Groep uitgevers voor vak en wetenschap
Ja a r ve r s l a g 2 0 0 7
2
Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap De leden van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap (UVW) leveren vakinformatie, bestemd voor hoger beroeps- en universitair onderwijs, wetenschap en voor de uitoefening van beroep en bedrijf. Behalve met print en elektronische producten wordt de klant ook via seminars, congressen, vakbeurzen, studiereizen en adviesdiensten voorzien van informatie. UVW maakt zich sterk voor de belangen van deze groep uitgevers. UVW telt circa 80 leden met ruim 6600 werknemers. In 2007 trad Vlieghe Media toe als nieuw lid.
Branche in transitie Het is een dynamische periode voor de UVW-uitgevers. In 2007 ontwikkelden de omzetten zich evenals in 2006 gunstig. In 2007 deed risicokapitaal op grotere schaal zijn intrede in de branche. De markt groeit in termen van nieuwe, zij het nog kleine uitgeverijen die gedeeltelijk zijn ontstaan uit de reorganisatiegolf in de grote bedrijven in 2002-2005. Ook strategische fusies en overnames zorgden voor de nodige dynamiek en stellen uitgevers in staat om focus aan te brengen in hun portfolio’s en voldoende schaalgrootte te creëren voor investeringen in online innovaties en autonome groei. In 2007 was er sprake van een forse toename van de online advertentiemarkt. In het op handen zijnde mobiele online tijdperk zal de ‘competetive edge’ van vakuitgevers dan ook steeds meer worden bepaald door de mate waarin zij erin slagen om adverteerders een platform te bieden voor transparante transactie. Daarnaast ontstaan kansen door de komst van nieuwe searchmogelijkheden, de toepassing van affiliate marketingen advertentiemodellen, de massale proliferatie van sociale online en mobiele mediakanalen en door customizing van content met gebruikmaking van e-marketing. Het spreekt voor zich dat deze ontwikkelingen hoge eisen stellen aan de optimalisatie van de uitgeeforganisatie, aan functie- en beloningssystemen evenals aan de inrichting van de workflow. In deze transitie wordt de uitgever steeds meer een media- en content-exploitant. Het besef dat kennis van online techniek en functionaliteit in het hart van het ontwikkelingsproces van uitgevers thuishoort, vereist andersoortige medewerkers. Dit vindt zijn weerslag in een grote arbeidsmobiliteit en een toenemend aantal vacatures waarbij er veel nieuw talent van buiten de uitgeefsector wordt aangetrokken. Enerzijds om innovatie te stimuleren, anderzijds omdat binnen de branche geschikte medewerkers niet altijd te vinden zijn. In navolging van de grote concernuitgevers was 2007 voor de kleinere en middelgrote vak- en boekenuitgevers het jaar waarin de omslag is gemaakt naar multimedia publishing systemen en online uitgeefbeleid. Uitgevers in het hoger en wetenschappelijk onderwijs kwamen met portals en online content voor elektronische leeromgevingen. Professionele uitgevers experimenteerden met social media en weblogs als aanzet voor de vorming van virtuele communities van vak- en branchegenoten. Er worden e-learning toepassingen ontwikkeld ten behoeve van geaccrediteerde na- en bijscholing. Grotere uitgevers verbreden hun portfolio met rijke elektronische diensten als vertical search en compliance software. Over de hele linie zijn de UVW-leden actief met het benutten van web 2.0 mogelijkheden, of het nu gaat om online long re-tail, om digitale televisie , om e-marketing, om associated marketing of e-crm: de impulsen tot innovatie die door web 2.0 ontstaan, worden volop benut. De verwachting is dat de komst van mobiel online en micro-betaalmogelijkheden uitgevers alleen nog maar meer uitgeefmogelijkheden gaan bieden. Deze ontwikkelingen zijn voor de Groep UVW reden om volop door te gaan met de ontwikkeling van activiteiten die de leden ondersteunen in hun voortgaande professionalisering, met bijzondere aandacht voor de ontwikkelingen in het digitale uitgeven.
3
Beleidsontwikkeling in samenwerking met het NUV
is de European Publishers Council (EPC) actief in de Europese
• Juridische en economische zaken
uitgeverslobby, die is samengesteld uit verschillende Europese
UVW heeft grote belangen op de hoofdbeleidsterreinen van het
mediaconcerns. Deze uitgeversorganisaties monitoren nieuwe
NUV, te weten juridische, economische en sociale zaken. In een
Europese initiatieven en de mogelijke impact daarvan voor de
snel digitaliserende maatschappij ervaren uitgevers dat de druk
uitgeverijsector. Daarbij onderhouden zij goede contacten met
op de door hen opgebouwde rechten toeneemt, zowel van de zijde
onder meer de Europese Commissie en het Europees Parlement.
van de politiek als van de zijde van eindgebruikers. Het adequaat
Het formuleren en uitdragen van standpunten gebeurt in nauwe
managen van auteursrechten is dan ook cruciaal voor uitgevers.
onderlinge afstemming met de aangesloten nationale organisaties.
Online publicaties vormen een groeiend aandeel van de omzetten
Waar mogelijk werken de Europese uitgeverorganisaties met
van de leden. Het maken van goede afspraken ten aanzien van
elkaar samen. Thema’s die in 2007 op de Europese agenda stonden
auteursrechten, gebruiks- en toegangsrechten en archivering
waren onder meer bescherming en handhaving van intellectuele
van digitale uitgeefproducten is de komende jaren daarom een
eigendomsrechten in het kader van de European Digital
zwaartepunt in het beleid van de Groep UVW. In samenwerking met
Library en op het internet, Open Acces, BTW op boeken en
het vaksecretariaat Economische en Juridische Zaken werden in
tijdschriften. De Groep UVW heeft een rechtstreekse vertegen-
2007 checklijsten en voorbeelden van best practices gepubliceerd
woordiging in FEP.
inzake wetenschappelijke auteurscontracten en werden de voorbeeld- Algemene Voorwaarden voor Vaktijdschriften aangepast
Op een breder internationaal niveau worden de uitgeversbelangen
ten behoeve transparante opzegprocedures van abonnementen.
vertegenwoordigd door de IPA. Ook is op internationaal niveau de eerder genoemde STM actief. IPA is internationaal het eerste
• Sociale zaken
aanspreekpunt voor bijvoorbeeld supranationale belangenorgani-
Met het vaksecretariaat Sociale Zaken werd samengewerkt bij
saties als WIPO e.d. IPA heeft zich in 2007 o.a. ingespannen voor
de totstandkoming van de CAO’s BTU en Vaktijdschriftjournalisten
de ontwikkeling van een protocol voor de toegang tot (gelicenseerde)
2007-2009 en – in aanvulling op deze CAO’s - bij de ontwikkeling en
online content voor zoekmachines (ACAP). Daarnaast spant zij zich in
publicatie van sociale modelregelingen voor levensloop-, vakantie-,
om wereldwijd level playing fields voor uitgevers te bewerkstelligen
ontslag-, studie- en medezeggenschapsregelingen.
en schade door (digitale) piraterij in te dammen e.d. NUV wordt binnen de IPA door de Groep UVW vertegenwoordigd.
• Internationale ontwikkelingen die zich buiten de Nederlandse grenzen afspelen. Samen met
Branchespecifiek beleid en branchespecifieke activiteiten
Europese en internationale zusterorganisaties worden de belangen
Uitgevers voor wetenschap en hoger onderwijs
van uitgevers niet alleen binnen Europa maar ook wereldwijd ver-
De EU raadpleegde in 2007 publiek en nationale overheden over
tegenwoordigd.
de stelling dat wetenschappelijke onderzoeksresultaten die worden
Het aantal uitgeefdossiers waarvan de inhoud op Europees niveau
gefinancierd met publiek geld, in het publieke domein beschikbaar
wordt bepaald, neemt gestaag toe. Dat betekent dat ook in NUV-
dienen te zijn. Dat zou ook moeten gelden voor artikelen die worden
verband steeds meer tijd en inspanning uitgaat naar internationale
gepubliceerd door uitgevers. Deze zogenoemde Open Access
samenwerking. Om de belangen van uitgevers op Europees gebied
discussie is voor wetenschappelijke uitgevers van cruciaal belang.
optimaal te kunnen positioneren, is het NUV aangesloten bij de in
In 2008 zullen de lidstaten met oplossingen moeten komen voor
Brussel gevestigde uitgeversorganisaties European Newspaper
de toekomstige inrichting van de wetenschappelijke informatie-
Publishers Association (ENPA), European Federation of Magazine
voorziening. De Groep UVW heeft zich, samen met NUV, opgeworpen
Publishers (FAEP) en Federation of European Publishers (FEP).
als gesprekspartner van de ministers en ambtenaren van OCW en
FEP vertegenwoordigt de belangen van de nationale organisaties
Economische Zaken in deze discussie. In dat kader heeft UVW in 2007
van uitgevers van boeken en wetenschappelijke tijdschriften
haar beleidsnotitie Investeren in Toegang/Investing in Access onder
(‘learned journals’). FEP werkt nauw samen met de International
de aandacht gebracht van de nationale en Europese overheden en
Association of Technical, Medical and Scientific Publishers (STM)
de banden met de bond van Scientific, Technical and Medical (STM)
en met de International Publishers Association (IPA). Naast FEP
uitgevers aangehaald. Om zich voortdurend verzekerd te weten van
Het NUV richt zijn blik sinds de oprichting in 1996 op ontwikkelingen
4
Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap de erkenning van de cruciale rol van uitgevers in het wetenschappe-
transparante advertentiemarkt. Daartoe zijn de leden van de Groep
lijke informatiebeleid, organiseerde de Groep in juni 2007 in samen-
verplicht aangesloten bij HOI en hanteert de Groep de exclusief
werking met VSNU en SURF een werkconferentie over de toekomst
aan leden voorbehouden en gedeponeerde NSTD-tariefkaart en
van het boek in de wetenschap en het hoger beroepsonderwijs.
Controlled Circulation-logo. De gemiddelde jaaroplagen werden in 2007 voor het eerst elektronisch en in het stramien van de NSTD-
Voor de boekenuitgevers is van belang dat de betekenis van recht-
tariefkaart door UVW aan de leden verstrekt. De uitvoering van
streekse levering van econtenttoeneemt terwijl de rol van de
de handhaving van de keurmerken NSTD en CC is in handen
boekhandel afneemt. Met deze digitalisering neemt echter ook
van FolioDyn@mica.
de e-piraterij in de electronic leeromgevingen in het hoger beroeps-
b. Borging van abonnee- en lezerskringonderzoek. In 2007 werd
onderwijs toe. Met GAU en GEU wordt het boekenbeleid binnen NUV
Bindend Besluit 8 geactualiseerd inzake internet-onderzoek.
afgestemd in het Overleg Boekengroepen. Via het KVB-bestuur is UVW betrokken bij de voorbereiding van de evaluatie van de Wet op
Bijeenkomsten
de Vaste Boekenprijs die in 2008-2010 wordt uitgevoerd. UVW was een
Deskundigheidsbevordering is een zwaartepunt in de activiteiten van
van de ondertekenaars van een nieuwe Depotovereenkomst en actief
UVW. Jaarlijks zijn er exclusief voor leden bijeenkomsten die zijn
betrokken bij de ontwikkeling van een nationaal geautomatiseerd
gericht op kennisontwikkeling op het snijvlak van uitgeven en digitale
openbaar basis-titelbestand.
ontwikkelingen. Tevens verschaffen deze bijeenkomsten een druk bezocht netwerkplatform waar uitwisseling van praktijkervaring
Uitgevers van vak- en professionele informatie
centraal staat. De pluriformiteit van de ledenbedrijven bepaalt de
• Ontwikkelingen
onderwerpkeuze voor de bijeenkomsten. In 2007 namen per
Leden-uitgevers van vakinformatie geven gezamenlijk ruim 800
bijeenkomst gemiddeld 100-150 medewerkers deel.
titels uit waarvan ongeveer de helft advertentiedragend is. Vaktijdschriften realiseerden in 2007 een substantiële omzetstijging
• Op 8 maart werden in het Media Plaza in Utrecht de uitkomsten
die voor het tweede jaar op rij vrijwel volledig is toe te schrijven
gepresenteerd van het onderzoek B2B Mediabestedingen 2007-
aan de advertentie-omzetten in de (online) arbeidscommunicatie.
2008. Rob Does van Ithaka Marktanalisten interpreteerde de
Adverteerders volgden in 2007 steeds vaker hun klanten naar het
resultaten en UVW-voorzitter Van der Rijst overhandigde het eerste
internet in een gecombineerde marketingcommunicatiemix. De
exemplaar van het onderzoek aan de Frans Cornelis, voorzitter
print-omzet daalde met 4 % (bron: MeidaFacts 06-2007).
van de Stichting Interactive Digitale Beeldscherm Communicatie; vice-voorzitter van de bond van adverteerders en van NIMA;
• Onderzoek Om de leden te ondersteunen in de geschetste ontwikkeling en hen
Managing Director Marketing & Communications van Randstad Holding.
op de online kaart te zetten van hun adverteerders, presenteerde UVW in maart 2007 voor de eerste keer het onderzoek naar B2B
Mediabestedingen 2007-2008. Belangrijkste conclusie was dat
• 11 april vond al weer onder voorzitterschap van Van der Rijst de bijeenkomst Een digitaal paspoort voor content in hbo en weten-
adverteerders hun klanten in rap tempo volgen naar het internet.
schappelijk onderwijs? plaats in samenwerking met de Groep
Tegelijkertijd ontwikkelen branchevreemde toetreders op het
Educatieve Uitgevers (GEU). Jacob Molenaar, manager informatie
internet advertentie-exploitatieruimte zodra een zeker webvolume
en uitgeeftechnologie bij ThiemeMeulenhoff, presenteerde het
wordt bereikt. De adverteerder ziet door de bomen het bos niet
digitale platform Edupoort. Jaap Kuipers, assisitent-platform-
meer en heeft behoefte aan advies over geschikte online context en
manager SURF, riep de aanwezige uitgevers op om aan te sluiten
over het te kiezen platform. Hier liggen voor uitgevers, zeker als zij
bij het authentificatieplatform van SURF. Daarna presenteerde
er in slagen om nieuwe proposities te koppelen aan transparante
Ale de Vries, product manager ScienceDirect bij Elsevier, een
en controleerbare afrekenmodellen.
internationale uitgeefpilot op het terrein van elektronische toegangsrechten tot digitale content.
• Kwaliteitsborging a. Borging van gecertificeerde printoplagen van advertentiedragende vaktijdschriften ten behoeve van een professionele en
• Op 25 april was er de bijeenkomst Uitgeversprikkels: Innovatie door web 2.0 en mobiele technologie, alweer onder de vakkundige
5
leiding van Van der Rijst. Onder het motto ‘Je neemt risico’s bij
175 inschrijvers de best bezochte Round Table in de geschiedenis
alles wat je doet maar nog grotere risico’s als je niets doet’ hield
van UVW. Onder aansporing van voorzitter Erik Hoekstra, CEO van
Hans Appel, Chief Technology Officer van Sun Microsystems Vision
VNU Media en bestuurslid van UVW, overdonderde Alexandra
Council, een overrompelend betoog over gebruikersgedrag in de
Jankovich, managing partner Spark & Co, de deelnemers met
web 2.0-wereld. Arjan van ’t Hof deelde als directeur van Yellow-
een flitspresentatie van onderliggende ontwikkelingen, structuren
Mind, investeerder in web start-ups, zijn innovatieve inspiratie-
en effecten van online op de uitgeefbusiness. Daarna kon men even
bronnen met de deelnemers onder de noemer ‘Innoveren door
bijkomen bij de videocast van Paul Beelen, creatief directeur bij
waarnemen’. Gijs Vroom, uitgever bij VNU Media, deed verslag
JWT Chili, die op hoofdlijnen de visie van Alexandra bevestigde.
van de eerste ervaringen van ‘Emerce’ in Second Life.
Quinten Schevernels, publishing director online VNU Media, presenteerde hoe ‘Sprout’ nieuwe business haalt uit met de
• Na de ledenvergadering op 7 juni presenteerde voorzitter Gerbert
adverteerder gecoproduceerde online context/content. Vervolgens
Tiecken, managing director Reed Business en bestuurslid van
luisterden de deelnemers ademloos naar Gijs Gjaltema, uitgever
UVW, de Round Table Uitgeefmerken in cyberspace over de
Reed Business, die een bijzonder openhartig inzicht bood in de
toegevoegde waarde van een merk op internet. Marco Derksen,
ingewikkeldheden van lead generation zoals dat is ontwikkeld
directeur IAB Nederland en uitgever Marketing Facts, maakte
onder de motorkap van ‘AMT’, winnaar van de LOF Prijs voor
duidelijk welke impact internet kan hebben op printmerken.
Vakinformatie 2007.
Paul Verhoeff, managing director bij Reed Business, hield een gloedvol betoog over zijn ervaringen met de lancering van HotFrog
Nieuwjaarsbijeenkomst en LOF Prijzen 2008
en de betekenis van merken voor online communities. Lianne van
Op 15 januari vond de Nieuwjaarsbijeenkomst van UVW plaats
der Kruk, manager marketing en communicatie bij Ilse Media,
in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Dit jaar overtrof het aantal
lichtte toe waarom Ilse Media er voor koos om het merkenbeleid
aanwezigen ruim die van voorgaande jaren. De nieuwe UVW-
op corporate niveau te brengen en wat dit betekende voor de vele
bestuursvoorzitter drs. Herman Pabbruwe bedankte voorganger
online productmerken. Michel Schaeffer, marketing director
Henk van der Rijst voor al zijn inspanningen in de afgelopen jaren.
Bolcom, illustreerde de samenwerking tussen Bolcom en
Daarna schetste hij de verwachtingen en het beleid van UVW voor
uitgevers en de voordelen van de long tail.
2008. Traditioneel werden de 8 genomineerden van de LOF Prijzen 2008 gelauwerd en de winnaars bekendgemaakt. De LOF Prijs voor
• Op 29 juni organiseerde UVW de werkconferentie Nieuwe kansen voor het boek in wetenschap en hoger onderwijs: dankzij of
Vakinformatie 2008 werd gewonnen door Retail Trends Media. De LOF Innovatieprijs 2008 ging naar Boerderij.nl .
ondanks de digitalisering? Hieraan werd deelgenomen door vertegenwoordigers uit de hele keten van wetenschappelijke
Cabaret Boom Chicago vormde de cabarateske omlijsting. Namens
informatie. Onder leiding van dr. Sijbolt Noorda, voorzitter VSNU,
de Stichting Lucas-Ooms Fonds ontvingen de winnaars cheques van
ging prof. A. de Swaan in op de unieke waarde van het boek. Joke
resp. € 10.000,- en € 5.000,-. De voorzitter van de LOF Jury was voor
Hermes van Hogeschool InHolland zette uiteen over welke
de laatste keer Flip Vuijsje. Voorzitter Pabbruwe dankte hem voor
eigenschappen het studieboek voor de tegenwoordige student
zeven jaar jurylidmaatschap waarvan de laatste drie als voorzitter. In
dient te beschikken. Derk Haank, CEO Springer Science, schetste
deze periode werd onder Vuijsjes jurisdictie de LOF Innovatieprijs in
de toekomst en het business model van het elektronische
2005 gelanceerd.
wetenschappelijke boek bij Springer en prof. F. van Oostrom hield een indringend betoog om het boek een eigen plaats te
Ledenvergadering
geven in het proces van wetenschappelijke selectie. De uitkomsten
7 juni vond de algemene ledenvergadering plaats. Aan de orde waren
van deze werkconferentie vormen de basis voor een grote inter-
de precisering van het bestuursvoorzitterschap via een nieuw artikel
nationale conferentie op 13 oktober 2008 in het kader van
11 in het Huishoudelijk Reglement en de verlenging van de termijn
Amsterdam World Book Capital.
van voorzitter Van der Rijst; de bestuursbenoemingen van de heer S. Nieuwe Weme (Kluwer) en mevrouw Y. Joosten (Business Media
• De Round Table De banner en button voorbij, over nieuwe verdienmodellen op de advertentiemarkt, was op 31 oktober met circa
6
Press) als opvolgers van de heren H. van Zaaijen en D. Reichel. De heer T. VerLoren van Themaat volgde de heer D. Boer op in het
Inleiding Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap AB van het NUV en bestuurslid N. Louis verklaarde zich bereid het
Communicatie
penningmeesterschap van de heer VerLoren over te nemen.
Vakblad is het officiële orgaan van UVW en wil de ledenbedrijven
In verband met de aanvaarding van een nieuwe functie droeg
professioneel en outbound informeren over UVW-activiteiten en over
Henk van der Rijst op 1 augustus 2007 het voorzitterschap over
ontwikkelingen in de branche.
aan Herman Pabbruwe, algemeen directeur van uitgeverij BRILL. UVW is Henk van der Rijst bijzonder erkentelijk voor zijn persoonlijke en betrokken inzet bij de vele UVW-activiteiten sinds zijn aantreden als voorzitter begin 2005. Voorts werd het Financieel Verslag 2006 goed gekeurd. Bindende ledenbesluiten 1 (naleving ROTA) en 8 (readerregelingen met het wetenschappelijk en hoger onderwijs) werden ingetrokken en Bindend ledenbesluit 7 werd geactualiseerd t.b.v. online abonnee- en lezerskringonderzoek. Daarna belichtte de voorzitter de meest pregnante aandachtsgebieden en activiteiten van de Groep. Tot slot werden het Statusrapport Beleidszaken juni 2007 en het Activiteitenoverzicht 2007/2008 van UVW gepresenteerd en de inschrijving voor de LOF Prijzen 2008 geopend.
Opleiding en onderzoek Met de zojuist beschreven bijeenkomsten biedt de Groep haar leden de mogelijkheid om bij te blijven in actuele vakontwikkelingen. Met haar opleidingsinitiatieven tracht de Groep medewerkers in de ledenbedrijven een meer integrale benadering en hands on training
• In 2007 namen 50 medewerkers uit de ledenbedrijven tegen
Colofon
gereduceerd tarief deel aan de door UVW geïnitieerde en ontwikkelde en door de Uitgeversacademie in Leusden verzorgde
Groep uitgevers voor vak en wetenschap
meerdaagse opleiding Van hype naar uitgeefstrategie – uitgeven
Hogehilweg 6
in de online wereld. De deelnemers beoordeelden de opleiding
1101 CC Amsterdam-Zuidoost
met een zeer ruime zevenëneenhalf.
Postbus 12040 • In bestaande oplage- en advertentiemetingen ontbreekt het online
1100 AA Amsterdam-Zuidoost
bereik van vaktijdschriften. Daarom presenteerde UVW in maart het onderzoek B2B Mediabestedingen 2007 -2008. Voor het eerst
Telefoon: 020-4309165
werden toekomstige trends in online adverteerdersbestedingen zichtbaar gemaakt door de adverteerders zélf aan het woord te
Fax: 020-4309199
laten. Om ten minste de onderliggende bewegingen in de markt trendmatig in beeld te brengen, zal UVW in 2008 opnieuw de
E-mail:
[email protected]
medewerking van haar leden vragen voor een vervolgonderzoek.
Internet: www.nuv.nl • Om de ledenbedrijven te ondersteunen in hun migratie naar digitale adverteerdersproposities heeft UVW in december Boertien
Vormgeving
Training opdracht gegeven voor de ontwikkeling van een eendaagse
Est CK Communicatie
workshop Multimediale advertentieverkoop. De eerste workshop zal in april 2008 plaatsvinden.
©
Colofon
te bieden.
7
