Good Governance en stakeholderleeratelier
management
voor uitvoeringsorganisaties, maatschappelijke ondernemingen en hun opdrachtgevers
Nederlandse School voor Openbaar Bestuur De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (nsob) verzorgt sinds 1989 hoogwaardige postacademische opleidingen. Vanaf haar aanvang streeft de nsob er naar om met geavanceerde en uitdagende opleidingen voor het topsegment van het management in openbaar bestuur en publieke sector bij te dragen aan een hoogwaardig openbaar bestuur. De nsob is sinds 2006 niet alleen een hoogwaardig opleidingsinstituut voor de publieke sector, maar tevens een denktank. Zie voor meer informatie en een overzicht van de overige opleidingsprogramma’s en activiteiten www.nsob.nl.
Good governance en stakeholdermanagement Een leeratelier voor uitvoeringsorganisaties, maatschappelijke ondernemingen en hun opdrachtgevers
Woord van de decaan Good governance en stakeholdermanagement staan bij uitvoeringsorganisaties en maatschappelijke ondernemingen hoog op de agenda. Zij zijn druk bezig strategieën te ontwikkelen voor het aangaan van vruchtbare en duurzame verbindingen met groepen in hun nabijheid. Ook voelen deze organisaties zich genoodzaakt om, behalve aan de politieke bazen ook aan de samenleving als geheel aan te tonen dat zij hun bestuur goed op orde hebben.
Het leeratelier Good governance en stakeholdermanagement van de NSOB ondersteunt organisaties bij dit cruciale ontwikkelingsproces. Begeleid door een topcast aan docenten en praktijkleermeesters gaan de deelnemers in kleine groepen zelf aan de slag met vraagstukken uit hun concrete organisatiepraktijk. Zij krijgen niet alleen vernieuwende inzichten aangereikt die zij in het dagelijkse werk direct toe kunnen passen, maar leren ook verschillende perspectieven te verbinden en over de ‘schutting’ van de eigen organisatie heen te kijken naar oplossingen bij anderen.
Prof. dr. Mark van Twist
Opbouw programma Het leeratelier beslaat vijf modules van elk drie dagen over de volgende thema’s: •
Omgevingsontwikkelingen
•
Sturing en stakeholdermanagement
•
Toezicht en verantwoording
•
Publiek ondernemerschap en samenwerking
•
Intern en extern management
Philippe Raets De eerste twee dagen van elke module worden gebruikt
plaatsvervangend secretaris-
om kennis uit de theorie en de praktijk te bespreken.
generaal, Ministerie van BZK
Docenten benutten tijdens de moduledagen een brede
en lid van het curatorium
variëteit aan werkvormen. In plaats van hoorcolleges voeren zij een gestructureerde dialoog met de deelnemers en zetten zij gericht opdrachten in om de aan-
“De NSOB biedt met dit leeratelier een prikkelende en uitdagende opleiding
geboden kennis te verwerken. Tenslotte wordt op de
aan die uitermate nuttig is voor
toepassingsdagen stil gestaan bij de koppeling tussen
iedereen die naar verdieping zoekt.
de theoretische kennis en de werksituatie van de deel-
Het mooiste is als je koppels hebt,
nemers. Naast plenaire reflectie op de aangereikte stof werken de deelnemers aan hun eindopdrachten.
Faculty Programmaleiding De programmaleiding van het leeratelier Good gover-
dat je samen met iemand uit een partnerorganisatie in de leergang gaat zitten. Dat is uitermate verstandig. Er zijn veel misverstanden over en weer. Je kent elkaar alleen als je elkaar ook in andere verbanden ontmoet.
nance en stakeholdermanagement is in handen van prof.
Dan leer je het meeste.
dr. M.J.W. van Twist (decaan NSOB, hoogleraar Erasmus
Ik zelf vind het als pSG prettig om
Universiteit Rotterdam, bijzonder hoogleraar Radboud
mensen in huis te hebben die over de
Universiteit en buitengewoon collegelid Algemene Rekenkamer).
nodige intellectuele bagage beschikken om toepassingsgericht en op het
Mag. phil. P.M. Karré, die onder andere promoveert
niveau van de relevante omgeving van
op een governancegerelateerd onderwerp, is als leer-
het departement na te denken over het
manager tijdens de moduledagen aanspreekpunt voor deelnemers en docenten.
governancevraagstuk. Het gaat niet om trucjes, instrumenten en pasklare op-
Docenten en praktijkleermeesters
lossingen. Je moet inzichten opdoen, in
De kwaliteit van het leeratelier Good governance en stake-
verwarring worden gebracht en leren
holdermanagement komt tot uitdrukking in de docenten die bij de opleiding zijn betrokken. Zij zijn gezaghebbend in hun vakgebied en beschikken over grote di-
om vanuit verschillende perspectieven tegen situaties en problemen aan te
dactische vaardigheden. Practitioners, de zogenoemde
kijken. Het is namelijk jouw ambacht
praktijk-leermeesters, geven acte de presence ter onder-
als ambtenaar om hier op een slimme
steuning van de vertaling van theorie naar praktijk.
2
manier mee om te gaan.”
Good governance en stakeholdermanagement
Onder andere de volgende docenten en praktijkleermeesters zijn betrokken geweest bij dit leeratelier: •
Prof. dr. F.R. Ankersmit, Universiteit Groningen
•
Prof. mr. R. Bekker, programma secretaris-generaal vernieuwing Rijksdienst
•
Prof. mr. dr. J.A. De Bruijn, Technische Universiteit Delft
•
Mr. A.W.H. Docters van Leeuwen, oud-bestuursvoorzitter AFM
•
Prof. dr. P.H.A. Frissen, Universiteit van Tilburg, NSOB
•
Dr. H. Goedkoop, VPRO / NPS
Bert Klerk
•
Prof. dr. F.L. Leeuw, Universiteit Maastricht,
voorzitter Raad van Bestuur,
directeur WODC
Prorail en voorzitter van
Prof. drs. M.H. Meijerink, voorzitter Raad voor de
het curatorium
Volksgezondheid en Zorg
“Het is buitengewoon belangrijk om
• •
Prof. dr. C.J. van Montfort, Universiteit van Tilburg, Algemene Rekenkamer
als uitvoeringsorganisatie goed stil te
Dr. K. Putters, Erasmus Universiteit Rotterdam,
staan bij je taken, verantwoordelijk-
lid Eerste Kamer
heden en bevoegdheden en de manier
•
Dr. T. Schillemans, Universiteit Utrecht
waarop jij die vastlegt. Anders krijg je
•
Prof. mr. M. Scheltema, oud-voorzitter WRR
•
Drs. E.F. Stoové, voorzitter Raad van Bestuur
•
Sociale Verzekeringsbank
lopende de rit problemen. Het expliciet maken van verwachtingen is heel
•
Prof. dr. M. Thaens, Erasmus Universiteit Rotterdam
belangrijk. Bij het nader invullen van
•
Prof. dr. R. J. in ’t Veld, voorzitter RMNO
de relatie, een fase waar veel verzelf-
Curatorium Voor de opleiding Governance en stakeholdermanagement
standigde organisaties, in elk geval de mijne, nu midden in zitten, word je
is een curatorium ingesteld dat toeziet op de kwaliteit
vaak terug geworpen op datgene dat
van de opleiding en de decaan en de leermanager
destijds bij de vormgeving van de re-
bijstaat in de verdere ontwikkeling van de opleiding.
latie niet, niet goed genoeg of impliciet
In het curatorium hebben zitting: •
Mw. drs. Th.A.J. Burmanje, voorzitter Raad van Bestuur Kadaster
•
geregeld is. Dan is kennis uit zo een opleiding heel nuttig en bruikbaar.”
Mr. H.W. van Heuven, directeur Aedes vereniging van woningcorporaties
•
Drs. B.J. Klerk, voorzitter Raad van Bestuur ProRail (voorzitter curatorium)
•
Prof. drs. M.H. Meijerink, voorzitter Raad voor de Volksgezondheid en Zorg
•
Drs. P.F.M. Raets, plaatsvervangend secretaris-generaal Ministerie van BZK
•
Oud-deelnemer: “De samenstelling van het docentencorps had niet beter gekund!” “Zo veel geleerd! Maar zou ik dezelfde leergang nogmaals volgen, dan zou
Drs. E.F. Stoové, voorzitter Raad van Bestuur
het leerproces even effectief zijn
Sociale Verzekeringsbank
door de nieuwe dingen die je voor de tweede keer hoort.”
3
De opleiding nader beschouwd Module 1 Omgevingsontwikkelingen
Hoe om te gaan met stapeling van toezicht en welke
De wereld waarin verzelfstandigde uitvoerings-
mogelijkheden zijn er voor een verbreding van de
organisaties opereren, is niet altijd even overzich-
publieke verantwoording naar de stakeholders toe?
telijk. Er is inmiddels wel een Kaderwet zbo’s, maar instellingswetten en is het vaak onduidelijk om
Module 4 Publiek ondernemerschap
welke redenen er voor een bepaalde organisatie-
Steeds meer verzelfstandigde organisaties zien
vorm is gekozen. Europees beleid en veranderin-
zichzelf als maatschappelijke ondernemingen en
gen in de positie van de staat in de samenleving
omarmen een meer bedrijfsmatige cultuur. Dit
maken deze situatie bepaald niet overzichtelijker.
heeft tot discussies geleid of, en zo ja onder welke
De omgeving van zelfstandige uitvoeringsorgani-
condities, deze organisaties activiteiten voor an-
daarnaast hebben deze organisaties ook hun eigen
saties is niet alleen voor beginners complex, maar
dere opdrachtgevers (‘de markt’) mogen uitvoeren.
ook voor professionals die al langer met deze
Daarnaast kunnen dit soort hybride organisaties
organisaties bezig zijn.
te maken krijgen met een aantal spanningen, die een afgeleide zijn van de combinatie van publieke
Module 2 Sturing en stakeholdermanagement
en private activiteiten, geldstromen, culturen en
In module 2 wordt ingegaan op de feitelijke relaties
(hybriditeit kan synergie creëren), maar ook nega-
van zelfstandige uitvoeringsorganisaties en maat-
tief. Dan kan er sprake zijn van loyaliteitsconflicten,
schappelijke ondernemingen met hun omgeving,
een verminderde politieke aanstuurbaarheid en
in het bijzonder de departementen. Door de ver-
botsende waarden en culturen op de werkvloer.
schillende rollen die de organisaties vaak tegelij-
In deze module wordt bekeken hoe organisaties
kertijd moeten spelen (opdrachtgever – opdracht-
zich hier tegen kunnen wapenen en hoe hybriditeit
nemer, moeder – dochter, toezichthouder – onder
werkbaar en productief kan worden gemaakt.
waarden. Deze spanningen kunnen positief uitvallen
toezicht gestelde) zijn hun relaties meervoudig en complex en is het belangrijk een goed evenwicht te vinden.
Module 6 Intern en extern management De afsluitende module behandelt de uitdagingen
Module 3 Toezicht en verantwoording
en kansen die de status als verzelfstandigde or-
Er is vandaag de dag vaak sprake van branchever-
voor het interne en het externe management.
vaging, bijvoorbeeld als woningcorporaties ook in
Diverse bedrijfsmatige technieken die deze organi-
de zorgmarkt actief worden. Soms is dit ingezet
saties gebruiken om efficiënt te kunnen opereren
door beleid, maar vaak ook door organisaties zelf.
worden belicht, zoals prestatiemeting (benchmar-
Deze ontwikkelingen raken aan de borging van
king, kengetallen), kwaliteitszorg, management-
publieke waarden en van de ministeriële verant-
informatiesystemen, kostprijzen, en het baten –
woordelijkheid en roepen daarom vragen op wat
lastenstelsel. Daarbij wordt ingegaan op de vraag
betreft de vormgeving van toezichtrelaties. Moeten
wat je met deze technieken kunt doen, maar ook
wij toe naar meer of minder of juist naar ander
wat je er niet mee kunt. Eveneens wordt stil ge-
toezicht? Zijn de klassieke toezichthouders über-
staan bij de lastige kwestie van de omgang met
haupt in staat om de resultaten van dergelijke ont-
belangstelling van buiten in tijden van grote
wikkelingen op hun waarde te kunnen schatten?
mediabelangstelling en incidentenpolitiek.
4
ganisatie of maatschappelijke onderneming biedt
Slotbijeenkomst Het leeratelier wordt afgesloten met een slotbijeenkomst, waarbij de deelnemers hun essays
Praktische informatie
presenteren. Een jury bespreekt deze kritisch. Als de rapporten en presentaties volgens de jury
Deelnemers
voldoen aan de kwaliteitseisen van de opleiding,
Het leeratelier richt zich op mensen die werken
ontvangen de deelnemers hun certificaten.
bij verzelfstandigde organisaties, maatschappe-
Aanvullende informatie over dit programma en
lijke ondernemingen en kerndepartementen of
een rooster met de onderwijsdata zijn te vinden
die op één of andere wijze in hun dagelijkse werk
op www.nsob.nl.
te maken hebben met op afstand geplaatste uitvoeringsinstellingen. Binnen de verzelfstandigde organisaties en maatschappelijke ondernemingen
Oud-deelnemer:
denken wij aan het management maar ook aan de
“De bijdragen van de docenten en praktijk-
hogere beleids- of staffuncties; bij de ministeries
leermeesters waren allemaal interessant en
aan de eenheden die in het bijzonder belast zijn
het niveau erg hoog. Ik vond het heel leer-
met het beleid voor de omgang met zelfstandige
zaam om begeleid te worden door docenten
uitvoeringsorganisaties. Het leeratelier vraagt om
die allemaal hun sporen hebben verdiend.”
deelname van actieve, leergierige mensen die, met deskundige ondersteuning, zelf verantwoordelijk-
“Leerzame modules. Goede leergang.
heid voor hun eigen leerproces nemen.
Heeft voldaan aan verwachtingen. Met plezier gevolgd!!!”
Kosten De kosten van deelname aan het leeratelier bedragen 9.750,- euro (BTW-vrij; prijsniveau 2009).
Studiebelasting Naast het volgen van de collegedagen hebben de deelnemers tijd nodig voor het bestuderen van de literatuur, het voorbereiden van de moduledagen en het werken aan de eindopdracht.
Locatie De bijeenkomsten vinden plaats bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in het centrum van Den Haag. Per openbaar vervoer en te voet eenvoudig en snel te bereiken via de stations Den Haag Centraal en Den Haag Hollands Spoor. Zie www.nsob.nl voor een routebeschrijving.
Contactinformatie Voor aanvullende informatie over dit leeratelier kunt u contact opnemen met de leermanager Mag. P.M. Karré (
[email protected] of telefoon (070) 302 49 22) en mw. A. Poldermans (
[email protected] of telefoon (070) 302 49 18).
NSOB Lange Voorhout 17 2514 EB Den Haag (070) 302 49 10 www.nsob.nl
