukken hard op, en hebben bijna de grens van Pruisen bereikt. er word verbitterd hard gevochten. Ook in Italie wordt hard gevochten. In Frankrijk wordt ook hard gevochten maar het gaat nog niet snel vooruit. De haven van Cherbourg moet eerst in orde gemaakt worden 19 Juli Het grootste bombardement van heel de oorlog heeft plaats gehad, onnoemelijk veel vliegtuigen komen over gevlogen en bombarderen in Z. en ZW Duitsland 20 Juli Weer verschrikkelijk veel vliegtuigen overgevlogen ongeveer 2 uur aan een stuk duurt het overtrekken weer voor Duitsland. Ook wordt bekend gemaakt over de Duitse zender, dat er een aanslag is gepleegd is op Hitier, er moest een tijdbom gelegd zijn in het hoofdkwartier, In Rusland is weer een offensief begonnen, er wordt hard gevochten, en snel opgerukt op een
2169 plaats is het front al tot de Pruise grens. dus al dicht bij Duitsland, In Frankrijk wordt ook hard gevochten. 21 Juli Is het weer verschrikkelijk met vliegen. In Duitsland is de toestand rumoerig geworden, de soldaten komen in opstand met de S.S. en andere. HiUer heeft Himler benoemd als over Duitsland 27 Juli Het front van Rusland is gevorderd tot Warschau de hoofdstad van Polen, het gaat hard. Ook is er hier geregeld jacht op onderduikers. het bombarderen in Duitsland gaat steeds door. Op alle fronten wordt hard gevochten. Daar in vele plaatsen van ons land aanslagen gepleegd worden, op leden van de Duitse weermacht en leden van de partij, worden er vele burgers terecht gesteld en doodgemarteld, savonds om 10 uur binnen tot 7 uur. Vele Duitse generaals en officieren worden doodgeschoten, daar ze als saboteurs werden beschouwd. Rommel, generaal is gewond. 2 Aug.
.
De gealieerden zijn nog 150 K. M. van Parijs af.
5 Aug. Turkije heeft onderhandelingen met Duitsland stop gezet 9 Aug. Enorme massas vliegtuigen komen over voor Duitsland. 13 Aug. De gealieerden zijn nog 35 K M van Parijs verwijderd zoo snel trekken ze op. 15 Aug. Maria Hemelvaart. Zwaar bombardement op vliegveld Gilze Reijen. Ontzachelijk veel vliegtuigen vliegen over ons, en vliegen verder door. De laatste groep, nl. 115, 4 motorige bommewer-pers, bombarderenhet vliegveld, alles komt goed terecht op het vlieg-
2170 veld, er worden geen burgers gedood. Er wordt heel veel schade aangericht alles ligt zoo als omgeploegd, het is berg en dal. 16 Aug. Al het volk uit de omgeving moet naar het vliegveld om te gaan werken, boeren met paard en wagen er werkt ongeveer 10000 man. Ook werden op 15 Aug ook nog verschillende andere vliegvelden in Nederland aangevallen ook Eindhoven, ook vele treinen beschoten, Ook heeft er een nieuwe invasie plaats bij Toulon en Marseille 18 Aug. Weer een bombardement op Eindhoven. In Frankrijk rukken de gealieerden snel op. Parijs wordt omsingeld en veel soldaten ingesloten. 22 Aug. Parijs bevrijd, in geallieerden handen, De Fransche partiotten vechten hard mee voor de bevrijding.Maastricht hevig gebombardeerd, 3 fabrieken voor oorlogsindustrie . vernield.Roemenie breekt het verdrag met Duitsland, Het heeft tot op heden tegen Rusland gevochten, nu verklaart het de oorlog tegen Duitsland 25 Aug. In Frankrijk gaat het snel, de patriotten van Frankrijk en Belgie verrichten veel goed werk, Bombardementen op Duitsland duren voort. 28 Aug. De eerste levensmiddelen in Parijs aangekomen. Op 3 plaatsen zijn de geallieerden over de Seine getrokken 1 Sept. De geallieerden trekken de Fransch-Belge grens over, en gaan die dag nog 8 KM verder. In schecho Slowakije wordt het rumoerig. 2 Sept. Roermond en Maastricht hevig gebombardeerd ook op de
2.']' spoorwegen, ook een gasketel in de lucht gevlogen. Vele spoorwegen treinen en auto's worden beschoten. Hoogst gevaarlijk om te reizen. De Russen hebben de olie velden van Roemenie in hun bezit,ook daar gaat het goed 3 Sept. De gealieerden tot bij Charloa. Hevig bombarde-ment op Gilze Reijen. De Hultsche kerk school en pastorie totaal verwoest, ook een groot leerfabriek, Er zijn heel veel bommen gevallen, we zien de pfosfor brandenClUit de vliegtuigen komen het is een brand massa final rook wolken stijgen op. 3 Sept. Brussel in geallieerden handen. Prins Bernhard tot opperbevelhebber benoemd van de Nederlandsche ondergrondsche beweging. De bevrijding is op komst. In Belgie wordt haast geen tegenstand geboden door de moffen. 4 Sept. .. De geallieerden sturen onjuiste berichten door de radio, dat ze nabij de Nederlandsche grens zijn en op plaatsen al over de grens. Dat brengt de moffen op hol, ze weten zelf niet wat te doen. In overhaaste snelheid trekken ze in de grootste wanorde terug we zien in de verte groote branden, waarschijnlijk van het laten springen van gebouwen enz. door de moffen In de nacht van 4-5 Sept. wordt het vliegveld Gilze Reijen door de Duitsers opgeblazen en verwoest, de ontploffingen zijn verschrikkelijk, de huizen staan te schudden, door de ontploffingen van minutie en bommen, het is een vuur massa boven het vliegveld Het geschut van het oorlogsgeweld komt dichterbij het is al goed te horen. 6 Sept. Heel de dag door hooren we de vreselijke explosie en gebulder der kanonnen dat de ramen staan te schudden. Al de N.S,B.ers vertrekken en zoeken een ander henenkomen. Ten noorden van Antwerpen wordt nog al tegenstand geboden
'J..\7'Z.
11 Sept. In Oosterhout zijn alle bruggen zwaar geladen. Het is sinds, nogal rustig geweest. De berichten van de Engelsche radio, heeft de Duitsers mooi bedrogen Want de berichten waren al doorgegeven dat Breda gevallen was, en alles was alleegeloopen, al de moffen waren weg, nu zagen ze dat ze beetgenomen waren Bij het Albert Kanaal wordt nogal tegenstand geboden Vele bommenwerpers komen over voor Duitsland 12 Sept. We horen heel de dag door het dreunen van kanon-nen en waarschijnlijk van het springen van bruggen. Ook de Goorsche brug wordt opgeblazen. Weer heel veel bommenwerpers naar de Siegfriedlinie, heel de dag is het geronk van vliegtuigen niet van de lucht. Ook wordt er veel van uit jagers geschoten op fabrieken en troepen enz. 13 Sept. S'morgens vroeg beginnen de jagers hun werk weer. Ze schieten geweldig op troepen autos enz. Er komen heelemaal geen berichten door waar en hoe de strijd is, alles ligt zoo wat stil. Men zegt dat de gealieerden naar Eindhoven gaan die richting, en dat het andere front over de Duitsche grens is, tot in de Siegfriedlinie Ook deze dag weer geweldige ontploffingen van een minutie trein op Reijen, ook op het vliegveld vele ontploffingen. 14 Sept. De brug op de voorhei wordt opgeblazen. De gealieerden moeten de eerste stad bevrijd hebben In Nederland n.1.Maastricht. 15 Sept. De spanning bij de menschen neemt dagelijks toe,in angstige afwachting. op de dingen die komen gaan, de bruggen over het kanaal die nog heel zijn, worden nog zwaarder geladen. De jagertjes vliegen hele dagen rond, zoeken naar prooi treinen of troepen concentraties, geregeld hoor en zie je ze naar beneder"l duiken en schieten
2-'73 16 Sept. Het gerucht gaat dat alles moet evacueren dat 300M van af het kanaal woont in Oosterhout. S'avonds flink bombardement op Moerdijk waar de Duitsers een linie willen maken. 17 Sept. Zon. S'morgens vroeg wordt iedere jongen of man van 18 tot 50 jaar, die de Duitsers tegenkomen of te pakken krijgen meegenomen en aan het werk gesteld, aan de stellingen op Vrachelen. Aan de kerk staan ze het volk op te wachten; er is veel volk aan het graven, vooral op de dijken. De rnenschen rond het kanaal moeten evacueeren om 12 uur moet alles ontruimd zijn. Hier al de jongens zijn de akkers in gevlucht om het graven te kunnen voorkomen. Dan komen er s'middags eerst heel veel jagers, heel laag vliegend en steeds maar schietend. Toen kwam net als een sprookje, honderden laagvliegende grote viermotorige bommenwerpers, met de meeste een zweefvliegtuig er achter aan een draad, wat je goed kon zien, daar geen vliegtuig aan hing, had matriaal en geschut kannonen en parachutisten bij zich, we wisten niet wat dat allemaal beduiden moest, ze gingen naar Oostelijke richting, direct er naar komen ze weer terug, zonder zweefvliegtuigen, daar er geen nieuws komt, weet men niet met zekerheid waar ze geland zijn, men zegt bij Nijmegen. 18 Sept. Vandaag nog veel meer zweefvliegtuigen over gevlogen duizenden, ook heel veel gewonen zOlîder zweefvliegtuig, en zoo verschrikkelijk laag, dat men de piloten uit de raampjes ziet hangen, en ziet zwaaien, het vliegen begint om ongeveer 1 uur tot savonds 6 uur, aan een stuk, en dan heele drommen tegelijk, je kun dikwijls elkaar niet verstaan van het gehoem, we zijn aan het dorschen, maar kunnen niet meer werken, zoo'n prachtig schouwspel is het, daar het ook mooi helder weer is. zijn we aan het foto's maken gegaan Ze zijn geland bij Arnhem en Nijmegen. Zoo willen deze parachutisten, de bruggen over de rivieren in handen krijgen, en zoo bij het leger aansluiten De vliegtuigen hebben niets geen tegenstand, van jagers of schieten. Maar waar ze landen zitten ze rechtstreeks in vijandelijke handen, Eindhoven moet
~HJ4
omsingeld zijn, zoo men zegt, ook in Zeeland wordt hard gevochten. Valkenswaard in geallieerden handen, er moet veel verwoest zijn. Men hootr het schieten weer heel goed. 19 Sept Eindhoven bevrijd. Weer zijn er zweefvliegtuigen geland, doch ze zijn over een ander deel van het land gevlogen 20 Sept. Snachts wordt Eindhoven gebombardeerd door de moffen. De Duitsers hadden nog heel veel goeds uit de Fillipsfabrieken gehaald, maar er is bijna geen vervoer, en geen wegen om naar Duitsland te gaan. Weer veel zweefvliegtuigen geland in Gelderland. Het leger dat Maastricht binnen is gekomen is opgerukt langs de grens van Limburg en door Brabant tot Eindhoven zo zien ze verbinding te krijgen met de parachutisten van Nijmegen en Arnhem, maar die hebben zoo'n tegenstand vooral bij Arnhem. Het andere leger dat door Belgie is getrokken komt door Z. Vlaanderen, wat al gedeeltelijk bevrijd is, men hoort weinig nieuws. over de radio ook geen nieuws . In Oosterhout is het oppassen voor de jongens en mannen, omdat ze niet komen graven, en de meeste onderdUiken 21 Sept. Nijmegen in geallieerden handen, na harde strijd, en vele parachutisten gesneuveld. Er is hevig gevochten, iedere duitser moest tot het laatste toe uitgeroeid worden, iedere straat gezuiverd, het is 2 dagen onafgebroken onder vuur geweest 22 Sept. Rad De Waalbrug is heel in geallieerde handen gekomen, s'morgens vroeg trok te Eindhoven de koninklijke brigade, Prinses Irene binnen, de bevolking was zo entoushast, een regen van bloemen, en allerlej werd op de auto's gegooid. De bevolking was razend. In Z. Vlaanderen werden 10000 duizend duitsers gevangen genomen, ook op andere plaatsen moeten er nog veel gevangen genomen worden op de andere eilanden van Zeeland. Van Le Havre tot Holland zitten nog 100000 duitsers ingesloten
:H75 24 Sept. Zon. De strijd om Arnhem is nog verwoed aan de gang, de eerste luchtlandingstroepen hebben nu een week gevochten, en houden nog steeds stand de toestand is critiek, er zijn weer duizenden luchtlandingstroepen met levensmiddelen en uitrustings vermogen aangekomen. Het is een zware strijd. De strijd, die om de Waalburg gestreden is, wordt mee de felste genoemd tijdens de invasie. De toevoer corridoor van Eindhoven naar Nijmegen is belangrijk verbreed, en alles van vijanden gezuiverd. De geallieerden hebben het kanaal ten oosten van Antwerpen overgestoken. Hier en daar hebben de luchtlandings troepen contact gekregen met het land leger 26 Sept. De strijd om Arnhem blijft voort durend, Op enkele plaatsen zijn de geallieerden de Rijn overgestoken. Daar de luchtlandingstroepen, nog geen contact hebben gekregen met het grote leger dat van Nijmegen op weg is gaat het niet goed. Ook hebben de duitsers een aanval gedaan op de corridoor van Eindhoven, enkele uren is het vervoer stilgelegd moeten worden, doch de duitsers zijn terug gedreven, en is weer verbreed tot een breedte van 40 K.M. Helmond en Deurne bevrijd. Alles wat de moffen hun hun gade is nemen ze mee koeien en varkens. Ook een bombardement op schepen bij Den Helder, ook op Duitsland. 27 Sept. Woens De nog overgebleven parechutisten van de luchtlandings troepen bij Arnhem verkeeren in een benarde toestand, het duurt te lang eer ze verbinding krijgen met het grote leger. Oss en Hees bevrijd. Gisteren is het eerste vliegveld in bevrijd Nederland nl. Eindhoven in gebruik genomen, honderden vliegtuigen zijn er geland, en hebben troepen en levensmiddelen en minutie gebracht. De Luchtlandingstroepen zijn van de mooiste en grootsche gebeurtenissen geweest van de oorlog, in 13 minuten tijds stonden de tanks nog in het vliegtuig in de lucht. en reden ze over de grond, voor de aanval gereed, naar het oorlogterrein. Heel de wereld is in afwachting over de oorlog in Nederland
"J.L]6 Arnhem is een van de hevigste strijdtoneelen Vele vliegtuigen komen over gevlogen. De berichten zullen nog schaarser worden. Bij Turnhout is de strijd ook hevig. 28 Sept. De overgebleven luchtlandings troepen kuunen het niet meer houden en moeten zich terug trekken over de Rijn, en hebben zich bij het landleger aan moeten sluiten. Het is voor die dappere jongens een vechten geweest van 10 dagen en nachten zonder rusten, maar ze hebben het niet kunnen houden en de brug niet in handen kunnen krijgen, dus dat is mislukt, duizenden jongens zijn hier gevallen. Arnhem is een stad van puin geworden. De gealieerden gaan richting Shertogenbosch. In Frankrijk Belgie en Nederland zijn nu 3 millioen geallieerden soldaten. Zeer veel Duitsers zijn er krijgsgevangen gemaakt in Frankrijk en Belgie Seijs Inkwart maakt bekend dat de duitsche soldaten overal recht op hebben, en alles mogen eigenen, wordt het niet gegeven, hebben ze het recht om je dood te schieten, overal moeten versterkingen aangebracht worden, en wordt . oorlogsmateriaal gebracht. De Menschen leven in een bange tijd. Eist eerst door de geallieerden ingenomen, toen weer door de duitsers heroverd, is nu weer in bevrijde handen, zoo'n dorp heeft veel te lijden gehad 29 Sept. Vrij. De geallieerden zijn nog 8 K.M. van Shertogen-bosch en hebben nu de Maas op een breedte van 28 K.M.bezet, ten zuiden van Bosesmeer. Chursil heeft een redevoering gehouden waarin hij eenige getallen liet hooren. In de strijd in Frankrijk en Belgie zijn tot dusver 400000 duitsers gesneuveld, 1 half millioen gevangen genomen. De geallieerden verliezen zijn 90000 Engelsche, en 145000 Amerikaansqhe soldaten. De jagers zijn heel de dag in actie schietende op alles wat ze zien . 1 Oet. Zon. Er komt haast geen nieuws door, het front uit Belgie dat onze bevrijding moet brengen, ligt nog steeds stil
NEDERLAND NOORDZEE .' I
"\
...!lAARLE ~"SSIW ,.., ~.10.~~
.' \ \-,....r.J.' ~._.
\
F 1
;O:~1
MrAJlPlAS
~
'".,'
.
., '.
"
.
TuJtNNour
,/-r OOSTMALLE ir
'ANTWERPEN
1.
...~ ,.....
LOMMEL
JI::;~~
BRUSSEL~ ,SCttA
l
~ 050
. 10
I 20
, JO...
lEGENDE -)-
VOORUITGANG VN4DE1118POOlSEDIVISIEIN BELGIE KANAAL
De Poolse opmars door België. in minder dan een maand tijd! De acties naar Zeeuws-Vlaanderen staan op deze kaart ook aangeduid. omdat ze vanuit Belgiëwerden ondernomen.
