Gratis, maar niet goedkoop. Herfst = file

Undertaker? geeft antwoord op pagina 3

22 Woensdag Oktober2008

Gratis, maar niet goedkoop.

STU NT !

Perspectief

De gehele City is in crisis

iPhone + GRATIS Bluetooth Headset inclusief onbeperkt internet!

€1.-

v.a.

Incl. 300 belmin./sms

Nergens in Europa zijn de gevolgen van de kredietcrisis zo zichtbaar als in de Londense City, het belangrijkste financiële centrum. Het enige dat stijgt, is het aantal scheidingen. 14

LEVERBAAR IN 8 EN 16 GB Bestel op www.ritel.nl. Of ga snel naar één van onze winkels DORDRECHT • BREDA • ETTEN-LEUR • ROOSENDAAL • BERGEN OP ZOOM • OOSTERHOUT • GOES • VLISSINGEN • MIDDELBURG • TERNEUZEN

Op de bank

Tarzan is een watje Held op sokken 19

Herfst = file Opeens sta je er tussen: 568 kilometer file. Een rij auto’s van Den Helder tot Parijs. Vooral in het najaar is het hommeles op de Nederlandse wegen. Wat doe je er tegen? ‘Pas laat invoegen en geen baantje wisselen.’

Sport

Koning van de koppelkoers Llaneras weet wat verliezen is 22

Lees verder op pagina 2

Veel minima krijgen flatscreen van gemeente Een gratis flatscreen voor minima: zijn ze gek geworden in Groningen? Nee hoor, het gebeurt vaker. Remco Tomesen AMSTERDAM

...

Onrust in Groningen: minima mogen straks een flatscreen-tv aan-

schaffen van 450 euro. De lokale VVD protesteert. Internetfora stromen vol boze reacties. PVV-Kamerlid Fritsma stelt Kamervragen aan staatssecretaris Aboutaleb in de stijl van zijn partij: ‘Hoe legt u deze belachelijke gift uit aan hardwerkende Nederlanders die vaak lang moeten sparen om een flatscreen-tv te kopen of zich dit zelfs niet kunnen permitteren?’

Om de volkswoede nog wat op te stoken: Groningen is geen uitzondering. Sterker nog, de stad loopt zelfs een beetje achter. Gemeenten als Nijmegen en Bloemendaal hebben al langer zulke royale tv-regelingen. Zo kent Nijmegen een regeling waarbij mensen op bijstandsniveau of net daarboven in aanmerking komen voor een flatscreen van 450 euro. Het bijstandsgezin dat een tweedehands tv wil kopen op Marktplaats, krijgt echter géén vergoeding. ‘Apparaten die daar te koop staan voldoen niet. Televisies moeten duurzaam zijn en er moet garantie op zitten’, zegt Marij Delissen van de gemeente Nijmegen. ‘Van zo’n buizending van Marktplaats zijn over vijf jaar geen onderdelen meer te krijgen. Duurzaam betekent dat er over acht jaar nog onderdelen leverbaar zijn.’ Waarom geven gemeenten hun ‘ar-

men’ eigenlijk een flatscreentelevisie? ‘Een tv is een noodzakelijk iets’, zegt Bas Disseldorp, stafmedewerker van de sociale dienst van vijf gemeenten, waaronder Heemstede en Bloemendaal. Ook in deze gemeenten

‘Hoe legt u deze gift uit aan hardwerkende Nederlanders?’

Kredietcrisis

Niks fout gedaan

De gemeenten en provincies die miljoenen euro’s kwijt dreigen te raken bij banken uit IJsland en de VS hebben geen wetten en regels overtreden. Dat is gebleken tijdens overleg met staatssecretaris Bijleveld van Binnenlandse Zaken.

In Bussiness mogen mensen op bijstandsniveau een toestel van maximaal 450 euro aanschaffen. Disseldorp: ‘Er is allerlei jurisprudentie waarin is vastgesteld dat een televisie een noodzakelijk goed is.’ Lees verder op pagina 2

Groen investeren

De kredietcrisis heeft geen vat op investeringen in de groene sector. Dat zeggen althans de groene ondernemers zelf . ‘Wij worden over het algemeen gezien als veilige haven.’ Lees meer op pagina 12

2

 

 

NL

Lange Poten ...

 

  


Files Herfst-ellende

Het gras is altijd groener op de andere rijbaan

PETER

MIDDENDORP

A

ls Rita Verdonk naar een microfoon in de Tweede Kamer loopt, duurt het niet lang voordat het woord ‘blamage’ zich vastzet in de hoofden van de luisteraars. Blamage is een mooi woord, zeker in combinatie met de woorden Rita en Verdonk. Het heeft iets Frans, en zegt altijd wat het denkt. Haar bijdrage aan de Algemene Beschouwingen beperkte zich tot gepruttel over één onderwerp, cijfers over het generaal pardon, opgelezen van een briefje dat haar medestander Kay van de Linde had geschreven. Haar armoedige pogingen om zich in het debat over de kredietcrisis te mengen, werden met vernietigende lichaamstaal van haar collega’s begroet. Intussen lijkt ook tot de gewone mensen te zijn doorgedrongen dat Rita Verdonk er in de Tweede Kamer niets van bakt. In de peilingen gaat het met Verdonk en haar beweging Trots op Nederland helemaal niet goed. Het is tegen deze achtergrond dat wij de verklaring moeten zoeken voor het feit dat zij tegenwoordig af en toe een Vragenuur bezoekt. Gisteren zat zij er weer, met opnieuw een briefje in haar hand van Kay van de Linde. Het debatje ging over het generaal pardon, helemaal haar onderwerp, toch leek de boel haar maar matig te interesseren. Ze zuchtte veel en keek wat gedachteloos voor zich uit. Het duurde even, maar toen bevrijdde zij zich ook uit haar Kamerzetel en kwam naar voren gelopen. Bij de interruptiemicrofoon wachtte zij haar beurt af. Toen las zij Van de Lindes voorleesbriefje voor:

Marcia Nieuwenhuis Godelief Swank AMSTERDAM

...

Het is herfst, bijna november, en daar is hij weer: de gigafile. Het regent, de ruitenwissers gaan een standje hoger, en in de verte verschijnen de eerste onheilspellende verkeerssignalen. Tom Vanderbilt, auteur van het boek Traffic: waarom wij rijden zoals wij rijden (en wat dat over ons zegt), weet precies wat er vervolgens misgaat. ‘Doordat het gras altijd groener lijkt

en gooide mijn auto er op het allerlaatste moment tussen. Voor me strekte zich leeg asfalt uit. Mijn hart bonsde. Mijn vrouw sloeg haar handen voor haar gezicht.’ Sinds dat ene eureka-moment rekent de auteur zich tot het kamp van de late invoegers. ‘Feit is dat late invoegers het asfalt beter gebruiken en beter zijn voor de

doorstroom van het verkeer.’ Dat ook herfstvakantie - het noorden heeft vrij - geen garantie is voor een filevrije weg werd gisteren weer eens bewezen. Als alle automobilisten die gisteren vast stonden in de ochtendspits achter elkaar waren gaan staan, overbrugde de file een afstand van Den Helder tot Parijs. De 568 kilometer kwam met stip binnen in de file toptien aller tijden. ‘Vakantie kan files ook verergeren’, stelt filelezer Edwin Gerritsen van de ANWB. ‘Voor de afslag van de Ikea in Hengelo stond gisteren een file van vier kilometer.’ En oktober en november zijn volgens hem ieder jaar de ergste filemaanden, juist vanwege het slechte weer. ‘Slecht zicht, extra ongelukken. En bij pokkenweer ga je niet met de fiets.’ Patrick Potgraven van de Verkeers Informatie Dienst wijt de lange file niet alleen aan het slechte weer en het onhandige gedrag van de medeweggebruikers. ‘Steeds vaker groeien files over knooppunten heen.’ Zo groeide de file van Gorinchem gisteren van de A27 uit over de A2. Gevolg: ook verkeer dat alleen langs de A2 moest werd gevangen in de file. ‘Dit soort spitsen zul je vaker gaan zien. De lucht is er uit. En dan te bedenken dat we nog maar twee à drie spitsen hebben gehad met écht harde buien.’ 1

Runescape

Werkstraf voor virtuele diefstal

cn]peo

De rechtbank in Leeuwarden heeft voor het eerst straffen opgelegd voor het plegen van een virtuele diefstal. ANP LEEUWARDEN

...

Een jongen van 14 en een jongen van 15 jaar kregen gisteren werkstraffen nadat ze vorig jaar met geweld een klasgenoot (13) hadden beroofd van de virtuele eigendommen die hij had in het internetspel Runescape. Het slachtoffer werd diverse malen geschopt en geslagen en met een mes bedreigd. Hij heeft uiteindelijk de populaire items van het onlinespel overgeboekt. De officier van justitie had op 7 oktober betoogd dat de virtuele items van Runescape als goederen gezien kunnen worden, omdat het winnen, verzamelen of verkrijgen van objecten een steeds prominentere plaats innemen in de virtuele wereld. Zodra deze items waarde hebben voor de eigenaar en hij er niet meer over kan beschikken, is er sprake van diefstal. De rechter is het daarmee eens. 1

O]ioqjcOCDL52,PR Faieopcaajsa`opnef`iaaniapIk^eahPRr]jGLJ •Cn]peopahabkkj^efGLJBhate^ahÖ.3(1,rkknÖ..(1,+ij` •Ana`ereoeaherarkknÖ1()+ij` •-,cn]peoIk^eahPRg]j]haj

Rangnefc^]]nklglj*_kix,4,,),.,--2,

Aboutaleb ...

HANS

WIEGEL

A Peter Middendorp doet als schrijver/journalist dagelijks verslag van zijn belevenissen in Den Haag.

‘Bij pokkenweer ga je nu eenmaal niet met de fiets.’

=hhaAna`ereoea`qaho heraklfaik^eah

Snel haastte zij zich terug naar haar veilige Kamerzetel ‘Voorzitter, ik heb laatst in de krant gelezen dat zeven van de tien grote steden in Nederland een PvdA-burgemeester hebben. Dat is allemaal weer in de achterkamertjes bekokstoofd. Zeven keer PvdA-beleid en de noodopvang voor asielzoekers wordt niet gesloten. Zeven keer PvdA-beleid en pappen en nathouden. Zeven keer PvdA-beleid en de grenzen blijven open. Voorzitter, ik heb niet eens een vraag voor de staatssecretaris, ik wens haar alleen veel sterkte.’ Na deze woorden draaide zij zich schielijk om en haastte zij zich snel terug naar haar veilige Kamerzetel. Iets poneren en dan weer snel wegrennen – daarmee had zij misschien parlementair belletje getrokken, maar ook en vooral een nieuwe blamage voorkomen. 1

bij de buren, zijn mensen geneigd van rijbaan te wisselen zodra de andere iets sneller gaat.’ Niet doen, luidt zijn devies. ‘Meestal heeft dit een rem-actie tot gevolg, wat de file alleen maar verergert.’ Ook niet doen: dicht op je voorganger kruipen om het asfalt efficiënter te gebruiken. Dat heeft een averechts effect, zegt hij. ‘Doordat je zicht vermindert, ga je overactief reageren. Je remt veel sneller dan normaal.’ De rode lichten van je voorganger kunnen volgens Vanderbilt van alles betekenen. ‘Misschien hoef je helemaal

geen noodstop te maken, het kan ook zijn dat je voorganger remt omdat hij net zijn boterham heeft laten vallen.’ Zijn gouden tip: bij de borden ‘rijbaan gesloten over 1 kilometer’ niet langer als brave burger zo snel mogelijk invoegen. ‘Voor één keer schakelde ik dat stemmetje uit, reed hard langs alle wachtende automobilisten

hmed Aboutaleb is door de gemeenteraad van Rotterdam voorgedragen als nieuwe burgemeester van onze grootste havenstad. De benoeming is een gelukwens waard. Eerst aan het adres van Abou-

taleb zelf. In de tweede plaats aan de stad, die een bekwaam bestuurder, een man die standpunten durft in te nemen en bindend kan werken, aan het roer krijgt. En de benoeming is ook een signaal, aan het adres van allochtone Nederlanders, die – als ze zich thuisvoelen in ons land en hier hun toekomst willen opbouwen – ook de kans krijgen. Aboutaleb is een charismatisch en dapper man. Hij was één van de eersten, die na de moord op Theo van Gogh scherp stelling nam. Hij prees in 2005 Leefbaar Rotterdam-wethouder Marco Pastors voor diens beleid. Hij vindt dat wie hier woont, zich moet houden aan de regels van onze

rechtsstaat en democratie. Hij is een sieraad voor onze samenleving. Hoe kan het toch gaan met bestuurlijke en politieke benoemingen? Iedereen dacht dat Aboutaleb minister zou worden. Zijn partij bood hem echter slechts een staatssecretariaat aan. Aboutaleb liet geen teleurstelling merken. Was hij wel minister geworden, dan zou Den Haag ernstig bezwaar hebben kunnen maken tegen zijn vertrek uit het kabinet. Dan zou hij nu waarschijnlijk geen burgemeester zijn geworden. En had het oude benoemingssysteem nog gefunctioneerd, waarbinnen de ‘grote’ burgemeestersposten onder de gevestigde partijen werden ver-

deeld, dan zou Rotterdam nu een CDA-burgemeester hebben gekregen. Niet de gedoodverfde Gerd Leers overigens, want deze eigenzinnige burgemeester van Maastricht ligt niet goed bij de CDA-top. Kortom, deze benoeming is een revolutie. De eerste burgemeester van Marokkaanse afkomst. Aboutaleb is een prachtvoorbeeld van echte integratie, een goed bestuurder en in staat bruggen te slaan naar diegenen die nu nog hun twijfels hebben. Of het voor de invloed van de grote steden in politiek Den Haag wijs is dat het CDA geen enkele ‘grote’ burgemeester meer levert, is een heel andere vraag. 1

Apekool

Betrapt

Hé, pssst...

Twee Chinese vrouwen zijn op een Geleense akker betrapt bij het stelen van Chinese kolen. Ze zeiden dat het mocht van de boer, maar die ontkende dat.

Deze maand zijn er 68 rookboetes uitgedeeld, waarvan 48 in cafés. De controleurs van de Voedsel en Waren Autoriteit waren extra streng.

Nederlands kantoorpersoneel is binnen Europa onbetwist leider in roddelen in de baas zijn tijd. Dat blijkt uit onderzoek van Canon Europe.

 

 

NL

 

  


3

Den Haag

RVD KRIJGT CDA’ER ERBIJ Premier Balkenende heeft er weer een vertrouweling bij in zijn naaste omgeving. CDA-spindokter Stephan Schrover (40) is benoemd tot directeur bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Schrover is nu nog woordvoerder van CDA-minister Piet-Hein Donner (Sociale Zaken). Daarvoor werkte hij voor de toenmalige CDA-fractievoorzitter Maxime Verhagen.

Ruurlo

DRIE DODEN BIJ BOTSING In Ruurlo (Gelderland) zijn gistermiddag bij een botsing tussen een vrachtwagen en een taxibusje drie doden gevallen. De bestuurder en twee inzittenden van het taxibusje kwamen om het leven. De vrachtwagenchauffeur bleef ongedeerd. Volgens de politie is de toedracht van het ongeluk nog onduidelijk.

In een heleboel gemeenten krijgen minima een nieuwe televisie cadeau. GETTY IMAGES

Extraatjes Alleen noodzakelijke uitgaven

Het Rijk geeft geld voor iedere arme Vervolg van pagina 1

Het geld voor de tv’s komt uit een nationaal potje: dat voor de bijzondere bijstand. Elke gemeente krijgt geld van het rijk om haar ‘armen’ wat extraatjes toe te stoppen. Mensen in de bijstand, ouderen met een klein pensioen of mensen met een heel laag loon krijgen dan bijvoorbeeld huishoudelijke apparaten of lesgeld voor hun kinderen. Regel is dat het om noodzakelijke en bijzondere uitgaven gaat. Een wasdroger is dat volgens Bas Disseldorp (sociale dienst van onder meer Bloemendaal) níet. ‘Alleen in een heel bijzonder geval krijgen minima zo’n apparaat. We hebben wel eens een droger verstrekt aan mensen die in een bovenhuis wonen. Daar was geen

ruimte om was op te hangen’. Ook een computer met internet of telefoon zijn ‘in principe’ geen noodzakelijke goederen, zegt hij. Tenzij er weer een noodzaak is. ‘Bijvoorbeeld

als iemand te allen tijde een hulpdienst moet kunnen bereiken’. Stel: je leeft als Heemstedenaar van de bijstand, en je tv gaat kapot. Geld voor een nieuwe heb je niet. Wat doe je dan? ‘Heel simpel. Je gaat naar de afdeling Sociale Zaken. Daar moet je aantonen dat je tot de doelgroep hoort’, zegt Disseldorp. Je toont het bonnetje van de tv, en als die niet te duur is, krijg je het geld terug. Moet je ook bewijzen dat je oude tv kapot is? Disseldorp: ‘Als het om hele dure dingen gaat, zoals een wasmachine, willen we nog wel eens vragen naar een verklaring van een reparateur. Maar meestal niet.’

Stormloop op Haagse minimabeurs Veel armen weten niet dat er geld en regelingen voor hen zijn. De gemeente Den Haag startte daarom een campagne rond de website rondkomenindenhaag.nl, waarop alles staat uitgelegd. Het meest zichtbare onderdeel van die campagne was misschien wel een speciale beurs, begin vorige maand in het stadhuis. Deze trok bijna 8.500 bezoekers. Op de beurs stonden

kraampjes waar informatie werd gegeven over de regelgeving. Bij de uitgang werden bezoekers geholpen bij het invullen van aanvraagformulieren. In totaal kwamen er 540 aanvragen voor gemeentelijke voorzieningen binnen. Populair waren een kortingspas en het Fonds voor Ouderen. Ook werden er meer dan 600 aanvragen voor een gratis pc ingediend.

Nijmegen doet het anders. ‘Wij geven de goederen in natura’, zegt Marij Delissen. Het gaat om wasmachines, televisies, stofzuigers, koelkasten en gasfornuizen. ‘Vergelijkbaar met de meeste gemeenten.’ Nijmegen werkt met een vaste elektronicawinkel, die bepaalt wélke televisie van 450 euro iemand op bijstandsniveau krijgt. Een gemeente die geen apparaten weggeeft, is Den Haag. Minima die een tv of wasmachine kopen, kunnen dat bedrag lenen van de gemeente. Richtbedragen zijn 300 euro voor een tv en 400 euro voor een wasmachine. Vervolgens wordt maandelijks een bedrag van de uitkering ingehouden. Ook is er een deal met een kringloopwinkel, speciaal voor minima tot 27 jaar. In plaats van geld te lenen, kunnen die daar een tweedehands tv ophalen. 1

ld Me

u

nu

n aa

ANP

Onderzoek

TRAMS NIET LANGZAMER Er komt geen maximumsnelheid voor trams. Uit onderzoek blijkt dat ongelukken niet worden veroorzaakt door de snelheid. Staatssecretaris Tineke Huizinga wil wel meer voorlichting en verkeerslessen.

ENNOVEMBER 2!)!MSTERDAM

#ONGRESSEN WORKSHOPSENBEURS

WWWVNGGEMEENTEDAGENNL

VAN DALE GEEFT ANTWOORD

Argus Prehistorische mens gebruikte drugs

Undertaker Goed je talen beheersen is een kunst. Nederlanders hebben in het buitenland vaak het idee dat ze best een vreemde taal spreken. Dat dat dan soms steenkolenduits oplevert, zoals in het geval van wijlen Rudi Carrell, mag de pret niet drukken. Vooral bij politici gaat het weleens pijnlijk mis. Een klassieker: Joop den Uyl, in de jaren zeventig premier namens de sociaaldemocraten, noemde ondernemers eens ‘undertakers’ (begrafenisondernemers). In dezelfde regering zat Irene Vorrink, die zich in Frankrijk ooit voorstelde als ‘ministre de milieu’. Vrij vertaald: minister van onderwereld. Milieu in de ons bekende betekenis wordt in het Frans vertaald met ‘environnement’. En Gerbrandy, premier in het Nederlandse oorlogskabinet in Londen, schijnt zich eens aan Churchill te hebben

voorgesteld met de woorden: ‘Goodbye, mr. Churchill’. Vaak worden bij versprekingen twee talen door elkaar gehaald. Het Duits heeft ‘bekommen’ (= krijgen) en het Engels ‘to become’ (= worden). Dus krijgt de Duitser die in Engeland vraagt: ‘Can I become a sausage?’ niet het gevraagde worstje, maar het droge antwoord van de kelner: ‘Please, go ahead’. En wat te denken van de poli-

ticus die zich tijdens een diner tegen zijn buurvrouw liet ontvallen: ‘Es freut mich Sie zu mieten’, daarbij mieten (huren) en to meet (ontmoeten) door elkaar halend. Het ad remme antwoord van de dame in kwestie schijnt te zijn geweest: ‘Kaufen geht auch ...’ 1 www.depers.nl/vandale

Grote woordenboeken Duits (set) €179

4

 

 

NL

 

  


Dementie Nieuw tijdschrift

Appeltaart en het koningshuis voor opa Demente bejaarden moet je geen kinderboeken laten lezen, vind Wendy van Zon. Ze ontwierp een tijdschrift speciaal voor dementerende ouderen. Dat is nu te koop.

schrift samen met Marianne Maas gemaakt. Zij komt uit het werkveld. Ik ben meer het creatieve brein daarachter. Ik wilde gewoon iets innovatiefs op de markt brengen en zag toevallig de advertentie voor de ontwerpwedstrijd staan.

Godelief Swank AMSTERDAM

...

Een reuksticker met de geur van appeltaart, de melodie van het Wilhelmus als je de pagina omslaat en een stukje kunstgras dat ouderen -als het goed is- met weemoed doet terugdenken aan de voeltbalfinale van 1978. NOSTALGIEmedia, dat vanaf vandaag te koop is, prikkelt de zintuigen van dementerende ouderen. Wendy van Zon (32) won met het kwartaalblad een Ontwerpwedstrijd van de provincie Noord-Brabant. Waarom een tijdschrift? We dachten eerst aan een boek, maar een kwartaalblad is beter voor de verzorgenden en familieleden. Voor de dementerende ouderen zelf maakt het niets uit. Je kunt net zo goed iedere dag hetzelfde boek uit de kast trekken voor ze. Maar voor hun omgeving wordt het een beetje vervelend om steeds dezelfde foto’s te bekijken en dezelfde deuntjes te horen. Heb je zelf mensen met Alzheimer in je omgeving? Nee, eigenlijk niet. Ik heb dit tijd-

Valt er veel eer aan te behalen? Jazeker. Dementerende ouderen krijgen nu vaak kinderspeelgoed voor hun neus. Wij willen ze meer als volwassen burgers benaderen. Ze brengen toch een hele rugzak aan ervaring mee. Het is niet zo dat je ze een tol kunt geven en zeggen: ‘doe maar weer alsof je kind bent’. En nu ben je plotseling hoofdredacteur. Ja, dat was even wennen. Toen we de prijsvraag wonnen, kregen we 12,5 duizend euro om het product op de markt te brengen. Dus het afgelopen jaar zijn we druk geweest met marktonderzoek. We zijn naar verzorgingshuizen geweest, naar informatieavonden over Alzheimer en we hebben ons product uitgebreid getest. De reacties waren erg goed. En nu ligt het eerste nummer er. Waar is het te koop? In verzorgingstehuizen, thuiszorgwinkels, en via het bestelformulier op wwww.nostalgiemedia.nl. 1

MAARTJE BLIJDENSTEIN/NOVUM

Nederland Leest

Drie roze huwelijken in de ochtendspits Van buiten leek het de normale trein van Naarden-Bussum naar Utrecht, maar binnenin zag alles roze. Drie lesbische stellen gaven elkaar gisteren in de ochtendspits het jawoord, onder wie Susanne Kelders (l) en Sonja Melkert. Vanwege de liefde natuurlijk, maar ook in het kader van de cam-

pagne Nederland Leest. Daarin draait het dit jaar om het boek Twee vrouwen van Harry Mulisch, dat gaat over de lesbische relatie tussen Laura en Sylvia. De NS stelde voor elk van de drie bruidsparen en hun gasten een wagon ter beschikking. De stellen wer-

den op het perron begeleid door NSpersoneel dat grote roze borden met zich mee torste om hun komst aan te kondigen. Omdat de huwelijksvoltrekking in de gemeente Utrecht moest plaatsvinden, werd de trein even stilgezet bij het Spoorwegmuseum. 1

Chocomel. Al 75 jaar de enige èchte.

Als wij Nederlanders denken aan echte chocolademelk,

het origineel. Warm of koud, de volle romige

dan zeggen we Chocomel. En dat is niet voor niks. Want

smaak van Chocomel blijft de enige èchte.

we zijn nu eenmaal opgegroeid met de unieke smaak van

Chocomel. De enige èchte.

 

 

Wereld

 

  


Corruptie Machtsspelletjes en monopolie

Thailand veroordeelt oud-premier Thaksin Oud-premier Thaksin is veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf. Thailand heeft de Britse regering om zijn uitlevering gevraagd. Redactie buitenland AMSTERDAM

...

De Thaise ex-premier Thaksin Shinawatra is gisteren veroordeeld tot twee jaar cel. Het Thaise hooggerechtshof acht de corrupte praktijken van Thaksin bewezen. De oud-premier zegt dat hij slachtoffer is geworden van een politiek proces. Door zijn hervormingen tijdens zijn regeerperiode heeft hij veel vijanden gemaakt. Thaksins carrière is even divers als veelbewogen. Hij begon zijn loopbaan als politieagent en kreeg in 1973 een beurs van de Thaise overheid om in de Verenigde Staten strafrecht te studeren. Na zijn terugkomst in Thailand verkoos hij de zakenwereld boven de arm van de wet. In de jaren tachtig bouwde hij een telecommunicatie-imperium op met behulp van overheidsmonopolies, waaraan hij miljarden verdiende. In 1998 richtte Thaksin de Thai Rak Thai-partij op (letterlijk: Thai houden van Thai). Zijn partij was razend populair onder arme kiezers dankzij een programma van goedkope zorg en schuldenverlichting. In 2001 werd hij gekozen tot premier van Thailand. Onder zijn bewind

maakte de economie een enorme groei door. Maar Thaksin kwam onder vuur te liggen, omdat hij vrienden en familieleden op belangrijke posten benoemde. Ondanks de geruchten over corruptie en machtsmisbruik werd hij in 2005 herkozen. Uiteindelijk ging het in 2006 fout. Thaksins familie wist zichzelf te verrijken door de verkoop van hun aandelen bij Shin Corp, het grootste Thaise telecommunicatiebedrijf. Daarbij ontdoken zij volgens critici belasting. Tijdens een bezoek aan New York, op 19 september 2006, werd hij door het leger afgezet en zijn partij Thai Rak Thai werd opgeheven. Thaksin en zijn vrouw weken uit naar GrootBrittannië, waar Thaksin de voetbalclub Manchester City kocht. In februari 2008 keerde Thaksin terug naar Thailand, nadat de met hem sympathiserende Partij voor de Volksmacht een nieuwe regering had gevormd. Thaksins echtgenote Pojaman werd in juli veroordeeld voor belastingontduiking. In afwachting van het hoger beroep werd ze op borgtocht vrijgelaten en kreeg het echtpaar toestemming het land te verlaten voor de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Peking. Thaksin en zijn vrouw weigerden vervolgens terug te keren naar Thailand en weken uit naar Groot-Brittannië. De Thaise aanklagers hebben nu aan de Britse regering gevraagd Thaksin uit te leveren. 1

    
  
 
    *+&'-*+,'
$##/ 
,.

#/,0.34$##/ 
,.

0).#//$##/ 
,. ##/ 5/#2 -#/%'2*/( 
&#('/ /3-#( 30/&'

#2&'

*/&$##/ 
,.



5

Afghanistan

DOODSTRAF WORDT 20 JR. Het doodvonnis tegen de Afghaanse journalist Perwiz Kambakhsh (23) is gisteren herroepen. De straf wordt omgezet in een celstraf van twintig jaar. Kambakhsh heeft volgens het hof de islam en de profeet Mohammed beledigd. Hij printte en verspreidde een kritisch internetartikel over de rol van de vrouw in de islam.

'7
'-)*



"

5.$#*

/&*#3
''234' 25*.4'6##24 .*33*'
/##2 &'
.##/

'/(##-3'
$##*

2*)#2*,04# -#/%''2-0%#4*'  !
/&*#3
2#,'4 00(4'


.

#/4#-
34#&*# #33#

 
,(

'234'
-#/%'2*/(



India en Pakistan

HANDEL BLOEIT WEER

#

034'/
*'2 .*-+#2&
20'1*'3 
.*-+0'/
'520 /&'280',

*/3425.'/4'/ $2'/('/
&'
.*/'2#-'/
'/
('0-0(*3%)'
3425%4552
6#/
&'
.##/
*/
,##24

#/4#-
-#/%'2*/('/



 20/
/&*#/
1#%'
'3'#2%)
2(#/*3#4*0/


© GRAPHIC NEWS

Voor het eerst in zestig jaar voeren India en Pakistan weer handel met elkaar in de betwiste regio Kashmir. Vrachtwagens met fruit, noten en honing vertrokken gisteren vanuit Salamabad in het door India bestuurde deel naar de grens met het Pakistaanse deel.

Ruimtevaart in Azië

India gaat naar de maan

Kazachstan

India gaat vandaag voor het eerst naar de maan. Daarmee treedt het in de voetsporen van China en Japan. Hoewel de race om de maan al vier decennia beslecht is, toont India zijn wetenschappelijk macht en wedijvert het voor een plekje in de ruimtevaart. ‘China is eerder gegaan, maar we proberen ze in te halen’, aldus ISRO directeur Bhaskar Narayan tegen Reuters. Volgens ISRO is de lancering niet alleen een kwestie van nationale trots. De missie gaat op zoek naar helium-3, een zeldzame isotoop op aarde die kernfusie kan versnellen, waarmee het een waardevolle energiebron voor de toekomst kan zijn. Chandrayaan1 (maanvoertuig) is een vierkant ruimtevoertuig en wordt in de vroege uurtjes gelanceerd vanaf een zuidelijk gelegen Indisch ruimtevaartcentrum. Na 16 uur zal het object in een baan om de maan cirkelen. 1

TROEPEN WEG UIT IRAK Kazachstan trekt alle 29 militairen terug uit Irak. Ze hebben vijf jaar gediend. Volgens een woordvoerder van Defensie heeft de ‘Kazachstaanse troepenmacht zijn vijfjarige vredesmissie succesvol volbracht. De situatie is sterk verbeterd’.

VS Actie gericht op behoud van olifanten

eBay stopt handel in ivoor op website eBay zet zich in voor de olifanten en verbiedt de handel in ivoor. Redactie buitenland AMSTERDAM

...

eBay heeft een wereldwijd verbod aangekondigd op de verkoop van ivoor op zijn veilingsite. Volgens een woordvoerder van eBay is dat de beste methode om de Afrikaanse en Aziatische olifant tegen uitsterven te beschermen. Volgens het International Fund for Animal Welfare (IFAW) staan er op dit moment meer dan

4.000 ivoren artikelen in de verkoop op de website. In één geval werd een paar slagtanden van een olifant voor 17.000 euro verkocht aan een gebruiker, aldus een woordvoerder van het IFAW. eBay’s beslissing kwam enkele uren voordat het IFAW een kritisch rapport uitbracht over internethandel in wilde planten en dieren. Volgens het rapport vormt de handel een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van de olifanten en tal van andere bedreigde soorten. Het IFAW Nederland is zeer te spreken over het voornemen van eBay,

aangezien gesprekken in het verleden met Marktplaats en eBay Nederland niet tot echte acties hebben geleid om de handel in wilde dieren van hun sites te bannen. Met dit nieuwe eBaybeleid gaat het IFAW er dan ook vanuit dat naast eBay Nederland ook zijn dochteronderneming Marktplaats het verbod zal doorvoeren. En zo zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt om ivoorverkopen te voorkomen. Elk jaar worden in Afrika en Azië zo’n 20.000 olifanten afgeslacht. Het ivoor gaat naar de zwarte markt. 1

Rusland

OPNIEUW GORBATSJOV Michaïl Gorbatsjov wil met een nieuwe partij meedoen aan de verkiezingen voor het Russische parlement, die in 2011 worden gehouden. De politieke groepering wil zich sterkmaken voor meer persvrijheid en een onafhankelijke rechtspraak. Gorbatsjov leidde jaren geleden al een sociaaldemocratische partij, maar die wist tijdens de parlementsverkiezingen van 2003 geen enkele zetel te winnen.

Behoefte om uw personeel te bedanken? Het meest groene automerk van Nederland pakt uit tijdens de Daihatsu Actieweken! Kom nu naar de dealer voor spectaculaire acties!

Op deze dag..

Boos

..in 1964 kreeg de Fransman Jean-Paul Sartre de Nobelprijs voor de Literatuur. Hij weigerde, want hij vond dat deze te vaak naar anti-communisten ging.

Drie van de vier Amerikanen zijn boos over de toestand in hun land, zo blijkt uit een CNN-peiling.

Als werkgever is het goed om uw personeel zo nu en dan persoonlijk te bedanken voorr hun inzet. Dat kan natuurlijk met een schouderklopje, of een overtreffende trap daarvan. Maar u kunt dat nog veel beter doen met bol.com zakelijk. Daar kunt u met één mailtje alle zorg voor leuke zakelijke geschenken uit handen geven. Kijk voor de mogelijkheden op bol.com/zakelijk

/ zakelijk

Keus uit 2 miljoen geschenken voor personeel en relaties

 

 

Wereld

6

 

  


Kredietcrisis Dure hypotheken

Modern Chinees

Hongarije is nog geen tweede IJsland

...

PETRA

QUAEDVLIEG ‘Kijk eens om je heen, bijna iedereen in de buurt heeft een auto, niet alleen ambtenaren maar ook rijke handelaren. Ik kan toch niet achterblijven?’ Aldus een vader tegen zijn zoon in het verhaal Een inbreker in huis van de Shanghaise schrijver Ye Xin. Het is een moderne Chinese parabel. Vader, moeder en zoon wonen in een mooi huis in de stad. Zoon is net afgestudeerd en heeft een voorlopige aanstelling gekregen bij een bedrijf. Maar het gezin is niet gelukkig. Vader en zoon, die vroeger zo dik met elkaar waren, maken nu voortdurend ruzie. ‘Man, je hebt niet eens een rijbewijs’, zegt de zoon. ‘Wat heb je dan aan een auto?’ Hij heeft liever dat zijn vader een brommer koopt, zodat hij ermee naar z’n werk kan. Op een dag dringt een inbreker het huis binnen, vindt onverwacht de gezinsleden op zijn pad en trekt zijn mes. Gedrieën, bloedend en doodsbang, weten ze de inbreker te overmeesteren. Sindsdien hebben ze last van de snijwonden, en van migraine. Maar ze zijn weer gelukkig. ‘Niemand heeft ze ooit meer horen ruzieën,’ eindigt Xin zijn verhaal. Je zou sommige Chinezen zo’n louterende ervaring in het ware leven gunnen. Want er wordt wat afgeruzied door de toegenomen welvaart. De sociale druk om net als de

De kredietcrisis heeft ook in Hongarije grote gevolgen. Leningen in buitenlandse valuta nekken de Hongaar.

De Hongaarse Nationale Bank waarschuwde in 2006 al voor de risico’s van buitenlandse leningen, maar niemand bij haar bank waarschuwde Kohanecz voor de mogelijke gevaren. ‘Ik wist wel dat het een vorm van va-

Runa Hellinga BOEDAPEST

...

Anderhalve week geleden kreeg Margit Kohanecz een telefoontje van de bank. Er stond niet genoeg geld op haar rekening voor de maandelijkse aflossing van haar hypotheek. Die was plots 25 procent duurder geworden. Zoals de meeste Hongaren die een huis of auto kochten, sloot Kohanecz begin dit jaar een hypotheek af in buitenlandse valuta. Dat leek gunstig, want de rente op de lokale forint is hoog; boven de 14 procent. ‘De rente op een hypotheek in Zwitserse franken was 7 procent’, zegt Kohanecz.

60 procent van de leningen is in buitenlandse valuta. lutaspeculatie was, maar de forint was behoorlijk stabiel. En de meeste mensen hadden geen benul. Die keken gewoon naar de lage rente.’ Hongarije geldt financieel gezien als kwetsbaarste land van CentraalEuropa. Dat komt vooral door het extreem hoge aantal leningen in buitenlandse valuta. De afgelopen twee

weken kampten de beurzen met dramatische verliezen en schommelde de koers van de forint. Drie weken geleden kostte een euro nog 230 forint, tegen 270 forint nu. Kohanecz: ‘De afbetaling van mijn hypotheek gebeurt altijd op dezelfde dag van de maand, tegen de koers die dan geldt. Het is een soort loterij geworden.’ Van het totaal aantal leningen is 60 procent in buitenlandse valuta, vooral euro’s, Zwitserse franken of Japanse yen. In IJsland droegen dergelijke valutarekeningen eerder bij tot het bankroet van dat land. Volgens András Simor, directeur van de Hongaarse Nationale Bank, valt de situatie van beide landen niet te vergelijken: ‘Hongarije is in een veel betere positie dan IJsland wat betreft de buitenlandse schulden, invloed van wisselkoersschommelingen, handelsbalans en inflatie. Bovendien heeft Hongarije zo nodig al steun toegezegd gekregen van de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds.’ Kohanecz heeft haar twijfels: ‘Ik heb zelf geen spaargeld meer, dat heb ik allemaal in dat huis gestopt. Maar ik heb vrienden die zoeken naar opties om hun geld het land uit te brengen, omdat ze bezorgd zijn dat Hongarije het volgende IJsland wordt.’ 1

Zuid-Ossetië

ONGEPAST OPTREDEN Het Georgische militaire optreden tegen milities in Zuid-Ossetië was volgens president Nicolas Sarkozy ongepast. Sarkozy legt daarmee de verantwoordelijkheid voor de oorlog tussen Georgië en Rusland in augustus deels bij Georgië. Overigens was ook het antwoord van Rusland ‘ongepast en buiten proporties’.

Saoedi-Arabië

BIJNA 1001 VERDACHTEN Saoedi-Arabië begint processen tegen 991 personen die worden verdacht van betrokkenheid bij islamitisch terrorisme. In de afgelopen vijf jaar zijn zeventig veiligheidsfunctionarissen en negentig burgers omgekomen door geweld van het terreurnetwerk Al-Qaida en andere militante groepen.

Er wordt wat afgeruzied door de toegenomen welvaart buren een eigen auto, een eigen appartement, een dure rashond te bezitten, wordt almaar groter. Iedereen kijkt naar elkaar. Wat hebben zij? Hoe doet die familie het? Blijven wij daarbij achter? Vooral de enig kinderen lijden eronder – die moeten de ambities van de ouders waarmaken. Neem de neef van Ying, onze assistente. ‘Hij heeft een vriendin met een eigen appartement’, vertelt Ying. ‘De ouders van zijn vriendin vinden hem niet goed genoeg, want hij heeft zelf geen eigen woning. Dus zit mijn tante hem voortdurend op zijn nek.’ Hij moet meer geld verdienen, zodat hij nu twee banen heeft.’ Een Chinese kennis, Boya, vertelt me zuchtend over haar broer die gaat trouwen. ‘Weet je wel wat dat betekent?’ Er moeten vier dure bruidsjurken worden gekocht, een witte (westers chic), een rode (China), een blauwe (hemels geluk) en tenslotte een gouden (financiële voorspoed). En uiteraard komt er een kostbare bruidsreportage, met glanzende foto’s in posterformaat en een video van de hele dag. ‘In de kringen van mijn broer en zijn vriendin is zo’n bruiloft een absolute must’, zegt Boya. ‘Ze doen alles om te laten zien dat ze het gemaakt hebben. Ze weten niet beter, ze hebben geen ander referentiekader.’ 1

X mogelijkheden

Kies ook voor het meeste internet Nu een gratis ASUS Eee PC mini laptop bij een ADSL-abonnement van XS4ALL Gratis draadloos internet op 900 HotSpots in Nederland Draadloos kwaliteitsmodem: overal in huis een krachtig, beveiligd signaal Bellen voor maar € 5,- extra Deskundige helpdesk, 7 dagen per week Vanaf € 29,95

meer internet Het weer La Paz: buien, 15°C Cape Tobin: zon, wolkje -8°C Perth: zon, wolkje, 30°C

X is meer. Meer mogelijkheden. Meer internet. Meer info en voorwaarden? Ga naar xs4all.nl

Dagblad De Pers

ECO-NOMIE

Einde groen geld? Vervelend die kredietcrisis en lagere olieprijs, maar geld voor groene technologie is er en blijft er, zeggen geldschieters. 12

In Business

7   

Luchtvaart Belang in AdP strategisch

Schiphol in zee met Franse luchthavens Schiphol en Aéroports de Paris nemen een wederzijds belang in elkaar. Nog nooit haalden twee luchthavens de banden zo nauw aan. Tjeerd Wiersma AMSTERDAM

...

Handel

Legaal smokkelen Een Palestijnse smokkelaar belt vanuit een tunnel onder de grens van Egypte met Gaza. Hij heeft het druk. Honderden handelaren in Gaza wachten iedere dag op de smokkelwaar die via deze onderaardse handelsroutes

vervoerd wordt. Sigaretten, motorfietsen en zelfs koeien gaan onderaards naar het zuidelijke deel van de Gazastrook. Sommige tunneleigenaren hebben inmiddels zelfs vergunningen en ‘smokkelen’ legaal. 1 REUTERS

Schiphol neemt een belang van 8 procent in Aéroports de Paris (AdP) en de Franse luchthaven doet het omgekeerde in Schiphol. De Amsterdamse luchthaven betaalt voor het belang 530 miljoen euro, terwijl de Fransen 370 miljoen euro neertellen voor een zelfde belang in Schiphol. Daarmee zou Schiphol in zijn geheel ruim 4,6 miljard euro waard zijn. Schiphol neemt het belang in AdP over van de Franse overheid. De alliantie tussen beide luchthavens is een hele logische. Air France en KLM werken al jaren samen. Schiphol en Aéroports de Paris, waaronder de luchthavens Charles de Gaulle, Orly en Le Bourget vallen, zijn de belangrijkste vliegvelden van waar KLM en Air France opereren. Met de alliantie willen ze hun positie als overstapluchthavens versterken en daarmee onder meer een vuist maken tegen de luchthavens van Frankfurt en Londen.

De gemeente Amsterdam, dat met een 22 procentsbelang grootaandeelhouder is in Schiphol, zegt blij te zijn met de deelname van de Franse luchthaven in Schiphol. ‘Deze alliantie versterkt de internationale concurrentiepositie van Schiphol. Dat is belangrijk gezien het krachtenveld waarbinnen Schiphol opereert’, zegt Herbert Raat, de woordvoerder van de Amsterdamse wethouder Freek Ossel, die de luchthaven voor Amsterdam in portefeuille heeft.

Vetorecht Het percentage aandelen dat Amsterdam in Schiphol bezit, gaat door de deelname van de Fransen iets omlaag, van een kleine 22 naar 20 procent. Wel behoudt Amsterdam zijn vetorecht. Schiphol is al geruime tijd in het buitenland actief en ziet internationale expansie als een springplank voor verdere groei. In eigen land mag Schiphol van de politiek maar een beperkt aantal vliegbewegingen maken per jaar. Door ook in het buitenland actief te zijn, kan Schiphol wel groeien en financiële positie versterken. Schiphol vergrootte onlangs nog zijn belang in de luchthaven van Brisbane. 1

Afschrijving

Ook Kas Bank heeft last van kredietcrisis Bij het Amsterdamse Kas Bank viel gisteren een lijk uit de kast. Een schrale troost: het was niet zo groot als bij Fortis of ING. Redactie economie AMSTERDAM

...

De kredietcrisis heeft Kas Bank harder getroffen dan de bank eerder had verwacht. De Amsterdamse bank moet een aanvullende last nemen van 6 miljoen tot 8 miljoen euro, bovenop de eerder aangegeven 15 miljoen euro. Dat maakte Kas Bank gisteren bekend. De bank houdt zich bezig met het administreren van beleggingen en draagt zorg voor de afwikkeling van effectentransacties (custody, clearing

en settlement). De klanten zijn institutionele beleggers zoals pensioenfondsen, verzekeraars en beleggingsmaatschappijen. Kas Bank heeft last van de dalende beurskoersen. Ook heeft de bank verloren op obligaties van de omgevallen zakenbank Lehman Brothers. De bank heeft in het derde kwartaal naar eigen zeggen ‘sterke hinder’ ondervonden van de kredietcrisis op de financiële markten. De omzet tot en met het derde kwartaal steeg ‘fractioneel’ ten opzichte van de eerste negen maanden van vorig jaar. Er werd in het derde kwartaal nog wel winst gemaakt, maar die is met 20 procent afgenomen, aldus Kas Bank. De bank verwacht geen beroep te hoeven doen op het noodfonds van de Nederlandse regering. 1

Offensief  
  



GRATIS

Exclusief voor lezers van

de Pers!

Draadloos en voordelig digitaal tv kijken

Digitenne van KPN 5

-,-1)&."
4"+!"./
"+

.!&,4"+!"./ 5

!&$&0)"
,+02+$".
032
6
  5

".,0&"(4"+!".
.&20"
-& " 5
"0
2,,.!")&$"
)0".+0&"#
2,,.
!"
(") 5

/-0&"/-0&"
%1&/+1**".
+.

"+
3""0

%,"2"")
'"
"/-.0

EXCLUSIEF!! 3 maanden gratis! Dit aanbod is alleen te bestellen op:

3 maanden Gratis!

MICROSOFT PAKT PIRATEN Bij softwaregigant Microsoft was het gisteren ‘Global Anti-Piracy Day’. Het bedrijf begon in 49 landen acties die de piraterij van zijn software tegen moeten gaan. Daaronder vielen ook 400 rechtszaken tegen verdachten van het illegaal kopiëren van zijn software. Ook in Nederland werden vijf zaken opgestart. Het Amerikaanse bedrijf schatte vorig jaar de wereldwijde schade van softwarepiraterij op 50 miljard dollar.

Leid jij onze ambities in goede banen? Bij Ricoh werk je aan het succes van een wereldmerk. Ricoh

ver, efficiënter en eenvoudiger te laten werken, dan wacht je een

is topspeler in het professioneel managen van informatiestromen

wereldbaan. Of je nu actief bent op het gebied van ICT, sales,

binnen organisaties. We investeren continu in de ontwikkeling van Document Management- en

Wereldtalent m/v

support, techniek, marketing of consultancy. Je krijgt bij ons alle ruimte voor ontwikkeling.

IT-oplossingen. En in mensen die onze ambities helpen waar-

Interesse? Ontmoet ons op het Careerevent in de Jaarbeurs te

maken! Heb jij het talent en de drive om onze klanten effectie-

Utrecht (Hal 1, standnr. C079) of ga naar www.werkenbijricoh.nl.

Werken aan innovatie in informatie

Daarna € 7,50 per maand

www.ervaar digitenne.nl of bel

030-2725798

powered by DigitaalTVkijken.nl

Innoveer meer

Arme rijken

De 1.000 beursgenoteerde bedrijven die wereldwijd het meeste aan research & development besteden, spendeerden daaraan vorig jaar 10 procent meer.

De familie van ex-Fortistopman Maurice Lippens zag met de koersval van Fortis haar vermogen halveren van 600 miljoen naar 300 miljoen euro.

Appelsientje. Al 35 jaar het beste onder de zon.

Het favoriete pak vruchtensap in ons land is van

Appelsientje als lekkerste van het hele schap.

Appelsientje. Want ook dit jaar riep u ons in smaak-

Op zich niets nieuws onder de zon. Dit was voor-

testen weer uit tot de allerlekkerste. Om precies te

gaande jaren ook al zo.

zijn: zeven op de tien Nederlanders kozen voor

Haal het beste uit de zon. Appelsientje.

Projectmanagement De organisatie

Consultants Projectmanagement (informatiesystemen)

ATLIS is met haar drie Servicelines aantoonbaar dé

Functie

kennisorganisatie op het gebied van Ruimtelijke In-

Doel van de functie is het professionaliseren van Project- en Port-

formatievoorziening, JAVA Enterprise Solutions en

folio Management (PPM) bij onze opdrachtgevers. Je wordt ver-

Projectmanagement. Met behulp van de nieuwste concepten en technologieën voeren wij complexe projecten uit voor gerenommeerde opdrachtgevers, met name banken, verzekeraars en (semi-)overheidsinstanties.

• Kennis van methoden en technieken op het gebied van Project-, Programma- en of Portfoliomanagement (bij voorkeur Prince2 en MSP);

antwoordelijk voor het adviseren over en implementeren van PPM.

• Aantoonbare ervaring met Projectmanagementsystemen;

Afhankelijk van je achtergrond, zullen de werkzaamheden zich óf

• Relevante ervaring met Managementinformatiesystemen;

concentreren op het inrichten van processen en organisatie óf

• Ervaring met implementaties van ERP-pakketten als SAP is

meer op het implementeren van de ondersteunende informatie-

een pre.

systemen, zoals Clarity en Primavera. Aanbod

ATLIS Projectmanagement (PM) helpt klanten hun totale projectenportfolio beter te beheersen. Zo zijn

Taken

Bij ATLIS geven we naast een prima salaris veel ruimte voor eigen

we verantwoordelijk voor het inrichten en beheren

• Analyseren van projectorganisatie, -processen en -systemen;

initiatief, een hoge mate van eigen verantwoordelijkheid en stre-

van projectbureaus en PMO’s en het inrichten van

• Adviseren over en implementeren van PPM processen en

ven we naar een gezonde verhouding tussen werk en privé. Ook

Project- en Portfolio Management (PPM) met de ondersteunende informatie systemen. Dankzij onze jarenlange ervaring zijn we geworden tot wat we nu zijn: een door opdrachtgevers zeer gewaardeerde leverancier. Hetgeen blijkt uit de langdurige relaties.

ATLIS PM is bezig zich verder te ontwikkelen tot een topspeler op het gebied van Project-Portfolio Ma-

organisatie; • Adviseren over en implementeren van systemen voor PPM (met name Clarity en Primavera);

zijn er goede mogelijkheden gecreëerd om thuis te werken, afhankelijk van de rol die je gaat vervullen. Persoonlijke en vakinhoudelijke ontwikkeling, plezier in het werk, collegialiteit en teamgeest

• Uitvoeren van pakketselecties;

zijn aspecten waaraan we veel belang hechten. Het kantoor is

• Inrichten en beheren van Projectbureaus (Project Support

direct gelegen aan de A12, vlakbij treinstation Bunnik.

of Project Assurance) en PMO’s; • Managen van (deel)projecten.

Aanvullende informatie Voor meer informatie neem contact op met de Resource Manager:

nagement. Dit houdt in dat we ons nog meer gaan richten op projectportfolio’s en zo zorgdragen voor

Eisen

Jan Hendrik Verrips, telefoon 030-6020070, e-mail [email protected].

beter beheersbare portfolio’s die de strategie van de

• Hbo/academisch werk- en denkniveau;

Ook kun je terecht op www.werkenbijatlispm.nl.

organisatie beter ondersteunen.

• Minimaal 2 jaar relevante ervaring met bovengenoemde taken;

ATLIS PM werkt voor bekende organisaties als ING, ABN Amrobank, Rabobank, Havenbedrijf Rotterdam, de Politieacademie en Rijkswaterstaat.

We zijn voortdurend op zoek naar Enterprise Java en Oracle ontwikkeltalent, zie www.werkenbijatlis.nl

 

   

  


Met medewerking van: Lorianne van Gelder en Justine Versteegh

Q&A

In Business Koster & Jojanneke

9

Spoedcursus De crisis voor slimme beginners

Economische borrelpraat Koster en Jojanneke snappen niks van de kredietcrisis, maar bluffen zich er soepeltjes door heen.

AMSTERDAM

...

Paul Fentener van Vlissingen. WFA

‘De kredietcrisis remt vrijgevigheid’ Rijkeluisblad Miljonair presenteert voor de tweede keer de gulle gevers lijst. Hoofdredacteur Onno Aerden: ‘Dit moet een omgekeerde Quote 500 worden.’ AMSTERDAM

...

Pieter Geelen (TomTom) staat weer op één met een weggeefbedrag van 30 miljoen euro. ‘Ik wil graag bijdragen en ik heb er het geld voor’, zegt hij tegen ons. We zouden graag zien dat de rijken zich houden aan de Paul Fentener van Vlissingen norm: boven een bezit van 10 miljoen euro geef je 5 procent van je vermogen weg.’ Dat doen weinig mensen, toch? ‘Nog niet helaas. Wij zouden graag zien dat we een omgekeerde Quote 500 worden. Hoe hoger bij de Quote, hoe lager bij ons.’ De crisis hakt erin? ‘Ik kan me voorstellen dat de kredietcrisis de vrijgevigheid wat afremt. Maar laat dat Hollandse calvinisme varen: toon uw caritas. Stort en wees trots.’

Uw eerste stap op een borrel: begin zonder aanleiding over John Maynard Keynes. Iedereen zal opkijken en denken: ‘Hé,die heeft er verstand van.’ Keynes is de herboren held onder veel economen. Deze besnorde Britse dandy-denker pleitte er in de jaren dertig voor om overheidsgeld in de economie te pompen om het financiele stelsel te redden. Jojanneke: ‘Vanwege 1929, toch?’ Koster: ‘De grote krach ja.’ Als u nog meer indruk wilt maken bluft u dat u zijn beroemde boek General Theory of Employment, Interest and Money heeft gelezen. Maar om uw gezelschap te verpletteren moet u het volgende doen. Op het moment dat uw vrienden zeuren over instortende beurzen en weglekkende vermogens staat u op en zegt u: ‘Keynes zei al: ‘In the long run, we’re all dead.’ Wie echt ingevoerd is, reageert daarop met een verbeten trek: ‘Ja, We’re all Keynesians now.’ Dit laatste is een citaat van Milton

Kredietcrisis-lexicon Niets voor niets op de beurs: ‘There’s no such thing as a free lunch’ De beurs trekt aan, maar nu even niet : ‘In the long run, we’re all dead.’ De overheid springt altijd wel bij ‘We’re all Keynesians now’ Alle spaarders aller landen verenigt u : moderne variant op een oude wijsheid van Marx

De rijksten van Nederland, de Brenninkmeijers, staan niet op één. ‘Marcel en Stephen Brenninkmeijer komen binnen op drie. Vooral met hun bijdrage aan de groene economie, zoals windmolens.’ 1

Nee, geen ING BELEGGEN MET

...

MARK

LEENARDS

D

e laatste tijd vragen steeds meer mensen mij of dit een goed moment is om in te stappen in aandelen. Na mijn steevaste ‘ja’ volgt dan vaak de vraag of Fortis en ING nu niet interessant zijn, na de extreme koersdaling in het afgelopen jaar. Ook op die vraag is mijn antwoord echter duidelijk: nee, financiële waarden kunt u beter links laten liggen. Wat er in de financiële wereld is gebeurd in de afgelopen weken is het omgekeerde van wat er in het

bedrijfsleven gebeurde in de jaren tachtig en negentig en meer recent in China. Regels worden steeds strenger en de overheid legt bedrijven dwingende maatregelen op zonder inspraak van aandeelhouders en rechters. Hier en daar zijn banken zelfs genationaliseerd. Dit alles is bedoeld om het financiele systeem (oftewel: de feitelijke waarde van ‘geld’ als ruilmiddel) te redden. De noodzaak hiervan zorgt ervoor dat consumenten maar mondjesmaat in actie komen tegen de maatregelen en nog steeds met stomheid zijn geslagen.

Drastische gevolgen De reactie van burgers op het verliezen van duizenden euro’s op Fortisaandelen, de belastingverhogingen als gevolg van de IJslandse avonturen van gemeentes en vele andere gevolgen van de kredietcrisis zal echter nog komen. En dat zal het bankwezen nog eens drastisch veranderen.

Friedman, een Amerikaanse vrijemarktmessias. Friedman schreef de quote in 1971 in een artikel in Time Magazine, nadat de Amerikaanse overheid een maatregel nam om de val van de dollar tegen te gaan. De econoom vond het gruwelijk dat de regering interrumpeerde in de vrije markt. De oneliner was bedoeld als bittere roep en is nu weer actueel vanwege de staatsinterventies. Wel even alert blijven. Het enige echte boek over de crisis van 1929 The Great Crash is namelijk geschreven

Breek rustig in als mensen lopen te tetteren over het beursdrama. door de Amerikaan John Kenneth Galbraith. Breek rustig in als mensen lopen te tetteren over het beursdrama. Zeg: ‘Ach, ach, dit is allemaal al eerder gebeurd en ook veel erger. Galbraith toont aan dat de Verenigde Staten niets hebben geleerd van hun fouten. Amerika leende zich in de jaren twintig ook al gek, en het banksysteem danste toen ook op de vulkaan.’ Als u werkelijk een erudiete indruk wilt maken citeert u vervolgens de volgende onliner: ‘Economists and those who offered economic counsel in the late twenties and early thirties were almost uniquely perverse.’ Leg de nadruk op het woord ‘pervers’ want dat is de term die nu ook weer valt in verband met de bonussen van de graaiende bankiers. Dat is punten scoren. Dat er uit recent academisch onderzoek blijkt dat er geen verband bestaat tussen graaien en bonussen (Stanford University, Dave Larker) is een onderwerp voor later op de avond als uw vrienden dronken zijn. Dan kunt u heerlijk hautain uit de hoek komen met een ander Galbraith-citaat. Kijk nu Rick van der Ploeg-achtig en plaats uw hand on-

De belangrijkste gevolgen zullen zijn het aan banden leggen van de wildgroei van complexe derivaten, het verlagen of verdwijnen van bonussen voor het topmanagement en aanscherpingen van het eigen vermogen. Op korte termijn heeft dit alles nadelige gevolgen voor de rentabiliteit van banken. Complexe derivaten leverden simpelweg veel inkomsten op, een hoger eigen vermogen betekent een lagere winst per eenheid vermogen (aandeel) en het agressief tegengaan van de graaicultuur zal in mijn ogen helaas gepaard gaan met minder inventiviteit om de winst te laten groeien. De komende maanden en jaren zullen banken sowieso weinig winst laten zien door de afschrijvingen en kosten als gevolg van de kredietcrisis, verliezen op beleggingen en het opdrogen van emissie- en overnameactiviteiten. Is er dan helemaal niets positiefs te melden over de bancaire sector? Oh

Met de klok mee: Marx, Galbraith, Keynes met vrouw en Friedman. ANP

der uw kin en zeg: ‘Jullie denken dat de bonussen de schuld zijn van de crisis, maar dat is niet zo. Dat is allemaal’ -en nu de stem laten zakken‘zoals Galbraith al opmerkte: conventional wisdom.’

Kijk nu Rick van der Ploeg-achtig en plaats uw hand onder uw kin Bent u iets linkser, dan kunt (om de boel om beetje te stangen) ook op de marxistische tour gaan en het einde van het kapitalisme proclameren en daarbij Karl Marx’ Das Kapital in herinnering brengen. De bebaarde Duitser meende dat de vrije markt ten

jawel; ze blijven nodig en er zijn zowaar al winnaars aan te wijzen in de kredietcrisis. Banco Santander, HSBC en BNP Paribas in Europa, Goldman Sachs en Bank of America in de VS en in Azië zijn er talloze financiële instellingen die hun vingers niet hebben gebrand aan ondoorzichtige hypotheekbeleggingen.

Gebundeld risico Ook die banken hebben echter nu al last van het tumult in de markten en laten op z’n best een kleine winstdaling zien. Als over een paar jaar blijkt dat er veel te veel is afgeboekt op kredietproducten, bijvoorbeeld als de Amerikaanse huizenmarkt herstelt, dan zou dat eventueel goedgemaakt kunnen worden. Ook nieuwe renteverlagingen door centrale banken kunnen gunstig uitwerken op de winstcijfers van banken. Daartegenover staat een nieuw zwaard van Damocles; de Credit Default Swaps (CDS). Dit zijn in pak-

onder zou gang aan de tegenstelling tussen arbeid en kapitaal. Dat deze tegenstelling redelijk achterhaald is (de arbeider is immers een kleine volkskapitalist geworden die zijn geld liever op een IJslandse bank zet dan dat hij werkt) doet even niet ter zake. U zegt gewoon: ‘Spaarders aller landen verenigt u!’ Tenslotte: zorg aan het einde van de kroegavond, dat u niet afrekent. Dat moet iemand anders doen. Lach vals en zeg: ‘ There’s no such thing as a free drink.’ Friedman zei ooit: ‘There’s no such thing as a free lunch’ om aan te geven dat de burger opdraait voor renteverlagingen door een hogere inflatie. Snel vergeten, dat laatste. Gewoon uit het hoofd leren en soms opdreunen. Proost! 1

ketjes gebundelde stukjes risico op het niet afbetalen van leningen door bedrijven. Volgens economen kunnen wereldwijd 8 procent van de aflossingen in gevaar komen bij een recessie, met een totale schade van honderden miljarden euro’s. Kortom, de enige bank die ik de komende tijd koop, is eentje voor in de woonkamer. Dat wil overigens niet zeggen dat ik helemaal geen aandelen van financiële instellingen koop. Bedrijven die beleggen in staatsgegarandeerde hypotheekportefeuilles, zoals het eerder door mij beschreven Annaly Capital Management, zijn ook nu zeer lucratief. Ze bieden tot 20 procent aan dividendrendement en de winst wordt positief beïnvloed door eventuele renteverlagingen. De centrale banken staan garant voor aflossing. 1

Het door Mark Leenards beheerde SBS Global Equity Fund heeft een long positie in Annaly Capital Management.

10

 

 

In Business De markt

 

  


BEURS VANDAAG REDACTIE: IEX.NL

ter is en dat analisten en handelaren weer eens hun faam waar maken: als de helft van hun stockpicks goed is, is dat al heel wat.

Four Horsemen & Amazon

• • • • • • • •

D

ie eerste beursdag ooit op 16 mei 1997 was opvallend genoeg een bar slechte: -12,2%. Opvallend, want in die jubeljaren werd alles gekocht wat maar los en vast zat – kwaliteit of niet. Sindsdien ging het met de koers beter. Die steeg van omgerekend een introductieprijs van 1,97 dollar toen naar 52,97 dollar nu: +2588,8%. Veel? Weinig? In die tijd steeg de belangrijkste Amerikaanse index S&P 500 18,8% en een spaarrekening à 4% had in die afgerond twaalf jaar 54% opgeleverd. Bij het rendement van de index komt nog wel een procentje of twee, drie dividend per jaar. Duidelijk is dat Amazon.com, want daar gaat het hier over, een groot beurssuccesnummer is. Vanavond is het bedrijf de laatste in het fameuze rijtje Amazon, eBay en Yahoo dat zijn kwartaalcijfers bekendmaakt. Alle drie golden ze ooit als internetpioniers, gingen eind jaren negentig naar de beurs, werden iconen van de nieuwe tijd en… leven nog steeds. Behalve Amazon zijn ook eBay (596,8% sinds de beursgang op 24 september 1998) en Yahoo (1124,8% sinds de beursgang op 12 april 1996) succesnummers en gevestigde namen geworden van de NV Amerika.

The Four Horsemen Nu het met deze amazone toch over ruiters gaat: Businessweek zette op 2 oktober 2000 in het legendarisch geworden commentaar ‘Four Horsemen of the New Economy’ de nieuwe technologiesterren tegenover de oude. Juist in die weken begon de markt te hellen en achteraf bleek dat dit het begin van het einde was van de onwaarschijnlijke succesjaren aan het eind van het vorige decennium. Nu de Amerikaanse beurs deze maand krakend tot stilstand is gekomen, is het misschien leuk die vier horsemen van Businessweek nog eens tegenover die oudjes te zetten: Wat deden al deze zeven fondsen sinds 2 oktober 2000 tot gisteren? Duidelijk is dat nieuw niet altijd be-

De markt in kaart VS DOW JONES

Cisco: -12,5% Oracle: -11,9% Sun Microsystems: 97,5% EMC: -89,5% IBM: -15,2% Intel: -56,4% Microsoft: -0,7% S&P 500: -32,7%

VS NASDAQ

LONDEN FTSE 100 KOERS:

Bonte bankenbonussen Over faam en misschien wel infaam gesproken: het Amerikaanse Institute for Policy Studies becijferde wat de topmannen van de zeven deels genationaliseerde banken vorig jaar aan salaris, bonussen en andere old boys network goodies kregen. Inderdaad over 2007, het jaar waarin langzaam duidelijk werd dat er iets fundamenteels mis was met de business van banken en verzekeraars. Dit rijtje is zonder de CEO’s als Lehman Brothers’ Stan O’Neal en Citigroups Chuck Prince die eind vorig jaar al werden gedelete en die vaak ook tientallen miljoenen meekregen voor… ja, voor wat eigenlijk? • John Thain (Merrill Lynch): 83.092.713 dollar • Lloyd Blankfein (Goldman Sachs): 53.965.418 dollar • John Mack (Morgan Stanley): 41.734.815 dollar • James Dimon (J.P. Morgan Chase): 28.856.330 dollar • Robert Kelly (Bank of New York Mellon): 20.515.810 dollar • Ronald Logue (State Street): 19.551.400 dollar • Richard Kovacevich (Wells Fargo): 18.510.694 dollar • Vikram Pandit (Citigroup): 3.160.000 dollar • Kenneth Lewis (Bank of America): 20.040.000 dollar Totaal: 289.427.180 dollar 1

50,23

Amazon

9033,66 % VERSCHIL:

KOERS:

KOERS:

-2,50%

1696,68

4229,73

% VERSCHIL:

% VERSCHIL:

-4,14%

-1,24% FRANKRIJK CAC 40

KOERS:

BRAZILIË BOVESPA

3475,40

% VERSCHIL:

0,78% KOERS:

39959,57 NEDERLAND AEX

% VERSCHIL:

1,31%

KOERS:

269,36

% VERSCHIL:

Bron koersgegevens: 22 oktober 07

-0,02%

21 oktober 08

VERSCHIL:

% VERSCHIL:

-2,74

-5,17%

Nederland AEX Index - slotkoersen 21 oktober AANDEEL

SLOT

aegon ahold akzo nobel arcelor mittal asml holding bam groep corio dsm, kon. fortis fugro heineken ing groep c. kpn philips, kon. randstad reed elsevier royal dutch shell a sbm offshore tnt tomtom unibail-rodamco unilever c. usg people wereldhave wolters-kluwer c.

4,14 7,371 29,97 21,39 12,42 6,60 44,45 28,185 1,054 27,10 25,34 9,355 9,884 14,655 14,53 10,129 19,82 11,57 17,375 7,345 121,695 19,405 8,00 65,94 13,95

VORIG SLOT

4,02 7,332 28,485 22,17 12,30 6,41 43,765 27,76 1,023 26,10 25,29 9,48 10,05 14,52 14,225 9,66 19,815 10,94 16,715 7,47 123,515 19,635 7,61 64,71 13,68

VERSCHIL

0,12  0,04  1,48  -0,78
0,12  0,19  0,68  0,42  0,03  1,00  0,05  -0,12
-0,17
0,14  0,30  0,47  0,00  0,63  0,66  -0,12
-1,82
-0,23
0,39  1,23  0,27 

Amsterdam Midcap Index - slotkoersen 21 oktober HOOG

4,25 7,512 30,10 23,25 12,65 6,70 45,42 29,35 1,10 28,66 26,165 9,90 10,279 15,04 14,935 10,44 20,59 11,80 17,98 7,685 125,01 19,90 8,24 67,50 14,16

LAAG

4,10 7,323 28,70 21,26 12,02 6,48 43,40 28,075 1,02 26,35 25,09 9,125 9,801 14,44 14,235 9,623 19,66 11,145 16,79 7,22 120,00 19,045 7,71 64,02 13,51

VOLUME

12502957 7915370 2515241 6747949 6348382 1493964 333695 1739766 19508612 1056235 1785523 19957510 12126458 8436613 2664511 6309490 18046130 2198727 3646853 1303617 80769 11263707 998870 168344 2406362

AANDEEL

SLOT

aalberts ind. amg arcadis asm international binckbank boskalis westm. crucell csm cert. draka holding eurocomm. prop. heijmans imtech logica nutreco holding océ opg groep ordina pharming group smit international sns reaal ten cate vastned retail vopak wavin wessanen c.

7,60 17,00 9,11 10,16 5,70 23,50 8,79 15,62 10,78 27,85 7,97 11,96 1,02 28,50 3,73 10,13 4,28 0,68 52,96 6,12 20,24 44,99 28,64 3,01 5,78

VORIG SLOT

7,08 15,89 8,79 9,89 5,58 23,31 8,41 15,53 10,42 26,20 7,79 11,78 0,98 28,07 3,69 9,90 4,04 0,68 54,00 5,86 20,29 44,10 27,52 2,73 5,53

Amsterdam Smallcap Index - slotkoersen 21 oktober

VERSCHIL

HOOG

LAAG

VOLUME

0,52  1,11  0,32  0,27  0,12  0,19  0,38  0,09  0,36  1,65  0,18  0,18  0,04  0,43  0,04  0,23  0,24  0,00 -1,04
0,26  -0,05
0,89  1,12  0,28  0,25 

7,79 17,35 9,59 10,40 5,80 24,20 9,00 15,89 10,95 27,85 8,28 12,72 1,06 28,85 3,90 10,37 4,35 0,70 55,43 6,15 21,04 44,99 29,34 3,18 5,82

7,32 16,26 9,03 9,85 5,61 23,31 8,50 15,36 10,40 26,07 7,89 11,82 0,98 27,87 3,65 10,03 4,10 0,67 52,90 5,83 19,90 43,73 27,70 2,90 5,64

686364 239824 326753 394130 277550 519801 603163 401309 162340 133942 247991 544437 1826427 357038 490074 452644 149189 106075 74432 467095 86940 86494 373837 1550491 347179

AANDEEL

SLOT

accell group antonov ballast nedam beter bed brunel intern eriks group exact hold. fornix biosciences gamma holding grontmij c. innoconcepts kardan kas bank lanschot, van macintosh retail moolen holding nieuwe steen qurius sligro food gr spyker cars super de boer tkh group tmg unit 4 agresso vastned off/ind

18,82 0,21 15,95 9,00 10,25 32,45 16,05 7,30 17,94 15,90 6,10 4,33 13,10 44,30 8,59 2,23 14,25 0,37 16,00 3,85 2,75 11,05 17,04 11,30 10,50

VORIG SLOT

18,73 0,22 15,50 8,45 10,32 31,95 15,75 7,30 18,98 15,53 6,25 4,24 13,95 44,40 8,68 2,14 13,76 0,35 16,34 3,72 2,72 11,01 16,95 11,14 10,15

VERSCHIL

HOOG

LAAG

VOLUME

0,09  -0,01
0,45  0,55  -0,07
0,50  0,30  0,00 -1,04
0,37  -0,15
0,09  -0,85
-0,10
-0,09
0,09  0,49  0,02  -0,34
0,13  0,03  0,04  0,09  0,16  0,35 

19,22 0,22 15,95 9,00 10,70 32,74 16,47 7,50 18,32 17,75 6,59 4,50 14,40 44,80 9,10 2,26 14,25 0,38 16,65 4,00 2,80 11,60 17,28 11,32 10,50

18,41 0,20 15,35 8,20 10,08 31,50 15,58 7,21 17,51 15,72 6,02 4,28 13,10 44,30 8,30 2,15 13,80 0,35 15,81 3,84 2,68 10,98 16,89 10,80 9,81

8863 651529 8122 16835 15834 30026 50822 5795 21125 48693 87265 52957 3455 1284 8953 128216 128007 567740 54117 7679 44400 45898 8263 44298 373867

 

 

In Business De markt

 

  


DE GONG DUITSLAND DAX

JAPAN NIKKEI 225

AMSTERDAM

...

De Amsterdamse binnenstad heeft elke dag weer de volle aandacht van wethouder Erik Koldenhof, lid van het Dagelijks Bestuur Stadsdeel Centrum. Dit stadsdeel omvat zo’n 85.000 bewoners, ruim 80.000 werknemers en ziet jaarlijks miljoenen toeristen voorbijtrekken. Ook zij vallen onder de portefeuille van Kolden-

RUSLAND RTS-INDEX

KOERS:

4784,41

KOERS:

9306,25

% VERSCHIL:

-1,05%

11

hof. Daarnaast houdt hij zich bezig met Openbare Ruimte, Verkeer en Vervoer, d e Noord/Zuidlijn, Economische Zaken en Dierenwelzijn. Gistermorgen was het aan hem om op het Damrak de handelsdag te openen. Daar sprak hij geruststellende woorden op de vraag hoe de kredietcrisis zich zal ontwikkelen: ‘Alles sal reg kom. Europa zal zich sneller herstellen dan de VS.’ Zijn beste investering ooit noemde Koldenhof zijn huis. ‘Ik stop het allemaal in stenen.’ Desondanks durfde hij zich te wagen aan een voorspelling van de stand van de AEX aan het einde van dit jaar. ‘Dan staat hij op 303 punten.’ 1

% VERSCHIL:

3,34%

KOERS:

717,18 % VERSCHIL:

2,39%

HONGKONG HANG SENG

HET PANEL REDACTIE: IEX.NL

defensief (farma, telecom, voeding en oliereuzen) in hoge, stabiele dividenden.’

OBLIGATIES

STELLINGVANDEDAG: KOERS:

Herstel?!

15041,17 SINGAPORE STRAITS TIMES

% VERSCHIL:

-1,84%

Niemand durft het nog hard op uit te spreken, maar voorzichtig wordt hier en daar het woord herstel gefluisterd. Stel dat het zo is en de beurzen de zwaarste regenbuien hebben gehad, wat precies herstelt dan het eerste, het snelste en het hardste?

TE VROEG

KOERS:

Ad van Tiggelen (strateeg ING) ‘Het ergste is achter de rug, maar het is te vroeg voor echt duurzaam herstel. Beurzen blijven beweeglijk watertrappen rond de huidige niveaus. In de stijgingen lopen financials en cyclische bedrijven voorop, in de dalingen echter ook. Beleg voorlopig

1920,79

% VERSCHIL:

-0,95%

Marcel Tak (onafhankelijk adviseur) ‘Aandelen, met name de financiële waarden, herstellen het snelst omdat ze in de beurspaniek het meest zijn weggezakt. Maar de economische crisis eist zijn tol waardoor op langere termijn vooral obligaties het goed doen, na de ongebruikelijk forse klappen die deze beleggingscategorie heeft opgelopen.’

VOORUIT, DAN

Jacques Potuijt (IEX columnist) ‘We zijn nog nauwelijks bijgekomen van de ondanks alles toch onverwachte dreun die ons op de beurzen is toegebracht en nu vraagt iemand al wat het eerste en hardste herstelt. Graag ook nog even precies aangegeven. Nu vooruit dan. In omgekeerde richting van de daling: banken, verzekeraars, chipfondsen en industriële fondsen.’ 1

Agenda woensdag 22 oktober AEX Index

269,36

Hang Seng

15041,17 Dow Jones

9033,66

Bedrijven Binnenland KPN Océ

3e kwartaalcijfers Beleggersdag

Tele2 BHP Billiton Danone The Boeing Company AT&T Amazon Wachovia NorthWest Airlines

3e kwartaalcijfers 1e kwartaalbericht Omzetcijfers 3e kwartaal 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers 3e kwartaalcijfers

General Dynamics

3e kwartaalcijfers

07.30 10.30

Bedrijven Buitenland

22 oktober 07

VERSCHIL:

-0,05

Euro/Dollar

21 oktober 08

% VERSCHIL:

22 oktober 07

VERSCHIL:

-0,02%

-281,84

1,3056

Goud

21 oktober 08

% VERSCHIL:

22 oktober 07

VERSCHIL:

-1,84%

-231,77

769,89

Olie

21 oktober 08

% VERSCHIL:

-2,50%

68,87

07.00 08.00 13.30 -

Economie Binnenland 09.30 09.30 09.30 10.00

CBS CBS CBS Jaarbeurs Utrecht

Werkloosheid EU, aug Reïntegratietrajecten Toerisme en recreatie Kampeer- en caravanbeurs

Economie Buitenland 09.00 22 oktober 07

VERSCHIL:

-0,0278

21 oktober 08

% VERSCHIL:

-2,08%

22 oktober 07

VERSCHIL:

-19,77

21 oktober 08

% VERSCHIL:

-2,50%

22 oktober 07

VERSCHIL:

-0,93

21 oktober 08

% VERSCHIL:

-1,33%

11.00

Ambassade Canada Euromoney Conferences

Canadese dag van biomassa Investeren in Zuidoost-Europa

Eurostat

Fin. tekort en staatsschuld

 

 

In Business Eco-nomie

12

 

  


Ook de ‘groene’ Triodos Bank zegt als gevolg van de crisis slechts een kleine groeivertraging te zien, van tijdelijke aard. Directeur Matthijs Bierman: ‘De crisis gaat voorbij, de ecologische crisis niet. Die olieprijs daalt nu, maar binnen afzienbare tijd staat die weer boven de 100 dollar. Zonneenergie is nog altijd geweldig in opkomst.’ Dat Triodos geen gewone bank is, daar is Bierman nu heel blij mee. ‘We zijn geheel gefinancierd met spaargeld. Dat komt harder binnen dan ooit.’ De financier van grote wind- en zonne-energieprojecten, hoeft daarom zijn hand niet bij andere banken op te houden. En dat is met de zo goed als bevroren kredietmarkt een grote luxe. Het begin oktober gepubliceerde Venture Power Report van het Amerikaanse Greentech Media ondersteunt de beweringen van de investeerders. Innovatieve bedrijven in groene technolgie haalden in het derde kwartaal 2,8 miljard dollar op aan durfkapitaal, een verdubbeling ten opzichte van het kwartaal daarvoor. Greentech Een zonne-energie ontwikkelingscentrum in Dimona, Israël. GETTY IMAGES

Groene technologie trekt zich weinig aan van kredietcrisis Jan-Hein Strop AMSTERDAM

...

Als banken omvallen, een recessie nadert en de olieprijs bovendien drastisch daalt, lijkt dat op het eerste gezicht slecht nieuws voor het klimaatprobleem. Tel maar op: investeren in groene technologie wordt door de stijgende rente duurder en de aantrekkelijkheid van alternatieve energiebronnen neemt af. Met een olieprijs van 70 dollar is het verschil met de prijs van bijvoorbeeld de duurdere

Wie wil mijn troep DILEMMA

...

NATASJA

VANDENBERG

D

e dozen stapelen zich op. Over een paar weken ga ik verhuizen. En dit keer niet naar een riante nieuwe woning met veel ruimte. Nee, ik ga kleiner wonen. En dat betekent dat lang niet

Toch zijn vooraanstaande investeerders in ‘clean tech’ optimistisch. ‘Er is geld voor onze projecten en dat blijft er’, zegt Ad van Wijk, directeur van Econcern, Nederlands grootste investeerder in duurzame energie. ‘Het mooie van deze sector is dat je vrij ze-

ker bent van je inkomsten. Investeer je in een windpark, dan weet je wat de cash flow zal zijn. Daarom worden wij in het algemeen gezien als een veilige haven.’ Helemaal ongemerkt gaat de crisis volgens Van Wijk niet voorbij. ‘Wat je wel ziet, is dat banken er langer over doen om geld te lenen en dat het wat duurder wordt. Ik verwacht een vertraging van de groei. Let wel: dat was zo’n 40 procent per jaar.’ ‘De crisis raakt de cleantech venture capital sector niet direct’, zegt Bram Ledeboer, die bij Rabo Ventures investeert in jonge cleantech-bedrijven in Europa en Noord-Amerika. ‘De olieprijs is met 70 dollar nog steeds hoog. Bovendien blijft slim omgaan met energie interessant want het bespaart kosten.’

Media verwacht dat de geldmachine tot aan het eind van dit jaar op hetzelfde niveau blijft draaien. Opvallend is dat het grootste deel van het geld (1,5 miljard dollar) terechtkomt in zonne-energie. Voorlopige conclusie luidt dat de clean tech-ontwikkeling behoorlijk immuun is voor de kredietcrisis. Maar we moeten nog wel afwachten of bedrijven en consumenten in een recessie nog steeds bereid zijn zonnepanelen of besparende producten te kopen. Het kost altijd een paar jaar om duurzame technologie terug te verdienen via de energienota; een termijn die in echte economische teruggang te lang kan zijn. Andere onzekerheid in de sector is de reactie van de overheid. Houdt Europa vast aan zijn ambitieuze klimaatdoelen (20 procent minder CO2-uitstoot in 2020), die bedrijven miljarden gaan kosten? De EU zegt van wel, maar Italië en Oost-Europa stribbelen al tegen met het vooruitzicht op een recessie. Nu er miljarden in banken gestopt worden, is het bovendien de vraag of de overheid wel de armslag heeft dezelfde bedragen vrij te maken voor milieubeleid. Triodos-directeur Bierman denkt van wel. ‘Ik heb de hoop dat als het stof van de crisis is gaan liggen, we zullen zeggen: zie je wel, we zijn in staat om samen grote problemen aan te pakken.’ 1

alles mee kan verhuizen. Alleen de boeken en aantal meubelen staan niet ter discussie. De rest moet uitgezocht worden. Minstens de helft moet weg. En mijn hemel, wat verzamelt een mens een hoop troep om zich heen. Potjes, vazen, handige keukenspullen die nooit gebruikt zijn. Ook wat kleding betreft moet ik minderen. Mijn luxe walk-in-closet wordt weer een gewone kast. De afgelopen jaren was ik een echte verzamelaar van kleding geworden in maten waar ik heus ooit nog een keer in ga passen. De regel die ik mezelf gesteld heb is dat alles wat ik een jaar niet heb aangeraakt of gebruikt weg moet.

Jammer dat de garagesale in dit land niet gebruikelijk is. Sommige dingen zijn echt nog de moeite waard, maar ik zie er tegenop om alles te fotograferen en het online te koop aan te bieden. Dus toch maar eens gekeken of er geen gemakkelijke manier is om er vanaf te komen. Op zoek naar de weggeefwinkels van dit land, kwam ik op verschillende sites de mededeling tegen dat er een inname stop was. Wat blijkt: er komt structureel te veel binnen. Het aanbod overstijgt de vraag naar gratis (!) spullen. Het moet niet veel gekker worden. En zelfs de weggeefwinkels kunnen hun spullen niet altijd meer kwijt aan andere or-

ganisaties die bijvoorbeeld kleding inzamelen voor kindertehuizen in Roemenië. Dit land slipt dicht met te veel spullen. Maar weggooien is ook zo zonde. Want naast te veel spullen hebben we ook te veel afval. De hoeveelheid huishoudelijk afval is de afgelopen twintig jaar bijna verdubbeld. De enige structurele oplossing is dat afval gebruikt gaat worden als bouwstof voor nieuwe producten, het cradle-to-cradle principe. Voor mij rest op dit moment niets anders dan mezelf te beloven om niet meer zo veel mijn hol in te halen. De jagerverzamelaar in mij moet zich een tijdje koest houden. Die belofte is

zonne-energie immers weer een stuk groter geworden. Dat zou moeten leiden tot lagere investeringen in de sector, met het milieu als slachtoffer.

‘Slim omgaan met energie blijft interessant: het bespaart kosten.’

Pc opruimen helpt ook milieu Redactie economie AMSTERDAM

...

Een trage computer is niet alleen een bron van ergernis, het is ook een bron van energieverkwisting. Dat komt omdat pc’s naar verloop van tijd vervuild raken met onnodige software en bestanden. ‘Nederlandse particuliere computers bevatten naar schatting 240 miljoen gigabite aan ongebruikte bestanden en software. Dit is zo’n 12 procent van de totale capaciteit. Door computers regelmatig op te schonen bespaart dat jaarlijks 100 tot 150 miljoen kW elektriciteit’, verklaart Petra Claessen, directeur van computerclub HCC. Om hier wat aan te doen, organiseert de club op zondag 26 oktober de eerste Nationale Computer Opschoondag (www.nationalecomputeropschoondag.nl). 1

‘Zie je wel, we zijn in staat om samen grote problemen aan te pakken.’

Clean tech Investeerders optimistisch

Is het milieu het volgende slachtoffer van de kredietcrisis en de daling van de olieprijs? Nee, zeggen investeerders in de groene sector. ‘Wij worden gezien als veilige haven.’

Verkwisting

Besparing

Veel bedrijven zijn zuiniger Redactie economie AMSTERDAM

...

Ruim negenhonderd bedrijven verbeterden in 2007 hun energie-efficiëntie met gemiddeld 3,9 procent. De efficiëntieverbetering is ruim twee maal zo hoog als 2006. Dat heeft minister Van der Hoeven van Economische Zaken gisteren aan de Tweede Kamer laten weten. Het gaat om middelgrote bedrijven die meedoen aan de MJA-aanpak (MJA staat voor Meerjarenafspraken), waarbij met overheidshulp wordt gekeken hoe de bedrijfsvoering efficiënter kan worden. Door de efficiëntieverbetering bespaarden de bedrijven samen 6,9 Peta Joule aan energie, meer dan het jaarlijkse energieverbruik van 86.000 huishoudens. 1

gemaakt. Voor het milieu en mijn portemonnee goed . Maar wat moet ik nu met al mijn overtollige huisraad? Ik heb in mijn jonge jaren een keer op een rommelmarkt gestaan. Ik was zes en ontdekte dat ik toch geen poppenmeisje was. Ik verkocht ze allemaal en kon in ruil daarvoor veel stoerder speelgoed kopen. Daarna heb ik het eigenlijk nooit meer geprobeerd. Gelukkig blijkt een kennis van mij een echte rommelmarkter en blijkt ze aanstaande weekend weer achter een kraam te staan. Wie mijn troep wil kopen, moet dit weekend dus naar de rommelmarkt van Alkmaar. 1

Investeren

Toekomst

Windmolens

Volgens het Renewables 2007 Global Status Report van het Worldwatch Institute werd vorig jaar 100 miljard dollar geïnvesteerd in hernieuwbare energie.

Europa moet in 2020 zo’n 20 procent hernieuwbare energie gebruiken. In datzelfde jaar moeten we in de EU ook voor 10 procent op biobrandstoffen rijden.

Nuon gaat een van de grootste windmolenparken in Nederland ontwikkelen. De 36 windmolens bij Zeewolde kunnen 75.000 huishoudens stroom leveren.

 

 

De betere wereld

 

  


‘Because I am a Girl’

Meters maken ...

FOLKERT

VANDERMOLEN

D

e kredietcrisis lijkt de klimaatcrisis wat van de agenda geschoven te hebben. Al Gore knoopte in zijn lezing onlangs in Nederland deze twee crisissen weer fantastisch aan elkaar. Een overgang naar een duurzame economie waarbij er recht wordt gedaan aan zowel people, planet als profit is de remedie voor beiden. Mede door Gore heeft duurzaamheid een boost gekregen. Als organisator van het Nationaal Sustainability Congres wist ik niet wat ik zag in november 2007. Dit grootste duurzaamheidsevenement was twee weken van tevoren uitverkocht. Ook voor de editie van dit jaar (27 november in de RAI te Amsterdam) is de belangstelling enorm. Het congres wil vooral tonen welke voortgang er zit in het op weg zijn naar een duurzaam Nederland.

Duurzame innovatie blijkt echter nog niet zo eenvoudig. Er zijn praktijkvoorbeelden te zien van duurzame mobiliteit, duurzaam vastgoed, MVO, klimaat en energie. Duurzame innovatie blijkt echter nog niet zo eenvoudig. In zijn recente oratie ging Marko Hekkert, hoogleraar Dynamics of innovation systems in op redenen waarom we na jaren actief beleid om duurzame innovaties te stimuleren toch zo weinig successen kennen. Hij deed aanbevelingen om duurzame innovaties van de grond te krijgen. Enkele aanbevelingen zijn zorgen voor consistent innovatiebeleid en om innovatie meer tijd te geven. Op het evenement op 3 december van het Innovatie Platform is er dan ook een debat over hoe er meer meters gemaakt kunnen worden op het gebied van duurzame innovatie. Daar worden ook voorbeelden getoond die op het Nationaal Sustainability Congres al te zien zijn. Ik hoop u er te mogen begroeten! 1

Folkert van der Molen Marktmanager milieu en duurzaamheid Advies- en ingenieursbureau DHV www.dhv.nl Nationaal Sustainability Congres: www.sustainability-congres.nl

13

WWW.DEBETEREWERELD.NL

Soweto Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Biodiesel uit frituurvet voor milieu en vrouwen Imtech en World Mobile Plants gaan in Soweto van gebruikt frituurvet milieuvriendelijke biodiesel maken

Uniek MVO-project World Mobile Plants gaat in Soweto schone biodiesel produceren uit gebruikte frituurolie, dat bij duizenden grotere en vooral kleinere restaurants en kookgelegenheden in Johannesburg wordt ingezameld door kansarme vrouwen die zo een inkomen krijgen. Hiertoe zijn onlangs de eerste initiatieven genomen. Doel is een cooperatieve stichting te vormen onder de naam ‘Miss Collect’. De ingezamelde frituurolie dient als input voor een reeds aanwezige verplaatsbare kleine biodieselfabriek. Uit 1.500 liter gebruikte frituurolie kan in ongeveer een halve dag 1.350 liter (90%) hoogwaardige biodieselolie gemaakt worden. Uit de restproducten (10%) – glycerine en water – worden zeepproducten gemaakt. De biodiesel voldoet aan de allerhoogste Europese normen (EN14214) en is per direct geschikt als brandstof voor auto’s, pompen en generatoren. De gebruikte frituurolie is in een aantal gevallen

Op 25 oktober start Because I am a Girl bij MTV. In deze serie zetten de zangeressen Dennis, eliZe en Giovanca zich met drie Nederlandse meiden, in voor de droom van een meisje in een ontwikkelingsland.

... MTV volgt de drie teams bij het opzetten van het project. De opdracht is de situatie van de meiden in het desbetreffende land te verbeteren. Het project dat gerealiseerd wordt, is voortgekomen uit de wensen van de meiden in het ontwikkelingsland zelf.

De opdrachten van Dennis, eliZe en Giovanca

... Een multidisciplinair ontwikkelingsteam van technische dienstverlener Imtech reisde vorig weekend naar Soweto in Zuid-Afrika voor een uniek project op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo). Het Imtech-team heeft alle noodzakelijke voorbereidingen getroffen voor het op termijn op grote schaal produceren van milieuvriendelijke biodiesel uit gebruikt frituurvet. Dit is een initiatief van World Mobile Plants van de Nederlandse in Zuid-Afrika gevestigde mvo-ondernemer Carlo Bakker. Doel is de werkgelegenheid van kansarme vrouwen te bevorderen, het milieu te beschermen, de gezondheid in de voedselketen te verbeteren, de werkgelegenheid te stimuleren, kennisoverdracht tot stand te brengen en het gebruik van milieuvriendelijke biodiesel aanzienlijk te bevorderen.

Samen bouwen aan een droom

Samenwerken voor ‘Miss Collect’.

Kansarme vrouwen zamelen olie in en krijgen zo een inkomen. al zo lang gebruikt dat deze kankerverwekkende stoffen bevat die in de voedselketen terechtkomen. Voor de ingezamelde olie wordt een vergoeding gegeven die het mogelijk maakt oude olie te vervangen door schone kookolie en te voorkomen dat de vuile olie in het milieu terechtkomt. Bestuursvoorzitter René van der Bruggen van Imtech: ‘Het is relatief uniek dat een technische onderneming als Imtech een omvangrijk

mvo-traject als dit actief en belangeloos ondersteunt. Doel is het mvobeleid van Imtech te onderstrepen, medewerkers te mobiliseren om andere mvo-initiatieven op te pakken, aanwezige kennis van milieuvriendelijke biodieselproductie verder uit te breiden en Imtech neer te zetten als een eigentijdse, bewuste werkgever. Inmiddels realiseert Imtech opbrengsten ter waarde van ruim 750 miljoen euro (22% van de totale omzet van ruim 3,3 miljard euro) uit de markten energie, milieu, water en mobiliteit. Carlo Bakker van World Mobile Plants: ‘We onderhandelen met Mozambique, Malawi en Tanzania om te helpen frituurolie in te zamelen en om te zetten in schone biodiesel. Een droom die werkelijkheid wordt.’ 1

Dennis bouwt samen met de meiden een jongerencentrum op een Filippijns eiland, zodat er ook in dat dorp goede voorlichting wordt gegeven op het gebied van kinderhandel, kindprostitutie en kindslavernij. EliZe heeft met Charlotte Colombiaanse jongeren gesproken over tienerzwangerschappen. Ze pimpten een theateroefenruimte waar seksuele voorlichting wordt gegeven via theater en zang. Met lokale deelneemster Edna, maakte ze een lied dat gebruikt wordt in de voorstellingen. Giovanca zorgt met Ashley voor zendtijd op radiostations in Sierra Leone zodat Harriet, die het project Child Rights Watch heeft opgezet met steun van Plan Sierra Leone, meer jongeren in Sierra Leone kan inlichten over hun rechten. Het tv-programma is onderdeel van de ‘Because I am a Girl’-campagne van kindgerichte ontwikkelingsorganisatie Plan Nederland die aandacht vraagt voor de achtergestelde positie van meisjes wereldwijd. 1

SharePeople

T

ijdens het project wordt Imtech begeleid door SharePeople. SharePeople verbindt ambitieuze ondernemers in ontwikkelingslanden aan Westerse bedrijven om kennis en ervaring met

Klimaat

elkaar te delen. Hiermee realiseert SharePeople economische, professionele en persoonlijke groei van alle betrokkenen. Dit resulteert in duurzamere ondernemingen en nieuwe (business) kansen. 1

Volg de belevenissen van de 3 teams bij MTV vanaf 25 oktober iedere zaterdag om 18.05 (herhaling zondag 10.45 uur) of kijk op www.mtv.nl/girl.

Watermanagement

IATA-STAND OVER DUURZAAMHEID OP SCHIPHOL WATER FOOTPRINT NETWORK

O

p Schiphol is een informatiestand over duurzaamheid geopend door Giovanni Bisignani (62), Director General & CEO van de International Air Transport Association (IATA). Op de stand kunnen passagiers zien wat de luchtvaartsector doet om zijn emissies te beperken. De stand staat in Lounge 3 en blijft twee maanden op Schiphol staan. Schiphol is de eerste luchthaven in Europa waar deze stand te bezichtigen is. De stand werd door Bisignani geopend in aanwezigheid van Peter Hartman, president-directeur van KLM, Huib Gorter, voorzitter van de Board of Airlines Representatives in the Netherlands (BARIN), en Maarten de Groof, Executive Vice President & CCO van Schiphol Group.

De bijeenkomst was een gezamenlijk initiatief van de IATA, BARIN, KLM en Schiphol Group. Onder de noemer ‘Geen rem op ontwikkeling in de duurzame luchtvaart!’ ging Giovanni Bisignani in op de meest recente wereldwijde ontwikkelingen voor een duurzame luchtvaart.

Peter Hartman, Huib Gorter en Maarten de Groof belichtten duurzaamheid vanuit Nederlands perspectief. Hierbij vroegen zij aandacht voor het scheppen van het vereiste klimaat, waarin daadwerkelijke verduurzaming van de luchtvaart kan worden gerealiseerd. 1

O

p 16 oktober 2008 is het Water Footprint Network (WFN) opgericht ter bevordering van een duurzamer en evenwichtiger waterverbruik in de wereld. De ‘water footprint’ is een methode om gebruik van het schaarse water inzichtelijk te maken voor burgers, bedrijven en landen. Het is een initiatief van onder andere het Wereld Natuur Fonds, UNESCO-IHT, de International Finance Corporation (onderdeel van de Wereldbank Groep) en de World Business Council for Sustainable Development, een mondiale coalitie van ongeveer 200 bedrijven die zich willen inzetten voor duurzame ontwikkeling en het bevorderen van de rol van Eco-Efficiency, Innovatie en Corporate Social Responsibility (CSR). Volgens Derk Kuiper, directeur van het Water Footprint Network, biedt

de ‘water footprint’-methode bedrijven en overheden het instrument om waterrisico’s voor de economie, de maatschappij en de natuur te verminderen en daarmee duurzaam watermanagement te ontwikkelen. Professor Arjen Hoekstra, bedenker van het ‘water footprint’-concept en wetenschappelijk directeur van het Water Footprint Network: ‘Veel landen importeren goederen die bij de productie veel water verbruiken. Dit zet de watervoorraden in de exporterende landen, waar vaak geen wijs watermanagement is, onder druk.’

14

 

 

Perspectief

 

  


Bezuinigen Londen krijgt klappen

Crisis in The City Meer scheidingen, minder auto’s, meer schoenmakers, minder sushi. De effecten van de economische crisis worden in Londen, het financiële centrum van Europa, tot ver buiten de City gevoeld. Sanne Rooseboom LONDEN

…

aan zijn oor, ligt de wereld niet meer open. Twee maanden terug had hij een goedbetaalde baan bij Lehman en het vooruitzicht op de helft van zijn jaarsalaris als bonus aan het eind van het jaar. Toen was hij opeens alles kwijt. Hij heeft een nieuwe baan gevonden, maar de schrik zit er goed in. ‘Opeens denk ik, zes pond (acht euro) voor een broodje fucking Mozzarella? Ik neem zelf wel wat mee van huis.’ Ook heeft hij na zijn ontslag voor het eerst in jaren de bus genomen. Duizenden winkels, restaurants en bedrijven merken het verschil nu de zakenmannen in Londen sinds de crisis begon hun geld niet meer vrijelijk uitgeven. De luxe appartementen in Londens beste buurten, Kensington en Chelsea zijn met een kwart in prijs gedaald. De verkoop van Porsches en Aston Martins is in een jaar met 25 procent gezakt. ‘Er zijn niet alleen minder klanten’, vertelt een medewerker van Nicholas Mee, een verkooppunt in West-Londen voor klassieke Aston Martins. ‘Mensen denken langer na voordat ze iets kopen. Ze zijn voorzichtiger, stellen meer vragen.’ Datzelfde patroon ziet Gwen, die een kleine, dure boetiek heeft in Canary Wharf. Ze verkoopt horloges, zilveren pennen, leren tassen. ‘De dagen dat mensen naar binnen liepen en binnen een paar minuten met een pen van 100 pond naar buiten gingen, zijn voorbij.’

D uizenden zakenmannen dalen aan het eind van de middag met de roltrap neer van hun kantoor naar de metro in Canary Wharf. Dina, de krantenverkoopster onderaan de roltrap, ziet ze al vier jaar afdalen, pak aan, stropdas om, koffertje in de hand. Na al die jaren heeft ze geleerd hun gezichten te lezen. ‘Ik heb ze nog nooit zo bezorgd en gestrest gezien als de afgelopen weken’, vertelt ze. ‘Ze zuchten als ze de krantenkoppen zien en het is weer slecht nieuws.’ En het was vaak slecht nieuws de afgelopen maand in het nieuwe zakencentrum van Londen. De enorme toren van Lehman Brothers staat half leeg. Verderop worstelen de Europese kantoren van JP Morgan, Credit Suisse en Morgan Stanley om te overleven. De ergste dagen van acute crisis zijn voorbij, maar het Centre for Economic and Business Research (CEBR) voorspelde vorige week dat zo`n 62.000 van de 353.000 banen in de City gaan verdwijnen de komende twee jaar. De bonussen gaan naar beneden van 8,5 miljard pond in totaal in 2007, naar 2,7 miljard in 2009. ‘Het is een realitycheck’, zegt Barry (31) terwijl we langs de City-kantoren wandelen, koffie in de hand. Voor de jonge bankier in pak, Blackberry

Het moment City-huwelijken lijden ook onder de crisis. Advocatenkantoren melden dat er drie keer meer informatie wordt aangevraagd over scheidingen dan vorig jaar rond deze tijd. Advocaat Julian Hawkhead, gespecialiseerd in familierecht, legt uit dat nu hét moment is voor ongelukkige City-huwelijken om te stranden. Het is een cynisch en ouderwets plaatje: vrouwen willen van hun bankierman af voor

Vrouwen willen vanwege eengoede alimentatie vanhun bankierman afvoor hijwordt ontslagen. hij wordt ontslagen, zodat ze een goede alimentatie krijgen. Mannen willen juist van hun vrouw af na hun ontslag, zodat ze weinig hoeven te betalen en helemaal opnieuw kunnen beginnen. Daarnaast zijn stress, onzekerheid en financiële tegenslag ook notoir slecht voor relaties. De enigen die beter worden van alle ellende zijn schoenmakers. In de kleine werkplaats van James Shoecare heeft schoenmaker Steve het bijna te druk om erover te praten. ‘Mensen die tot voor kort een nieuw paar schoenen kochten, laten hun oude paar nu eerst maken’, zegt hij over zijn schouder. Een jonge vrouw

62.000 banen

D

it is de ergste crisis sinds de crisis in de jaren dertig, zegt Richard Snook, senior econoom bij het Centre for Economic and Business Research (CEBR). Hij onderzocht de banenmarkt in de City en kwam uit op het verlies van 62.000 banen in twee jaar, 2.8000 voor het eind van dit jaar en nog eens 34.000 in 2009. Als de berekeningen uitkomen, verliezen 85 mensen in de financiële sector in Londen, de grootste van Europa, per dag hun baan. Vooral in de corporate finance, ondernemingsfinanciering, gaan keiharde klappen vallen. ‘Die markt ligt zo goed als stil’, zegt Snook. De helft van de 15.000 banen in die sector zal dan ook verdwijnen. Het aantal werkplekken in The City,

heeft net haar lakschoen achtergelaten voor een nieuwe hak. ‘Ik heb veel nieuwe klanten’, zegt Steve. En niet alleen schoenen worden vaker gerepareerd, ook tassen en ritsen van jas-

in het centrum van Londen en in Canary Wharf, is na 2009 op het niveau dat het tien jaar geleden was. Pas in 2010 komen er weer banen bij, denkt Snook. En zelfs over drie jaar zal de cultuur van bonussen nog niet de helft zijn van de bonussen in 2007. Op straat in de City worden de getallen met een korreltje zout genomen. Toen Lehman Brothers onderging, zouden 4.500 banen verloren gaan, herinneren bankiers zich. Maar doordat delen van de bank werden overgenomen, zijn uiteindelijk nog geen duizend posities verdwenen. Ook veel, maar minder erg dan het doemscenario. ‘Het loopt wel los’, denken mensen. ‘Dat loopt het niet’, benadrukt Snook. 1

sen. Alle andere winkels in Canary Wharf zuchten onder de crisis. In de sjieke bloemenzaak staan drie verkoopsters duimen te draaien, de sushibar daar tegenover heeft zijn inko-

Blijven lachen (1)

Blijven lachen (2)

Blijven lachen (3)

‘Deze crisis is erger dan een scheiding. Ik ben de helft van mijn kapitaal kwijt, maar ik heb mijn vrouw nog.’

‘Wat is het toppunt van optimisme? Een bankier die op zondag vijf overhemden strijkt.’

‘Ik heb mijn broer gisteren een tientje geleend en blijk nu de op drie na grootste bank van het land!’

 

 

Perspectief

 

  


men met een kwart zien dalen deze maand. De Slug and Lettuce, een pub tegenover het kantoor van de Lehman Brothers, zit op vrijdagavond nooit meer vol. De grote, zwarte taxi’s die in rijen voor de kantoren staan, moeten langer op klanten wachten dan normaal omdat bedrijven niet meer voor de taxiritjes van hun werknemers betalen. En het effect werkt door; zaken die niet goed draaien, bezuinigen op hun beurt weer op schoonmakers, glazenwassers, cateraars of koeriersdiensten. Zelfs de escortbusiness krijgt klappen. ‘Wat dat betreft zijn we net als elk ander bedrijf’, laat Mark van de ‘elite escortservice Cherrygirls’ weten. ‘Tijdens een crisis geven mensen hun geld niet uit. Zelfs niet aan escorts.’

Maatpakkenwinkels Bij Henry Poole & Co (‘kleermakers sinds 1806’) aan kleermakersstraat Savile Row is het ook stil. Binnen in de zaak ruikt het naar dure aftershave. Leren stoelen en een donker eiken tafeltje staan klaar voor klanten die er niet zijn. Nou loopt het in de dure maatpakkenwinkel nooit storm, zo’n soort winkel is het niet, maar de rust

Dehelesectorwordtneergezet alseenverzamelinggraaiende bankierszondergeweten. nu komt door de crisis in de City. Met een liniaal in de ene hand en een klein potlood in de andere staat kleermaker Daniel achter de toonbank. Hij is net terug uit de Verenigde Staten, om bestellingen op te nemen. ‘De omzet is daar 40 procent minder dan vorig jaar. Hier is het nog niet zo erg, maar we merken het wel.’ In Savile Row, een straat in het hart van de Londense City, worden al tweehonderd jaar maatpakken aan bankiers verkocht. Een pak kost tussen de 2.500 en 5.000 pond en duurt zo’n tien weken om te maken. ‘Normaal valt daar niet op af te dingen’, vertelt Daniel. ‘Maar we doen het nu

in vier weken als het moet, we hebben de omzet nodig.’ Even verderop, in het souterrain van Savile Row 13, werkt Brian al veertig jaar voor kleermakerij James Levett. Hij staat geconcentreerd de vorm van een colbert uit te tekenen, een geel meetlint hangt om zijn nek. ‘Wij werken voor de allerrijksten’, zegt hij met een glimlach. ‘ Onze kleren zijn voor mannen die altijd wel een mooi maatpak willen, ook al verliezen ze de helft van hun kapitaal. Een Porsche is duurdoenerij, een pak heb je nodig.’ Slechts een van zijn klanten belde hem deze maand om zijn afspraak af te zeggen.

‘Kredietcrisis zei hij alleen, en hing weer op. Maar die komt wel weer terug als hij een nieuwe baan heeft.’ Soms, geeft hij toe, als hij een paar maatpakken en stropdassen tegelijk aflevert, voelt het als feestvieren in de laatste dagen van het Romeinse rijk. ‘Alsof mensen alles willen uitgeven nu het nog kan.’ Maar Savile Row heeft al wel meer meegemaakt en redt het wel, denken de kleermakers. De meeste zaken in de straat hebben de grote crisis van de jaren dertig ook doorstaan.

Graaien Op een regenachtig pleintje in Canary Wharf vertelt de jonge bankier Barry dat veel van zijn collega’s door de onzekerheid en stress overwegen een andere baan te zoeken. ‘Mensen willen iets heel anders. Lesgeven of voor de gemeente werken. Iets solides.’ Het was altijd al stressvol werk, maar door de constante dreiging van het verliezen van je baan is het erger geworden. En de negatieve publiciteit helpt niet. ‘De hele financiële sector wordt neergezet als een verzameling graai-

15

‘Niemand mag ze’

B

ankiers afzeiken is altijd al populair geweest. Shakespeare’s Shylock was kwaadaardig en gewetenloos. Dickens creëerde Scrooge de supergierige bankier in zijn kerstverhaal. De afgelopen maand was niet goed voor het bankiersimago. ‘Niemand mag ze en het kan ons niets schelen’, kopte The Times vorige week. ‘Hebberige bankiers moeten de pijn van de crisis voelen’, schreeuwde de Daily Mirror. 1

ende bankiers die het niets kan schelen als de wereld vergaat’, zegt Barry. Veel van de gewone financiële jongens zoals hij verdienen veel, maar worden niet rijk. Bovendien, het graaien gebeurt overal. ‘Iedereen wilde een graantje meepikken. Dat broodje mozzarella van zes pond is ook decadent. Dat is een winst van zo’n duizend procent per broodje. Het houdt ooit op.’ 1

Humor (1)

Humor (2)

Humor (3)

Waarom kijken makelaars tegenwoordig ‘s ochtends niet uit het raam? Zodat ze ‘s middags nog iets te doen hebben.

‘Door de crisis sta ik tenminste weer met beide benen op de grond. Ik kan m’n auto niet meer betalen.’

De werkloosheid is enorm gestegen deze maand. Het hardst getroffen zijn de IJslandse bankrovers.

16

 

 

Uit & thuis Hap & Sap

 

  


Sapjes

Recept Supersimpel

MINDER FRUITDRANK

Aardbeientaart voor de luie zondagochtend

Groenten- en fruitdrankjes bevatten vaak minder vitaminen dan de verpakking doet geloven, zo bleek maandag uit een uitzending van Radar. Het voedingscentrum waarschuwt dat er wel echte groenten en fruit gegeten moeten worden: het kan zijn dat er minder voedingsvezel en vitamines in flesjes sap zitten, omdat ze bij de fabricage verloren zijn gegaan. Een kiwisapje kan een kiwi nooit helemaal vervangen.

Uit het hiernaast besproken boek: een supersimpel caketaartje voor elke gelegenheid. Gebak voor 8 personen, in 15 minuten te bereiden plus 25 minuten oventijd.

Ingrediënten • • • • • • • •

Schuddemelk

BELGIË KAN HET SHAKEN Friesland Foods Professional, werkmaatschappij van Friesland Foods, besteedt de verkoop- en marketingactiviteiten van ijs- en milkshakemixen in Nederland, België en Duitsland uit. Dat maakte Friesland Foods maandag bekend, zonder daar verdere financiële redenen bij te vermelden. Friesland Foods doet de activiteiten over aan Briceland, een zusterbedrijf van Broer, toeleverancier aan bakkerijen en de zoetwarenindustrie.

Bereiden Verwarm de oven voor op 180 graden. Splits de eieren voorzichtig. Klop de eidooiers met de suiker tot het mengsel bijna wit is. Klop in een andere, vetvrije kom de eiwitten stijf. Meng het dooiermengsel door het eiwitschuim. Zeef de bloem erboven en spatel de bloem voorzichtig door het mengsel.

Schep het beslag in de taartvorm en schuif deze in de oven. Bak de cake in ca. 25 minuten gaar en laat hem afkoelen. Snijd de taart doormidden. Klop de slagroom stijf, bestrijk 1 laag rijkelijk met slagroom. Leg 1 laag aardbeien op de slagroom, druk daar de tweede cakelaag op. Bedek die ook met aardbeien en bestrooi deze met poedersuiker. Eet smakelijk! 1

Hollands kaasmeisje.

Kookboek Keuken van nu

Melamine

NIET MEER SMEREN Het melamineschandaal in China beïnvloedt het Engelse seksleven. Gisteren zijn in Engeland partijen Willy Spread, een chocoladebeleg voor het mannelijk lid, van de markt gehaald omdat er melamine in werd aangetroffen. In de spread zat in China geproduceerd melkpoeder; het werd in alle vestigingen van Ann Summers (de Engelse Christine Le Duc) verkocht.

Lekker gek doen met Hollandse meiden Het Kookboek voor meisjes van 8 tot 88 laat vrouwen aan het woord over wat zij zelf nou maken. Redactie lifestyle AMSTERDAM

...

Het idee is simpel: interview vrouwen van verschillende leeftijden over hun favoriete recepten en sla er een kaftje omheen. Dat is zo ongeveer de basis voor Kookboek voor meisjes van 8 tot 88. De auteurs Mirjam van der Rijst en Marcel van Driel legden hun oor te luisteren bij verschillende soorten ‘meisjes’: theetantes, Indische vrouwen, meisjes van de camping, boerenmeisjes en ‘meisjes die geen echte meisjes zijn’. ‘Zie je mij al met een keukenschort om?’, zegt een van de dames uit de laatste groep. ‘Nou dan.’

PLOP

CHARDONNAY PLUS Cor Hospes

...

5 eieren 150 gram suiker 110 gram bloem mespunt zout 200 ml slagroom 50 gram suiker 1 doosje aardbeien poedersuiker

Doña Dominga. Chardonnay Semillon. Bij Dirck III, Bas en Dirk. 4,49 euro. De wijn is uitgeroepen tot witte wijn van het jaar in de nieuwe Wijnalmanak.

C

hardonnay is een allemansvriend. Niet zo gek dus dat wijnmakers haar wereldwijd omarmen. Toch kijk zelfs ik onderhand een beetje verveeld naar weer zo’n mollige Chardonnay uit ZuidAfrika, Australië of Argentinië. De ene smeert nog meer boterige vettigheid over je tong dan de andere, en uit weer andere flessen rollen de rijen houtvaten je neus tegemoet, en zucht, dat weet ik intussen wel. Maar ja, dat is wat de wijnmens wil: neus- en mond bedwelmende Chardonnay, zonder diepgang en verfijning. Wijnmakers uit de nieuwe wijnwereld hoeven het Chardonnaysap enkel op de gewenste consumen-

CULIGADGET

Het levert een aardig kookboek op, met heel afwisselende recepten. Het opvallendste daaraan is dat de meesten zo onopvallend zijn; de meisjes houden van dingen als spruitjes met kastanjes, chocopeertjes, stamppot rauwe andijvie of bruin brood met een boerenomelette. Tussen die Hollandse evergreens staan recepten die de afgelopen jaren de Nederlandse keukens zijn binnengewaaid: quesadilla’s, sambal goreng tempé en tartaar van gravadlax met komkommer. De recepten geven zo een leuk beeld van wat er in Nederland gekookt wordt door vrouwen van nu. En dat ziet er allemaal even bekend als lekker uit. 1

Voor wie naast alle senseo’s en broodroosters nog ruimte heeft op zijn keukenblad kan een Margarita-apparaat importeren dat in acht minuten een shake voor je maakt. De Margarama van Sensio kost rond de 100 dollar.

Kookboek van meisjes van 8 tot 88, Mirjam van der Rijst en Marcel van Driel (Mo’media), 29,95 euro.

tensmaak te brengen. Houtsnippers en smaakessences, niks wordt daarbij geschuwd, vertelde een wijnvriend. Zolang het resultaat maar Dolly Parton-rondborstig is. Voor een meer enerverende Chardonnay-beleving kon ik beter uitwijken naar die goede oude wijnwereld, tipte mijn vinoamigo, en dan met name de Bourgogne, de bakermat voor Chardonnay. Voor com-

plexe en lange afdronken betaal je evenwel dubbeltjes meer. Sparen dus maar. En net als ik mijn spaarpot stuk wil slaan, lees ik hoeraberichten over Doña Dominga uit Chili. Een blend van Chardonnay en Semillion, en dat geeft een glas vol Del Monte blikfruit (perzik, ananas, dat soort dingen), met een frisse injectie Semillion. Alsof het subtropische Chardonnay-sap enkele maanden over Alpenkeien heeft mogen meanderen.

‘In the mix’ lijkt dan ook het tovermiddel om nieuwe wereld Chardonnay karaktervol te pimpen. Dat op het etiket een mannetje en een vrouwtje een opgewonden folkloristisch dansje maken, verbaast me niks. Van deze wijn word je vanzelf vrolijk, ook vanwege de lachwekkende prijs. Want dat is weer het nadeel. Deze doña heupwiegt wel heel aangenaam over je tong. Na enkele glaasjes denk je zowaar dat je met een oude wereld Chardonnay te maken hebt. 1

Kunst met kleine c

Choc-fest

Ziek op chic

Amsterdam staat van 1 tot 16 november in het teken van chocolade. Op het festival CHOCA presenteren instellingen hun chocakunsten.

Horeca, patisserieën, bakkerijen, maar ook galeries en massagesalons zorgen ervoor dat er veel te proeven is in de stad.

Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk serveert vanaf 1 november een maaltijd uit sterrenrestaurant De Basiliek, voor 30 euro.

 

 

Uit & thuis Stuff

 

  


Failliet

17

Musthave

NOOIT MEER LOUIS JEANS Het moederbedrijf van broekenmerk Louis, het Spaanse Sáez Merino, is failliet. Daarmee komt na 46 jaar een einde aan een succesvol Europees spijkerbroekenmerk. Ook andere merken van de Spaanse modemaker verdwijnen, nu begin oktober duidelijk werd dat het bedrijf de uitstaande schuld van 113 miljoen euro niet meer kan inlossen.

Paardrijlaarzen als ultieme fetisj

Plakbroek Drie vragen over hét ultieme hebbeding van de jonge modeontwerper Django Steenbakker (24). Hoewel hij enorm van laarzen houdt, koopt hij eerder een dure tas.

GLUEJEANS WINNEN PRIJS De gluejeans van ontwerpers Gerrit Uittenbogaard en Natasja Martens van G+N hebben zaterdag de Dutch Design Award in de categorie Mode en Accessoires gewonnen. De gluejeans hebben geen stiksels maar zijn op de naden verlijmd met een speciale textiellijm. De jury prees het productontwerp, dat verder gaat dan het model van de broek.

Geneviève van Velzen AMSTERDAM

...

Waar heb je een zwak voor?

Tweedehands brillen: minstens zo leuk als nieuwe. LEO VAN DER NOORT/HH

Ruilhandel Gratis nieuwe garderobe

Kleding ruilen zonder huilen De economische crisis hoeft geen gevolgen te hebben voor je kledingkast. In Engeland wint ruilhandel aan populariteit. Susie Rushton Het winnende productontwerp.

Filmkleding

COPPOLA DOET VUITTON Oscarwinnares Sofia Coppola heeft voor Louis Vuiton een collectie tassen en schoenen ontworpen. De regisseuse van de met kleding overladen film Marie Antoinette heeft sinds haar tienerjaren ‘een crush op mode’. De eerste designer die haar aansprak, was Marc Jacobs Grungecollectie uit 1992. ‘Het is goed nu iets aan de mode terug te kunnen geven.’

...

De eenvoudigste manier om de kosten van je kledingkast in zware tijden laag te houden is: niet betalen. Helaas wordt winkeldiefstal als niet chic ervaren en krijgen alleen de echte celebs gratis spullen van designermerken. Voor mensen die (nog) niet in een van beide categorieën vallen, is er in een alternatief dat in Engeland steeds meer navolging krijgt: georganiseerde kledingruil. Het fenomeen is al langer bekend in de VS en Australië en komt nu naar West-Europa toe. In eerste instantie sloeg het aan bij ecologisch georiënteerde mensen, die kledingruil als vorm van recycling zagen: jij het te korte broekje van mijn opgroeiende kind, ik het jasje waar jij op uitgeke-

ken bent. Inmiddels zien ook jonge fashionista’s het als manier om de garderobe voor weinig op te fleuren. Hoe ziet een ruilfeest eruit? Denk aan rommelmarkten voor kledingfanaten zonder het kleingeld. Meedoen is eenvoudig: zoek een ruilfeest in je omgeving en neem een tas met kle-

Op Engelse ruilfeestjes gaat wat overblijft naar de liefdadigheid. ding waar je vanaf wilt mee. Zorg ervoor dat alles schoon is. Betaal de lage toegangsprijs, hang je spullen op en duik de kledingrekken in. Pas ze aan, en als ze bevallen, neem ze mee. Vertrek zonder te betalen. Dit soort evenementen is zeker niet kleinschalig. Zo zag Londen al een paar keer de Visa Swap voorbijko-

men in Knightsbridge, georganiseerd door het creditkaartbedrijf. Sommige vinden plaats in nachtclubs, andere worden in lokale pubs georganiseerd. Kleding die overblijft is voor de locale liefdadigheidsinstelling. Mocht je om wat voor reden dan ook de straat niet opkomen, dan biedt ook het internet oplossingen. Websites als whatsmineisyours.co.uk zijn de marktplaats van Engeland als het op kleding aankomt. Ook hier hoef je niet per se te betalen: je biedt gewoon een jurk voor een jurk aan. Lori Wiechec en Rachael Stewart hebben net hun eerste kledingruilfeest gehouden. De sfeer in de ruimte boven een pub was met de roze bubbels en dj geweldig. ‘We houden enorm van kleding’, zegt Wiechec, een voormalige ontwerper. ‘Maar we zijn de afgelopen tijd ons moreel kompas een beetje kwijtgeraakt als het op winkelen aankwam. Als ik me low voel, ga ik troostkopen. Ik kom dan thuis met nieuwe schoenen die ik een keer draag en een jurk waarin ik me ziek voel na een week omdat hij om de verkeerde redenen is gekocht. Kleding verliest dan elke waarde.’ Bedenk hierbij wel dat er in Engeland per jaar 900.000 ton kleding en schoenen wordt weggegooid. Het ruilen van kleding is niet alleen de beste manier je kleding gratis te krijgen, het is ook goed voor je geweten. 1

‘Ik kijk elk jaar uit naar de nieuwste collectie mannenlaarzen van Gucci. Dit jaar heb ik een zwak voor hun stoere paardrijlaarzen. Ik kijk en bekijk de schoenen elk jaar, maar besluit ook weer elk jaar ze toch maar niet te kopen.’

Wat is de financiële schade? ‘Die laarzen worden elk jaar duurder. Eerst waren ze nog 650 euro, nu betaal je er zeker een paar honderd euro meer voor. Het is niet zo dat ik geen geld wil uitgeven aan designerspullen. Ik heb mezelf altijd beloofd dat zodra ik wat centjes verdien, ik mezelf zou trakteren op iets moois. Laatst heb ik dus een legergroene lederen tas gekocht van Chloe van ruim 1.600 euro.’

Waarom leg je dat geld wel neer voor een tas? ‘Ik ga beter om met mijn tassen dan met mijn schoenen. Als ik die laarzen koop dan zien ze er na een maand niet meer uit. De neuzen zijn versleten, de schoenen zien er afgedragen uit. Een tas blijft langer netjes.’ 1

© THE INDEPENDENT

aeef`[X_` i^e[c_nn$db$A_`aefZ[m[Xi_j[leeh ^[jWiiehj_c[dj

mmm$\Ygk_Ya$Yec

š]heejWWdXeZc[haiY^e[d[dš]hWj_iX[peh]Z!h[jekh šlWdZWW]X[ij[bZ"ceh][d_d^k_i

Gk_Ya%Jof^eedIf$

20.30

SECRET MILLIONAIRE RTL4 Realityserie waarin een Britse miljonair zich onder het plebs begeeft.

Nederland 1 17:00 17:01 17:09 17:11 17:22 17:25 17:59 18:00 18:20 18:45 19:00 19:25 20:00 20:30 21:25 23:00

 

 

Op de buis

18

KRO Kindertijd Abi Harry en het paard Charlie & Lola Elsie gaat bliklopen Sesamstraat EénVandaag NOS Journaal EénVandaag NOS Sportjournaal Lingo AVRO De Centrale Huisartsenpost NOS Journaal Tussen kunst & kitsch De Nationale Geheugentest 2008 Pauw & Witteman

 

  


21.25

22.20

DE NATIONALE GEHEUGENTEST, NED1 Wie heeft het beste geheugen van Nederland? Daar gaat het om vanavond om.

A BEAUTIFUL TRAGEDY CANVAS Docu over een Russische moeder die haar dochter pusht een ballerina te worden.

Nederland 2 17:00 17:05 17:35 18:25 18:55 19:25 19:55 20:25 20:55 21:30 22:00 22:15 22:55 23:25 23:55

Nederland 3 17:00 17:58

NOS Journaal Helvoirt Tijd voor MAX That’s the question Man bijt hond WijZijnDeGeschiedenis Op uw gezondheid Netwerk Profiel Opium NOS Journaal Nova/Den Haag vandaag Dat kan beter PREMtime VPRO’s Import: Boogieman, The Lee Atwater story

18:23 18:45 18:59 19:00 19:25 20:08 20:15 20:35 22:35 22:55 23:45

RTL 7

SBS 6 The A-Team Knight rider Married with children Tarzan and the lost city Octopus

RTL 8

17:15 17:35 18:00 18:10 18:35 19:05 19:10 19:35 20:00 20:30 21:30 22:25 23:20

The owl Get 100 Blue Peter Newsround The weakest link Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht The One show Inside out Nieuws en regionaal nieuws Air medics Silent witness Nieuws en weerbericht Regionaal nieuws en weerbericht The National Lottery draws Medium

17:30 18:15 19:00 19:30 20:00 21:00 22:00 22:45 23:00 23:30

Veronica

17:35 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30 22:30

Eén

Kim Possible Totally spies Sneak Everybody hates Chris According to Jim Trick & Treat Will & Grace Friends Two and a half men Criminal minds Numb3rs The border Gezocht: Politie

17:05 17:35 18:00 18:10 18:30 19:00 19:40 20:05 20:10 20:15 20:45 21:30 22:05 22:55 23:16 23:17 23:18 23:25

Are you an egghead? Escape to the country Eggheads Strictly come dancing: It takes two Who do you think you are? The restaurant Heroes Heroes unmasked Mock the week Newsnight

17:00 17:25 17:50 18:00 18:10 18:20 18:30 18:50 19:15 19:30 20:00 20:25 20:55 21:20 21:50 22:00 22:30 23:00 23:25 23:55

BBC 2

Dr. Phil The king of Queens Wie is de chef? Can’t buy me love PostcodeLoterij: Deal or no deal Volle maan Flirt

Oh, doctor Beeching! Buren Het journaal De rode loper Blokken Het journaal Man bijt hond Joker- en lottotrekking Het weer Thuis Volt Dokters van morgen De laatste show Het journaal laat Winstverdeling joker en lotto KENO-uitslagen Het weer De collega’s

Comedy Central SpongeBob SquarePants Avatar Fairly odd parents SuperNick (1) SuperNick Op de Stoep bij Gefopt! SuperNick (2) Het Huis Anubis Superster - The family Battle iCarly That 70’s Show The Daily Show Global Edition Lil’ Bush Family guy The world stands up Frasier That’s my Bush Malcolm in the middle The Simpsons That 70’s Show

Spraakmakend nieuws Volg het op depers.nl

Oplossingen puzzels

8 2 1 9 6 7 5 4 3

7 5 9 4 2 3 6 1 8

5 8 7 1 3 4 2 6 9

9 1 2 8 5 6 4 3 7

6 3 4 7 9 2 1 8 5

1 7 5 6 8 9 3 2 4

2 4 6 3 7 5 8 9 1

3 9 8 2 4 1 7 5 6

5 2 1 7 4 9 8 6 3

3 4 6 8 5 2 1 7 9

8 7 9 3 6 1 5 4 2

9 6 8 4 1 7 3 2 5

7 5 2 9 3 8 4 1 6

1 3 4 6 2 5 9 8 7

2 1 3 5 8 6 7 9 4

4 8 7 2 9 3 6 5 1

6 9 5 1 7 4 2 3 8

21:00 22:00 23:00

Ready steady cook The Guardian Desperate housewives Smaken verschillen Het Blok Alleen nog een man Return to sender Friends

BBC 1 17:03 17:05 17:35 18:00 18:15 19:00 19:30 20:00 20:30 20:57 21:00 22:00 23:00 23:25 23:35 23:45

Coach TV The Late Show Veelzijdig Binnenskamers Satellite Queens Dagbeeld Fab & The City BBC World Nieuws Uitgelezen The Late Show BBC World Nieuws Satellite Queens Coach TV Veelzijdig

4 6 3 5 1 8 9 7 2

18:05 19:00 20:00

Biker build-off: Russel Mitchell vs The Detroit Brothers Miami Ink: The apprentice Mythbusters: Blown away Dirty jobs: Spray insulation technician Ultimate survival: Ring of fire Ross Kemp in Afghanistan Future weapons: Mission invisible

Het gesprek 16.00 17.00 18.00 19.00 19.30 20.30 21.15 21.45 22.00 23.00 23.45 00.00 01.00 02.00

Cryptogram Horizontaal: 1. Leerstuk; 4. snuivers; 6. plat; 8. torpedo; 9. rede; 10. enkeltje; 11. overspel. Verticaal: 1. Laster; 2. ruimte; 3. theorie; 5. sterkte; 6. poolijs; 7. teveel.

Disney’s Kim Possible Disney’s Phineas and Ferb Spetter Spring Karrewiet Spring De pretroulette En daarmee basta! Mijn sport is top Karrewiet Life with Derek CANVAS Terzake The king A beautiful tragedy Spellbound

Discovery Channel 17:05

17:05 18:05 19:00 20:00 20:30 21:35 22:35 23:35

GEZOCHT: POLITIE VERONICA Zoektocht naar nieuw talent dat bij de politie wil werken: laatste aflevering.

RTL 5 As the world turns RTL Nieuws Editie NL RTL Boulevard RTL Nieuws RTL Weer Goede tijden, slechte tijden Secret millionaire De naakte waarheid Superdik - Superdun RTL Nieuws RTL Weer RTL Boulevard

Oprah Winfrey show De grootste verliezer Het zonnetje in huis Dr. Phil True stories: Within these walls De bruiloft van... As the world turns

Canvas 17:10 17:35 17:45 17:55 18:10 18:20 18:35 18:55 19:10 19:20 19:30 19:59 20:00 20:40 22:20 23:10

17:05 18:00 18:15 18:35 19:30 19:55 20:00 20:30 21:30 22:30 23:30 23:40 23:45

NET 5 According to Jim De grote verbouwing Hart van Nederland - Vroege editie Shownieuws - Vroege editie Trauma NL Hart in Aktie De ultieme woondroom Hart van Nederland - Late editie Piets weerbericht Shownieuws - Late editie Ruzie met de buren Wegpiraten!

RTL 4

De BZT show Suske en Wiske - De duistere diamant Het Klokhuis NOS Jeugdjournaal Nederland 3 ONM De Wereld Draait Door NOS Journaal NOS UEFA Champions League: voorbeschouwing PSV Olympique Marseille NOS PSV - Olympique Marseille NOS Nabeschouwing PSV Olympique Marseille NOS UEFA Champions League: samenvatting overige wedstrijden NOS Sportjournaal

23.20

Zweeds -p-v-o-hblaaskaak -aan-tape stram-spa -b-fez-edon-jeans -dia-bril nectarine -mee-aagt KORTING

17:10 18:05 19:05 19:35 20:30 22:15 22:45

17:40 18:05 19:00 19:20 19:55 20:30 21:30 22:30 22:50 22:55 23:15 23:45

FILM: FLIRT RTL5 Nederlandse romantische klucht over jongen die het vreemdgaan niet kan laten.

Spiegelbeeld: Het kleine rose sterretje

18:00 18:55 19:55 20:30 22:10

22.30

Kleuter

Duivenrace

Bruiloft

Kleuter wil leraar neersteken. www.depers.nl/kleuter

Woede om fatale duivenrace. www.depers.nl/duivenrace

Getuige in de hoofdrol op bruiloft. www.depers.nl/bruiloft

 

 

Op de bank

 

  


19

Kookboek

Guns ‘N Roses

Jamie voor kookdummies

FAN LEKTE LIEDJES

Spaghetti met ballen of fish pie. De nieuwe Jamie Oliver verheft simpelheid tot een kunst.

Je werk tien jaar aan een album en dan wordt het door een ‘fan’ op het net gegooid. De rockers van Guns ‘N Roses, ooit heer en meester in de hardrockscene, balen stevig. Kevin Cogill overigens ook, deze blogger ontkende gisteren in de rechtbank te LA dat hij moedwillig negen liedjes lekte op het internet. Drie jaar cel hangt boven zijn hoofd.

Femke van Wiggen AMSTERDAM

...

Het succes van Jamie Oliver ligt al lang niet meer alleen in zijn voor charmant doorgaande geslis en overrompelende branie. Dat weet hij zelf ook. Na een tiental boeken vol simpele recepten die toch net wat ingewikkelder lijken dan je moeders hutspot is Jamie daarom Goede Dingen gaan doen. Zoals het opzetten van restaurants waar kansarme jongeren zich kunnen opwerken, zijn strijd tegen ongezonde lunches op Engelse scholen en zijn nieuwste onderneming: Jamie’s Ministry of Food. Ook dit is weer een multimediaal project, inclusief tv-programma en prachtige website (www.jamiesministryoffood.com), maar vooral een bewustwordingscampagne, zo wil Jamie. Zijn motto: iedereen kan leren koken in 24 uur. En: dat hoeft niet veel te kosten. Want veel te veel ‘gewone’ mensen warmen dagelijks prutjes op, in plaats van gezond te koken. In het bijpassende boek Jamie’s Ministry of Food (Nederlandse titel: Jamie’s Kookrevolutie) gaat Oliver daarom helemaal terug naar de basis, met gerechten die nog een graadje simpeler zijn dan we van hem gewend zijn. Naast een uitleg over welk keukengerei je waarvoor gebruikt, bestaat het boek uit recepten voor eenvoudige maaltijden als Kip Korma, Yorkshire Pudding en roerei. Simpel maar effectief voor de beginnend kok. Ook verfrissend dat nu eens niet Jamie zelf de hoofdrol speelt in dit prachtig jaren zeventig vormgegeven boek, maar alle aandacht uitgaat naar zijn voedsel (in stappen van bereiding gefotografeerd). En naar zijn beoogde publiek dat thuis gefotografeerd vertelt hoe Jamie’s revolutie hun leven veranderd heeft. 1

Worstelzoon

NICK IS WEER UIT DE LIK Boven: Ron Link als Joop van den Ende’s Tarzan. DEEN VAN DER MEER

Televisie Van wildeman tot entertainer

Tarzan als de getemde aap Tarzan is allang niet van de apen meer. In de populaire cultuur is de junglemens van alle betekenis ontdaan. Arjan Terpstra AMSTERDAM

...

‘Tarzan is een musical over familie, vriendschap en liefde’. Denk je alle platte versies van Tarzan gezien te hebben, gaat Joop van den Ende met het verhaal aan de slag. Onvermijdelijk wordt het potente verhaal dan bijgeknipt tot het op een bedovertrek past. Het oermens uit de jungle zweeft alleen getemd door de theaters. Niet dat er geen familie, vriendschap en liefde in de oorspronkelijke verhalen te vinden zijn. Toen pulpschrijver Edgar Rice Burroughs (1875-1950) in 1912 zijn Tarzan of the Apes het licht liet zien, was de gespierde held ook al lid van de Greystone-familie, vriendje van alle dieren (minus de roofdieren) en verliefd op Jane. Maar in Rice Burroughs’ verhaal was de held ook een licht-autistische, wereldvreemde moralist. Opgegroeid tussen de apen had het men-

senkind het van de natuur gegeven gevoel voor het goede weten te bewaren, terwijl de rest van de mensheid door de omgang met andere mensen was gecorrumpeerd. Tarzans gloeiende gevoel van goedheid laat hem van stammenoorlog naar apenruzie slingeren, waar hij zijn spierkracht en jungle-truuks zonder na te denken tot hulp van het goede aanwendt. Tarzan van de Apen werd een kassuc-

‘Me Tarzan, you Jane’ is meer dan een uitwisseling van doopnamen. ces en Tarzan als 20e-eeuwse entertainmentvariant van Rousseau’s edele wilde een cultfiguur. Tarzans communicatie met mensen is beperkt in Tarzan of the Apes, en zo hoort het ook. Tarzan heeft als door apen opgevoede schipbreukeling namelijk nooit de mensentaal geleerd. Maar de tweede reden voor zijn communicatiegebrek is veel interessanter: Tarzan communiceert slecht met mensen omdat hij zich bij

hen niet thuisvoelt. De wildeman voelt met zijn apeninstinct hoe het verdorven mensenleven zijn morele kompas in de war gooit. Niet voor niets twijfelt de man in het luipaardbroekje hevig over zijn liefde voor Jane Porter. De frase Me Tarzan, you Jane is dan ook iets anders dan een kinderlijke uitwisseling van doopnamen. Het is Tarzans To be or not to be, een statement dat de onverenigbaarheid van waarden benadrukt. Het is òf Tarzan zijn, òf Jane worden, met alle consequenties van dien. En net als bij Hamlet zit een goede afloop er na zo’n zin eigenlijk niet meer in. Helaas, de anti-wereldse Tarzan heeft het afgelegd tegen de sentimentele variant. De oorzaak ligt bij Rice Burroughs zelf, die door het succes van Tarzan of the Apes uit de anonimiteit werd gelicht en alles op alles zette om met de aap-man geld te verdienen. In de vervolgboeken verhuisde Tarzan dus achter zijn Amerikaanse Jane aan, met wie hij een all-American family sticht en een zoon krijgt, Jack. Kijk, zó’n Tarzan, daar kunnen Disney, Van den Ende en andere speelgoedbaronnen iets mee. Het duistere junglekind zou niet meer terugkeren, ook niet in de 88 Tarzanfilms (!) die er tot op heden gemaakt zijn. Logisch: met een Tarzan die zich liever in de bossen terugtrekt dan mensen te vermaken met liedjes over familie, vriendschap en liefde valt geen geld te verdienen. 1 Tarzan and the Lost City (1998), RTL 7 20.30

Hij heeft 166 dagen van de acht maanden cel uitgezeten: Nick Hogan, zoon van Hulk Hogan. Nick parkeerde in 2007 zijn auto tegen een paal, zijn medepassagier raakte verlamd. Van spijt leek Nick geen last te hebben. Uitgelekte gesprekken tussen hem en zijn vader onthulden dat hij vooral hoopte op een eigen realityserie na zijn celstraf.

REUTERS

Concertje

SCARLETT DE VREDESDUIF Aan de vrede wil elke celebrity zijn naam wel verbinden. Wie is er nu tegen vrede? Scarlett Johansson in ieder geval niet. Zij neemt de presentatie van het concert voor de Nobelprijs voor de Vrede op zich. Daar zal ook Diana Ross de microfoon weer eens ter hand nemen. Het concert is op 11 december in de Nobelhoofdstad, Oslo. Vorig jaar werd het concert aan elkaar gepraat door Kevin Spacey en Uma Thurman.

Verkiezingsdocu

Het cijfer

25.000 D

e European Internet Exchange Association (Euro-IX) organiseert een wedstrijdje. Maak een film over hoe het internet nu precies werkt en win 25.ooo euro. Dat moet te doen zijn, toch? Professionals en amateurs surfen naar www.euro-ix.net/film.

EEN RAT MET EEN GITAAR Muziek wordt door de Amerikaanse presidentskandidaten gretig ingezet om hun conventies luister bij te zetten. Bij de Republikeinen hadden ze daar een vroeger een eigen mannetje voor: de gitaarspelende Lee Atwater. Atwater hielp, met zijn overtuiging dat politiek oorlog was, drie Republikeinse presidenten in het zadel. Meedogenloos was hij in zijn politieke intriges. Tussen het tokkelen op de gitaar door bracht Atwater de partijstandpunten handig naar voren. Binnen no time klom hij op tot spindoc-

‘Probeer gewoon

Surfen van Het Net’

tor en campagneleider van Ronald Reagan en Bush sr. Daarbij schuwde hij geen enkele methode om de tegenpartij in diskrediet te brengen. In Boogie Man: opkomst en ondergang van Lee Atwater, zien we middels archiefmateriaal hoe Atwater met George W. Bush junior campagne voert voor de verkiezing van Bush senior. Toen Atwater echter ongeneeslijk ziek werd, wilde Bush junior niets meer van hem weten.

Ned2, 23.55

atje stra ten TIS atslo ! GRA1/5 staKPOT C x 10 ét JA m Gewoon.

Surfen S f van Het H tN Nett • Géén jaarcontract • GRATIS gebruik draadloos modem • Eenvoudige installatie

e 19,95 vanaf

Gwyneth steunt Madge

Tjeempie, daar heb je Tatjana

Arme bijna-gescheiden Madonna. Uithuilen kan ze gelukkig bij vriendin Gwyneth Paltrow. Die onthulde bij een filmpremière: ‘Madonna kan van mij op aan.’

Tatjana Simic is een van de (bekende) Nederlanders die meedoet aan De Nationale Bijbeltest volgende week. Overige derde garnituur deelnemers bestaat uit Catherine Keyl, ‘plastisch chirurg’ Robert Schoemacher en een meid van Halal.

9

9,95 p.mnd

1,5 Mb/s

Alléén bij ADSLwinkel.nl® of bel 030 - 27 198 27

 

 

Doe het zelf

20

 

  


ZWEEDS RAADSEL:

CRYPTOGRAM:

beginnend bij bloeiwijze

vaartuig snoever

1

gebeurtenis speelkaart

maand

2

3

De oplossingen van de puzzels staan op de RTV-pagina’s elders in deze krant.

papegaai

4

5

1 voorzetsel

plakband

stijf

mejuffrouw

6

6

schop

hoofddeksel plaats in Frankrijk

Spaanse titel

9

viervoeter

3

10 zangstuk

2 vrucht

Horizontaal: 1. Dogma van een mooie motorrijder (8); 4. Onder water gebruiken ze drugs (8); 6. Effen dialect (4); 8. Projectiel om de poort overhoop te schieten (7); 9. Wordt met verstand uitgesproken (4); 10. Dat kleine gewricht is niet op zijn retour (8); 11. Het resterende stuk is niet trouw (8).

4 licht zure appel

honingdrank

1

2

3

4

5

6

Anthony Fokkerweg 61 1059 CP Amsterdam tel: 020 - 3460560 fax: 020 - 3460596

11

optisch hulpmiddel

5

Een uitgave van Mountain Media BV

del

kledingstuk Griekse godin

fotoplaatje

7

8

Verticaal: 1. Al weer een beroemdheid waar men over spreekt (6); 2. Plaats genoeg voor astronauten!(6); 3. Opvatting die praktisch niets voorstelt (7); 5. Toegewenst in het fort (7); 6. Oosteuropese lekkernij? (6); 7. Het overschot overtreft een berg (6).

7

7

SUDOKU 


SPIEGELBEELD:

2

2

1

3 9 1

4

1

6

3

4

4

6

5

2

2

8

sales: [email protected] 020-3460512 marketing: [email protected]

uitgever: Ben Rogmans

1 3

8

9 3

9

8

5

hoofdredactie: Jan-Jaap Heij, Frank Poorthuis art direction: Pieter Schol, Antoine Hamers

2

2 5

3 3

2

7

4

9 6

9

7

8 Welk symbool wordt niet gespiegeld weergegeven?

8

distributie: [email protected]

oprichter: Cornelis van den Berg

SUDOKU 



7

website: www.depers.nl

1

1

3

7 9

5

6

7

2

6

5

1 4

8

Dagblad De Pers is een gratis kwaliteitskrant die wordt verspreid via NS-stations, Bruna-winkels, TNT Business Points en kantoren. Kijk op www.depers.nl voor een uitgebreid overzicht van de distributiepunten.

Lezerscolumn

Zoals het klokje... Carla Mol

...

Tijd kun je maar op één manier besteden, daarom moet je er zuinig op zijn. Om diezelfde tijd goed in de gaten te houden, hebben wij in ons huis op de benedenverdieping drie klokken. Met alle klokken hebben wij een emotionele band. De klok in de keuken is de belangrijkste. Daar worden ’s morgens de meeste blik-

ken op geworpen. Hoeveel tijd is er nog voor de tanden gepoetst, tas gepakt en jas aangetrokken moet worden? Eigenlijk vinden we deze klok niet zo sympathiek. Het is het klokje van gehoorzaamheid, van ‘nog vijf minuten, dan moeten we de deur uit’. Terwijl we eigenlijk veel liever thuis zouden blijven. Omdat we vaak in tijdnood zitten, is er altijd iemand die de klok voorzet. Niemand weet hoeveel minuten,

Een prachtige slag, een mooi uurwerk, het houtwerk ziet er nog perfect uit. maar mede hierdoor is iedereen altijd op tijd. De tweede klok is die in de huiskamer. Een klokje uit de jaren vijftig. Hij doet het nog prima, maar ’s avonds lijkt het ons streng aan te kijken. Alweer veel te laat. Ga nou vroeger naar bed; morgen kun je er weer niet

uitkomen, lijkt hij te zeggen. Daarom zijn van deze klok de wijzers een paar minuten terug gezet. Dan lijkt het net of het wat vroeger is. Onze wekkerradio’s zijn onze grootste vijand. Altijd lopen ze te vroeg af, en het geluid dat ze voortbrengen, is haast niet te verdragen. Stiekem zet ik ze een paar minuten voor, dan kunnen we ons ’s morgens lekker nog een keer omdraaien. De mooiste klok is het exemplaar dat beneden in de vensterbank staat. Ooit voor het luttele bedrag van drie euro op een rommelmarkt gekocht. Een pendule uit de jaren twintig. Hij

heeft een prachtige slag, een mooi uurwerk en het houtwerk ziet er nog perfect uit. Wat de klok een extra dimensie geeft is het feit dat hij stil staat. Twee keer in de 24 uur staat hij exact gelijk en hiermee is het de enige klok in ons huis die twee keer per dag precies de juiste tijd aangeeft. 1

Uw column in De Pers? Stuur uw pennenvrucht (maximaal 350 woorden) naar [email protected].

Tijdelijke wijzigingen OV:

...

Eindhoven (bus)

Werkzaamheden Hermeslijnen 401 en 402. Halten Piazza en Philips Stadion vervallen.

Boskoop (bus)

Werkzaamheden Connexxionlijnen 187 en 186. Halten Zwanenwater, Clusiuserf, Wilhelminalaan en Boezemlaan vervallen.

...

...

In het oosten van het land begint de dag bewolkt. Langs de kust kan een enkele bui vallen. Vanmiddag neemt de hoeveelheid bewolking toe en is er lokaal kans op een bui. De middagtemperatuur schommelt rond 13 graden. Vanavond klaart het breed op en gaan we een koude nacht tegemoet.

De donderdag begint dan ook fris. Lokaal kan het in de vroege ochtend aan de grond een graadje vriezen. De rest van de dag verloopt wisselend bewolkt en droog. Er is ruimte voor de zon, waarbij het een graad of 13 wordt. Langs de kust neemt overdag de wind flink toe.

Vandaag

Morgen

Almelo (bus)

Werkzaamheden Connexxionlijnen 22, 28 en 80. Halten Wingerd, De Koppel, J. Duikerstraat, J.B. van Loghemstraat, Wondestraat, Buurstede, Elsboerlaan, Meulenbeldlaan en Huize Alexandra vervallen. Meer op www.depers.nl/9292ov Onderweg? Bel 0900-9292 (€ 0,70 p/m) of kijk op mobiel.9292ov.nl

 

 

Sport

 

  


21

Koploper NAC Breda blijft rustig

Atletiek

Thuis opportunistisch, uit ‘gewoon’ degelijk

Bram Som staat op eigen benen ANP AMSTERDAM

Na de indrukwekkende zege op PSV dit weekend is NAC Breda de koploper van de eredivisie. Dat leidt bij de beleidsmakers van de club niet tot overspannen verwachtingen. Redactie sport AMSTERDAM

...

NAC Breda wil gewoon leuk meedoen, zegt Earnest Stewart, de technisch directeur. ‘Om te zeggen dat NAC nu voor de plaatsen één tot en met vier gaat spelen lijkt me zwaar overdreven. Aan de andere kant hebben we wél ambities.’ Er zit kennelijk een gedachte achter wat NAC doet. ‘Wij leven niet bij de waan van de dag’, zei Stewart vorig seizoen al eens. Spelers die elders onder hun kunnen presteren, halen in Breda op zijn minst een goed niveau. ‘We hebben een aantal jongens met

... een ‘smet’ gehaald’, zegt Stewart. ‘Ik vind niet dat ze bij ons boven zichzelf uitgroeien, maar ze laten hier wel zien wat ze kunnen. Een gevolg van een combinatie van factoren. Ze komen bij ons in een warm nest terecht, binnen en buiten het veld.’ NAC Breda is daardoor bezig ‘de volgende stap’ te maken. Stewart: ‘We beschikken over echte profs. Gezamenlijk vormen ze een goede mix. Jong talent én ervaring. Iedereen kent zijn verantwoordelijkheden. Dat is iets waar we naartoe hebben gewerkt.’ Vorig seizoen verlengde NAC niet het contract met coach Ernie Brandts, die de club naar de historische derde plaats leidde. Stewart: ‘Daardoor hebben we de nodige kritiek over ons heen gekregen. Maar er zat een gedachte achter. Wij vonden het verstandig om deze beslissing te nemen. Dan moet je daar niet voor terugdein-

Amoah (links) wordt gefeliciteerd na de winst op PSV. ANP

zen, ongeacht wat men verder dan ook over je gaat zeggen.’ Het doet Stewart goed dat het in de nieuwe constructie ook naar wens gaat. ‘Dat is mooi meegenomen. Maar met een aantal punten minder waren we nu echt niet gaan twijfelen. Wij werken dagelijks met de mensen hier, we hebben gesproken en geëvalueerd en op basis daarvan afgewogen maatregelen getroffen. Die vallen of staan niet bij een overwinning meer of minder.’

Stewart, oud-speler van de club, weet dat zoiets ongebruikelijk is in het opportunistische wereldje. Dat neemt hij voor lief. ‘Wij willen gewoon doorgaan op de ingeslagen weg. NAC steeds wat verder brengen. Waar het eindigt? Laat NAC thuis opportunistisch zijn, een beetje Engels. En in uitwedstrijden degelijk. Als de blessures ons dan bespaard blijven en we een constant niveau houden kan het best een mooi seizoen worden.’ 1

Bram Som vervolgt zijn hardloopcarrière zonder persoonlijke trainer. De regerend Europees kampioen 800 meter heeft gebroken met Grete Koens. ‘Ik ben nu de regisseur van mijn eigen trainingen.’ Som heeft twee verloren jaren achter de rug, waarin blessures hem kwelden. Hij wist zich afgelopen zomer niet te plaatsen voor de Olympische Spelen in Peking. ‘Ik heb aan het einde van het seizoen in de spiegel gekeken en me afgevraagd waar ik mee bezig was. Ik kwam tot de conclusie dat het anders moet.’ Hij maakt Koens geen verwijten. ‘Integendeel. Ze heeft me het afgelopen jaar perfect begeleid en meer geboden dan ik vroeg. Feit is dat ik mijn doelen niet heb gehaald. Ik wilde een finaleplaats in Peking, maar ik was er niet eens. Ik ben van de afgelopen vijf jaar er vier geblesseerd geweest. Dat stemt ook tot nadenken.’ 1

FC Hollywood

Vitesse heeft even genoeg van Jenner Vitesse heeft aanvaller Julian Jenner gisteren voor de rest van de week uit de A-selectie gezet. ANP AMSTERDAM

...

Aanleiding tot dit besluit is de boze reactie richting de Vitesse-bank die Jenner maandag gaf toen hij in een duel van Jong Vitesse werd gewisseld. De technische leiding van de Arnhemse voetbalclub heeft hem dinsdag in een gesprek op de hoogte gesteld van de maatregel. ‘Het gedrag van Julian na de wissel is onacceptabel’, zegt technisch directeur Marc van Hintum. ‘Om die reden wordt Julian deze week uit de groep gehouden en werkt hij een individueel programma af. Maandag beginnen we met een schone lei.’ De 24-jarige Jenner, die voor één seizoen gehuurd is van AZ, zegt op de website van Vitesse dat hij de maatregel accepteert. ‘Het spijt mij dat ik op een verkeerde manier uiting heb gegeven aan mijn teleurstelling. Daar heb ik ook mijn excuses voor aangeboden.’ 1

GRATIS NOKIA 6300 T.W.V. 180,NU INCLUSIEF 414,- GRATIS BELTEGOED

0 B2ELT4EG,O5HETDS LEC NU S  7,25D AAN PER M

GSM TOPDEAL HEEFT VOOR JOU

EEN SPECIALE AANBIEDING!

Je ontvangt namelijk GRATIS de NOKIA 6300 Black, je krijgt 2 jaar iedere maand 200 belminuten t.w.v. 24,50 en betaalt hiervoor slechts 7,25 per maand! Daarnaast kun je kiezen voor onbeperkt internetten en e-mailen op je mobiele telefoon van 9,95 voor slechts 7,45 per maand extra. Je totale voordeel is 646,50.

NOKIA 6300 BLACK • TRILFUNCTIE

Vitesse

• GRATIS STEREO HEADSET

GEEN STRAF STURING

Vindt u het ook zo knap dat Arjen Robben geen blessures meer heeft? Mail ons!

D

AAN PER M

• BLUETOOTH

• HANDSFREE FUNCTIE

[email protected]

 7,45

• 2 MEGAPIXEL CAMERA

• MP3 / VIDEO PLAYER

Assistent-trainer Edward Sturing van Vitesse wordt niet gestraft voor zijn misbaar tijdens de wedstrijd van zondag tegen NEC. Dat heeft de aanklager betaald voetbal laten weten. Scheidsrechter Pieter Vink stuurde Sturing tijdens het duel achter de hekken, omdat hij een wegwerpgebaar naar de wedstrijdleiding zou hebben gemaakt. De aanklager heeft echter geen overtuigend bewijs gevonden en ziet af van een schorsing.

VOOR RNET KIES E T INT PERK E B ,95 N O IL  9 A -M &E TS LECH NU S

• INCLUSIEF 128 MB MICRO-SD KAART

Met een T-Mobile Relax abonnement koop je maandelijks belminuten in en kun je daarnaast zelf beslissen of je gebruik wil maken van de sms voordeelbundels (vanaf 1 cent per bericht). Je kunt ook kiezen wanneer je het abonnement wilt laten ingaan. Dat kan zelfs tot 3 maanden later. Wil je gebruik maken van deze aanbieding en je eigen nummer behouden, dan is dit geen enkel probleem. Nummerbehoud is een gratis service. Je betaalt geen aansluitkosten t.w.v. 52,50 en ook de bezorging is gratis.

GEEN AANSLUITKOSTEN GRATIS BEZORGING Deze actie is geldig zolang de voorraad strekt.

DIRECT BESTELLEN

BEL GRATIS 0800-0770 OF VIA: WWW.GSMTOPDEAL.NL/PERS

22

 

 

Sport

 

  


Wielrennen Zesdaagse van Amsterdam

Afscheid van een stille zomerbries De oude strijder Juan Llaneras rijdt zijn laatste rondjes. Twintig jaar lang won hij altijd en overal. Maar hij verloor nog meer: zijn koppelpartner Isaac Galvéz. Thijs Zonneveld AMSTERDAM

...

Negenendertig is hij. Baanrenner pur sang. Altijd geweest ook, zelfs al begon hij twintig jaar geleden op de weg. Alles aan hem ademt wielerbaan. Zijn lange, pezige benen, de soepele tred, de onberispelijke zit. Llaneras fietste als een stille, Mallorcaanse, zomerbries. Zwevend over de planken van de piste. Alleen zijn benen bewegen. Moeiteloos, lijkt het. Alsof er een onhoorbaar motortje van binnen snort. Het afgelopen decennium was hij de keizer van de koppelkoers. En die van de puntenkoers. Hij reed als een schakende grootmeester. Wachtend op zijn moment. Tactiek als dodelijk wapen. Op zijn palmares zeven wereldtitels, twee maal olympisch goud en twee keer zilver. Sinds zijn gouden en zilveren medaille in Peking is hij de meest succesvolle sporter in de historie van Spanje. Maar als hij over een paar maanden zijn fiets definitief opbergt, zal de herinnering aan Juan Llaneras altijd worden overschaduwd door die ene donkere novemberavond in 2006, op de wielerbaan van Gent. Zijn koppelpartner tijdens de Gentse zesdaagse – zijn boezemvriend Isaac Galvéz – klapte na een ongelukkig manoeuvre tegen de balustrade. Zijn gebroken ribben perforeerden zijn longen. Galvéz overleed ter plekke, voor de ogen van duizenden toeschouwers, zijn concurrenten en zijn beste vriend.

Twee jaar later ligt Llaneras in zijn blote kont op de massagetafel in een container naast het Velodrome van Sloten, waar de Zesdaagse van Amsterdam over twee uur aan de tweede avond begint. Het tl-licht aan het dak weerkaatst in de massageolie op zijn benen. Dat hij heeft ingestemd met een interview is een klein wonder – hij praat nauwelijks met de pers. En

‘De tijd van stress is voorbij. Winnen hoeft niet meer. Ik wil genieten.’ zeker niet over die novemberavond in 2006. Misschien is het de mildheid die gepaard gaat met het naderende einde van zijn carrière. Hij oogt ontspannen. Jong en onbezorgd. ‘De tijd van stress is voorbij’, zegt hij terwijl hij een geeuw onderdrukt. ‘Dit zijn de laatste momenten van mijn wielerleven. Ik rijd nog een paar zesdaagsen, neem in alle rust afscheid van mijn fiets, van de adrenalineverslaving. Winnen hoeft niet meer. Ik wil ervan genieten.’ In januari wacht hem een leven als directeur van de wielerbaan van Palma de Mallorca, waar hij vandaan komt. ‘Het wordt tijd voor een ander leven. Tijd om opnieuw te beginnen. Ik verlaat het wielrennen met een voldaan gevoel. Ik ben blij dat ik twintig jaar lang iets heb kunnen doen wat ik

Juan Llaneras: ‘Ik verlaat het wielrennen met een voldaan gevoel.’ FRANK GROELIKEN

geweldig vond.’ De masseur geeft hem een seintje dat hij zijn shirt ook moet uittrekken – tijd om zijn rug te kneden. Er verschijnt een tatoeage op zijn schouder. Sydney 2000 staat er, en vijf ringen. Als herinnering aan zijn eerste gouden medaille. Hij lacht. ‘Er komt er nog eentje bij: Peking 2008.’ De overwinning in Peking was niet gepland. Het idee was om te stoppen na de Spelen van Athene. Maar toen bekend werd dat het WK Baan in 2007 in Palma de Mallorca zouden worden gehouden, besloot Llaneras er nog een paar jaar aan vast te plakken. Om wereldkampioen te worden in eigen achtertuin. Llaneras en Galvéz wonnen het WK koppelkoers in 2006, maar de weg naar de regenboogtrui in Mallorca eindigde tegen

‘Elke dag denk ik aan Isaac. Elke dag. Hij is mijn vriend. Isaac. Mijn vriend.’ zucht. Ineens lijkt hij oud. Groeven op zijn gezicht. Rimpels rond zijn ogen. ‘Elke dag denk ik aan hem. Elke dag. Het is niet uit te leggen. Hij is mijn vriend. Isaac. Mijn vriend.’ Hij slikt een brok in zijn keel weg. ‘Uit-

eindelijk heb ik toch de fiets weer gepakt. Om alsnog wereldkampioen te worden in Mallorca. Voor Isaac. En om nog een keer olympisch kampioen te worden. Ook voor hem. Dat het gelukt is, dat is het mooiste eerbetoon aan hem dat ik kan maken.’ Hij probeert te glimlachen. Het lukt niet. ‘Weet je,’ zegt hij, ‘Die titels zijn mooi, maar het verandert niets. Ik mis hem nog steeds net zo veel als daarvoor.’ Er valt een stilte. De masseur wrijft over zijn rug. Llaneras zwijgt. Er gaat een telefoon af op de stoel naast de massagetafel. Niemand neemt op. De masseur geeft een pets op zijn rug, ten teken dat de massage erop zit. Llaneras staat op, zijn geslachtsdeel slingerend tussen zijn benen. Hij trekt een shirt met ‘GOLD’ erop over zijn iele bovenlichaam en schiet

UEFA Cup

UITSLAGEN

FEYENOORD VOL VRAAGTEKENS

Champions League:

Groep E Manchester U. - Celtic Villarreal - Aalborg Groep F Bayern München - Fiorentina Steau Boekarest - Ol. Lyon Groep G FC Porto - Dinamo Kiev Fenerbahçe - Arsenal Groep H Zenit St. Petersburg - BATE Juventus - Real Madrid

een Gentse balustrade. Llaneras besloot te stoppen. De lach verdwijnt van zijn gezicht als het moment ter sprake komt. ‘Ik kon niet meer. Isaac was niet alleen mij koppelpartner. Isaac was mijn vriend.’ Weer een

3-0 6-3 3-0 3-5 0-1 2-5 1-1 2-1

REUTERS ANP

Feyenoord vertrekt vandaag naar Frankrijk met drie keepers in de selectie. Eerste doelman Henk Timmer ontbrak ook gisteren nog op de training wegens griep. Hij kan waarschijnlijk wel de trip meemaken voor de eerste groepswedstrijd in het UEFA Cup-toernooi, morgen in en tegen Nancy. Voor de zekerheid neemt trainer-coach Gertjan Verbeek ook jeugdkeeper Darley mee, naast de 39-jarige reservedoelman Rob van Dijk. De laatste verving eerder deze maand Timmer al op het

Europese platform in de succesvolle return tegen Kalmar FF in Zweden (12). Tim de Cler was gisteren al wel weer van de partij tijdens de training. De verdediger bleef maandag thuis, eveneens wegens griep. Aanvalsleider Roy Makaay onderging gisteren in De Kuip een intensieve medische behandeling. Feyenoord doet er alles aan hem naar Nancy mee te nemen. Met Makaay en Timmer erbij zou de Rotterdamse selectie twintig man tellen.

Kassa voor Kobe

Naakte waarheid

Arm Pluisje

De Griekse basketbalclub Olympiakos Piraeus wil Kobe Bryant vastleggen. De NBA-ster krijgt dan 60 miljoen dollar voor drie jaar. En een villa aan zee.

De Duitse voetbalclub Wormatia Worms speelt zo slecht dat de fans onlangs een spandoek onthulden: ‘Laatste, maar in stijl.’ Daarna kleedden zij zich uit.

Diego Maradona doet het niet zo best in de polls. Slechts 5,8 procent van de Argentijnen wil hem als bondscoach. Pluisje schoof zichzelf naar voren.

 

 

Sport

 

  


23

Champions League

Nederlanders ten onder bij Juventus Ook de vijf landgenoten konden Real Madrid niet redden van een nederlaag bij Juventus. De Italianen kruipen na de 2-1 zege langzaam uit een diep dal. Redactie sport AMSTERDAM

...

Nog maar zes minuten waren er gespeeld in Turijn, toen de Italiaanse wervelwind van de eerste driehonderd seconden een laatste zucht blies. Juventus-aanvaller Alessandro del Piero kreeg de bal plots voor zijn voeten en haalde van twintig meter vernietigend uit. Zijn treffer, prachtig geplaatst met de rechtervoet, verdween achter de kansloze Real Madrid-doelman Iker Casillas. Het was het beginsignaal van een enerverende ontmoeting tussen twee van de grootste clubs van Europa. Real Madrid, met Rafael van der Vaart, Wesley Sneijder en Ruud van Nistelrooy in de basis, zou bij een zege nagenoeg zeker zijn van plaatsing voor de tweede ronde maar keek kort na rust al tegen een 2-0 achterstand aan. Amauri kopte via het been van Gabriel Heinze binnen. De Spaanse club, die Arjen Robben na 54 minuten inbracht, werd na de tegenslag vooral aangejaagd door het Nederlandse kwartet. Sneijder raakte eerst nog de paal, maar Van Nistelrooy kopte 25 minuten voor tijd wél raak: 2-1. In het restant van de wedstrijd probeerden de gasten, waar ook ook Royston Drenthe speeltijd kreeg, een gelijkmaker te forceren. Real had een licht overwicht, maar kwam nooit echt in de buurt van de 2-2. De Italiaanse zege was nodig ook, want Juventus had al vijf wedstrijden niet gewonnen. 1 in zijn trainingspak. ‘Ik zal hem altijd missen,’ mompelt hij nauwelijks hoorbaar, ‘Wat ik ook doe. Maar ik heb ermee leren leven. Ik moet wel. Als wielrenner, en straks als directeur van de wielerbaan ook.’ Waar hij afscheid neemt, dat weet hij nog niet precies. ‘Ergens in januari. Ik rijd nog in de zesdaagsen van Rotterdam en Zuidlaren. En misschien nog in Duitsland, of in Milaan. Gent? Daar kom ik nooit meer. Daar heb ik zo veel verloren. En niets dat ik nog kan terug vinden.’ Hij opent de deur van de container en loopt over een paar ijzeren platen richting wielerbaan. Zijn voetstappen zijn onhoorbaar. 1 * De zesdaagse van Amsterdam duurt nog tot en met deze vrijdag.

Stevens: ‘We mogen niet vergeten dat spelers mensen zijn en dus ook fouten mogen maken.’ VINCENT JANNINK/ANP

Champions League Cruciaal duel met Olympique Marseille

PSV vecht voor laatste kans PSV heeft nog vertrouwen, maar de vraag is voor hoe lang. De ploeg moet vanavond in de Champions League tegen Olympique Marseille afrekenen met een negatieve reeks. Fokko Ebbens EINDHOVEN

...

Van Nistelrooy. REUTERS

Door de goede resultaten in de vaderlandse competitie én in de Champions League is PSV de laatste jaren de enige constante factor van voetballend Nederland. De Eindhovenaren overwinteren standaard in Europa en in de Eredivisie heeft de club een patent op de kampioensschaal. PSV is een voorbeeld voor het Nederlandse voetbal. Het is echter de vraag hoe lang de ploeg van oefenmeester Huub Stevens nog kan genieten van deze status. PSV draait stroef. In nationaal verband verloren de Eindhovenaren al twee keer in zes wedstrijden en in de Champions League was de ploeg kansloos tegen Atlético Madrid en Liverpool. Om de Europese campagne nog van enige glans te voorzien en een

UEFA Cup

Kredietcrisis

CVITANICH FORMULE 1 MEE MET AJAX BEZUINIGT Dario Cvitanich reist vandaag met de selectie van Ajax naar Birmingham. De Argentijnse aanvaller is hersteld van een hamstringblessure. Hij kan morgenavond voor de Amsterdamse club in actie komen tijdens de uitwedstrijd in de UEFA Cup tegen Aston Villa. Gregory van der Wiel is ook inzetbaar. Hij miste zaterdag de thuiswedstrijd tegen FC Groningen (1-0) wegens een schorsing.

De Formule 1 doet de komende twee jaar aan kostenbesparing. De internationale autofederatie (FIA) en de vereniging van teams (FOTA) hebben overeenstemming bereikt over forse besparingen voor 2009 en 2010. Wat deze kostenbesparingen precies inhouden, werd niet vermeld. De kosten in de Formule 1 lopen te hoog op. De FIA vreest dat het aantal teams zal teruglopen.

Cvitanich. ANP

Mooie Ana

Dikke Eric

Ze hebben best wel smaak, die Duitsers. De lezers van boulevardblad Bild hebben tennisster Ana Ivanovic uitgeroepen tot mooiste sportvrouw ter wereld.

Oud-wielrenner Eric Vanderaerden moet van zijn vrouw weer fietsen, omdat zijn buik te dik wordt.

UEFA Cup-ticket te bemachtigen, is een overwinning op Olympique Marseille vanavond een must. De negatieve resultaten hebben het geloof in eigen kunnen van Stevens in ieder geval niet geschaad. ‘Natuurlijk heb ik vertrouwen in mijn elftal. Het zou ook niet handig zijn als ik nu geen vertrouwen uit zou spreken.’ Toch baalt ook de 55-jarige trainer van de ontwikkeling van PSV. ‘Het is duidelijk dat we vooral in Europa tot nu toe kwaliteit tekort komen. Voor mij is het ook moeilijk dat wij in onze ontwikkeling stapjes terugzetten,

Stevens: ‘Het zou onhandig zijn nu geen vertrouwen uit te spreken.’ maar we mogen niet vergeten dat spelers mensen zijn en dus ook fouten mogen maken.’ Stevens heeft wel een verklaring voor die stapjes in de verkeerde richting: het ontbreekt zijn ploeg te vaak

aan scherpte. ‘Drie maanden zijn we dit seizoen met z’n allen bezig en daarvan heb ik de meeste spelers in totaal al één maand moeten afstaan wegens interlandverplichtingen. Dat doet wat met onze jongelingen. Ik kan me voorstellen dat ze daarna even nodig hebben te acclimatiseren.’ Scherpte is tegen Olympique Marseille een vereiste. Jérémie Bréchet, de Franse verdediger van PSV, speelde jaren in de Franse competitie en kent de kracht van L’OM als geen ander. ‘Vooral offensief hebben ze een enorm potentieel. Waar wij Ibrahim Afellay hebben, daar hebben zij Hatem Ben Arfa. Beiden zijn enorm snel in het vinden van de oplossing naar voren en lijden zelden balverlies.’ Bréchet dicht de Franse equipe van voormalig PSV-coach Eric Gerets misschien veel kwaliteiten toe, hij denkt ook dat de Eindhovenaren niet onder doen voor de bezoekers. ‘We verkeren misschien een moeilijke situatie gezien onze laatste wedstrijden, maar we hoeven niet op te kijken tegen Marseille. Dat we kunnen voetballen hebben we in de beginfase van dit seizoen namelijk al laten zien.’ 1

ieren alle d elen! m á á á z ver Bij aankoop van onderstaande producten

gratis dierenwereldstickers

Spaar nog 2 weken voor schitterende dierenstickers!

Pickwick vruchtenthee

Bij elke 10 euro aan boodschappen of bij speciaal geselecteerde actieproducten ontvang je een zakje met 3 stickers. Coop supermarkten heeft samen met het Wereld Natuur Fonds een fantastische Dierenwereld spaaralbum gemaakt, dat je kunt kopen voor €2,50. Van het aankoopbedrag gaat 1 euro rechtstreeks naar het Wereld Natuur Fonds. Je spaart dus niet alleen… je maakt het ook mogelijk dat deze diersoorten én hun leef gebieden worden beschermd door het Wereld Natuur Fonds! In het album kun je meer dan 200 verschillende dierenstickers plakken! Van de brutaalste apenkoppen tot de pluizigste pinguïns. Van het zachtste zebraveulen tot de allerliefste leeuwenwelp. Ze passen er alle 216 in! Als je album straks compleet is, heb je een prachtig bewaaralbum vol interessante dierenweetjes en foto’s. Zijn er stickers die je dubbel hebt? Probeer ze dan te ruilen met je broertjes, zusjes, vriendjes, vriendinnetjes, opa’s en oma’s. Want iedereen spaart natuurlijk mee! Zijn jullie klaar voor het grote dierenavontuur? Coop supermarkten en het Wereld Natuur Fonds wensen je veel spaarplezier met Dierenwereld 2008!

Coca-Cola pak 4 flessen à 1500 ml naar keuze Elders 620

4.99

gratis 2 zakjes stickers

3

doosjes à 40 gram naar keuze Elders 315

2.29 kilo 19.08

gratis 2 zakjes stickers

Appelsientje sinaasappelsap

3

pakken à 1000 ml naar keuze Elders 477

1.99

gratis 2 zakjes stickers

liter 0.66

liter 0.83

Robijn wasmiddel pak 1008/1404 gram of flacon 730/1000/1500 ml per stuk naar keuze Elders 599

3.

gratis 2 zakjes stickers verse worst of saucijzen

99

gratis 2 zakjes stickers

kilo Elders 639

3.99

Dierenw ereld

200

eld.nl www.dierenwer

Lekker even weg met Optimel? Spaar voor 2e persoon GRATIS!

8

Spaar met Optimel voor de 2e persoon gratis! Ben jij ook op zoek naar een beetje evenwicht? Ga dan lekker even weg met Optimel! Want met Optimel kun je nu sparen voor diverse saunaarrangementen en weekendjes weg om lekker te relaxen! Lijkt het je wat om met z’n tweeën te genieten voor de prijs van één? Spaar dan nu de punten op alle Optimel verpakkingen. Bij Optimel Control, vla en kwark krijg je zelfs dubbele spaarpunten! De spaarpunten staan op alle actieverpakkingen van Optimel t/m eind november 2008, zolang de voorraad strekt. Kijk op de actieverpakking of op www.optimel.nl. voor uitgebreide informatie over alle arrangementen, locaties en de actievoorwaarden.

"NTUFSEBN
%JKLHSBBGQMFJO

t
"QFMEPPSO
)PGTUSBBU

t
"QQJOHFEBN
0TTFESJGU

t
"SOIFN
)BO[FTUSBBU


,SPPOTF
8BM

t
"TTFOEFMGU
%PSQTTUSBBU

t
#BBSO
)PPGETUSBBU

t
#PFLFM
4U
"HBUIBQMFJO

t
%JEBN
)PPGETUSBBU

t
&OTDIFEF
3JKOTUSBBU

t
&SNFMP
(BSTUFMBOE

t
(FOOFQ
%F
1PFM

t
(SPFTCFFL
1BOOFOTUSBBU

t
(SPOJOHFO
,BKVJU


4JFSTUFFOMBBO

t
AT
)FSUPHFOCPTDI
#VJUFOQFQFSTESFFG

t
)PPGEEPSQ
"BMCVSHQMFJO

t
)PPHFWFFO
%F
8FJEF

t
)VJ[FO
1IPIJTUSBBU
 ,PPH
BBO
EF
;BBO
.PMFO
XFSG

t
,SPNNFOJF
)FJMJHFXFH


6SBOVTMBBO

t
-VOUFSFO
.PMFOQBSLXFH

t
.BBTTMVJT
,POJOHTIPFL

t
.BEF
/JFVXTUSBBU

t
.VOUFOEBN
,FSLTUSBBU

t
.VTTFMLBOBBM
8JMMFN
%JFNFSTUSBBU

t
/JKNFHFO
;XBOFOWFME

t
3IFEFO
(SPFOFTUSBBU

t
3VVSMP
-FFVXFSJLTUSBBU

t
4UFFOXJKL
4DIPMFTUSBBU

t
5FSCPSH
*+TTFMXFH
B
t
7SPPNTIPPQ
%F
,PFMF

t
8BHFOJOHFO
1MBOUTPFO

t
8JFSEFO
)FYFMTFXFH

t
8JKDIFO
5VOOFMXFH

t
8JMEFSWBOL
"QPMMPMBBO
 8PSNFSWFFS
,SPNNFOJF¯SXFH

t
8PSNFSWFFS
;BBOEJKL
;BBOEJKLFSXFH