Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap in 2009 & Beleid & activiteiten van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap in 200 en 2010

Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap in 2009 & 2010

Beleid & activiteiten van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap in 200 en 2010

Colofon Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap van het Nederlands Uitgeversverbond Hogehilweg 6 1101 CC Amsterdam-Zuidoost Postbus 12040 1100 AA Amsterdam-Zuidoost Telefoon 020 4309165 Fax 020 4309199 E-mail [email protected] Web www.nuv.nl Fotografie omslag

Vladimir Popovic | Dreamstime.com

pagina 3

Roos Aldershoff

pagina 8

Foliodynamica

pagina 10 t/m 12 www.estck.nl pagina 16 Saniphoto | Dreamstime.com pagina 20, 23, 25, 26 Anna Green | Portfolio, www.portfolio-fotografie.nl pagina 27 Henni van Beek Fotografie, www.hennivanbeek.nl pagina 21 Patricia Ramaer pagina 24, 29 Hans Tak Vormgeving Caroline Hogervorst www.chontwerp.nl Drukwerk www.printconcept.nl Oplage 600

Inleiding

Dit jaarverslag is samengesteld voor de Algemene Ledenvergadering van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap op 22 juni 2010.

M

et dit jaarverslag biedt het bestuur van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap (UVW) de leden hopelijk een plezierige blik in de achteruitkijkspiegel van haar activiteiten in 2009 en een verwachtingsvolle vooruitblik naar wat UVW nog gaat bieden in 2010. Juist in het huidige barre economische klimaat dat zich in volle hevigheid doet voelen in de uitgeefbranche, wil UVW haar leden actiever tot steun zijn dan ooit. De verschillende hoofdstukken in dit verslag kunnen los van elkaar worden gelezen of geraadpleegd. In hoofdstuk 1 wordt een aantal economische ontwikkelingen in de uitgeefsectoren voor vak- en wetenschap beschreven in het afgelopen jaar. Van deze economische ontwikkelingen gaan we in hoofdstuk 2 over tot een profielschets van de leden van de Groep UVW. Als aanloop naar de beschrijving van de samenwerking met het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) (hoofdstuk 4) schetsen we in hoofdstuk 3 de rollen van beide brancheorganisaties. Hoofdstuk 5 vormt de feitelijke kern van dit jaarverslag met een verslag van het UVW-beleid en -activiteiten in 2009 en in de eerste helft van 2010. In hoofdstuk 6 stellen bestuur en secretariaat zich aan u voor.

Amsterdam, mei 2010

Inhoudsopgave

1 Ontwikkelingen in de uitgeefsectoren vak en wetenschap 1.1 Uitgevers en de economische crisis 1.2 Uitgeversmarkten in transitie

2 De leden van de Groep UVW

6

8

8 3 Rollen van NUV & UVW

10 x4x

10

4 Samenwerking met het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) 4.1 Juridische en economische zaken 4.2 Sociale zaken 4.3 Internationale verbanden

17

13

5 UVW-beleid & activiteiten in 200 en 2010 5.1 Uitgevers voor wetenschap en hoger onderwijs 5.2 Uitgevers van vak- en professionele informatie 5.3 Onderzoek B2B Mediabestedingen 2010-2011 5.4 Kwaliteitsborging 5.5 Een professionele branche: round tables en themabijeenkomsten 5.6 Opleiding en advies 5.7 Communicatie

17

 De mensen achter UVW: bestuur en bureau

29

29 x5x

1 O  ntwikkelingen in de uitgeefsectoren vak en wetenschap

D

e toekomst zal leren hoe ingrijpend het jaar 2009 voor Uitgevers voor Vak en Wetenschap is geweest. Zeker is dat het door de meeste UVWleden als een beslissend jaar wordt ervaren, een periode waarin een diepe economische crisis gepaard ging aan een omslag naar digitaal uitgeven. Voor de meeste leden betekende dit dat de portfolio nog stringenter diende te worden afgebakend, dat nietrenderende activiteiten werden verkocht of gestopt en dat innovatie in de koelkast werd gezet in afwachting van betere tijden.

1.1 Uitgevers en de economische crisis In 2009 zagen uitgevers zich gesteld voor een dubbele majeure uitdaging: naast de (al langer gaande zijnde) structurele transitie van print naar digitaal uitgeven, moesten uitgevers in 2009 ook het hoofd bieden aan een heftige economische recessie. Deze recessie blijkt inmiddels in veel opzichten deze transitie te versnellen en te verdiepen. Qua bruto omzetontwikkeling vielen in 2009 print én online advertentiebestedingen gemiddeld terug met 20% (bron: ‘Bruto mediabestedingen’, in: Adformatie, 1 februari 2010). De grootste daling trad op bij kleinere adverteerders (die in sommige segmenten verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de omzet en die soms hun marketingbudget grotendeels of volledig hebben teruggeschroefd). In de top 100 bedroeg de terugval zelfs 30%. De bestedingen in het wervings- en selectiesegment in vak- en managementbladen daalden met ruim 47%. In dit advertentiesegment spelen digitale sociale netwerken een groeiende rol. De abonnementsgebonden omzet groeide met 3 procent in de vaktijdschriften top 100, maar dat is het vertekende resultaat van 15% prijsverhoging tegen een gemiddelde oplagedaling van 11% (bron: MediaFacts, februari 2010). De sterke teruggang van het aantal betaalde abonnementen van de afgelopen jaren zal naar verwachting in 2010 doorzetten, omdat veel afnemers opnieuw zullen bezuinigen op het aantal abonnementen op vakliteratuur. De moeizame financiering door banken en verkorte leverancierskredieten bemoeilijkten mede de omzetontwikkeling in de uitgeverijen.

Genoemde ontwikkelingen vormen inmiddels een bedreiging voor het voortbestaan van sommige vakinformatieve uitgeverijen. Na een eerste golf van kostenreducties en reorganisaties zijn uitgeverijen van groot tot klein verwikkeld in overlevingsstrategieën zoals het aangaan van samenwerkingsverbanden, vervreemding van omzet of de opheffing van titels en (tijdelijke) arbeidscontracten. De verwachting is dat advertentie-omzetten ook na economisch herstel voor een substantieel deel structureel verloren zijn gegaan voor de oorspronkelijke uitgeefsector als gevolg van de online exploderende advertentieruimte en -mogelijkheden. De mate waarin zal er mede van afhangen in hoeverre uitgevers er in slagen om voldoende (vaste en mobiel) online meetbare en onderscheidende advertentieproposities te ontwikkelen. Bovenstaande ontwikkelingen doen zich niet voor in de non-profit en aan de overheid gelieerde segmenten. De verwachting is echter dat ook deze markten vanaf 2011 geconfronteerd zullen worden met de gevolgen van de in 2008 en 2009 ontstane overheidstekorten als gevolg van de crisis. Internationale uitgevers ondervonden in 2009 hinder van een lage dollarkoers en houden rekening met grote bezuinigingen op de budgetten van institutionele bibliotheken vanaf 2010. Deze bezuinigingen zullen ook in deze sector de verschuiving naar e-content sterk versnellen. Uitgevers van studieboeken daarentegen profiteerden in 2009 juist van de recessie, omdat studenten langer in de opleidingstrajecten bleven hangen vanwege de slechte perspectieven op de arbeidsmarkt. Daarnaast groeide de markt door het geboortegolfje in de late jaren tachtig/begin jaren negentig in de vorige eeuw. Deze ontwikkelingen compenseerden ruimschoots het verlies dat optreedt door de groeiende online handel in 2e hands studieboeken. Echter, ook deze markt zal zich moeten voorbereiden op een sterk bezuinigende overheid na 2010 en een vlucht van digitale mobiele content door de doorbraak van de e-reader en het e-tablet in 2010.

xx

1.2 Uitgeversmarkten in transitie De schaarste voorbij De uitgeefbranche ondergaat een verandering waarvan de impact wel eens net zo groot kan zijn als die van de invoering van de boekdrukkunst. Zowel horizontaal als verticaal groeien mediadiensten en telecom-infrastructuren naar elkaar toe. In een netwerksamenleving is het niet meer mogelijk om productie en distributie afzonderlijk te beschouwen. Producenten en afnemers communiceren steeds gemakkelijker rechtstreeks met

leider. In het eerste kwartaal van 2010 werd zonder meer duidelijk dat de slechte economische vooruitzichten hebben geleid tot een explosie van goedkope en meetbare online content en tot een overaanbod aan advertentiemogelijkheden en –ruimte.

Performance based en simultaan uitgeven Het is wellicht niet zo zeer de crisis als wel het veranderende klantengedrag (eindgebruikers én adverteerders) dat uitgevers dwingt om nieuwe hybride verdienmodellen te ontwikkelen. Gebruikers willen stante pede relevante informatie ontvangen ‘Digitaal uitgeven is geen bestemming, en toevoegen en delen via zelf te bepalen maar een reis. Innovatie en experimenteren kanalen en condities. De verwachting is dat zijn de nieuwe constanten voor uitgevers - in nogal wat marktsegmenten bestaande posities drastisch zullen verschuiven. Uitin de wetenschap dat experimenten zullen gevers zullen op veel ‘mediaborden’ tegelijk falen en dat herinrichting van de business moeten leren schaken. Sommige uitgevers niet meer zal ophouden’ (Christie Hefner, Playboy koersen aan op een model van contentsyndicatie of schuiven op richting data- en Enterprises in FIPP Annual Report 2008). work flow service providers of ontwikkelen compliance en assurance-diensten. De crisis elkaar. De banner en button hebben afgedaan: pronoodzaakt om nog veel scherper dan voorheen te ducenten en distributeurs ontwikkelen eigen mediafocussen op marktpositie en op core business. merken; media maken zich los van distributieformats; Vakuitgevers waren in 2009 dan ook sterk gericht op portals nemen de functie over van broadcasters en de consolidatie van winstgevende producten en nain de strijd om de advertentie-euro is Google marktmen versneld afscheid van minder renderende titels.

Stellingen: de belangrijkste ontwikkelingen voor UVW-uitgevers in de komende jaren • Het real time web: direct vinden, kopen, handelen, communiceren, updaten, delen en publiceren. • Zoekmachines zetten in op real time en social search waarbij nieuwsberichten en social media worden geïndexeerd en geïntegreerd op moment van publiceren. • Social media nemen de primaire rol van horizontale en verticale zoekmachines over. • Een exploderend medialandschap waarin het ‘advertising revenue only’ model definitief wordt losgelaten. • Boekenkast, archief en server kunnen de deur uit: informatie en diensten komen in het virtuele netwerk terecht. • Augmented reality: diensten en marketing waarin het werkelijke beeld/tekst worden aangekleed met grafische data/infographics e.d. • Uitgevers maken goede kansen om te blijven verdienen aan unieke digitale content op het web als zij op korte termijn nieuwe en flexibele prijsmodellen aanbieden; het handhaven

van rechten is faciliterend aan deze nieuwe verdienmodellen en daarvan een afgeleide in plaats van een defensieve hinderpaal voor toenemende toegankelijkheid en gebruik, ongeacht in welke UVW-uitgeefsector zij actief zijn. • De belofte van het online advertentiemodel is een misrekening gebleken. Redacteuren kosten nu eenmaal geld en dat verdien je niet terug met alleen online advertenties. Uitgevers hebben kansen om zich te onderscheiden in een exploderende mediasector door te evolueren tot media-adviseurs van hun klanten en adverteerders, ongeacht in welke UVW-uitgeefsector zij actief zijn. De strategie is een duidelijke verschuiving van een printmerk met een website naar een informatiemerk dat specifieke content levert over een heel scala van kanalen en media. De toegevoegde waarde hoeft niet de content zelf te zijn: ‘start to monetize your audience’ met lidmaatschappen, tools, events, communities, apps, benchmarks, e-winkel en corporate publishing. xx

Effectief management van parallelle en transmediale contentstromen (waarin relevantie, context en ‘connectivity’ de ‘key’drivers moeten zijn) in interactieve ‘community publishing’ omgevingen leiden, in combinatie met crm, tot nieuwe verdienmodellen. Daarbij zijn de marges vele malen lager dan de sector gewend was met print uitgeven. Voor de meeste uitgevers vormen beurzen en symposia naast customer publishing inmiddels belangrijke omzetpijlers. Ook deze stonden in 2009 echter onder grote druk. UVW-uitgevers beschikken vaak over sterke merk- en marktposities. Dat levert een goede uitgangspositie op om een performance-based transmediale partner te zijn voor afnemers en adverteerders, mits de kwaliteit van content en dienstverlening verder wordt opgevoerd. Performance based uitgeven vraagt ook om meetbaarheid van redactionele processen. In 2009 hebben

enkele UVW-uitgevers in dat verband een opvallende turn around doorgevoerd: redacteuren opereren in een open verbinding met hun klanten. Doordat verschillende gebruikersgroepen verschillende toegangskanalen gebruiken, past de vorm van de content zich steeds aan. Dat betekent dat ook de verdienmodellen steeds veranderen. Een begaanbaar pad lijkt de aanbieding van kleine content-eenheden waar lezers voor willen betalen. Harde data, up to date nieuws (in sound en beeldbites) en referentiemateriaal doen het in de B2B online wereld beter dan opiniërende redactionele content. Voor zover uitgeverijen hun bedrijfsprocessen nog niet hadden ingericht voor online uitgeven en distributie, dan deden zij dat in 2008. De komst van ‘software as a service’-diensten zal uitgevers de komende jaren nog beter in staat stellen om online diensten en producten goedkoper in de markt te zetten.

x8x

2 De leden van de Groep UVW

D

e leden van de Groep UVW leveren vak- en wetenschappelijke informatie, bestemd voor hoger beroeps- en universitair onderwijs en wetenschap en voor de uitoefening van beroep en bedrijf. Naast printproducten wordt een steeds grotere variatie van digitale producten, platfora via online en mobiele kanalen ingezet. Daarnaast worden afnemers via seminars, congressen, vakbeurzen, studiereizen en adviesdiensten voorzien van informatie en wordt adverteerders een rijke context voor hun proposities geboden. Voor de belangen van deze groep uitgevers maakt de Groep UVW zich sterk door: - het mede faciliteren van de business in de branche, - het bevorderen van kennis- en ervaringsuitwisseling, - het bij elkaar brengen van stakeholders in de vaken wetenschappelijke informatieketens, - belangenbeïnvloeding bij aanpalende organisaties, nationale en Europese politiek en pers en, - waar nodig, initiëren en (laten) uitvoeren van onderzoek, pilots en experimenten. Leden hebben het meeste profijt van hun lidmaatschap als zij actief betrokken zijn bij de activiteiten en werkgroepen van UVW. Via het lidmaatschap drukken leden mede een stempel op het reilen en zeilen van de eigen branche, maken zij deel uit van een groep soortgelijke ondernemers, worden zij gehoord en adequaat geïnformeerd en ondervinden zij steun bij hun bedrijfsuitoefening. UVW telt circa 60 leden met ongeveer 6600 werknemers. In 2009/2010 werden de uitgeverijen Lenthe, Ars Aequi, Geomaris, INcT en Global Roel Media als nieuw lid verwelkomd. Eigenlijk is geen van de ledenbedrijven hetzelfde. De volgende grove clustering (voor zover verantwoord) maakt iets zichtbaar van het rijke spectrum van het ledenbestand van UVW:

Gespecialiseerde niche-uitgevers (bijvoorbeeld uitgeverijen deLex, NT Publishers, Fair Media, Industrielinqs pers en platform, uitgeverij Paris, Katholieke Bijbelstichting, Qumedia, Schulinck, Security Press, Koggeschip Vakbladen, Picidae, Kok Ten Have, Aksant, Arko Sports Media, Compres, uitgeverij VerLoren, Otto Cramwinckel, Noordervliet Media). Middelgrote zelfstandige uitgeverijen, actief in meerdere segmenten (zoals bijvoorbeeld Nijgh Periodieken, SWP, Lakerveld, WEKA, Aeneas, Prelum Uitgevers, Kerckebosch, Media Business Press, BDU Uitgevers, FD Mediagroep, Springer/BSL). Internationaal opererende concernuitgevers (zoals bijvoorbeeld Reed Elsevier, Kluwer, Sdu uitgevers, Springer). Dit zijn multimediale uitgeverijen die zowel wetenschappelijke als vakinformatieve producten voor branche en professionals bieden, in elk denkbaar medium en format. Internationale niche-uitgeverijen (zoals bijvoorbeeld Brill, Kluwer Law International, Geomaris, Roel Global Media, John Benjamins, Keesing Reference Systems). Uitgeverijen die de focus primair richten op online transacties (bijvoorbeeld VNU Media, LexisNexis). Uitgevers die zich richten op het hoger onderwijs en wetenschap in Nederland (bijvoorbeeld Boom uitgevers, Coutinho, HB Uitgevers, Ars Aequi, Noordhoff, Pearson Education, Van Gorcum, Aksant, MAKLU, Wageningen Academic Press, VU, De Tijdstroom). Uitgevers die gespecialiseerd zijn in een bepaald product of dienst (zoals bijvoorbeeld Datec VOF en Pearson Assessment, uitgevers van testmateriaal). Not for profit uitgeverijen (university presses, brancheorganisaties, verenigingen, bijvoorbeeld Amsterdam University Press, NUVO, Transport en Logistiek Nederland, Stichting Vakbladen, CRV Holding, Van der Wey Periodieken).

xx

3 R  ollen van het Nederlands Uitgevers Verbond (NUV) & Uitgevers voor Vak en Wetenschap (UVW) Promotor

N

UV/UVW behartigt de gemeenschappelijke belangen van uitgeverijen. Daartoe vervullen zij rollen en functies die niet zonder meer goed door individuele uitgevers zijn te vervullen. We kunnen NUV/UVW niet los van elkaar zien omdat rollen, functies en diensten van deze zusterbranche-organisaties complementair zijn en elkaar idealiter versterken. We onderscheiden in dit hoofdstuk 8 functies in de vorm van rollen. Natuurlijk zijn deze rollen niet waterdicht en lopen ze hier en daar in elkaar over. Ook hebben verschillende rollen overlappende resultaatgebieden. Zo dragen bijvoorbeeld de lobby- en de spelverdelersrol beide bij aan een eerlijk speelveld voor uitgevers.

Het aanspreekpunt/de promotor Het aanspreekpunt, het gezicht van de branche. Uitgeven wordt nog te vaak als ‘oude industrie’ gezien. Juist UVW-uitgevers lopen al jaren voorop met hun investeringen in database, online en mobiel publishing. Dit moet de branche-organisatie breed uitdragen. Een positief imago van de branche is niet alleen belangrijk voor de autoriteit die nodig is in de rol van lobbyist of onderhandelaar, maar is minstens zo essentieel voor de aantrekkingskracht van uitgeverijen op de kapitaal- en arbeidsmarkt. NUV wil deze rol de komende jaren meer uit de verf laten komen door een actieve en zichtbare opstelling in aanpalende sectoren en in pers en politiek. De lobbyist Als lobbyist moet de branche-organisatie beschikken over uitstekende dossierkennis op veel gebieden, bijvoorbeeld ten aanzien van auteursrecht, piracy, privacy, reclame- en advertentiespelregels en relevante digitale ontwikkelingen. NUV/UVW monitort voortdurend de macro- en meso-omgeving om vroegtijdig brancherelevante signalen op te vangen en personen te beïnvloeden die de omstandigheden van de uitgeefmarkt bepalen. Die zitten bij (inter)nationale instellingen, in de Europese en nationale politiek, bij maatschappelijke organisaties en aanpalende stakeholders.

x 10 x

gaan met leenrecht, met de privékopie en hergebruik in een digitale omgeving. In internationaal verband werd een drm-standaard gelanceerd voor de toegangsrechten van zoekmachines tot uitgeefcontent, het zogenaamde Automated Content Access Protocol (ACAP).

De spelverdeler Behalve externe afspraken maakt NUV als spelverdeler ook interne (al dan niet bindende, zelf-regulerende) afspraken. Hiermee wordt gezorgd voor maatwerk ter voorkoming van generieke wetgeving die onvoldoende recht doet aan de belangen van uitgevers. Net zo belangrijk is dat door adequate zelfregulering leden zich onderscheiden als professionele en betrouwbare partners in de keten. De verplichte aansluiting van UVW-leden bij HOI dient de (onderlinge) transparantie in de markt evenals Bindend Besluit 5 voor abonneeen lezerskringonderzoeken. Op deze manier ontstaat professioneel gedrag wat het imago van de branche in het algemeen en van de individuele uitgever in het bijzonder in de kaart speelt. Zonder de branche-organisaties lopen individuele uitgevers een redelijk risico door nadelige regelgeving te worden overvallen zonder daarop nog invloed uit te kunnen oefenen.

Lobbyist De onderhandelaar De derde rol is die van onderhandelaar. NUV maakt bindende externe afspraken via o.a. gedragscodes, convenanten, joint industry committees en common currencies om uitgevers een eerlijk speelveld te bieden. CAO’s zijn in dit verband een goed voorbeeld. Voor veel leden is de CAO belangrijk als model en als benchmark. De CAO bevordert de transparantie van de arbeidsmarkt in de uitgeefsector. In de onderhandelingen wordt gewaakt voor een onevenredig grote impact op het bedrijfsresultaat en de concurrentiepositie van kleine en startende leden. De overheid en andere belangengroeperingen waarderen het dat uitgevers een afvaardiging hebben die voldoende representatief is om namens alle uitgevers te kunnen onderhandelen. De CAO voorkomt dat met iedere medewerker afzonderlijk moet worden onderhandeld of dat er een baaierd aan bedrijfs-CAO’s moet worden afgesloten. Ook de inspanningen voor een toekomstproof reprorechtstelsel kunnen worden beschouwd als een vorm van marktregulering. Een voorbeeld is de overeenkomst met de bibliotheken over hoe moet worden omgegaan met rechten op verweesde en niet meer leverbare werken die worden gedigitaliseerd, waarvan rechthebbenden niet te traceren zijn. Ook wordt er met het hoger onderwijs gesproken over hoe om te

x 11 x

Spelverdeler

De adviseur Het meest aansprekend voor UVW-leden is de branche-organisatie in zijn rol als adviseur. Leden weten in het algemeen uitstekend hun weg te vinden naar de gratis eerste lijn loketten van NUV met vragen van juridische, economische, fiscale of sociale aard. Of het nu gaat om het auditen van een auteurscontract of het aanleggen van een dossier voor een ontslagaanvraag, vragen worden volgens de leden snel en adequaat opgepakt. Op de sites van NUV/UVW en het Bedrijfstakbureau (voor sociale informatie) vinden leden dossiers over een veelheid aan onderwerpen en ontvangen zij via rss-feeds hierover updates op maat. Behalve monitoren, signaleren en informeren worden ontwikkelingen m.b.t. auteursrecht, verpakkingen, milieu, privacy, reclamerichtlijnen etc. ook toegelicht tijdens bijeenkomsten. Medewerkers in ledenbedrijven kunnen nagenoeg gratis deelnemen aan een cursus auteursrecht die hen bij de tijd brengt wat betreft het digitale domein. En tot slot kunnen leden tegen kostprijs maatwerkadvies inkopen. De dienstverlener Als dienstverlener zorgt UVW/NUV voor direct financieel voordeel via mantelcontracten op sociaal terrein en inzake distributie-overeenkomsten. Het NUV/UVW draagt er mede zorg voor dat uitgevers aan wet- en regelgeving kunnen voldoen en daar zo min mogelijk

risico lopen. Een goed voorbeeld hiervan is de met de fiscus overeengekomen regeling voor het inhuren van freelance auteurs.

Het netwerkplatform Het gevoel ‘dat je lid bent van een club’ is volgens vrijwel elk UVW-lid de meest positieve asset van hun lidmaatschap. Het contact met collega-uitgevers over ontwikkelingen in het uitgeefbedrijf en vanwege de uitwisseling van praktijkervaringen is uitermate informatief. Voor de zelfstandige uitgevers vooral op het terrein van ondernemingsgerelateerde onderwerpen. De borrels en ontmoetingen bieden daarnaast naar eigen zeggen van de leden, ook een gelegenheid bij uitstek om nieuw talent te ontdekken, ervaren krachten te volgen en om carrièremogelijkheden te creëren. De deskundigheidsbevorderaar Het is dan ook geen toeval dat UVW het grootste deel van zijn inspanningen richt op het faciliteren van ontmoetingen tijdens informatiebijeenkomsten in de rol van deskundigheidsbevorderaar. Jaarlijks worden tussen de 3 tot 7 Round Tables of themabijeenkomsten georganiseerd. In Round Tables komen vooral collega’s aan het woord over hun uitgeefervaringen met digitaal uitgeven, het brandpunt in de bijeenkomsten van de laatst vijf jaar. Deze zijn immers relevant voor alle categorieën uitgeverijen, uiteenlopende functies en niveaus. De bereidheid van leden om ervaringen te delen met collega’s draagt enorm bij aan de professionaliteit van de sector. Dit is alleen maar mogelijk als UVW blijft zorgen voor een exclusieve en besloten clubgedachte. Naast Round Tables zijn er bijeenkomsten gericht op bepaalde segmenten van het ledenbestand. In totaal nemen jaarlijks honderden medewerkers aan de bijeenkomsten deel. In termen van leerrendement halen de leden daarmee letterlijk profijt uit hun contributie.

Adviseur x 12 x

4 Samenwerking met het Nederlands Uitgeversverbond (NUV)

U

VW-leden hebben grote belangen op economisch, juridisch en sociaal terrein. In samenwerking met het NUV ontplooit UVW op deze terreinen verschillende activiteiten en onderhoudt de nodige contacten in de internationale uitgeefsector. In tijden van economische crisis blijken vooral de zelfstandige UVW-leden de NUV-loketten frequent te raadplegen over een veelvoud aan kwesties die uiterst relevant zijn voor de continuïteit van hun bedrijfsvoering.

4.1 Juridische en economische zaken Reprorechten In de digitale samenleving neemt de druk op auteursrechten toe, zowel vanuit de politiek als vanuit de gebruikers. Adequate afspraken over auteurs-, repro-, uitlening-, gebruiks- en toegangsrechten en archivering zijn essentieel. Online publicaties realiseren een steeds groter deel van de uitgeefomzetten. De roep om gratis online content klinkt daarbij steeds luider. In de eerste helft van 2010 zal NUV samen met UVW een ledenbijeenkomst organiseren die de handhaving van auteursrechten en de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen in de digitale omgeving als onderwerpen heeft. Met de komst van de e-reader en i-pad neemt het illegaal digitaal kopiëren toe. NUV onderzoekt in 2010 in samenspraak met o.a. Brein hoe de bescherming van auteursrechten in het digitale publieke domein kan worden versterkt, met name wat betreft bit torrent sites. Handhaving staat daarbij niet op zichzelf, maar zal waar mogelijk worden gekoppeld aan de ontwikkeling van nieuwe betaal- en verdienmodellen die illegaal kopiëren op grote schaal onaantrekkelijk moeten maken. Het afgelopen jaar is het aantal kopieën van papier naar papier in onderwijs en bedrijfsleven dramatisch gedaald. De scans van papier naar digitaal namen tegelijkertijd fors toe in volume. De digitale kopie valt

(nog) niet onder de huidige reproregelgeving. In 2009 werden samen met Stichting Reprorecht en Voice inspanningen ondernomen om met VNO/MKB tot afspraken te komen over een verlenging van de regeling met het bedrijfsleven voor de inning van reprogelden voor de jaren 2009 en 2010. Overeengekomen is de bestaande reproregelingen voor print kopiëren te verlengen, waar nodig aangepast voor een meer praktische uitvoering. Doel is om voor 2011 te komen tot een geheel nieuwe regeling waarin ook de digitale kopie en het digitaal kopiëren zijn meegenomen. Mochten er geen collectieve afspraken kunnen worden gemaakt, dan zal NUV onderzoeken hoe leden op een andere wijze kunnen worden ondersteund bij de handhaving van hun rechten in de digitale omgeving. Ook in het hoger onderwijs wordt steeds meer gebruik gemaakt van digitaal kopiëren. Eind 2009 is intensief met de universiteiten onderhandeld over een daartoe aangepaste afkoopregeling voor korte gedeelten. Deze onderhandelingen hebben nog niet geleid tot een aangepaste regeling. Daarom wordt voorlopig de huidige regeling gecontinueerd. Verwacht wordt dat er met de HBO-raad in 2010 tot een aangepaste regeling hiertoe kan worden gekomen. Door extra handhaving konden in 2009 (net als in voorgaande jaren) substantieel meer repro- en readervergoedingen worden geïnd in het hoger onderwijs. De Groep UVW wordt rechtstreeks vertegenwoordigd in de besturen van PRO/PRN, onder andere door voormalig bestuurslid Louwe Dijkema.

Spam In vervolg op de uitbreiding van de Reclamecode voor B2B direct mail werd op 1 oktober 2009 de Telecomwet aangepast voor B2B spam. Dat had consequenties voor de back en front offices voor online marketing en de distributie. Ook zullen privacyprotocollen in de uitgeverijen moeten worden aangescherpt. NUV werkt in 2010 aan een voorbeeld-model voor uitgevers. Spam-overtredingen worden zwaar beboet door de Opta. In augustus 2009 organiseerde

x 13 x

NUV in samenwerking met UVW een ledenbijeenkomst over dit onderwerp (zie verder de paragraaf over ‘Bijeenkomsten in 2009’).

Opzegtermijnen abonnementen Inzake opzegtermijnen abonnementen heeft de NUVlobby in de op handen zijnde wetgeving in 2011 voor uitgevers maatwerk bewerkstelligd en wordt een driemaandelijkse opzegtermijn voor alle abonnementsvormen bepleit. Hoewel deze wetgeving is gericht op de consumentenmarkt, verwachten ook gebruikers van vak- en wetenschappelijke informatie van hun uitgevers vergelijkbare opzegtermijnen. Sterker nog: zij verwarren die met de leveringsvoorwaarden van telecom-aanbieders die gehouden zijn aan een 1maandelijkse opzegtermijn. Daarom heeft UVW de voorbeeld-leveringsvoorwaarden op zijn site inmiddels daarop aangepast. Het wetsvoorstel ligt voor ter eindbespreking in de Tweede Kamer en wordt niet voor medio 2011 van kracht. Ook moet er rekening mee worden gehouden met het feit dat de behandeling wordt gestaakt in verband met op handen zijnde wetgevingsharmonisatie in EU-verband voor wat betreft dit onderwerp. Duurzaam inkopen door de overheid Ook vakbladen stonden op de lijst van producten die de overheid duurzaam wil inkopen. Na een intensieve lobby door NUV tegen de duurzaamheidscriteria (en later ‘aandachtspunten’), heeft VROM besloten om voor vakliteratuur af te zien van het vaststellen van milieucriteria.

4.2 Sociale zaken Eind april 2009 expireerden de CAO’s BTU en Vaktijdschriftjournalisten. Door de slechte economische omstandigheden is er eigenlijk geen loonruimte beschikbaar, maar werd voor 2009-2010 alsnog een akkoord bereikt met een minieme incidentele loonsverhoging voor de BTU. Verwacht wordt dat voor de zomer ook een akkoord zal worden bereikt over een eveneens kortlopende CAO Vaktijdschriften. In 2009 was UVW weer betrokken bij de uitvoering van de werkervaringregeling voor vaktijdschriftjournalisten. De regeling voor het inhuren van freelancers zal mogelijkerwijs in 2010 verder worden verbeterd. Veel UVW-uitgevers maken dankbaar gebruik van deze regeling, zeker in een periode van veel verzelfstandigingen en reorganisaties van UVW-bedrijfsactiviteiten. Van ca. 10% van de werknemers werd afscheid genomen (inclusief het niet-verlengen van tijdelijke contracten en pensionering). Uitgevers doen meer zelf en besteden veel minder werk uit dan voor de

crisis. Het vaksecretariaat Sociale Zaken heeft in 2009 extra inspanningen geleverd bij de begeleiding van dit soort trajecten in de ledenbedrijven. Bestuurslid Yvonne Joosten is portefeuillehouder voor Sociale Zaken.

4.3 Internationale verbanden Het aantal dossiers waarvan de inhoud op Europees niveau wordt bepaald, neemt elk jaar toe. Om de belangen van uitgevers op Europees gebied optimaal te kunnen behartigen, is NUV aangesloten bij de in Brussel gevestigde uitgeversorganisaties European Newspaper Publishers Association (ENPA), European Federation of Magazine Publishers (FAEP) en Federation of European Publishers (FEP). FEP vertegenwoordigt de belangen van uitgevers van boeken en wetenschappelijke tijdschriften. FEP werkt nauw samen met de Association of Technical, Medical and Scientific Publishers (STM) en met de International Publishers Association (IPA). Naast FEP vertegenwoordigt de European Publishers Council (EPC) verschillende Europese mediaconcerns in de Europese uitgeverslobby. Genoemde organisaties monitoren de mogelijke impact van EU-initiatieven op de uitgeverijsector. Daartoe onderhouden zij nauwe contacten met de Europese Commissie en het Europees Parlement. In afstemming met de aangesloten nationale uitgeversassociaties worden standpunten geformuleerd en uitgedragen. Waar mogelijk werken de Europese zusterorganisaties met elkaar samen. In 2009 werd de agenda overheerst door de Google Book Settlement Agreement tussen de Author’s Guild, Association of American Publishers en Google waarmee Google toestemming verwierf voor massadigitalisering van boeken in Amerikaanse bibliotheken. Dat had in eerste instantie vergaande en complexe gevolgen voor titels van uitgevers buiten de Verenigde Staten. Uiteindelijk werd besloten om de Settlement te beperken tot uitgaven in de (grote) Angelsaksische landen (voor zover geregistreerd bij de Library of Congress). Andere thema’s op de Europese agenda in 2009 en 2010 hebben vooral te maken met de bescherming van auteursrechten in de digitale omgeving, met Open Access en met lage BTW op (e)boeken. De Groep UVW heeft een rechtstreekse vertegenwoordiging in FEP.

x 14 x

Op internationaal niveau worden de uitgeversbelangen behartigd door IPA. IPA is het eerste aanspreekpunt voor bijvoorbeeld een supranationale organisatie als WIPO. IPA is o.a. betrokken bij de ontwikkeling van een protocol voor de toegang tot online content voor zoekmachines (ACAP). Daarnaast spant IPA zich in om wereldwijd een eerlijk speelveld voor uitgevers te bewerkstelligen en schade door (digitale) piraterij in te dammen. NUV wordt binnen IPA door de Groep UVW vertegenwoordigd. Momenteel is namens NUV Herman P. Spruijt IPA-voorzitter. Tot slot onderhoudt UVW rechtstreekse contacten met het al genoemde STM.

Herman Spruijt, voorzitter van de International Publishers Association (IPA), namens het NUV/UVW

x 15 x

Aan de hand van een profielschets van de twee binnen de Groep UVW te onderscheiden segmenten (uitgevers voor wetenschap en hoger onderwijs enerzijds en uitgevers voor beroep en bedrijf anderzijds) beschrijven we hierna een aantal beleidszaken. Daarna passeren diverse activiteiten in 200 en in 2010 de revue.

x 1 x

5 UVW-beleid en -activiteiten 2009/2010

5.1 U  itgevers voor wetenschap en hoger onderwijs Open Access Het standpunt dat publiek gefinancierd wetenschappelijk onderzoek gratis in het publieke domein beschikbaar moet zijn, wint terrein in wetenschap, politiek en in de publieke arena. Daartoe worden vaak ook de publicaties van wetenschappelijke uitgevers gerekend. Deze zogenoemde Open Access (OA) discussie is voor wetenschappelijke uitgevers van groot belang. De komende jaren zullen de EU-lidstaten met oplossingen moeten komen voor de toekomstige inrichting van de wetenschappelijke informatieketen. UVW heeft zich opgeworpen als partner van het ministerie van OCW en in de keten om via experimenten tot nieuwe uitgeefmodellen te komen waarbij de belangen van zowel grote als kleine wetenschappelijke uitgevers evenwichtig moeten worden behandeld. De experimenten betreffen medische informatie voor patiëntenverenigingen en voor het MKB. Begin 2010 werd de dialoog met SURF hervat om te inventariseren waar UVW en SURF samen kunnen optrekken om de toegang tot wetenschappelijke informatie uit te breiden met nieuwe diensten en verdienmodellen. Met het ministerie van OCW is begin 2010 gesproken over de rol van uitgevers in de ontwikkeling van een OA-georiënteerde informatieketen. In vervolg daarop heeft UVW het ministerie in februari van dit jaar van een schriftelijk advies voorzien bij de totstandkoming van de OCW-nota over wetenschappelijk informatie. E-readers en mobiele content Eind 2009/begin 2010 vond de lang verwachte doorbraak van de e-reader plaats, mede bevorderd door de totstandkoming van enige interoperabiliteit, standaardisatie, toegenomen functionaliteit, lagere prijs en de komst van hybride e-tablets. Samen met het groeiende titelaanbod werkt dat in het voordeel van de marktacceptatie van e-reader en e-boek. Deze ontwikkeling zal leiden tot verschuivingen in de krachtsverhoudingen in de distributieketen enerzijds en tot een vlucht aan privé en commercieel aanbod van illegale kopieën en daarmee met prijs-, drm- en handhavingsvraagstukken anderzijds. NUV kan zijn leden

hierbij juridisch ondersteunen. Daarnaast onderzoekt het verbond een nauwere samenwerking met Stichting Brein in de bestrijding van illegale praktijken. Boekenuitgevers in het hoger onderwijs leggen zich steeds meer toe op e-content en e-learning. Hierdoor neemt het belang van de fysieke boekhandel voor de distributie af. Intermediairs, online boekhandels en uitgeverssites zijn het voornaamste bestelloket geworden voor eindgebruikers en instellingen. Naast deze ontwikkelingen ondervinden boekenuitgevers hinder van de online handel in 2e hands boeken. In 2008 was van elke 3 studieboeken er 1 een 2e hands exemplaar (inclusief Engelstalige boeken) en ging het om een half miljoen 2e hands verkopen. Daarnaast neemt het kopieervolume drastisch af ten gunste van de digitale kopie en het downloaden van informatie en daarmee ook de omvang van reprovergoedingen voor uitgevers. Eind 2009 werden de onderdelen studie- en zakelijke boeken van boekhandelsketen Selexyz onderdeel van de holding waartoe ook Van Dijk Educatie behoord. Deze is in één klap marktleider geworden op het gebied van studieboeken voor het hoger onderwijs. De markt zal vermoedelijk in reactie op de ontstane situatie alternatieve distributiekanalen ontwikkelen.

KVB-aangelegenheden Binnen NUV wordt het collectieve boekenbeleid met GAU en GEU afgestemd in het NUV Boekenoverleg. In 2010 zal naar verwachting de omvorming van de KVB tot een breed platform voor de culturele en maatschappelijke positie van het boek worden voltooid. Daartoe wordt het Centraal Boekhuis (CB) juridisch en economisch ontkoppeld van de KVB en zal UVW zijn bestuurszetel omruilen voor een zetel in de Raad van Toezicht. Binnen NUV-verband wordt gewerkt aan een nieuwe eigendomsstructuur voor de KVB. Bestuurslid Thijs VerLoren van Themaat is hierbij voor UVW betrokken. Hij maakte zich in de afgelopen 5 jaar ook bijzonder sterk voor de in oktober 2009 gelanceerde TitelBank. Uitgevers beheren hierin de eigen data die via TitelBank beschikbaar komen in het publieke domein en door derden kunnen worden verrijkt. De toekomst zal leren of TitelBank bijdraagt aan additionele omzet voor uitgevers. In 2009 nam UVW in

x 17 x

KVB-verband actief deel aan de voorbereiding van de evaluatie van de Wet op de Vaste Boekenprijs. Die is inmiddels met een positief advies van de ex-minister van OCW aan de Raad voor Cultuur en de Tweede Kamer aangeboden. De ex-minister heeft voorgesteld om in elk geval de auteurs- en personele korting te herstellen (binnen het vigerende fiscale raamwerk) en dringt aan op onderzoek naar de effecten van de digitalisering op de vaste prijs en te zorgen voor betere branchestatistieken.

5.2 Uitgevers van vak- en professionele informatie UVW-leden geven gezamenlijk ruim 750 vaktijdschriften uit waarvan ongeveer de helft advertentiedragend is. Hoewel printmerken nog steeds de basis vormen voor nieuwe online proposities en extensies, neemt hun aandeel in het totaal van de activiteiten steeds verder af. Steeds meer redacties nemen hun online activiteiten als centraal vertrekpunt voor content- en merkontwikkeling. In 2009 verdwenen ongeveer 30 titels uit de markt door stopzetting en samenvoeging. Voor een substantieel deel migreerde de advertentie-omzet onder invloed van de economische crisis structureel en versneld naar goedkopere, meetbare en transparante online platfora, ook van niet-uitgevers. De vraag is in hoeverre uitgevers met een hoofdzakelijk print-georiënteerde advertentiedragende portfolio deze ontwikkeling zullen overleven. Uitgevers die onvoldoende digitale proposities ontwikkelen, lijken de financiële basis voor de aanzet daartoe in 2009 te zijn kwijt geraakt.

De grote spelers hebben hun portfolio’s stevig opgeschoond en aangescherpt, deels door stopzetting van titels en activiteiten, deels via verkoop en management buy-outs (een aantal keert als kleine zelfstandige uitgever terug in de boezem van UVW). Het afgelopen jaar breidden de meeste professionele uitgevers hun portfolio uit met kanalen als social media, met user en customer generated content, met virtuele communities en met web-tv/streaming video. In 2010 wordt veel verwacht van mobiele distributie en van mobiele applicaties onder invloed van de doorbraak van smart phones, e-readers, e-tablets en micro-betalingsmogelijkheden. Met betrekking tot mobiel uitgeven worstelen uitgevers nog wel met rights management en standaardisatie-vraagstukken. Ook worden e-learning en serious gaming (t.b.v. accreditatie bijvoorbeeld) ingezet naast tools, verticale zoekmachines en workflow software.

5.3 Onderzoek B2B Mediabestedingen 20102011 Om de leden te ondersteunen in de transitie naar transmediaal uitgeven liet de Groep UVW voor de tweede keer een onderzoek naar toekomstige trends in B2B mediabestedingen (2010/2011) uitvoeren. Juist in moeilijke economische tijden moeten uitgevers inzicht hebben in adverteerdersgedrag. De resultaten van het onderzoek werden op 16 maart 2010 gepresenteerd. In het eerste onderzoek (2007-2008) was de belangrijkste conclusie dat adverteerders hun klanten zouden volgen naar het internet. In dit tweede onderzoek wordt zichtbaar dat deze beweging zich

Rapport onderzoek B2B Mediabestedingen 2010-2011

x 18 x

veel sneller voltrok dan eerst werd aangenomen en dat het aantal kanalen, platfora en interactiemogelijkheden in duizelingwekkend tempo verveelvoudigen. Uitgevers die er in slagen om de adverteerder succesvol te adviseren over zijn mediastrategie en dat weten te koppelen aan transparante en controleerbare performance indicatoren en adequate context, hebben naar verwachting een relatief goede uitgangspositie op de advertentiemarkten, mits zij tegelijkertijd over sterke merken beschikken.

sparing voor de leden. De handhaving van de keurmerken NSTD en CC is ook in 2010 weer uitbesteed aan FolioDynamica. In 2010 zal de Groep UVW nagaan of er voor UVW-uitgevers standaarden kunnen worden opgesteld voor kwantitatief online bereik. Tot slot noemen we nog Ledenbesluit 5 dat voorziet in richtlijnen voor abonnee- en lezerskringonderzoeken ten behoeve van betrouwbare, controleerbare en transparante uitkomsten van deze onderzoeken.

5.5 E  en professionele branche: round tables en themabijeenkomsten

5.4 Kwaliteitsborging UVW zorgt via Bindende Ledenbesluit 1 voor een eerlijk speelveld tussen de leden onderling als het gaat om de advertentietarieven. Dit besluit regelt de certificering van printoplagen met als doel een professionele en transparante advertentiemarkt. Daartoe zijn de leden van de Groep verplicht aangesloten bij Media Audit Instituut HOI. Daarnaast dragen de gedeponeerde NSTD-kaart en het exclusieve logo-gebruik bij aan de kwalitatieve onderscheiding van UVW-uitgevers. In 2009 ging de ledenvergadering akkoord met de afschaffing van de verplichte accountantscontrole voor CC-titels. Dat betekende een vereenvoudiging van het jaarlijkse HOI-NSTD-traject en een kostenbe-

Professionalisering in de diepte en breedte van de branche vormt het zwaartepunt van de activiteiten van UVW. Jaarlijks organiseert UVW in dat verband meerdere bijeenkomsten die exclusief (en gratis) zijn voor medewerkers van de ledenbedrijven. Update van kennis, inspiratie en uitwisseling van ervaring zijn de belangrijkste doelen van deze bijeenkomsten. Bij de samenstelling van het jaarprogramma wordt rekening gehouden met de heterogeniteit van het ledenbestand. Gemiddeld nemen 100 medewerkers per keer deel aan deze bijeenkomsten.

Kansen voor de B2B–uitgever: het verbeteren van de dienstverlening aan adverteerders

x 19 x

Bijeenkomsten in 200 • Op 18 februari 2009 vond een bijeenkomst plaats, getiteld: Strategic Issues in Academic Publishing Today, met ruim 40 deelnemers uit de wetenschappelijke ledenbedrijven. Doelstelling was om onder leiding van voorzitter Herman Pabbruwe feed back te krijgen op een aantal beleidsaspecten van UVW enerzijds en om de deelnemers te informeren over een aantal belangrijke projecten anderzijds. Sprekers waren Joep Verheggen (Elsevier) en Wim van der Stelt (Springer Science) over ‘Extensions of access arrangements’, Saskia de Vries (AUP) over ‘Open Access Publishing in European Networks’, Michael Mabe (STM) over het EU-PEER-project, Jan Velterop (Knewco) over ‘Can repositories co-exist with publishing?’, Antje Sörensen (IPA) over de ‘US Google Book Settlement’, Jens Bammel (IPA) over ACAP en Eefke Smit (STM) ten slotte over ‘Long term archiving/the Parse -project’.

Strategic Issues in Academic Publishing Today 18 02 200 V.l.n.r. en met de klok mee: Antje Sörensen, Wim van der Stelt, Nineke van Dalen, Michael Mabe, Joep Verheggen, Jan Velterop, Jens Bammel, Saskia de Vries, Eefke Smit en Herman Pabbruwe

Wout van der Poel, directeur Weka Nederland, presenteerde hoe Weka werkt aan de optimalisatie van de vindapplicatie en het verdienmodel van vertical search van de HR Praktijkgids. Jason Hanley van Google UK introduceerde de mogelijkheden voor uitgevers van Google Custom Search, Google Site Search en Google Search Appliance. Daarna nam Wouter Vink, product marketing manager Google Nederland, het woord over partnerships en affiliatie-modellen. De bijeenkomst werd afgesloten door een dubbelpresentatie door Matt Moayedi en Michel Mooren van Rechtsorde Lokaal, een metazoekdienst waarmee publieke content kan worden gecombineerd met content van uitgevers en gebruikers.

• Op 23 juni 2009 werd na de Algemene Ledenvergadering een Round Table gehouden over Search: Kansen voor uitgevers onder leiding van Theo Huibers (hoogleraar Information Retrieval Universiteit Twente en managing partner van strategisch adviesbureau Thaesis). Huibers presenteerde een aantal open source tools waarmee uitgevers op een betrekkelijk eenvoudige manier hun sites kunnen verrijken. John Barker, CTO bij Wolters Kluwer, gaf een presentatie over de manier waarop Kluwer zoekresultaten op basis van klantvragen genereert.

Search: Kansen voor uitgevers

23 0 200

V.l.n.r. Michel Mooren, Theo Huibers, John Barker, Wout van der Poel, Matt Moayedi, Jason Hanley, Wouter Vink x 20 x

• Op 29 juni 2009 organiseerden UVW, GAU en NUV een voorlichtingsbijeenkomst n.a.v. de Google Book Settlement Agreement onder de titel Schikken: slikken of vertikken? NUV-directeur Geert Noorman was middagvoorzitter. Anne Bergman en Olga Sanchez (FEP) spraken over de positie van Europese uitgevers onder de Settlement. Santiago de la Mora van Google European Partnerships presenteerde de visie van Google op de samenwerking met uitgevers onder de Settlement. Hij kon rekenen op een stevig debat met de aanwezige uitgevers. Vervolgens gaf Fiona Vening van NUV praktische handvatten hoe uitgevers hun rechten kunnen claimen onder de Settlement. Kees Holierhoek verzorgde de invalshoek van de auteur namens LIRA. Waarna Geert Noorman de deelnemers aanraadde om de business als uitgangspunt te nemen voor hun handelen onder de Settlement. De bijeenkomst sloot af met een levendige paneldiscussie. In het najaar van 2009 werd de rechtsgeldigheid van de Settlement versmald tot uitgaven in het (grosso modo) Angelsaksische taalgebied. • Op 26 augustus 2009 werd mede op initiatief van UVW, de NUV-meeting Database: lust of last? georganiseerd naar aanleiding van de aanpassing van de Telecomwet per 1 oktober 2009 voor B2B spamverkeer. Raoul Eljon (NUV) gaf een overzicht van de Europese en nationale lobby op het gebied van privacy. Frans Reichardt van bureau Holy Cow! schetste hoe dialoogmarketing vorm krijgt en kansen biedt

voor uitgevers. Jetse Sprey zocht in samenspraak met de deelnemers naar de juridische grenzen van de implementatie van de wet en de gedragscode voor uitgevers. Ronald van den Broek van de Opta deelde mee dat de voorgenomen strakke handhaving zijn concrete invulling nog moet gaan krijgen in de praktijk. Tot slot kwam er een echte enthousiaste uitgever aan het woord in de persoon van Bert van Loon, commercieel manager bij Nijgh Periodieken, die een stappenplan voor implementatie van de nieuwe wet- en regelgeving presenteerde en uitgevers opriep om vooral in kansen te denken. • Op 23 september 2009 kwamen redacteuren, uitgevers en productiemanagers bijeen om te confereren over Multimediaal Uitgeven: de optimalisatie van uw redactionele (automatiserings)proces onder voorzitterschap van UVW-bestuurslid Yvonne Joosten. André Knol (GEA) presenteerde een onderzoek naar efficiencymogelijkheden in de redactionele workflow. Wiljo Klein Wolterink schetste audiovisueel de gevolgen van de automatisering van het redactionele proces bij BDU waarna Patrick Swart van GEA uitlegde welke fasen er noodzakelijkerwijs moeten worden doorlopen bij de implementatie van content managementsystemen en welke valkuilen er op de loer liggen. Alex Beishuizen van VNU Media deed de deelnemers duizelen bij de veranderingen van het instrumentarium dat hij als hoofdredacteur van ‘Computable’ doorvoerde bij de 360 graden draai van een print- naar een web-gedreven redactie.

Multimediaal Uitgeven: de optimalisatie van uw redactionele (automatiserings)proces

23 0 200 V.l.n.r. Alex Beishuizen, Patrick Swart, André Knol, Yvonne Joosten en Wiljo Klein Wolterink x 21 x

Uitgeven in Beeld. Op zoek naar de toegevoegde waarde van bewegend beeld in uitgeefproposities

19 11 2009

V.l.n.r. Michel Mol, Ruud Koolen, Mascha Driessen, Harry Verwayen, Loek Wijchers

•O  p 19 november 2009 tot slot kwamen UVW-leden al weer bij elkaar voor de themabijeenkomst Uitgeven in Beeld. Op zoek naar de toegevoegde waarde van bewegend beeld in uitgeefproposities onder leiding van Harry Verwayen, senior advisor bij Kennisland. Na een inleiding van de voorzitter over succes- en faalfactoren van beeld in uitgeefconcepten, schetste Michel Mol, directeur Innovatie en Nieuwe Media bij de publieke omroep, trends in mediastrategische ontwikkelingen en nieuwe diensten en meldde dat uitgevers gratis gebruik kunnen maken van de content van ‘Uitzending gemist’. Ruud Koolen, uitgever bij BSL/Springer, presenteerde ‘Skipr’ dat eind 2008 als multimediaal platform inclusief internet en webtv werd geïntroduceerd. Loek Wijchers van Holland Consulting Group gaf de deelnemers inzicht in de ups en downs van de ontwikkeling van het televisie- en internetformat ‘Studio E&W’. Mascha Driessen, head of YouTube Nederland, liet aan de hand van voorbeelden zien hoe eindgebruikers gebruik maken van YouTube en lichtte toe hoe uitgevers en adverteerders YouTube kunnen inzetten.

10-jarig jubileum van de Groep UVW • Op 8 april 2009 kwamen de ‘heads of houses’ van de ledenbedrijven bijeen in het kader van UVW’s tienjarig bestaan. Tijdens een feestelijke lunch in De Fabrique in Utrecht presenteerde bestuursvoorzit-

ter Herman Pabbruwe het thema 10 jaar UVW: Wat (ver)bindt uitgevers voor Vak en Wetenschap in de toekomst? waarna NUV-voorzitter Loek Hermans op dit thema reflecteerde en de aanwezigen met elkaar in debat gingen onder leiding van Harry Starren, directeur van de Baak Management Centrum VNONCW.

LOF Prijzen 2009 Aansluitend op de jubileumlunch voegden zich in de middag medewerkers uit de ledenbedrijven en relaties van UVW zich bij de heads of houses. Door directeur Geert Noorman werd de NUV-legpenning uitgereikt aan oud-UVW bestuurslid Donald Reichel voor zijn jarenlange inzet voor de belangen van vaktijdschriftuitgevers in NOTU- en NUV/UVW-verband. UVW-voorzitter Herman Pabbruwe onthulde de poster UVW Excellent: een selectie uit 10 jaar uitgeven door Uitgevers voor Vak en Wetenschap waarop veel leden hun meest gewaardeerde product van de afgelopen 10 jaar presenteerden. Vervolgens werden de 8 genomineerden voor de LOF Prijzen 2009 gelauwerd en de winnaars bekend gemaakt door de nieuwe LOF-juryvoorzitter Karin van Gilst. De LOF Prijs voor Vakinformatie 2009 werd gewonnen door Computable van VNUMedia. De LOF Innovatieprijs 2009 ging naar re.Public van Sdu. De presentatie van de LOF-nominaties was in handen van Gert Hans Berghuis, partner van designbureau

x 22 x

De Fabrique. Aan de hand van stellingen en een audiovisuele presentatie daagde hij de zaal uit om te reageren op verschuivingen in professioneel en vakinformatief uitgeven.

Ledenvergadering 2009 De algemene ledenvergadering 2009 vond plaats op 23 juni. Aan de orde was het aftreden van de heren L. Dijkema (Van Gorcum) per ultimo 2008, B. Aleva (Elsevier) per 1 februari 2009 en G. Tiecken (ReedBusiness) per 1 april 2009. De leden stemden in met hun opvolging door resp. de heren M. Dumoulin (Boom Uitgevers Amsterdam), Ph. Terheggen (Elsevier) en E. Reuling (ReedBusiness). Hoewel de heer Dumoulin nog maar enkele maanden actief was in het bestuur speet het hem om alweer in deze ledenvergadering zijn terugtreden te moeten aankondigen. Dit vanwege het aanvaarden van een functie die minder goed paste bij zijn bestuursportefeuille. De voorzitter bedankte de vertrekkende bestuursleden voor hun inspanningen. De dank gold met name de heer Dijkema, wiens inzet al van voor het ontstaan van de Groep stamde. Het bestuur is verheugd dat de heer Dijkema actief blijft voor UVW in de besturen van de Stichting Aandelen Centraal Boekhuis en van PRO/PRN. De leden stemden voorts in met het Financieel Verslag 2008. Vervolgens werd het voorstel tot aanpassing van Bindend Besluit 1 inzake het vervallen van de jaarlijkse UVW-accountantsverklaring voor CC-titels aangenomen en belichtte de voorzitter de meest pregnante aandachtsgebieden en activiteiten van de Groep aan de hand van de brochure ‘Wat verbindt uitgevers voor Vak en Wetenschap?’ Tot slot gaf de secretaris symbolisch het startschot voor het HOI-NSTD-traject 2009-2010 en voor de inschrijving voor de LOF Prijs voor Vakinformatie 2010 door de uitreiking van de NSTD Handleiding 2009-2010 en de inschrijfbrochure LOF 2010. Lunch met IPA-voorzitter op 29 juni 2009 De heer Herman Spruijt is namens NUV voorzitter van de International Publishers Association (IPA). In juni 2009 organiseerde het UVW-secretariaat een ontmoeting met de directies van de boeken- en wetenschappelijke uitgeverijen. In een informele sfeer deed de heer Spruijt verslag van IPA-speerpunten, daarbij ondersteund door een inleiding van IPAsecretaris Jens Bammel. Voor de GEU bleek dit een hernieuwde kennismaking waarbij de banden met IPA werden aangehaald.

x 23 x

08 04 2009

1 0 jaar UVW. Heads of Houses aan de feestelijke lunch in De Fabrique

08 04 09

Computable: Winnaar LOF Prijs voor Vakinformatie 2009

08 04 09

Donald Reichel ontvangt de NUV Legpenning van Geert Noorman, directeur NUV



LOF jury voor Vakinformatie 2010

V.l.n.r. Karin van Gilst, Menno van der Veen, Klaas de Boer, Nineke van Dalen, Wim Raaijen, Lize Alink, Arend Jan Kornet, Alex Beishuizen

Bijeenkomsten in 2010 • Op 26 januari 2010 vond de UVW Nieuwjaarsbijeenkomst 2010 plaats in de Hermitage Amsterdam. Directeur van de Hermitage, de heer Ernst Veen, schetste een korte geschiedenis van de Hermitage Amsterdam waarna UVW-voorzitter Herman Pabbruwe het gehoor in vogelvlucht meenam langs recente en ophanden zijnde ontwikkelingen in de branche en presenteerde hij de activiteiten van NUV en UVW. Chantal Tjong, B2B Commerce Director van Nike Europe, riep B2B-uitgevers vervolgens op om in hun uitgeefstrategieën veel meer gebruik te maken van B2C-communicatiestrategieën. Vervolgens werden de 7 genomineerden voor de LOF Prijs voor Vakinformatie 2010 muzikaal gepresenteerd door Actors in Action. Juryvoorzitter Karin van Gilst riep ‘MedischContact/Artsennet’ van ReedBusiness uit tot de winnaar van 2010 en reikte voor de eerste keer de ‘Jury-onderscheiding voor Inspiratie’ uit aan IEXProfs van Iex Media.

x 24 x

Winnaar LOF Prijs voor Vakinformatie: Medisch Contact/Artsennet

Boven: Pieter Kort en Karin van Gilst

Impressie van de LOF prijsuitreiking 2010 en Nieuwjaarsbijeenkomst, linksboven juryvoorzitter Karin van Gilst x 25 x

B2B Mediabestedingen 2010-2011

16 03 2010

V.l.n.r.: Rob Does, Joris van Heukelom, Alexandra Jankovich, Marco Derksen

•O  p 16 maart 2010 werd in Pakhuis de Zwijger het tweede onderzoeksrapport B2B Mediabestedingen 2010-2011 gepresenteerd onder leiding van voormalig UVW-bestuurslid Gerbert Tiecken. Rob Does, directeur van uitvoerend onderzoeksbureau MediaTest, analyseerde de betekenis van de uitkomsten voor uitgevers, mede aan de hand van video-interviews met adverteerders. Joris van Heukelom, CEO Sanoma Digital, gaf vanuit zijn ervaring met B2C marketingcommunicatie aan welke advertentiestrategieën in opkomst zijn. Zoals ook duidelijk bleek uit het UVW-onderzoek gaat het daarbij vooral om performance based advertising, partnering en targetting. Over hoe de uitgever zijn adverteerder crossmediaal kan ondersteunen bij het verhogen van de sales werd toegelicht door Alexandra Jankovich, directeur van Spark & Co. Tot slot trapte Marco Derksen, voorzitter van IAB, de discussie met de deelnemers en het panel af door vanuit het perspectief van de klant te reageren op de inleidingen. De deelnemers (waaronder adverteerders die meededen aan het onderzoek) kregen ieder een exemplaar van het onderzoeksrapport mee naar huis. UVW-leden kunnen dit rapport downloaden via www.nuv.nl/Groep UVW /Onderzoek/B2BMediabestedingenonderzoek of bestellen bij het secretariaat van de Groep UVW.

Maurice Kleuters, Roger Scholtes en Monique Houben

Bart Kleijn, Stephan van Furth, Thijs Konings en Wendy Toering

Peter te Velde, Marije van der Togt en Heleen Kooistra x 26 x

Het ontketende boek

26 04 2010

V  .l.n.r.: Erik Rigters, Wiebe de Jager, Philippe Colombet, Bas Reinshagen, Thijs Verloren van Themaat en Maxim van Gisbergen

•O  p 26 april vond de bijeenkomst Het ontketende boek plaats over de doorbraak van de e-reader en het e-boek. Deze bijeenkomst stond onder leiding van UVW-bestuurslid Thijs VerLoren van Themaat. Wiebe de Jager, directeur van uitgeverij Eburon en co-founder van E-reading.nl, verzorgde een tour d’horizon langs de jongste technische ontwikkelingen en waar je in het uitgeefproces van eboeks mee te maken krijgt als uitgever. Erik Rigters, manager Ebook.nl deed verslag van de ervaringen met marketing, distributie en prijsvorming in de consumentenmarkt met e-boeken. Bas Reinshagen, Legal and Business Affairs Manager EMI Music Netherlands bv, deelde indrukwekkende statistieken en ervaringen in de muziekindustrie sinds de komst van internet. Ook schetste hij de business modellen en do’s and don’ts voor de uitgeefindustrie. Philippe Colombet, Strategic Partner Development Google Books, Magazines, News Archives schetste hoe Google met Google Editions (deze naam zal in de loop van 201o vermoedelijk nog veranderen, zo bleek) een speler wil worden tussen uitgever, boekhandelaar door lezers de mogelijkheid te bieden altijd over hun e-boek te kunnen beschikken via ‘cloud publishing’, ongeacht formaten en standaarden. Tot slot introduceerde Maxim van Gisbergen, product manager Swets Wise, een e-boek platform voor de wetenschappelijke en institutionele markt. x 27 x

Thijs Verloren van Themaat, middagvoorzitter

Saskia Naberink en Klaske Piebenga

Arre Fockema Andreae, Bas van Reinshagen, Nineke van Dalen

Momenteel zijn de volgende bijeenkomsten voor 2010 in voorbereiding: • Aansluitend aan de Algemene Ledenvergadering op 22 juni is er een informatie bijeenkomst over de huidige stand van zaken met betrekking tot de diverse reprorechtregelingen in de digitale omgeving. Aan de leden zal de vraag worden gesteld wat de verwachtingen zijn ten aanzien van nader collectief te regelen aanspraken inzake digitale reproregelingen, digitaal leenrecht, etc. Vervolgens is er een bijeenkomst onder voorzitterschap van UVW-bestuurslid Sylvester Nieuwe Weme over Mobiel uitgeven: ook voor vak en wetenschap?! Martijn Kole, directeur/uitgever uitgeverij de Tijdstroom en zelfstandig ondernemer, zal verslag doen van zijn reis langs telecom- en mediabedrijven in Azië in het voorjaar van 2010. Erwin Blom, mediajournalist, o.a. oprichter en mede-eigenaar van The Crowds, buigt zich over de kwestie wat een uitgever vermag met mobiele sociale media en wat de impact van social media is op het gebruik en genereren van informatie. Marcus Breekweg, productontwikkelaar bij Vodafone laat zijn licht schijnen over de jongste ontwikkelingen in de mobiele telecomsector, over de veranderende rol van de telecom aanbieder met de komst van de smart phone en e-tablet en welke samenwerkingsmodellen met uitgevers Vodafone in gedachten heeft. Michiel Hatenboer behandelt de vraag of en hoe je als uitgever geld kan verdienen met het ontwikkelen van mobiele applicaties en augmented reality. •E  ind augustus zal voor de eerste keer de UVWondernemerstafel worden gepresenteerd waar uitgevers ervaring en kennis uitwisselen via speed dating over ondernemers-gerelateerde onderwerpen. De centrale tafelrede zal gaan over slim debiteurenbeheer in tijden van crisis.

• In het najaar wordt er een bijeenkomst georganiseerd met de werktitel: De white paper voorbij: een andere manier om geld te verdienen met content voor professionals en wat komt daar bij kijken. Luc Mulder van Bridge marketing en communicatie introduceert ‘de redactionele werkplaats, waarna Lize Alink het zal hebben over de corrumperende webomgeving en het journalistieke ambacht naar de digitale omgeving vertaald. Alex Beishuizen, hoofdredacteur van Intermediair schetst de dilemma’s, dynamiek en organisatie van de dienstverlenende vakredactie. •T  ot slot is een bijeenkomst in voorbereiding om nog meer te verdienen met bestaande content door deze in te zetten in leeromgevingen, onder voorzitterschap van Herman Pabbruwe, directeur van Brill en scheidend voorzitter van UVW (per 1 augustus 2010).

5.6 Opleiding en advies Samen met het Interactive Advertising Bureau Nederland, het NUV en de Groep Publiekstijdschriften stond UVW aan de wieg van de online opleiding waarmee marketeers zich kunnen kwalificeren als gecertificeerde digitale marketeers in de uitgeverij. Deze 1-jarige opleiding werd in 2009/2010 door 20 medewerkers van UVW-ledenbedrijven gevolgd en verzorgd door het Institute for Direct Marketing IDM uit de UK. Het NUV beraadt zich nog over een vervolg van deze succesvolle uitgeversspecifieke marketingopleiding.

5.7 Communicatie Vakblad is het officiële orgaan van UVW en heeft als doel om medewerkers in de ledenbedrijven ca. 6-8 keer per jaar outbound te informeren over UVW-beleid en -activiteiten en over ontwikkelingen in de ledenbedrijven. Daarnaast wordt begin 2011 een online UVW-nieuwsbrief gelanceerd en een blog voorbereid om de netwerkfunctie van het lidmaatschap te vergroten. Overige communicatie van UVW verloopt via individuele e-mailingen, via dit jaarverslag, via de site www. nuv.nl / Groep UVW en via de digitale nieuwsbrief van NUV. Ten behoeve van de groepsbijeenkomsten onderhoudt het secretariaat meerdere functiegerelateerde databestanden.

x 28 x

6 De mensen achter UVW: bestuur en bureau SYLVESTER

De heer Herman Pabbruwe

HERMAN

(Koninklijke Brill) voorzitter

WIM

De heer Sylvester Nieuwe Weme (Kluwer) vicevoorzitter

De heer Wim Findhammer

NIC

(Uitgeverij Compres)

De heer Nic Louis WOUTER

(Sdu Uitgevers) penningmeester

De heer Wouter van Gils (Boom Uitgevers Amsterdam)

Mevrouw Yvonne Joosten

YVONNE

(Media Business Press); tevens bestuurslid Algemeen Bestuur Nederlands Uitgeversverbond

EDDY

De heer Eddy Reuling (ReedBusiness)

De heer Thijs VerLoren van Themaat (Uitgeverij Verloren); tevens bestuurslid Algemeen Bestuur Nederlands Uitgeversverbond THIJS

De heer Philippe Terheggen PHILIPPE

(Elsevier)

Mevrouw Nineke van Dalen algemeen secretaris

Mevrouw Csilla van Eijkelenburg coördinator CSILLA NINEKE

x 29 x

Bedrijfslogo’s van enkele UVW-leden

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

KATHOLIEKE

BIJBELSTICHTING

UITGEVERIJ

x 30 x

u i t g e v e r ij c o u t i n h o

C

Scholarly Publishers since 1683 Plantijnstraat 2, 2321 JC Leiden brill.nl

x 31 x

Waarom lid zijn/worden van UVW?

❖

De exclusieve en gratis voordelen op een rij: • Eerstelijns vakinhoudelijk, juridisch en sociaal advies • Keurmerken als lidmaatschapslogo, NSTD-tariefkaart en CC-logo • Gratis Vakblad voor medewerkers in de ledenbedrijven • Toegang tot meerdere Round Tables per jaar voor ál uw medewerkers • UVW-onderzoeksrapport B2B-mediabestedingen • Licentie-voorbeelden • Auteurscontract-voorbeelden en gratis auditing auteurscontracten • Voorbeelden voor algemene leveringsvoorwaarden voor boeken, periodieke en digitale uitgaven • Checklist voor lezersmarkt-onderzoek • Via www.nuv.nl zijn de ledenbedrijven vindbaar voor afnemers en externe partijen Voorts genieten leden de volgende voordelen: • Gereduceerd tarief bij de Stichting Juridische Dienstverlening van NUV • Aansluiting bij sociale mantelpolissen • Abonnement op Media Facts • Korting op online onderzoekssoftware en –dienstverlening • Korting op cursus (digitaal) auteursrecht • Kortingen bij diensverleners op de postmarkt