WELKOM BIJ HET SYMPOSIUM
GELEEFDE KERK Tussen Ins(tuut en Gemeenschap Organisa;e Onderzoeksgroep TUA-‐TUK Reformed Tradi(ons in Secular Europe (RTSE) i.s.m. PEP en AKZ+ 9 oktober 2015
Wifi Eduroam Gebruikersnaam:
[email protected] Wachtwoord: Kuyper1899
TwiCeren? #geleefdekerk en @peptuk
Programma 9.30 uur Opening
9.45 uur Peter van de Kamp + bespreking 10.45 uur Pauze 11.15 uur Harm Goris + bespreking 12.15 uur Lunch 13.15 uur Workshopronde 1 14.15 uur Workshopronde 2 15.00 uur Pauze 15.30 uur Mees te Velde + bespreking 16.30 uur Slotbespreking o.l.v. Stefan Paas 17.00 uur Slui(ng en borrel
Opening door dagvoorzi]er en programmaleider RTSE Stefan Paas
Dr. Peter van de Kamp
Geleefde kerk – Beleefde kerk Sociaal-‐culturele ontwikkelingen rond kerk-‐zijn
0 Intro-‐1 Sociaal-‐culturele trends (1) Paul Schnabel: 5 I’s • Individualisering • Informalisering • Informa(sering • Interna(onalisering • Intensivering Zesde I: Improvisering
(Boutellier/Haarsma)
0 Intro-‐1 Sociaal-‐culturele trends (2) Ins;tuut
Gemeenschap
Afstandelijk-‐formeel In(em-‐informeel Vaste rituelen/ Rommelig-‐ patronen onvoorspelbaar Ambtelijke structuur Informeel leiderschap Werk van God Werk van mensen (groter dan jij en ik) (kerk zijn jij en ik) Deel van groter geheel Kleine kernen Mannelijk Vrouwelijk
0 Intro-‐1 Sociaal-‐culturele trends (3)
0 Intro-‐1 Sociaal-‐culturele trends (4) Trends theologisch bevragen Mijn taak: de goede vragen stellen!
0 Intro-‐2 Secularisering en sacralisering Religie niet van toneel verdwenen Godsdienst ‘verdwijnt en verschijnt’ Meer publiek gesprek over religie Verandert godsdienst zelf ook?
1 Is individualisering een mythe? (1) 1.1 Vrijheid en gelijkheid Keuzevrijheid om leven in te richten Emancipa(e (gelijkheid) Herkenbaar in kerkelijke kringen (meer schaap dan kudde) ‘Iemand’… ‘Mijn kerk’ Pluralisering
1 Is individualisering een mythe? (2) 1.2 Tegenstemmen Individualisering: mythe? Meerduidigheid van begrip
1 Is individualisering een mythe? (3) 1.3 Ul;eme subjec;vering Mensen nemen zelf hun leven ter hand (maatstaf: beleving) Overgang van collec(ef naar individu
1 Is individualisering een mythe? (4) 1.4 Losse steen of hechte tempel? Eenzaamheid en vervreemding Geamputeerd mensbeeld: niet eenzaam, maar ‘twee-‐zaam’ Is individualisering een correc(e op meer collec(eve karakter van ins(tuut? Protest tegen subjec(vering: een levende steen heeh totale gebouw nodig
2 De andere i-‐woorden (1) Informalisering: omgangsvormen
losser (par(cipa(evormen wijzigen) Problemen met gezag Grenzen van informalisering Wanneer verdwijnt kerk als ins(tuut door informalisering? Kerk als contrast-‐gemeenschap (grenzen aan informalisering?)
2 De andere i-‐woorden (2) Informa(sering: iedereen op elk
moment overal met iedereen in verbinding (an(ciperen op geïnforma(seerde kerk?) Bezorgdheid over kwetsbaarheid ‘Horen’ via surfen op internet? Meer nadruk op toepassing en selec(e van kennis (welke gevolgen voor kerk?)
2 De andere i-‐woorden (3) Interna(onalisering: oriënta(e op wat
elders gebeurt (cultuur en leefs(jl) ‘Glokalisering’ Weerstanden en tegenkrachten Kerk als ins(tuut onder druk? Wordt katholiciteit van de kerk nadelig beïnvloed door glokalisering?
2 De andere i-‐woorden (4) Intensivering: toenemende betekenis
van belevingscomponent Collec(visering van ervaring Donkere kant: ontsporingen op seksueel gebied Kerkdienst als ‘event’ Correc(e op eenzijdig cogni(ef accent in kerkelijke prak(jken?
2 De andere i-‐woorden (5) Improvisering: vrijheid en orde Schi]erend samenspel en oorverdovende kakofonie Chao(sche kerkdiensten en overlegvormen Gemeenschap: chaos tegenover ins(tuut: orde en con(nuïteit?
3 De vraag van vandaag (1) Aandacht voor informele, in(eme
sfeer van kleinere gemeenschappen Hoort kerk bij achterhaalde samenlevingsvormen (ver(cale gezagsverhoudingen)? Ins(tuut én organisme (Kuyper) Boodschap van kerk is ‘van boven’ aangereikt
3 De vraag van vandaag (2) Hoe kan de kerk
de in(eme, betrokken gemeenschap zijn waar verbondenheid met Christus de onderlinge verbondenheid geeh waar mensen naar op zoek zijn, én tegelijker(jd het objec(eve ‘tegenover’ van het heil in Christus centraal stellen?
4 Exit In sociaal-‐culturele context van kerk-‐
zijn begint theologische reflec(e In die context bewaart en bouwt God zijn kerk Hij maakt alle dingen nieuw! Zevende I: Innova(sering
Dr. Peter van de Kamp
Geleefde kerk – Beleefde kerk Sociaal-‐culturele ontwikkelingen rond kerk-‐zijn Bespreking
PAUZE
S.v.p. om 11.10 uur weer plaatsnemen in de aula voor de lezing van Harm Goris
Dr. Harm Goris
‘Word toch katholiek’ Ecclesiologische kan]ekeningen bij ‘nieuwe katholieken’
‘Word toch katholiek’. Ecclesiologische kanttekeningen bij ‘nieuwe katholieken’ Harm Goris
Opzet Kaski: Rond 700 toetredingen per jaar Voorbeelden: Téo van der Weele, Wesley Sneijder, Hans Jansen, Gerard Reve, Oxford Movement (Newman, Hopkins) Opzet: 1. Motieven van ‘nieuwe katholieken’. Vier klusters 2. R.k. ecclesiologieën vanaf 19e eeuw. Vijf kerkmodellen 3. Verband motieven - ecclesiologieën
I Motieven bij ‘nieuwe katholieken’ 1. Ervaring gemeenschap: lokaal, globaal, diachroon 2. Ervaring liturgie: esthetisch en/of spiritueel-mystiek. Sacramentaliteit. 3. Intellectuele uitdaging: theologische en filosofische doordenking 4. Zekerheid: leergezag als moreel kompas en kennisgarantie
II Kerkmodellen in R.K. Kerk 1.
Societas perfecta. Bellarminus. Dominant vanaf 19e eeuw. Kerk als autonome organisatie. Nadruk op hiërarchie (clerus), bestuursmacht, wetgeving en rechtspraak.
2.
Mystiek Lichaam van Christus. Al in de 19e eeuw (Möhler, Scheeben). Herleeft in 1920-1930 (Guardini, Przywara, Congar). Tegenwicht tegen clericaal-juridisch Societas perfecta-model. Kerk als geloofsgeheim, mysterie: delen in het eeuwig leven van Christus. Probleem: relatie tot zichtbare, historische Kerk. 1943: Pius XII, Mystici Corporis Christus is én in de kerkgemeenschap zelf én Hoofd ervan, Tegenover (clerus, paus)
3.
Sacrament Vaticanum II, Lumen Gentium. Kerk is universeel heilssacrament (LG 48), teken én instrument (LG 1) en bestaat uit twee onlosmakelijke elementen: de aardse, zichtbare, historische gemeenschap (inclusief institutionele vormgeving) én de goddelijke, G/geestelijke gemeenschap van het Mystiek Lichaam van Christus (LG 8)
II Kerkmodellen in R.K. Kerk 4.
Volk Gods onderweg Vaticanum II, receptie jaren 60 en 70. Benadrukt (1) elke gelovige hoort bij de Kerk en (2) Kerk is onvoltooid, staat in heilsgeschiedenis
5.
Communio Dominant vanaf 1985. Communio van: Triniteit, mensen met God, communio sanctorum, de gelovigen binnen de parochie, de lokale kerk onder één bisschop, alle lokale kerken in de ene wereldkerk, Eucharistie Twee interpretaties: •
‘van beneden’ (Aristotelisch, Kasper): begin bij concrete lokale Kerk
•
‘van boven’ (Platoons, Ratzinger): begin bij universele Kerk als ideale en ideële gemeenschap (Mystiek Lichaam)
III Motieven en kerkmodellen 1. Ervaring gemeenschap: Volk Gods en Communio (van beneden) 2. Ervaring liturgie: Mystiek Lichaam en Sacrament 3. Intellectuele uitdaging: Sacrament 4. Zekerheid: Societas perfecta
Dr. Harm Goris
‘Word toch katholiek’ Ecclesiologische kan]ekeningen bij ‘nieuwe katholieken’ Bespreking
LUNCH
S.v.p. om 13.10 uur aanwezig zijn bij de workshop van uw keuze Eet smakelijk!
Workshops
Start ronde 1: 13.15 uur Start ronde 2: 14.15 uur 1. Ad de Bruijne en Jurjen de Bruijne lokaal 2 2. Annemiek de Jonge en Cees Jan Smits lokaal 3 3. Marinus de Jong en Be]elies Westerbeek senaatskamer 4. Jasper Bosman lokaal 4 5. Huib de Vries en Gijs van den Brink lokaal 5 6. Maarten Kater lokaal Martha Sebens Uiterlijk 14.00 uur wisselen van lokaal!
PAUZE
S.v.p. om 15.25 uur weer plaatsnemen in de aula voor de lezing van Mees te Velde
Prof dr. Mees te Velde
Gereformeerde ecclesiologie: houdt de spanning erin
Breed Gereformeerde theologie is breed Geen dilemma’s, maar invalshoeken
die elkaar aanvullen en in beweging houden Voorbeelden
3
Conceptualisering PT ecclesiologie: breder
begrippenapparaat en gezamenlijke conceptualisering nodig Voorbeelden:
• Parochie – congrega(e • Publieke kerk – genootschap/vereniging • Denomina(e – oecumene • Universele kerk, par(culiere kerk, lokale kerk, ordo
3
Meerzijdig fenomeen Ins(tuut en gemeenschap Orgaan/familie en netwerk Ambt en charismata Stabiliteit en beweging Vgl. Dulles: -‐ kerk als ins(tuut, als
gemeenschap, als sacrament, als heraut, als dienaar, als gemeenschap van discipelen 3
Fresh expressions Rela(e met actuele cultuur Crea(viteit, flexibiliteit, authen(citeit e.d. Risico van opblazen Complementair denken en in prak(jk
brengen Basiseigenschappen van de kerk bewaken: één, heilig, katholiek, apostolisch 4
Botsende elementen? Eerst ontvangen, dan doen Mens in het middelpunt Maakbaarheid Fragmentarisering Onrust en zenuwach(gheid Verlies van verbindingen 4
Parameters die helpen Kerk van God en van mensen Priesterschap van alle gelovigen Driedeling: • Kerk • Gemeente • Priestergilde Kerkorde voor basic spelregels Godsvrucht: toewijding aan God en aan
elkaar
4
Prof dr. Mees te Velde
Gereformeerde ecclesiologie: houdt de spanning erin Bespreking
Slotbespreking onder leiding van Stefan Paas De video-‐opnames van de hoofdlezingen zijn binnenkort beschikbaar voor AKZ+ abonnees. Ac(e: Tijdelijk gra(s jaarabonnement De Nieuwe Koers (t.w.v. € 53,95) bij een jaarabonnement AKZ+! AKZ+: wekelijks een nieuw college, op loca(e en via internet, en toegang tot nu al bijna 100 videocolleges! www.akzplus.nl
Slui;ng Stefan Paas
BORREL Bedankt voor uw deelname aan dit symposium! U bent óók van harte welkom op: 12 november Studiedag Liturgisch leiderschap. Plaats maken voor gebrokenheid Hans Schaeffer, Léon van Ommen en Jasper Bosman 13 november ‘Klein, vol hoop en zonder illusies’. Debat over de visie van Stefan Paas op christelijke missie in een postchristelijke omgeving (n.a.v. Stefan Paas, Vreemdelingen en priesters. Christelijke missie in een postchristelijke omgeving)
