Gezonde scepsis. Informatieaanbod op internet

Gezonde scepsis Informatieaanbod op internet Niet tot reclame wordt gerekend: informatie over volksgezondheid of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing - zelfs niet indirect - naar een geneesmiddel bevat CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a

Colofon Auteurs Sandra van Nuland dr. Martine van Eijk, arts drs. Ruud Coolen van Brakel DTP Ellen Wiggemansen juli 2009 Gezonde scepsis heeft de grootst mogelijke zorg besteed aan deze uitgave. Aan de inhoud hiervan kunnen echter geen rechten worden ontleend. Gezonde scepsis is niet aansprakelijk voor directe of indirecte schade die het gevolg is van het gebruik van de informatie die door middel van deze uitgave is verkregen. Niets uit deze uitgave mag gebruikt worden zonder vooraf verkregen toestemming. Gezonde scepsis is een initiatief van DGV, IGZ, ministerie van VWS en NZA. Gezonde scepsis is organisatorisch ondergebracht bij DGV, Nederlands instituut voor verantwoord medicijngebruik. Postbus 3089 3502 GB Utrecht [email protected] www.gezondescepsis.nl

Gezonde scepsis

Inhoud

5

Samenvatting

7 7 9 9 9 9 9 9 9

1 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.2.6

Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Duidelijkheid afzender Noemen van geneesmiddelen Preventieve toetsing Toezicht Publiekscampagne Onderzoek

11 11 11 11 12 12 13

2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.4

Reclame versus Informatie Geneesmiddelenwet Gedragscode Geneesmiddelenreclame CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' CGR-richtlijnen 'Internet' Jurisprudentie Conclusie

14 14 16 16 16 16 16 17 17 17 17 17 18 18 18 18 18 18 18 19 19 19 19 19 19 21 23 23

3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.2.8 3.2.9 3.2.10 3.2.11 3.2.12 3.2.13 3.2.14 3.2.15 3.2.16 3.2.17 3.2.18 3.2.19 3.2.20 3.2.21 3.2.22 3.3 3.4 3.5

Informatieaanbod op internet De praktijk naast de wet Features op websites Productsites Eigenaar farmaceutische industrie Banner/advertentie Geneesmiddeleninformatie Productinformatie Productlogo Productnaam Betrokken organisaties/sponsors Vermelding afzender Zelftest Vragenlijst voor (huis)arts Forum Online advies Bekende Nederlander/arts etc. Filmpje/animatie V&A Bijsluiter, IB-tekst Link naar website professionals Download brochure / informatie Betrokken adviseurs Vergoedingen-/prijsinformatie Overige Onderzochte websites Websites van de farmaceutische industrie Internetuitgever

Informatieaanbod op internet

3

4


24 24 25 25 26 26 26

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

27 29 71 82 86

Bijlagen 1 Indextabel per website en feature onderdeel Overzicht van alle websites volgens indextabel 2 3 Geneesmiddelenwet Hoofdstuk 1 en 9 4 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' 5 CGR-richtlijnen 'Internet'

Methode Selectie aandachtsgebieden Zoekmethode Selectie websites Beoordeling per website Websites naast de Geneesmiddelenwet en CGR-richtlijnen Websites van de industrie

Samenvatting

Dit rapport geeft inzicht in het informatieaanbod op internet gericht op het publiek over volksgezondheid of menselijke ziekten en medicijnen. Het is geschreven in opdracht van de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ). Doel is het informatieaanbod in kaart te brengen. Hiermee geeft het inzicht in de wijze waarop de farmaceutische sector internet inzet om het geneesmiddelengebruik te beïnvloeden. Daarnaast biedt het aanwijzingen om, waar nodig of wenselijk, deze invloed te reduceren. Dit rapport betreft een eerste onderzoek naar het aanbod van Nederlandse websites over aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen. Om het publiek te beïnvloeden, maakt de farmaceutische industrie gebruik van vele marketinginstrumenten waaronder publieksvoorlichting in de vorm van symptoomreclame. Bij symptoomreclame gaat het om het onder de aandacht brengen van medische klachten (symptomen) bij het algemene publiek. Wanneer een geneesmiddelenfabrikant een geneesmiddel voor een bepaalde aandoening beschikbaar of in ontwikkeling heeft, is symptoomreclame één van de marketingmethoden om hier publieke aandacht voor te vragen. Dit is toegestaan binnen de huidige regelgeving en jurisprudentie mits de fabrikant daarbij het geneesmiddel niet noemt. Het Gerechtshof Arnhem heeft in 2003 hierover een uitspraak gedaan, naar aanleiding van een campagne over schimmelnagels.1 Internet is door de vele mogelijkheden en het grote bereik hiervoor uitermate geschikt en registratiehouders maken hiervan gebruik. Op internet is een groot aanbod van websites over gezondheidsklachten, aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen te vinden. Het aanbod varieert van websites van algemene aard zoals gezondheidspleinen, startpagina's, patiëntenverenigingen en Wikipedia tot aan websites over gezondheidsklachten en geneesmiddelen én productwebsites. In dit onderzoek viel op dat de websites voor de gediagnosticeerde patiënten voornamelijk afkomstig zijn van patiëntenverenigingen. Voor websites bedoeld voor mensen met een klacht ofwel potentiële patiënten of die verwijzen naar een geneesmiddel zijn voornamelijk farmaceutische bedrijven verantwoordelijk, direct of door sponsoring. Reclame maken voor receptgeneesmiddelen richting publiek is in Nederland verboden. Onder reclame wordt volgens de wetgeving verstaan: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.2

1 2

Brief 22894 – nr 183 van de Minister aan Tweede Kamer Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.sub xx


5

Naast de Geneesmiddelenwet waarin dit is vastgelegd, zijn hiervoor ook Zelfreguleringsnormen binnen de Gedragscode Geneesmiddelenreclame in de vorm van CGR-richtlijnen ontwikkeld door de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) en de Keuringsraad (KOAG/KAG). Strikt genomen is informatie reclame zodra (in)direct naar een geneesmiddel wordt verwezen.3 Behalve als het gaat om informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het middel, waarbij de (merk)naam genoemd kan worden.4 Er zijn duidelijke regels over wat verboden is bij het maken van geneesmiddelenreclame voor niet receptplichtige (OTC) geneesmiddelen. Websites waarop reclame wordt gemaakt voor OTC geneesmiddelen worden preventief getoetst door het KOAG/KAG. Websites met informatie over receptgeneesmiddelen worden niet preventief getoetst. Alleen in het geval van een klacht bij de CGR of de IGZ wordt gekeken of een website aan de wet en CGR-richtlijnen voldoet en zonodig wordt hiertegen opgetreden. Zonder klacht ontbreekt elke vorm van controle. In dit rapport wordt besproken op welke manier de farmaceutische industrie communiceert via internet en in welke mate dit duidelijk is voor de lezer. Daarbij staan verschillende vragen centraal. Welke informatie bieden de websites? Op welke manier doen ze dit? Hoe verhoudt zich alles tot de weten regelgeving? En: voldoet de huidige weten regelgeving? In dit onderzoek is er voor gekozen de meest populaire zoekmachine Google te gebruiken. In totaal zijn 41 websites uitgebreid geanalyseerd. Er is bij de analyse onder andere gekeken naar de afzender en de zichtbaarheid hiervan, aanwezigheid van productnamen en/of informatie, of (in)direct verwezen wordt naar een geneesmiddel, wat de website aanbiedt en of de website als informatie te beschouwen is of als reclame. De onderzochte websites binnen de onderzoekscriteria zijn naast de Geneesmiddelenwet en CGR-richtlijnen gelegd. Uit dit onderzoek blijkt dat het merendeel van de websites van registratiehouders op één of meerdere punten niet aan de wet of CGR-richtlijnen voldoen. Van de 41 geanalyseerde websites zijn er 32 direct van of gesponsord door registratiehouders met betrekking tot UR-geneesmiddelen. Van de 32 websites zijn er 23 in strijd met de CGR-richtlijnen en/of Geneesmiddelenwet. Voor beantwoording van deze vragen is naar vijf medische aandachtsgebieden gekeken: cholesterol, diabetes, maagzuur, depressie en astma/COPD. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de bestaande weten regelgeving en de CGR- en KOAG/KAG-richtlijnen over communicatie rond geneesmiddelen. Een uitgebreide analyse en beschrijving van de resultaten is te vinden in hoofdstuk 3. Bijlage 1 geeft een overzichtstabel van alle onderzochte websites en op welke punten zij in strijd zijn met de CGR-richtlijnen en/of Geneesmiddelenwet. Bijlage 2 onderbouwt de bevindingen per website. In hoofdstuk 4 wordt uitleg gegeven over de onderzoeksaanpak, de gekozen onderwerpen en websites.

3 4

6


CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c

1 Conclusies en aanbevelingen

1.1 Conclusies Op internet is een groot aanbod van websites over gezondheidsklachten, aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen te vinden. Het aanbod varieert van websites van algemene aard zoals gezondheidspleinen, startpagina's, patiëntenverenigingen en Wikipedia tot aan websites over gezondheidsklachten en geneesmiddelen én productwebsites. Websites waarop niet naar een geneesmiddel of huisarts wordt geleid, lijken als afzenders voornamelijk patiëntenverenigingen, internetuitgevers, particulieren, ziekenhuizen of alternatieve genezers te hebben. Bij websites over een specifiek geneesmiddel of voor mensen met een klacht ofwel 'potentiële patiënten' is de afzender meestal een farmaceutisch bedrijf. Van de 41 onderzochte websites zijn er 34 direct van of gesponsord door registratiehouders. 2 van deze websites gaan over OTC-geneesmiddelen. Van de 32 websites betreft UR-geneesmiddelen zijn 23 in strijd met de CGR-richtlijnen en/of Geneesmiddelenwet. Bij 7 websites is geen betrokkenheid van registratiehouders gevonden. 4 hiervan voldoen niet aan de voorwaarden. Onder reclame wordt volgens de wetgeving verstaan: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.5 De huidige weten regelgeving en de bestaande CGRrichtlijnen kunnen deze beïnvloeding niet voorkomen. De Geneesmiddelenwet geeft aan dat reclame maken voor receptgeneesmiddelen (UR) richting publiek verboden is. Ook de CGR-richtlijnen 'Internet' en 'Onderscheid reclame en informatie' voorkomen niet dat de patiënt regelmatig naar de huisarts wordt verwezen. Zelftesten en het vernoemen van geneesmiddelen als oplossing bevorderen het geneesmiddelengebruik. Er lijkt onderscheid gemaakt te kunnen worden tussen websites voor gediagnosticeerde patiënten en websites voor potentiële patiënten uit het algemene publiek. Een website voor de gediagnosticeerde patiënt biedt over het algemeen informatie over de aandoening of ziekte en relevante leefstijlinformatie. Op de website zie je vooral algemene geneesmiddeleninformatie en geen productinformatie. Dit lijken vooral vraaggestuurde, informatieve, servicegerichte websites. Websites voor potentiële patiënten lijken erop gericht informatie te verstrekken over een aandoening om personen met een klacht naar de huisarts te leiden. Websites over klachten zoals www.maagzuur.nl en productwebsites zoals www.zyprexa.nl zoeken de grens op tussen informatie en reclame.

5

Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.xx


7

Deze websites geven informatie over een gezondheidsklacht of ziekte in combinatie met productinformatie en een verwijzing - direct of indirect naar een geneesmiddel. In dit geval is het meer reclame dan informatie.6 Er zijn duidelijke regels over wat verboden is bij het maken van geneesmiddelenreclame voor niet receptplichtige (OTC) geneesmiddelen. Websites waarop reclame wordt gemaakt voor OTC geneesmiddelen worden preventief getoetst door het KOAG/KAG. Websites met informatie over receptgeneesmiddelen worden niet preventief getoetst. Alleen in het geval van een klacht bij de CGR of de IGZ wordt gekeken of een website aan de wet en CGR-richtlijnen voldoet en zonodig wordt hiertegen opgetreden. Zonder klacht ontbreekt elke vorm van controle. Mensen zijn gevoelig voor de meest aantrekkelijke boodschap die het snelst een oplossing biedt. Internet heeft hiervoor vele mogelijkheden, waardoor het voor marketingdoeleinden uitermate geschikt is. Hiervan maken registratiehouders gebruik. Korte, heldere boodschappen, tips en printbare vragenlijsten voor de huisarts zijn hier een voorbeeld van. Maar ook zelftests, waarmee je in een minuut advies krijgt of een diagnose. Al deze zaken dienen het doel van afzenders. Namelijk het communiceren over geneesmiddelen en het zo stimuleren van een actieve vraag bij (potentiële) geneesmiddelconsumenten. Voor de bezoekers is het niet altijd helder wie verantwoordelijk is voor de website. Het is onduidelijk in hoeverre de naam van een farmaceutisch bedrijf voor het publiek herkenbaar is als de naam van een geneesmiddelenfabrikant. De inhoud lijkt onafhankelijk, mede door de manier waarop informatie wordt aangeboden. Ondanks het verbod op reclame voor receptgeneesmiddelen en het bevorderen van het geneesmiddelengebruik wordt de consument door deze informatie naar de huisarts geleid voor een (vraag om een) receptgeneesmiddel. De geneesmiddeleninformatie zoals deze nu op internet gegeven wordt door farmaceuten, lijkt te leiden tot medicijngebruik en mogelijk overconsumptie. Ten slotte: ondanks het huidige toezicht van de IGZ en de zelfregulering van de CGR, zien we dat in de praktijk meerdere malen de wet overtreden wordt. De websites vallen niet onder de noemer informatie maar zijn te kenschetsen als reclame en daarom niet toegestaan.7 De gevolgen, voor de registratiehouder of beheerder van de website, van het overtreden van de Geneesmiddelenwet of CGR-gedragscode, zijn tot nu toe niet verdergegaan dan een waarschuwing en het uit de lucht halen of aanpassen van de website.

6 7

8


CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a Hoofdstuk 3.1 De praktijk naast de wet

1.2 Aanbevelingen 1.2.1 Duidelijkheid afzender Het moet voor de bezoekers duidelijk zijn wie de afzender is van websites over aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen. Het is interessant om te onderzoeken in hoeverre de lezer weet dat hij te maken heeft met een farmaceutisch bedrijf, wanneer enkel de bedrijfsnaam van de fabrikant te zien is. Het zou voor de lezer minstens helder moeten zijn door wie hij geïnformeerd wordt en wat de aard van de werkzaamheden is van de afzender of de sponsor. Een mogelijkheid is een duidelijke melding bij het bezoeken van de website dat het hier gaat om een website van de fabrikant van het geneesmiddel. 1.2.2 Noemen van geneesmiddelen Terughoudendheid is geboden bij het noemen van receptgeneesmiddelen op informatieve websites. De grens tussen informatie en reclame is snel bereikt. Productwebsites met als kennelijke doelgroep de gebruiker zijn voor iedere internetbezoeker bereikbaar. Dit is in de huidige vorm onwenselijk. 1.2.3 Preventieve toetsing Voor OTC-geneesmiddelen mag reclame worden gemaakt. Ook op internet. De websites worden preventief getoetst door het KOAG/KAG. Preventieve toetsing van informatieve websites en zeker wanneer receptgeneesmiddelen genoemd worden, is sterk aan te bevelen. Dit geldt dus ook voor websites die financieel mogelijk worden gemaakt door registratiehouders, maar een andere afzender hebben. 1.2.4 Toezicht Strikter en actiever toezicht op het naleven van de wetgeving en CGRrichtlijnen is gewenst. Het is zaak te voorkomen dat websites die in strijd zijn met de wet of CGR-richtlijnen online zijn op internet. Alleen op deze manier is te vermijden dat beïnvloeding van geneesmiddelengebruik plaatsvindt via internet. 1.2.5 Publiekscampagne Het verdient aanbeveling een publiekscampagne te ontwikkelen, zodat de consument beter geïnformeerd raakt over de manieren waarop internet kan worden ingezet als marketinginstrument voor receptgeneesmiddelen. Hoe herken je als consument reclame die verpakt is als informatie? Hoe ga je hiermee om? De werktitel van de campagne zou kunnen zijn: ‘Wie wordt hier beter van?’ 1.2.6 Onderzoek Internet en de nieuwe media ontwikkelen zich in een razend tempo. Hierdoor ontstaan nieuwe marketingmogelijkheden voor registratiehouders. Voorkomen moet worden dat ruimte ontstaat voor registratiehouders om geneesmiddelengebruik (in)direct te bevorderen. Die ruimte kan ontstaan door het ontbreken van wetgeving, CGR-richtlijnen en jurisprudentie. Verder onderzoek van het aanbod en de activiteiten van de farmaceutische industrie op internet is aan te bevelen. Door de snelle ontwikkelingen en het dynamische karakter van nieuwe internetmogelijkheden en gerelateerde media is het raadzaam deze continu te monitoren.


9

Ook is onderzoek gewenst naar de mate waarin informatieve websites, met of zonder vermelding van geneesmiddelen, het geneesmiddelengebruik bevorderen. Tijdens ons onderzoek zijn meer dan tachtig websites van de farmaceutische industrie verzameld die buiten de aandachtsgebieden van dit onderzoek vielen, maar wel receptgeneesmiddelen betreffen. Het verdient aanbeveling deze websites nader te onderzoeken en te beoordelen op het naleven van de wetgeving en CGR-richtlijnen.

10


2 Reclame versus Informatie

Informatie die leidt naar één specifiek receptgeneesmiddel is reclame en dus niet toegestaan

2.1 Geneesmiddelenwet De Geneesmiddelenwet verbiedt het maken van reclame voor URgeneesmiddelen gericht op het publiek. Onder reclame wordt volgens de wetgeving verstaan: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.8 Met publieksreclame wordt bedoeld: reclame voor een geneesmiddel die, gezien haar inhoud en de wijze waarop zij wordt geuit, kennelijk ook voor anderen dan beroepsbeoefenaren is bestemd.9 Reclame maken voor URgeneesmiddelen is uitsluitend toegestaan richting beroepsbeoefenaren. Het geven van informatie of communiceren over gezondheid of ziekten bij de mens valt volgens de Geneesmiddelenwet niet onder reclame.10 Er mag echter niet direct of indirect verwezen worden naar een geneesmiddel.11 2.2 Gedragscode Geneesmiddelenreclame De stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) heeft een gedragscode opgesteld die gaat over reclame voor geneesmiddelen in de ruimste zin des woords. Daarnaast stelt deze normen voor een aantal activiteiten die te maken hebben met een verantwoorde gang van zaken bij de omgang tussen vergunninghouders en beroepsbeoefenaars en informatie richting het publiek. Binnen de Gedragscode Geneesmiddelenreclame zijn CGRrichtlijnen over reclame en informatie voor receptgeneesmiddelen op internet opgesteld en een nadere invulling van het onderscheid tussen reclame en informatie voor geneesmiddelen. Hierna aan te duiden als CGR-richtlijnen 'Internet' en CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie'. 2.2.1 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' De richtlijnen van de CGR en het KOAG/KAG zijn nagenoeg identiek. Deze geven in tegenstelling tot de Geneesmiddelenwet een specifieke omschrijving van het verschil tussen reclame en informatie. De richtlijnen geven als definitie: "reclame kenmerkt zich door het aanprijzende karakter van de uiting".12 Niet onder reclame valt: informatie over volksgezondheid, therapeutische klassen, indicatiegebied of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing, zelfs niet indirect naar een geneesmiddel bevat.13 Informatie over een geneesmiddel waarbij de (merk)naam van het middel genoemd kan worden, is alleen toegestaan als het gaat om "informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het betreffende middel".14

8

Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.xx Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.ijij 10 Geneesmiddelenwet hoofdstuk 9, artikel 83.d 11 Arrest Hof Arnhem15-05-2002 05/088153-01 12 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 1 13 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a 14 CGR-richtlijnen ‘Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c 9


11

2.2.2 CGR-richtlijnen 'Internet' Voor internet gelden in ieder geval dezelfde regels als voor reclame en informatie in andere vormen. De CGR heeft specifiek voor internet aanvullende richtlijnen ontwikkeld. Hierin wordt gesteld dat: ◗ Elke site ten minste duidelijk de naam en het adres van de verantwoordelijke voor de site moet vermelden. ◗ De medische en wetenschappelijke informatie de actuele stand van zaken moet weergeven. ◗ Als geneesmiddeleninformatie wordt gegeven, een bijsluiter IB-tekst of link hier naartoe aanwezig moet zijn. ◗ Een website gericht op het publiek geen link mag bevatten naar een website uitsluitend gericht op beroepsbeoefenaren.15 2.3 Jurisprudentie Er is minimale jurisprudentie over informatieaanbod op internet over volksgezondheid of menselijke ziekten en medicijnen. In de zaak K99.009 (Boehringer Ingelheim BV-Searle) van 24 maart 2000 wordt gesteld dat geen link aanwezig mag zijn naar een website voor beroepsbeoefenaars op een website gericht op het publiek. Ook mag geen link naar een buitenlandse website aanwezig zijn die reclame bevat. In de zaak K07.004 (NVKP- SPMSD) van 29 juni 2007 over beschermjedochter.nl wordt duidelijk dat het geen reclame betreft omdat nergens een geneesmiddel wordt genoemd. De website is daarmee toegestaan. Dat het geen reclame is wanneer niet (in)direct verwezen wordt naar een geneesmiddel, is besloten door het gerechtshof te Arnhem in de zaak over de schimmelnagels op 15 mei 2002. Door het noemen van geneesmiddelen en vooral als informatie leidt naar een specifiek middel, is al snel sprake van reclame. In het geval van K04.021 (Kant- Pfizer) van 7 januari 2005 over erectieplein.nl is het geheel wel als reclame bestempeld, ook al worden meerdere geneesmiddelen genoemd. De website leidt naar één geneesmiddel omdat dit vaker wordt genoemd, minder bijwerkingen worden gemeld bij dat middel dan bij de andere geneesmiddelen en hierover meer informatie wordt gegeven. Het anonieme advies A03.008 van het GCR op 3 februari 2003 was negatief. Het betrof een op te zetten website over een geneesmiddel bedoeld voor mensen die het middel reeds gebruikten. Op de website zou komen: een bijsluiter/gebruiksaanwijzing, uitleg over het geneesmiddel, telefonische hulplijn Q&A en de mogelijkheid tot het stellen van vragen die beantwoord zouden worden door medewerkers van de medische afdeling van de fabrikant en bij de telefoonservice. Ook een link naar informatie voor beroepsbeoefenaars was voorzien. De CGR stelt dat bezwaren kleven aan deze opzet omdat niet gewaarborgd is dat het alleen gaat om informatie van algemene en technische aard. Ook stellen ze dat de grens tussen reclame en voorlichting niet eenvoudig te bepalen is en daarom terughoudendheid is geboden bij dit medium. Ook is het niet wenselijk dat (medische) vragen door medewerkers van de medische afdeling worden beantwoord. Dit is de taak van een arts of apotheker.

15

12


CGR-richtlijnen 'Internet'

Ook testimonials van patiënten zijn onwenselijk, zoals in het geval van KOAG/KAG 6 december 2007 GSK over rotavirus, ook al betreft het geen reclame. Testimonials roepen angst op en spelen onnodig in op de emoties van ouders. 2.4 Conclusie Uit de wetgeving, CGR-richtlijnen en jurisprudentie kunnen we concluderen dat: ◗ Een website niet het gebruik van een geneesmiddel mag bevorderen want "elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het gebruik van een geneesmiddel te bevorderen is reclame". ◗ Een website niet mag verwijzen of leiden naar een geneesmiddel omdat "het om reclame gaat als direct of indirect verwezen wordt naar een geneesmiddel". ◗ Aanprijzende, algemene informatie niet technisch van aard zoals een bijsluiter , testimonials over een geneesmiddel of vermelding van een geneesmiddel als behandeling niet toegestaan zijn omdat "URgeneesmiddeleninformatie richting het publiek alleen toegestaan is indien het gaat om informatie van technische aard die relevant is voor het gebruik". ◗ Er geen link of gedeelte op de website mag zijn dat bedoeld is voor beroepsbeoefenaars omdat "niet verwezen mag worden naar een vrij toegankelijke website voor beroepsbeoefenaren". ◗ Het vermelden van de afzender duidelijk moet zijn en niet alleen in de disclaimer en ook niet onder de noemer van infocentrum want "de verantwoordelijke voor de website moet duidelijk zijn". ◗ Geneesmiddeleninformatie overeen moet komen met de IB tekst en dit direct te controleren moet zijn zodat "een bijsluiter of IB-tekst aanwezig moet zijn of een link er naartoe".


13

3 Informatieaanbod op internet

Het merendeel van de websites is in strijd met de wetgeving en CGRrichtlijnen.16

Internet bevat gezondheidsinformatie op websites van Wikipedia, ziekenhuizen, universiteiten, patiëntenorganisaties en particulieren. Daarnaast heeft de farmaceutische industrie websites of treedt op als sponsor van websites. De verantwoordelijke voor een website is wisselend herkenbaar. Regelmatig is het even zoeken voordat duidelijk is wie de eigenaar van de website is. Als informatiezoeker kun je via diverse wegen op een website terechtkomen, zoals via een aankondiging van een website in folders, op posters, tv en radio. Via links op een website of via een zoekmachine. Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van de meest populaire zoekmachine Google om informatie te vinden. Afhankelijk van de zoekterm zijn 5-100.000 hits per onderwerp te zien. Websites van ziekenhuizen en patiëntenverenigingen zien er qua opzet en informatieaanbod doorgaans anders uit dan een website waar de farmaceutische industrie direct bij betrokken of verantwoordelijk voor is. Er is hierbij ook onderscheid te maken tussen websites gericht op de gediagnosticeerde patiënten en op de potentiële patiënten ofwel personen met een klacht of gezondheidsrisico. Een website voor de gediagnosticeerde patiënt, voornamelijk afkomstig van een patiëntenvereniging, biedt over het algemeen informatie over de aandoening of ziekte en relevante leefstijlinformatie. Op deze website zie je meestal algemene geneesmiddeleninformatie, maar geen productnamen of informatie. Bij websites voor potentiële patiënten en productwebsites, hoofdzakelijk afkomstig van een farmaceut, zie je informatie over een specifieke aandoening in combinatie met een of meerdere geneesmiddelen of productinformatie en productnamen. Deze websites lijken er op gericht de personen met een klacht naar de huisarts te leiden door de aanwezigheid van bepaalde features, zoals bijvoorbeeld een zelftest waaruit het advies komt naar de huisarts te gaan. Buiten gezondheidsinformatie wordt ook (in)direct verwezen naar een geneesmiddel door patiëntenervaringen of een pagina over het geneesmiddel als oplossing voor een aandoening. Als we de Geneesmiddelenwet en de richtlijnen strikt nemen, zien we in de praktijk - alleen al door de verwijzingen naar specifieke geneesmiddelen op veel van deze websites - dat het hier gaat om reclame.17 3.1 De praktijk naast de wet Als we de Geneesmiddelenwet en de richtlijnen strikt nemen, kunnen we de conclusie trekken dat 27 van de 41 onderzochte websites, waarvan 23 (in)direct van de farmaceutische industrie op minstens één van onderstaande punten niet overeenkomen met de wet en regelgeving.18

16

Tabel 2. Onderzochte websites Hoofdstuk 3.5 De praktijk naast de wet 18 Bijlage 1. Indextabel per website en feature onderdeel 17

14


1. Reclame is: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe.19 2. Onder reclame valt niet: informatie betreffende gezondheid of ziekten bij de mens.20 3. Geen reclame is informatie betreffende volksgezondheid, therapeutische klassen, indicatiegebied of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing - zelfs niet indirect - naar een geneesmiddel bevat.21 4. Een link in een op publiek gerichte site naar een ander internetadres is niet toegestaan als deze andere site uitsluitend is bestemd voor beroepsbeoefenaren.22 5. Informatie over een geneesmiddel is alleen toegestaan als het gaat om "informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het betreffende middel, waarbij de (merk)naam van het betreffende middel genoemd kan worden".23 6. Publieksreclame is voorts verboden indien daarin wordt aangegeven dat op verstrekking van het geneesmiddel aanspraak bestaat krachtens de wettelijke sociale ziektekostenverzekeringen.24 7. Elke site moet tenminste duidelijk vermelden: de naam en het adres van de verantwoordelijke voor de site.25 8. Daarnaast moet de site de volledige, onbewerkte weergave van de verkorte bijsluitertekst bevatten dan wel moet er een directe link worden opgenomen naar die informatie, die de lezer aanmoedigt daarvan kennis te nemen.26 Paragraaf 3.2 laat per onderdeel van een website zien welke van deze punten van toepassing zijn. Er is onder andere te zien dat websites zowel direct als indirect verwijzen naar een geneesmiddel en namen van producten vermelden in combinatie met gezondheidsklachten, of deze zelfs als oplossing voor een gezondheidsklacht noemen. Deze informatie is niet te kenschetsen als "relevant voor het gebruik". Op regelmatige basis wordt verwezen naar de vergoedingenstatus en naar vrij toegankelijke websites voor uitsluitend beroepsbeoefenaren, wat volgens de CGRrichtlijnen 'Internet' niet is toegestaan. Bijlage 1 geeft een overzicht per website. Vanaf 3.2.1 volgt uitleg per onderzocht feature en in hoeverre die in strijd is met de wet en richtlijnen en of het laakbaar is. Als sprake is van productsites, aanwezigheid van productnamen, informatie of logo’s aanwezig zijn, wordt in bijlage 2 onderbouwd waarom het wel of niet in strijd is met de wet en/of richtlijnen.

19

Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.xx Geneesmiddelenwet hoofdstuk 9, artikel 83.d 21 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a 22 CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b 23 CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c 24 Geneesmiddelenwet hoofdstuk 9, artikel 89.g 25 CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3 26 CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7 20


15

3.2 Features op websites Websites geven hoofdzakelijk informatie, in de vorm van teksten. Daarnaast bieden ze diverse 'features' om de website en informatie aantrekkelijker te maken voor de bezoeker zoals zelftesten, vraag- en antwoordlijsten (FAQ), brochures die gedownload kunnen worden, links naar andere websites, polls, tips en bijsluiterteksten. Ook bieden ze afgeschermde delen of links voor professionals, informatie en checklists om mee te nemen naar de behandelaar, fora, vergoedingenoverzichten, prijzen, ervaringsverhalen, nieuws en animatiefilmpjes. De onderzochte websites zijn beoordeeld op de aanwezigheid van deze features en in welke mate de farmaceutische industrie zichtbaar is als afzender. Voor sommige beoordeelde onderdelen bestaan CGR-richtlijnen. Features die onderzocht zijn maar buiten de richtlijnen vallen, kunnen aangemerkt worden als laakbaar zoals een checklist om mee te nemen naar de huisarts, vergoedingenoverzicht of een animatiearts bij wie een bezoeker terecht kan met vragen. Tabel 1 geeft een samenvatting per aandachtsgebied en feature. 3.2.1 Productsites Hierbij gaat het om een website met als uitgangspunt één specifiek geneesmiddel in plaats van een aandoening. De domeinnaam is vaak ook de productnaam van het geneesmiddel. Het gebruik van een productnaam als domeinnaam is toegestaan. Een website die vervolgens uitsluitend gericht is op een specifiek product waarbij informatie gegeven wordt over de aandoening of ziekte waarvoor het bedoeld is, valt niet meer onder informatie over ziekte en gezondheid zoals is toegestaan. Door de toegankelijkheid, vindbaarheid via bijvoorbeeld Google, opzet van de website en de verwijzing naar een specifiek geneesmiddel, is het te kernschetsen als aanprijzend. De website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' (artikel 2.a en artikel 2.c toelaten). Hiermee overtreden al deze websites hoofdstuk 9 artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. 3.2.2 Eigenaar farmaceutische industrie Hierbij is gekeken of de verantwoordelijke voor de website een registratiehouder is of een andere partij. Ook bij sponsoring van een website door een registratiehouder is deze volledig verantwoordelijk voor de inhoud, omdat sponsoring instemming betekent met de inhoud.27 3.2.3 Banner/advertentie Hiermee worden banners en advertenties in algemene zin bedoeld aanwezig op de website. Dit mag zolang het geen reclame op zich is of verwijst naar een website waarop geneesmiddelenreclame wordt gemaakt toegankelijk voor het publiek over UR-geneesmiddelen. 3.2.4 Geneesmiddeleninformatie Hiermee is bedoeld algemene geneesmiddeleninformatie zonder dat productnamen of specifieke geneesmiddelen vermeld worden. Deze vorm van geneesmiddeleninformatie is toegestaan.

27

16


Uitspraak CGR 20 juli 2007 (Norgine/Zambon) JGR 2007/27

3.2.5 Productinformatie Met productinformatie wordt informatie over een specifiek geneesmiddel bedoeld waarbij de merknaam genoemd wordt. Hierbij gaat het om informatie over het geneesmiddel als oplossing voor een gezondheidsprobleem, ervaringsverhalen en uitgebreide informatie die niet van algemene en technische aard is. In dit geval is de informatie in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en artikel 2.c. Wanneer een website in strijd is met deze richtlijnen of de nadrukt legt op of leidt naar een geneesmiddel, is sprake van reclame en overtreedt het hoofdstuk 9 artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. 3.2.6 Productlogo Bij de aanwezigheid van een productlogo met of zonder afbeelding van de verpakking of het product, komt de aandacht sterk op het geneesmiddel te liggen. Er is geen sprake van technische informatie noch van gezondheidsinformatie. Hiermee wordt de aandacht getrokken naar een geneesmiddel en direct verwezen. Hierdoor is het reclame - zie CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en artikel 2.c - en wordt hoofdstuk 9 artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet overtreden. 3.2.7 Productnaam Als een of meerdere productnamen aanwezig zijn, is dat hier aangegeven. "Geen reclame is informatie betreffende volksgezondheid, therapeutische klassen, indicatiegebied of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing - zelfs niet indirect - naar een geneesmiddel bevat." Er is sprake van reclame wanneer de nadruk ligt op, of de informatie leidt naar een specifiek geneesmiddel. Dit is ook het geval indien enkel een productnaam genoemd wordt, deze aanklikbaar is of minder bijwerkingen worden vermeld dan bij overige geneesmiddelen enzovoort. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en artikel 2.c. Als een website in strijd is met deze richtlijnen of de nadrukt legt op of leidt naar een geneesmiddel, is sprake van reclame en overtreedt het hoofdstuk 9 artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. 3.2.8 Betrokken organisaties/sponsors Als een farmaceutisch bedrijf sponsor is van de website is deze evengoed verantwoordelijk voor de site en moet deze voldoen aan de weten regelgeving die geldt voor registratiehouders. Of sprake is van sponsoring is hier aangegeven. 3.2.9 Vermelding afzender De verantwoordelijke voor de website dient altijd goed zichtbaar te zijn.28 De zichtbaarheid is ingedeeld in drie categorieën: a) duidelijk, bijvoorbeeld bovenaan de website met logo; b) zichtbaar, klein onderaan de website; c) niet zichtbaar op de website, hooguit in de disclaimer. Wanneer de vermelding van de afzender onder c valt, kan gesteld worden dat niet aan de CGR-richtlijnen 'Internet' artikel 3 is voldaan. Ook een website die een verkeerde indruk wekt, door bijvoorbeeld het vermelden van een informatiecentrum als afzender terwijl een farmaceutisch bedrijf de eigenlijke afzender vormt, is in strijd met artikel 3. 28

Jurisprudentie K06.012/K06.014 Shering-plough-Abbott


17

3.2.10 Zelftest Hiermee wordt de aanwezigheid aangegeven van een of meerdere korte vragenlijsten, op internet zelftest(s) genoemd. In de weten regelgeving is niets vastgelegd over zelftests. Als het gaat om een test waarbij na het invullen de persoon naar de huisarts wordt verwezen, vooral als het een website betreft die richting een farmacotherapeutische oplossing stuurt, is dat laakbaar. Als naar één geneesmiddel wordt verwezen, is het in strijd met de CGR-richtlijnen. 3.2.11 Vragenlijst voor (huis)arts Hiermee wordt bedoeld een aangetroffen vragenlijst die na het invullen kan worden uitgeprint en meegenomen naar de huisarts. Zolang het om informatie gaat, is het toegestaan. Het risico bestaat echter dat door het meenemen van een vragenlijst het gesprek tussen patiënt en (huis)arts te veel wordt gestuurd richting een farmacotherapeutische oplossing, wat laakbaar is. Ook wordt gestuurd richting een specifiek geneesmiddel. In dat geval beïnvloedt het de behandelkeuze van de arts en is het aanbieden van checklists voor de huisarts door een farmaceutisch bedrijf verboden. 3.2.12 Forum De aanwezigheid van een forum op de website, waar mensen interactief met elkaar kunnen communiceren en ervaringen uitwisselen. Een forum op een website waarvoor een registratiehouder verantwoordelijkheid draagt, is toegestaan. Het brengt echter het risico met zich mee dat contact ontstaat tussen registratiehouder en bezoeker. 3.2.13 Online advies Hiermee is aangegeven of de bezoeker van de website online advies kan krijgen. Het is niet wenselijk dat medewerkers van een farmaceutisch bedrijf (medische) vragen beantwoorden.29 Voor het beantwoorden van deze vragen is de arts of apotheker de juiste persoon en niet de registratiehouder. Online advies aanbieden op deze manier is laakbaar. 3.2.14 Bekende Nederlander/arts etc. De aanwezigheid van gezaghebbende personen zoals artsen of bekende Nederlanders is voor OTC-geneesmiddelenreclame niet toegestaan. Wanneer het gaat om informatie over een specifieke aandoening is dit wel toegestaan. Dit geeft sterk de indruk van reclame. Vooral als informatie wordt gegeven over farmacotherapeutische oplossingen is dit laakbaar. 3.2.15 Filmpje/animatie Hiermee wordt aangegeven of filmpjes dan wel animaties aanwezig zijn op de website. De aanwezigheid hiervan op zich is niet laakbaar of in strijd met de CGR-richtlijnen. De inhoud en vorm van de animatie of het filmpje is van belang. Wanneer dit aanwezig is op een website wordt nadere uitleg gegeven over de inhoud in bijlage 2 bij de betreffende website. 3.2.16 V&A Informatie gegeven in de vorm van vraag en antwoord is hier bedoeld. Als het echt gaat om algemene informatie is het toegestaan. Het mag echter geen persoonlijk medisch advies of verkapte reclame zijn in de zin van het advies een bepaald geneesmiddel te gebruiken. 29

18


A03.008 adviesuitspraak GCR 3 februari 2003

3.2.17 Bijsluiter, IB-tekst Er is gekeken naar de aanwezigheid van een IB-tekst of bijsluitertekst of een link naar een van beide, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. 3.2.18 Link naar website professionals Hier is gekeken naar de aanwezigheid van een link naar een site voor beroepsbeoefenaars.30 Een link in een op publiek gerichte site naar een ander internetadres is niet toegestaan als deze andere site uitsluitend is bestemd voor beroepsbeoefenaren, volgens de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b. 3.2.19 Download brochure/informatie De mogelijkheid om een brochure of informatie te downloaden. De aanwezigheid hiervan op zich is niet laakbaar of in strijd met de CGRrichtlijnen. De inhoud en vorm van de informatie zijn van belang. Als dit aanwezig is op een website wordt nadere uitleg gegeven over de inhoud in bijlage 2 bij de betreffende website. 3.2.20 Betrokken adviseurs Hier is bekeken of adviseurs betrokken zijn bij de website. Als dit het geval is, zijn de betrokken adviseurs genoemd in bijlage 2 bij de betreffende website. 3.2.21 Vergoedingen-/prijsinformatie Informatie over prijs en vergoedingenstatus is verboden bij publieksreclame voor OTC-geneesmiddelen. Zolang sprake is van informatie voor UR-geneesmiddelen is het niet verboden. De aanwezigheid van een vergoedingenstatus voor UR-geneesmiddelen is laakbaar omdat dit verder gaat dan de informatie zoals bedoeld met algemene informatie of informatie van technische aard. Als niet alle geneesmiddelen evenredig genoemd worden, heeft de aanwezigheid van deze informatie het risico te leiden naar één geneesmiddel. 3.2.22 Overige De aanwezigheid van features die aanwezig zijn naast de onderzochte zoals spelletjes, kooktips, leefstijltips enzovoort. Tabel 1 op de volgende pagina geeft een samenvatting per aandachtsgebied en feature.

30

K99.009 (Boehringer Ingelheim BV-Searle) 24 maart 2000


19

tabel 1 Samenvatting per aandachtsgebied en feature Categorie

Psychiatrie

Cardiologie

Longziekte

Interne Maagzuur

Diabetes

Totaal

Aantal onderzochte websites

8

6

11

4

12

41

Productsites

5

0

0

2

2

9

Eigenaar FI

7

3

6

4

6

26

Banner/advertentie

1

4

8

3

8

24

Geneesmiddeleninformatie

1

4

8

2

6

21

Productinformatie

5

3

4

3

4

19

Productlogo

4

3

2

2

2

13

Productnaam

5

3

4

3

4

19

Betrokken organisaties/sponsors

1

1

4

0

4

10

3xa 5xb

2xa 4xb

11Xb

2Xa 2xb

1xa 6xb 5xc

8xa 28xb 5xc

Zelftest

3

4

8

3

1

19

Vragenlijst voor (huis)arts

1

0

1

1

1

4

Forum

1

2

3

2

1

9

Online advies

1

1

4

1

1

8

Bekende Nederlander/arts enz.

0

0

3

2

2

7

Filmpje/animatie

0

1

2

2

5

10

V&A

4

4

6

3

7

24

Bijsluiter, IB-tekst

5

3

3

2

1

14

Link naar website professionals

5

1

0

0

1

7

Download brochure/informatie

5

2

4

3

6

20

Betrokken adviseurs

3

3

4

3

1

14

Vergoedingen-/prijsinformatie

2

0

0

0

1

3

Overige

5

6

10

4

11

36

Vermelding Afzender*

*a duidelijk, zoals boven aan de website met logo b zichtbaar, klein onderaan de website c niet zichtbaar op de website hooguit in de disclaimer

20


3.3 Onderzochte websites In totaal zijn 41 websites onderzocht. Hiervan zijn 26 websites direct van registratiehouders, waarvan twee over OTC-geneesmiddelen. 8 websites zijn gesponsord door registratiehouders. Van de 2 geanalyseerde websites over UR-geneesmiddelen van registratiehouders zijn 17 in strijd met de CGR-richtlijnen en/of de Geneesmiddelenwet. Van de 8 websites gesponsord door registratiehouders is dit bij 6 het geval. Daarnaast zijn 7 websites niet (in)direct van registratiehouders, waarvan 4 niet voldoen aan de CGR-richtlijnen of Geneesmiddelenwet. De onderzochte websites zijn in tabel 2 overzichtelijk onder elkaar gezet. Hierin staat de domeinnaam, afzender en of het een farmaceutisch bedrijf betreft. In de rechter kolom is aangegeven of de website op een of meerdere punten in strijd is met de CGR-richtlijnen en/of de Geneesmiddelenwet. Bijlage 1 is een tabel met de resultaten van de onderzochte websites uitgebreid geanalyseerd en getoetst, zoals vermeld in hoofdstuk 3.2. Ook geeft bijlage 1 aan op welke punten een website in strijd is met de CGRrichtlijnen en Geneesmiddelenwet. Bijlage 2 is een beschrijving en onderbouwing met een printscreen per website.31

31

Bijlage 2. Overzicht van alle websites volgens indextabel


21

tabel 2 Onderzochte websites per aandachtsgebied Pag* Categorie

Domeinnaam

Eigenaar

Farmaceutisch bedrijf

In strijd met Geneesmiddelenwet en/of CGRrichtlijn

29

Psychiatrie Depressie

www.depressiezelftest.nl

Wyeth

Ja

Nee

30


www.zyprexa.nl

Lilly

Ja

Ja

31


www.health4u.nu

Lilly

Ja

Nee

32


www.cymbalta.nl

Boehringer Ingelheim, Lilly

Ja

Ja

33


www.depressief.nl

Medistart

Nee

Ja

34

Psychiatrie ADHD

www.concerta.nl

Janssen-Cilag

Ja

Ja

35

ADHD

www.strattera.nl

Lilly

Ja

Ja

36


www.seroquel.nl

Astra Zeneca

Ja

Ja

37

Cholesterol

www.cholesterol.nl

Pfizer

Ja

Ja

38

Cholesterol

www.cholesterolbehandeling.nl

MSD, Shering-Plough

Ja

Nee

39

Cholesterol

www.voorkomhartaanval.nl

Websnap Medistart

Nee

Ja

40

Bloeddruk

www.novartiscardiovasculair.nl

Novartis

Ja

Ja

41

Bloeddruk

www.bloeddrukverlaging.nl

Websnap

Nee

Ja

42

Bloeddruk

www.mijnbloeddrukonline.nl

Curavista

Nee

Nee

43

Astma/copd

www.astma-copd.nl

Medistart

Nee

Ja

44

Longziekte Astma/copd

www.luchtpunt.nl

Pfizer, Boehringer Ingelheim

Ja

Ja

45

Astma/copd

www.astmaaltijdanders.nl

AstraZeneca

Ja

Ja

46

Astma

www.bubbliboo.nl

AstraZeneca

Ja

Ja

47

Astma

www.astmatest.nl

GSK

Ja

Ja

48

COPD

www.hebikcopd.nl

Astma fonds

Nee

Nee

49

COPD

www.copdtest.nl

GSK

Ja

Nee

50

Astma

www.mijnastmaonline.nl

Curavista

Nee

Nee

51

Astma

www.astma-hooikoorts.com

MSD

Ja

Ja

52

Astma

www.kinderastma.nl

Medistart

Nee

Ja

53

Astma/copd

www.astmacopdnieuws.nl

Davos, VbbA/LCP

Nee

Ja

54

Maagzuur

www.maagzuur.nl

AstraZeneca

Ja

Ja

55

Maagzuur

www.interactivetutorials.com/sites/36/imagebank/tutorials/Holland_Heart0 burn_181207/index.html

AstraZeneca

Ja

Nee

56

Maagzuur**

www.zantac.nl

GSK

Ja

Nee

57

Maagzuur**

www.rennie.nl

Bayer

Ja

Nee

58

Diabetes

www.diabetes.nl

B. Wolffenbuttel

Nee

Nee

59

Diabetes

www.ndkq.nl

Goud West Multimedia

Nee

Ja

60

Diabetes

www.bloedsuiker.nl

Novo Nordisk

Ja

Ja

61

Diabetes

www.youngvoicestv.nl

Novo Nordisk

Ja

Nee

62

Diabetes**

www.d-teens.nl

Boeren Medical

Nee

Nee

63

Diabetes**

www.d-kids.nl

Boeren Medical

Nee

Nee

64

Diabetes

www.cyberpoli.nl

Stichting Artsen voor kinderen

Nee

Nee

65

Diabetes

www.diabox.nl


Nee

Nee

66

Diabetes

www.lillydiabetes.nl

Lilly

Ja

Nee

67

Diabetes

www.byetta.nl

Lilly

Ja

Ja

68

Diabetes

www.luisternaaruwlichaam.nl

MSD

Ja

Ja

69

Diabetes

www.xenical.nl

Roche

Ja

Ja

* Zie bijlage 2 ** Deze website betreft uitsluitend OTC- geneesmiddelen of medische hulpmiddelen

22


3.4 Websites van de farmaceutische industrie Naast de websites die gevonden zijn binnen de onderzoekcriteria bestaat een groot aanbod van websites van registratiehouders over andere aandoeningen. Tijdens het onderzoek zijn minstens tachtig websites verzameld die nader onderzocht kunnen worden. Het gaat bij deze websites vooral over een specifieke aandoening of een geneesmiddel. Regelmatig maken dit soort websites, zoals www.restlesslegs.nl, deel uit van een publieksvoorlichtingscampagne. In radio- en tv-spotjes wordt vervolgens verwezen naar de websites.

Alle medistart websites ◗ aambeien.nl ◗ angina-pectoris.nl ◗ anticonceptiepil.nl ◗ aspirine.nl ◗ astma-copd.nl ◗ beroerte.info ◗ bloeddrukverlaging.nl ◗ datkloptvoorjehart.nl ◗ depressief.nl ◗ erectiestoornis.nl ◗ fertiliteit.info ◗ geslachtsziekte.nl ◗ gewrichtspijn.nl ◗ gynaecologie.nl ◗ hartaanval.nl ◗ hooikoorts.info ◗ kinderastma.nl ◗ kinderorthopedie.nl ◗ knie.nl ◗ levenmetmigraine.nl ◗ maagdarmlever.nl ◗ nierdialyse.nl ◗ orthopedie.nl ◗ osteoporoseplein.nl ◗ overgewicht info.nl ◗ overspannen.nl ◗ prostaat.nl ◗ reumagids.nl ◗ trombose.nl ◗ urineincontinentie.nl ◗ voorkomhartaanval.nl ◗ vragenoverdiabetes.nl ◗ vrouwenindeovergang.nl

3.5 Internetuitgever Op internet zijn meerdere uitgevers op het medisch/farmaceutische terrein actief. Een opvallende speler is Medistart BV. De websites van Medistart zijn over het algemeen, zoals vermeld op de websites, financieel mogelijk gemaakt door farmaceutische bedrijven. Door de financiering door farmaceutische bedrijven zijn deze mede verantwoordelijk voor de inhoud van de website en moet deze voldoen aan de CGR-richtlijnen. De uitgever geeft ook aan dat de inhoud in samenwerking met de financier tot stand kan komen. Op alle websites worden merknamen genoemd, ook van URgeneesmiddelen en vaak met een afbeelding van de verpakking. Ook worden advertenties geplaatst of banners naar websites waarop URmedicatie kan worden besteld zoals dokteronline.nl. Een aantal websites van Medistart is meegenomen in het onderzoek omdat ze binnen de aandachtsgebieden vallen.


23

4 Methode

4.1 Selectie aandachtsgebieden Omdat het aanbod van websites over geneesmiddelen en aandoeningen heel groot is, werd een selectie gemaakt. Als uitgangspunt zijn vijf veelvoorkomende aandoeningen geselecteerd waarbij geneesmiddelen deel uitmaken van de behandeling. De hypothese is dat de registratiehouders juist voor deze middelen veel informatie zullen aanbieden. De aandoeningen die in dit onderzoek zijn meegenomen, zijn geselecteerd aan de hand van de volgende criteria: ◗ Hoge farmaceutische kosten. Als bron hiervoor is de GIP-databank 2006 van het College voor zorgverzekeringen (CVZ) gebruikt en de SFK databank. ◗ Veel gebruikers/patiënten. ◗ Behandeling ook geïnitieerd in de eerste lijn. ◗ In de laatste tien jaar nieuwe ontwikkelingen op farmaceutisch gebied: er moeten nog geneesmiddelen in patent zitten die regelmatig worden voorgeschreven. ◗ Diversiteit in aandoeningen Na toepassing van bovengenoemde criteria zijn de volgende aandoeningen geselecteerd: tabel 4 Geselecteerde aandachtsgebieden Aandoening

ATC-code

Totale kosten Opmerking in 2006* (euro)

Astma/COPD

R03 Middelen bij astma/COPD

389.688.300

Verhoogd cholesterol

C10 Antilipaemica

379.922.500

Maagklachten

A02B Middelen bij ulcus pepticum en gastro-oesophageale reflux.

319.169.200

Diabetes mellitus

A10 Middelen bij diabetes

232.908.800

Depressie

N06A Antidepressiva

170.145.800

Bron: GIP/College voor zorgverzekeringen 2007

24


Een deel van de kosten is indirect voor maagklachten, met name de protonpompremmers worden ook voorgeschreven ter preventie van maagklachten bij NSAID's.

Een deel van de antidepressiva wordt ook voorgeschreven voor andere indicaties zoals angst en pijn.

4.2 Zoekmethode Er zijn diverse manieren om informatie te zoeken op internet. Dit kan door direct een domeinnaam in te tikken in de adresbalk, via startpagina's, links op websites en zoekmachines. In dit onderzoek is er voor gekozen de meest populaire zoekmachine Google te gebruiken. In Google moet een zoekopdracht worden gegeven om het aanbod van websites te krijgen. Bij het vaststellen van de zoekcriteria is geprobeerd door de ogen van de patiënt/ consument te kijken. Daarom zijn naast de aandoening zelf ook bijbehorende klachten meegenomen. Hierbij zijn ook klachten overgenomen uit een overzicht van zelfgerapporteerde klachten volgens de Tweede Nationale Studie naar ziekten en verrichtingen in de huisartsenpraktijk van het Nivel (zie tabel). Wanneer via Google na het ingeven van een aandoening, ziekte of klacht wordt verwezen naar een productsite over een specifiek geneesmiddel, is geen sprake van informatie op verzoek. De op deze wijze aangetroffen websites zijn om die reden onderzocht als websites gericht op de patiënt. 4.3 Selectie websites tabel 5 Veel voorkomende klachten per aandoening Aandoening

Klacht(en)*

Astma/COPD

Benauwdheid, ademhalingsproblemen, hoesten

Hypercholesterolemie

Gewichtstoename, aankomen, hoog cholesterol(waarde)*

Maagklachten

Maagzuur, maagpijn, brandend maagzuur, oprisping

Diabetes

Moeheid, veel plassen*, dorst *, suikerziekte

Depressie

Lusteloosheid, nergens zin in hebben, gedragsproblemen, depressief, neerslachtig

*Zelfgerapporteerde klachten volgens Tweede Nationale Studie, Nivel

Door het grote en diverse aanbod van websites is door de bomen het bos moeilijk te zien. Het zoeken is beperkt tot Nederlandse websites. De zoekresultaten kunnen worden verfijnd en verkleind door een specifieke zoekopdracht. Als je 'maagzuur' invult, krijg je 99.500 en bij 'cholesterol' 741.000 hits. Hieronder bevinden zich ook betaalde links en advertenties, zoals bij de zoekterm 'maagzuur' de advertenties naar www.maagzuur.nl en www.zantac.nl verschijnen. Ook deze zijn meenomen omdat ze specifiek bij de ingegeven zoekopdracht getoond worden in opdracht van de adverteerder. We hebben vooral gekeken naar websites over de specifieke aandoening, klacht en het geneesmiddel. Websites van de farmaceutische industrie, bedrijven en met onduidelijke afzender zijn in ieder geval onderzocht. Websites waarvan direct duidelijk is dat ze gaan over patiënten- of consumentenverenigingen, complementaire geneeskunde/alternatieve behandelwijzen, startpagina's, algemene gezondheid, Wikipedia en particuliere weblogs zijn niet geanalyseerd. Na het zoeken van informatie met deze criteria bleven binnen de vooraf vastgestelde aandachtsgebieden tussen de vier en elf websites over om uitgebreid te analyseren.


25

4.4 Beoordeling per website Om iedere website goed te kunnen analyseren, is een lijst gemaakt van onderdelen waarop de website zou worden beoordeeld. Hierin zijn zoveel mogelijk de onderdelen meegenomen die besproken worden in de wet of richtlijnen. Daarnaast is gekeken naar zaken die een website interactief maken. Van deze resultaten is een overzicht gemaakt. Voorop stond de vraag wie de afzender is en de wijze waarop dit vermeld wordt. Gekeken is naar de aanwezigheid van de volgende onderdelen: ◗ banner/advertenties ◗ geneesmiddeleninformatie ◗ productinformatie ◗ productlogo ◗ productnaam ◗ overige betrokken organisaties/sponsors ◗ zichtbaarheid aanbieder/ afzender ◗ zelftest ◗ vragenlijst om mee te nemen naar (huis)arts ◗ forum ◗ online advies ◗ bekende Nederlander/arts enzovoort ◗ filmpje/animatie ◗ vraag en antwoord ◗ bijsluiter, IB-tekst, link ernaartoe ◗ link naar website professionals ◗ download brochure/informatie ◗ betrokken adviseurs ◗ vergoedingen-/prijsinformatie 4.5 Websites naast de Geneesmiddelenwet en CGR-richtlijnen De onderzochte websites binnen de onderzoekscriteria zijn naast de Geneesmiddelenwet en CGR-richtlijnen gelegd. Hierbij is gekeken of de website te beschouwen is als informatie of als reclame in zijn geheel omdat de website aanzet tot het gebruik van geneesmiddelen. Daarnaast is per onderdeel gekeken of het in strijd is met de Gedragscode Geneesmiddelenreclame. Met name de CGR-richtlijnen 'Internet' en 'Onderscheid reclame en informatie'. 4.6 Websites van de industrie Naast de websites die geanalyseerd zijn aan de hand van de vooraf vastgestelde aandachtsgebieden, blijven veel aandachtgebieden over die niet meegenomen zijn in dit onderzoek. Tijdens het onderzoek is een lijst verzameld met websites over aandoeningen en geneesmiddelen, los van de vastgestelde aandachtsgebieden en waarvan de farmaceutische industrie de afzender is. Het verdient aanbeveling deze websites verder te onderzoeken, vooral op het strikt naleven van de huidige weten regelgeving en CGR- richtlijnen.

26


Categorie

Domeinnaam

Eigenaar

29

Depressiezelftest

Depressie

www.depressiezelftest.nl

Wyeth

x

30

Zyprexa

Depressie

www.zyprexa.nl

Lilly

x

31

Health 4 you

Depressie

www.health4u.nu

Lilly

x

32

Cymbalta

Depressie

www.cymbalta.nl

Boehringer Ingelheim, Lilly

x

33

Depressief

Depressie

www.depressief.nl

Medistart

34

Concerta

ADHD

www.concerta.nl

Janssen-Cilag

x

x

x

35

Strattera

ADHD

www.strattera.nl

Lilly

x

x

x

x

36

Seroquel

Depressie

www.seroquel.nl

Astra Zeneca

x

x

x

x

37

Cholesterol

Cholesterol

www.cholesterol.nl

Pfizer

x

Cholesterol

www.cholesterolbehandeling.nl

MSD, Shering-Plough

x

Pagina

Naam website

Farmaceutisch bedrijf Gesponsord door farmaceut Leidt (in)direct naar een geneesmiddel1 Informatie anders dan van algemene en technische aard2 Eigenaar vermelding3 Bevat geen Bijsluiter of IB tekst4 Link naar website voor professionals5 Banner/advertentie6 Gebruik van geneesmiddel bevorderen7 Publieksreclame voor receptgeneesmiddel8 Zelftest Vragenlijst voor (huis)arts Online advies

Indextabel per website en feature onderdeel

Bijlage 1

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x x

x

Informatie Centrum 38

Gezonder leven met

x

een laag cholesterol 39

Voorkom hartaanval

Cholesterol

www.voorkomhartaanval.nl

Websnap Medistart

40

Cardiovasculair

Bloeddruk

www.novartiscardiovasculair.nl

Novartis

x

41

Bloeddruk-verlaging

Bloeddruk

www.bloeddrukverlaging.nl

Websnap

x

42

Mijn bloeddruk online

Bloeddruk

www.mijnbloeddrukonline.nl

Curavista

x

43

Astma-COPD

Astma/copd

www.astma-copd.nl

Medistart

x

44

Luchtpunt;

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Excellence

informatiepunt COPD

Astma/copd

www.luchtpunt.nl

Pfizer, Boehringer Ingelheim

x

45

Astma Altijd Anders

Astma/copd

www.astmaaltijdanders.nl

AstraZeneca

x

46

Bubbliboo

Astma

www.bubbliboo.nl

AstraZeneca

x

47

Astmatest

Astma

www.astmatest.nl

GSK

x

48

COPD is

COPD

www.hebikcopd.nl

Astma fonds

x x

x x

x

x

x

x x

x

x

x x

x

x

x x

x

levensgevaarlijk 49

COPDtest

COPD

www.copdtest.nl

GSK

50

Gezondheids-meter

Astma

www.mijnastmaonline.nl

Curavista

51

Astma- hooikoorts

Astma

www.astma-hooikoorts.com

MSD

52

Kinderastma

Astma

www.kinderastma.nl

Medistart

53

Astma&COPD nieuws

Astma/copd

www.astmacopdnieuws.nl

Davos, VbbA/LCP

x x x

x x

x

x

x

x x

54

Maagzuur

Maagzuur

www.maagzuur.nl

AstraZeneca

x

55

Patiënten informatie

Maagzuur

www.interactive-tutorials.com/sites/

AstraZeneca

x

Maagzuur

x x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

x

36/imagebank/tutorials/Holland_ Heartburn_181207/index.html

56

Zantac*

Maagzuur

www.zantac.nl

GSK

x

x

57

Rennie*

Maagzuur

www.rennie.nl

Bayer

x

x

1

In strijd met CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' art. 2a In strijd met CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' art. 2c 3 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 3 4 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 7 5 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 10b 6 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 11 7 Overtreedt Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1 art.1 sub xx 8 Overtreedt Geneesmiddelenwet hoofdstuk 9 art. 85a * Deze website betreft uitsluitend OTC-geneesmiddelen of medische hulpmiddelen. Hiervoor gelden andere regels. 2


27

Domeinnaam

Eigenaar

Diabetes

www.diabetes.nl

B. Wolffenbuttel

58 59

Nationale Diabetes Kennis-Quiz

Diabetes

www.ndkq.nl


60

Bloedsuiker

Diabetes

www.bloedsuiker.nl

Novo Nordisk

x

61

Young voices

Diabetes

www.youngvoicestv.nl

Novo Nordisk

x

62

D-Teens*

Diabetes

www.d-teens.nl

Boeren Medical

x

63

D-kids*

Diabetes

www.d-kids.nl

Boeren Medical

x

64

Cyberpoli

x

"artsen voor kinderen"

Diabetes

www.cyberpoli.nl

Stichting Artsen voor kinderen

65

Diabox

Diabetes

www.diabox.nl


66

Lilly diabetes

Diabetes

www.lillydiabetes.nl

Lilly

x

67

Byetta

Diabetes

www.byetta.nl

Lilly

x

68

Beter leven met diabetes type 2

Diabetes

www.luisternaaruwlichaam.nl

MSD

x

Xenical

Diabetes

www.xenical.nl

Roche

x

69 1

In strijd met CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' art. 2a 2 In strijd met CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' art. 2c 3 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 3 4 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 7 5 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 10b 6 In strijd met CGR-richtlijnen 'Internet' art. 11 7 Overtreedt Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1 art.1 sub xx 8 Overtreedt Geneesmiddelenwet hoofdstuk 9 art. 85a * Deze website betreft uitsluitend OTC-geneesmiddelen of medische hulpmiddelen. Hiervoor gelden andere regels.

28

Farmaceutisch bedrijf Gesponsord door farmaceut Leidt (in)direct naar een geneesmiddel1 Informatie anders dan van algemene en technische aard2 Eigenaar vermelding3 Bevat geen Bijsluiter of IB tekst4 Link naar website voor professionals5 Banner/advertentie6 Gebruik van geneesmiddel bevorderen7 Publieksreclame voor receptgeneesmiddel8 Zelftest Vragenlijst voor (huis)arts Online advies

Categorie

Dit is Diabetes

Pagina

Naam website

BIJLAGE 1 INDEXTABEL PER WEBSITE EN FEATURE ONDERDEEL


x x

x

x

x

x

x

x

x

x x

x

x

Bijlage 2

Overzicht van alle websites volgens indextabel

Depressiezelftest www.depressiezelftest.nl De website 'Depressiezelftest' over depressiestoornis is van Wyeth, registratiehouder van Efexor. De website is gemaakt in samenwerking met FobieVrienden, GGZ Amsterdam. De verantwoordelijke voor de website Wyeth is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt een zelftest over de psychische aandoening depressie. De website bevat geen algemene geneesmiddeleninformatie en verwijst niet (in)direct naar een geneesmiddel. Hiermee valt de website in zijn geheel onder voorlichting (CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a). Tijdens het onderzoek is de website van het internet afgehaald en wordt op de pagina alleen nog verwezen naar de Stichting Fobievrienden. Opmerking Mevrouw Taams gaf in 2003 een interview aan 'Avro Gezondheidsplein' als patiënt en vertelde hoe fijn het is dat de depressiezelftest online is. Op 7 juli 2008 is de website off-line gegaan met onduidelijke reden. Er wordt verwezen naar de Stichting FobieVrienden en vermeld dat de domeinnaam van Wyeth is. Betrokken specialisten, redactie, adviseurs Drs. M.K Taams (voorzitter FobieVrienden en klinisch psycholoog).


29

BIJLAGE 2 OVERZICHT VAN ALLE WEBSITES VOLGENS INDEXTABEL

Zyprexa www.zyprexa.nl De website 'Zyprexa' over manisch depressieve stoornis is van Lilly, registratiehouder van Zyprexa. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt informatie over de psychische aandoening schizofrenie en bipolaire stoornis, behandelmethoden en adviezen. Zyprexa wordt veelvuldig genoemd als enige geneesmiddel. Ook staan afbeeldingen van de verpakkingen op de website. De homepagina meldt: "Op deze website vindt u recente informatie over het geneesmiddel Zyprexa (olanzapine). Zyprexa is geregistreerd voor de behandeling van mensen met schizofrenie of met een manische episode. Wanneer de manische episode succesvol is behandeld kan Zyprexa als stemmingsstabilisator worden ingezet om een bipolaire terugval te voorkomen." Laatste update op 22-09-2008. Een website uitsluitend gericht op één specifiek product waarbij informatie gegeven wordt over de bijbehorende aandoening, kan niet meer gezien worden als informatie over ziekte en gezondheid. Ongeacht of de gegeven informatie over het geneesmiddel is toegestaan. De website leidt op deze manier automatisch direct naar één geneesmiddel. Hierdoor is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a. Ook geeft de website informatie over de behandeling van schizofrenie en bipolaire stoornis met het geneesmiddel Zyprexa. Er worden naast Zyprexa geen andere geneesmiddelen genoemd. De tekst over Zyprexa begint met de zin: "Zyprexa is een modern antipsychoticum, een middel tegen manie en een stemmingsstabilisator. Dit middel kan u helpen om de verschijnselen van uw ziekte beter te beheersen." Het woord 'modern' geeft naar ons oordeel dezelfde indruk als 'beste' of 'nieuwste' en 'state of the art'. Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. De tekst over de behandeling van schizofrenie leidt direct naar een middel en geeft geen algemeen geneesmiddelenoverzicht. "Antipsychotica zoals Zyprexa kunnen helpen de communicatie tussen de hersencellen weer goed te laten verlopen waardoor die allereerste stap gezet wordt." Ook de tekst in het 'Vraag en antwoord'gedeelte 'overstappen op Zyprexa' geeft alleen informatie over Zyprexa, waarbij vermeld wordt dat er andere soortgelijke middelen zijn zonder namen van geneesmiddelen te noemen. De website leidt op deze manier automatisch direct naar één geneesmiddel. Hiermee is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en artikel 2.c. Hiermee overtreedt de website artikel 85.sub a van de Geneesmiddelenwet. Er is een bijsluitertekst aanwezig zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Er is duidelijk zichtbaar een link naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars aanwezig. Dit is in strijd met CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b.

30



Health4U www.health4u.nu De website 'Health4U' over depressie is van Lilly, registratiehouder van onder andere Zyprexa, Prozac, Cymbalta en Strattera. De verantwoordelijke voor de website Lilly is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website gaat over het programma Health4U dat is gericht op personen die antidepressiva gebruiken. Doel van de website is deze mensen te ondersteunen en hun leefwijze te veranderen, met hulp van onder andere GGZmedewerkers die getraind worden door Lilly. Tijdens een twee dagen durende workshop worden mensen geschoold in de uitvoering van het programma Health4U. De redacteuren van het Health4U-programma maken de mensen tijdens deze twee dagen wegwijs in het Health4U-programma. Het is onbekend wie deze training voor de patiënt en de trainer betaalt. Bij navraag bij op de website genoemde aanmeldpunten, weet men niet waar het over gaat als naar dit project wordt geïnformeerd. Gedurende het onderzoek hebben we niemand kunnen bereiken die er meer over wist te vertellen. De website biedt een poll, recept van de dag, 'bereken je BMI' en aanmeldpunten van de GGZ. De website bevat geen algemene geneesmiddeleninformatie en verwijst niet (in)direct naar een geneesmiddel. Hiermee valt de website in zijn geheel onder voorlichting (CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a). Betrokken redactie, adviseurs Jan Willem Louwerens (psychiater) en Martin Appelo (GZ-psycholoog) zijn redacteuren van het Health4Uprogramma en trainers.


31


Cymbalta www.cymbalta.nl De website 'Cymbalta' over depressie is van Boehringer Ingelheim en Lilly, registratiehouder van Cymbalta. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op op alle pagina's met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Deze website geeft informatie over het geneesmiddel Cymbalta voor gebruik bij depressie en perifere neuropathische pijn. Het gebruik van een productnaam als domeinnaam is toegestaan. De website is uitsluitend gericht op één specifiek product, waarbij informatie gegeven wordt over de bijbehorende aandoeningen. Dit kan niet meer gezien worden als informatie over ziekte en gezondheid. Ongeacht of de gegeven informatie is toegestaan. De website leidt op deze manier automatisch direct naar het geneesmiddel Cymbalta. Daarmee is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. De vormgeving van de website toont bovenaan de pagina een afbeelding van een vrouw die futloos op de bank ligt. Al haar klachten staan vermeld en zijn omcirkeld. Later volgen plaatjes van een vrolijk persoon met positieve veranderingen en gevoelens. Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. De website bestaat uit twee delen: Cymbalta & depressie en Cymbalta & perifere neuropathische pijn. Ook is een patiëntenbroche aanwezig, bedoeld voor mensen die het geneesmiddel hebben gekregen van hun arts. Deze informatie behoort niet vrij toegankelijk te zijn. Een bijsluitertekst is aanwezig, zoals vereist volgens de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 7. Er is een duidelijke link aanwezig naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars. Hierop staan wetenschappelijke publicaties over de pluspunten van Cymbalta en wordt reclame gemaakt. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b.

32



Depressief www.depressief.nl De website 'Depressief' over de psychische aandoening depressie is van online uitgever Medistart. Deze verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage. De website wordt niet gesponsord door farmaceutische bedrijven. Dit is een informatieve website over depressie en behandelingen. Er worden geen geneesmiddelennamen genoemd. Verder biedt de website een zelftest, links, een forum en algemene geneesmiddeleninformatie. Er zijn wisselende banners aanwezig zoals voor alternatieve medicatie, dokteronline.nl en andere Medistart websites. De website dokteronline.nl maakt reclame voor receptgeneesmiddelen. De banner die verwijst naar deze website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 11. Opmerking Medistart is een internetuitgever met diverse gezondheidswebsites. De meeste hiervan zijn gesponsord door een of meerdere farmaceutische bedrijven. Op de website staan links naar alle andere websites van dit bedrijf.


33


Concerta www.concerta.nl De website 'Concerta' over ADHD is van Janssen-Cilag, registratiehouder van Concerta. De verantwoordelijke voor de website Janssen-Cilag is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Deze website geeft informatie over het geneesmiddel Concerta en de aandoening ADHD. Daarnaast biedt het brochures, vraag & antwoord, de bijsluiter, de prijs van concerta, informatie over ADHD en over het vergoeden van Concerta door de aanvullende verzekering, met verwijzing via een banner naar www.adhd.nu. Dit is een speciale website over de vergoeding van ADHD-medicatie van Janssen-Cilag. Op de homepagina kan gekozen worden voor het patiëntengedeelte of dat voor de beroepsbeoefenaar. Als patiënt kom je op een website met de welkomsttekst: "Concerta is een tablet die eenmaal per dag wordt ingenomen. Concerta wordt voorgeschreven bij kinderen en jongeren met ADHD, als onderdeel van een behandelprogramma, in combinatie met gedrags- of psychosociale therapie/coaching. Concerta, zoals alle medicatie bij behandeling van ADHD, geneest niet, maar kan wel de symptomen verminderen." Deze website kan niet meer gezien worden als informatie over ziekte en gezondheid. De website leidt door zijn opzet, het veelvuldig noemen van enkel Concerta en de manier waarop dit gebeurt direct naar één geneesmiddel. Een van de voorbeelden is de tekst in de vorm van vraag en antwoord. "Wat is het verschil tussen Concerta en Ritalin als ze allebei methylfenidaat bevatten? De methylfenidaat uit Concerta komt niet allemaal tegelijk in het lichaam. Daarom hoeft Concerta maar eenmaal per dag ('s morgens) ingenomen te worden. Klik hier om meer te lezen over het werkingsmechanisme van Concerta." Hier wordt het middel vergeleken met een concurrerend middel in het voordeel van Concerta. Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Een andere vraag: "Worden er ook andere middelen vergoed behalve Concerta?". Het antwoord: "Als producent van Concerta kennen wij alleen de situatie rondom Concerta. Voor andere producten verwijzen wij u naar de informatie van de verzekeraars of naar de producent van het betreffende geneesmiddel." Deze informatie kan niet gezien worden als informatie van algemene en technische aard. In dit geval is de informatie in strijd met de CGRrichtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c. Er is ook een servicecentrum voor patiënten voor het telefonisch stellen van vragen. Dit is minstens laakbaar (CGR A07.004 advies 2 maart 2007). Deze website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie' artikel 2.a. en 2.c. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is een link naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars. Om deze informatie te kunnen raadplegen, zijn inloggegevens nodig. De aanwezigheid van deze link is niet in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b omdat hij is afgeschermd en men zich moet aanmelden. Een bijsluitertekst is aanwezig zoals vereist volgens de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.

34



Strattera www.strattera.nl De website 'Strattera' over ADHD is van Lilly, registratiehouder van Strattera. De verantwoordelijke voor de website Lilly is vermeld op alle pagina's met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt een vergoedingenoverzicht van verzekeraars, D-dtots-kaart om moeilijke momenten in een dag vast te leggen, links, ervaringen van twee patiënten, bijsluiter en vraag & antwoord. Bij de vraag 'hoe ziet het eruit' staan afbeeldingen van verpakkingen en pillen. Door het enkel en veelvuldig noemen van Strattera op de website wijst deze direct naar een geneesmiddel. Ook de teksten bovenaan de pagina, waar diverse termen door elkaar staan waarbij Strattera het grootst staat afgebeeld, maakt dat het verwijst naar het geneesmiddel. Door de lay-out is het in ieder geval niet als informatie te kenschetsen. De website heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. De informatie die gegeven wordt over het geneesmiddel is ook niet van algemene en technische aard. Hierdoor is het reclame (CGRrichtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c) en overtreedt hiermee hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. De ervaringsverhalen van de patiënten Diederik en Melissa vallen onder reclame, omdat ze in de vorm van hun ervaringen Strattera aanprijzen. Diederik: "De problemen beginnen vaak pas echt op de basisschool." Deze ervaring wordt ook gedeeld door zijn ouders: "Op de peuterspeelzaal ging het nog wel, al viel wel op dat hij daar niet goed op zijn stoeltje in de kring kon blijven zitten. (…) Hij zat halverwege groep twee toen zijn vreemde gedrag ons wel erg verontrustte. Wij hadden een keer muizen in de garage en we moesten een val zetten. Diederik was zo ondersteboven van de muizen, dat hij maandenlang angsten heeft gehad. Hij durfde niet meer naar zijn kamertje boven, we moesten hem heel lang begeleiden. Dat vonden we toch niet helemaal normaal. Gelukkig kwam het na een tijd weer in balans. Pas in groep 4 zijn we naar de huisarts gegaan: we dachten zelf inmiddels ook aan ADHD. Inmiddels slikt Diederik Strattera. Het duurde wel een aantal weken voordat we veranderingen bij hem zagen." Melissa: "Ik weet sinds juni/juli 2005 dat ik ADHD heb, heb toen een tijdje verschillende producten gebruikt en heb in overleg met mijn arts uiteindelijk gekozen voor Strattera. In het begin was het wel wennen met Strattera. Ik voelde me niet geweldig. Dit veranderde na een aantal weken. Ik gebruik Strattera nu 1,5 jaar." Met deze aanprijzende ervaringsverhalen en directe verwijzing naar Strattera is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Op de homepage is een directe link naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars aanwezig. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b. Een bijsluitertekst is aanwezig zoals vereist volgens de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 7.


35


Seroquel www.seroquel.nl De website 'Seroquel' voor de behandeling van een bipolaire stoornis is van Astra Zeneca, registratiehouder van Seroquel. De verantwoordelijke voor de website Astra Zeneca is vermeld op alle pagina's met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over bipolaire stoornis en schizofrenie en geeft aan waarom Seroquel gebruikt moet worden. Verder biedt het een bijsluiter, mogelijkheid tot het printen van pagina's, meest gestelde vragen, patiëntenbrochure, geneesmiddeleninformatie, informatie over de ziekte, links en BMI berekenen. De pagina 'waarom Seroquel' verwijst direct naar het geneesmiddel en duidt het middel aan als effectief. "Seroquel wordt gebruikt bij de behandeling van schizofrenie en bij de manische periode van een bipolaire stoornis. Seroquel XR wordt gebruikt bij de behandeling van schizofrenie en is effectief in het voorkomen van een recidief bij stabiele schizofrenie patiënten die Seroquel XR zijn blijven gebruiken." Het betreft hier geen informatie van algemene en technische aard. De website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c. en 2.a. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is een link naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars aanwezig. Dit is in strijd met de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 10.b. Een bijsluitertekst is aanwezig zoals vereist volgens de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.

36



Cholesterol www.cholesterol.nl De website 'Cholesterol' over te hoog cholesterol is van registratiehouder Pfizer. De verantwoordelijke voor de website Pfizer is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over te hoog cholesterol en de medische behandeling. Geneesmiddeleninformatie wordt gegeven over verschillende soorten cholesterolverlagers. Eerder werd de website gepresenteerd als afkomsting van het 'Cholesterol informatiecentrum'. Daarmee voldeed de website niet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Tijdens het onderzoek is dit echter veranderd en nu heet de website Cholesterol.nl. Naast informatie biedt de website een cholesteroltest in de vorm van een vragenlijst, leefstijltest, pagina doormailen en een poll. En actie met flyers gekoppeld aan de website, animatiefilmpje, recept van de dag, vraag & antwoord en links. De filmpjes die te zien zijn, leren hoe men aan de huisarts vragen moet stellen over cholestorol en wijst op het belang van medicatie hiertegen. Deze interviews zijn afgenomen door een bekende Nederlander. Er wordt niet direct naar een geneesmiddel verwezen en er worden ook geen producten genoemd, waardoor de website onder informatie valt. Betrokken specialisten, redactie, adviseurs Dr. Joep Defeche (vasculair AMC), Hans van Laarhoven (directeur Bloedlink), Margo Weert (Hoofd, Hart en Vaten), prof. dr. Anton Stalenhoef (UMCN St. Radboud), drs. Mulder (huisarts), Maarten Ploeg (Diabetesvereniging). De website is gemaakt door M. Hinfelaar.


37


Een gezonder leven met een laag cholesterol www.cholesterolbehandeling.nl De website 'Een gezonder leven met een laag cholesterol' over een te hoog cholesterol is van MSD en SheringPlough, registratiehouders van Zocor en Ezetrol. De verantwoordelijken voor de website MSD en Shering-Plough zijn vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is verdeeld in 'diabetes en cholesterol' en 'hart- en vaatziekten en cholesterol'. Bij het bezoeken van de website verschijnt direct een pop-up met een vragenlijst van MRC-onderzoek en –advies. Later volgt een e-mail met nog meer vragen. Er wordt uitleg gegeven over de werking van diverse cholestorolmedicatie en wat die doen in het lichaam. Verder biedt de website een zelftest, een kennisquiz, vragenlijst en informatie over cholestorol in combinatie met diabetes, hart- en vaatziekten. De website bevat alleen algemene geneesmiddeleninformatie. Er worden geen geneesmiddelennamen genoemd en de website verwijst niet (in)direct naar een geneesmiddel. Hiermee valt de website in zijn geheel onder informatie (CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie’, artikel 2.a).

38



Voorkom hartaanval www.voorkomhartaanval.nl De website 'Voorkom hartaanval' over cholesterol is van online-uitgever Medistart en is gesponsord door registratiehouders MSD en Servier. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over risicofactoren voor een hartaanval, waaronder cholestorol. Daarnaast biedt het een forum, productinformatie, banners, informatie in de vorm van vraag en antwoord, contactinformatie en gesponsorde links. Per geneesmiddel is er een apart menu. Als hierop wordt geklikt, verschijnt productinformatie inclusief een afbeelding van de verpakking en informatie over het middel. Deze kan niet alleen worden gezien als informatie van algemene en technische aard. Drie citaten: ◗ "Behandeling met de meest gebruikte cholesterolverlagers, de statines, remt alleen de productie van cholesterol in de lever. Ezetrol toegediend samen met een statine is aangewezen als aanvullende therapie bij dieet voor patiënten met primaire hypercholesterolemie die niet voldoende onder controle zijn met een statine alleen." ◗ "Crestor werkt doordat het helpt de aanmaak van 'slecht' cholesterol door uw lichaam te remmen en het verbetert het vermogen van uw lichaam om dit uit uw bloed te verwijderen." ◗ "(…)kan Zocor het leven verlengen doordat de kans op een hartaanval of een andere cardiovasculaire complicatie kan worden verminderd, ongeacht de hoeveelheid cholesterol in het bloed." Aangezien de website is gesponsord door registratiehouders, moet deze aan de CGR-richtlijnen voldoen en zijn deze mede verantwoordelijk voor de website. De website is echter in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c Wanneer een website in strijd is met deze richtlijnen of de nadruk legt op of leidt naar een geneesmiddel, is sprake van reclame en overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Redactie Dr. M. Niemeyer (cardioloog, Martini ziekenhuis Groningen) en drs. C.C.A. Melissen (uitgever).


39


Cardiovasculair Excellence www.novartiscardiovasculair.nl De website 'Cardiovasculair Excellence' over cholesterol en hoge bloeddruk is van Novartis, registratiehouder van onder andere Diovan, Lescol en Exforge. De verantwoordelijke voor de website Novartis is vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over cholesterol en hoge bloeddruk. De tekst op de homepagina luidt: "Welkom op de website van Novartiscardiovasculair.nl. Hier vindt u relevante informatie over de producten en activiteiten van Novartis op het gebied van hart- en vaatziekten." Vragen worden beantwoord, zoals: "Ik heb geen klachten van mijn hoge bloeddruk; waarom moet ik dan toch medicijnen slikken?" De website biedt een animatie over de gevolgen van hoge bloeddruk en cholesterol, afbeeldingen van de verpakkingen, productinformatie, contactgegevens en inloggedeelte voor specialisten. Bij de productinformatie over Diovan staat de volgende afbeelding.

Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Doordat het reclame is, wordt hoofdstuk 1, artikel 85 van de Geneesmiddelenwet overtreden. Er is een bijsluiter aanwezig, waardoor de website voldoet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. De aanwezige link naar een toegankelijke website voor beroepsbeoefenaars is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b.

40



Bloeddrukverlaging www.bloeddrukverlaging.nl De website 'Bloeddrukverlaging' over hoge bloeddruk is van online-uitgever Medistart en wordt gesponsord door de registratiehouders MSD en Servier. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over risicofactoren voor een hartaanval waaronder cholestorol. Daarnaast biedt het een forum, productinformatie over cholestorolverlagers, banners, informatie in de vorm van vraag en antwoord, contactinformatie en zijn gesponsorde links aanwezig. De website geeft informatie over diverse geneesmiddelen, in combinatie met een afbeelding van de verpakking. "Als u een verhoogd risico van hartaandoeningen hebt, kan Lipitor ook worden gebruikt om een dergelijk risico te verminderen zelfs als uw cholesterolniveaus normaal zijn." Ook andere geneesmiddelen worden op deze wijze onder de aandacht gebracht. Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Omdat de website is gesponsord door registratiehouders moet deze aan de CGR-richtlijnen voldoen en zijn deze mede verantwoordelijk. De website is echter in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c. Hierdoor is sprake van reclame en overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is per geneesmiddel een bijsluiter aanwezig waardoor de website voldoet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.


41


Mijn bloeddruk online www.mijnbloeddrukonline.nl De website 'Mijn bloeddruk online' over hoge bloeddruk is van Curavista, ICT. De website is in samenwerking gemaakt met Sanofi Aventis, Bristol-Myers Squibb, AstraZeneca, Teva Pharma Nederland, P&G Pharmaceuticals en Grunenthal. De verantwoordelijke voor de website Curavista, ICT en de sponsors zijn vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt niet veel informatie. Er kan een online-dossier aangemaakt worden en de mogelijkheid is aanwezig voor een e-Consult. De website is gesponsord door meerdere registratiehouders. Het is onbekend of de patiëntengegevens bij hen terechtkomen en wie de e-consulten houdt. Voor zover kan worden beoordeeld, is deze website niet in strijd met de huidige Geneesmiddelenwet of CGR-richtlijnen.

42



Astma-COPD.nl www.astma-copd.nl De website 'Astma-COPD' over de longziekte astma/COPD is van online-uitgever Medistart. Deze verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage. De sponsors Teva Pharma Nederland en Meda Pharma zijn ook vermeld op de website. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft informatie over astma/COPD en geneesmiddeleninformatie. In het menu is per geneesmiddel een pagina beschikbaar met productinformatie en een afbeelding van de verpakking. Verder biedt de website nieuws, een lotgenotenforum, productinformatie en de mogelijkheid brochures te downloaden, banners, lotgenotencontact, bijsluiters en interviews. De productinformatie gaat verder dan is toegestaan in de CGRrichtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c. Er bevinden zich ook Google advertenties en banners op de website. Onderstaande advertentie heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Ook is deze vorm van adverteren in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 11. COPD medicijnen Verminder de symptomen van COPD door regelmatig medicijn gebruik. www.luchtpunt.nl

Medistart is een internetuitgever met diverse gezondheidswebsites. De meeste hiervan zijn gesponsord door een of meerdere farmaceutische bedrijven. Op de website staan links naar alle andere websites van dit bedrijf. Betrokken specialisten M.L.H.G. Palmen (longarts St. Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg).


43


Luchtpunt: Informatiepunt COPD www.luchtpunt.nl De website 'Luchtpunt: Informatiepunt COPD' over de longziekte astma/COPS is van Pfizer en Boehringer Ingelheim, registratiehouders van Spiriva. De verantwoordelijken voor de website zijn vermeld op de homepagina en in de disclaimer. Door de titel 'Informatiepunt' wordt de indruk gewekt dat het om een informatiecentrum gaat, in plaats van om een website van registratiehouders. Hiermee voldoet de website niet aan de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 3. Door de benaming 'informatiepunt' lijkt het een onafhankelijke website. De website geeft algemene informatie over geneesmiddelen tegen COPD, een animatiefilm over de COPD-long, checklist, brochures downloaden, luchtpunt beweegplan, vraag van de maand, een poll en een zelftest. Er wordt verwezen naar www.picassovoorcopd.nl, een project voor beroepsbeoefenaars, van beide fabrikanten. Het verwijzen naar een website voor beroepsbeoefenaars is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 10.b. Er worden geen geneesmiddelen genoemd waardoor de website onder informatie valt.

44



Astma Altijd Anders www.astmaaltijdanders.nl De website 'Astma Altijd Anders' over de longziekte astma/COPD is van AstraZeneca, registratiehouder van Symbicort, Pulmicort en Oxis. Er wordt duidelijk vermeld dat AstraZeneca verantwoordelijk is voor de website. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is een platform waar mensen met interesse voor astma informatie kunnen vinden. Waar ze interactie met lotgenoten kunnen aangaan en waar ze zelf een bijdrage kunnen leveren. De website wordt met name gevuld door patiënten. De website biedt veel blogs van patiënten, nieuwsberichten en checklists. Geneesmiddeleninformatie is aanwezig in de vorm van een vraaggesprek met drie patiënten, onder het menu 'Medicijnen'- 'het is nog even puzelen': "Jullie hebben alle drie last van astma. Welke medicatie gebruiken jullie om de astma onder controle te houden? Tea: 'Ik heb nog niet zo lang astma. Op het moment gebruik ik Seretide diskus 50/250 (2 x per dag 1 inhalatie) en zonodig Ventolin diskus 200 en Fluticason neusspray. Ik heb ook een maand Qvar 50 gebruikt, maar dat bleek te laag gedoseerd en dus niet afdoende te werken en ik vond de smaak van de aerosol vies.' Ook Hellen weet pas sinds kort dat ze astma heeft: 'In februari is bij mij officieel astma vastgesteld. Ik had daarvoor - bleek achteraf - ook al last van astmatische klachten. Ik gebruikte toen Symbicort en Ventolin. Helaas bleken deze medicijnen niet het gewenste effect te hebben. Nu gebruik ik onder andere Foradil, Qvar, Theolair, Singulair, Airomir en Flixonase.' Irene: 'Ik gebruik Symbicort 200/6 en daarnaast Ventolin. Symbicort gebruik ik als ontstekingsremmer. Als ik deze niet gebruik heb ik een constant gevoel van benauwdheid en heb ik bij het minste of geringste al een aanval. Naast de Symbicort gebruik ik Ventolin in geval van een aanval of als ik erg benauwd ben.'" "Zijn de medicijnen belangrijk voor jullie? De drie vrouwen vertellen dat hun medicijnen heel belangrijk voor hen zijn. Irene: 'Zonder deze medicijnen voel ik me echt heel slecht en ben ik lichamelijk tot weinig in staat.' Hellen vult haar aan: 'Mijn medicijnen zijn voor mij net zo belangrijk als eten en drinken.' Tea: 'Ik heb een paar maanden geen medicatie gebruikt, maar toen kwamen na een tijdje de klachten weer terug. In overleg met de huisarts ben ik toen weer gestart met medicatie.'" "Zijn jullie tevreden over de medicijnen die jullie hebben? (…) Irene is over het algemeen tevreden over haar medicatie: 'Een jaar geleden ging het echt slecht met mij en de Symbicort heeft mij er toen echt weer heel goed bovenop geholpen. Helaas is de laatste tijd de Symbicort niet voldoende en heb ik er Ventolin bij gekregen. Ik ben zeker tevreden over de Ventolin in de Aërosol vorm met voorzetkamer. Dit werkt echt prima als ik het benauwd heb, veel beter dan de diskus.'"


45


Dit menu 'Medicijnen'- 'het is nog even puzelen' is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c. Geneesmiddeleninformatie in de vorm van ervaringen van patiënten kan al gezien worden als reclame. Verder is de informatie niet relevant voor het technisch gebruik, nog van algemene aard. Er worden geneesmiddelen met elkaar vergeleken en er wordt direct naar geneesmiddelen verwezen. Dit heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx en hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is geen IB-tekst of bijsluitertekst, of een link naar een van beide aanwezig. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Betrokken specialisten en adviseurs Bert Roldaan (longarts HagaZiekenhuis, Den Haag), Hans in 't Veen (longarts Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam), Wim van Veldhuizen (longarts Diaconessenhuis, Meppel; geeft een interview over medicatie), Bart Lambrecht (hoogleraar longziekten). Het bedrijf 'Bex Communicatie' is bij de website betrokken.

46



Bubbliboo www.bubbliboo.nl De website 'Bubbliboo' over de longziekte Astma is van AstraZeneca, registratiehouder van Symbicort, Pulmicort en Oxis. De verantwoordelijke voor de website wordt vermeld als "mogelijk gemaakt door Astra Zeneca" op de homepage met een logo. In de disclaimer staat Astra Zeneca wel ondubbelzinnig als verantwoordelijke. Er wordt een verkeerd beeld geschept van Astra Zeneca als eigenaar van de website door de tekst "mogelijk gemaakt door." Dit suggereert dat een andere partij verantwoordelijk is. Dit is niet het geval. Hiermee voldoet de website niet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website met informatie over astma en geneesmiddelen is gericht op kinderen. De nadruk ligt op het belang van het innemen van medicijnen. Alle informatie wordt via een interactieve animatie getoond en 'gesproken' uitgelegd. Verder biedt de website spelletjes en online-kleurplaten. Er worden geen geneesmiddelen genoemd, waardoor de website onder informatie valt.


47


Astmatest.nl www.astmatest.nl De website 'Astmatest' over de longziekte Astma is van GSK, registratiehouder van onder andere Ventolin, Flixotide, Serevent en Seretide. De verantwoordelijke voor de website GSK is vermeld op alle pagina's. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Het is een website voor mensen met astma, met een test of de ziekte onder controle is met de huidige medicatie. De website biedt informatie over astma, tips, doormailen naar een vriend(in), vraag & antwoord, tests, uitprinten test voor de huisarts en drie ambassadeurs. In de test wordt verwezen naar Ventolin (Salbutamol): (…)"zoals een snel werkend middel als Ventolin." Hiermee wordt direct naar een geneesmiddel verwezen en gesteld dat het een snel werkend middel is. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en valt ook niet onder informatie volgens artikel 2.c. Hierdoor is sprake van reclame en wordt hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet overtreden. Deze tekst heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. De resultaten van de zelftest zijn uitprintbaar om, zoals de website vermeldt, mee naar de arts te nemen. Uit te printen zelftestuitslagen zijn laakbaar. Dit heeft het risico dat het gesprek met de arts wordt gestuurd, met name als een geneesmiddel wordt genoemd. Er is geen IB-tekst of bijsluitertekst, of een link naar een van beide, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.

48



COPD is levensgevaarlijk www.hebikcopd.nl De website 'COPD is levensgevaarlijk' over de longziekte COPD is van het Astma Fonds. De website is gemaakt in samenwerking met AstraZeneca, GSK, Boehringer Ingelheim, Pfizer, Agis en Nutricia. De verantwoordelijke voor de website Astma Fonds en de sponsors zijn vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 3. Door het sponsoren van de website zijn de registratiehouders mede verantwoordelijk voor de inhoud van de website en dient deze te voldoen aan de wet en CGR-Richtlijnen. De website is onderdeel van een campagne over COPD en de gevaren van roken. De website biedt een COPD-test, mogelijkheid tot doneren, campagne making-off-filmpje, T-shirt bestellen en banner op je eigen website zetten. De website bevat geen geneesmiddeleninformatie en valt hiermee onder informatie.


49


COPDtest www.copdtest.nl De website 'COPDtest' over de longziekte COPD is van GSK, registratiehouder van onder andere Ventolin, Flixotide, Serevent en Seretide. De verantwoordelijke voor de website GSK is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is voor mensen met COPD. Hij biedt algemene geneesmiddeleninformatie, zelftest, ervaringsverhalen, mail door, printpagina, nieuws, banner van het Astma Fonds en hebikcopd.nl. Op de website wordt nergens (in)direct naar een geneesmiddel verwezen. Er worden ook geen geneesmiddelen genoemd. De website valt onder informatie.

50



Gezondheidsmeter www.mijnastmaonline.nl De website 'Gezondheidsmeter' over de longziekte astma is van het ICT bedrijf Curavista. De website is gemaakt in samenwerking met AstraZeneca, P&G Pharmaceuticals, Grunenthal, Sanofi Aventis, Teva Pharma Nederland, Bristol en Myers Squibb. De verantwoordelijken voor de website zijn vermeld op de homepage met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt een online-dossier waarvoor zelf een account aangemaakt kan worden. De website bevat geen geneesmiddeleninformatie en valt hierdoor onder informatie. Hetzelfde geldt voor de website over COPD beschikbaar op www.mijncopdonline.nl. Ook voor andere aandoeningen zijn online dossiers beschikbaar, zoals: www.mijnbloeddrukonline.nl, www.mijndiabetesonline.nl, www.mijnmigraineonline.nl en www.mijnosteoporoseonline.nl.


51


Astma-hooikoorts www.astma-hooikoorts.com De website 'Astma-hooikoorts' over de longziekte astma en hooikoortsklachten is van MSD, registratiehouder van onder andere Singulair. De verantwoordelijke voor de website MSD is op alle pagina's vermeld met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt informatie over astma en hooikoorts, de behandeling, meerdere tests, een vragenlijst, patiëntenervaringen, vraag & antwoord en contactgegevens. Bij het verlaten van de website verschijnt een enquête van MRC-onderzoek & advies. Bij vraag & antwoord staat: "Ik heb astma en hooikoorts. Welke behandelingen bestaan er daarvoor?" Het antwoord: "Er is een behandeling voor volwassenen waarmee je tegelijk de symptomen van astma en hooikoorts kunt aanpakken. Deze behandeling bestaat uit een tablet, Singulair (montelukast, MSD). Dit geneesmiddel remt stoffen die astma en hooikoortssymptomen kunnen veroorzaken en wordt toegevoegd aan uw bestaande astmamedicatie zoals inhalatiecorticosteroïden." Deze tekst verwijst direct naar een geneesmiddel als oplossing. Dit is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c. Hiermee wordt hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet overtreden. Er is geen IB-tekst of bijsluitertekst, of een link naar een van beide aanwezig. Dit strookt niet met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.

52



Kinderastma www.kinderastma.nl De website 'Kinderastma' over de longziekte astma is van online-uitgever Medistart. De website is gesponsord door Teva Pharma Nederland. De verantwoordelijke voor de website Medistart is op alle pagina's vermeld. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website biedt informatie over astma, nieuws, lotgenotenforum, productinformatie en de mogelijkheid brochures te downloaden, banners, lotgenotencontact, bijsluiters, productverpakking en interviews. Ook is er een link met de naam van het geneesmiddel die leidt naar een pagina met productinformatie en een afbeelding van de verpakking. In dit geval is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a en 2.c. Wanneer een website in strijd is met deze richtlijnen of de nadrukt legt op of leidt naar een geneesmiddel, is sprake van reclame. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is per geneesmiddel een IB-tekst of bijsluitertekst, of een link naar een van beide, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Medistart is een internetuitgever met diverse gezondheidswebsites. De meeste hiervan zijn gesponsord door een of meerdere farmaceutische bedrijven. Op de website staan links naar alle andere websites van dit bedrijf. Betrokken specialisten M.L.H.G. Palmen (longarts St. Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg).


53


Astma&COPD nieuws www.astmacopdnieuws.nl De website 'Astma&COPD nieuws' over de longziekte astma/COPD is van Vereniging Nederland Davos en VbbA/LCP. Dit is ook duidelijk vermeld op de website, die hiermee voldoet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is gericht op patiënten met astma en COPD. Het is een zeer uitgebreide website over alle aspecten die samenhangen met astma en COPD. Er is geen disclaimer of colofon De website is van twee verenigingen. Er is veel reclame aanwezig voor websites van farmaceuten. Verder biedt de website verhalen, een kalender, forum, digitale nieuwsbrief, ledenservice en de mogelijkheid boeken te bestellen. Er staan banners op voor: luchtpunt.nl, astma-hooikoorts.nl, bubbliboo.nl en astmaaltijdanders.nl. Deze zijn wervend van karakter, wat in strijd is met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 11. Door het maken van reclame op deze website via het plaatsen van banners, zijn de betrokken registratiehouders mede verantwoordelijk voor de inhoud van de website en moet deze voldoen aan de CGR-richtlijnen.

54



Maagzuur.nl www.maagzuur.nl De website 'Maagzuur' is van AstraZeneca, registratiehouder van onder andere Losec en Nexium. De verantwoordelijke voor de website AstraZeneca is vermeld op de homepage rechtsboven en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is onderdeel van een campagne die verwijst naar maagzuur.nl. In radio- en tv-spotjes worden zelfzorgtrucjes tegen maagzuur belachelijk gemaakt, bijvoorbeeld een augurk eten. Mensen worden voor een echte oplossing naar deze website gestuurd. Het is een website met veel informatie, onder meer over producten met de mogelijkheid tot online-advies. De website is er erg op gericht de patiënt naar de huisarts te krijgen. Bij het bezoeken van de website begint een virtuele dokter direct te vertellen dat ze je door de website leidt. Productinformatie wordt vooral gegeven in de vorm van antwoorden op vragen van patiënten. Het is mogelijk je aan te melden voor een belevingspanel, bedoeld om "meer inzicht te krijgen en te geven in het voorkomen van brandend maagzuur in Nederland." Ook is het mogelijk online een vraag te stellen aan een deskundige. Verder biedt de website een zelftest, om te kijken of je naar de dokter moet. Deze test kan vervolgens worden uitgeprint, om mee te nemen naar de huisarts. De tekst in vraag & antwoord gaat verder dan informatie: "Ik heb veel last van maagzuur. Mijn huisarts heeft mij omeprazol 20 mg voorgeschreven. Kan ik deze medicijnen elke dag slikken zonder dat het ergens tot schade lijdt?" Het antwoord: ''In principe moet u de medicijnen nemen zoals de dokter u heeft voorgeschreven. Als u denkt minder of meer te kunnen gebruiken, dan moet u dit overleggen met uw behandelaar. Elke dag innemen van maagzuurremmers is overigens niet gevaarlijk: over de hele wereld is al heel lang ervaring opgebouwd met deze medicijnen." Dit betreft geen informatie zoals toegestaan in de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.c en heeft door de laatste zin een aanprijzend karakter. Dit is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Er is geen IB-tekst of bijsluitertekst, of een link naar een van beide, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Betrokken specialisten, redactie, adviseurs Dr. Paul Macco (huisarts, Purmerend), dr. Jan Willem Straathof (maag/lever/darm arts, Maxima MC Veldhoven), dr. Hugo Boender (huisarts/sexuoloog, Leiden).


55


Patiënteninformatie maagzuur www.interactive-tutorials.com/sites/36/imagebank/tutorials/Holland_Heartburn_181207/index.html De website 'Patiënteninformatie maagzuur' over maagzuur is van AstraZeneca, registratiehouder van onder andere Losec en Nexium. De verantwoordelijke voor de website AstraZeneca is vermeld op de homepage bovenaan de pagina met logo en het wordt genoemd in de introductie. Hiermee voldoet de website aan de CGRrichtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft gesproken informatie in de vorm van een presentatie over wat refluxziekte is en hoe dit behandeld kan worden. De bezoeker wordt hier doorheen geleid en kan niet zelf door de website surfen via een menu. Ook wordt uitleg gegeven over de werking van diverse soorten medicatie. De website leidt niet naar een of meerdere geneesmiddelen en er worden geen producten genoemd. De website valt onder informatie.

56



Zantac www.zantac.nl De website 'Zantac' over maagzuur is van GSK, registratiehouder van onder andere Zantac. De verantwoordelijke voor de website GSK is vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website gaat over Zantac, een maagzuurremmer die zonder recept verkrijgbaar is en waarvoor reclame mag worden gemaakt. De website geeft informatie over de aandoening en het geneesmiddel, biedt een test, tips, reclame, nieuws, informatie, vraag & antwoord, en een link naar maagzuur.nl. Ook kan een kookboekje besteld worden. Omdat Zantac een zelfzorgmiddel is, mag hiervoor reclame worden gemaakt. Ook hierbij gelden regels. Naar reclame voor zelfzorgmiddelen is echter niet gekeken in dit onderzoek. Deze website is preventief getoetst door het KOAG/KAG.


57


Rennie www.rennie.nl De website 'Rennie' over maagzuur en opgeblazen gevoel is van Bayer, registratiehouder van onder andere Rennie. De verantwoordelijke voor de website Bayer is vermeld op de homepage met een logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Het is een website over Rennie, een maagzuurremmer en middel tegen een opgeblazen gevoel en winderigheid dat zonder recept verkrijgbaar is. De website biedt informatie over de aandoening en Rennie, diverse tests, animatiefilmpje hoe het middel werkt in het lichaam, reclamefilmpjes en overige producten van de fabrikant. Omdat Rennie geen receptgeneesmiddel is, mag hiervoor reclame worden gemaakt. Ook hierbij gelden regels. Naar reclame voor zelfzorgmiddelen is echter niet gekeken in dit onderzoek. Deze website is preventief getoetst door het KOAG/KAG.

58



Dit is Diabetes.nl www.diabetes.nl De website 'Dit is Diabetes' over diabetes is van hoogleraar B. Wolffenbuttel. De verantwoordelijke voor de website B. Wolffenbuttel is nergens duidelijk vermeld. Onder de knop 'contact' verschijnt het adres van het UMCG en een digitaal formulier dat kan worden ingevuld. De website wordt persoonlijk bijgehouden door een medisch specialist. Volgens de website "een specialist met veel ervaring in de diabeteszorg, en wordt niet door externe partijen gesponsord." De informatie is niet echt patiëntvriendelijk geschreven maar meer voor professionals, al wordt dit nergens vermeld. Ook wordt verwezen naar medische tijdschriften en wetenschappelijke artikelen. Er staan advertenties op van Google (Google ads).


59


Nationale DiabetesKennisQuiz www.ndkq.nl De website 'Nationale DiabetesKennisQuiz' over diabetes is van Multimedia bedrijf 'Goud West Multimedia'. De website is gesponsord door Polar, Abbott, Cemex Medische Techniek, Yakult, Weight Care, Icare, Novo Nordisk, OMRON Healthcare Europe , Diabetesvereniging Nederland (DVN), Zilveren Kruis Achmea en Bosman Medische Hulpmiddelen. De verantwoordelijke voor de website Goud West Multimedia is vermeld op de homepage. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. Omdat de website gesponsord wordt door registratiehouders zijn deze mede verantwoordelijk voor de inhoud en dient deze aan de wet en CGR-richtlijnen te voldoen. De website NDKQ kent drie versies: één voor mensen met diabetes, één voor diabetesprofessionals en één voor mensen die geïnteresseerd zijn in leefstijl, leefstijlfactoren en diabetes. De quizvragen hebben te maken met gezondheid, diabetes en gezond leven. Zoals meer bewegen, betere voeding en bewust leven. De vragen zijn specifiek opgesteld voor de Nationale DiabetesKennisQuiz, zijn leuk en prikkelend en worden gecontroleerd door medisch professionals. Door deel te nemen aan de quizzen maakt men kans op prijzen. Deze zijn gerelateerd aan gezond leven, zoals gevalideerde bloeddrukmeters, stappentellers en weegschalen. Maar ook fietsen, cursussen of een geheel verzorgd beautyweekend te Valkenburg. Verder biedt de website vraag & antwoord, forum, persoonlijke pagina aanmaken, nieuws en nominatie professional van het kwartaal. Er wordt geen geneesmiddeleninformatie gegeven of (in)direct naar een geneesmiddel verwezen. De website valt onder informatie.

60



Bloedsuiker www.bloedsuiker.nl De website 'Bloedsuiker' over diabetes is van Novo Nordisk, registratiehouder van onder andere Levemir en NovoRapid. De website is gemaakt in samenwerking met LifeScan. De verantwoordelijke voor de website Novo Nordisk wordt nergens vermeld. Hiermee voldoet de website niet aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website geeft veel informatie, ook in de vorm van artikelen. Novo Nordisk wordt alleen genoemd als sponsor maar is de eigenaar van de website en domeinnaam. Er zijn ook banners aanwezig met reclame voor de insulinepennen van Novo Nordisk. Verder biedt de website een nieuwsbrief, vraag & antwoord, enquête, link naar web-tv, tip een vriend en contact. Het betreft hier een website met reclame voor insulinepennen. De banners met reclame overtreden de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 11. Met het maken van deze reclame overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Ook is geen IB-tekst of bijsluiter aanwezig, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Betrokken specialisten en redactie Redactieadviesraad: H.P.F. Goossens (diabetesverpleegkundige Medisch Centrum Den Bosch, lok. GZG), dr. W.H. van Houtum (internist-endocrinoloog Spaarne Ziekenhuis, Hoofddorp), mw. F. Malki (diabetesverpleegkundige Slotervaartziekenhuis, Amsterdam).


61


Young voices www.youngvoicestv.nl De website 'Young voices' over diabetes is van Novo Nordisk, registratiehouder van onder andere Levemir en NovoRapid. De verantwoordelijke voor de website Novo Nordisk is op alle pagina's vermeld. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is een ontmoetingsplek voor mensen met diabetes en iedereen die er meer over wil weten. Novo Nordisk richtte in mei 2006 'Young voices' op (www.changingdiabetes.nl/youngvoices). Het gaat hier om een panel, bestaande uit jongeren met diabetes type 1 of type 2, dat hen een stem wil geven om de wereld te vertellen wat diabetes is. Het project lijkt de moeite waard om verder te onderzoeken. Er wordt algemene geneesmiddeleninformatie gegeven en informatie over de projecten, web-tv, dagboeken, agenda, nieuwsbrief en tv-programma's online. Gemaakt door jonge mensen met diabetes. De website valt onder informatie.

62



D-Teens www.d-teens.nl De website 'D-Teens' over diabetes is van Boeren Medical, fabrikant van medische hulpmiddelen. De verantwoordelijke voor de website Boeren Medical is vermeld bij 'contact'. De verantwoordelijke is niet duidelijk zichtbaar. Hiermee is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is gericht op tieners en bevat informatie over wat hen bezighoudt, in combinatie met diabetes. Er wordt continu verwezen naar de bedrijfssite van Boeren Medical. De website geeft algemene informatie over geneesmiddelen en in de vorm van een nieuwsbericht wordt verwezen naar een nieuwe meter van Boeren Medical. Ook bevat de website een activiteitenkalender en contactpagina. Het betreft hier een website die leidt naar medische hulpmiddelen. Wanneer het om een receptgeneesmiddel zou gaan, zou de website in strijd zijn met de CGR-richtlijnen. Over reclame voor medische hulpmiddelen is tot nu toe echter niets geregeld in de vorm van wetgeving of richtlijnen.


63


D-kids www.d-kids.nl De website 'D-kids' over diabetes is van Boeren Medical, fabrikant van medische hulpmiddelen. De verantwoordelijke voor de website Boeren Medical is vermeld bij 'contact'. De verantwoordelijke is niet duidelijk zichtbaar. Hiermee is de website in strijd met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is gericht op kinderen en gaat over wat hen bezighoudt, in combinatie met diabetes. De informatie wordt gegeven door animatievriendjes. Een aap heeft een leuke koffer met cadeaus als je iets bestelt. Hierna word je naar de bedrijfssite doorgelinkt over medische hulpmiddelen. Alle informatie wordt gegeven door animatievriendjes. Ook biedt de website een activiteitenkalender en contactpagina. Het betreft hier een website die leidt naar medische hulpmiddelen. Wanneer het om een receptgeneesmiddel zou gaan, zou de website in strijd zijn met de CGR-richtlijnen. Over reclame voor medische hulpmiddelen is tot nu toe echter niets geregeld in de vorm van wetgeving of richtlijnen.

64



Cyberpoli 'artsen voor kinderen' www.cyberpoli.nl De website 'Cyberpoli' over diabetes is van Stichting artsen voor kinderen. Er is geen betrokkenheid van registratiehouders. De website is een ontmoetingsplek voor kinderen met een chronische ziekte. Er wordt alleen algemene geneesmiddeleninformatie gegeven. Voor kinderen bestaat de mogelijkheid een online anoniem consult aan te vragen. Verder zijn er een forum, chat, informatie en nieuws. Betrokken specialisten Vegelin Marloes (arts), Roesje van Doorn (orthopedagoog), Sascha van Amstel-Visser (diëtiste).


65


Diabox www.diabox.nl De website 'Diabox' over diabetes is van multimediabedrijf 'Goud West Multimedia'. De website is gemaakt in samenwerking met Het Diabetes Fonds, Diabetesvereniging Nederland (DVN), De Nederlandse Hartstichting, Het Voedingscentrum, Het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) en Stichting Bloedlink. Het betreft een website met informatie over diabetes. Er kan een DIABOX worden besteld. Deze bevat een bewaardoos met productsamples en gadgets gerelateerd aan gezond leven. De box is aangevraagd en ontvangen. Deze bevat informatie over gezonder leven en geen relame. Deze website bevat geen reclame en valt in zijn geheel onder informatie.

66



Lilly diabetes www.lillydiabetes.nl De website 'Lilly diabetes' over diabetes is van Lilly, registratiehouder van onder andere Byetta. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website gaat over diabetes en is gericht op alle doelgroepen. Per doelgroep wordt met een foto gelinkt naar een online-brochure met meer informatie, ook gericht op kinderen. Verder kunnen professionals brochures bestellen. Op de website worden geen geneesmiddelen genoemd. Ook wordt niet (in)direct naar een geneesmiddel verwezen. De website valt hiermee onder informatie.


67


Byetta www.byetta.nl De website 'Byetta' over diabetes is van Lilly, registratiehouder van Byetta. De verantwoordelijke voor de website is vermeld op de homepage met een logo en in de disclaimer. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website gaat over het receptgeneesmiddel Byetta en geeft informatie over de ziekte diabetes, vergoeding, patiëntenfolder en verkrijgbaarheid. De grote tekst op de homepagina "nieuwe behandelmethode van type 2 diabetes" heeft een aanprijzend karakter en is te beschouwen als geneesmiddelenreclame, volgens artikel 1.sub xx van de Geneesmiddelenwet. Dit geldt ook voor de tekst onder het menu: "Waarom is Byetta geschikt voor mij?" Op deze pagina lezen we: "In de loop der tijd kan type 2 diabetes ernstiger van aard worden. Dat is niet uw schuld. Uw huidige oraal (via de mond) ingenomen diabetesmedicijnen kunnen uw bloedglucosespiegel dan niet meer in voldoende mate onder controle brengen. Byetta kan u helpen uw type 2 diabetes beter te reguleren. Het middel werkt op een andere manier dan diabetestabletten of insuline. Klinisch onderzoeken lieten na de eerste injectie met Byetta een verbetering in de bloedglucosespiegel zien." De website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2a en 2c. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is wel een bijsluiter aanwezig, zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Er is geen link naar een website voor beroepsbeoefenaars.

68



Beter leven met diabetes type 2 www.luisternaaruwlichaam.nl De website 'Beter leven met diabetes type 2' over diabetes is van MSD, registratiehouder van onder andere Januvia. De verantwoordelijke voor de website MSD is vermeld op de homepage rechts onderaan zonder logo. Hiermee voldoet de website aan de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website is gericht op diabetespatiënten en geeft informatie over diabetes type 2. Verder wordt uitgelegd wat de diverse soorten medicijnen zijn. De website biedt verder een quiz, download brochure, vraag & antwoord en tips. Na het verlaten van de website verschijnt een Pop-up met een enquête van onderzoeksbureau VWB Intermedica. De website bevat geen bijsluitertekst zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7. Deze website bevat geen reclame en valt daarmee onder informatie.


69


Xenical www.xenical.nl De website 'Xenical' voor mensen met diabetes is van Roche, registratiehouder van Xenical. De verantwoordelijke voor de website Roche is alleen vermeld op de contactpagina. Maar niet duidelijk zichtbaar. Hiermee valt het te bezien of de website niet in strijd is met de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 3. De website over het geneesmiddel Xenical is bedoeld voor mensen met diabetes. De website biedt onder andere een link naar de bijsluiter en productkenmerken. De patiëntenbrochure is alleen te verkrijgen na het invullen van het RVG-nummer. De homepaginatekst luidt: "Dé vernieuwde site voor informatie over Xenical (orlistat), een geneesmiddel voor de behandeling van (ernstig) overgewicht. Op deze site treft u informatie over het geneesmiddel en over het gebruik ervan." De website leidt op deze manier automatisch direct naar één geneesmiddel. De website is in strijd met de CGR-richtlijnen 'Onderscheid reclame en informatie', artikel 2.a. Hiermee overtreedt de website hoofdstuk 9, artikel 85.a van de Geneesmiddelenwet. Er is wel een bijsluiter aanwezig zoals gesteld in de CGR-richtlijnen 'Internet', artikel 7.

70


Bijlage 3

Geneesmiddelenwet Hoofdstuk 1 en 9 Hoofdstuk 1. Artikel 1. 1. In deze wet en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder: a. Onze Minister: Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport; b. geneesmiddel: een substantie of een samenstel van substanties die bestemd is om te worden toegediend of aangewend voor dan wel op enigerlei wijze wordt gepresenteerd als zijnde geschikt voor: 1°.het genezen of voorkomen van een ziekte, gebrek, wond of pijn bij de mens, 2°.het stellen van een geneeskundige diagnose bij de mens, of 3°.het herstellen, verbeteren of anderszins wijzigen van fysiologische functies bij de mens door een farmacologisch, immunologisch of metabolisch effect te bewerkstelligen; c. immunologisch geneesmiddel: een vaccin, toxine, serum of allergeen; d. bloedproduct: een uit menselijk bloed of menselijk plasma bereid geneesmiddel; e. geneesmiddel voor onderzoek: een geneesmiddel als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder o, van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen; f. homeopathisch geneesmiddel: een geneesmiddel dat volgens een homeopathisch fabricageprocédé, beschreven in de krachtens het Verdrag inzake de samenstelling van een Europese farmacopee van 22 juli 1964, Trb.1966, nr. 115, samengestelde Europese farmacopee of, bij ontstentenis daarvan, in een in een lidstaat officieel in gebruik zijnde farmacopee, wordt verkregen uit grondstoffen die in de homeopathisch-farmaceutische literatuur worden aangeduid als homeopathische grondstoffen; g. kruidensubstantie: verse of gedroogde, hele, gesneden of gebroken planten, delen van planten, algen, fungi en korstmossen, die zijn gedefinieerd door het gebruikte plantendeel en de botanische naam volgens het binominale systeem; h. kruidenpreparaat: een preparaat dat wordt verkregen door kruidensubstanties te onderwerpen aan extractie, destillatie, uitpersen, fractionering, zuivering, concentratie of fermentatie; i. kruidengeneesmiddel: een geneesmiddel dat als werkzame bestanddelen uitsluitend een of meer kruidensubstanties, een of meer kruidenpreparaten dan wel een combinatie van een of meer kruidensubstanties en kruidenpreparaten bevat; j. biologische substantie: een substantie die wordt geproduceerd door of geëxtraheerd uit een biologische bron en waarvan de typering en de bepaling van de kwaliteit alleen kan plaatsvinden aan de hand van een combinatie van fysisch-chemisch-biologische proeven in samenhang met het productieprocédé en de beheersing van dat procédé; k. biologisch geneesmiddel: een geneesmiddel waarvan de werkzame stof een biologische substantie is; l. radiofarmaceuticum: een geneesmiddel dat radionucliden bevat; m. generator van radionucliden: een systeem dat een gebonden ouderradionuclide bevat waaruit een dochterradionuclide ontstaat die in een radiofarmaceuticum wordt gebruikt; Informatieaanbod op internet

71

BIJLAGE 3 GENEESMIDDELENWET HOOFDSTUK 1 EN 9

n.

kit: een preparaat dat wordt geconstrueerd of gecombineerd met radionucliden tot een radiofarmaceuticum; o. uitgangsstof van radionucliden: een radionuclide, geproduceerd voor het radioactief labelen van een andere stof, vóór de toediening ervan; p. referentiegeneesmiddel: een geneesmiddel waarvoor in een lidstaat of door de Europese Gemeenschap een handelsvergunning is verleend en waarnaar bij de aanvraag bij het College om een handelsvergunning wordt verwezen; q. generiek geneesmiddel: een geneesmiddel waarvan de samenstelling van de werkzame stoffen zowel kwalitatief als kwantitatief dezelfde is als die van het referentiegeneesmiddel, de farmaceutische vorm dezelfde is als die van het referentiegeneesmiddel en de biologische equivalentie met het referentiegeneesmiddel in wetenschappelijke studies inzake biologische beschikbaarheid is aangetoond, dan wel naar zijn aard biologisch equivalent is aan het referentiemiddel; r. weesgeneesmiddel: een geneesmiddel dat krachtens Verordening (EG) Nr. 141/2000 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 1999 (PbEG L 18) inzake weesgeneesmiddelen als zodanig is aangewezen; s. UR-geneesmiddel: een geneesmiddel dat uitsluitend op recept ter hand mag worden gesteld; s.1. UA-geneesmiddel: een geneesmiddel dat zonder recept en uitsluitend in een apotheek te hand mag worden gesteld; t. UAD-geneesmiddel: een geneesmiddel dat zonder recept, doch uitsluitend in een apotheek of een verkooppunt onder toezicht van een drogist ter hand mag worden gesteld, niet zijnde een UAgeneesmiddel; u. AV-geneesmiddel: een geneesmiddel dat zonder recept ook buiten een apotheek of een verkooppunt onder toezicht van een drogist, ter hand mag worden gesteld; v. farmaceutische vorm: de fysieke vorm waarin een geneesmiddel is gebracht met het oog op de toediening of aanwending bij de mens; w. naam van een geneesmiddel: een fantasienaam dan wel een algemene of wetenschappelijke benaming, vergezeld van een merk of van de naam van de houder van de handelsvergunning; x. algemene benaming: de door de wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen internationale benaming of, bij ontstentenis daarvan, de gangbare benaming; ij. sterkte: het gehalte aan werkzame stoffen, uitgedrukt in een hoeveelheid per doserings-, volume- of gewichtseenheid; z. biologische beschikbaarheid: de maat van de snelheid en de hoeveelheid van een werkzame stof van een geneesmiddel bij opname in de bloedsomloop; aa. primaire verpakking: de verpakking die rechtstreeks met het geneesmiddel in aanraking komt; bb. buitenverpakking: de verpakking waarin de primaire verpakking zich bevindt; cc. lidstaat: een staat die lid is van de Europese Unie of een andere staat die partij is bij de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte;

72



dd. ee.

derde land: een land, niet zijnde een lidstaat; bereiden: het geheel of gedeeltelijk vervaardigen van geneesmiddelen dan wel het verpakken of etiketteren daarvan; ff. charge: een hoeveelheid eenheden van een geneesmiddel in dezelfde farmaceutische vorm of van een gedeeltelijk bereid geneesmiddel in dezelfde fysieke vorm, die uit één homogene uitgangsmassa is bereid en dezelfde reeks van bereidingshandelingen heeft ondergaan; gg. etiketteren: het aanbrengen van vermeldingen op de buitenverpakking of op de primaire verpakking; hh. invoeren: het vanuit een derde land binnen het grondgebied van Nederland brengen van geneesmiddelen; ii. afleveren: het anders dan door terhandstelling of uitvoer leveren van geneesmiddelen; jj. uitvoeren: het vanuit het grondgebied van Nederland naar het grondgebied van een derde land brengen van geneesmiddelen; kk. het drijven van een groothandel: het geheel van activiteiten, bestaande uit het aanschaffen, in voorraad hebben en afleveren of uitvoeren van door derden bereide of ingevoerde geneesmiddelen; ll. ter hand stellen: het rechtstreeks verstrekken of doen bezorgen van een geneesmiddel aan de patiënt voor wie het geneesmiddel is bestemd, dan wel aan beroepsbeoefenaren als bedoeld in artikel 36, veertiende lid, onder a tot en met d, van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, mondhygiënisten of optometristen die geneesmiddelen onder zich hebben ten behoeve van toediening aan hun patiënten; mm. fabrikant: degene aan wie krachtens artikel 18 vergunning is verleend voor het bereiden of invoeren van geneesmiddelen en het afleveren of uitvoeren van door hem bereide of ingevoerde geneesmiddelen; nn. groothandelaar: degene aan wie krachtens artikel 18 een vergunning is verleend voor het drijven van een groothandel; oo. apotheek: een lokaal of een samenhangend geheel van lokalen waarin geneesmiddelen worden bereid, ter hand gesteld en ten behoeve van terhandstelling worden opgeslagen, dan wel alleen ter hand worden gesteld en daartoe opgeslagen; pp. recept: een door een met naam en werkadres aangeduide beroepsbeoefenaar als bedoeld in artikel 36, veertiende lid, van de onder ll genoemde wet, opgesteld document waarin aan een persoon of instantie als bedoeld in artikel 61, eerste lid, een voorschrift wordt gegeven om een met zijn stofnaam of merknaam aangeduid geneesmiddel in de aangegeven hoeveelheid, sterkte en wijze van gebruik ter hand te stellen aan een te identificeren patiënt, en dat is ondertekend door de desbetreffende beroepsbeoefenaar dan wel, zonder te zijn ondertekend, met een zodanige code is beveiligd dat een daartoe bevoegde persoon of instantie de authenticiteit ervan kan vaststellen; qq. onderzoeksdossier: het dossier, bedoeld in artikel 1, onder p, van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen; rr. proefpersoon: de persoon, bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder c, van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen; Informatieaanbod op internet

73


ss.

tt.

uu.

vv.

ww.

xx.

ijij.

zz.

aaa.

bbb.

ccc.

ddd.

eee.

74


bijwerking: een reactie op een geneesmiddel die schadelijk en onbedoeld is en optreedt indien het geneesmiddel in gebruikelijke doses wordt toegediend aan of aangewend bij de mens; ernstige bijwerking: een bijwerking die tot de dood leidt, levensgevaar oplevert, opneming in een ziekenhuis of verlenging van het verblijf in een ziekenhuis vereist, blijvende invaliditeit of arbeidsongeschiktheid veroorzaakt dan wel zich uit in een geboorteafwijking of -misvorming; onverwachte bijwerking: een bijwerking waarvan de aard, de ernst of het gevolg niet verenigbaar is met de samenvatting van de kenmerken van het geneesmiddel, bedoeld in artikel 46, eerste lid; misbruik van geneesmiddelen: een opzettelijk overmatig gebruik van geneesmiddelen dat gepaard gaat met schadelijke lichamelijke of psychische effecten; geneesmiddelenbewaking: het systematisch verzamelen en beheren van gegevens over bijwerkingen en het gebruik en misbruik van geneesmiddelen waarvoor een handelsvergunning is verleend, alsmede het leggen van verbindingen tussen deze gegevens en de nationale geneesmiddelenconsumptie; reclame: elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel het geven van de opdracht daartoe; publieksreclame: reclame voor een geneesmiddel die, gezien haar inhoud en de wijze waarop zij wordt geuit, kennelijk ook voor anderen dan beroepsbeoefenaren als bedoeld in artikel 82, onder a, is bestemd; gunstbetoon: het in het vooruitzicht stellen, aanbieden of toekennen van geld of op geld waardeerbare diensten of goederen met het kennelijke doel het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen; bijeenkomst: een georganiseerde samenkomst van beroepsbeoefenaren als bedoeld in artikel 82, onder a, die kennelijk uitsluitend tot doel heeft hun wetenschappelijke kennis en kunde op het gebied van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst of de verloskunst te bevorderen; manifestatie: een georganiseerde samenkomst van beroepsbeoefenaren als bedoeld in artikel 82, onder a, die tot doel heeft het voorschrijven of ter hand stellen van geneesmiddelen te bevorderen; gastvrijheid: vergoeding van kosten van deelname aan een bijeenkomst of een manifestatie of in de daaraan verbonden reis- en verblijfkosten dan wel het niet in rekening brengen van zodanige kosten; telewinkelboodschap: rechtstreekse aanbieding aan het publiek in een televisieprogramma met het oog op de levering van een geneesmiddel; richtlijn 2001/83: Richtlijn 2001/83/EG van het Europees Parlement en de Raad van 6 november 2001 tot vaststelling van een communautair wetboek betreffende geneesmiddelen voor menselijk gebruik (PbEG L 311);


fff.

verordening: Verordening (EG) nr. 726/2004 van het Europees Parlement en de Raad van 31 maart 2004 tot vaststelling van communautaire procedures voor het verlenen van vergunningen en het toezicht op geneesmiddelen voor menselijk en diergeneeskundig gebruik en tot oprichting van een Europees Geneesmiddelenbureau (PbEG L 136); ggg. Commissie: de Commissie van de Europese Gemeenschappen; hhh. Bureau: het Europees Geneesmiddelenbureau, opgericht krachtens artikel 55 van de verordening; iii. Geneesmiddelencomité: het comité voor geneesmiddelen voor menselijk gebruik, opgericht krachtens artikel 5 van de verordening; jjj. Comité voor kruidengeneesmiddelen: het Comité, opgericht krachtens artikel 16 nonies van richtlijn 2001/83; kkk. College: het College ter beoordeling van geneesmiddelen, ingesteld krachtens artikel 2; lll. handelsvergunning: een vergunning voor het in het handelsverkeer brengen van een geneesmiddel; mmm. parallelhandelsvergunning: een vergunning, verleend krachtens artikel 48, eerste lid; nnn. risico, verbonden aan het gebruik van een geneesmiddel: een risico, verbonden aan de kwaliteit, veiligheid of werkzaamheid van een geneesmiddel voor de gezondheid van de patiënt of de volksgezondheid dan wel het risico van ongewenste effecten op het milieu; ooo. afweging van voordelen en risico’s: de afweging tussen de therapeutische werking van een geneesmiddel in relatie tot een risico als bedoeld in onderdeel nnn; ppp. Toetredingsacte: de Akte betreffende de toetredingsvoorwaarden voor Tjechië, Cyprus, Estland, Letland, Litouwen, Hongarije, Malta, Polen, Slovenië en Slowakije van 16 april 2003 (PbEG L 236); qqq. drogist: degene die in het bezit is van een aan hem uitgereikt getuigschrift voor drogist dat is afgegeven door een door Onze Minister aangewezen organisatie; rrr. assistent-drogist: degene die in het bezit is van een aan hem uitgereikt getuigschrift voor assistent-drogist dat is afgegeven door de in onderdeel qqq bedoelde organisatie. 2. Voor de toepassing van het bij of krachtens deze wet bepaalde wordt met gunstbetoon gelijk gesteld het doen van een aanbod om het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen met het kennelijke doel daarvoor geld of op geld waardeerbare diensten of goederen te ontvangen, dan wel het aanvaarden van zodanige gelden, diensten of goederen na een aanbod te hebben gedaan het voorschrijven, ter hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen. 3. Voor de toepassing van het bij of krachtens deze wet bepaalde wordt onder ter hand stellen mede verstaan: a. het rechtstreeks verstrekken of doen bezorgen van geneesmiddelen aan dierenartsen ten behoeve van de uitoefening van hun praktijk;


75


b.

het aan de kapitein van een schip dat is bestemd en wordt gebruikt voor de bedrijfsmatige zeevaart of zeevisserij, rechtstreeks verstrekken of doen bezorgen van geneesmiddelen als bedoeld in artikel 57 door een apotheker, dan wel van andere geneesmiddelen dan die bedoeld in artikel 57 door een apotheker of door een persoon of een rechtspersoon als bedoeld in artikel 62, eerste lid, onder d, een en ander voor zover die geneesmiddelen bij ministeriële regeling zijn aangewezen. 4. Voor de toepassing van het bij of krachtens deze wet bepaalde worden met de werkzame stoffen van een generiek geneesmiddel gelijkgesteld de zouten, esters, ethers, isomeren, mengsels van isomeren, complexen of derivaten voor zover de eigenschappen daarvan niet aanmerkelijk afwijken wat betreft veiligheid of werkzaamheid van de desbetreffende werkzame stoffen. 5. Voor de toepassing van deze wet wordt onder kruidengeneesmiddel tevens verstaan een geneesmiddel dat als werkzame bestanddelen behalve een of meer kruidensubstanties, een of meer kruidenpreparaten dan wel een combinatie van een of meer kruidensubstanties en kruidenpreparaten, tevens vitaminen of mineralen bevat waarvan de veiligheid op grond van voldoende bewijsstukken gegarandeerd is en de werkzaamheid van de vitaminen of mineralen de werkzaamheid van de werkzame kruidenbestanddelen aanvult met betrekking tot de gespecificeerde indicaties. 6. Indien een product, voor zover het zijn kenmerken betreft, zowel voldoet aan de definitie van geneesmiddel als aan de definitie van een product in een andere wettelijke regeling, is deze wet onverminderd van toepassing ten aanzien van dat product. 7. Deze wet is niet van toepassing op bloed, plasma of bloedcellen van menselijke oorsprong met uitzondering van plasma dat door middel van een industrieel procédé is bewerkt met het oog op de bereiding van geneesmiddelen. Deze wet is voorts niet van toepassing op radionucliden die in de vorm van verzegelde bronnen worden gebruikt. (Tekst geldend op: 24-09-2008)

76



Hoofdstuk 9. Geneesmiddelenreclame § 1. Begrips- en algemene bepalingen Artikel 82 In dit hoofdstuk wordt verstaan onder: beroepsbeoefenaar: een arts, apotheker, tandarts, verloskundige, a. verpleegkundige als bedoeld in artikel 36, veertiende lid, onder d, van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg, apothekersassistent of een natuurlijke persoon of een rechtspersoon als bedoeld in artikel 62, eerste lid, onder d; b. ondernemer: de houder van een handelsvergunning of van een vergunning als bedoeld in artikel 18, eerste lid, eerste volzin. Artikel 83 Dit hoofdstuk is niet van toepassing op: a. geneesmiddelen voor onderzoek; b. de bijsluiter bij en de etikettering van een geneesmiddel; c. een brief of een emailbericht ter inwilliging van een verzoek om informatie over een geneesmiddel; d. informatie betreffende gezondheid of ziekte bij de mens. Artikel 84 1. Reclame voor dan wel gunstbetoon met betrekking tot een geneesmiddel waarvoor geen handelsvergunning is verleend, is verboden. 2. Andere gegevens dan die, bedoeld in artikel 73, tweede lid, onder a tot en met l, worden niet in reclame voor homeopathische geneesmiddelen als bedoeld in artikel 42, derde lid, gebruikt. Alle aspecten van reclame voor andere geneesmiddelen dan die, bedoeld in de eerste volzin, zijn in overeenstemming met de gegevens die in de samenvatting van de productkenmerken van het desbetreffende geneesmiddel zijn opgenomen. 3. Reclame die het rationele gebruik van een geneesmiddel niet bevordert wegens het ontbreken van een objectieve voorstelling van zaken, is verboden. 4. Misleidende reclame is verboden. § 2. Publieksreclame Artikel 85 Publieksreclame is verboden voor geneesmiddelen die: a. uitsluitend op recept ter hand mogen worden gesteld; b. zonder recept ter hand mogen worden gesteld en middelen bevatten als bedoeld in lijst I of II van de Opiumwet. Artikel 86 Publieksreclame voldoet aan de volgende eisen: a. de reclame is zodanig weergegeven dat de boodschap als reclame overkomt bij het publiek en voor het publiek volstrekt duidelijk is dat het om een geneesmiddel gaat; b. de reclame bevat de naam alsmede de algemene benaming indien het geneesmiddel slechts één werkzaam bestanddeel bevat; c. de reclame bevat gegevens die voor een goed gebruik van het geneesmiddel onontbeerlijk zijn; Informatieaanbod op internet

77


d.

de reclame bevat het uitdrukkelijke verzoek om de bijsluiter dan wel de tekst op de buitenverpakking te lezen. Artikel 87 Reclame voor een kruidengeneesmiddel als bedoeld in artikel 42, achtste lid, bevat de vermelding dat het om een traditioneel kruidengeneesmiddel gaat, bij welke indicaties het wordt gebruikt en dat de indicaties uitsluitend zijn gebaseerd op een reeds lang bestaand gebruik. Artikel 88 Publieksreclame is verboden indien deze vermeldt dan wel door zijn formuleringen of afbeeldingen de indruk wekt dat: a. het gebruik van het geneesmiddel een geneeskundig onderzoek of een chirurgische ingreep overbodig maakt; b. het geneesmiddel geen bijwerkingen kent of dat de werking beter is dan of gelijk is aan de werking van een ander geneesmiddel dan wel een andere geneeskundige behandeling; c. de normale goede gezondheid van een persoon door het gebruik van het geneesmiddel kan worden verbeterd; d. de normale goede gezondheid van een persoon kan worden aangetast wanneer het geneesmiddel niet wordt gebruikt; e. de veiligheid of de werkzaamheid van het geneesmiddel te danken is aan het feit dat het om een natuurlijke stof gaat. Artikel 89 Publieksreclame is voorts verboden indien: a. deze uitsluitend of voornamelijk is gericht op kinderen; b. deze een aanprijzing dan wel een verwijzing naar een aanprijzing bevat van wetenschapsbeoefenaren, beroepsbeoefenaren of bij het publiek bekende personen; c. daarin het geneesmiddel gelijk wordt gesteld met een voedingsmiddel, een cosmetisch product of andere waren; d. deze door de beschrijving of de gedetailleerde uitbeelding van een ziektegeschiedenis tot een verkeerde zelfdiagnose kan leiden; e. daarin op misleidende wijze wordt verwezen naar genezenverklaringen; f. daarin op schrikwekkende of misleidende wijze gebruik wordt gemaakt van uitbeeldingen van veranderingen van het menselijk lichaam ten gevolge van een ziekte of letsel of van de werking van het geneesmiddel in het menselijk lichaam; g. daarin wordt aangegeven dat op verstrekking van het geneesmiddel aanspraak bestaat krachtens de wettelijke sociale ziektekostenverzekeringen. Artikel 90 De verboden, bedoeld in de artikelen 85, 88, onder d, en 89, onder g, gelden niet voor publieksreclame ter bevordering van deelname aan een nationaal vaccinatieprogramma waarop aanspraak bestaat krachtens de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten.

78



§ 3. Reclame, gericht op beroepsbeoefenaren Artikel 91 1. Onverminderd artikel 84, vermeldt reclame die is gericht op beroepsbeoefenaren: a. de samenstelling, therapeutische indicaties, contra-indicaties, werking en bijwerkingen van het geneesmiddel die overeenstemmen met de samenvatting van de kenmerken van het geneesmiddel; b. de indeling van het geneesmiddel met betrekking tot de terhandstelling. 2. In documenten vastgelegde reclame die aan beroepsbeoefenaren wordt overhandigd of toegezonden, vermeldt, behalve de in het eerste lid bedoelde gegevens, tevens: a. of op verstrekking van het geneesmiddel aanspraak bestaat krachtens de wettelijke sociale ziektekostenverzekeringen; b. de datum waarop de documenten zijn opgesteld dan wel laatstelijk zijn gewijzigd. 3. De gegevens, opgenomen in documenten als bedoeld in het tweede lid, zijn zodanig exact, actueel, verifieerbaar en volledig dat de beroepsbeoefenaar zich een oordeel kan vormen over de therapeutische waarde van het geneesmiddel. 4. In documenten als bedoeld in het tweede lid, opgenomen citaten dan wel tabellen of andere illustraties die zijn ontleend aan wetenschappelijke publicaties of medische tijdschriften, zijn exact weergegeven met nauwkeurige bronvermelding. 5. De in de documenten vastgelegde teksten, met uitzondering van opschriften, worden in dezelfde lettergrootte weergegeven. Voorts wordt de tekst betreffende een onderwerp niet onderbroken door teksten of afbeeldingen die betrekking hebben op een ander onderwerp. Artikel 92 1. Het is verboden gratis monsters te verstrekken, tenzij: a. daartoe een gedateerde en persoonlijk ondertekende aanvraag door een arts, tandarts of verloskundige is ingediend bij de betrokken ondernemer, b. het monster niet groter is dan de kleinste verpakking die in de handel is, c. aan een arts, tandarts of verloskundige niet meer dan 2 monsters van hetzelfde geneesmiddel per kalenderjaar worden verstrekt, d. op het monster is vermeld dat het gratis is en niet verkocht mag worden, e. bij het monster een exemplaar van de samenvatting van de kenmerken van het geneesmiddel is gevoegd, en f. degene die het gratis monster verstrekt, een administratie bijhoudt waarin is vastgelegd aan wie, op welke datum en in welke hoeveelheid het is verstrekt. 2. Het is verboden aan een beroepsbeoefenaar monsters te verstrekken die middelen bevatten als bedoeld in lijst I of II van de Opiumwet.


79


Artikel 93 De ondernemer draagt ervoor zorg dat degene die in opdracht van of namens hem artsen, apothekers, tandartsen of verloskundigen bezoekt om reclame te maken voor en informatie te verstrekken over een geneesmiddel: een zodanige opleiding tot artsenbezoeker met goed gevolg heeft a. afgesloten dat hij beschikt over voldoende wetenschappelijke kennis om over de geneesmiddelen waarvoor hij reclame maakt, nauwkeurig en zo volledig mogelijk informatie te geven; b. bij elk bezoek aan een arts, apotheker, tandarts of verloskundige de samenvatting van de kenmerken van het geneesmiddel aan de betrokkene verstrekt of te diens beschikking houdt; c. aan de in artikel 95 bedoelde wetenschappelijke dienst de aan hem door een arts, apotheker, tandarts of verloskundige verstrekte inlichtingen meldt over ongewenste bijwerkingen van geneesmiddelen waarvoor hij reclame maakt, en over alle andere aspecten die verband houden met het gebruik of de werking van die geneesmiddelen. § 4. Gunstbetoon Artikel 94 Gunstbetoon is verboden, tenzij: a. tegenover de aan een beroepsbeoefenaar in het vooruitzicht gestelde, aangeboden of toegekende gelden of op geld waardeerbare diensten of goederen dan wel tegenover zodanige door een beroepsbeoefenaar aanvaarde of ontvangen gelden, diensten of goederen, op basis van een schriftelijke overeenkomst door de beroepsbeoefenaar een prestatie wordt verricht die in een redelijke verhouding staat tot die gelden, diensten of goederen en van belang is voor de uitoefening van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst of de verloskunst, b. het een bijeenkomst of manifestatie betreft waarbij de gastvrijheid die wordt geboden, beperkt blijft tot hetgeen strikt noodzakelijk is om aan de bijeenkomst of de manifestatie te kunnen deelnemen, c. het geld of op geld waardeerbare diensten of goederen, niet zijnde een bijeenkomst of een manifestatie, betreft waartegenover geen prestatie van de beroepsbeoefenaar staat, die een geringe waarde hebben en relevant zijn voor de uitoefening van de geneeskunst, de farmacie, de tandheelkunst of de verloskunst, of d. het om kortingen en bonussen gaat met betrekking tot de inkoop van geneesmiddelen door personen en rechtspersonen als bedoeld in artikel 62, eerste lid, onder a, b en d. § 5. Overige bepalingen Artikel 95 1. De houder van de handelsvergunning beschikt over een wetenschappelijke dienst die is belast met de voorlichting over de geneesmiddelen die hij in de handel brengt.

80



2.

De ondernemer houdt een kopie van elke reclameboodschap die van hem is uitgegaan, met vermelding van de categorie van personen, rechtspersonen daaronder begrepen, tot wie de reclame was gericht, van de wijze waarop de reclame is verspreid en van de datum van eerste verspreiding, ter beschikking van de ambtenaren van het Staatstoezicht op de volksgezondheid die met het toezicht op de naleving van deze wet zijn belast of zendt dit, desgevraagd, toe. Artikel 96 Het uitzenden van telewinkelboodschappen is verboden.


81

Bijlage 4

CGR-richtlijnen 'onderscheid reclame en informatie' Onderscheid tussen informatie en reclame Reclame 1 Reclame kenmerkt zich door het aanprijzende karakter van de uiting. Of er sprake is van informatie dan wel reclame moet van geval tot geval worden beoordeeld, waarbij de volgende factoren een rol (kunnen) spelen: a. de geadresseerde; b. de inhoud, de presentatie en de opmaak van de uiting; c. de context van de uiting Informatie 2 Onder informatie wordt in elk geval verstaan: a. informatie betreffende de volksgezondheid, therapeutische klasse, indicatiegebied of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing, zelfs niet indirect, naar een geneesmiddel bevat; b. informatie die door daartoe bevoegde autoriteiten (zoals het CBG of EMEA) is goedgekeurd (zoals SPC, bijsluiter, etikettering); c. informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het betreffende middel, waarbij de (merk)naam van het betreffende middel genoemd kan worden; d. correspondentie, eventueel vergezeld van informatie waarmee geen reclame-doeleinden worden nagestreefd, ter inwilliging van een specifiek verzoek om informatie over een bepaald geneesmiddel. Veelgestelde vragen (FAQ’s) 3 Veelgestelde vragen over een geneesmiddel (FAQ’s) en de antwoorden op deze vragen zijn te beschouwen als informatie, mits deze vragen en antwoorden: a. betrekking hebben op het juist, veilig en verantwoord gebruik van geneesmiddelen; en b. gezien de inhoud, presentatie en opmaak niet als reclame moeten worden beschouwd. Eisen aan informatie Eisen informatie 4 Informatie over geneesmiddelen: a. mag niet in strijd zijn met de informatie in de SPC en de bijsluiter; b. moet gebalanceerd en genuanceerd zijn. Verantwoordelijke en datum wijziging 5 Iedere uiting met informatie over een bepaald geneesmiddel moet in ieder geval bevatten: a. de naam en het adres van de verantwoordelijke voor de informatie; b. de datum waarop de informatie voor het laatst is bijgewerkt.

82


BIJLAGE 4 CGR-RICHTLIJNEN 'ONDERSCHEID RECLAME EN INFORMATIE'

Antwoorden op specifieke vragen 6 Op antwoorden op specifieke vragen over een geneesmiddel is artikel 5 niet van toepassing. Indien wenselijk of noodzakelijk dient de aanbeveling te worden opgenomen om contact op te nemen met degene die het geneesmiddel heeft voorgeschreven cq. afgeleverd. Vastgesteld door het Bestuur van de CGR op 13 juni 2002. http://www.cgr.nl/652/getpdf.aspx?showtitle=true

Toelichting onderscheid reclame en informatie Algemeen Het is niet eenvoudig een exacte grens te trekken tussen informatie (waaronder begrepen voorlichting) en reclame. Noch de Europese noch de nationale wetgever heeft dit onderscheid nader geconcretiseerd. Inmiddels hebben verschillende rechters zich gebogen over de vraag wanneer een uiting informatie dan wel reclame is. Dit heeft echter nog niet geleid tot meer duidelijkheid. In een aantal andere landen is men, met name in het kader van zelfregulering, wel gekomen tot een nader onderscheid tussen informatie en reclame. In de Begripsbepalingen bij de Gedragscode Geneesmiddelenreclame wordt reclame (voor zover hier relevant) gedefinieerd als “iedere aanprijzing van geneesmiddelen en daarmee samenhangende diensten of denkbeelden, daaronder (…)”. Doorslaggevend voor het onderscheid tussen reclame en informatie is het aanprijzende karakter van een uiting. In de Nadere invulling onderscheid informatie en reclame geeft de CGR aanknopingspunten op basis waarvan de aanwezigheid of het ontbreken van dit aanprijzende karakter in een schriftelijke uiting kan worden beoordeeld. Een aantal factoren speelt daarbij een rol. Vast staat dat daarom de vraag of een uiting als informatie dan wel als reclame moet worden beschouwd, van geval tot geval moet worden beoordeeld. Daarnaast staat uiteraard buiten discussie dat de vier in de Gedragscode Geneesmiddelenreclame resp. in EU-Richtlijn 2001/83 genoemde gevallen waar de Code resp. Richtlijn niet van toepassing is, in ieder geval als informatie moeten worden gekwalificeerd. In de artikelen 1 t/m 3 wordt duidelijk gemaakt wanneer een uiting beschouwd wordt als informatie. Alhoewel de Gedragscode Geneesmiddelenreclame betrekking heeft op reclame en niet op informatie, heeft de CGR toch gemeend eisen te moeten stellen aan geneesmiddeleninformatie. Deze zijn te vinden in artikelen 4 t/m 6. De CGR is van oordeel dat geneesmiddeleninformatie, door wie ook verstrekt, in beginsel aan deze eisen dient te voldoen. Uiteraard gelden de in deze Nadere invulling gestelde regels in aanvulling op de eisen die de Gedragscode Geneesmiddelenreclame aan reclame en informatie stelt.


83


Artikel 1 De vraag naar de grens tussen reclame en informatie heeft gespeeld in een aantal zaken, zowel bij de “gewone” rechter als bij de CGR. Het Bestuur van de CGR volgt het genuanceerde standpunt van de Commissie van Beroep van de Stichting CGR, de Reclame Code Commissie en de recente uitspraken van de strafrechter van mei 2002. De inhoud van de boodschap staat voorop. Uit een uitspraak (15 november 2001) van de Commissie van Beroep is af te leiden dat er een “te ver verwijderd verband” kan bestaan tussen de betreffende uiting en de regelgeving over geneesmiddelenreclame. Het voorlichtende karakter van de uiting gaf in dat geval de doorslag, en bij dat oordeel speelde een aantal factoren een rol: de beroepsgroep tot welke de uiting zich richt, de inhoud van de brochure (als geheel), de betrokken passage van de gewraakte uiting, en de context waarin deze is geplaatst. Deze uitspraak is gedeeltelijk in artikel 1 overgenomen. Iedere uiting dient op zichzelf te worden beoordeeld, rekening houdend met (onder meer) de in artikel 1 genoemde factoren. Persberichten, persconferenties en interviews zijn dus niet per definitie als reclame te beschouwen. Een lastige categorie is “positieve informatie”: informatie die aantoonbaar juist is (bijv. “geneesmiddel X heeft geen bijwerkingen” of “geneesmiddel Y is op dit moment het enige geregistreerde geneesmiddel bij de behandeling van ziekte A”) en die een – onontkoombaar – positief beeld geeft van het betreffende geneesmiddel. Dit betekent niet dat dergelijke positieve informatie per definitie aanprijzend zou zijn. Artikel 2 In dit artikel is aangesloten bij artikel 86 lid 2 Richtlijn 2001/83 en onder I (Werkingssfeer) Gedragscode Geneesmiddelenreclame. Ook is rekening gehouden met het standpunt van de Pharmaceutical Committee (EU) van april 1999 omtrent de mogelijkheid van publicatie van door de overheid (CBG, EMEA e.d.) goedgekeurde teksten (Pharmaceutical Committee, 15 april 1999, PHARM 250a). Daarnaast wordt verwezen naar de antwoorden van de Minister van VWS op Kamervragen van 9 oktober 2001, zoals verwoord in Kamerstukken 23 959, nr. 11 (met name vragen 18, 20, 31) en op Kamervragen van 9 februari 1999, zoals verwoord in Tweede Kamer 1998-1999, Aanhangsel nr. 935, blz. 1913-1914, nr. 935. Het staat buiten twijfel dat de specifiek genoemde typen uitingen in elk geval als informatie zijn te beschouwen. Artikel 3 In de praktijk blijken bepaalde vragen vaak te rijzen, bijvoorbeeld over bijwerkingen, het effect van combinaties met andere geneesmiddelen, de consequenties van het gebruik van alcohol, het gebruik van het middel tijdens de vakantie, of de gevolgen van het vergeten van een dosering. Dit artikel kwalificeert de (standaard) antwoorden op die veelgestelde vragen als informatie.

84



Uiteraard dient deze informatie geen verkapte vorm van reclame te zijn. Vandaar dat in het artikel enige beperkingen met betrekking tot de inhoud en de presentatie van de antwoorden en de vragen zijn opgenomen. Met betrekking tot de artikelen 2 en 3 dient nog het volgende te worden opgemerkt. De mogelijkheid bestaat dat een uiting die wat inhoud betreft als informatie moet worden beschouwd, toch een aanprijzend karakter heeft gelet op de presentatie, opmaak en/of context. Of daarvan sprake is moet van geval tot geval worden beoordeeld (zie art. 1). Artikel 4 Het is evident dat informatie over een geneesmiddel aan hoge eisen moet voldoen. Uiteraard mag de informatie niet in strijd zijn met de door de overheid goedgekeurde teksten (zoals de bijsluiter en de SPC). Dit betekent dat er ruimte is voor informatie over nieuwe ontwikkelingen, maar die ruimte mag niet worden gebruikt voor verkapte reclame. De informatie moet tevens gebalanceerd en genuanceerd zijn. Dit criterium is opgenomen onder b, en zal van geval tot geval moeten worden ingevuld, met inachtneming van de context en bijv. het gebruikte medium. De achtergrond van deze eis is dat informatie niet mag leiden tot onjuist gebruik van geneesmiddelen dan wel tot irrationeel voorschrijfgedrag. Artikel 5 In dit artikel zijn waarborgen opgenomen voor het kunnen identificeren van degene die verantwoordelijk is voor de informatie. Tevens kan, door de vermelding van de datum van de informatie, degene die kennis neemt van de informatie, de actualiteit van de informatie inschatten. Artikel 6 De eisen uit artikel 5 zijn overbodig wanneer het informatie betreft die in een individueel geval aan een persoon wordt verstrekt. Wel dient in bepaalde gevallen de aanbeveling opgenomen te worden dat de steller van de vraag zich voor nadere informatie wendt tot degene die hem of haar het geneesmiddel heeft voorgeschreven cq. afgeleverd. Of zich een dergelijk geval voordoet, is onder meer afhankelijk van de aard van het geneesmiddel (bijv. OTC- of URgeneesmiddel, geneesmiddel voor chronisch gebruik of incidenteel), de specifieke vraag (bijv. vraag over bijwerking, contra-indicatie, of over de verpakking), en de persoon die de vraag stelt (consument/patiënt of beroepsbeoefenaar). Vastgesteld door het Bestuur van de CGR op 13 juni 2002.


85

Bijlage 5

CGR-richtlijnen 'internet'

Richtlijnen over reclame en informatie voor receptgeneesmiddelen op Internet Definities 1. In het kader van deze Richtlijnen worden de navolgende definities gehanteerd: a. Website of site: een locatie met een verzameling documenten op internet. b. Internetadres: de aanduiding van de locatie van een verzameling documenten (website). c. Domeinnaam: de kern van een internetadres van een computer. d. (Hyper)link: een aanklikbare tekst met een elektronische verwijzing naar een andere website of ander deel van de website. e. Banner: een al dan niet aanklikbare “reclame-wimpel”. f. Nadere Invulling: Nadere invulling van het onderscheid tussen reclame en informatie (CGR 2002). Algemene bepalingen 2. Het gebruik van de naam van een farmaceutisch bedrijf, een indicatie en/of een merk van een geneesmiddel in een internetadres is toegestaan. 3. Elke site moet tenminste duidelijk vermelden: de naam en het adres van de verantwoordelijke voor de site. 4. De medische en wetenschappelijke informatie op de site moet de actuele stand van zaken weergeven. Informatie gericht tot het publiek 5. Informatie gericht tot het publiek is toegestaan, ook op internet. Of er sprake is van informatie dan wel van reclame moet van geval tot geval worden beoordeeld, met inachtneming van het bepaalde in de Nadere Invulling. 6. Als informatie wordt in ieder geval beschouwd de uitingen die zijn genoemd in de artikelen 2 en 3 van de Nadere Invulling*. *(CGR richtlijn "Onderscheid reclame en informatie". 2 Onder informatie wordt in elk geval verstaan: a. informatie betreffende de volksgezondheid, therapeutische klasse, indicatiegebied of menselijke ziekten, voor zover die geen verwijzing, zelfs niet indirect, naar een geneesmiddel bevat; b. informatie die door daartoe bevoegde autoriteiten (zoals het CBG of EMEA) is goedgekeurd (zoals SPC, bijsluiter, etikettering); c. informatie van algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het betreffende middel, waarbij de (merk)naam van het betreffende middel genoemd kan worden; d. correspondentie, eventueel vergezeld van informatie waarmee geen reclame-doeleinden worden nagestreefd, ter inwilliging van een specifiek verzoek om informatie over een bepaald geneesmiddel.

86


BIJLAGE 5 CGR-RICHTLIJNEN 'INTERNET'

Veelgestelde vragen (FAQ’s) 3 Veelgestelde vragen over een geneesmiddel (FAQ’s) en de antwoorden op deze vragen zijn te beschouwen als informatie, mits deze vragen en antwoorden: a. betrekking hebben op het juist, veilig en verantwoord gebruik van geneesmiddelen; en b. gezien de inhoud, presentatie en opmaak niet als reclame moeten worden beschouwd.) 7. Iedere site met informatie over een bepaald geneesmiddel moet voldoen aan het bepaalde in de artikelen 4 en 5 van de Nadere Invulling*. Daarnaast moet de site de volledige, onbewerkte weergave van de verkorte bijsluitertekst bevatten dan wel moet er een directe link worden opgenomen naar die informatie, die de lezer aanmoedigt daarvan kennis te nemen. * (CGR richtlijn "Onderscheid reclame en informatie". 4 Informatie over geneesmiddelen: a. mag niet in strijd zijn met de informatie in de SPC en de bijsluiter; b. moet gebalanceerd en genuanceerd zijn. Verantwoordelijke en datum wijziging 5 Iedere uiting met informatie over een bepaald geneesmiddel moet in ieder geval bevatten: a. de naam en het adres van de verantwoordelijke voor de informatie; b. de datum waarop de informatie voor het laatst is) Reclame gericht tot het publiek 8. Reclame voor receptgeneesmiddelen, gericht op het publiek, is verboden. Reclame gericht tot beroepsbeoefenaren 9. Reclame voor receptgeneesmiddelen gericht tot beroepsbeoefenaren op internet is toegestaan, mits op de betreffende internetsite is aangegeven dat de uiting is bestemd voor beroepsbeoefenaren. Links op publiekssites 10. Een link op een op het publiek gerichte internetsite naar een ander internetadres (site) is toegestaan, tenzij a. de link wervend van karakter is, en/of b. deze andere site uitsluitend bestemd is voor beroepsbeoefenaren. Als wordt verwezen naar een site van een derde, moet het duidelijk zijn dat de bezoeker een bepaalde site verlaat en terecht komt op een site die niet onder de verantwoordelijkheid valt van degene wiens site men verlaat.


87


Banners op publiekssites 11. Een banner op een op het publiek gerichte internetsite mag geen reclame voor een receptgeneesmiddel bevatten noch doorverwijzen naar een site die reclame voor receptgeneesmiddelen bevat. 12. Via een banner op een op het publiek gerichte internetsite mag worden doorgeklikt naar de site van het betreffende bedrijf, mits deze site voldoet aan het bepaalde in deze Richtlijnen. Diversen 13. Internetadressen kunnen worden vermeld in de bijsluiter en/of op de verpakking. 14. Op de site mag een emailadres worden vermeld waar patiënten die daar behoefte aan hebben nadere informatie kunnen vragen. Internationale aspecten 15. Deze Richtlijnen zijn van toepassing op reclame voor en/of informatie over geneesmiddelen op een Nederlandse site. 16. Deze Richtlijnen zijn eveneens van toepassing op een buitenlandse site, indien de betreffende reclame of informatie op de site is geplaatst door of in opdracht van een onderneming die verantwoordelijk is voor het in de handel brengen van een receptgeneesmiddel in Nederland, en door woord en inhoud specifiek gericht is op het Nederlandse publiek. http://www.cgr.nl/260/default.aspx

Toelichting richtlijnen internet Algemeen Bij het gebruik van internet voor reclame en informatie over geneesmiddelen is in zijn algemeenheid te stellen dat wat off-line geldt, ook on-line geldt. Zo is het antwoord op de vraag naar de grens tussen reclame en informatie niet afhankelijk van de aard van het medium. Er is tot op heden in Nederland geen specifieke regelgeving met betrekking tot geneesmiddelenreclame en internet. De toelaatbaarheid van reclame via dit medium wordt geregeld door middel van al bestaande regelgeving, namelijk de wettelijke regelingen en zelfreguleringscodes. Toch is er behoefte aan duidelijkheid over aspecten die specifiek met het medium internet te maken hebben, zoals de in beginsel onbeperkte toegang voor eenieder, de mogelijkheid van doorlinken, en de internationale elementen. In deze Richtlijnen is onder meer aangesloten bij de “Guidelines for Internet web sites available to health professionals, patients and the public in the EU” van EFPIA (2001).

88



Verhouding met andere regelingen De regels waaraan geneesmiddelenreclame thans moet voldoen, en die neergelegd zijn in de Gedragscode Geneesmiddelenreclame, gelden voor alle reclame-uitingen, ongeacht het medium. De Gedragscode bevat geen specifieke regeling over reclame en informatie op internet. Toch is gezien het specifieke karakter van internet nadere invulling van deze regels op een aantal punten wenselijk. De CGR heeft dat in deze Richtlijnen gedaan. De bestaande wetgeving en zelfreguleringscodes blijven uiteraard integraal gelden; bij een conflict zijn deze Richtlijnen, als bijzondere regeling, met voorrang van toepassing. Artikel 1 Artikel 1 bevat de belangrijkste begrippen die in het kader van deze Richtlijnen van belang zijn. In het kader van deze Richtlijnen wordt van een aantal definities uitgegaan, waarbij een pragmatisch aanpak is gekozen. Zo wordt bijvoorbeeld in deze Richtlijnen het onderscheid tussen link en banner opgehangen aan de commerciële intentie van de verwijzing, terwijl voor dit onderscheid in een ander kader wellicht ook andere factoren van belang zijn. Een website is een verzameling documenten op het internet, aangeduid met een internetadres (voorbeeld: http://www.cgr.nl). Hieraan kan men zien op welke website men zich bevindt. De domeinnaam is daarvan het meest individuele gedeelte (in het voorbeeld: "cgr"). Door middel van een hyperlink (of link) kan men zich verplaatsen van de ene naar de andere website of pagina op een website. Deze links zijn herkenbaar doordat een bepaald woord is onderstreept, vetgedrukt of gekleurd. Door met de cursor op het woord te gaan staan verandert het pijltje in een handje, en bij aanklikken “linkt” men automatisch door naar een andere website of pagina. Een link hoeft dus niet per definitie te verwijzen naar een website op een ander internetadres, maar men kan ook linken naar dieper liggende pagina’s. Vgl. de website van de CGR: door vanaf de homepage te linken naar de tekst van de Gedragscode Geneesmiddelenreclame blijft men binnen het internetadres www.cgr.nl. Men kan echter ook doorlinken naar de deelnemende organisaties, en dan verlaat men wel het internetadres van de CGR. Uit het internetadres kan men afleiden waar men zich bevindt. In het kader van deze Richtlijnen wordt een banner gedefinieerd als een afbeelding of tekst binnen een kader, een zogenaamde wimpel, met een wervend karakter. Het verschil tussen link en banner heeft te maken met het wervende of ”aantrekkende” karakter. Ook al wordt men met de banner naar exact dezelfde informatie geleid als met de link, dan kan het “aantrekkende” karakter van de banner worden uitgelegd als een sturing richting die informatie met (mede) een commerciële intentie. Dat is ook de reden dat in de artikelen 12 en 13 verdergaande eisen worden gesteld aan deze “wervende” banners.


89


Artikel 2, 3 en 4 Deze artikelen bevatten algemene eisen waaraan iedere website dient te voldoen. Het uitdrukkelijk toestaan van het gebruik van een merknaam (of generieke naam) van een geneesmiddel in een internetadres sluit aan bij de geldende opvattingen hierover. Cruciaal is de inhoud van de site, niet de naam. Uit artikel 4 vloeit voort dat de verantwoordelijke voor de site er zorg voor dient te dragen dat de informatie up to date en accuraat is. Artikel 5 De wet staat informatie over receptgeneesmiddelen toe. Artikel 85 sub a van de Geneesmiddelenwet verbiedt publieksreclame voor receptgeneesmiddelen. De vraag wanneer een uiting als reclame dan wel als informatie dient te worden beschouwd wordt uitgewerkt in de Nadere invulling van het onderscheid tussen reclame en informatie voor geneesmiddelen (concept maart 2002). In de onderhavige richtlijnen wordt van het daar gemaakte onderscheid uitgegaan. Voor de toelichting wordt verwezen naar genoemde Nadere Invulling. Artikel 6 en 7 Artikel 6 stelt buiten twijfel dat er in een aantal gevallen in elk geval sprake is van informatie. Aangesloten wordt bij de (overigens niet limitatieve) opsomming in de Nadere Invulling. Artikel 7 verwijst naar de artikelen 4 en 5 van de Nadere Invulling. Deze artikelen stellen eisen aan de inhoud van de informatie. Voor een toelichting wordt verwezen naar de Nadere Invulling. Volgens artikel 5 van de Nadere Invulling moet informatie over geneesmiddelen altijd de verkorte bijsluitertekst bevatten. Op internet mag (daarnaast of in plaats daarvan) ook een link naar die bijsluitertekst worden opgenomen. Artikel 8 Het moge duidelijk zijn het verbod uit artikel 8 geldt niet voor zelfzorggeneesmiddelen. Reclame voor zelfzorggeneesmiddelen op internet hoeft dan ook niet anders te worden beoordeeld dan voor welk medium dan ook. De Keuringsraad KOAG/KAG toetst alle reclameuitingen richting het publiek preventief, óók die op internet. Artikel 9 Reclame voor receptgeneesmiddelen gericht tot beroepsbeoefenaren is toegestaan, ook op internet. Het verbod voor publieksreclame voor geneesmiddelen geldt onverkort. Gezien het in beginsel voor eenieder toegankelijke internet, is het de vraag in hoeverre en op welke wijze moet worden voorkomen dat het publiek al te gemakkelijk en nietsvermoedend wordt blootgesteld aan reclame-uitingen voor receptgeneesmiddelen. Het onderhavige artikel bepaalt daarom dat het duidelijk moet zijn dat de site bestemd is voor beroepsbeoefenaren.

90



Uiteraard is een verdergaande beveiliging, bijv. door middel van een wachtwoord, ook toegestaan. Daarnaast is in artikel 10 opgenomen dat een bedrijf geen link mag opnemen naar een site die bestemd is voor beroepsbeoefenaren. Op internationaal niveau (IFPMA, EFPIA, ABPI, ) is gekozen voor een prominente waarschuwing op iedere pagina van de site (bijvoorbeeld: “dit is een uiting gericht op beroepsbeoefenaren”). Een belangrijke overweging voor deze optie is dat het publiek in bijv. een bibliotheek in bladen voor beroepsbeoefenaren reclame-uitingen voor receptgeneesmiddelen kan vinden, waarbij aannemelijk is dat voor de lezer duidelijk is dat die bladen niet primair op het publiek gericht zijn. De mogelijkheid bestaat dat een reclame-uiting is opgenomen in “ vrij toegankelijke” Nederlandse tijdschriften gericht tot beroepsbeoefenaren (zoals het Pharmaceutisch Weekblad, Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde e.d.). Deze tijdschriften zijn in openbare bibliotheken in papieren vorm ook voor eenieder - zonder nadere beperkingen - in te zien. Er is geen reden aan dergelijke reclame-uitingen in de elektronische versie beperkingen op te leggen. Men komt immers pas bij de betreffende reclame-uiting via de site van het betreffende tijdschrift, zodat het duidelijk is dat de uiting is bestemd voor beroepsbeoefenaren. Artikel 10 Artikel 10 stelt voorop dat een link naar een andere site is toegestaan, tenzij er sprake is van twee gevallen. De link mag niet wervend van karakter zijn en ook mag een link niet leiden naar een site (al dan niet van datzelfde betreffende bedrijf) die uitsluitend is bestemd voor beroepsbeoefenaren. Op deze wijze wordt voorkomen dat het publiek rechtstreeks toegang heeft tot informatie/reclame die uitsluitend bestemd is voor beroepsbeoefenaren. Een farmaceutisch bedrijf kan uiteraard niet instaan voor de inhoud en de verdere doorlinkmogelijkheden van sites van derden die via zijn site bereikbaar zijn. Een “disclaimer” moet de bezoeker erop moet attenderen dat hij de site van het bedrijf verlaat en terecht gaat komen op een site die niet onder de verantwoordelijkheid van dat bedrijf valt. Het moet voor de bezoeker duidelijk zijn wie verantwoordelijk is voor die andere site. In dat verband verdient het aanbeveling om door te linken naar de homepage van die andere site. Hierbij wordt aangesloten bij het bepaalde in artikel 4 van de Guidelines van EFPIA over internet. Artikelen 11 en 12 Banners zijn in het kader van deze Richtlijnen gedefinieerd als commerciële aanduidingen binnen een kader (“reclame-wimpels”). Twee vragen zijn relevant wanneer een banner op een publiekssite staat: a. wat mag een banner vermelden? en b. naar welke site mag die banner leiden? Essentieel is dat voorkomen moet worden dat de (argeloze) bezoeker al te gemakkelijk (laat staan automatisch) naar een site over een specifiek geneesmiddel wordt “getrokken”.


91


Artikelen 13 en 14 Het is in het belang van de patiënt om nadere informatie, zoals de volledige IB-tekst, te allen tijde te kunnen raadplegen. Daarvoor is de vermelding van het internetadres op de verpakking en/of in de bijsluiter wenselijk en noodzakelijk. Uiteraard moet de site waarnaar wordt verwezen aan de eisen van de onderhavige Richtlijnen voldoen. In artikel 14 is buiten twijfel gesteld dat een bedrijf de patiënten die verdere informatie zoeken (al dan niet “op maat”) de mogelijkheid moet kunnen bieden om dit via e-mail (op) te vragen. Er is geen reden om die informatie-uitwisseling via digitale weg niet toe te staan. Artikelen 15 en 16 De Gedragscode Geneesmiddelenreclame is van toepassing op reclameuitingen in Nederland. Internet is een medium dat niet bij de landsgrenzen ophoudt, en alle informatie en reclame op internet is – in beginsel - ook in Nederland toegankelijk. Dat betekent echter niet dat de Code op alle uitingen op internet van toepassing is. De CGR is bevoegd kennis te nemen van uitingen die in Nederland toegankelijk zijn mits die uitingen wat woord en inhoud betreft onmiskenbaar op Nederland zijn gericht. De volgende aspecten kunnen een rol spelen bij de beoordeling van de vraag of een uiting onmiskenbaar is gericht op het Nederlandse publiek: 1. de taal waarin de uiting is gesteld; 2. de nationaliteit van de provider; 3. de vraag of en (zo ja) de wijze waarop de site in de nationale media wordt aangekondigd; 4. aanwezigheid van referenties aan het gebruik, de beschikbaarheid of de prijs van (bepaalde) geneesmiddelen in Nederland; 5. illustratieve aankleding en andere associaties met Nederland. Het enkele feit dat het betreffende geneesmiddel ook in Nederland verkrijgbaar is, is onvoldoende aanknopingspunt voor de bevoegdheid van de CGR. De regels die zijn neergelegd in de artikelen 15 en 16 zijn vrij algemeen op internationaal niveau geaccepteerd, en bovendien werkbaar en reëel (Zie uitgebreid Praktijkboek Reclamerecht Hoofdstuk V (Moerel), VG 8 (november 2001). (Vastgesteld door het Bestuur van de CGR op 13 juni 2002, gewijzigd per 1 oktober 2007) http://www.cgr.nl/2792/getpdf.aspx?showtitle=true

92


Gezonde scepsis Postbus 3089 3502 GB Utrecht [email protected] www.gezondescepsis.nl

Gezonde scepsis. Informatieaanbod op internet

Recommend Documents