gemeente R o e r n i o n d
G E M E E N T E ROERMOND
Commissienotitie (voor l<ennisgeving) Datum: 12 november 2012 Steller: Afdeling: tel. no.:
Portefeuille:
BM
E. Smeets Financiën 359 344
Garantstellingen sociale woningbouw
Aan de commissie Bestuur en IVIiddelen 1
SAIVIENVATTING
De afgelopen periode zijn er verschillende malen signalen geweest, dat woningcorporaties in financiële problemen dreigden te geraken en wellicht een beroep zouden doen op het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Het recente voorbeeld van Vestia is voor de VNG aanleiding geweest om te onderzoeken in hoeverre gemeenten risico's lopen om ook financieel te worden aangesproken. Dit onderzoek heeft geleid tot het rapport "Herstel van Vertrouwen". In deze notitie wordt u geïnformeerd over de uitkomsten van het rapport en de toepasbaarheid daarvan op onze specifieke situatie. 2
TOELICHTING
Aanleiding onderzoeksrapport VNG Naar aanleiding van de opgetreden problemen bij woningcorporatie Vestia, stuurde de VNG op 22 juli 2012 een bnef aan de gemeenten over ontwikkelingen in de corporatiesector. Bij woningcorporatie Vestia waren problemen ontstaan doordat laatstgenoemde voor zeer grote bedragen derivaten-contracten had afgesloten met financiële instellingen, zonder dat hieraan leningen ten grondslag lagen (zogenaamde ongedekte positie); op het verzoek van de bank aan Vestia om een garantie-obligo te storten kon Vestia niet voldoen en geraakte in liquiditeitsproblemen, wat leidde tot een beroep op het WSW. Voor de VNG is een en ander aanleiding geweest om te laten onderzoeken of gemeenten nsico's lopen binnen de borgingstructuur van het WSW. Het onderzoek diende in beeld te brengen welke financiële nsico's kleven aan de gemeentelijke achtervangpositie, of, en zo ja, hoe deze nsico's beperkt kunnen worden, of de borging in de praktijk goed functioneert gelet op de formele afspraken en wat daaraan verbeterd kan worden.
Pagina 2
Vestia bereil
2007/84/1:
WSW In 1983 is het WSW opgericht WSW staat hierbij voor Waarborgfonds sociale woningbouw. Het WSW heeft een maatschappelijke taak. Het bevordert de toegang tot de kapitaalmarkt voor deelnemende corporaties. Het WSW vormt hierbij een waarborg bij het aantrekken van financiering door woningcorporaties. Indien woningcorporaties niet aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen worden deze verplichtingen overgenomen door het WSW. Door de zekerheidsstructuur die het WSW biedt, kunnen corporaties tegen lage rentes geld lenen. Gemeenten en het Rijk spelen een essentiële rol bij het functioneren van het WSW als borgingsinstituut De gemeenten en het Rijk nemen een achten/angpositie in ten opzichte van het WSW. In schema ziet de zekerheidsstructuur er als volgt uit:
Pagina 3
Corporaties financiële
steun
Centraal Fonds voor de Voli<siiuisvesting
zekerheidsstelling
WSW
zekerheidsstelling
R\]k en gemeenten
Het Rijk neemt een aciiten/angpositie in doordat tiet met het WSW bij notariële akte een ongelimiteerde achten/angovereenkomst
heeft gesloten. Gemeenten sluiten individueel een overeenkomst met het WSW.
Achtervangers worden aangesproken als het garantievermogen
(zo'n 2,1 miljard toen, nu: €3,7 miljard)
van het WSW daalt onder het garantieniveau (zo'n 130 miljoen toen, nu: € 500 miljoen). In dat gevai moeten de achtervangers een renteloze lening aan het WSW verstrekken.
50%
50%
"sctiade"gemeente
alle gemeenten
50 % gemeenten
50 % Rijl<
Renteloze lening
Het Rijk neemt 50% voor zijn rekening. De overige 50% van de leningen worden door de gemeenten verstrekt Bij de gemeenten wordt onderscheid gemaakt tussen schadegemeenten en alle deelnemende gemeenten die een achten/angovereenkomst zijn aangegaan met het WSW. Een gemeente is een schadegemeente als zij 20 jaar voorafgaand aan het moment dat de renteloze lening wordt opgevraagd, het WSW heeft moeten betalen voor een lening waarvoor de desbetreffende gemeente een achten/angpositie heeft ingenomen. De andere helft wordt opgevraagd onder alle gemeenten die een achten/angovereenkomst met het WSW zijn aangegaan. Schadegemeenten worden hierbij dus twee maal aangesproken. Aangezien het WSW tot nu toe nog nooit is aangesproken zijn er tot op heden geen schadegemeenten. Gemeenten kunnen voor het innemen van de achtervangpositie kiezen uit verschillende 1. Ongelimiteerde achten/angovereenkomst
overeenkomsten:
Pagina 4
Hierbij gaat de gemeente een aciitervangovereeni
kan de gemeente ook kiezen voor een aantal
• Mogelijkheid tot limitering in termijn: er kan een bepaalde termijn worden opgenomen waarbinnen het WSW verplichtingen mag aangaan; • Mogelijkheid tot limitering in bedrag: er kan een maximumbedrag worden opgenomen in de overeenkomst. Het WSW mag slechts verplichtingen aangaan tot dat maximumbedrag is bereikt; • Mogelijkheid tot limitering tot bepaalde corporaties; een combinatie van deze limiteringen is ook mogelijk. De gelimiteerde achten/angovereenkomst kan ook volstaan met 1 raadsbesluit. Alleen zijn weer individuele besluiten nodig op het moment dat de limieten zijn bereikt Afhankelijk van de gekozen limitering is het verder mogelijk dat de gemeente niet kan toetsen of de activiteiten, die met de financiering worden uitgevoerd, passen in het gemeentelijk beleid. 3. Achtervangovereenkomst per project In plaats van de ongelimiteerde en de gelimiteerde achten/angovereenkomst bestaat nog de mogelijkheid een achten/angovereenkomst per project aan te gaan. Dit heeft als voordeel dat de achten/ang zich beperkt tot een specifiek project. Een nadeel is echter dat de meeste financiering wordt aangetrokken voor herfinanciering van eerdere leningen. Woningcorporaties beoordelen in totaliteit welke financieringsbehoeften er zijn aan de hand van de inkomsten en uitgaven die ze doen. Het is dan ook vaak onmogelijk een individueel complex of project aan te wijzen bij het afsluiten van een nieuwe lening. 4.
Achten/angovereenkomst
per lening
De laatste mogelijkheid is een achtervangovereenkomst per lening. Hierbij wordt per lening een achtervangovereenkomst gesloten. Deze achten/angovereenkomst kan alleen worden aangegaan indien tussen geldgever en geldnemer afspraken zijn gemaakt over een concrete lening. Hiermee heeft de gemeente de mogelijkheid te toetsen of de betreffende activiteit in het gemeentelijk beleid past. Maar het nadeel is dat het afsluiten van een achten/angovereenkomst telkens om een nieuw collegebesluit vraagt en dat elk bankcontract (in vien/oud) namens de gemeente moet worden getekend. Einde Quote Raadsbesluit 2007/84/1 Situatie Roermond Op basis van het (in hoofdlijnen bovenstaand weergegeven) raadsbesluit werd in 2007 om moverende redenen overgegaan tot het aangaan van een ongelimiteerde achtervangovereenkomst met het WSW. Jaadijks wordt in de jaarrekening een overzicht opgenomen van de, door de gemeente, gewaarborgde leningen, maar ook van de leningen, die door onze gemeente rechtstreeks (al dan niet) met WSWachtervang zijn verstrekt. In de jaarrekening van 2011 wordt dan ook het onderstaande overzicht opgenomen.
Pagina 5
Risico's op (ai dan niet) gewaarborgde Saldo per Woningcorporaties (met WSW borging) Woningcorporaties (zonder WSW borging) Totaal
leningen
1 januari 2011
% van jaarultimo
31 december 2011
€254.513.535
98,0%
258.576.968
€5.491.982
2,0%
5.376.890
€260.005.517
100,0%
€ 263.953.858
Rapport Vereniging Nederlandse Gemeenten: "Herstel van Vertrouwen" Zoals reeds aangegeven heeft de VNG naar aanleiding van de Vestia-affaire een onderzoek uitgevoerd naar de nsico's en het functioneren van de huidige gemeentelijke achtervangpositie en ook gekeken of er mogelijke verbeteringen kunnen worden doorgevoerd. Het volledige rapport (inclusief aanbiedingsbnef) ligt er inzage bij de griffie. In haar bnef, neemt VNG de volgende samenvatting op: "Hoofdpunten van het rapport 'Herstel van vertrouwen' zijn het volgende: Het huidige garantiestelsel voor leningen van woningcorporaties is voor gemeenten zeer waardevol. De via het WSW gegarandeerde leningen aan corporaties leveren een jaarlijks rentevoordeel op van minimaal € 860 miljoen. Dit rentevoordeel voor woningcorporaties levert (indirect) een bijdrage aan het realiseren van gemeentelijk woonbeleid, maatschappelijk vastgoed en herstructurering. Gemeenten hebben er dan ook baat bij dat het garantiestelsel blijft bestaan en dat zij hun positie in de achten/ang behouden. De onderzoekscommissie concludeert dat de kans, dat gemeenten vanwege hun achten/angpositie renteloze leningen moeten verstrekken onder de huidige omstandigheden, heel klein is. Wel stelt de commissie dat naar aanleiding van de problemen bij Vestia herstel van vertrouwen in het systeem nodig is. Om dit te bereiken moet het WSW alle informatie met de achtervangers kunnen delen en dienen het Rijk en de gemeenten een vertegenwoordiging te hebben in de Raad van Commissarissen van het WSW. Daarnaast pleit de commissie voor een betere afstemming van werkzaamheden tussen het WSW en het CFV. Tot slot wijst de commissie op enkele onderdelen uit de garantiestructuur die verbetering behoeven. Conclusie voor onze gemeente De dynamiek in de financiële wereld neemt de laatste jaren hand over hand toe, daarenboven hebben ontwikkelingen in de woningcorporatie-sector (zoals verzelfstandiging en schaalvergroting) geleid tot grotere risico's. De Vestia-affaire is hiervan een treffend voorbeeld, maar het is niet uit te sluiten dat dit het laatste zal zijn en evenmin dat onverhoopt volgende even succesvol en schadevrij afgehandeld kunnen worden. Het directe nsico bij Vestia is weliswaar geweken, maar dit heeft er wel toe geleid dat het WSW heeft onderkend dat marktontwikkelingen vragen om een herziening van het beleid teneinde de effectiviteit ook toekomstig te (kunnen) waarborgen. Deelnemende gemeenten staan niet alleen voor de "eigen" woningcorporaties borg, maar ook (indirect en voor een kleiner deel) voor alle geborgde leningen aan woningcorporaties in Nederland. De huidige constructie via het (overkoepelende en terzake deskundige) WSW blijft de voorkeur houden.
Pagina 6
IVlet het oog echter op de dynamiek in deze markt en de daarmee samenhangende nsico's is het op de voet volgen van deze ontwikkelingen voor onze gemeente van groot belang. In het kader van de P&Ccyclus (met name jaarrekening en begroting) zullen wij de gemeenteraad informeren over de stand van zaken rondom deze nsico's. Het college van burgemeester en wethouders is van mening dat de huidige constructie met het WSW solide en acceptabel is, omdat de achtervang middels het WSW, in een onverhoopt schadegeval, pas in de laatste plaats een beroep doet op de gemeente(n) voor het ter beschikking stellen van een renteloze lening. Vóórdat een dergelijke aanspraak op de gemeente(n) gedaan wordt, wordt eerst de financiële soliditeit van de betreffende woningcorporatie aangesproken, daarna wordt getracht om een financieel saneringsplan door het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV) op te stellen en daarna wordt het risicovermogen (ad € 500 miljoen) van het WSW aangesproken, dat nog eens aangevuld kan worden vanuit opeisbare obligo's bij de deelnemende corporaties (ad € 3,2 miljard). De perikelen bij Vestia zijn weliswaar opgelost, maar een aanzienlijk deel (ongeveer € 700 miljoen) van de financiële claim werd door een saneringsoperatie van het CFV ingebracht: deze zal door middel van een heffing van het CFV bij de corporaties in 10 jaar bij elkaar gebracht dienen te worden. De middelen die het CFV normaliter op jaarbasis ter beschikking staan (om saneringen uit te voeren) zijn gelijk aan 1 % van de totale huursom van de corporaties. Door de extra bijdrage die nodig is uit hoofde van de schade bij Vestia is momenteel een procedure gestart om het percentage met ingang van 2013 te verhogen naar 5%. Het spreekt voor zich dat deze verhoging extra druk op de exploitatie van de woningcorporaties legt. Met het oog op het vorenstaande heeft het college van burgemeester en wethouders uitgesproken dat overleg op bestuurlijk niveau met de in Roermond actieve woningcorporaties zinvol is en geïnitieerd zal worden. 3
BESLISSING B&W:
Het college van burgemeester en wethouders heeft middels voorstel 108 van 12 november 2012 kennis genomen van de notitie inzake de achtervangovereenkomst van onze gemeente met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het college heeft tevens besloten deze notitie ter kennis van de commissie BM te brengen.
Burgemeester en wethouders van Roermond, De secretaris. De wnd. burgemeester, mr. drs. J.J.Th.L. Geraedts
H.M.J.M. van Beers
Ter inzage: • •
Brief aan de leden t.a.v. het college en de Raad van VNG d.d. 19 september 2012 Het rapport "Herstel van Vertrouwen" van de VNG-commissie Gemeentelijke achtervang in de corporatiesector
