Lurven en kladden? geeft antwoord op pagina 3
21 Dinsdag Oktober2008
Gratis, maar niet goedkoop.
‘Pauwen en reigers’
TV West ook aan de soap In Twente en Utrecht weten ze allang dat het leuk is, een regiosoap. TV West doet nu ook mee met Pauwen en Reigers, over een bollenkweker en een Hagenees. 21
Bankencrisis Verkiezingen VS
Gezocht: goedkope bankiers (m/v)
‘Mama voted for Obama’ Republikeinen en Democraten willen koste wat kost dat hun kandidaat op 4 november als nieuwe president uit de bus komt. In vrolijk geïllustreerde boekjes als ‘Help! Mom! There are liberals under my bed!’ en ‘Mama voted for Obama’ proberen ze nu ook de allerkleinsten voor zich te winnen. De kinderboeken vliegen als warme broodjes over de toonbank in het hopeloos verdeelde Amerika. 14
Sport
Zwart / wit Ras in Amerika
Minister Bos zoekt een elftal bestuurders voor Fortis, ABN Amro en ING. Maar wie voldoet aan het ingewikkelde wensenlijstje? Tjeerd Wiersma AMSTERDAM
...
Hij moet economisch geschoold zijn. Politiek een beetje links van het midden. Het is niet onhandig als hij een goede bekende is van de minister. Vanzelfsprekend mag hij (of zij) niet als een graaier bekendstaan. En daarnaast moet hij natuurlijk van onbesproken gedrag zijn. Zo ongeveer ziet de ideale kandidaat eruit die minister Wouter Bos en zijn topambtenaar Bernard ter Haar zoeken voor een bestuursfunctie bij de drie grote banken die ze de afgelopen weken uit de brand hebben geholpen.
‘Hij zou ook een toegewijd Keynesiaan moet zijn’, voegt een bankier en ex-overheidscommissaris eraan toe, die liever niet met zijn naam in de krant wil. Iemand ook die achter het ingrijpen van de Nederlandse overheid in de bancaire sector staat. ‘Het moet in ieder geval iemand zijn die de vrije markt wil redden en die er niet op uit is om de bancaire sector verder te nationaliseren. Hij moet de klus leuk vinden en bereid zijn iets terug te doen voor de belastingbetaler. Niet iemand die er voor het geld zit.’ Probleem voor Bos en de zijnen: dit soort mensen is moeilijk te vinden. De namen van veel oud-bankiers die in het ‘Haagse’ circuleren, zijn besmet. Ze hebben in een vorig
GETTY IMAGES/BEWERKT BEELD
leven vrijwel allemaal bij Fortis, ABN Amro of ING Groep gewerkt en zijn derhalve medeschuldig aan de kredietcrisis en het op de been houden van het huidige ‘bancaire systeem’. En dat alleen al maakt ze ongeschikt. Daarnaast speelt dat veel bankiers die in het zogeheten topsegment opereerden, gewend zijn geraakt aan een bepaalde salariëring. Voor minder dan een paar ton per jaar komen ze hun bed niet uit – en de overheid staat nou niet bepaald bekend om haar royale manier van belonen. Wie wil bankieren namens de overheid moet, gezien de benoeming van Michael Enthoven bij ABN Amro, genoegen nemen met een salaris onder de 100.000 euro en kan een eventuele bonus al helemaal op zijn buik schrij-
ven. Oók bij ‘bewezen successen’. Verder is er nog een groep bankiers die afvalt voor een topfunctie omdat ze in aanvaring kwamen met de toezichthouders of omdat ze andere rare dingen hebben gedaan. Lees verder op pagina 7
ld Me
u
nu
n aa
22
EN NOVEMBER 2!) !MSTERDAM
#ONGRESSEN WORKSHOPS EN BEURS
WWWVNGGEMEENTEDAGENNL
2
NL
Lange Poten ...
Georgië Onderzoek naar dood RTL-cameraman in Gori
Verkiezingen
Storimans stierf door clusterbom
STEMBUREAU EERDER DICHT
Een Poolse fotograaf die op het moment van de beschieting in de buurt was van Storimans en zijn RTL-collega Jeroen Akkermans, kwam een dag later al met een dergelijke melding. ‘Er waren geen soldaten in de buurt. Er werd gericht geschoten op een groepje mensen op straat, nota bene vóór het perscentrum. Dit was een oorlogsmisdaad door de Russen.’ Er viel een aantal doden en een Israëlische journalist raakte zwaar gewond. Vijf anderen liepen lichtere
Redactie binnenland
PETER
AMSTERDAM
MIDDENDORP
I
s Ronald Sörensen voldoende vaak op de televisie geweest om hem bekend te kunnen veronderstellen? Voor de zekerheid: Ronald Sörensen is de fractieleider van Leefbaar Rotterdam. Man van het volk, de wijken waar de echte mensen wonen, van een stad als Rotterdam. We zijn allemaal wel eens ontevreden. Een tijdje dan. Daarna zijn we weer iets anders, verdrietig, teleurgesteld, vrolijk; we wisselen het een beetje af. Ronald Sörensen houdt niet van afwisseling. Met politiek correct gedoogbeleid uit achterkamertjes hebben PvdA’ers zoveel mogelijk Marokkanen naar Rotterdam gehaald. Ronald moet niets hebben van PvdA’ers, en al helemaal niet van Marokkanen. Toen bekend werd dat Ahmed Aboutaleb de nieuwe burgemeester van Rotterdam zou worden, PvdA’er
De ontevredenheid van Sörensen is groter dan ooit. en Marokkaan, heeft de ontevredenheid van Roland Sörensen nieuwe diepten gekregen. Nu is hij al bijna geen Ronald Sörensen meer, alleen nog ontevredenheid. Een in zichzelf geparkeerde berg ontevredenheid met een ontevreden kop erop met een van ontevredenheid verwrongen grimas. De mensen hebben het wel eens over Willem Lust, de Amerika-correspondent van Nova. Als hij ons iets over de presidentsverkiezingen vertelt, krult zijn linkermondhoek van vrolijkheid op tot ongekende hoogte. De mensen moeten het meer over Ronald Sörensen hebben, de gespiegelde Willem Lust, zijn rechtermondhoek hangt op zijn kin. Zijn gezicht zal niet veranderen als hij van ontevredenheid een hersenbloeding krijgt. In een kranteninterview zei Sörensen dat Aboutaleb een representant is van juist de groep die zijn ontevredenheid heeft opgewekt, en daarom uiteraard geen burgemeester mag worden. ‘Als een Marokkaan geïntegreerd is, is het weer niet goed’, zei de interviewer. ‘Is dit niet een beetje racistisch?’ ‘Nee’, zei Sörensen, ‘ik kan niet racistisch zijn, want mijn dochter heeft wat met een buitenlander.’ Op de foto bij het interview zagen we Ronald Sörensen op straat een emotionele uitbarsting beleven tegen een willekeurige bloemenverkoper. Zijn geheven vinger markeerde: dit is geen schreeuwen, dit is de waarheid. Of verstik jij die soms liever onder een deken van politieke correctheid? Met een thermosfles thee in de tas en een grote Aboutaleb-glimlach op het gezicht een dag lang in de persoonlijke ruimte van Ronald Sörensen te mogen bewegen, samen door de puinhopen van een stad als Rotterdam. 1
Peter Middendorp doet als schrijver/journalist dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag.
...
De Nederlandse cameraman Stan Storimans, die op 12 augustus in de Georgische stad Gori om het leven kwam, was het slachtoffer van Russische clustermunitie. Dat blijkt uit het onderzoek dat in opdracht van minister Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken) is uitgevoerd. Die vindt de uitkomst ernstig. ‘Het mag niet gebeuren dat clustermunitie op deze manier wordt ingezet. Er waren geen militaire troepen meer in Gori aanwezig en er zijn onschuldige burgers gedood’, zei hij gisteren.
verwondingen op, onder wie Akkermans. Minister Verhagen wil donderdag tijdens de vergadering van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa aandringen op een politieke verklaring waarin de lidstaten en Rusland en Georgië beloven dat clusterwapens niet meer in dit soort situaties worden ingezet. Eerder bracht de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch op basis van eigen onderzoek naar buiten dat Storimans was getroffen door Russische clustermunitie. Toen ontkende Rusland dit. Een clusterbom spat uit elkaar in een groot aantal kleinere bommetjes. Die exploderen vervolgens weer als ze met iets anders in aanraking komen. 1
Stembureaus gaan ’s avonds een uur eerder sluiten, om 20.00 uur. Omdat Nederland de stemcomputers verruilt voor het rode potlood, is meer tijd nodig om de stemmen te tellen. De nieuwe openingstijden gaan waarschijnlijk voor het eerst gelden bij de Europese verkiezingen van volgend jaar. In de praktijk blijkt overigens dat vrij weinig mensen nog gaan stemmen na 20.00 uur.
Gevarengeld Somalië
BONUS VOOR MATROZEN Zeelieden die door de Golf van Aden tussen Somalië en Jemen moeten varen, krijgen voortaan een soort gevarengeld. Dat is afgesproken door Nederlandse reders en de werknemersorganisaties. Schepen in de Golf van Aden worden geregeld aangevallen door piraten. Ook hebben de partijen afgesproken voortaan gezamenlijk te lobbyen bij de overheid voor marinebescherming voor hun schepen.
=hhaAna`ereoea`qaho heraklfaik^eah kpn cn]peo
ANP
Rapport Beel openbaar
LICHT OP ZAAK HOFMANS
O]ioqjcOCDL52,PR Faieopcaajsa`opnef`iaaniapIk^eahPRr]jGLJ
Het rapport van de commissie-Beel over de Greet Hofmans-affaire wordt op 11 november openbaar. Het verschijnt als bijlage in het boek Juliana & Bernhard van de historicus Cees Fasseur. Dat betekent dus, na meer dan een halve eeuw, opening van zaken over de affaire. Gebedsgenezeres Greet Hofmans bracht in de jaren 1949-1956 het huwelijk van koningin en prins aan het wankelen. Ze verbleef vaak aan het hof en had een grote invloed op Juliana.
•Cn]peopahabkkj^efGLJBhate^ahÖ.3(1,rkknÖ..(1,+ij` •Ana`ereoeaherarkknÖ1()+ij` •-,cn]peoIk^eahPRg]j]haj
Rangnefc^]]nklglj*_kix,4,,),.,--2,
Idyllisch imago bij stedelingen
Folder op de Veluwe
HET PLATTELAND, GEZELLIG!
BLIJF BIJ GERAAKT DIER
Stedelingen hebben een idyllisch jaren ’50-beeld van het platteland. Ze denken niet aan bio-industrie, hoogspanningsmasten en windmolens, maar aan koeien in de wei, hechte gemeenschappen en ouderwetse gezelligheid. Dat staat in een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Bijna één op de drie stedelingen zegt ooit naar het platteland te willen verhuizen. Uit cijfers blijkt dat zo’n tien procent de kans grijpt zodra die zich voordoet. Jaarlijks trekken ruim 160.000 men-
sen van de stad naar het platteland. Minister Gerda Verburg van Landbouw is geschrokken van die getallen. Ze wil niet dat een run op het platteland zal leiden tot een flinke toename van het aantal nieuwe woningen daar. Andersom gaan er overigens ook elk jaar zo’n 150.000 ‘plattelanders’ naar de stad. Dat zijn vooral jongeren die verhuizen vanwege studie. Een deel van hen keert niet terug. In het rapport geven 2.000 ondervraagden het landschap een cijfer van 7,4. Eerder was dat een 7,3.
Het landschap scoort een 7,4. ANP
Bij gemeenten en politiebureaus op de Veluwe komt een folder te liggen over wat te doen na een aanrijding met een zwijn, hert of ander wild dier. In het kort: de politie bellen en ter plekke blijven. Doorrijden is strafbaar. Vaak rijden mensen van schrik verder, zonder zich om het dier te bekommeren. Anderen weten simpelweg niet wat te doen. Gewonde dieren overlijden daardoor vaak pas na een lange lijdensweg.
Lastige keuze
Feest!
Boompje opzetten?
In Zaltbommel is een 57-jarige man aangehouden die bij justitie een boete van 23.083 euro en 2 cent had openstaan. Dat staat gelijk aan een jaar cel.
Op de Antillen wordt vandaag de Antillendag gevierd. De dag moet het volk bewust maken van de parlementaire democratie. Het blijft doorgaans rustig.
Nederland heeft na Malta en Ierland de minste bossen van alle EU-staten. Slechts elf procent van het land is begroeid. Finland telt de meeste bomen.
NL
3
Kredietcrisis Gewone aandeelhouders ING betalen de rekening
Wouter Bos is de slimste belegger Minister Bos heeft zich tijdens de kredietcrisis ontpopt tot een handige belegger. ‘De ING-deal lijkt op die van Warren Buffett met Goldman Sachs, alleen die van Bos is beter.’ Mathijs Rotteveel AMSTERDAM
...
Minister Bos en Michel Tilmant van ING maken hun deal bekend. REUTERS
Zedendelict Nog geen verdachte gevonden
Kind vaker doelwit in pretpark en museum Deuren op slot gooien, een vertrouwenspersoon instellen, beveiligers bij de wc zetten. Het helpt een beetje, maar zedendelicten in musea en pretparken zijn niet te voorkomen. Godelief Swank AMSTERDAM
...
Het Militair Luchtvaartmuseum in Soesterberg koos zondag voor een wel heel rigoureuze aanpak: het gijzelde tijdelijk 2.500 mensen, nadat een vijfjarig jongetje slachtoffer was geworden van een zedendelict, op een van de toiletten. Bezoekers mochten het pand pas verlaten als ze hun persoons- en adresgegevens hadden achtergelaten. Zwembaden, musea en pretparken worden geregeld opgeschrikt
door berichten over aanrandingen. Een rondgang leert dat ze allemaal hun eigen maatregelen nemen om zedendelicten tegen te gaan. Museum het Museon heeft een vertrouwenspersoon ingesteld, die speciaal belast is met begeleiden van jonge slachtoffers. ‘En we zorgen ervoor dat de kinderen altijd begeleid worden door hun eigen leerkracht en een docent van ons’, zegt Museon-woordvoerder Rob de Winter. Pretpark de Efteling werkt met een uitgebreid beveiligingsapparaat, waar behalve beveiligingsbeambten ook een ambulance, een duikersploeg en twee EHBO-posten deel van uitmaken. ‘We hanteren een zero tolerance beleid’, meldt woordvoerder Hester Ubbink. ‘Maar de beveiligers zijn alleen bevoegd de daders vast te houden tot de politie komt.’
Jan Maarten Slagter is boos. Op het ING-bestuur dat zonder de aandeelhouders te raadplegen een overeenkomst sluit met de staat. En op minister Bos (Financiën) en DNB-directeur Nout Wellink, die dit soort gedrag eigenlijk moeten veroordelen, maar nota bene zelf een hoofdrol spelen in een miljardentransactie met de bank. ‘Nu banken in de problemen komen, gelden de normale regels blijkbaar niet meer’, zegt de directeur van beleggersvereniging VEB. ‘Alles wordt in het weekend in achterkamertjes geregeld. De zittende aandeelhouders krijgen totaal geen bescherming.’ Voor de belegger Wouter Bos heeft Slagter meer waardering. ‘De Amerikaanse meesterbelegger Warren Buf-
fett heeft bij Goldman Sachs een soortgelijke transactie gesloten, maar tegen minder goede voorwaarden. Het Goldman Sachs-bestuur kan Buffett met een boete van 10 procent uitkopen. ING moet Bos dan 50 procent betalen.’ Bos heeft gunstige voorwaarden bij ING bedongen. De Staat ontvangt jaarlijks 850 miljoen euro, als ING in het voorgaande jaar dividend heeft
Alleen als ING grote verliezen gaat maken, heeft Bos een probleem. uitbetaald. Elk jaar in mei wordt er afgerekend. Omdat ING dit jaar al dividend uitkeerde, is Bos er zeker van dat hij volgend jaar mei 425 miljoen euro (de deelneming loopt dan een half jaar) op de staatsrekening krijgt gestort. Als ING in de toekomst meer winst maakt en het dividend stijgt, dan wordt het vaste renteper-
centage omgezet in een jaarlijks oplopende winstuitkering aan het Rijk, die boven de 850 miljoen uitstijgt. De geïnvesteerde 10 miljard euro zijn ingeleend voor ongeveer vier procent en worden uitgeleend tegen minimaal 8,5 procent: meer dan honderd procent rendement per jaar dus. Slagter: ‘Bos heeft een slimme deal gemaakt, dat kun je wel zeggen.’ Alleen als ING de komende jaren toch ernstig in de problemen komt, geen winst maakt en dus geen dividend uitkeert, heeft de staat geen inkomsten op de lening. ‘En als ING failliet gaat, is Bos zijn tien miljard euro kwijt’, zegt Jaap Koelewijn, hoogleraar finance aan de Universiteit Nyenrode. ‘Maar je weet eigenlijk dat dit wel goed gaat. Hij kan er dan nog altijd extra geld instoppen.’ Slagter ziet de overheidsbemoeienis met lede ogen aan. Bij Fortis kondigde hij juridische stappen aan. ‘Maar dat kan een bedrijf verder in de problemen brengen. Laten we nu maar afwachten tot het stof wat is neergedaald.’ De eerste opsteker: het aandeel ING steeg gisteren met 29 procent. 1
Het Luchtvaartmuseum in Soesterberg boekte weliswaar tijdwinst door militairen in te schakelen, maar schond de privacy van de overige gasten. ‘Het belang van het slachtoffertje én dat van de tijdsdruk – de dader kon nog steeds in het pand zijn – wogen op dat moment zwaarder dan dat van het publiek’, verklaart majoor Thea Bouwman, persvoorlichter van de Koninklijke Marechaussee.
Pornografisch Het is niet de eerste keer dat een kind is misbruikt in het Luchtvaartmuseum. In april werd een 46-jarige man uit Zeist veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf, omdat hij pornografische opnames maakte van zijn vierjarige nichtje, toen ze naar de wc ging in het museum. ‘Het museum staat op militair terrein, dus de Marechaussee draagt verantwoordelijkheid’, zegt Bouwman. ‘Vandaar dat de beveiliging ons inschakelde, in plaats van de politie. Wij leiden ook het onderzoek.’ De Marechaussee wordt daarbij ondersteund door een zedendeskundige van de politie, die het slachtoffer verhoort. Het onderzoek heeft vooralsnog geen verdachte opgeleverd. 1
Voor iedere baan de juiste student Voor iedere student de juiste baan Wist u dat StudentenWerk het grootste studentenuitzendbureau van Nederland is? Dat komt omdat steeds meer werkgevers met studenten werken! Studenten zijn namelijk ideale uitzendkrachten. Ze zijn slim, flexibel en niet te vergeten... snel in te werken!
Ook werken met studenten? Kijk voor meer info op www.studentenwerk.nl
VAN DALE GEEFT ANTWOORD
Argus
Reddingsplan ING lijkt te werken
Lurven en kladden Als u een jaar of dertig bent, bestaat de kans dat u als kind keek naar de Grote Meneer Kaktus Show. En misschien brulde u wel mee als Peter Jan Rens het Grote Meneer Kaktus Lied aanhief: ‘Laat je lurven zien, laat je kladden zien./Waar zitten je lurven en je kladden eigenlijk?’ Goeie vraag was dat. Want zelfs meneer Van Dale moet hier het antwoord deels schuldig blijven. Bij lurven vermeldt het woordenboek: ‘alleen in de verbinding: iem. bij de lurven hebben, krijgen, pakken, vatten’. Geen woord over wat lurven zijn, laat staan over de vraag waar die dingen zitten. De kladden dan? Dat gaat al beter. Van Dale behandelt de uitdrukking ‘iem. bij de kladden hebben, grijpen, krijgen, pakken’ bij klad, onder de betekenis ‘afgescheurd
of bijhangend stuk’. Kladden zijn dus, in tegenstelling tot lurven, geen lichaamsdelen. Als je iemand in zijn kladden grijpt, pak je hem bij zijn kleren. Je grijpt hem bijvoorbeeld in de kraag. Zo is de vraag van Meneer Kaktus 23 jaar na dato dan toch voor een deel beantwoord. Er is aan die kladden en die lurven trouwens nog iets dat opvalt: het zijn woorden die altijd in het
meervoud staan. Je kunt niet iemand bij één lurf of klad pakken. Woorden die alleen in het meervoud kunnen voorkomen, heten met een wel zeer geleerde term pluralia tantum. Een ander voorbeeld is hurken. Maar waar zitten je hurken eigenlijk? 1 www.depers.nl/vandale
Basiswoordenboek Nederlands 29,95
Wereld
4
Iran
New York Kantoortje in Manhattan
DUIFSPION BIJ KERNREACTOR
Big Apple toont klein D66 de weg
Veiligheidstroepen in Iran hebben twee spionageduiven gevangen. De vogels bevonden zich vlakbij de omstreden nucleaire fabriek in Natanz. De duiven waren bepakt met metalen ringen en onzichtbare draden. Eerder deze maand werd een zwarte duif opgepakt die dezelfde materialen droeg. De huidige status van de duiven is nog onbekend.
D66 staat op veertien zetels in de peilingen. Reden genoeg voor een nieuw kantoor - in New York. Mars van Grunsven NEW YORK
...
België
ABU JAHJAH GAAT VRIJUIT Dyab Abu Jahjah en Ahmed Azzuz van de Arabisch Europese Liga (AEL) zijn gisteren vrijgesproken van het aanzetten tot rellen. Zij zijn niet verantwoordelijk voor vernielingen die jongeren in de Antwerpse wijk Borgerhout aanrichtten na de moord op een Marokkaan in november 2002.
De ontvangstzaal van het fraaie appartementengebouw in het financiele district van Manhattan is misschien geen donker achterafkamertje, maar met de afwezigheid van natuurlijk licht is het geen slechte stek voor de oprichting van een nieuwe partijafdeling. Er is een bar en er staat een biljart waaroverheen een D66-vlag is gedrapeerd. Dit is hem dan, de afdeling D66 New York. De partij hoopt dat kennis van de New Yorkse leden van pas kan komen: veel van hen hebben interna-
tionale werkervaring en kunnen D66 helpen bij haar beleid op het gebied van internationale mensenrechten en handelspolitiek. ‘Is Sinterklaas al gearriveerd?’, wil een van de 57 aanwezigen weten. De nieuwe voorzitter van de afdeling, Klaus de Rijk, stelt gerust: ‘Maak je over Alexander geen zorgen. Dat is een voormalige veilingmeester, die is altijd op tijd in de zaal.’ Pechtold is wat verlaat omdat hij die ochtend nog in Den Haag was voor spoedoverleg met minister Wouter Bos over de kredietcrisis. Als hij om half tien ‘s avonds eindelijk binnen is, krijgt de D66-fractievoorzitter meteen het woord van zijn voorganger Boris Dittrich. Die is sinds mei 2007 werkzaam voor de organisatie Human Right Watch in New York.
ANP
‘Nieuwe afdelingen van D66 springen als paddestoelen uit de grond.’ ‘Zoveel miljard, nog een miljard’, zegt Pechtold over het spoedoverleg. ‘Op een zeker moment zei ik tegen Bos: ‘Wanneer ga je met de hamer slaan?’’ Pechtold toont zich verheugd over de recente peilingen, waarin D66 op
veertien zetels staat. ‘En nog belangrijker is dat ons ledenaantal weer groeit. Nieuwe afdelingen springen als paddestoelen uit de grond. Veendam, Krimpen aan de IJssel en natuurlijk New York.’ Hij grijpt het moment aan om het bestuur van de afdeling het starterspakket te overhandigen: een vlag, foldermateriaal, het reglement ‘en pennen, geloof ik’. Voorzitter De Rijk neemt het in ontvangst en belooft dat de leden op de eerste afdelingsvergadering mogen stemmen over het bestuur in oprichting – bestaande uit hemzelf, Dittrich en de advocaten Olav Haazen en Jeroen van Kwawegen. Daarmee zijn de formele oprichtingshandelingen verricht. Pechtold verwacht van de afdeling New York voor elk partijcongres ‘drie of vier A4’tjes. Met inzichten vanuit hier die wij in Nederland niet oppikken.’ De Rijk cum suis hopen op hun beurt meer voeling met de Nederlandse politiek te krijgen. De New Yorkse PvdA-afdeling is ook aanwezig op deze oprichtingsavond. ‘Wij maken elk jaar een boekje over een progressief idee uit de Verenigde Staten’, vertelt bestuurslid Mira Woldberg. ‘Wat kan links in Nederland leren van het rechtse Amerika?’ 1
Botswana
GRATIS NOKIA 6300 T.W.V. 180,-
Mogae wint prestigieuze prijs
NU INCLUSIEF 414,- GRATIS BELTEGOED
ANP LONDEN
0 5 , 4 2 BELTEGOHETDS LEC NU S 5 2 , 7 D AAN M R E P
GSM TOPDEAL HEEFT VOOR JOU
EEN SPECIALE AANBIEDING!
Je ontvangt namelijk GRATIS de NOKIA 6300 Black, je krijgt 2 jaar iedere maand 200 belminuten t.w.v. 24,50 en betaalt hiervoor slechts 7,25 per maand! Daarnaast kun je kiezen voor onbeperkt internetten en e-mailen op je mobiele telefoon van 9,95 voor slechts 7,45 per maand extra. Je totale voordeel is 646,50.
NOKIA 6300 BLACK
VOOR RNET KIES E T INT K R E P 9,95 ONBE L I A & E-M TS LECH NU S
7,45 D
AAN PER M
• 2 MEGAPIXEL CAMERA • BLUETOOTH • TRILFUNCTIE • MP3 / VIDEO PLAYER • HANDSFREE FUNCTIE • GRATIS STEREO HEADSET • INCLUSIEF 128 MB MICRO-SD KAART
Met een T-Mobile Relax abonnement koop je maandelijks belminuten in en kun je daarnaast zelf beslissen of je gebruik wil maken van de sms voordeelbundels (vanaf 1 cent per bericht). Je kunt ook kiezen wanneer je het abonnement wilt laten ingaan. Dat kan zelfs tot 3 maanden later. Wil je gebruik maken van deze aanbieding en je eigen nummer behouden, dan is dit geen enkel probleem. Nummerbehoud is een gratis service. Je betaalt geen aansluitkosten t.w.v. 52,50 en ook de bezorging is gratis.
GEEN AANSLUITKOSTEN GRATIS BEZORGING Deze actie is geldig zolang de voorraad strekt.
DIRECT BESTELLEN
BEL GRATIS 0800-0770 OF VIA: WWW.GSMTOPDEAL.NL/PERS
...
Oud-president Festus Mogae van Botswana heeft de prestigieuze Mo Ibrahim-prijs gewonnen. Hij krijgt de onderscheiding voor zijn inzet voor ‘stabiliteit en voorspoed’ in Botswana, liet juryvoorzitter Kofi Annan, voormalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties, gisteren weten. Mogae was van 1998 tot april van dit jaar president van Botswana. Dit is een van de weinige landen in Afrika waar de economie groeit en de mensenrechten niet worden bedreigd. Mogae kreeg eerder al het Grootkruis van het Franse Légion d’Honneur. Mogae ontvangt de komende tien jaar een bedrag van 5 miljoen dollar (3,7 miljoen euro). Elk jaar erna kan hij 200.000 dollar tegemoetzien. Bovendien kan hij 2 miljoen dollar besteden aan goede doelen. De Mo Ibrahim-prijs, de onderscheiding met de hoogste geldprijs ter wereld, wordt jaarlijks toegekend aan regeringsleiders uit zuidelijk Afrika die zich hebben ingezet voor democratie en mensenrechten. 1
Turkije
PROCES OVER STAATSGREEP Het proces tegen de verdachten van een couppoging in Turkije is gisteren kort na het begin onderbroken. Door grote drukte in de rechtszaal konden advocaten en journalisten hun werk niet doen. De verdachten zijn aangeklaagd wegens betrokkenheid bij een terreurgroep die de regering met geweld wilde omverwerpen. De verdachten wilden chaos creëren om zo de strijdkrachten een motief te geven de regering af te zetten.
Het weer Seattle: zon, wolkjes, 13°C Vladivostok: bewolkt, 15°C Jakarta: zon, wolkjes, 36°C
Wereld
5
Servië
OFFICIER IN PROBLEMEN De Kroatisch-Servische legerofficier Damir Sireta is gisteren in staat van beschuldiging gesteld wegens oorlogsmisdaden. Sireta (45) zou betrokken zijn geweest bij de moord op ruim 200 inwoners van de Kroatische stad Vukovar. Zij werden in november 1991 uit hun huizen gedreven en vermoord.
België
DIAMANTEN IN BESLAG
Britten blijven Irakezen klaarstomen voor het Iraakse leger Een Britse soldaat kijkt toe hoe Irakezen gedrild worden voor de militaire dienst. De Britten blijven veel energie steken in het trainen en opzetten van goedgetrainde Iraakse eenheden, zodat zij in staat zijn snel de werkzaamheden van de door Amerika geleide coalitietroepen over te nemen. Het huidige Iraakse leger bestaat uit 206.000 manschappen. Zij worden ondersteund door
152.000 troepen van de coalitie in Irak. 144.000 van hen zijn Amerikanen. De coalitie stuit nog altijd op zware weerstand in Irak. Zondag gingen in Bagdad 50.000 aanhangers van de sjiitische geestelijke leider Moqtada al-Sadr de straat op om te protesteren tegen de ‘westerse bezetting’ en de plannen van de Iraakse regering om het mandaat van de VS in Irak te verlengen. Vo-
rige week werd een deal gesloten tussen de VS en Irak waarin de VS beloofden uiterlijk eind 2011 te vertrekken. Het bestand geeft de Iraakse regering ook een optie om, wanneer nodig, langer een beroep te doen op het leger van de VS. Al-Sadr en consorten zijn het daarmee niet eens, zij zien de coalitietroepen liever vandaag dan morgen vertrekken. 1 FOTO: REUTERS
Justitie in Antwerpen heeft voor 150 miljoen euro aan diamanten in beslag genomen. De onderzoeksrechters bekijken een mogelijke zwendel via het bedrijf Monstrey. Daarbij zouden zo’n honderd diamantairs zijn betrokken. De sector reageert verontwaardigd: het politieoptreden dreigt de handel te verlammen.
Brussel Klimaatplan
Emissierechten EU onder de veilhamer Ministers van Milieu willen nog dit jaar een compromis vinden over het eerder opgestelde klimaatplan. Redactie buitenland AMSTERDAM
...
De industrie in de Europese Unie moet vanaf 2013 emissierechten voor CO2 gaan kopen op veilingen, om daarmee haar milieuvervuiling te compenseren. Alleen bepaalde sectoren met concurrenten in andere werelddelen moeten gratis rechten krijgen. Dat stelden de ministers van Milieu van de EU gisteren.
Industrie moet 20 procent van de emissierechten kopen vanaf 2013. De emissierechten zijn de kern van Europa’s actie om de opwarming van de aarde in te dammen. De ministers willen over het klimaatplan nog dit jaar een compromis vinden met het Europees Parlement. De ministers streven ernaar dat de industrie vanaf 2013 20 procent van haar emissierechten moet kopen, op-
lopend tot 100 procent in 2020. De industrie krijgt die rechten nu nog gratis. De Europese Commissie moet komende zomer een lijst presenteren van sectoren die worden vrijgesteld. Alleen de stroomsector moet van de ministers in 2013 al volledig gaan betalen voor alle uitstootrechten, uitzonderingen daargelaten. Onder meer Polen wil zijn stroombedrijven ontzien, omdat de kolencentrales veel CO2 uitstoten en dus zeer duur zouden zijn. De ministers van Polen en Italië toonden zich kritisch over het hele klimaatplan. De Poolse minister Maciej Nowicki vindt het onnodig om zo’n haast te maken. 1
China
LEGER AAST OP STUDENT Het Chinese Volksbevrijdingsleger aast op hoogopgeleide studenten om de krijgsmacht te helpen met moderniseren. Per jaar studeren in China meer dan vijf miljoen studenten af aan de universiteiten. Tien miljoen ontvangen jaarlijks een diploma van het beroepsonderwijs. Het grootste leger van de wereld met ruim twee miljoen militairen had voorheen vooral oog voor werklozen en plattelandsjongeren.
Behoefte om uw relaties te bedanken? Het meest groene automerk van Nederland pakt uit tijdens de Daihatsu Actieweken! Kom nu naar de dealer voor spectaculaire acties!
Beer Barrel Belly Bruiser Burger
Kookkannibaal
Brad Scullio uit Pennsylvania wint de Denny’s Beer Barrel Pub Belly Bruiser Burger eetwedstrijd. Hij werkte in vijf uur een 10 kilo zware hamburger weg.
Een Britse kok heeft levenslang gekregen voor het vermoorden, bereiden en opeten van zijn vriend.
Als ondernemer dernemer is het goed om uw relaties zo nu en dan persoonlijk te bedanken voor hun inzet. Dat kan natuurlijk met een schouderklopje, of een over treffende trap daarvan. aarvan. Maar u kunt dat nog veel beter doen met bol.com zakelijk. Daar kunt u met één mailtje alle zorg voor leuke zakelijke geschenken uit handen geven. Kijk voor de mogelijkheden op bol.com/zakelijk
/ zakelijk
Keus uit 2 miljoen geschenken voor personeel en relaties
Juist
nu Dubbel Fris ss
Wasverzachter
2 liter
elders 6.98
¾
Topwijn!
voor
Topwijn!
voor
elders 6.45
Dominique Duclos wijnen
voor
elders 6.98
ger dan 16 jaar.
ohol aan klanten jon
Wij verkopen geen alc
Optimel drink
Calgonit
Topkwaliteit
pizza # ’s" !
$
! ! # ! !
$
$
Per stuk
#''&( $
'
( ( '")
º
¾ Blijf scherp!
% !
Dagblad De Pers
WONEN
Klussen, niet kopen Het zijn onzekere tijden op de huizenmarkt. En daarom geven potentiële kopers liever hun huidige woning een facelift. 11
In Business
Vacature Van Wijnbergen, Docters van Leeuwen, Wijffels?
...
Zelfs de al genoemde Enthoven, de bankier die door Bos vorige week toch wel verrassend naar voren werd geschoven als de nieuwe bestuurder van Fortis-ABN Amro, heeft een smetje. Terwijl hij aan het roer stond van NIBC, moest die Haagse zakenbank miljoenen euro’s afschrijven vanwege de kredietcrisis. De absolute favoriet van eerdergenoemde ex-overheidscommissaris voor een benoeming bij ING is in ieder geval Herman Wijffels. ‘Hij heeft bij de Wereldbank gezeten, heeft het goed gedaan als topman van de Rabobank en is een zeer openlijke criticus van de vrije markt.’ Wijffels noemde in het verleden de ‘bonusmentali-
een van de outsiders rekent, is Sweder van Wijnbergen, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. Van Wijnbergen was eerder secretaris-generaal bij Economische Zaken. Hij staat erom bekend een creatieve denker uit de PvdA-hoek te zijn. Hij heeft de bancaire wereld altijd bekritiseerd. ‘Sweder kan er als een industrieel naar kijken. Er moet iemand van buiten komen. Bankiers houden te veel vast aan hun eigen denkbeelden. Van Wijnbergen redde de vrije markt in Polen en bevrijdde Mexico van de peso-crisis. Dat spreekt in zijn voordeel.’ Een headhunter die evenmin met zijn naam in de krant wil, zegt dat ze bij het ministerie van Financiën en DNB waarschijnlijk wel hun eigen netwerk hebben en dat ze daaruit zul-
B
len putten. ‘Ik denk niet dat ze met headhunters werken. Ze kijken naar geschikte kandidaten bij het ministerie van Financiën, DNB en de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Bos is toch op zoek naar bestuurders die de rol van waakhond op zich willen nemen en niet naar bankiers van de oude stempel.’ De headhunter wijst er ook nog fijntjes op dat er een groot verschil is tussen ABN Amro en ING. ‘ABN is vooral een Nederlandse aangelegenheid. ING opereert wereldwijd. Voor ABN kun je dus Nederlanders nemen die de markt hier goed kennen. Maar voor ING heb je zwaargewichten nodig. Docters van Leeuwen lijkt me daarvoor wel een aardige kandidaat.’ 1
‘Bos zoekt een waakhond, geen bankier van de oude stempel.’
anken die failliet gaan, worden overgenomen door de overheid – in elk geval nu. Landen die failliet gaan, wat gebeurt daarmee? ‘Overnemen’ zonder militaire interventie is lastig, dus moet de internationale financiele gemeenschap iets anders bedenken. Het failliete IJsland is eruit: 6 miljard dollar noodhulp, onder meer van het IMF, zo meldde de site van Financial Times gisteren. De drie
Gooi de Blackberry weg en geniet van het leven Andrew Lahde is een van de succesvolste hedgefondsmanagers van de afgelopen jaren. Toch houdt deze Amerikaan ermee op. En hoe.
AMSTERDAM
...
FOTO´S: ANP
Docters van Leeuwen (63)
Herman Wijffels (66)
...
Een goede bekende van Wouter Bos – al was het maar omdat het huidige regeerakkoord onder leiding van Wijffels tot stand kwam. Verder: jarenlang topman van de Rabobank en tegenwoordig Nederlandse bewindvoerder van de Wereldbank.
...
Was hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (de huidige AIVD), voorzitter van het College van procureurs-generaal, prominent VVD-lid, en, last but not least, schrijver van een bundel met erotische verhalen (onder pseudoniem).
genationaliseerde banken, waaronder Icesave-moeder Landsbanki, hebben samen 61 miljard dollar schuld en dat is iets te veel. Hoe prettig 6 miljard ook is, IJsland haalt wel het IMF binnen; gevreesd voor de strenge voorwaarden die het aan landen stelt en geleid door een man die wordt verdacht van machtsmisbruik tegenover een ondergeschikte. Ach, zal Bos denken, als Nederland zijn geld maar terugkrijgt.
Afscheid Hedgefondsmanager stapt op
Edward Deiters
teit’ bij bankiers een grote ‘roofpartij.’ Het is een geluid dat Bos ongetwijfeld als muziek in de oren zal klinken. Afgelopen zondag nog bevroor Bos de bonussen van de ING-top. Een goede tweede kandidaat is volgens de ex-overheidscommissaris Jeroen Kremers, voormalig topambtenaar op het ministerie van Financiën, ex-IMF en tot voor kort adviseur bij ABN Amro. Kremers wordt in binnen- en buitenland geroemd vanwege zijn kijk op de kredietcrisis en hoe die effectief kan worden bestreden. Wie de ex-overheidscommissaris tot
IMF erbij...brrr
Wie helpt Wouter voor 100.000 euro? Vervolg van pagina 1
7
Na het nieuws dat een van zijn fondsen vorig jaar een rendement van meer dan 1.000 procent had gehaald, groeide Andrew Lahde (38) uit tot een kleine beroemdheid in de Amerikaanse financiële wereld. Deze Californische hedgefondsmanager had als een van de weinigen de subprimecrisis zien aankomen en daar op gehandeld. Een riskante gok, met als resultaat dat Lahde Capital een van de best presterende fondsen ooit werd. Voor iedere ingelegde dollar kwamen er tien terug. Maar pas nu Lahde ermee ophoudt, is hij uitgegroeid tot een legende. Dit is vooral te danken aan zijn afscheidsbrief, die de afgelopen dagen integraal werd gepubliceerd.
De brief opent met het citaat van een collega-fondsmanager tegen The Wall Street Journal: ‘Wat ik geleerd heb over de hedgefundbusiness is dat ik die haat.’ Hiermee is Lahde het roerend eens. ‘Ik zat in dit spel voor het geld. Het laaghangende fruit, ofwel het geld van de idioten wier ouders de dure scholen, Harvard en Yale, betaalden, lag voor het oprapen. (...) Dat maakte het voor mij makkelijker om mensen te vinden die dom genoeg waren om de tegenstelde kant van mijn posities in te nemen. God bless America.’ Ook in het vervolg van zijn brief haalt Lahde keihard uit naar de graaicultuur waar hij zelf jarenlang van profiteerde. ‘Ik ga mijn eigen geld managen. De hoeveelheid zou menigeen tegenvallen, maar zij die proberen vermogens van tien of elf nullen te vergaren, hebben een kloteleven. Altijd maar afspraken, de volgende drie maanden volgeboekt en je maar verheugen op die twee weken vakantie.’ Voor hen heeft Lahde een goedbedoeld advies: ‘Throw the Blackberry away and enjoy life.’ 1
REUMA? !" AMC
Recessologie
Recessologie
Kwartaalcijfers
RABO HOEFT GEEN STEUN
AEGON DENKT MONOPOLY WINT VAN BARBIE OVER STEUN
Rabobank heeft geen kapitaalinjectie nodig van de Nederlandse staat. Dat zei een woordvoerder van de coöperatieve bank gisteren. Daarmee is de Rabobank momenteel de enige grootbank die nog geen steun van de overheid heeft ontvangen. ING kreeg dit weekend 10 miljard euro staatssteun en eerder vielen Fortis en ABN Amro in handen van de Nederlandse overheid.
Verzekeraar Aegon sluit niet uit gebruik te zullen maken van het steunfonds van de Nederlandse overheid. ‘We bestuderen of en onder welke voorwaarden het voor Aegon gunstig zou kunnen uitpakken’, aldus een woordvoerder van het Haagse concern. De zegsman van de verzekeraar benadrukte dat Aegon geen liquiditeitsproblemen heeft. ‘Aegon voldoet aan de kapitaaleisen’.
De Amerikaanse speelgoedfabrikant Mattel, bekend van Barbie, FisherPrice en Hot Wheels, heeft in het derde kwartaal niet aan de verwachtingen kunnen voldoen. Aartsrivaal Hasbro, bekend van Monopoly en Star Wars, presteerde daarentegen beter dan verwacht. De twee Amerikaanse speelgoedfabrikanten maakten gisteren hun kwartaalcijfers bekend. Mattel, ’s werelds grootste speelgoedconcern, boekte in het derde kwartaal een nettowinst van 238,1 miljoen dollar. Een jaar eerder be-
droeg de nettowinst nog 236,1 miljoen dollar. De omzet ging met 6 procent omhoog tot 1,95 miljard dollar. Hasbro, dat ook speelgoedfiguren uit Star Wars en Transformers op de markt brengt, boekte in het afgelopen kwartaal een nettowinst van 138,2 miljoen dollar. De omzet steeg met 6 procent tot 1,3 miljard dollar. Steeds meer mensen kopen door de afzwakkende economie bordspellen om zichzelf thuis te vermaken in plaats van te reizen of uitstapjes te maken.
REUTERS
Amerikaanse autoreus
Chinese cijfers
IJslandse reddingsactie
De kwakkelende autofabrikanten GM en Chrysler zouden binnen twee weken willen fuseren. Bij Chrysler zou hierdoor de helft van alle banen in gevaar zijn.
De Chinese economie is in het derde kwartaal met 9 procent gegroeid, de traagste groei sinds het uitbreken van de SARS-epidemie in 2003.
Het IMF en een aantal banken redden IJsland. Er wordt een bedrag van 6 miljard dollar (4,48 miljard euro) in het land gestoken.
In Business Koster & Jojanneke
8
Met medewerking van: Lorianne van Gelder en Justine Versteegh
Business Boys OttoNico
Q&A
‘Ik ben geen wijsneus’
Pusssyalbumfoto groter graag! Op het rijkeluisfeestje van de JFKawards spotten Koster en Jojanneke een vrolijke dame die liet zien dat het er heel warm was (zie foto). Het regende mailtjes van mannen die meer van haar wilden weten.
Maarten van Huijstee, beginnend Obama van de commercie. AMSTERDAM
...
Hij strijkt over zijn grijze kostuum. ‘Een goed pak kan heel aantrekkelijk zijn, toch?’ Maarten van Huijstee (31) gebruikt zijn charmes bij het zakendoen. ‘Dat doet iedereen.’ Hij lijkt een snelle zakenjongen, maar stiekem is Van Huijstee een ontkiemende variant op wijlen managementgoeroe Eckart Wintzen. Alleen dan zonder bloemetjesbloes en baard. ‘Ik geloof dat, als je de wereld echt wil veranderen, je bij de zakenwereld moet beginnen.’ Na zijn rechtenstudie ging hij praten bij goede doelen, zoals Unicef. ‘Maar voordat je iets betekent in zo’n organisatie, maak je er tien jaar kleine stapjes. En uiteindelijk maakt het geen reet uit, het is corporate life dat bepaalt. Change the world? Change corporate life.’ Binnen een paar jaar tijd werd hij directeur van ‘creative cross media company’ OttoNico, startte hij brainstormsessie-facilitator The Playing Circle en ontwikkelde hij samen met
Business Boy-factor Rijdt een BMW 3 Coupe, zwartglanzend
8
Duurste bezitting Huis, rijksmonument aan de Amstel. ‘Nog net gekocht voor de kredietcrisis.’ 9 Merk pak Eerst Etro nu Zegna, louter Zegna. 8 Laatste vakantieoord ‘Mauritius. Ik surf.’
9
Versierbaar? ‘Ik ben gelukkig in de liefde. Het playen is voorbij.’
4
Gemiddeld:
8
FOLLOW THE MONEY
IMAGOCRISIS OP DE DAM AMSTERDAM
...
De prestigieuze herensociëteit aan de Dam lijdt niet onder de kredietcrisis. Zij concentreert zich liever op een nieuw imago.
AMSTERDAM
...
Student Mark van Wolfswinkel, u mailde met het verzoek om een grotere foto van de dame zonder slip. Waarom? ‘Nou ik dacht, ik kan het niet goed zien. Misschien kunnen jullie een exemplaar sturen, een megapixel of 4 is oké.’
Katja Schuurman productlijn en tvprogramma Return to Sender. Tijdens een wereldreis werd de droom geboren om een film te maken. ‘Ik wil iets overdragen. Zoals Stanley Kubrick deed tijdens de Koude Oorlog met Dr. Strangelove. Ik wil communiceren dat er verandering nodig is. In zakendoen, in de manier waarop de consument handelt. Ik weet niet of ik het zou kunnen, maar je moet een droom hebben.’ Toch
‘Er is verandering nodig. Change the world? Change corporate life.’
Wat wilt u ermee? ‘Ik ga er helemaal niets mee doen, alleen bekijken. Ik kreeg in de trein bijna pijn in mijn hoofd toen ik probeerde te kijken of er wat te zien was.’ Tja, wel iets. Wij tasten ook in het, euh, donker. ‘Oké, om eerlijk te zijn wilde ik gewoon even weten wat de laatste mode was met betrekking tot het kapsel van de ‘punani’.’ ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de sleutel.’ FRANK GROELIKEN
koos Van Huijstee een traject dat hem langs advocatenkantoor Houthoff Buruma, Unilever en Heineken leidde. ‘Een stappenplan. Een jurist wordt niet ineens filmmaker. Ik koos marketing omdat je daar goed leert communiceren. Nu zit ik in media en reclame, daar leer je dat nog beter.’ OttoNico draait om nieuwe media en merkcommunicatie en werkt met klanten als Heineken, Converse, Unilever en Hi. ‘Alles verschuift naar internet. Verkoopkanalen, media, noem maar op. Merken zullen dus niet meer voor miljoenen televisiezendtijd inkopen.’ Tijdens zijn Heinekentijd zag Van Huijstee schermen opduiken in bars. ‘Ik zei: daar moeten wij ons mee bemoeien. Er was nog niet echt een narrowcasting-specialist. Voor Heineken en Sony heb ik toen het bedrijf ON opgericht. We maakten eerst commercials voor merken die wilden adverteren op die schermen. Later ook games, sites, campagnes, films, alles.’ KPN, dat in 2006 bedacht een groot multi-mediabedrijf te worden, investeerde miljoenen in ON voor 75 procent van de aandelen. Van Huijstee verkocht toen zijn 5 procent aandelen. ‘Zo heb ik mijn eerste geld verdiend.’ Na een wijziging in de KPN-strategie in 2008
is ON verkocht. Met zakenpartner Eric Verhage nam Van Huijstee het reclamebureaugedeelte van ON over, en doopte het OttoNico. Pr-bureau Winkelman & Van Hessen nam een minderheidsbelang. Inmiddels heeft hij twintig mensen onder zich en huist zijn bedrijf in een giga-pand met uitzicht op het Amstel Hotel. In zijn reclamewerk predikt hij eerlijkheid en transparantie. ‘De nieuwe generaties kun je niet gewoon
iets door de strot drukken. Veel bedrijven proberen dat nog steeds. Maar misleiden kan tegenwoordig, mede door internet, minder goed. Je moet als merk en bedrijf waarde toevoegen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is de sleutel.’ Maar dat zit volgens hem nog niet in de kern van de meeste bedrijven. ‘Er wordt geld in het petproject van de CEO gestopt, en that’s it. Merken worden zo opgepoetst tot iets wat ze niet zijn.’
Van Huijstee’s adagium: lead by example. ‘Return to Sender is daar een voorbeeld van: bij de Hema worden producten uit ontwikkelingslanden verkocht waarbij de winstmarge teruggaat naar die landen zelf. Dat leverde de producenten het eerste jaar 108.000 euro op. Ik ben ervan overtuigd dat MVO de basis wordt van vele marketingstrategieën.’ Volgens Van Huijstee moet de consument MVO gaan eisen van merken. ‘Uit zichzelf doen bedrijven het niet. De uiteindelijke baas, de aandeelhouder, wil namelijk maar één ding van het management: tien procent rendement. Dat klopt niet.’ Wijze praat voor een net-dertiger. ‘Klanten zullen wel eens denken: wat een wijsneus. Ja, ik ben pas 31, maar bij nieuwe media en internet hoort een jonge leeftijd. Ik ben overtuigd van bepaalde zaken. Maar ik ben geen wijsneus, en geen lul. Als je een lul bent kun je geen goede ondernemer en baas zijn, dan willen je mensen niet ‘s nachts voor je doorgaan bij een deadline.’ Hij kijkt naar de Amstel. ‘Als je écht groot bent geworden en al bakken met geld hebt verdiend, kun je misschien een lul zijn. Maar dan nog wil ik het niet.’ 1
W
modeslachtoffers. Zou de Industrieele er door de crisis noodgedwongen een extra zakcentje aan verdienen? ‘Integendeel, wij sponsoren Ilja’, roept directeur Ralf Meppelder. ‘Zij is ondernemend, jong en professioneel, iets wat wij als club ook willen uitstralen.’ Het elitaire ballotageclubje lijkt meer te kampen met imagoproblemen dan met de financiën. Iets wat Meppelder ‘verbazingwekkend’ noemt. ‘We hadden al noodscenario’s bedacht met teruglopende ledenaantallen, maar het aantal opzeggingen is gelijk ten opzichte van andere jaren. De crisis heerst, dat is een feit, maar bij ons is zij niet toegeslagen.’ De dandyeske directeur verwacht in 2010 het 2.000e
geballoteerde lid te verwelkomen. Waar vrouwen tot 1975 nog in het ‘dameszaaltje’ werden gestald bij een onverwacht bezoek, mogen de businessbabes zich sindsdien ook aan het hengstenbal wagen. Toch is maar een schamele 13% van het elitaire gezelschap vrouw. Speciaal georganiseerde ladies events moeten hier verandering in brengen. Hoewel het statige jaren ’20-pand vooral dienst doet als netwerkhonk, moet het er niet te dik bovenop liggen. ‘Als je hier alleen maar komt om met bedrijfskaartjes te strooien, ben je zo weer weg’, weet Meppelder. ‘We willen mensen die bijdragen aan de club en aan de leden, dan komen de zaken vanzelf.’ 1
aar het normaal wemelt van de brallende zakenmannen met cognacglas en sigaar in de hand, was de Industrieele Groote Club (ICG) dit weekend het decor voor de modeshow van kledingontwerpster Ilja Visser. Het vergrijsde personeel van de herensociëteit aan de Dam keek wat verbaasd naar de aanwezige fashionista’s. Zanger Alain Clark gaf het kledingvoorschrift jasjedasje een geheel nieuwe betekenis. Genesteld in een chesterfield en omringd door langbenige modepoppen, miste Koster zijn netwerkende Zuidasvriendjes er allerminst. Toch bleef het een opmerkelijke combinatie; de oude stijve mannenclub en de jonge
‘Als je bakken met geld hebt verdiend, dán zou je een lul kunnen zijn.’
Misschien is ze trots op haar pussy-album. Ze schoof haar jurkje zelf opzij, zoals je ziet. Misschien is het wel een ex-meneer die... ‘Ik heb net nog even de digitale versie erbij gepakt, maar die is echt te pixelated! Mijn eerste indruk van die foto was, nu ik even zo zit te denken, niet van: ‘Hey, dat lijkt wel een kerel.’’ Uw vriendin kan misschien uitkomst bieden. ‘Ja, ik zal haar eens vragen wat zij ervan vindt.’ 1
Sorry heren, van de baas mogen we niet inzoomen. AMAURY MILLER
KOJO’S GENANTE HOEKJE
Goodybag-crisis
D
e ontelbare societyfeestjes die Koster en Jojanneke al bezochten leverden niet alleen contacten op, maar ook veel wannahaves. Goodybags zijn vaak gevuld met gesponsorde parfums en met Swarovski ingelegde nagelvijlen – een graadmeter voor je succes. Bij de modeshow van Ilja Visser kon er slechts ’n flesje water af. 1
[email protected]
Internetbedrijven lijden
Allochtoon onderhandelt beter
Hoewel wij niet gauw om onderwerpen verlegen zitten, zijn lumineuze ideeën uwer kant altijd welkom. Uw digitale post kan naar:
[email protected]
Internetbedrijven Yahoo en eBay lijden onder de economische malaise. Yahoo kondigt vandaag mogelijk honderden ontslagen aan.
Met name Surinaamse en Turkse jongeren zijn standvastiger in hun salarisonderhandelingen dan autochtone leeftijdsgenoten, blijkt uit onderzoek.
In Business Techno
9
Kleding Extreme eisen
Kaarsvetbolletjes houden helipiloten lekker warm Helikopterpiloten kunnen te maken krijgen met zeer hoge en lage temperaturen. Scandinavische onderzoekers hebben de oplossing gevonden. Redactie wetenschap AMSTERDAM
...
was de drager koel op warme dagen. Maar mocht hij of zij in zee vallen, dan wordt de was weer hard zodat het pak de opgeslagen warmte teruggeeft aan het lichaam. Tijdens tests bleek dat de drager zes uur in koud zeewater kan liggen (zonder voedsel, met een koude wind in het gezicht), voordat hij of zij het echt koud krijgt. 1
Aan boord van een helikopter kan de temperatuur erg hoog oplopen. Tegelijkertijd bestaat de kans dat de piloot zijn toestel moet verlaten en urenlang is ijskoud zeewater moet dobberen. Het ideale helipak houdt de piloot dus koel, maar ook warm.
Je kunt zo zes uur in koud zeewater liggen voor je het echt koud krijgt. SINTEF, de grootste onafhankelijke onderzoeksorganisatie van Scandinavië, heeft samen met de Noorse kledingproducent Helly Hansen een ideaal helipak gemaakt, gebaseerd op ‘slimme’ materialen. De stof bevat microscopisch kleine capsules met daarin paraffine. Bij kamertemperatuur of lager is de paraffine hard, maar zodra de lichaamstemperatuur boven de 28 graden Celsius komt, begint de was te smelten. En smelten kost energie. Zo houdt de Panda’s wisten het al langer: bamboe is lekkerder dan hardhout. EPA/ANP
Bouwkunde Sterke groeier
Geen hardhout maar bamboe Bamboe is als bouwmateriaal in West-Europa vrijwel onbekend. En dat terwijl het beter is dan veel andere materialen, zegt de Delftse ingenieur Pablo van der Lugt. Marcel Hulspas AMSTERDAM
...
Pablo van der Lugt, die op 21 novem-
ber hoopt te promoveren, onderzocht de duurzaamheid van verschillende bouwmaterialen. Uit zijn analyse blijkt dat bamboematerialen bij gebruik in West-Europa slechter scoren dan lokaal verbouwd zachthout, maar beter dan tropisch hardhout, en ook beter dan materialen zoals staal en plastic. Als het gaat om biomassaproductie (het verwijderen van CO2 uit de atmosfeer) scoort reu-
GESIGNALEERD ...
Levenselixer Waarom worden we niet ouder dan, zeg, honderd jaar? Volgens biologen is het een kwestie van keuzes maken: het lichaam vitaal houden kost veel energie. En energie steken we (evolutionair gesproken) liever in ons vermogen zoveel mogelijk nakomelingen te krijgen. Kan wetenschap ons verlossen van de maximumleeftijd? Die vraag staat centraal in Het levenelixer. Koos Neuvel beschrijft de wetenschappelijke inzichten en bijbehorende pogingen
het leven te verlengen. Vergeleken met de sprong voorwaarts in de vorige eeuw hoeven we er echter niet veel van te verwachten. Neuvel over wat wij kunnen doen: ‘Levenelixer huist in de hersenpan.’ Koos Neuvel, het Levenselixer. Het geheim van de eeuwige jeugd. Scriptum Publishers, 17,95 euro.
zenbamboe beter dan de snelst groeiende zachthoutsoorten. Extra voordelen van reuzenbamboe zijn de bredere toepasbaarheid, niet alleen in de bouw maar ook voor meubels, textiel en papier.
Bamboe heeft veel mogelijke toepassingen en is milieuvriendelijk. Om ontwerpers attent te maken op de mogelijkheden van bamboe organiseerde hij het project ‘Dutch Design meets Bamboo’, waarbij ontwerpbureaus werden uitgedaagd bamboe te benutten. Verschillende ontwerpen zullen de komende jaren op de markt worden gebracht. 1
...
Nationale trots Twintig nationale parken telt ons land. Maar echte parken, zoals ze elders in het leven zijn geroepen, zijn het niet. De Nederlandse parken zijn veel kleiner, opengesteld voor publiek en vaak wordt er zelfs nog in gewoond – zaken die elders volstrekt onaanvaardbaar worden gevonden. Het kan niet anders: niet alleen omdat Nederland zo dichtbevolkt is, maar vooral omdat die ‘ongerepte natuur’ zijn bestaan te danken heeft aan menselijk ingrijpen. De Hoge Veluwe
Vliegtuigbouw
Eerste propeller met vijf bladen Hij is zuiniger, stiller en sterker: de vijfbladige vliegtuigpropeller. Redactie wetenschap AMSTERDAM
...
De Duitse luchtvaartmaatschappij Regional Air Express heeft een serie succesvolle testvluchten uitgevoerd met een Metro (een klein verkeersvliegtuig) voorzien van vijfbladige propellers, ontwikkeld door het Duitse MT-Propeller. De propellers zijn niet van aluminium maar van composietmateriaal. Volgens RAE
werd ooit kaalgekapt en daarna werd de ontstane heide ‘gevuld’ voor de jacht. Onze natuur wordt dan ook niet beschermd maar ‘beheerd’, en vaak regelrecht geschapen. En altijd weer moet er rekening worden gehouden met de invloed van grote stromen bezoekers. Desondanks kan Michiel Roscam Abbing in De Nationale Parken van Nederland tonen hoe ongelofelijk mooi en divers het eindresultaat kan zijn. Zijn interviews met natuurbeheerders laten zien hoe zij, door vallen en opstaan, hebben geleerd unieke cultuurlandschappen
presteerde het toestel beter dan gemiddeld, en liggen de onderhoudskosten lager. De Metro bleek bovendien zo stil dat het toestel in de laagste geluidscategorie kan worden ingedeeld. Het is de bedoeling dat de Europese luchtvaartautoriteit EASA de propellers in februari zal certificeren, en dat zij gevolgd zal worden door de Amerikaanse Federal Aviation Authority. Regional Air Express wordt daarmee de eerste gebruiker van de Metro met vijfbladige propellers. 1
te ‘bevriezen’ en in stand te houden. De schitterende foto’s van (vooral) Tom van der Laan maken dit tot het ultieme fotoboek van de vaderlandse ‘natuurlijke’ rijkdom.
Michiel Roscam Abbing, De nationale parken van Nederland. Natuur om te koesteren. Kosmos Uitgevers, 29,95 euro.
Niet in onze genen
Gevaarlijk high
Wachten op de knal
Volgens onderzoekster Amber Ronteltap ziet de consument weinig in ‘nutrogenomics’: voedingsmiddelen afgestemd op je genetische eigenschappen.
Volgens Italiaanse neurologen krijgen bergbeklimmers, iedere keer wanneer ze op grote hoogte zijn, vanwege zuurstofgebrek een hersenbeschadiging.
De Large Hadron Collider, die op 19 september werd stilgelegd nadat er vloeibaar helium in de tunnel was ontsnapt, gaat in juni 2009 weer deeltjes versnellen.
8GGNCODKVKGYGKPKIVKLF! 8QNI*$16QGIGRCUVGRU[EJQNQIKGDKL.1+*QIGUEJQQN 9KNLGQRJQIGTPKXGCWYGTMGPKPFGRU[EJQNQIKGOCCTJGDLGQQMGGPDCCPGPGGPFTWM UQEKCCNNGXGP!-KGUFCPXQQT*$16QGIGRCUVGRU[EJQNQIKGXCP.1+*QIGUEJQQN,GJQGHV PKGVPCCTEQNNGIGOCCTDGRCCNV\GNHYCCTGPYCPPGGTLGUVWFGGTV/GVRTQHGUUKQPGNG DGIGNGKFKPIXKCKPVGTPGV
08#1IGCEETGFKVGGTFFWU KPVGTPCVKQPCCNGTMGPF $GTQGRURTQHKGNUCOGPIGUVGNFKPQXGTNGIOGV882 7KVUVTQQOTKEJVKPIGP))<XQNYCUUGPGPQWFGTGP ))<MKPFGTGPLGWIF#TDGKFGPQTICPKUCVKG1PFGTYKLU
+PFTKGLCCTGGPGTMGPFFKRNQOC 'ZVTCCCPVTGMMGNKLMUVWFGTGPXCPYGIGJGV'ZRGTKOGPV 1RGP$GUVGN '1$XCPOKPKUVGTKGXCP1%9
5NGEJVU
RGTOCCPF
8TCCIXCPFCCIPQIFGITCVKUUVWFKGIKFU CCPQRYYYNQKJQIGUEJQQNPNIKFU
-KGUWKVTWKOGTMGPFG*$1QRNGKFKPIGP)GTGNCVGGTFCCP6QGIGRCUVGRU[EJQNQIKG\KLPQC *$1$CEJGNQT *$1/CCVUEJCRRGNKLM9GTMGP&KGPUVXGTNGPKPI /9&*$15QEKCCN2GFCIQIKUEJG *WNRXGTNGPKPI 52**$1PKXGCW #TDGKFUGPQTICPKUCVKGRU[EJQNQIKG+PNGKFKPIKPFGRU[EJQNQIKG /GFKCVKQP1PVYKMMGNKPIURU[EJQNQIKG2GTUQQPNKLMJGKFUNGGT2TQHGUUKQPGGNEQCEJGP5QEKCNGRU[EJQNQIKG
YYYNQKJQIGUEJQQNPN
In Business In de knip
GELD TELT REDACTIE: INDEPENDER.NL
11
DAGELIJKS OPVRAAGBARE SPAARREKENINGEN
Waarom zijn verschillen tussen leningen zo groot?
Bank
Rekening
€ 10.000
Credit Europe Bank* NIBC Direct Akbank Anadolubank MoneYou Akbank Amsterdam Trade Bank Garantibank The Economy Bank N.V. ABN AMRO Rabobank SNS Bank Fortis Bank Postbank ING Bank
Credit Europe Top-Interest rekening NIBC Direct Internetspaarrekening AK Internet Spaarrekening Anadolu Alfa Spaarrekening MoneYou Spaarrekening AK Spaarrekening ATB Internet Spaarrekening Gouden Internet Rekening TEB Ster Spaarrekening Internet Spaarrekening Rabo Telesparen Internet Sparen E-Spaarrekening Internetspaarrekening Internet Sparen
5,25 5,25 5,2 5,1 5,1 5 5 5 4,9 2,8 2,8 2,6 2,5 2,5 2,4
Getoond worden de 9 hoogste tarieven + de tarieven van de grootbanken van rekeningen zonder beperkende voorwaarden en een 1e inleg van 100 euro of minder
Hoe groot is dat verschil dan? Bij de duurste aanbieders van doorlopende kredieten moest je in augustus gemiddeld 16,4% rente betalen. Dat is bijna 10% meer dan bij de goedkoopste aanbieders. Zij vroegen in diezelfde periode gemiddeld slechts 6,9%. Op een doorlopend krediet van 12.500 euro bedraagt het verschil in totale lasten tussen de hoogste en de laagste aanbieder bijna 6.400 euro bij een vaste maandlast van 250 euro.
Vanwaar die renteverschillen? Een belangrijke oorzaak voor de enorme verschillen is het gebrek aan transparantie in de markt van persoonlijke leningen en doorlopende kredieten. Aanbieders presenteren vaak alleen een vast maandbedrag. Ze wijzen er dan niet duidelijk genoeg op dat de looptijd van het krediet mede afhankelijk is van de aangeboden rente. Dus als de rente stijgt en het maandbedrag blijft gelijk, ben je langer aan het afbetalen.
DOORLOPEND KREDIET Aanbieder
Ook een mooi plafond kan het verschil maken. DOLPH KANTRIJN/HH
Wonen Meer tweede hypotheken afgesloten
Geen nieuw huis kopen, maar flink klussen De woningmarkt ligt op zijn gat, maar de markt voor klusjes floreert. ‘Een afgetrapte houten vloer kan nu het verschil maken bij de verkoop van een huis.’
Geldt dit voor alle leningen? Nee. Het renteverschil tussen de hoogste en de laagste aanbieder van persoonlijke leningen is een stuk kleiner (7,8%). Bij leningen die met name worden gebruikt om de overwaarde van de woning te verzilveren (WOZkrediet) is het renteverschil tussen de duurste en voordeligste aanbieder nog veel kleiner (2,8%).
Waar moet ik nog meer op letten? Lenen is een relatief dure vorm van financieren en niet altijd verstandig. Vaak is het gebruik van spaargeld voordeliger. Het is ook verstandig om verschillende offertes op te vragen en te vergelijken. Dan zie je wat je daadwerkelijk moet gaan betalen. Dat kan bijvoorbeeld op www.independer.nl. Op basis van de (persoonlijke) gegevens die je invult, krijg je direct een overzicht te zien van alle leenrentes waar je ook echt voor in aanmerking komt. Let ook op eventuele risicoverzekeringen die sommige kredietverstrekkers je bij de lening aanbieden. Een overlijdensrisicoverzekering is niet altijd nodig en is, apart afgesloten, vaak veel voordeliger. 1
Annemieke van Dongen AMSTERDAM
...
De onzekerheid op de woningmarkt bezorgt klusjesmannen gouden tijden. Vooral naar ‘cosmetische klussen’ als schilderwerk en het opknappen van vloeren is veel vraag. Online klussenmarktplaats Werkspot.nl signaleert de laatste weken een toename van 10 tot 15 procent. ‘Vaak gaat het om een verfraaiing van huizen die te koop staan of binnenkort in de verkoop gaan’, zegt directeur Joost Gielen. Dat is een regelrecht gevolg van de omslag op de woningmarkt. ‘Voorheen keken potentiële huizenkopers nog wel door afbladderende verf of ongevoegde muren heen. Nu kan een afgetrapte houten vloer het verschil maken bij de verkoop van een huis.’ Dat beaamt makelaarsvereniging NVM. ‘De gemiddelde Nederlander koopt liever een woning waar hij direct in kan dan een kluswoning’, zegt een woordvoerder. ‘Nu kopers meer macht hebben, is een goed onderhouden woning zeker een pré.’ En dat de macht inderdaad is verschoven van de verkoper naar de koper, bleek eerder deze maand uit de
8
7
6
5
4
3
2
11
9
10
12 20 08 -1
20 0
78
"!$!$! %&!""%& $!&""$"#!$& &($%! (""$ ""$"#!$ &!*!"#! !! ($$""& & ($%&'%%!
(""$%&! ''$%&!$ (!""$"#! $&!$& ! % !#!$! &&"!$*"&"#%% (!($!! *"$%! &(""$!!! *""")))!#!$!%&&%&!
kwartaalcijfers van NVM. Voor het eerst in achttien jaar zijn de huizenprijzen in Nederland gedaald. Door het slechte financiële nieuws zijn consumenten terughoudend om een huis te kopen. Daardoor verwisselen minder huizen van eigenaar en staan woningen langer te koop. Onder invloed van de kredietcrisis besluiten mensen ook steeds vaker om een geplande verhuizing af te blazen en hun huidige woning te upgraden. ING ziet de laatste maanden een lichte stijging van het aantal tweede
Nu liever geen verhuizing, maar een upgrade van de huidige woning.
PERSOONLIJKE LENING
< €5.000 < € 10.000 < € 15.000
Delta Lloyd nvt Frisia Financ. ** 11 De Hypotheker nvt Directa 8,2 DSB Bank nvt Ohra 7,5 FBTO 7,6 KredietDirect.nl** 8,3 Avéro Achmea ** 7,9 MoneYou nvt Santander nvt ABN Amro** 8,6 SNS Bank 10 Fortis Bank 10,8 Rabobank 10,9
6,8 7 7,2 7,2 7,3 7,5 7,6 7,7 7,9 7,9 7,9 8,6 10 10,5 10,7
6,8 6,9 7,2 7,2 7,3 7,2 7,6 7,3 7,9 7,9 7,7 8,1 9,1 9,6 9,1
Aanbieder
< €5000 < € 10.000 < € 15.000
Kruidvat OHRA KredietDirect.nl** Directa DSB Bank Becam ** Santander Crediam ** DHB bank Eurofintus ** De IJssel ** SNS Regio Bank SNS Bank Fortis Bank Rabobank
6,4 6,4 6,7 7,9 nvt 11,9 nvt 9,5 8,9 nvt nvt 10,3 9,7 11 11,1
6,4 6,4 6,7 6,9 7,7 7,9 7,9 7,9 8,9 8,9 9,6 9,7 9,7 10,5 10,9
6,4 6,4 7,3 6,5 7,7 6,9 7,3 7,5 8,9 8,9 9,6 8,8 9 9,6 9,3
Getoond worden de 10 laagste tarieven gesorteerd op een lening tot 10.000 euro plus de tarieven van de grootbanken ** Tarief afhankelijk van doel lening en/of risicoprofiel aanvrager. Getoond worden de laagste tarieven.
LAAGSTE RENTES AFLOSSINGSVRIJE HYPOTHEKEN Provider
Hypotheek
SNS bank SNS Budget Hypotheek Aflosvrij ING Bank Hypotheek met Renteopties ABN AMRO Budget hypotheek Fortis Bank RenteVoordeel Aflossingsvrije Hyp. Postbank VoordeelPlus Hypotheek Rabobank VoordeelHypotheek MoneYou Compleet+ hypotheek (2) DSB Bank Aflossingsvrije hypotheek Hypodomus Diamant Budget Hypotheek MoneYou Compleet+ hypotheek (4) MoneYou Compleethypotheek (2) De Hypotheker Optimaal Maatwerk Voordeel Hypodomus Diamant DrieSterren Hypotheek MoneYou Aflossingsvrije hypotheek (2) MoneYou Compleethypotheek(4) De Hyp.shop FLEXXTRA 2 MoneYou Aflossingsvrije hypotheek (4) Postbank Voordeelrente De Hyp.shop FLEXXTRA 4 Delta Lloyd Fixe Budget Hypotheek DLL Syntr Achm Vastg. Basishypotheek De Hypotheker SKP DLL Budget De Hypotheker Meer Keuze Hypotheek in combi
5 jr NHG
5,4 5,4 5,45 5,6 5,1 5,5 5,1 4,749 5 5,2 5,2 5,1 5,1 5,3 5,3 5,25 5,4 5,3 5,35 5,3 5,6 5,3 5,55
5 jr 125% EW
5,8 5,8 5,85 6,1 nvt nvt 5,4 5,45 5,5 5,5 5,5 5,5 5,6 5,6 5,6 5,65 5,7 5,7 5,75 5,8 5,8 5,8 5,85
10 jr NHG
5,5 5,7 5,75 5,4 5,4 nvt 5,2 4,949 5,05 5,3 5,3 5,4 5,2 5,4 5,4 5,35 5,5 5,6 5,45 5,35 5,7 5,4 5,55
10 jr 125% EW
5,9 6,1 6,15 5,9 nvt nvt 5,5 5,55 5,55 5,6 5,6 5,8 5,7 5,7 5,7 5,75 5,8 6 5,85 5,85 5,9 5,95 5,85
Getoond worden de aflossingsvrije hypotheken van de grootbanken plus de producten met de laagste rentes voor een lening van 5 jaar tot 125% van de Executiewaarde, vervolgens de laagste rente voor 10 jaar tot 125% EW Peildatum: 20-10-2008 Bron: MoneyView Research Een lage rente betekent soms beperkende voorwaarden of verplichte elementen. Vraag hiernaar bij uw adviseur of hypotheekverstrekker!
hypotheken dat wordt afgesloten. ‘Daaruit concluderen we dat meer mensen kiezen voor een verbouwing van hun huis’, zegt een woordvoerster van de bank. Rabobank, de grootste hypotheekverstrekker van Nederland, beschikt niet over die cijfers. Maar econoom Martijn de Jong-Tennekes van de Rabobank ‘kan zich goed voorstellen’ dat er meer tweede hypotheken worden afgesloten. ‘Verhuizen is enorm duur. Nu het consumentenvertrouwen laag is, kijken mensen eerst of ze hun huidige woning een kwaliteitsimpuls kunnen geven.’ 1
Pensioenen
Verzegeling verbroken
Failliete toetreder
SARAH LEE BEBOET
‘IJSLAND MAG BEST BIJ DE EU’
De NMa heeft Sara Lee – de fabrikant van onder meer Douwe Egberts koffie – een boete opgelegd van 269.000 euro. Het concern moet betalen omdat het lopende een onderzoek een verzegeling heeft verbroken. De NMa verzegelt ruimtes als onderzoek naar mogelijke overtreding van de Mededingingswet nog niet is afgrond. Op die manier voorkomt de NMa dat onderzoeksmateriaal verloren of beschadigd raakt.
IJsland kan snel tot de Europese Unie toetreden als het land dat wil, zei EUcommissaris Olli Rehn (Uitbreiding EU) gisteren. Enkele IJslandse ministers opperden onlangs aansluiting bij de EU voor meer stabiliteit. Het eiland lijdt nu zwaar onder de financiële crisis. ‘IJsland is duidelijk een democratisch Europees land’, zei de Finse EUcommissaris Rehn. ‘Het land heeft misschien al tweederde van de toetredingscriteria uitonderhandeld.’
Iedereen een aanvulling ANP DEN HAAG
...
Europeanen moeten een beter aanvullend pensioen kunnen opbouwen, vindt de Europese Commissie. Aanvullende pensioenen zijn in de IT-sector of in EU-landen als Italië nauwelijks bekend. ‘We moeten kij-
ken of betere wetten nodig zijn om te verzekeren dat werknemers de beste pensioenen krijgen’, zei EU-commissaris Vladimir Spidla (Sociale Zaken) gisteren. Hij maakt zich vooral zorgen om vrouwen en laagbetaalden. Spidla wil verbieden dat mensen vroegtijdig hun pensioengeld opnemen, om te voorkomen dat later te weinig overblijft. Nederlanders zitten in de Europese topvier wat het aantal aanvullende pensioenen betreft. Hier bouwt meer dan 75 procent een privépensioen op. 1
Vette bek in Urk
Crisis op straat
Graaier
Frieteters kunnen volgens vakblad De Snackkoerier hun ‘vette bek’ het beste gaan halen bij Snack-plaza Willem de Boer in Urk.
Juan Somavia van arbeidsorganisatie ILO waarschuwt: ‘Dit is niet simpelweg een crisis op Wall Street, maar een crisis op alle straten.’
De vakbonden zijn boos over een extra beloning van 450.000 euro die printerfabrikant Océ heeft beloofd aan de nieuwe financiële topman Hans Kerkhoven.
12
In Business De markt
BEURS VANDAAG REDACTIE: IEX.NL One trick Apple
I
NG gered? Nou ja, preventief ingeënt, zoals de officiële lezing luidt. Misschien en hopelijk houdt de bankverzekeraar de voeten droog. Ondanks de sterke koersstijging gisteren – dik 29% – staat het aandeel nog altijd bijna 7% lager dan de slotstand van donderdag. Ongetwijfeld volgen er vandaag weer nieuws en ontwikkelingen. Beleggers houden ook met een half oog financials Aegon en SNS Reaal in de gaten. Je weet maar nooit. Als het goed is spelen banken en verzekeraars vandaag alleen de tweede viool. Het is volop cijferseizoen in met name de VS en vandaag zijn het vooral farmabedrijven die de beurstemperatuur bepalen met Dow Jones-fonds Pfizer, Roche en Schering-Plough. Andere grote namen vandaag zijn Dow Jones-componenten Caterpillar en Du Pont de Nemours en de Noorse grootmacht Norsk Hydro. Nasdaq 100-aandelen Apple en Yahoo sluiten vanavond om 22.00 uur de rij met hun omzeten winstcijfers. In Nederland wacht Antonov nog altijd op een winstgevend jaar, alweer jaren geleden ging LCI (de Smartpen, wie kent hem nog?) zelfs failliet, terwijl TomTom in no time groene cijfers schreef. Welkom in de wondere en niet altijd ongevaarlijke wereld op de beurs van one trick pony’s, vaak fabrikanten van hebbedingetjes. Op het juiste moment het juiste hebbedingetje hebben, da’s pas cool. Op het juiste moment het aandeel hebben van zo’n fabrikant is dat nog veel meer. Geen sinecure! Neem het aandeel van de moeder van alle hebbedingetjesfabrikanten, Apple. Dit jaar maakt het een wilde rit van grofweg 200 naar 120 dollar, weer terug naar 180 à 190 dollar, daarna omlaag naar slechts 90 dollar om nu even onder de 100 dollar te noteren. Eigenlijk zijn de namen one trick pony en hebbedingetjesaandeel een belediging voor het hooginnoverende concern, dat zelf sinds de Apple Classic in de jaren tachtig een legende is. Of de one trick pony moet Steve Jobs heten. In Amerika is het heel
gewoon dat een concern wordt vereenzelvigd met zijn topman. Microsofts Bill Gates, Oracle’s Larry Ellison en vooral Bershire Hathaway’s Warren Buffett zijn nu de snelst te binnen schietende namen. Meer in het verleden waren dat Henry Ford, John. D. Rockefeller (Standard Oil) en John Pierpont Morgan. Dat was een bankier die in 1907, toen ook kredietcrisis en recessie dreigden, zo ongeveer in zijn eentje de problemen oploste. Terecht of niet, Jobs is de verpersoonlijking van alles wat Apple hip, slim, mooi en goedbedacht en cool maakt. Voor beleggers komt daar nog een factor: winstgevendheid. Al jarenlang is het bedrijf een enorme cash cow en haalt een marge van bijna 30%. Daar betalen beleggers graag veel geld voor en zelfs na de halvering van de koers doet Apple nog een koers-winstverhouding van 19. Dat is bijna twee keer zoveel als de S&P 500, zeg maar de AEX van Amerika. Geen wonder dat beleggers een bijna ongezonde belangstelling aan de dag brengen... voor de gezondheid van Jobs. Een paar jaar geleden moest hij zich al eens aan een kwaadaardig gezwel laten opereren en sindsdien gonst het regelmatig van de geruchten dat Jobs weer ziek. Zelfs foto’s van
Steve Jobs is de verpersoonlijking van alles wat Apple hip en cool maakt. hem worden eindeloos geanalyseerd. Het gaat zelfs zo ver, dat aandeelhouders soms zelfs boos zijn dat Apple altijd zwijgt, als geruchten over ziekte weer de kop opsteken. Dat is niet onbegrijpelijk. Een plots vertrek van Jobs kan een geweldige koersval betekenen. Niettemin is het vanavond ongetwijfeld weer tevergeefs uitkijken naar een medisch bulletin bij de rapportage van Apple. 1
De markt in kaart VS DOW JONES VS NASDAQ
LONDEN FTSE 100 KOERS:
9265,43 % VERSCHIL:
KOERS:
KOERS:
4,67%
1770,03
4282,67
% VERSCHIL:
% VERSCHIL:
3,43%
5,41% FRANKRIJK CAC 40
KOERS:
BRAZILIË BOVESPA
3448,51
% VERSCHIL:
3,56% KOERS:
38957,09 NEDERLAND AEX
% VERSCHIL:
7,03%
98,44
Apple
KOERS:
269,41
% VERSCHIL:
Bron koersgegevens: 22 oktober 07
6,80%
20 oktober 08
VERSCHIL:
% VERSCHIL:
Nederland AEX Index - slotkoersen 20 oktober AANDEEL
SLOT
aegon 4,02 ahold 7,332 akzo nobel 28,485 arcelor mittal 22,17 asml holding 12,30 bam groep 6,41 corio 43,765 dsm, kon. 27,76 fortis 1,023 fugro 26,10 heineken 25,29 ing groep c. 9,48 kpn 10,05 philips, kon. 14,52 randstad 14,225 reed elsevier 9,66 royal dutch shell a 19,815 sbm offshore 10,94 tnt 16,715 tomtom 7,47 unibail-rodamco 123,515 unilever c. 19,635 usg people 7,61 wereldhave 64,71 wolters-kluwer c. 13,68
VORIG SLOT
3,99 7,231 27,995 22,13 11,425 6,25 43,765 26,72 0,878 24,50 25,17 7,335 9,60 13,945 13,80 9,085 18,00 10,145 15,495 7,075 122,455 18,54 7,36 64,00 13,12
VERSCHIL
0,03 0,10 0,49 0,04 0,88 0,16 0,00 1,04 0,14 1,60 0,12 2,14 0,45 0,58 0,42 0,58 1,82 0,80 1,22 0,40 1,06 1,10 0,25 0,71 0,56
Amsterdam Midcap Index - slotkoersen 20 oktober HOOG
LAAG
4,23 7,474 29,00 23,48 12,31 6,60 43,995 27,76 1,08 26,34 25,95 9,48 10,083 14,61 14,305 9,66 19,82 11,005 16,715 7,605 124,755 19,70 7,75 65,95 13,80
3,85 7,191 26,05 21,045 11,02 6,17 42,58 26,79 0,95 24,87 24,33 8,475 9,40 13,83 13,60 8,998 18,475 10,30 15,04 7,165 121,635 18,62 7,34 63,10 13,05
VOLUME
16140723 7980041 3581449 6258368 7248026 1762126 320358 1658960 32992693 783973 2133817 55711673 12880963 8515132 1412366 3408401 29987779 1445983 3971693 2087211 64063 18690702 1055298 135544 1540828
AANDEEL
SLOT
aalberts ind. amg arcadis asm international binckbank boskalis westm. crucell csm cert. draka holding eurocomm. prop. heijmans imtech logica nutreco holding océ opg groep ordina pharming group smit international sns reaal ten cate vastned retail vopak wavin wessanen c.
7,08 15,89 8,79 9,89 5,58 23,31 8,41 15,53 10,42 26,20 7,79 11,78 0,98 28,07 3,69 9,90 4,04 0,68 54,00 5,86 20,29 44,10 27,52 2,73 5,53
VORIG SLOT
6,76 15,51 8,07 9,71 5,40 21,64 7,97 14,85 10,17 26,76 7,09 10,97 0,92 27,99 3,62 9,24 3,86 0,66 54,00 5,75 20,08 44,75 26,54 2,65 5,45
Amsterdam Smallcap Index - slotkoersen 20 oktober
VERSCHIL
HOOG
LAAG
VOLUME
AANDEEL
SLOT
0,32 0,38 0,72 0,18 0,18 1,67 0,44 0,68 0,25 -0,56 0,70 0,81 0,06 0,08 0,07 0,66 0,18 0,02 0,00 0,11 0,21 -0,65 0,98 0,08 0,08
7,23 16,90 8,95 10,16 5,73 23,47 8,65 15,81 10,80 27,00 8,23 11,90 1,00 28,69 4,00 10,15 4,08 0,69 55,70 6,00 21,19 45,20 27,83 2,90 5,71
6,80 15,59 8,20 9,35 5,50 21,08 8,20 14,82 10,03 25,94 7,40 11,15 0,93 27,61 3,65 9,24 3,91 0,66 52,36 5,49 19,80 43,50 26,70 2,71 5,49
932413 200267 253954 485428 212985 832167 496325 308605 115120 83302 265764 438116 2172775 456726 573366 302535 196273 184515 56492 681151 107768 26356 351440 668437 509589
accell group antonov ballast nedam beter bed brunel intern eriks group exact hold. fornix biosciences gamma holding grontmij c. innoconcepts kardan kas bank lanschot, van macintosh retail moolen holding nieuwe steen qurius sligro food gr spyker cars super de boer tkh group tmg unit 4 agresso vastned off/ind
18,73 0,22 15,50 8,45 10,32 31,95 15,75 7,30 18,98 15,53 6,25 4,24 13,95 44,40 8,68 2,14 13,76 0,35 16,34 3,72 2,72 11,01 16,95 11,14 10,15
VORIG SLOT
18,50 0,22 14,59 7,80 10,13 30,57 15,58 7,42 17,98 15,18 5,84 3,87 13,90 45,00 8,57 2,24 13,50 0,35 16,16 3,62 2,70 10,73 16,20 10,61 9,72
VERSCHIL
HOOG
LAAG
VOLUME
0,23 0,00 0,91 0,65 0,19 1,38 0,17 -0,12 1,00 0,35 0,41 0,37 0,05 -0,60 0,11 -0,10 0,26 0,00 0,18 0,10 0,02 0,28 0,75 0,53 0,43
19,49 0,23 15,89 8,50 10,75 32,26 16,35 7,60 19,19 16,50 6,32 4,35 14,07 45,00 8,95 2,40 14,15 0,37 16,81 4,00 2,75 11,58 17,47 11,14 10,40
18,35 0,21 14,71 7,89 10,13 30,20 14,94 7,30 16,96 15,06 5,90 4,10 12,98 42,00 8,15 2,04 13,67 0,35 16,00 3,60 2,65 10,75 16,51 10,51 9,90
9363 393992 16246 12771 16894 4960 64804 9717 35005 33015 51169 157482 5316 4176 5532 410233 69678 409638 65275 10776 70023 39790 56406 73487 113234
In Business De markt
DE GONG DUITSLAND DAX
JAPAN NIKKEI 225
AMSTERDAM
...
De handelsdag op Beursplein 5 werd gisteren geopend door Marinus van Schaik, General Counsel van Nachenius Tjeenk & Co. Deze private bank belegt het kapitaal van de vermogendste Nederlanders en doet dit al ruim 200 jaar – het liefst in stilte – vanaf de Amsterdamse Herengracht. ‘U heeft waarschijnlijk nog nooit van
RUSLAND RTS-INDEX
KOERS:
4835,01
KOERS:
9005,59
% VERSCHIL:
1,12%
13
ons gehoord en dat houden we graag zo’, is een favoriete spreuk van de bank. Nachenius Tjeenk is tegenwoordig een dochter van BNP Paribas en heeft maar 1.200 tot 1.800 cliënten. Die hadden er vorig jaar gezamenlijk wel een vermogen van zo’n 2,75 miljard euro uitstaan. Van Schaik denkt niet licht over de verdere ontwikkeling van de kredietcrisis. ‘Het zal ingrijpende gevolgen hebben voor het financiële systeem, de onderlinge afhankelijkheid van de markten en producten wereldwijd. Dit vereist een gezamenlijke aanpak’, zo gaf Van Schaik gisteren aan. Hij schat dat de AEX dit jaar op 340 punten zal eindigen. 1
% VERSCHIL:
3,59%
KOERS:
700,41 % VERSCHIL:
4,91%
HONGKONG HANG SENG
HET PANEL REDACTIE: IEX.NL
BIJNA NIEMAND
STELLINGVANDEDAG: KOERS:
De winnaars
15323,01 SINGAPORE STRAITS TIMES
% VERSCHIL:
5,28%
Zijn er bedrijven en/of sectoren die juist profiteren van kredietcrisis en recessie? Ofwel, wie zijn of worden de winnaars van deze barre tijden?
ING
Corné van Zeijl (fondsmanager SNS) ‘Er zullen weinig winnaars zijn, iedereen krijgt last van de economische tegenwind of beter gezegd tegenorkaan. Zij die veel cash hebben kunnen over een halfjaartje kijken of er interessante stukken bij de concurrenten zijn afgewaaid. Wat te denken van ING dat de IJslandse spaarrekeningen opkoopt in het Verenigd Koninkrijk. Er volgen meer voorbeelden.’
KOERS:
1939,22
% VERSCHIL:
3,23%
Ad van Tiggelen (aandelenstrateeg ING) ‘Er zijn, buiten enkele discount supermarktketens, praktisch geen beursgenoteerde bedrijven die juist in recessie een bovengemiddelde omzetontwikkeling laten zien. Sommige bedrijven, zoals producenten van voedings- en genotsmiddelen, profiteren echter wel van dalende kosten door grondstofprijzen die vanwege de recessie lager uitvallen.’
VERGEET HET MAAR
Arend Jan Kamp (content manager IEX) ‘Het is de krediet- en bankencrisis die de aandacht trekt, maar de recessie komt vooral op conto van de Amerikaanse consumenten. Zij houden de hand op de knip, want Piet Krediet bestaat even niet meer. En aangezien Amerikanen goed zijn voor ongeveer twintig procent van de wereldeconomie, ontkomt uiteindelijk helemaal niemand hier aan.’ 1
Agenda dinsdag 21 oktober AEX Index
269,41
Hang Seng
15323,01 Dow Jones
9265,43
Bedrijven Binnenland 08.00 10.30
NXP Semiconductors Océ
3e kwartaalcijfers Bava
Bedrijven Buitenland
22 oktober 07
VERSCHIL:
+17,15
20 oktober 08
% VERSCHIL:
+6,80%
Euro/Dollar
1,3322
22 oktober 07
VERSCHIL:
+768,80
Goud
20 oktober 08
% VERSCHIL:
+5,28%
22 oktober 07
VERSCHIL:
+413,21
789,66 Olie
20 oktober 08
% VERSCHIL:
+4,67%
69,80
-
ST Microelectronics Prudential Caterpillar DuPont Schering-Plough Pfizer Lockheed Martin
3e kwartaalcijfers 3e kwartaalbericht 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers
-
3M Company Yahoo Apple
3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 4e kwartaalcijfers
Economie Binnenland 09.00 09.00 09.30 16.40 -
21 oktober 07
VERSCHIL:
-0,0080
20 oktober 08
% VERSCHIL:
-0,60%
22 oktober 07
VERSCHIL:
+7,67
20 oktober 08
% VERSCHIL:
+0,98%
22 oktober 07
VERSCHIL:
+0,59
20 oktober 08
% VERSCHIL:
+0,85%
Merger Markets WTG Events CBS Eerste Kamer Rechtbank Amsterdam
Benelux M&A forum LNG Summit 2008 Huizenprijzen aug. Wijz. Wegenverkeerwet 1994 Heineken vs Van Hoorn
Perspectief
14
Verenigde Staten Propaganda
Partijpolitiek voor peuters De Amerikaanse samenleving is tot op het bot verdeeld langs ideologische lijnen. Er is ook voor kinderen geen ontsnappen aan partijpolitiek. Eva Ludemann AMSTERDAM
...
‘De dikke senator stak zijn vlezige hand uit naar Tommy en vroeg: ‘Hebben jullie wel belasting betaald?’ Tommy’s rode petje zakte een beetje scheef en hij keek naar Lou. Wat was dit nu? Wat deed deze meneer bij hun limonadestalletje? En waarom moesten ze hem een deel van hun zuur verdiende spaarcentjes geven? Dat was niet eerlijk!’ Nog veertien dagen en dan kiest Amerika een nieuwe president. Peilingen geven een kleine voorsprong aan voor Obama, maar niets is zeker, behalve één ding: de Verenigde Staten zijn tot op het bot verdeeld langs ideologische lijnen. De kloof tussen Democraten en Republikeinen lijkt onoverbrugbaar, zo werd onlangs nog pijnlijk duidelijk toen de partijen zelfs tijdens de meltdown van Amerika’s financiële systeem de handen niet ineen wisten te slaan. In Washington wordt alleen nog partijpolitiek bedreven en in de zich steeds meer verhardende strijd om het presidentschap zetten beide partijen alle middelen in. Ook kinderen, tot en met de allerkleinsten. Je kunt het Democratische of Republikeinse zaadje niet vroeg genoeg planten, zo lijkt het motto. Daarom schreef ‘hockeymom’ Katharine DeBrecht het Republikeinse kinderboek ‘Help! Mom! There are Liberals under my bed!’ Het boek – linkerpagina’s prentjes en rechterpagi-
na’s tekst – met lesjes in economie en de verschrikkingen van de moderne, liberale ideologie is voor kinderen van vier jaar en ouder. Het verhaal: de broertjes Tommy en Lou wonen in een klein huisje, in een kleine straat, in een klein dorpje, in de geweldige VS. Net als alle kleine jongens eten ze hun groente op, ruimen hun troep op, vechten niet te veel om speelgoed en zeggen ’s avonds een gebedje voor ze gaan slapen, al doen ze het soms wat snel als ze moe zijn. Ze verdienen een beetje zakgeld door na schooltijd glaasjes limonade te verkopen – 25 cent per stuk. Tommy en Lou werken hard en alles gaat goed, totdat... mevrouw de Senator Clunkton, burgemeester Bloedzuiger en belastingmeneer Poeha verschijnen. Halverwege het boek slaat Senator Clunkton (in roze jasje gestoken Hillary-lookalike) woest met haar vuist op het kraampje van Tommy en Lou, waardoor de limonade uit hun kannetje vliegt. Enkele bladzijden verder probeert meneer Poeha (persiflage op de Democratische senator Ted Kennedy) hun prentje van Jezus van het limonadestalletje af te trekken.
Een geweldig boek!
W
at een geweldig boek. Mijn moeder en ik vinden het fantastisch en ik wou dat iedereen in de wereld het las. Dit wordt mijn standaard baby-cadeau. Kitty Nicholason, Grand Junction, Colorado Recensie op Amazon.com
‘Jemoetjekinderenzo jongmogelijkvoorliberale invloeden beschermen.’
All American Arme Tommy en Lou. De Liberalen stelen hun geld en proberen hen ook hun christelijke geloof af te pakken. Hun American Dream verandert in een American nightmare. Kinderen, wonen in ‘Liberaland’ is helemaal niet leuk. Pas op voor die gemene, enge Democraten!
Dit boek inspireert!
I
k heb dit boek gekocht voor mijn tweeënhalfjarige zoontje Hugh. Hij kent nu de namen van alle kandidaten én die van sommige tv-verslaggevers. Ik zie hoe dit boek iets losmaakt bij kinderen. Ze realiseren zich dat ze iets goeds willen doen of een belangrijk iemand willen worden. We willen allemaal dat onze kinderen over een grootse toekomst denken. Dit boek inspireert hen om dat te doen. N. Sweeten, Brooklyn Recensie op Amazon.com
‘Ik vind het geen goed boek’, zucht kinderboekenauteur Jeremy Zilber in Madison, Wisconsin, door de telefoon. ‘Het leert kinderen haatdragend te zijn, want het is erg negatief over een bepaalde groep mensen.’ Nee, dan liever Zilbers eigen boeken: ‘Why Mommy is a Democrat’ en ‘Why Daddy is a Democrat’. Daarin zijn de Democraten tenminste lieve eekhoorntjes. De Republikeinen worden vertolkt door de olifant, het symbool van de Grand Old Party. De olifant komt er in Zilbers boeken overigens evenmin al te best van af: hij maakt de natuur kapot, speelt vals bij de verkiezingen, ruimt zijn troep niet op en maakt het bos onveilig. ‘Do you know why Daddy is a Democrat? I betcha!’ Bij boekhandel Barnes & Noble op de hoek van de 66e straat met Broadway in New York is een hele wand gewijd aan kinderboeken over de presidentsverkiezingen. Voor de allerkleinsten zijn er ‘Duck for President’, ‘Grace for President’ of ‘I want to be President’ van Sesame Street, plaatjesboeken die peuters en kleuters iets
leren over het werk van de machtigste man van de wereld. Maar er is ook ‘My Dad John McCain’, geschreven door zijn dochter Meghan, een boek met pastelkleurige plaatjes dat kleuters moet bijbrengen dat de familie McCain all American is en sinds de burgeroorlog voor het land heeft gevochten. John McCain houdt als geen ander van zijn land, is een nationale held én een geweldige pappa. ‘Er zijn een paar dingen die je over mijn vader moet weten en één daarvan is dat hij een geweldige president zou zijn’, begint het boek. Pal ernaast ligt het prentenboek ‘Barack’ voor kinderen van dezelfde leeftijdsgroep, dat moet appelleren aan hun gevoel van de American dream. ‘Als je terugkijkt, is het ongelooflijk hoe ver hij het heeft geschopt, de man die de wereld nu kent als Barack Obama. Zijn verhaal begon op vele plaatsen. Het begon in Kansas, waar zijn moeder woonde. Het begon in Afrika, waar zijn vader woonde. En het begon op Hawaii, waar op een nacht met volle maan Barack werd
geboren.’ Ofwel: je hoeft niet uit een wasp-gezin te komen om president te kunnen worden, dit kun jij ook!
Laissez-faire De verkiezingsboeken voor kinderen, ook voor de allerkleinsten, worden goed verkocht, zegt een verkoopster van Barnes & Noble. Een blik op de lijst van bestsellers van de winkel bevestigt dit. ‘Grace for President’ staat op nummer 27, het boek van Meghan McCain op nummer 46 en de hardcover daarvan op nummer 66. De ‘Help! Mom!’-boeken en de twee werken van Jeremy Zilber zijn bij alle filialen in New York uitverkocht. Op Amazon.com zijn ze evenmin meer voorradig. Het boek ‘Help! Mom!’ heeft zelfs een tijdje tweede gestaan op Amazons lijst van best verkochte kinderboeken. Alleen het nieuwste boek over Harry Potter was populairder. In totaal zijn zeker veertigduizend ‘Help! Mom! There are Liberals under my bed!’-boeken verkocht en zeker vijfendertigduizend exemplaren van Zilbers boekjes.
Kleine Democraatjes
Vaderlandslievende producten
Jan-Peter
Voor het smeden van perfecte kleine Democraatjes door middel van Zilbers kinderliteratuur: kijk op www.littledemocrats.net
Conservatieven kunnen hun hart ophalen met vaderlandslievende producten van de Conservatieve Bookclub op www.conservativebookclub.com.
De Nederlandse uitgeverij van kinderboeken Lemniscaat ziet geen heil in een boek Vader weet beter. Hij stemt op Jan-Peter.
Perspectief
15
IndestrijdtussendeDemocratenenRepublikeinenzettende partijenallemiddelenin.Ookkinderen,zelfsdeallerkleinsten.
Wie koopt deze partijpropaganda voor peuters? En wordt het materiaal ook gebruikt op de pre-scholen, waar kinderen van 2 tot 5 jaar naar toe gaan en die vergelijkbaar zijn met de Nederlandse crèches? Het Amerikaanse ministerie van Onderwijs moet het even uitzoeken, maar weet het dan zeker: ‘Het is aan de plaatselijke overheden om te bepalen welk lesmateriaal op pre-scholen mag worden gebruikt’, aldus een woordvoerster van het ministerie. Naar de Amerikaanse traditie van laissez-faire bemoeit de centrale overheid zich daar niet mee. Theoretisch gezien kunnen kleuterleidsters op een pre-school in een Democratische regio hun boekenkast dus vullen met Democratische kinderboekjes en is het mogelijk dat de kinderen in een Republikeins gebied
juist alleen propaganda over de ‘Grand Old Party’ krijgen. Of dit daadwerkelijk gebeurt, is niet duidelijk. Uit een telefonische rondgang langs een tiental pre-scholen in verschillende staten blijkt wel dat docenten aan zowel de openbare als de privé-instituten eigenlijk alleen een probleem zien met partijpolitieke kinderboeken als die niet stroken met hun eigen ideologie. Alleen docenten aan pre-scholen in de stad New York vinden dat partijpolitiek niet thuishoort op school. Slechts één van de ondervraagde docenten – ook weer uit New York – meent dat peuters en kleuters überhaupt niet bij politiek moeten worden betrokken. De rest stelt dat de kinderen er toch wel over horen en dat je ze daarom maar beter zo vroeg mogelijk kunt begeleiden bij het verwerken van de politieke informatie.
Politieke breuklijn De politisering begint in Amerika letterlijk al in de wieg – ouders trekken
Fantastisch boek voor jonge kinderen!
I
k heb dit boek gekocht voor mijn zoontje van vier jaar. Hij is helemaal gegrepen door de politiek en kan McCain, Palin en Obama aanwijzen als hij ze op tv ziet. Hij vindt dit boek geweldig en kent het bijna uit zijn hoofd. Hij vertelt mensen regelmatig dat McCain werd neergeschoten, naar een gevangenenkamp moest en nu president wil worden. Hij weet ook wat een echt Amerikaanse held is. Ik ben zo trots. Diane Skiff, California Recensie op Amazon.com
hun baby’s rompertjes en truitjes aan met het logo van een van de twee politieke partijen – en er is voor kinderen geen ontsnappen aan. Via alle media, die zelf zeer gekleurd zijn, krijgen ze partijpolitieke signalen. Ook in het sociale leven is de politieke breuklijn permanent aanwezig. Democratische en Republikeinse vaders en moeders doen hun kroost op scholen met gelijkgestemde docenten en kinderen van gelijkgestemde ouders. Uit recente onderzoeken blijkt dat het ook bij het kiezen van een woonplaats steeds vaker gaat om soort zoekt soort: Democraten en Republikeinen komen elkaar steeds minder vaak tegen. Kinderen horen veelal slechts één politiek geluid en tegen de tijd dat ze überhaupt begrijpen waar het allemaal om gaat, kunnen ze geen evenwichtige keuze meer maken. Ideologie wordt zo van ouder op kind overgedragen, steeds vaker ook actief. ‘We hebben steeds meer kinderen die campagne voor ons voeren’, riep McCain onlangs trots. ‘Children are the future of America’, zegt Eric Jackson, uitgever van ‘conservative theme books for kids’, waaronder ook het door Democraten gewraakte ‘Help! Mom! There are Liberals under my bed’. ‘Het is belangrijk dat ouders boeken kunnen kopen waarmee ze hun kinderen goed kunnen opvoeden. Waarom zou je kinderen weghouden van politiek? Je moet juist zo vroeg mogelijk beginnen ze voor verderfelijke liberale invloeden te beschermen.’ Auteur Zilber lacht: ‘Voor één keer ben ik het met de Republikeinen eens. Het is goed dat kinderen op jonge leeftijd politiek wordt bijgebracht. Anders interesseert de jeugd zich er later niet voor.’ Op de achter-
Een heel goed boek!
D
it is een fantastisch boek voor kinderen om ze over het Liberale Kwaad te leren. Lees ze zo jong mogelijk dit boek voor! J. Piddock, Connecticut Recensie op Amazon.com
flap van zijn ‘Why Mommy is a Democrat’ staat een recensie van het National Center for the Study of Children’s Literature, een instituut dat is verbonden aan San Diego State University. Het oordeel van het Center: ‘Highly Recommended’. Professor Alida Allison die de recensie schreef, bevestigt dat het gaat om een boek dat vooroordelen aanwakkert. ‘Het is misschien niet ethisch om kinderen dit soort boeken te geven. Maar ik ben zelf Democraat en had het ‘Help! Mom!’- boek gezien en dat is pas echt gemene indoctrinatie. Die boekjes van Zilber, ach, die zijn zo erg niet.’ In de liberale smeltkroes New York
heeft boekhandel Barnes & Noble besloten dat ‘Help! Mom! There are Liberals under my bed’ en Zilbers boeken niet op de afdeling kinderliteratuur thuishoren. Als ze weer voorradig zijn, staan ze op de tweede etage, op de afdeling ‘humor’. Daar zal ook ‘Mama voted for Obama’ terechtkomen, het derde en laatste boek van Zilber, die overweegt ook nog een kinderboek over McCains running mate Sarah Palin te maken. ‘Now, some Mamas voted for a man named John; some Mamas voted for a mastodon. But not your Mama. Mama voted for Obama!’ Geen kleuter die daarvan de humor niet zal inzien. 1
Emoties
Help! Blacks!
Auteursfamilie Bush
Volgens Meghan McCain, dochter van presidentskandidaat John, zijn de presidentsverkiezingen van dit jaar de emotioneelste ooit.
Volgens critici had Katharina DeBrecht als ze 50 jaar geleden had geleefd het boek geschreven Help! Mom! There are blacks under my bed!.
Read all about it van Laura en Jenna Bush gaat over een jongetje dat niet van lezen houdt. Manlief en vader George W. was hun inspiratie.
Nu in de boekhandel
advertentie
De chirurgijn van de koningin
Poëtisch fragment
Over een arts die gefascineerd werd door de gynaecologie, maar niets begreep van vrouwen zelf … Eigenlijk wilde de Zweedse schrijfster Agneta Pleijel een roman schrijven over haar verre voorvader Lars Hjortsberg, toneelspeler aan het hof van de roemruchte koning Gustav III. Maar toen ze als voorbereiding op dat boek haar familiegeschiedenis doorspitte, kwam ze een ander interessant personage tegen: Hermann Schützer, zoon van een veldarts, die in de 18de eeuw met het Duitse leger naar Zweden kwam.
LITERAIRE AGENDA 28 oktober #FLFOENBLJOH/41VCMJFLTQSJKT êèèð 28 oktober – 20:00 uur -F[JOH6OJWFSTJUFJU.BBTUSJDIU 5PFHBOHɻí TUVEFOUFOHSBUJT XFMSFTFSWFSFO
XXXTHVOJNBBTOM 29 oktober – 20:00 uur -F[JOH#PFLIBOEFM)FUWFSCPEFO SJKL 4JOU+BO 3PPTFOEBBM XXXWFSCPEFOSJKLOM
De violist
ª-BVSFOU%&/*."-0QBMF
Schützer was chirurg, een specialisme dat destijds erg laag in aanzien stond en eerder als een handwerk dan als medische wetenschap werd beschouwd. Hij was daarnaast erg geïnteresseerd in de gynaecologie, wat uniek was in die tijd: tot dan toe waren geboorten en vrouwenziekten vooral een zaak van vrouwen zelf geweest. Hij verrichtte de eerste keizersnede in Zweden en werd bij alle moeilijke bevallingen in Stockholm geroepen. Hij noteerde zijn medisch handelen en zijn bevindingen minutieus in medische dagboeken: Pleijels roman is gebaseerd op deze aantekeningen, die ze in zijn nalatenschap aantrof. In De chirurgijn van de koningin volgen we zowel de medische carrière als het persoonlijke leven van Hermann Schützer. De bevlogen maar niet onomstreden medicus wordt benoemd tot hofarts en helpt koningin Lovisa Ulrika bij al haar bevallingen – ook die van de latere Gustav III. Uit dankbaarheid wordt hij in de adelstand verheven en krijgt hij de Zweedse naam Schützercrantz. Maar zijn persoonlijke leven verloopt minder voorspoedig. Want Schützer mag dan een expert zijn op het gebied van de lichamelijke gezondheid van vrouwen, van de vrouwelijke psyche begrijpt hij bar weinig. Hij is getrouwd met de veel jongere Nella, die door haar vader aan hem was uitgehuwelijkt ondanks het feit dat ze destijds van een
Ik ga naar hem toe als hij bij een graf staat met zijn ogen open ik het grind onder mijn voeten voel
andere man hield. Als Schützer haar door zijn tomeloze ambitie en zijn toewijding aan de wetenschap niet de aandacht en genegenheid kan geven waarnaar ze zo wanhopig verlangt, zoekt ze troost bij haar jeugdliefde. Dat is het begin van een tragische liefdesgeschiedenis. De chirurgijn van de koningin is een roman die iedereen die genoten heeft van Patrick Süskinds Het parfum en P.O. Enquists Bezoek van een lijfarts zeer zal aanspreken!
6JUServeer de makrelen "VUFVS"OESFB7PJHU (FCPOEFO ɻéí èè
‘Tractor Girl’ Manon Ossevoort rijdt op 20 oktober Kaapstad binnen! WFSXF[FOMJKLFOWBOKFBNCJUJFTÏO PWFSIFUWPPSUEVSFOEPOEFSXFH [JKO%FUJUFMi0QXFHOBBSIVJTw WJOEJLEBBSPNCFUFSQBTTFO7PPS NJKJTIFUFFOCPFLWBOBMMFUJKEFO PNEBUIFUPPLHBBUPWFSEFMJFGEF EFWSJFOETDIBQFOPWFSEFUSFVS OJTWBOIFULMFJOFJOEJWJEVUFHFO PWFSHSPUFFDPOPNJTDIFPOUXJL LFMJOHFODe weg naar huisJTJOFFO IFFSMJKLF WMPUUFTUJKMHFTDISFWFOFO WSBBHUPNWFSmMNJOH)FUJTFFO WBOEFXFJOJHFCPFLFOEJFJLEF MBBUTUFUJKEHFMF[FOIFCFOXBBS WBOJLIFUFSHKBNNFSWPOEEBUJL het uit had.’ Jan Hetsen
TO P 5 1 De boodschapper en De Koran ,BEFS"CEPMBI 2 Het huis van de moskee ,BEFS"CEPMBI
3 De kleine miezerige god &TUIFS(FSSJUTFO
4 De macht van meneer Miller $IBSMFTEFO5FY 5 CEL $IBSMFTEFO5FY
KO R T I N G S B O N T E R WA A R D E VA N € 5 , 0 0 #JKJOMFWFSJOHWBOEF[FCPOCJKEFFSLFOEF/FEFSMBOETFCPFLIBOEFM betaalt u voor De boodschapper en De KoranWBO,BEFS"CEPMBI ɻëì ñèJOQMBBUTWBOɻëñ ñè %F[FBBOCJFEJOHJTHFMEJHWBOïTFQUFNCFSUNêðPLUPCFSêèèð /FEFSMBOEBDUJFOVNNFSñèéíîíîìt&"/èèèèèñèéíîíîì
Titel: De weg naar huist"VUFVS3PTF5SFNBJOt 7FSUBMFST&%BCFLBVTTFO5.BUFSTt(FCPOEFO ɻêì ñè
A*LIBEOPHOPPJUWBOEF&OHFMTF TDISJKGTUFS3PTF5SFNBJOHFIPPSE maar door De weg naar huis ben ik FSHOJFVXTHJFSJHHFXPSEFOOBBS IBBSBOEFSFSPNBOT)FUCPFLWFS UFMUIFUWFSIBBMWBOFFO1PPMEJF OBBS&OHFMBOEHBBUPNXFSLUF WJOEFO HFMEUFWFSEJFOFOFO[JKO GBNJMJFUIVJTFFOCFUFSFUPFLPNTU UFHFWFO0QIFUFFSTUFHF[JDIU MJKLUIFUBMMFFOPWFSIFEFOEBBHTF NJHSBUJFUFHBBO NBBSWPPSNJK HBBUIFUPPLPWFSIFUBMEBOOJFU
en ik ga liggen in de volle grond alsof er iets van mij zou bloeien een blauwe roos, een lied, een dood hier gebeurt het
Titel: De chirurgijn van de koningint"VUFVS"HOFUB1MFJKFMt7FSUBMFS-JB WBO4USJFOt(FCPOEFO ɻéñ ñè
Tip van een lezer De weg naar huis van Rose Tremain, een prachtig en heerlijk weglezend boek
als hij met zijn handen tonen aan het hout ontlokt
*OêèèíCFHPO.BOPO0TTFWPPSUFFOSFJTOBBS EF;VJEQPPM0OEFSIFUNPUUPAESPNFONPFUKF EPFOUSPL[FPQFFOPVEUSBDUPSUKFWJB&VSPQB OBBS&HZQUFFOEPPSLSVJTUF[F"GSJLB0OEFSXFH [PDIUÏOWPOE[FJOTQJSFSFOEFNFOTFOFOCJK[PO EFSFQSPKFDUFO;PEPFOEFWFS[BNFMEF[FEVJ [FOEFOESPNFOEJFNFFSFJ[FOOBBSEF;VJEQPPM 0QêèPLUPCFSIPPQU.BOPO,BBQTUBECJOOFOUF SJKEFOPNNFUQPPMFYQFEJUJFHJET.BUUZ.D/BJS EFMBBUTUFLJMPNFUFSTOBBS,BBQEF(PFEF)PPQ BGUFMFHHFO%BBSOBHBBU[F[JDIWPPSCFSFJEFO PQEF;VJEQPPMFYQFEJUJF EJFJOOPWFNCFSêèèñ BBOWBOHU -FFTBMMFTPWFSIFUFFSTUFEFFMWBOIBBSUPDIUUPUJO Kenia in Op de tractor naar de Zuidpool. 7PMHFOTUFVOIBBSSFJTPQXXXUSBDUPSUSBDUPSPSH
Blijft België bestaan? Niemand die het weet. Wie snapt nog waar het politieke gevecht in Brussel om draait? De Belgen zelf zijn het spoor bijster, en hun noorderburen niet minder. Heeft België wel of geen regering? Vinden Walen het leuk 1000 euro per jaar (per Waal) cadeau te krijgen van Vlaamse belastingbetalers? Heeft het vreemdgaan van koningin Paola iets met de staatkundige crisis te maken? De Nederlandse reisschrijver Dylan van Eijkeren reed 5000 kilometer door België en ontdekte waarom het land zes parlementen heeft, hoe het komt dat de beste Belgen
Duits spreken, en dat de Belgen inderdaad tuk zijn op geheime seksfeestjes. Wat bindt België? Van Eijkeren vraagt het schrijvers, topkoks en de voorzitter van de Belgische voetbalbond. Hun antwoord: bier, friet, wielrennen en belastingontduiking. En natuurlijk Brussel, de kleurrijke Europese hoofdstad. Lees Het beste land ter wereld en begrijp waarom België wel degelijk een eenheid is. Titel: Het beste land ter wereldt"VUFVS%ZMBOWBO&JKLFSFOt 1BQFSCBDL ɻéî ñè
Hebt u al gestemd? De boodschapper en De KoranWBO,BEFS"CEPMBINBLFOIFUBMMF/FEFSMBOEFSTNPHFMJKL WPMXBBSEJHNFUFMLBBSJOHFTQSFLUFHBBO JEFFÑOVJUUFXJTTFMFO FOUFEFCBUUFSFO,BEFS "CEPMBIXJMEFEF,PSBOWPPSBMMF/FEFSMBOEFSTUPFHBOLFMJKLNBLFOFOEBUJTIFNHFMVLU De boodschapper en De Koran[JKO TBNFONFUWJKGBOEFSFCPFLFO HFOPNJOFFSEWPPSEF /41VCMJFLTQSJKTêèèð0OEFSTUFVOIFUCFMBOHWBOEF[FCPFLFOFOCSFOHVXTUFNVJUPQ www.nspublieksprijs.nl4UFNNFOLBOUPUFONFUêëPLUPCFSêèèð
Uit & thuis High Brow
17
Recensie
Net even een andere thriller van Donna Leon Donna Leons Kinderspel is anders maar helaas wat zoetsappig. Dirk Koppes AMSTERDAM
...
De Venetiaanse commissaris Guido Brunetti wijkt af van de gebruikelijke hoofdpersonages in thrillers. Hij is gelukkig getrouwd, heeft twee pubers thuis rondlopen die niet aan drugs of internetseks verslaafd zijn en kan het met een aantal collega’s redelijk vinden. Toch weet schrijfster Donna Leon hem af en toe de nodige peper in de reet mee te geven, vooral als hij tegen de concurrerende carabinieri in actie moet komen. Die hebben in Kinderspel (Cargo) een kinderarts uit het bed gelicht en zijn illegaal geadopPaul Sebes schreef Bestseller ‘uit eigenbelang’.
Recensie
BOB BRONSHOFF
Non-fictie Hoe debuteer je goed?
Daarom, ‘uit eigenbelang’, lacht Sebes, schreef hij Bestseller (Thomas Rap). In dit met vaart en humor geschreven handboek, vol do’s en don’ts voor de schrijver die zijn manuscript graag gepubliceerd ziet (en dat zijn er in Nederland meer dan een miljoen), vertelt Sebes wat je als schrijver moet beseffen voor je begint
met schrijven – en als je manuscript af is. Het leuke aan Bestseller is dat het geen standaard schrijvershandboek is. Er lijkt Sebes zelfs veel aan gelegen de potentiële debutant te ontmoedigen, want het romantische beeld van de getormenteerde ziel die alleen schrijft als hij inspiratie heeft, mocht wat Sebes betreft aan gruzelementen. ‘Waarom denk je dat ik geen roman schrijf? Omdat het rotwerk is. Het is keihard. Kiezen voor jezelf, je opsluiten en geen vetpot.’ Hoewel Sebes tien jaar geleden begon met opdrachten voor Nederlandstalige auteurs te regelen, scout hij inmiddels ook al jarenlang literair talent en brengt mensen onder bij de voor hen juiste uitgeverijen. Tijdens zijn cursussen literair debuteren kwam hij vaak dezelfde fouten tegen. ‘Schrijvers die geen vooronderzoek doen, ‘gewoon even’ Grunberg nadoen, slordig zijn of geen kritiek kunnen velen. Er zijn er genoeg die na weigeren opnieuw beginnen. De overschatting die ik tegenkom!’ Sebes wist dat dit was wat hij wilde toen hij op zijn 25e voor het eerst op de Frankfurter Buchmesse stond. Inmiddels doet menig uitgeverij zaken met hem. Afgelopen voorjaar stuntte hij nog door uitgeverijen tot biedingen te verleiden op een boek van Ivo Victoria, waar nog maar zes pagina’s van af waren. ‘Ik hang nu op, want zo begint de veiling waarin ik Sneeuweieren van Ricus van de Coevering aan een Duitser wil verkopen!’ 1
bij. Nu zijn schrijvers vaak even ongeschikt voor televisie als hun romans. Bij RTL4 dacht men aan een lekker wijf. Sylvana Simons ging een boekenprogramma maken. Ze kwam daarin niet verder dan de titel van het programma: Kaft. (Negen afleveringen.) Bij de AVRO kwam het boek terecht in een cabareteske omgeving: Henk Spaan zat voor, Van Vleuten en Van Muiswinkel deden typetjes. (Acht afleveringen.) De krampachtige verhouding tussen boek en televisie is ook in de programmatitels terug te vinden: bij de VPRO loopt Boeken&cetera, vanaf eind oktober wordt Iets met boeken uitgezonden. Wezenloze namen uit de categorie Kunst, omdat het moet. Er spreekt
niet de geringste urgentie uit. Iets. Et cetera. Omdat het moet. De vlag schaamt zich voor het schip. Men relativeert zich alvast zachtjes naar de uitgang. Mogelijke andere titels zijn: Boeken (wij kunnen het ook niet helpen) Literatuur – sorry Overigens deel ik het dédain van cultuurdragers over ten minste een van de presentatoren van Iets met boeken niet. Leon Verdonschot is inhoudelijk sterk en in staat uiterst ongezellige gesprekken te voeren. Ik zag hem eens aan het werk met Renate Dorrestein, die zichzelf na het interview uit verschillende hoeken bijeen moest rapen.
Roman schrijven is niet romantisch In zijn boek Bestseller vertelt literair agent Paul Sebes over de do’s en don’ts van het literair debuteren. Femke van Wiggen AMSTERDAM
...
Paul Sebes (42) staat op een veiling op de Frankfurter Buchmesse als hij de telefoon opneemt. Of ik tien minuten later kan bellen, hij probeert nu eerst een roman aan een Duitse uitgever te verkopen. ‘Er is nog een aantal bieders over, dus het is even opletten.’ De thriller in kwestie, Het Tulpenvirus van Daniëlle Hermans, verkocht hij een week voor de grootste boekenbeurs ter wereld begon ook al aan het New Yorkse St. Martins Press. Niet slecht voor een debutante. Zoals het hoort, voor een goed debuut dat past in de huidige thrillertrend, vindt Sebes. Maar juist aan goede (en commerciële!) debuten schort het nogal, merkte hij de afgelopen jaren. Stapels
Klets ...
TOMMY
WIERINGA
I
n het reservaat waarin ik leef, de literatuur, zoekt men al heel lang naar een geschikt format voor een boekenprogramma. Het boek is een informatiedrager (ander woord: organisatievorm) en als zodanig ongeschikt voor televisie. Er moet iets
manuscripten komen er jaarlijks, nee, zelfs wekelijks binnen bij zijn agentschap Sebes & Van Gelderen, maar uiterst zelden zit daar een literair pareltje tussen van een nieuwe naam. ‘Soms zie ik al na een halve pagina of een manuscript goed of niet goed is. Maar in 75 procent van de gevallen moet ik meer lezen. Tel uit je werk.’
‘Het is keihard. Kiezen voor jezelf, je opsluiten en geen vetpot.’
teerde zoontje meegesleurd. Brunetti ontdekt allerlei klinieken die de kinderwens van onvruchtbare stellen ongenadig uitbuiten. Waar nodig zet Leon de Venetiaanse couleur locale in, zonder in toeristische namedropping te vervallen. Niet kopen, nogal kabbelend en zoetsappig. 1
Mama bestaat helaas niet meer De in New York wonende Australiër Peter Carey ging voor Zijn verborgen bestaan terug naar zijn hippiejaren. Over een zoon en zijn mythische moeder.
Dat Dial en Che een kat hebben meegenomen, valt slecht.
Dirk Koppes AMSTERDAM
...
De Australische rimboe oefende in de jaren zeventig een magische aantrekkingskracht uit op lokale hippies. Ook reclamemaker Peter Carey bivakkeerde met zijn bloemenmeisje in een hut zonder elektriciteit en water. Inmiddels woont hij alweer jaren in New York, maar zijn ervaringen in de bush is de tweevoudige Bookerprijswinnaar nooit vergeten. Helaas hebben de hoofdpersonen in
De andere presentator van Iets met boeken, Jan Lyers, ken ik niet. Men zegt dat hij niet onverdienstelijk gitaar speelt. Lang geleden riep mijn vader mij naar de televisie, hij zei ‘kijk hiernaar, dit is belangrijk.’ Ik keek naar een frommelige man met een bril en een uitgestreken jaren ’50 hoofd dat met hem zou uitsterven. ‘Dat is Simon Carmiggelt’, zei mijn vader. ‘Prent dit in je geheugen. Later zul je kunnen zeggen ‘Ik heb Simon Carmiggelt nog op tv gezien’.’ Het moet in kleur zijn geweest maar in mijn herinnering is de kleur gewist. Carmiggelt hoort bij het tijdperk van zwartwit, de vorstelijke traagheid. Gezeten aan een tafel, tegen een eenvou-
Zijn verborgen bestaan (De Bezige Bij) minder prettige ervaringen in hun commune. Dat Dial en Che een kat hebben meegenomen, valt slecht. Want vogels houden niet van katten. De bekrompen regels van de pseudolinkse bewoners worden door Carey goed neergezet. Toch draait Zijn verborgen bestaan niet om deze zedenschets. De verhouding tussen Che en zijn pseudomoeder Dial neemt een grotere rol in. Che is opgegroeid bij zijn rijke oma in Manhattan, zijn moeder zit bij de extreemlinkse studentenbeweging. Als die overlijdt bij een bomaanslag, moet vriendin Dial voor Che zorgen. Ze ontvoert hem naar Australië. Carey wisselt voortdurend van perspectief tussen Che en Dial. De overgangen verlopen zo geraffineerd, dat de lezer vaak niet weet wie aan het woord is. Che hoopt tegen beter weten in dat Dial zijn moeder is, zij durft hem niet te vertellen dat mama niet meer bestaat. Hartverscheurend zonder goedkoop effectbejag. 1
dig achtergrond, las hij een Kronkel voor. Dat was alles, een man aan een tafel die een stukje voorlas. Mijn vader vergiste zich. Niet Carmiggelt was de bijzonderheid, maar dat er zendtijd bestond voor verhaaltjes. Het was het effectiefste boekenprogramma ooit. De schrijver, zijn verhaal, zijn stem. 1
Vorige week is de laatste alinea van Wieringa’s column Blaadjes weggevallen. Op depers.nl/columns valt na te lezen hoe het wel had gemoeten. Tommy Wieringa is auteur van onder andere de romans Alles over Tristan en Joe Speedboot.
Grafschennis
Solidair
Kop kwijt
Een neef van de Spaanse schrijver Federico Garcia Lorca verzet zich tegen het opgraven van het vermoedelijke lijk van zijn in 1936 vermoorde oom.
De door de maffia bedreigde schrijver Roberto Saviano krijgt steun van collega’s over de hele wereld, zo werd duidelijk op de beurs van Frankfurt.
Een wassen hoofd van Paul McCartney is vermist. De kop van de Beatle werd op weg naar een taxatie vergeten in een trein. Er is een beloning van 1.300 euro.
29 jaar later weredn Herman Dijkhuitzter bestuursvoorzi land. van KPMG Neder
. n e n n u k r e l l e n s Dat moet
ri periode van janua toptalent dat in de t he na , en an Dijkhuiz aan een Nederlandse In 1979 startte Herm 2009 t/m maart 2010 loma, met dip um asi mn gy rt. behalen van zijn universiteit afstudee teraccountant bij gis Re tot g kun je persoonlijke din lei de op Via BestGraduates r vie hij e de aast werkt en met CEO's van het NIVRA. Daarn ontmoetingen hebb altijd hij t da , en MG rijz KP ldp rkgevers, ge dagen per week bij nevenstaande topwe an rm He rd we de In 1992 euro en uiteindelijk trouw is gebleven. winnen tot 10.000 slag te de n aa je r jaa ak r ma vie k r Oo worden. gevraagd om voo BestGraduate 2009 in hij ar wa d, de lan its Du lusieve prijzen van gaan bij KPMG in kans op zeer exc n. Terug in k rde wo ge is er rtn jven, zoals een bezoe 1994 pa deelnemende bedri n, vooral nte kla e nt vel me hij ge e na nd e waterma Nederland bedie aan het prestigieuz en leidde hij een tor sec le cië , een Go-kart expean fin urg in de project in St. Petersb . ten ch dra op bia ationale Zero in o.a. Colom aantal grote intern rience van Formula voor jk eli ord two rld' ran wo ve the cket 'around Daarnaast was hij en de VS, een vliegti e nd ille sch ver en ment n Harvard Summer Learning & Develop het volgen van ee of er nd aro KPMG, wa business units van Course. cial Services en Finan ngegeven periode Business Advisory Studeer jij in de aa d tra 06 20 id nd. In maken in een uitgebre Services Nederla af, wil je een entree stuur van Be van n? ad jze Ra pri de oie ken op mo Herman toe tot netwerk én kans ma af 1 oktober 2008 van , nd rla de stGraduates-test en Ne Be KPMG Doe dan de je r. ee minuten of jij als bestuursvoorzitte ontdek binnen tw voor ar Ma el. . sn 09 is t 20 da tes BestGradua Is dat snel? Ja, kwalificeert voor an ga 09 20 in op n die -test kun je doen ambitieuze studente Deze BestGraduates ed nieuws: go we en bb he naardetop.nl. afstuderen, www.dekortsteweg e informatie over ‘het kan sneller’. Hier vind je ook all . BestGraduates 2009 Hoe? BestGraduates 2009 Schrijf je in voor de Tot snel! . rtste weg naar de top game, absoluut de ko t is exclusief voor hé BestGraduates 2009
e top.nl d r a a n g e w te ts r o k www.de
BestGraduates 2009 wordt georganiseerd in samenwerking met onderstaande topwerkgevers
BestGraduates 2009 wordt mede mogelijk gemaakt door
BestGraduates 2009 is een activiteit van Memory Events BV
Doe het zelf
3
De oplossingen van de puzzels staan op de RTV-pagina’s elders in deze krant.
4
5
4 6
godsd. gebruik
8 9 10
holte
Verticaal: 1. De kleding van een muzikant (6); 2. Gemeente om in te nemen (6); 3. Nogal verheven in het land (7); 5. Betrekking wwarin slippertjes worden gemaakt? (7); 6. Een kwartier om de doodsoorzaak vast te stellen (6); 7. In orde maken met borrels (6).
inkeping
3 2
3
4
5
6
7
SUDOKU
BRAINSNACK:
4 9 1
1 1
7
5 9
6
7
6
2 1
8
5
1
3
2
8
7
6
2
marketing:
[email protected]
uitgever: Ben Rogmans hoofdredactie: Jan-Jaap Heij, Frank Poorthuis
2 2
3
5
sales:
[email protected] 020-3460512
3 7
9
distributie:
[email protected]
art direction: Pieter Schol, Antoine Hamers
9
8 6
6
1 4
9
2
3
1 4
8
6
5
7
3
Welke vorm (1-4) ontbreekt op de plaats van het vraagteken?
4
2
website: www.depers.nl
oprichter: Cornelis van den Berg
SUDOKU
3
6 4 9 2 3 1 7 8 5
5
5 7 3 6 4 8 2 1 9
7
2 8 1 5 7 9 4 6 3
Horizontaal: 1. Vertolkt op het feest van een zanger (8); 4. Gemaakt door een dief is het niet meer bedreven (8); 6. Hij is te vet om snel te zijn (4); 8. Even een manier om te turven (7); 9. Tocht die terug nog mooier wordt (4); 10. Tijdelijk verblijf in een wijk (8); 11. De kippenloop schade doen zal winst opleveren (8).
zuil zeerover
7 1 5 9 8 3 6 4 2
2
halsbont
1
Anthony Fokkerweg 61 1059 CP Amsterdam tel: 020 - 3460560 fax: 020 - 3460596
11
bijl
4 3 2 7 1 6 5 9 8
boomtop
8 9 6 4 5 2 3 7 1
6
Een uitgave van Mountain Media BV 1 2 8 3 6 7 9 5 4
baken
bladader
3 6 4 8 9 5 1 2 7
verbond
9 5 7 1 2 4 8 3 6
eer
drinkgelegenheid
8 5 2 3 4 1 6 9 7
1
7 1 3 5 9 6 8 2 4
vreemde munt vrijmoedig
9 4 6 7 2 8 5 3 1
krul
7
1 6 5 2 3 4 7 8 9
waterkering universiteitsbode
2 8 9 6 1 7 3 4 5
2
3 7 4 8 5 9 1 6 2
wiel
1
ontkenning
rivier (Sp.)
6 2 8 9 7 5 4 1 3
pronken
gesar
Europeaan
4 3 7 1 6 2 9 5 8
eetketeltje
OPLOSSINGEN:
5 9 1 4 8 3 2 7 6
waardepapier
CRYPTOGRAM:
Cryptogram Zweeds -c-g-i-g- Horizontaal: paraderen 1. Baspartij; 4. afhan-dam-rite dig; 6. slak; 8. telwijze; pedel-ore 9. reis; 10. kwartier; 11. -a-lof-e- renderen. pub-kruin Verticaal: -boa-ante 1. Blazer; 2. plaats; 3. boekanier redelijk; 5. glijbaan; 6. -nis-kerf sectie; 7. klaren. DRINKEN Brainsnack: Vorm 1. Per 4 schuift de onderste vorm telkens naar boven. 1234, 4123, 3412, enz...
ZWEEDS RAADSEL:
19
9 4
4
8 5
Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NS-stations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren. Kijk op www.depers.nl voor een uitgebreid overzicht van de distributiepunten.
Lezerscolumn
Hyves Monique van Baten
...
I
k heb het gedaan. Mijn sociale leven de genadeklap, zo niet de doodsklap gegeven. In het laatste mailtje van Hyves nadat ik mijn site van het net had geplukt, stond de vraag of ik me dat wel realiseerde en of ik wel echt zeker wist dat ik eruit wilde stappen. Nou, ik ben nog nooit zo zeker van mijn zaak geweest!
Ruim anderhalf jaar zat ik op Hyves, ik had ongeveer 64 vrienden verzameld, ik was 2.165 keer bekeken. Ik kwekte er op los via de Kwekker, beschreef bijna elke dag wat ik aan het doen was in mijn ‘WieWatWaar’s’, plaatste allerlei gadgets, foto’s en filmpjes, krabbelde mijn vrienden en ik gaf ze af en toe een virtuele tik. Al surfend en speurend op Hyves kon je zien wat er van oude klasgenoten, vroegere buren en ex-collega’s geworden was. Ik kon een kijkje nemen
Iedereen die mij ooit vaag had gekend, wilde plots mijn vriend zijn. in hun leven door het volgen van blogjes en het bekijken van foto’s. Zelf blogde ik er ook vrolijk op los over van alles en nog wat. Steeds vaker en steeds langer zat ik met mijn laptop op schoot in deze virtuele schijnwereld die Hyves heet. Zelfs met mijn buurvrouw had ik
meer contact via Hyves dan op straat. Iedereen die mij ooit vaag had gekend, wilde ineens mijn vriend zijn. Hoe meer vrienden je hebt op Hyves, hoe hoger je aanzien. Ook een excollega die mij altijd zwart maakte bij iedereen, wilde mijn ‘vriend’ zijn. Die heb ik natuurlijk mooi geweigerd. Ik kreeg bergen met doorstuurmailtjes over vriendschap. Als je ze niet terugstuurde à la minute, dan was je geen echte vriend of je zou je leven lang achtervolgd worden door ongeluk. Leuke vriendschap. Mijn blogjes werden gretig gelezen door iedereen. Menig blogje
is verkeerd uitgelegd door mijn schoonfamilie en gaf mijn ex-collega’s weer fijn roddelvoer. Zo kon het dat na bijna drie jaar uit dienst te zijn bij mijn vorige baan, ze nu nog steeds over mij praten. Nu is het genoeg geweest, ik kwek alleen nog maar met mensen die er echt zijn en deel alleen nog maar echte tikken uit! 1
Uw column in De Pers? Stuur uw pennenvrucht (maximaal 350 woorden) naar
[email protected].
Tijdelijke wijzigingen OV:
...
Almelo (bus)
Werkzaamheden Connexxionlijnen 22, 28 en 80. Halten Wingerd, De Koppel, J. Duikerstraat, J.B. van Loghemstraat, Wondestraat, Buurstede, Elsboerlaan, Meulenbeldlaan en Huize Alexandra vervallen.
Groningen (bus)
...
...
De dag begint zwaar tot geheel bewolkt en op de meeste plaatsen valt regen. In de loop van de dag wordt het vanuit het noordwesten droger. In het oosten blijft het nog lang bewolkt en regenachtig. De temperatuur ligt rond 13 graden. Vanavond komen buien voor aan de kust.
In het binnenland is het eerst droog. De kustprovincies blijven gevoelig voor buien. In de loop van de morgen trekken buien ook het binnenland in. ‘s Middags kunnen lokaal pittige buien voorkomen, mogelijk met onweer. De temperatuur blijft rond de 13 graden. In de avond wordt het droog.
Vandaag
Morgen
Wegwerkzaamheden Arrivalijnen 3, 8, 15, 33, 35, 39 en 88. Halten Emmaplein, A-Kerk en Westerhaven vervallen.
Hoogvliet Rotterdam (bus) RETlijn 78. Halte Alsemstraat vervallen. Meer op www.depers.nl/9292ov Onderweg? Bel 0900-9292 (€ 0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl
Op de buis
20
20.00
DIRTY JOBS DISCOVERY CHANNEL Mike Rowe probeert allerlei ranzige beroepen uit. Vandaag: in de dierentuin.
Nederland 1 17:00 17:01 17:09 17:12 17:23 17:25 17:59 18:00 18:20 18:45 19:00 19:25 20:00 20:30 21:10 21:50 22:30 23:05
KRO Kindertijd Abi Blauwe koe is een beetje duizelig Charlie & Lola Sophie schminkt haar vader Sesamstraat EénVandaag NOS Journaal EénVandaag NOS Sportjournaal Lingo Afslag UMC Utrecht NOS Journaal Blik op de weg Opgelicht?! Opsporing verzocht De rijdende rechter Pauw & Witteman
RTL 7 18:00 18:55 19:55 20:30 22:15
20.30
21.10
S1NGLE NET5 Stripvertaling over drie vrijgezelle dames die in een ziekenhuis werken.
PLAT PRÉFÉRÉ CANVAS Lievelingseten van beroemdheden uit het verleden worden op locatie bereid.
Nederland 2 17:00 17:05 17:35 18:25 18:55 19:25 19:55
Nederland 3 17:05 17:58
NOS Journaal Soeterbeeck Tijd voor MAX That’s the question Man bijt hond Vroege vogels NCRV Natuurlijk - Nederland onder water Netwerk Tot de dood ons scheidt Het elfde uur NOS Journaal Nova/Den Haag vandaag ‘t Zal je maar gebeuren Warzone
20:25 20:55 21:20 22:00 22:15 22:55 23:35
18:23 18:45 18:59 19:00 19:30 20:10 20:15 23:05 23:20 23:35
SBS 6 The A-Team Knight rider Married with children Ticker Unabomber: The true story
17:45 18:05 19:00 19:20 20:00 20:30 21:30 22:30 22:50 22:55 23:15
SpangaS Marathon Suske en Wiske - De duistere diamant Het Klokhuis NOS Jeugdjournaal Nederland 3 ONM De Wereld Draait Door NOS Journaal NOS UEFA Champions League: Juventus - Real Madrid NOS Sportjournaal NOS Journaal Fataal
NET 5 According to Jim De grote verbouwing Hart van Nederland - Vroege editie Shownieuws - Vroege editie Trauma NL NCIS House Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Shownieuws - Late editie De hotelpolitie
17:05 18:05 19:00 20:00 20:30 21:00 21:30 22:35 23:30
21.25
PRISON BREAK RTL5 Herhalingen van vorig jaar in opmaat naar nieuw seizoen van volgende week.
RTL 4 17:05 18:00 18:15 18:35 19:30 19:55 20:00 20:30 21:30 22:35 23:40 23:50 23:55
17:15 17:35 18:00 18:05 18:35 19:00 19:05 19:30 20:00 20:30 22:50
The owl Raven Blue Peter Newsround The weakest link Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht The One show EastEnders Nieuws en regionaal nieuws Holby City Sunshine Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht Imagine
17:30 18:15 19:00 19:30 20:00 20:30 21:00 22:00 23:00 23:30
Are you an egghead? Escape to the country Eggheads Strictly come dancing: It takes two Elephants of Samburu All over the shop Twiggy’s frock swap British style genius Later Newsnight
17:10 17:30 17:50 18:20 18:30 18:50 19:20 19:30 20:00 20:25 20:55 21:20 21:50 22:00 22:30 23:00 23:25 23:55
6 2 8 9 7 5 4 1 3
3 7 4 8 5 9 1 6 2
2 8 9 6 1 7 3 4 5
1 6 5 2 3 4 7 8 9
9 4 6 7 2 8 5 3 1
7 1 3 5 9 6 8 2 4
8 5 2 3 4 1 6 9 7
9 5 7 1 2 4 8 3 6
3 6 4 8 9 5 1 2 7
1 2 8 3 6 7 9 5 4
8 9 6 4 5 2 3 7 1
4 3 2 7 1 6 5 9 8
7 1 5 9 8 3 6 4 2
2 8 1 5 7 9 4 6 3
5 7 3 6 4 8 2 1 9
6 4 9 2 3 1 7 8 5
20:00 21:00 22:00 23:00
Scrapheap challenge Miami Ink: Growing up Mythbusters: Ming Dynasty astronaut Dirty jobs: Exotic animal keeper Monster moves: Tall towers Smash lab Future weapons: Top guns
BBC 2
Comedy Central Spongebob SquarePants Avatar Fairly odd parents Gefopt! Ricky Sprocket Het Huis Anubis Superster - The family Battle iCarly That 70’s Show The Daily Show Global Edition Lil’ Bush Family guy The world stands up Frasier It’s always sunny in Philadelphia Malcolm in the middle The Simpsons That 70’s Show
Spraakmakend nieuws Volg het op depers.nl
Oplossingen puzzels
4 3 7 1 6 2 9 5 8
17:05 18:05 19:00
BBC 1 17:03 17:05 17:35 18:00 18:15 19:00 19:30 20:00 20:30 20:57 21:00 22:00 23:00 23:25 23:35
Spraakmakers The Late Show GIG Het Binnenhof van Jair Coach TV Dagbeeld Stand-up filosofen BBC World Nieuws Pluche The Late Show BBC World Nieuws Pluche Spraakmakers GIG
5 9 1 4 8 3 2 7 6
Discovery Channel
Het gesprek 16.00 17.00 18.00 19.00 19.30 20.30 21.15 21.45 22.00 23.00 23.45 00.00 01.00 02.00
Oh, doctor Beeching! Buren Het journaal De rode loper Blokken Het journaal Man bijt hond Het weer Thuis Flikken Maastricht Doodgraag leven De laatste show Het journaal laat KENO-uitslagen Het weer De collega’s
Cryptogram Zweeds -c-g-i-g- Horizontaal: paraderen 1. Baspartij; 4. afhan-dam-rite dig; 6. slak; 8. telwijze; pedel-ore 9. reis; 10. kwartier; 11. -a-lof-e- renderen. pub-kruin Verticaal: -boa-ante 1. Blazer; 2. plaats; 3. boekanier redelijk; 5. glijbaan; 6. -nis-kerf sectie; 7. klaren. DRINKEN Brainsnack: Vorm 1. Per 4 schuift de onderste vorm telkens naar boven. 1234, 4123, 3412, enz...
Disney’s Kim Possible Missy Mila Disney’s Phineas and Ferb Spetter Karrewiet Spring De pretroulette En daarmee basta! Mijn sport is top Karrewiet Life with Derek CANVAS Terzake Coupling Plat préféré International terrorism since 1945 De zaak Phara Virus
Dr. Phil The king of Queens Wie is de chef? Can’t buy me love PostcodeLoterij: Deal or no deal CSI: Miami Prison break Crime Scene Investigation Las Vegas
Eén 17:05 17:35 18:00 18:10 18:30 19:00 19:40 20:05 20:10 20:40 21:25 22:00 22:50 23:11 23:12 23:15
Oprah Winfrey show De grootste verliezer Het zonnetje in huis Dr. Phil The matchmaker Bizarre bruiloften As the world turns
Canvas 17:05 17:30 17:40 17:55 18:10 18:20 18:35 18:55 19:10 19:20 19:30 19:59 20:00 20:40 21:10 21:40 22:10 23:05 23:45
17:35 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30 21:25 22:20 23:15
Kim Possible Totally spies Sneak Everybody hates Chris According to Jim Trick & Treat Will & Grace Friends Two and a half men You only live twice Buffalo soldiers
RTL 8 17:10 18:05 19:05 19:35 20:30 22:15 22:45
BRITISH STYLE GENIUS BBC2 Serie over Britse mode. Ontwerpster Vivienne Westwood staat centraal.
RTL 5 As the world turns RTL Nieuws Editie NL RTL Boulevard RTL Nieuws RTL Weer Goede tijden, slechte tijden TV Makelaar Herman den Blijker: Herrie in het hotel Gordon Ramsay: Oorlog in de keuken! RTL Nieuws RTL Weer RTL Boulevard
Veronica Ready steady cook The Guardian Desperate housewives Smaken verschillen S1NGLE Samantha who? Hotel Babylon Law & Order: Special Victims Unit Law & Order: Special Victims Unit
22.00
Escape
Museum
Strand weg
Hond ontsnapt uit afgesloten auto. www.depers.nl/escape
Zedenmisdrijf op museumtoilet. www.depers.nl/soesterberg
Dieven aan de haal met strand. www.depers.nl/strand
Op de bank
21
Kook-tv
Gevraagd
Jamie Oliver, ga je mond spoelen!
NOS REGIE IN BHUTAN Gepensioneerd NOS-regisseur Rudolf Spoor duikt nog een keer de regiekamer in voor de registratie van de kroning van de nieuwe koning in Bhutan, begin november. Ze kiezen niet de minste. Spoor was verantwoordelijk voor de registratie van talloze Koninginnedagen, Prinsjesdagen en natuurlijk het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima.
Mediaredactie AMSTERDAM
...
Het nieuwe programma van kok en publiekslieveling Jamie Oliver wordt niet zo enthousiast onthaald door de kijkers. In het programma probeert de kok de inwoners van Rotherham (South Yorkshire) aan een wat gezonder eetpatroon te helpen. Maar moet hij daarbij zo ontzettend veel schelden? Volgens de Daily Mail wordt de site van de kok met reacties van kijkers overspoeld die ‘not amused’ zijn. De krant telde in een luttele vijf minuten wel zes keer het woord fuck. De laatste tijd moet Jamie Oliver zijn meerdere erkennen in een echte chef, die het op televisie nog net iets beter doet. En die het fuck-zeggen tot een waar handelsmerk heeft weten op te rekken. Jamie Oliver is echter geen Gordon Ramsay. 1
Lekker origineel
FESTIVAL UITMELKEN Bas Muijs speelt twee hoofdrollen in de nieuwe soap: ‘Het is me echt een enorme eer.’
Regiosoap Ook TV West komt met serie
Bollenbobo’s vs. Hagenezen Radioprijs
Alles voor de Gouden Ring
RTV Utrecht had Nachtegaal en Zonen en RTV Oost had succes met Van jonge leu en oale groond. Omroep West komt met zijn eigen regiosoap: Pauwen en Reigers. Femke van Wiggen WARMOND
Mediaredactie AMSTERDAM
...
Coen Swijnenberg en Sander Lantinga organiseren donderdag een open dag tijdens hun radioshow op 3 FM. Het duo hoopt op die manier meer stemmen te krijgen voor de Gouden Radio Ring 2008, waarvoor ze zijn genomineerd. Vanaf donderdagochtend tot en met vrijdagmiddag kan gestemd worden voor de Gouden Radio Ring 2008. Coen en Sander nemen het in de strijd om de Ring op tegen Giel Beelen met zijn ochtendshow Giel! en Rick van Velthuysen met het 538-programma MiddenInDeNachtRick. Beelen heeft op zijn beurt spindoctor Kay van de Linde in de hand genomen om zijn kansen op de felbegeerde ring te verhogen. 1
‘Is dit een grapje?’ vraagt Rudolfs vader als die voor het altaar zijn eigen verloofde niet herkent. Vervolgens sust ‘pa’ de bruiloftsgasten, tot ‘Rudolf’ in totale verwarring in plat Haags uitroept: ‘Ik ben Rudolf helemaal niet!‘ En weg beent ‘Rudolf’, gespeeld door Bas Muijs. ‘Stop maar’, zegt regisseur Hans Scheepmaker. ‘Jongens, er ging een vliegtuig over, deze was bijna goed. Bijna!’ Het is een zonnige dag in Warmond. Het terras van een forse villa met een nog forsere tuin is omgetoverd tot het decor van de ultieme poenerige bruiloft in de Bollenstreek. Het gazon stroomt vol met in zwarte of bordeauxrode organza jurken gestoken figuranten die maar wat graag
...
Het cijfer
2.200.000
N
a Boer Zoekt Vrouw heeft de KRO met De Reünie weer een kijkcijferknaller in huis. Presentator Rob Kamphues haalt herinneringen op met een schoolklas en trok zondagavond ruim 2,2 miljoen kijkers. Niet slecht voor een ripoff van het oude vertrouwde Klasgenoten.
eens ‘een echte opname’ willen meemaken en straks als bruiloftsgasten de trouwscènes opvullen. Terwijl zij zich nog omkleden op het parkeerterreintje voor de kassen, repeteren de hoofdrolspelers van Pauwen en Reigers de trouwscène die straks wordt opgenomen. Centrale figuur is Bas Muijs (bekend
Door een bizar toeval lopen hun levens opeens door elkaar. als Stefano uit Goede Tijden Slechte Tijden) die een dubbelrol vertolkt. De serie draait namelijk om twee jongens die enorm op elkaar lijken. Rudolf komt uit een vermogende familie uit de Bollenstreek, terwijl Paul een volkse Hagenees is die in een kroeg in Scheveningen werkt. Door een bizar toeval lopen hun levens opeens door elkaar, wat tot bizarre situaties leidt. Zoals op de bruiloft van Rudolf.
Omdat Muijs de dubbelrol speelt, zit hij in bijna iedere scène. ‘Dat is wel zwaar. Vooral omdat de twee broers zo verschillend zijn en je vaak op een draaidag van de ene naar de andere rol moet switchen. Dan moet je wel even goed nadenken. De assistent-regisseur helpt me daarom altijd goed bij continuïteitsdingetjes. En ik moet op mijn taalgebruik letten, want zelf neig ik nog wel eens naar het Haags, terwijl ik als Rudolf hartstikke ABN spreek.’ Wat het voor Muijs, een geboren Hagenees, extra leuk maakt, is dat de serie zich voor een groot deel in Den Haag zelf afspeelt, en dan vooral in het Valkenboskwartier. Ook de boulevard van Scheveningen vervult een belangrijke rol. ‘Ik woon al mijn hele leven, 32 jaar dus, in Den Haag. Johan Nijenhuis (samen met Alain de Levita producent van de serie en eerder verantwoordelijk voor films als Costa! en series als Voetbalvrouwen, red.) zocht specifiek naar iemand die deze stad kon vertegenwoordigen. Ik kan je vertellen: het is me echt een enorme eer.’ Muijs is niet de enige Hagenaar die meedoet, ook Casper van Bohemen (ooit Frits van Houten in GTST) en Eric Bouwman (ONM) spelen mee. ‘Ik denk dat de serie enorm gaat aanslaan. Mensen vinden het leuk hun eigen omgeving terug te zien op tv. En Hagenezen zijn zo trots als een Fries, maar dan op hun stad. Net als ik.’ 1 ‘Pauwen en Reigers’ wordt vanaf 26 oktober iedere zondagavond uitgezonden op TV West.
Musicalschrijver Andrew Lloyd Webber (Evita) wil een nummer schrijven voor het Eurovisiesongfestival 2009 in Moskou. Natuurlijk moet er via de televisie naar een talent gezocht worden om het lied ten gehore te brengen. Daarom komt er een talentenjacht, ‘Your nation needs you’, waar een geschikte zanger of zangeres moet uitrollen.
Popcorn
HOLLANDSE BIOSGLORIE Na jaren in het slop, lijkt de Nederlandse cinema weer uit een dal te kruipen. Tenminste, dit weekend. Bioscoopgangers kozen namelijk massaal voor Nederlandse producties. Anubis & Het Pad der 7 Zonden staat, net als vorige week, op de eerste plaats. Radeloos steeg naar de tweede plaats, terwijl Bride flight nieuw is binnengekomen op drie.
Serie
AMNESIE EN EEN FRISSE START Iedereen kan het zich nog wel herinneren. Als Kelly Bundy ten tonele verscheen in Married With Children, ging het dak er bijkans af in de tv-studio. Tien jaar lang speelde Christina Applegate de rol van de blonde, oliedomme dochter van schoenenverkoper Al Bundy. Na het stoppen van de serie in 1997 zat Christine Applegate (1971) niet stil. Lovende kritieken scoorde ze voor haar rollen in Broadwaymusicals. Haar komische tv-talent kan ze nu weer aanwenden in de nieuwe serie
Samantha Who? Daarin speelt zij de hoofdrol van Samantha Newly die na een ernstig ongeluk een tweede kans krijgt in het leven. Als Samantha bijkomt uit een coma, is ze haar geheugen kwijt en herkent ze haar eigen familie en vrienden niet meer. Als ze vervolgens in de gaten krijgt dat ze voor haar ongeluk een zelfingenomen en onaangename vrouw was, beseft ze dat dit een unieke kans is om haar leven én relaties te verbeteren. Net5, 21.00
Applegate (tweede van links) met de cast van Samantha Who?. ABC
Paris wil in Londen wonen
Eminem klimt in de pen
Geen maillot voor Russell Crowe
Erfgename extra-ordinaire Paris Hilton denkt erover om haar boeltje te pakken en naar Londen te verhuizen. Daar neemt ze nu al een nieuwe tv-show op.
Relapse, heet het nieuwe album van Eminem. Dat laat nog even op zich wachten, maar in de tussentijd kan iedereen van zijn kersverse memoires genieten.
Niet omdat ze zo krap zitten en debiel zijn weigert Russell Crowe het dragen van een maillot in Robin Hood, maar omdat het historisch incorrect zou zijn.
22
Sport
Doping
Boek Zwarte atleten mond gesnoerd
Ook de Russen maken schoon In navolging van de dopingjagers in het West-Europese wielrennen, houden de Russen grote schoonmaak in hun eigen atletieksport. Grote namen worden niet ontzien. ANP MOSKOU
...
De Russische atletiekbond legde gisteren zeven topatletes een schorsing van twee jaar op. De atletes hebben gemanipuleerd bij dopingcontroles. Onder hen zijn tweevoudig wereldkampioene 1500 meter Tatjana Tomasjova en oud-wereldkampioene 5000 meter Olga Jegorova. De internationale atletiekfederatie had de atletes in augustus al voorlopig geschorst. Ze konden daardoor niet meedoen aan de Olympische Spelen. Uit de controles kwamen afwijkende DNA-resultaten naar voren, hetgeen erop duidde dat urinemonsters waren verwisseld. De Russische bond heeft alle zeven schuldig bevonden. De andere vijf geschorste atletes zijn de middenafstandloopsters Jelena Soboleva, Joelia Fomenko en Svetlana Tsjerkasova. Soboleva is wereldkampioene indoor op de 1500 meter. Europees kampioene discuswerpen Daria Pisjtsjalnikova en oudwereldrecordhoudster kogelslingeren Goelfia Chanafejeva zijn de andere twee. De Russinnen werden allemaal in mei 2007 onaangekondigd gecontroleerd. Later dat jaar ondergingen ze een dopingtest tijdens de wereldkampioenschappen atletiek in het Japanse Osaka. ‘We kregen onweerlegbaar bewijs dat de atletes hebben geknoeid met de urinestalen. Het DNA in hun monsters week af’, aldus voorzitter Valentin Balachnitsjov van de Russische atletiekbond. 1
Amerikaanse sport is een en al racisme De geschiedenis van de sport in Amerika is in feite de geschiedenis van de onderdrukten. Schrijver Dave Zirin doet een boekje open. KUPER OP DINSDAG SIMON KUPER PARIJS
...
In 1967 stond Muhammad Ali in een gebouw in Texas te wachten tot hij werd opgeroepen om naar Vietnam te gaan. Een officier riep hem op bij de ‘slavennaam’ Cassius Clay, maar daar luisterde de zwaargewicht bokskampioen niet meer naar en zo werd hij dienstweigeraar. ‘Het ging als een lopend vuurtje rond’, herinnert de burgerrechtenactivist Julian Bond zich. ‘Mensen die nooit echt over de oorlog hadden nagedacht – zwart en blank – stonden er nu wel bij stil vanwege Ali.’ De Amerikaanse sport bestaat, net als de Amerikaanse presidentsverkiezingen, vooral om beeldende verhalen over Amerika te kunnen vertellen. Dave Zirin benadert de gebruikelijke stereotypen in zijn nieuwe, prachtige en onbeschaamd linkse People’s History of Sports in the United States (The New Press) op een andere manier. Hij komt met een nieuwe kijk op sport in Amerika. Bekende helden als Ali of Jackie Robinson krijgen in zijn versie een verrassende rol.
Onderdrukten
Jelena Soboleva. EPA/ANP
Zirins boek komt uit in de reeks People’s History, onder redactie van Howard Zinn, waarin mensen in het middelpunt staan die in Amerika gewoonlijk naar de zijlijn worden geduwd. Deze benadering werkt goed bij sport; de geschiedenis van de Amerikaanse sporters is immers grotendeels de geschiedenis van onderdrukte Amerikanen.
Zoals Zirin het beschrijft, begon de Amerikaanse sport kleinschalig en ruw. Een van de sporten die het goed deed in de jaren na de revolutie was ‘rat-baiting’. Daarbij werd een hond in een kuil met honderd ratten gegooid en dan wedden de mensen hoeveel het arme dier er zou kunnen doden. Het was bijna net zo’n bloedige sport als de vroege versie van American football. In 1910 stierven er bij deze sport 33 spelers.
Erg populair: een hond in een kuil met honderd ratten gooien. Maar tegen die tijd ging ook de elite, die eerst haar neus had opgehaald voor sport, zich ermee bemoeien en haar waarden introduceren. De coach van Yale, Walter Camp, die toevallig ook de directeur van de New Haven Clock Company was, bedacht een nieuwe versie van American football gebaseerd op het ‘fabrieksmodel’. Vanaf die tijd leerden de sporters hard te werken, te gehoorzamen en georganiseerd geweld te gebruiken. Volgens Zirin werd de Amerikaanse profsport militaristisch, racistisch, nationalistisch en heel commercieel. Sporters moesten dienen als ‘voorbeeld van hoe je succesvol kunt zijn als je je maar aan de regels houdt.’ De Amerikaanse leiders maakten die regels. In 1966, schrijft Zirin, ‘verbood de American Football League alle gezichtshaar behalve snorren.’ Drie jaar later moest Dave Meggyesy, de linebacker van de St Louis Cardinals, op
Jackie Robinson was de eerste zwarte speler in de Major League.
de bank blijven zitten omdat hij zo’n beetje de enige in de hele competitie was die protesteerde tegen de oorlog in Vietnam. Meggyesy zei over Richard Nixon: ‘Het is heus geen toeval dat het regime dat de meeste mensen in de geschiedenis onderdrukt, geleid wordt door een footballfanaat.’
Superioriteit In de sport konden de onderdrukten terugvechten. Er zijn legendarische verhalen ontleend aan bokswedstrijden van zwart tegen blank. De zwarte schrijver Richard Wright zei over zo’n gevecht, dat van Joe Louis tegen Max Schmeling, dat geen enkele Ameri-
kaanse toneelschrijver zo’n drama had kunnen bedenken waarin ‘de gemeenschappelijke symbolen en impulsen in de geest en het lichaam van miljoenen mensen werden gemanipuleerd.’ De zwarte bokser Jack Johnson versloeg in 1910 Jim Jeffries, die overtuigd was van de superioriteit van het blanke ras. Daarna stierven 151 mensen bij rassenrellen. Zirin noemt het ‘de grootste rassenopstand’ in de geschiedenis van de VS vóór de moord op Martin Luther King. Na de oorlog werd Jackie Robinson de eerste zwarte honkbalspeler in de Major League en kwamen er
Türkiyemspor
Louche zaakwaarnemer bood topzwemster aan
Schorsing Iuliano ingekort
‘DONATEUR’ REDT CLUB
JACCO VERHAEREN BEDROGEN
‘COCAÏNE WAS VOOR DE LOL’
Hoofdklasser Türkiyemspor lijkt uit de financiële zorgen te zijn. Achterstallige betalingen waar de amateurclub mee kampte worden volgens het Amsterdamse AT5 door ‘een vriend’ afgelost. Het bericht kwam naar buiten als reactie op de maatregel van de KNVB, dat het competitieduel met VUC annuleerde. De vorig jaar geliquideerde oudvoorzitter Nedim Imaç was voorheen de belangrijkste geldschieter.
Coach Jacco Verhaeren heeft gisteren tevergeefs gewacht op de Franse zwemster Laure Manaudou. Iemand had zich onder de naam Gerben Smit onlangs via de mail voorgedaan als haar zaakwaarnemer en liet Verhaeren weten dat de olympisch kampioene op de 400 meter vrij van de Spelen in Athene bij hem in Eindhoven wilde trainen. ‘Het is goed voor haar om met olympische kampioenen te trainen’, liet Smit weten. Ze hadden voor gisteren een afspraak gemaakt, maar Manaudou – de dochter van de
Nederlandse ex-badmintonster Olga Schippers – kwam niet opdagen. ‘Het lijkt erop of we te maken hebben met een gek’, aldus Verhaeren. Manaudou traint sinds kort bij een club in Marseille. Haar advocaat liet gisteren vanuit Frankrijk weten dat ze daar ‘gewoon’ getraind heeft en net in een nieuw appartement woont. Het verhaal werd uiteindelijk ook gecheckt bij moeder Schippers. Verhaeren: ‘Zij had nog nooit van die man gehoord. We hebben geen idee waarom die man zo te werk is gegaan.’
‘Ik heb te maken met een gek.’ ANP
Het Italiaanse olympisch comité CONI heeft de schorsing van voetballer Mark Iuliano teruggebracht van 24 naar 22 maanden. De oud-international en voormalig speler van Juventus kreeg de straf na zijn positieve test vanwege cocaïne na de wedstrijd van zijn club Ravenna tegen Cesena in juni, maar heeft aangegeven de cocaïne niet te hebben genomen met het oog op het verbeteren van zijn sportieve prestaties.
Wat u dit weekend miste (1)
Wat u dit weekend miste (2)
Wat u dit weekend miste (3)
Succes moet je delen, aldus Venus Williams. De tennisster won zondag het toernooi van Zürich en vierde dat feestje op de baan met haar hond Harold.
Bij een American Football-wedstrijd dacht quarterback Garcia van South Carolina te kunnen scoren. Hij werd echter hard omvergelopen... door de arbiter.
Het trainerskantoor van Telstar is zondagochtend getroffen door brand, vermoedelijk aangestoken. Er was vooral veel rookschade.
Sport
zien dat de conventionele verhalen over het erfgoed van de Amerikaanse sport niet kloppen. Zirin toont aan dat veel van de helden, zoals Ali of Robinson, helemaal niet als held werden gezien in hun hoogtijdagen. Toen Robinson zich begon uit te spreken over racisme aan het eind van zijn carrière, noemde Sport Magazine hem: ‘De meest uitgejouwde, voor alles wat slecht was uitgemaakte, speler in de honkbalsport.’ Ali, die vorige maand nog werd gefotografeerd als een soort mascotte voor de golfteams in de Ryder Cup, werd pas algemeen populair toen hij door de ziekte van Parkinson niet meer kon praten. Zelfs de onschuldige langharige quarterback Joe Namath kwam op Nixons beruchte ‘enemies list’.
23
Marathonschaatsers Olympische ambities op langebaan
Familie De Vries flirt nu al met het ijs van Vancouver Marathonschaatsers zijn bijna nooit een bedreiging geweest voor langebaanrijders. Maar Bob de Vries en – in mindere mate – zijn zus Elma willen daar verandering in brengen. ‘Bob is een supertalent.’ ANP HEERENVEEN
In 1910 stierven bij het American football maar liefst 33 spelers. Vanaf de jaren tachtig snoerde de maatschappij de rebellen de mond. De sport kreeg steeds meer geld ter beschikking en had dus ook meer geld om een speler die zich misdroeg financieel te benadelen. De carrière van Michael Jordan is hier een goed voorbeeld van. Het basketbalgenie kreeg de kans om een vermogen van 400 miljoen dollar te verzamelen; de stilzwijgende voorwaarde was dat hij nooit hardop sprak over de sfeer van racisme en armoede die de achtergrond van de meeste Amerikaanse sporters vormde. Zelfs toen de Republikeinse senator en voorstander van rassenscheiding Jesse Helms het opnam tegen een zwarte Democraat in Jordans thuisstaat North Carolina, koos hij nog geen partij. ‘Republikeinen kopen namelijk ook sportschoenen’, zo legde hij uit.
Hou-toch-je-kop GETTY IMAGES
duizenden zwarte toeschouwers naar wedstrijden overal in de VS om, ‘als dat nodig was, te zorgen dat hem niets overkwam en natuurlijk om hem toe te juichen’. Het leek of de mensen echt het gevoel hadden dat sport een vervanging, en misschien ook een voorloper, kon zijn van rassengelijkheid. Zirin vertelt deze verhalen door al lang vergeten bronnen op te diepen. Hij ging met een fijne kam door opgeheven zwarte kranten en spoorde Lester Rodney op, de man die in 1936 de buitengewone sportredacteur werd van de communistische krant de Daily Worker. Dit boek is op zijn best als het laat
Het bleek verstandig om zo voorzichtig te zijn. In 1991 werd Jordans club de Chicago Bulls landskampioen en zijn teamgenoot, tevens moslim, Craig Hodges overhandigde president George W. Bush een brief waarin hij positie innam tegen de oorlog in Irak en het had over racisme in de VS. Binnen een jaar was hij zijn positie in de hoogste regionen van het basketbal kwijt. Tegenwoordig vinden de meeste Amerikanen dat de huidige oorlog in Irak een vergissing is, maar toch heeft maar een handjevol sporters zich openlijk tegen de oorlog uitgesproken. Iedereen die zich wel uitspreekt, riskeert beloond te worden met de ‘hou-toch-je-kop-prijs’ van het oppermachtige sportkanaal ESPN. Kon Ali nog maar praten. 1
...
Gretha Smit was de eerste en de laatste die zich als nieuwkomer op sensationele wijze kwalificeerde voor de Olympische Spelen. Ze won het zilver op de 5 kilometer in 2002. Bij de mannen bleef die stunt nog uit. De hoop op een olympisch debuut is nu een klein beetje gevestigd op Bob de Vries. De marathonrijder uit de BAM-formatie is over ruim een week vertegenwoordigd op de NK afstanden in Heerenveen. Hij verdiende vorige week een ticket op de 5 kilometer. De Vries won in Groningen de selectiewedstrijd, in een persoonlijke toptijd van 6.33,98. Dat was slechts vijf seconden boven het baanrecord van wereldkampioen Sven Kramer. In 2002 was het Elfstedenwinnaar Henk Angenent die een poging waagde. Hij mocht als Nederlands kampioen op de 10 kilometer een paar wereldbekerwedstrijden meerijden. Dat deed hij niet onverdienstelijk, want hij versloeg in Heerenveen erkende stayers als Jochem Uytdehaage en Gianni Romme. ‘De tijd is aangebroken dat de marathonschaatsers de 10 kilometer gaan beheersen’, zei Angenent destijds. Zover is het nooit gekomen. Na de vierde plaats op de WK afstanden in 2003 viel Angenent, die altijd droomde van een olympisch optreden, net
Bob de Vries: ‘Ik weet niet waar mijn grenzen liggen.’ HARM DE BOER/SCS
buiten de selectie van internationale toernooien. Ook zijn ploeggenoot Kurt Wubben kwam niet ver en rijdt nu gewoon weer marathons. Angenent verwacht meer van Bob de Vries, verreweg de beste schaatser in het peloton. Hij veroverde vorig seizoen zowel de KNSB- als de Essent Cup. Volgens Angenent is De Vries op de 5 en 10 kilometer zelfs een olympische medaillekandidaat. ‘Hij is nog maar 22 jaar. Ik was al 35 toen ik het probeerde. De Vries gaat het wel redden. Daar ben ik van overtuigd. Hij is namelijk een supertalent.’ De Vries zelf blijft bescheiden onder de loftuitingen van Angenent. ‘Ik moet nog heel veel leren. Ik ben niet gewend om tegen de klok te rijden. Ik word al zenuwachtig als mijn trainer zijn stopwatch tevoorschijn haalt. Ik heb de 5 kilometer nog maar vier keer
Tennis
Krajicek maakt vrije val en belandt buiten top-300 Redactie sport AMSTERDAM
...
Het gaat niet goed met Michaëlla Krajicek. De zus van oud-Wimbledonkampioen Richard is bezig met een vrije val op de wereldranglijst. De tennisster is gezakt van plaats 214 naar 324. Arantxa Rus is de hoogst geplaats-
te Nederlandse op de 172e plaats. Krajicek was een jaar geleden nog de nummer 33 van de wereld. Dit jaar heeft ze nauwelijks partijen gewonnen. Vorige maand maakte ze haar rentree na een knie-operatie, maar de Almeerse zoekt nog altijd naar vorm. Zondag verloor ze in het kwalificatietoernooi voor Luxemburg van de Oe-
WK-tweekamp schaken
Champions League
ANAND KLOPT KRAMNIK
PSV WIL IN MADRID SPELEN
Titelverdediger Viswanathan Anand heeft zijn voorsprong in de WKtweekamp schaken tegen de Rus Vladimir Kramnik vergroot. De Indier won gisteren in Bonn de vijfde partij. Anand leidt nu met 3,5 tegen 1,5. Wie 6,5 punten heeft, is de winnaar van de ontmoeting. Kramnik zei na de tweede tegenvaller dat zijn situatie nog niet hopeloos is. ‘Ik geef de moed nog niet op. Maar echt gunstig is mijn positie niet.’
Anand: nog drie punten. EPA/ANP
in mijn leven gereden. Ik weet niet waar mijn grenzen liggen. De 10 kilometer heb ik zelfs nog nooit gereden. Het langebaanschaatsen is voor mij een grote ontdekkingsreis.’ Dat geldt in mindere mate voor zijn drie jaar oudere zus Elma de Vries. In 2002 veroverde ze de wereldtitel bij de junioren. Twee jaar later stopte de DSB-rijdster met langebaanschaatsen en richtte ze zich op de marathon. Daarin won ze alles wat er te winnen viel. Dit seizoen flirt ze weer met de langebaan. In Groningen plaatste ze zich op de 1500 meter met 2.05,49 (zesde) voor de NK afstanden. De tickets voor de 3 en 5 kilometer had ze al op zak. De Vries: ‘Ik wil me eerst plaatsen voor de wereldbekerwedstrijden en vervolgens hoop ik als schaatsster af te reizen naar de Winterspelen.’ 1
PSV heeft de UEFA gisteren gevraagd of het de wedstrijd tegen Atlético Madrid op woensdag 26 november toch in het stadion in de Spaanse hoofdstad kan spelen. Omdat Atlético-fans zich eerder misdroegen in de wedstrijd tegen Olympique Marseille werd de club voor straf voor drie Champions League-duels uit het eigen stadion Vicente Calderon verbannen. Daar gingen de Spanjaarden tegen in beroep, waardoor zij de wedstrijd tegen Liverpool wel in eigen stadion konden afwerken. De UEFA
kraïense Joeliana Fedak, met wie ze gisteren in het dubbelspel wel de tweede ronde bereikte. ‘Maar ik ben niet bezorgd meer om mijn ranglijstpositie’, liet Krajicek al eerder op haar website weten. ‘Helemaal gezond zijn heeft prioriteit nummer één.’ Bij de mannen is Robin Haase de hoogst geklasseerde op plaats 104. 1
zou de zaak nu 31 oktober behandelen en daar heeft PSV moeite mee. De Eindhovense club heeft er ‘een wrang gevoel’ bij dat PSV en de supporters de dupe worden van de maatregel. Zij willen nu dat de hoorzitting eerder wordt gehouden zodat de supporters weten waar zij aan toe zijn. Ongeveer vijfhonderd PSV-supporters zouden al een kaartje, een vliegreis en een hotel hebben geregeld. Atlético moet de wedstrijd volgens de strafmaatregel in een stadion 300 kilometer verderop spelen.
Wat u dit weekend miste (4)
Wat u dit weekend miste (5)
Wat u dit weekend miste (6)
Je debuteert maar één keer, moet Danny Cepero gedacht hebben. De 18-jarige doelman van de New York Red Bulls scoorde in de MLS van tachtig meter.
Marco Janko, speler van Red Bull Salzburg van Co Adriaanse, scoorde tegen SCR Altach (3-4) vier doelpunten, waarvan drie binnen negen minuten.
Het Engelse Hull City heeft de beste seizoensstart voor een promovendus in de Premier League sinds 115 jaar. Hull staat derde, met 17 punten uit 8 duels.
( -25.-$- (-$$-/ 0*!.1
%! " !"!%####! #$%! 5.-$-./$$-4 #.0/,
-#$,..(12$$-&0.$-12$/+$*)$14 -$#$0+ -#$2#$&$,.$#$+()*$1%$$04 -$$-/+ 22$+ -#1
099*,$2 ++$4..07($-(-&$-#($3-.#(&'$$%2$ +(1$$0353+2($,$5..-#0..,$!.35* 4$+1#($ +1.-#$0#$$+4 -
$20$%/3-25.0#$-
-&$!.#$-'$!!$-.//$04+ *2$14 -03(,2.2,$$0# -,8+137("'
-&$20.**$-4.$+22.2
0( -25.-$-(-$$-- 23300()*$ ,!( -"$'$$%23'($0#31 ++$03(,2$.,353+2($,$5..-#0..,4$043++$-$+*.,(-0,$+.
!#"!%+134..0$$-* 4$+(- -,$0*(-&5(+2*.,$-*3-237("'4( 555$0,$+.-+ -,$+#$-4..0 #$(-%.0, 2($!()$$-*.,12./7 2$0# & .*2.!$0 .**3-237("'2, .*2.!$0 !()-.2 0(1* -2..0,0..0- 2$0,$+.(-1"'0()4$-$-$$-!.#3(2!0$-&$-4( $$-(-1"'0()%%.0,3+($0&&&!#!
$#
$$00.6 +$* 4$+12$*../ (-#! $#(-0,$+.
.-$-5 0 #.0/$-$+35$ $+* 0.-2,.$2$ %! " !"!%####! #$%! 5.-$-./$$-4 #.0/,
099*,$2 ++$4..07($-(-&$-#($3-.#(&'$$%2 -#$..12$+()*$$-20$$4 -0,$+.0.-##$*03(1(-&4 -#$
2 2(.-1120 ,
-#$,..(12$$-&0.$-12$/+$*)$14 -$#$0+ -#$2#$&$,.$#$+()*$1%$$04 -$$-/+ 22$+ -#1
2$34$-3,1$5$&$-#$ 0#$05()*$05$&322$05$&+(&2'$2/0.)$"2$$0!(-#(-&5..-2(-'$2"$-203,
02."'./+../ %12 -#4 -#$0,$+.1$- 2330$+*.,(-0,$+.
!#"!%+134..0$$-4
-#$4($0* 4$+1(-
-,$0*(-&5(+2*.,$-*3-237("'2, .*2.!$0
!()-.2 0(1* -2..0,0..0-2$0,$+.(-1"'0()4$-$-$$-!.#3(2!0$-&$-4( $$-(-1"'0()%%.0,3+($0 &&&!%!
4$+12$*../ (- !(-0,$+.
-