IMPRIMÉ / DRUKWERK TPG Post Port betaald Port payé Pays-Bas
V E GHEPEYS EN KLOEKE DAET
D O
VERENIGING VAN OUD-LEERLINGEN VAN HET CHRISTELIJK LYCEUM TE BANDOENG Nr. 2, juni 2008
Indien onbestelbaar s.v.p. retourneren naar: Tineke Holleman-Bangert Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Nederland
VOORWOORD................................ ................................ ................................ ................................ ......... 1 MEDEDELINGEN VAN HET BESTUUR................................ ................................ ................................ ...1 Welkom nieuwe leden ................................ ................................ ................................ ..................... 1 Contributie-achterstand ................................ ................................ ................................ ................... 1 Contributie 2009 ................................ ................................ ................................ .............................. 1 Nederlandse privé-bankrekening voor VEDO Indonesia................................ ................................ ..1 G&KD ontvangen via e-mail ................................ ................................ ................................ ............ 2 IN MEMORIAM................................ ................................ ................................ ................................ ......... 2 INGEZONDEN MEDEDELINGEN ................................ ................................ ................................ ............ 3 Commentaar van Max van Balgooy op µGroepsreis door Oost-Indonesië¶ (G&KD nr. 1, 2008) ........ 3 Brief van Koen Nuis n.a.v. de brief van J.S. Tan en Max van Balgooy¶s reactie daarop .................. 3 Mededeling van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 ................................ ........................... 3 Nadere informatie over de Herdenking 15 augustus 1945 in 2008 ................................ .................. 4 KRIS-reünie 2008................................ ................................ ................................ ............................ 4 Verslag Advendo-reünie 2008 ................................ ................................ ................................ ......... 4 Foto Prof. L. v.d. Pijl (brief J.H. Becking) ................................ ................................ ......................... 5 VERSLAG van de ALGEMENE LEDENVERGADERING op 29 MAART 2008 ................................ ........ 5 NOTULEN van de ALGEMENE LEDENVERGADERING op 29 MAART 2008 ................................ ......... 7 DE CHANNEL ISLANDS VAN CALIFORNIE ± Cap van Balgooy ................................ ........................... 11 EEN GESCHIEDENIS VAN HET RIJK BACAN EN VAN HET RIJK TERNATE - F. Kiesel .................... 13 BRIEF n.a.v. VARAPROGRAMMA µANDERE TIJDEN¶ d.d. 6 december 2007 ± O. de Wiljes ................ 17 ASTRI DE TAYLOR ± Mary Hens................................ ................................ ................................ ........... 18 YESTERDAY¶S FRIEND ± Sonja Siccama-Winsser ................................ ................................ .............. 19 ONZE TOEKOMST - Adriaan H. Boon van Ostade ................................ ................................ ................ 19 BEZOEKERSLIJST ALV 29 MAART 2008 ................................ ................................ ............................. 20 ALGEMENE GEGEVENS ................................ ................................ ................................ ...................... 21 Bestuur en Redactie:................................ ................................ ................................ ..................... 21 Lidmaatschap:................................ ................................ ................................ ............................... 21 Contributie:................................ ................................ ................................ ................................ ....21 Specificatie van uw betaling: ................................ ................................ ................................ ......... 21 Verzoeke kopij voor de volgende uitgave vóór 15 september 2008 te zenden naar de redactie. Adreswijzigingen en berichten van overlijden gelieve u te zenden naar de secretaris. Zie het achterblad voor de adressen van redactie en secretariaat.
Let op de adreslabel: daar staat uw lidnummer en eventueel uw contributie-achterstand. Voor betaling zie achterblad.
VOORWOORD De ALV van 29 maart jl. was ondanks het ontbreken van een speciale attractie redelijk druk bezocht. Men had onze aansporing er een kleine kumpulan van te maken opgevolgd en het werd een heel gezellige bijeenkomst. Een verslag daarvan treft u elders in deze G&KD. Normaliter plaatsen wij de notulen van de Algemene Ledenvergadering in de eerste G&KD van een jaar, maar omdat tijdens de laatste ALV door leden een voorstel tot contributieverhoging werd ingebracht en dit voorstel met een meerderheid van stemmen werd aanvaard, publiceren wij de notulen in deze editie. Wij verzoeken u dan ook deze krant te bewaren en naar de volgende ALV mee te nemen. Mede namens het bestuur wensen wij u een gezonde, zonnige zomer toe. De redactie MEDEDELINGEN VAN HET BESTUUR Welkom nieuwe leden Tijdens de ALV hebben zich twee nieuwe leden aangemeld. Het zijn Wilh Düren, de vrouw van Rein Düren en Philip Elzerman. Beiden hartelijk welkom en tot ziens op onze volgende bijeenkomsten. Harry Stumpf gaf Erroy Vogelpoel als nieuw lid op. Ook hem heten wij hartelijk welkom en hoewel hij in Australië woont, hopen wij ook Erroy eens op een reünie te mogen begroeten. Contributie-achterstand Steeds meer leden vergeten dat ze meteen aan het begin van het jaar hun contributie moeten voldoen. Momenteel heeft bijna de helft van de leden zijn contributie 2008 nog niet betaald! Zo kunnen we niet doorgaan. Het manen van leden kost extra geld en inspanning. Bovendien is de tariefstructuur van de Postbank zo, dat het voordelig is voor VEDO als iedereen zijn contributie overmaakt in het eerste kwartaal. Als u dit niet kunt onthouden, wilt u dan uw contributie automatisch laten overschrijven? Dit kunt u elk moment herroepen. Op de adreslabel van elke G&KD staat uw lidnummer en is aangegeven hoeveel contributie u schuldig bent t/m het lopende jaar. Indien daar niets is aangegeven, hoeft u niets te betalen. Staat daar wel wat, maak dan direct uw contributie over. Laat u niet ajak door de penningmeester! Wilt u uw betalingen specificeren zoals aangegeven op het achterblad? Vergeet vooral niet uw lidnummer te vermelden! Contributie 2009 Op de ledenvergadering van 29 maart 2008 is besloten de contributie vanaf 2009 te verhogen tot ¼ 10 per jaar. De contributie die leden vooruit betaald hebben is hierop aangepast. Betaalde u ¼ 24 voor de jaren 2009 t/m 2011, dan zijn de betalingen aangepast: 2009: ¼ 10, 2010: ¼ 10 en 2011: ¼ 4. Nederlandse privé-bankrekening voor VEDO Indonesia Postbank Zakelijk brengt minimaal ¼ 20 per jaar transactiekosten in rekening onafhankelijk van het aantal bijschrijvingen en de hoogte van die bijschrijvingen. Om die reden hebben we besloten de zakelijke rekening 267566 van VEDO Indonesia op te heffen. Het saldo is gestort op rekening 51.28.15.666 ten name van W.R. Burger. Walter coördineert in Nederland de reünie van VEDO Indonesia die in November wordt gehouden. Hij zal het saldo van de zakelijke rekening tegelijk met de reüniebijdragen overmaken naar VEDO in Indonesia. U kunt dit rekeningnummer van Walter ook in de toekomst gebruiken om donaties te doen aan VEDO Indonesia. Indien u dit doet, specificeer dan bij mededelingen uw lidnummer van VEDO Nederland, bijvoorbeeld: Lid 271: D(onatie) Voor alle duidelijkheid: VEDO Nederland handhaaft de zakelijke Postrekening 537857.
1
G&KD ontvangen via e-mail Indien het u niet uitmaakt of u G&KD via de post of via e-mail ontvangt, wilt u dat dan doorgeven aan de redactie (
[email protected])? Het scheelt de redactie tijd en kosten. Voordat u zich aanmeldt voor het ontvangen van G&KD via e-mail, dient u het volgende te overwegen: 1. Op G&KD staat copyright. Zonder toestemming van de redactie mag hij noch in zijn geheel noch gedeeltelijk worden gekopieerd voor of doorgezonden naar anderen. 2. Is uw internetverbinding snel genoeg? G&KD is soms 1 MB groot! 3. Indien u wijziging van uw e-mailadres niet doorgeeft aan de redactie, ontvangt u G&KD niet meer. Dit merkt de redactie niet altijd en als ze het al merkt, is een e-mailadres moeilijker op te sporen dan een gewoon adres. Mensen veranderen vaker van e-mailadres dan van huisadres. De kans dat u wegraakt in onze administratie is dus groter. 4. Indien u online e-mailt (hotmail, Yahoo etc.), moet u regelmatig uw mailbox leeg maken. Anders krijgen wij de mededeling dat de krant onbestelbaar is! Indien u gebruik maakt van een emailprogramma, zoals Outlook en Outlook Express, dan moet u zorgen dat e-mail automatisch van de server verwijderd wordt nadat u het hebt opgehaald. Contact
[email protected] als u niet weet hoe dat moet. 5. G&KD wordt gemaakt met Microsoft Word 2003. Aangezien niet iedereen een versie van Word heeft die hiermee compatibel is, zullen we G&KD voortaan versturen als pdf-bestand. Een pdfbestand heeft een gestandaardiseerd formaat en kan worden gelezen met Adobe¶s Acrobat Reader die op de meeste computers aanwezig is. U kunt dit programma gratis ophalen vanaf: http://www.adobe.com/nl/products/acrobat/readstep2.html 6. Aangezien wij niet meer uw contributie-achterstand automatisch op de adressticker kunnen drukken, verwachten wij dat u direct na ontvangst van de eerste G&KD van het jaar uw contributie voldoet. Indien u de contributie automatisch laat afschrijven, kunt u betaling ervan niet meer vergeten. IN MEMORIAM Een bestuurslid van de KRIS deelde mee dat het KRIS-blad van Harry de Rozario was geretourneerd met de mededeling dat Harry was overleden. Een overlijdensdatum is echter niet bekend. Cees Boot gaf door dat zijn vriend en klasgenoot Fried Boodt op 19 november 2007 is gecremeerd. Fried¶s overlijdensdatum kan Cees zich echter niet meer herinneren. Jane von Seydlitz deelde ons mee dat Nico Wildeboer en Jeanne Lanjouw-Traas zijn overleden. Nico op 27 september en Jeanne op 27 november 2007. Van Ruud van Ham hoorden wij dat op 9 oktober 2007 Wim Tjhie Bian Hien is gestorven. Op 25 december 2007 is Victor Dumas overleden. Victor was een sportsman. Voor de oorlog zat Victor in het hockeyteam van Vedo en na de oorlog was hij een internationaal bekende badmintonscheidsrechter. Aimy Harrebomée liet doorgeven dat haar zusters Maud Boumans-Harrebomée en Cora Harrebomée in 2007 zijn overleden. Maud op 4 april en Cora op 1 december. In Memoriam Poppedijn van Sprew Op 24 januari 2008 is in haar woonplaats Ein Harod in Israël overleden: Caroline Adolphine Millervan Sprew. Voor de 2e Wereldoorlog was Poppedijn de klasgenote van mijn jongere zusje Henny Westbroek op de Van der Cappellenschool te Bandoeng. Aangezien Henny en ik op dezelfde dag jarig waren denk ik nog vaak terug aan die onbekommerde tijd met mijn vrienden en haar vriendinnen waaronder Poppedijn op Sawah Legah. Na 1945 heeft Poppedijn nog twee jaar gezeten op ons Christelijk Lyceum om daarna naar Holland te vertrekken. Toen het Vedo bestuur in 1996 besloot het verenigingsblad G&KD uit te geven, heeft Poppedijn ons als één van de eersten geholpen aan kopij. In G&KD nr.2 van 1996 beschrijft zij op boeiende wijze hoe zij na vele omzwervingen: Indonesië - Nederland - Nieuwe Guinea - Israël zich in 1965 definitief in dit laatste land vestigt. Poppedijn jij hebt de hele wereld rond gezworven en uiteindelijk in je geliefde Israël je laatste rustplaats gevonden. 2
Poppedijn, je blijft in onze herinnering voortleven. Mede namens alle Vedoanen wens ik Eetje, Baas en familie veel sterkte toe bij het heengaan van onze Poppedijn. Rob Westbroek Wij ontvingen een overlijdensbericht van Greet Bolier-Lindeijer. Greet stierf op 7 februari 2008. In de NRC lazen wij de overlijdensadvertentie van Els Hofman-van Katwijk. Els overleed op 8 maart. Mevrouw van Leerdam liet ons weten dat haar man M.P.W. (Boy) van Leerdam op 12 maart jl. is overleden. In het A.D. stond dat op 16 april Bob (R.O.E.) Karthaus is overleden. Mede namens de leden wensen bestuur en redactie familie, nabestaanden en vrienden veel kracht bij het verwerken van hun verlies. INGEZONDEN MEDEDELINGEN Commentaar van Max van Balgooy op µGroepsreis door Oost-Indonesië¶ (G&KD nr. 1, 2008) Max zond ons een brief waarin hij o.a. het volgende schreef: µHet verslag van jullie Indonesië-reis heb ik met veel genoegen gelezen. Jammer dat ik er niet van wist, dan had ik wat adressen op kunnen geven in de plaatsen die jullie hebben bezocht. Sorry dat ik het niet laten kan: toekans komen niet in Azië voor, alleen in Amerika. Wat jullie gezien hebben waren neushoornvogels. Het spookdiertje (Tarsius) is nauw verwant aan de primaten en dus geen buideldier. Ik geloof niets van het kippen moordende zwarte vogeltje. Zover ik me kan herinneren zijn de heilige alen van Woei ikan gabus, zeker geen murenen, want dat zijn zeevissen. Ik moet dat nog checken.¶ Brief van Koen Nuis n.a.v. de brief van J.S. Tan en Max van Balgooy¶s reactie daarop Uiteraard voel ik mij gestreeld door de ingezonden brieven van de heren J.S. Tan (G&KG nr. 3, 2007) en Max van Balgooy (G&KD nr. 1, 2008) inzake mijn verrichtingen als keeper tijdens een voetbalwedstrijd die meer dan een halve eeuw geleden (!) in Bandung plaatsvond. Mochten er nog twijfels bestaan: de lezing van Max was inderdaad de juiste. Het betrof de wedstrijd Persib (het Bandungse stedenelftal) tegen de toenmalige kampioen van Frankrijk Stade de Reims. Stade de Reims was in 1956 verliezend finalist in de Europacup (tegen Real Madrid) en ging hierna op tournee door Indonesië. Wij verloren de wedstrijd op het nippertje met 3-2 hetgeen een alleszins acceptabel resultaat mag worden genoemd, gezien het feit dat Stade de Reims beschikte over een aantal Europese sterspelers zoals o.a Raimon Kopa (gekozen als Europees voetballer van het jaar 1956) en aanvoerder Jonquet die, blijkens het krantenverslag, waarderende woorden voor mij over had. w.g. Koen Nuis Mededeling van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945 Op vrijdag 15 augustus 2008 vindt te Den Haag de jaarlijkse herdenking plaats van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië. Deze herdenking begint in de ochtend met een herdenkingsbijeenkomst in het World Forum Convention Center en wordt daarna voortgezet met een ceremoniële plechtigheid bij het Indisch Monument. Na afloop bestaat de mogelijkheid om tegen contante betaling een Indische maaltijd te gebruiken. Uw opgave voor deelname aan deze herdenking gelieve u per briefkaart of per e-mail (
[email protected]) te zenden aan:
3
Stichting Herdenking 15 Augustus 1945 Postbus 85747; 2508 CK Den Haag onder vermelding van: 1. naam 2. adres 3. postcode en woonplaats 4. telefoonnummer Na ontvangst van uw aanmelding ontvangt u EIND MEI 2008 een antwoordkaart met gedetailleerde gegevens. Mocht u reeds donateur/trice zijn van de Stichting Herdenking 15 Augustus 1945, dan behoeft u bovengenoemde briefkaart niet te zenden. Als donateur ontvangt u automatisch een rechtstreekse uitnodiging tot aanmelding. Nadere informatie over de Herdenking 15 augustus 1945 in 2008 In het World Forum Convention Center zal na de openingstoespraak van de voorzitter, dhr. J. van Bodegom, mevrouw Chantal Maske de herdenkingsrede uitspreken. De muzikale omlijsting zal hier worden verzorgd door leerlingen van het Haags Conservatorium. Tijdens de herdenking bij het Indisch Monument zal Kick Stokhuyzen een voordracht houden en zal een leerling van het Vrijzinnig Christelijk Lyceum een declamatie voordragen. Behalve een muzikale bijdrage van de Johan Willem Friso kapel zal het Residentie Bach Ensemble zingen. KRIS-reünie 2008 De volgende KRIS-reünie zal worden gehouden op zaterdag 6 september in hotel Bel Air, Den Haag. Ontvangst vanaf 12.00 uur. Op dat tijdstip begint toko Ramée ook met de verkoop van allerlei Indische versnaperingen. De officiële opening is om 14.00 uur, waarna het feest tot 19.30 uur zal doorgaan. De muziek zal worden verzorgd door de groep µCheers¶. Voor Entree betaalt u ¼ 9,00 p.p. De Indische Maaltijd (van toko Ramée) begint om 17.00 uur en kost ¼ 11,00. U wordt verzocht de kosten voor uw deelname aan de reünie (+ evt. het buffet) over te maken op gironr. 48 97 47. Wilt u s.v.p. duidelijk vermelden waarvoor u betaalt. Dit is vooral van belang als u voor meerdere personen betaalt, waarvan echter niet iedereen deelneemt aan de maaltijd. Bijv. u komt met vier personen naar de reünie, maar slechts twee blijven eten. Bij uw overschrijving vermeldt u dan: 4 E + 2 M ¼ 80,00. Voor vragen en suggesties kunt u contact opnemen met: Ruud Schmitt, Zoutmanlaan 6; 1901 WC Castricum; e-mail
[email protected]; tel. 0251 650660, Herbert Scipio, Lindberghplantsoen 10; 1185 ER Amstelveen: e-mail
[email protected]; tel. 020 641 7306 of Hans Brockholz, van Vredenburchweg 711; 2284 TJ Rijswijk; e-mail
[email protected]; tel. 070 394 2595. Verslag Advendo-reünie 2008 Omdat Evert Meyn namens KRIS en Eric Holleman en ondergetekende namens VEDO deze reünie zouden bijwonen, reden we op 12 april gezellig samen naar het Delta zalencentrum in Den Dolder waar deze reünie plaats vond. De reünie begon om 10.30 uur. Het halve uur dat we uitgetrokken hadden om er te komen, bleek aan de ruime kant en we behoorden tot de eersten die arriveerden. Na een hartelijke verwelkoming door Does Scipio, Advendo¶s voorzitter, namen we met een kopje koffie en lekker stuk spekkoek plaats aan de µgasten¶-tafel, waaraan langzaamaan meer vertegenwoordigers van zusterverenigingen aanschoven. Later dan gepland opende Does de algemene ledenvergadering; veel reünisten waren door een storing in het treinverkeer verlaat. Tijdens de opening verwelkomde Does alle gasten en reünisten (iets meer dan 70) en werden de overledenen in stilte herdacht. Ook werd aandacht besteed aan enige ernstig zieken, voor wie later een handtekeningenlijst voor de beste wensen rond ging. Does vertelde dat dit de laatste keer was dat men hier bijeen kon komen, omdat in de zomer het gebouw wordt gesloopt. Hij vroeg de aanwezigen om suggesties voor een andere locatie. 4
Iedere keer weer vind ik het verbazingwekkend hoe snel een vergadering bij Advendo verloopt. Weliswaar was er dit jaar geen financieel jaarverslag, maar zelfs als dat er wel is, stellen de leden hierover zelden tot nooit (kritische) vragen. Ik kan me tenminste niet herinneren dat iemand ooit een vraag had bij dit agendapunt. Daarna was het woord aan dhr. Coen Ackers, schrijver van het boek µHet regent stenen¶. Volgens dhr. Ackers heeft Nederland zijn belangstelling voor spiritisme te danken aan Nederlanders die daarmee in de 19de eeuw in Indonesië kennis maakten. In dit verband noemde hij nog de naam van Louis Couperus (µDe stille kracht¶) die omstreeks 1890 in Indonesië verbleef en daar de verhalen hoorde. Dhr. Ackers verhaalt van een gezin op Borneo en met name een dochter uit dat gezin die heel erg te lijden hebben gehad van goena-goena, stenenregens, overgoten met vuile modder en water etc. Korte tijd na de lezing van dhr. Ackers werd het Indische buffet uitgeserveerd. Tussen de bedrijven door kon men de Indische snuisterijen en artikelen, die mevr. Gonny v.d. Werff had uitgestald, bewonderen en kopen en Indische lekkernijen kopen. Als gebruikelijk bij Advendo werd de dans- en achtergrondmuziek verzorgd door Victor de Vries. Na een hartelijk afscheid van onze bekenden, gingen we omstreeks 16.00 uur weer naar huis. Tineke Holleman-Bangert Foto Prof. L. v.d. Pijl (brief J.H. Becking)
Jan Hendrik Becking beheert het archief van Prof. v.d. Pijl en is in het bezit van een grote foto van hem. Jan Hendrik wil graag weten wie er -behalve prof. v.d. Pijl- nog meer op de foto staan. Wie weet dat en kan Jan Hendrik helpen?
VERSLAG van de ALGEMENE LEDENVERGADERING op 29 MAART 2008 De bijeenkomst vond plaats in het congres- en reüniecentrum Kumpulan van het landgoed Bronbeek. Aangezien velen deze gelegenheid ook hebben gebruikt om oude kennissen te ontmoeten en nieuwe vriendschappen te sluiten, kon van een redelijke opkomst worden gesproken. Het bestuur, daarbij geholpen door trouwe assistenten, heeft ruim honderd bezoekers welkom geheten en hen de enveloppen met diverse bonnen en naambadges uitgereikt. Om misverstanden te voorkomen moest de inhoud van de enveloppe direct worden gecontroleerd, waarna voor ontvangst kon worden getekend. Eric, Thelma en Magda in actie!
5
Velen hebben inmiddels hun vrienden/vriendinnen gevonden
Onze µstrenge¶ schatkistbewaarder
Een bijzonder welkom genoot de secretaris van Vedo-Indonesia Patsy Tirtohusodo, die na afloop van de ALV nog een toelichting heeft gegeven over de op 21 november 2008 te houden reünie in Indonesië. Omstreeks 13.00 uur kon men tegen betaling genieten van de loempia¶s en diverse andere Indische snacks.
Om 14.05 uur opende de voorzitter de Algemene Ledenvergadering, waarvan de notulen hierna in deze G&KD zijn opgenomen.
Voorzitter opent de Algemene Ledenvergadering
6
Harry Stumpf heeft namens alle aanwezigen het bestuur bedankt voor alles wat zij voor Vedo heeft gedaan, waaronder de organisatie van deze geslaagde dag.
Tijdens de ALV heeft de Indische muziekgroep Cheers zich nagenoeg geruisloos op kunnen stellen in andere hoek van de zaal, om direct na sluiting van de ALV voor aantrekkelijke dansmuziek te zorgen.
Indische muziekgroep µCheers¶
Helaas werd de dansvloer nauwelijks opgezocht. Enkelen hebben zich beklaagd over de muziek omdat zij elkaar niet konden verstaan. De vraag rijst of wij voortaan op ALV¶s en/of reünies de µmuziek¶ maar achterwege moeten laten. Ik zou het betreuren, want de µmuziek¶ heeft ons in voorgaande µhappenings¶ veel genoegen bezorgd. Na de borrel kon men genieten van een heerlijke rijsttafel. Niet lang daarna namen velen afscheid om huiswaarts te keren. Zo eindigde ook deze gezellige kumpulan. Rob Westbroek NOTULEN van de ALGEMENE LEDENVERGADERING op 29 MAART 2008 De Algemene Ledenvergadering 2008 vond op 29 maart plaats in µDe Kumpulan¶ op het landgoed Bronbeek te Arnhem. Aanwezig: Evert Meyn Tineke Holleman-Bangert Eric Holleman Walter Burger Thelma Jellema-van Dort
- voorzitter - secretaris - penningmeester - feestcommissaris - bestuurslid
86 andere leden 43 gasten en introducés 1. Opening Om 14.05 uur opent de voorzitter de Algemene Ledenvergadering. Hij heet de gasten en alle Vedoanen welkom en met name de ereleden Ineke Thijsse, Tineke Holleman en Walter Burger, waarna hij een speciaal welkomstwoord tot de vertegenwoordigster van Vedo-Indonesia, Patsy Tirtohoesodo richt. Hij vertelt dat Patsy op deze ALV aanwezig is om wat te vertellen over de a.s. grote reünie in Indonesië en hij vraagt Patsy te gaan staan, opdat iedereen weet wie zij is. Zij wordt met een warm applaus begroet. Daarna leest de voorzitter de namen voor van de oud-Vedoanen die het afgelopen jaar zijn overleden of van wier overlijden wij in het afgelopen jaar op de hoogte zijn gesteld. Deze Vedoanen worden met een minuut stilte herdacht. 7
Het zijn de dames: Ellen van Noort-Liang Frieda Schweitzer Jeanne Lanjouw-Traas Suus Edauw-Bos Cora Harrebomée Els Hofman-van Katwijk
Corrie Boode Peggie van Roon-Koek Lily Lorinser-Tan Edith Verdooren-Nemmers Maud Boumans-Harrebomée
Ellen Bruins-Traas Truus v. Bogerijen-v.d. Waals Willy Jonker-Doornberg Greet Bolier-Lindeijer Caroline Miller- van Sprew
Maurice von Bartheld Piet Coumou Rudy Amade Bert Koorenhof Herbord von Dincklage Henk Mouthaan Robert Linn Harry de Rozario Victor Dumas
Jop Schalkwijk Paul Markies Rudy Kleist Harro v.d. Woude Hans Hart de Ruyter Theo Huitker Willy Tan Hong Tjoen Nico Wildeboer Fried Boodt
en de heren: Eddy Emanuels Diederik von Dincklage Wally Grabner Fred Dolleman Jan Hennephof Bary Risa Leo Antheunisse Ds. C.W. de Planque Wim Tjhie Bian Hien
Tot slot dankt de voorzitter de medewerkers, zijn medebestuursleden en Margot en Rob Westbroek voor hun hulp bij de redactie en verzending van G&KD en met name Margot voor de heerlijke lunches waarop ze Eric, Tineke en hemzelf trakteert. 2. Mededelingen en binnengekomen stukken De secretaris bericht het volgende: - Van onze verschillende zusterverenigingen ontvingen wij kranten en blaadjes. Enkele zonden ons een uitnodiging om hun reünie bij te wonen. - Nieuwsbrief van Halin. - De Stichting Herdenking 15 augustus 1945 zond ons de uitnodiging voor de Algemene Jaarvergadering op 27 maart jl. - Een e-mail en brief van dezelfde stichting met het programma voor de komende. herdenking. Het programma zal in hoofdlijnen in de volgende G&KD worden gepubliceerd. - De Pasarkrant - Mededeling van Vedo-Indonesia over hun geplande reünie. Deze zullen later tijdens de vergadering door Patsy Tirtohoesodo worden toegelicht. 3. Notulen van de Algemene Ledenvergadering op 14 april 2007 T.a.v. punt 12: De Rondvraag, eerste alinea wil Rob Westbroek weten of nu inderdaad duidelijk is dat de kascommissie niet verantwoordelijk is voor de controle van de kas van Vedo-Indonesia. Dit wordt beaamd. Bonthy Kiliaan zegt van deze vraag niets begrepen te hebben. Rob Westbroek verduidelijkt zijn vraag onder verwijzing naar de Rondvraag van die notulen waarin staat: µRob Westbroek heeft in G&KD gelezen dat de penningmeester het beheer over een rekening van Vedo-Indonesia heeft en dat dit door de kascommissie zal worden gecontroleerd. Hierover staat niets in het Huishoudelijk Reglement. Rob is van mening dat het HR in die zin moet worden aangepast. De voorzitter zegt toe dat hiervoor zal worden gezorgd.¶ N.a.v. deze opmerking is in G&KD 2007, nr. 3 pag. 1 een rectificatie geplaatst inhoudende dat µde penningmeester slechts als administrateur van de gelden zal optreden en jaarlijks het geld naar Vedo-Indonesia zal overmaken, maar de controle zal door Vedo-Indonesia geschieden.¶ Met zijn vraag bedoelt Rob te vragen of dit nu ook het beleid zal zijn. Eric beaamt dit en desgevraagd bevestigt Patsy Tirtohoesodo dat de penningmeester van VedoIndonesia de controle uitvoert. Sigi Birkenfeld merkt op dat Vedo-Nederland nog aansprakelijk kan worden gesteld, tenzij µEric als privé-persoon¶ de contributies voor Vedo-Indonesia int en de controle bij Vedo-Indonesia is. In het laatste geval is alles oké is. Maar dit moet in de notulen vermeld worden. Eric beaamt dat hij als privé-persoon optreedt. 8
Bonthy Kiliaan wil weten hoe het zit met de vertaling van het boekje van Henny v.d. Leeden door Max van Balgooy. Walter antwoordt dat Henny niet meer bij Max is gekomen. Hierna worden de notulen goedgekeurd. Evert bedankt Tineke voor het maken van de notulen. 4. Jaarverslag 2007 Dit wordt zonder commentaar goedgekeurd. 5. Financieel Jaarverslag Rob Westbroek heeft m.b.t. pagina 12 een opmerking over de prognose van het ledenaantal en het vermogen. Volgens deze prognose is het geld in 2015 op. Hij vraagt zich echter af hoe lang gaat Vedo nog door? Mede gezien de te verwachten bestuurswisselingen in 2009, 2010 en 2011, het afnemend ledental, de stijgende kosten van bijvoorbeeld G&KD. Ook bij het opheffen van de vereniging zijn formaliteiten en geld nodig. Rob vraagt allen na te denken over onze toekomst. Evert antwoordt dat dit onze aandacht heeft en wij regelmatig in bestuursvergaderingen hierover praten. Hij bevestigt de bestuurswisselingen. Eric zegt dat bij de grafiek met inflatie, afname ledental etc. rekening is gehouden. We kunnen in 2011 toch nog een grote reünie houden. Hij denkt dat na 2011 een reünie zichzelf moet bedruipen. Sigi Birkenfeld stelt een contributieverhoging voor tot bijv. ¼ 10,--. Eric: bij een contributieverhoging worden de leden in het buitenland gedupeerd. Zij kunnen bijna nooit naar reünies komen en betalen eigenlijk alleen voor de G&KD. Hij blijft bij zijn standpunt dat een contributieverhoging niet noodzakelijk is. Harry Stumpf zegt dat als het bestuur weg is de vereniging ook ter ziele is. Laten we ervoor zorgen dat we 2011 veilig kunnen halen en dat er dan voldoende geld is voor nog een grote, geweldige reünie. Daarna kan men zich bij de KRIS aansluiten. Evert haakt aan op het punt van de KRIS en merkt op dat alle voorzitters van de voormalige schoolverenigingen, in het bestuur van KRIS zitten. Hij is echter van mening dat als Eric zegt dat we 2011 halen dat een betrouwbare prognose is. Wij houden de vinger aan de pols en kunnen desnoods volgend jaar een contributieverhoging voorstellen als wij dat nodig vinden. Eric: wij houden een contributieverhoging niet voor nodig, maar als jullie een contributieverhoging willen, moet je die maar in stemming brengen. Sigi wil niet wachten tot 2010, maar wil nu een contributieverhoging tot ¼ 10,-- in stemming brengen. Evert: o.i. niet nodig. Wij bekijken per vergadering of contributieverhoging nodig is. Rob Westbroek wil het laten zoals het is. Wie straks komt dan betaalt. Harry: er zijn ledenvergaderingen waar je wel degelijk extra betaalt. Probleem is dat een ALV vrij toegankelijk moet zijn voor de leden. Eric wijst erop dat een contributieverhoging ook een verhoging van de entreeprijs voor introducés impliceert. Evert brengt het voorstel van de contributieverhoging tot ¼ 10,-- in stemming. Een meerderheid gaat hiermee akkoord. Eric merkt op dat Vedo een geweldige club is. Normaliter stelt een bestuur een contributieverhoging voor en zijn de leden tegen. In verband met besparing op de bankkosten verzoekt hij iedereen die dat kan alles via telebankieren te betalen. Sigi zegt dat er ook bespaard kan worden als mensen de G&KD via e-mail ontvangen. Hij wil G&KD dan als een pdf-bestand ontvangen.
9
Eric merkt op dat Sigi dat voorstel eerder deed en dat wij naar aanleiding daarvan de leden hebben gevraagd, wie daarvoor in was. Dit heeft 26 positieve reacties opgeleverd. Degenen die voor deze versie kiezen, hebben het voordeel dat zij de foto¶s ook in kleur kunnen zien. Op Sigi¶s verzoek G&KD als pdf-bestand te sturen gaat hij niet in. Tineke merkt nog op dat van diegenen die G&KD per e-mail ontvangen, velen in het buitenland wonen. Eric vraagt iedereen zijn badge + badgehouder in te leveren. Hij wijst erop dat de badgehouders en het maken van de badges geld kosten en hij vertelt dat wij nu toch ook weer dertig badges moesten maken. Harry vindt dat wij dan maar moeten noteren welke badges wij missen en de kosten daarvan moeten declareren. 6. Begroting 2008 Eric merkt op dat er al veel over is gepraat. Hij wijst erop dat er dit jaar een tekort zal optreden o.a. als gevolg van de band die wij nu laten optreden. Hij vraagt of iemand nog een opmerking heeft. Harry herhaalt nogmaals dat hij het µverdomd krapjes¶ vindt. 7. Verslag kascommissie Op uitnodiging van de voorzitter brengt Maurits Northolt namens de kascommissie verslag uit. µOp 4 januari heeft de kascommissie bestaande uit Inge Verhaar-Loeber en Maurits Northolt bij de penningmeester in Bussum de financiële stukken over het jaar 2007 gecontroleerd. De afschriften van de saldi van de girorekening en van de spaarrekening van de Postbank bleken overeen te komen met de bedragen op de balans per 31 december 2007. Ook was het kasgeld ten bedrage van ¼ 39,--, zoals vermeld in de balans, aanwezig. Verder heeft de commissie enkele steekproeven genomen uit de resultatenrekening over het jaar 2007. Voor deze uitgaven had de penningmeester een duidelijke verklaring. Ook bleek de verantwoording van deze uitgaven in de administratie aanwezig te zijn. De balans uit deze jaarrekening toont een eigen vermogen van ¼ 12.950,40. De commissie benadrukt dat zij de inzet van de penningmeester waardeert en stelt de ledenvergadering voor om de penningmeester en het bestuur voor het gevoerde beleid te dechargeren.¶ Evert vraagt of de aanwezigen hiermee akkoord kunnen gaan. Het applaus geeft aan dat de ALV hiermee instemt. Hij bedankt de leden van de kascommissie voor de door hen verrichte kascontrole; de Vedoanen voor het verleende décharge en Eric voor zijn werkzaamheden. 8. Vaststelling contributie 2009 Dit is gebeurd. De contributie wordt per 1 januari 2009 ¼ 10,00 (zie boven sub 5). 9. Verkiezing nieuw reservelid kascommissie Eric merkt op dat Boudewijn van Lelyveld i.v.m. een ernstige ziekte nooit als kascommissaris heeft kunnen fungeren. Gelukkig is Boudewijn weer hersteld en hij heeft te kennen gegeven reservelid van de kascommissie te willen worden. Dit impliceert dat hij in 2010 kascommissaris zal zijn. 10. Rondvraag Wilh Düren vraagt het woord en hoewel zij geen lid is, staat de voorzitter dit toe. Wilh heeft gemist dat de introducés ook geld betalen. Zij heeft dit gemist in de discussies. Eric: die worden gewoon verwerkt bij de inkomsten. Sigi wil weten wanneer over Vedo-Indonesia gepraat wordt. Evert: aan eind van de rondvraag. Walter merkt op dat hierover niets in de notulen zal komen, omdat het geen zaak van VedoNederland is.
10
Ank Boon van Ochssee zwaait naar iemand; de voorzitter denkt dat ze het woord wil en zegt dat ze nu ook maar wat moet zeggen, waarop Ank opmerkt dat ze het als introducée heerlijk bij ons vindt, maar dat µgeneuzel over een contributieverhoging van ¼2,--¶ maar niets vindt. Harry merkt n.a.v. van hetgeen Tineke heeft gezegd bij de Rondvraag van de vergadering van 14 april 2007 (laatste punt) dat het vanzelf spreekt dat de Nederlandse Vedoanen van harte zijn uitgenodigd op de reünie in Indonesië. Cor v.d. Pols staat op om het bestuur te bedanken, maar Harry is hem voor. Namens de aanwezigen bedankt hij het bestuur voor alles wat het gedaan heeft, waarna een applaus volgt. 11. Sluiting Ca. 15.20 uur sluit de voorzitter de vergadering en wenst allen een genoeglijke middag en avond.
DE CHANNEL ISLANDS VAN CALIFORNIE ± Cap van Balgooy Voor de kust van Zuid Californië liggen zeven eilanden waar acht tot tien duizend jaar geleden al mensen (Indianen) woonden. Deze eilanden heten van zuid naar noord: San Clemente, Santa Catalina, San Nicolas, Santa Barbara, Anacapa, Santa Cruz, Santa Rosa en San Miguel. Aan de namen kan je zien dat al die eilanden door Spanjaarden zijn µontdekt¶. De vijf meest noordelijke eilanden worden in de volksmond Channel Islands genoemd en liggen voor de stad Santa Barbara. Sommige Hippy milieukundigen noemen deze laatste µThe Galapagos of California¶. Al deze eilanden zijn na de komst van de westerlingen (eerst Spanjaarden en later Engelsen) bewoond door niet-Indianen. In de meeste gevallen werden er ranches opgezet met geiten en koeien. Later voerde men wilde dieren in zoals konijnen, chukar (Alectoris chukar), zwijnen (Sus scrofa), herten en wapiti (Cervus elaphus). Catalina Island heeft zelfs bisons. De twee zuidelijke eilanden, San Clemente en San Nicolas hadden alleen maar geiten en zijn sinds het uitbreken van de tweede wereldoorlog in het bezit van de marine (Navy). In G&KD van oktober 2005 schreef ik over een archeologische µexpeditie¶ naar San Nicolas eiland. Dat was wat ik noem een µfocused¶ en goedkope trip. Het was allemaal pure archeologie en je werd door de Navy gebracht, gehuisvest en gevoed. Vorig jaar (mei 2006) had ik een kans de vier meest noordelijke Channel Islands (ook wel de Inner Channel Islands genoemd) te bezoeken nl. Anacapa, Santa Cruz, Santa Rosa en San Miguel. Deze eilanden liggen ongeveer 40 km voor de kust van zuid Californië. Deze keer moest ik echter mijn eigen µping¶ gebruiken. De trip werd georganiseerd door de locale botanical garden (Rancho Santa Ana Botanical Garden) en er gingen twee µIsland Experts¶ mee nl. een geoloog (D. Trent) en een naturalist (A.A. Schoenherr); helaas geen archeoloog. En er waren twintig deelnemers. Het idee was dat je van eiland naar eiland ging in een boot waar je ook op sliep en at. De vraag is natuurlijk: µWaarom zou je eilanden bezoeken waar voor bijna honderd jaar cowboys en geitenhoeders hebben rondgeploegd? Wat verwacht je daar te vinden?¶ Ondanks dat die eilanden jaren lang als weiland dienden waren ze geïsoleerd. Vooral de planten en kleinere dieren hebben de µravage¶ van het geiten- en koeienhoeden overleefd. Voor mij persoonlijk was het meer nieuwsgierigheid. Na bijna veertig jaar in Californië te hebben gewoond had ik maar twee eilanden voor de Californische kust bezocht. En nog wel op mijzelf. Nu had ik de steun van µexperts¶. Ik wist bijvoorbeeld niet dat aan de Pacific kant van de eilanden vier verschillende zeeleeuwen waren; en niet een of twee maar honderden. Het is ook iets anders of je hoort dat een inheemse plant alleen op bepaalde eilanden voorkomt of dat je er een in levende lijve ziet. Op San Miguel Island bijvoorbeeld zag ik Oystercatchers. Niet enkele maar hele troepen. De Oystercatcher is een zeer vreemd uitziende vogel die je aan een snip doet denken, behalve dat hij een over-grote rode snavel heeft (helaas kan ik geen foto laten zien). Het zou een ellenlange bloemlezing worden als ik een complete beschrijving van de eilanden zou neerpennen (tikken). Toch moet ik enkele highlights melden.
11
Al de eilanden voor de kust van Californië hebben hun huidige vorm gekregen (ontstonden) door vulkanologische werking en plate tektonics. Nu zie je daar niet veel meer van, want dat is allemaal in het Mioceen (20 tot 5 miljoen jaar geleden) en daarvoor gebeurd. Het eiland San Miguel is misschien paleontologisch en archeologisch het meest interessante. Op dat eiland hebben ze beenderen van een Pigmy Mammoth (Mammuthus exilis) en door mensen gemaakte voorwerpen die 12000 jaar oud zijn gevonden. Men denkt nu dat de mensen die op dat eiland hebben gewoond waarschijnlijk de laatste Mammoth hebben opgepeuzeld (gebarbequed). Ze hebben nl. verbrande Mammoth beenderen gevonden. Dit eiland is niet met een grote boot bereikbaar dus moet je met een skiff (een opblaasbare boot met motor) aan land. D.w.z. je moet van ¶n dobberende boot aan land springen. En later weer terugspringen. Santa Cruz eiland is geologisch zeer interessant. Men heeft zich nl. jarenlang afgevraagd waarom de vegetatie aan de noordzijde en zuidzijde van dat eiland zo verschillend was. Het leek wel of een grote reus een lijn had getrokken dwars door het eiland. Geologische opgravingen (drilling) hebben uitgewezen dat het eiland, vóór het mioceen oorspronkelijk uit twee eilanden bestond. Santa Rosa eiland was en is nog gedeeltelijk een ranch. Het was lange tijd een jachtparadijs voor dure jagers. Ik schrijf dure jagers, want behalve een jachtakte van de staat, moesten de jagers ook nog de landeigenaar betalen en dat was vaak in de honderden dollars. En vervoer naar en van het eiland moesten ze zelf verzorgen. Anacapa eiland is niets ander dan een langgerekte rots ontstaan door vulkanologische activiteit. De Chumas Indianen noemden het eiland Anyapah en dat betekende, µaltijd verandering¶. Het eiland is nooit bewoond geweest omdat er geen zoetwater was. Toch hebben enkele schaapherders hun geiten daar losgelaten. Het is een van moeilijkste eilanden om te bereiken omdat de kust erg stijl is. Je moet nl. met een skiff naar een ladder varen en dan tien treden naar boven klimmen. Terwijl je dat doet moet iemand in de skiff de ladder vasthouden. Dan ben je nog niet klaar, want je moet dan nog veertig treden beklimmen die in een hoek van 45 graden staan. Op het ogenblik is het voornamelijk een broedplaats voor meeuwen ± honderden meeuwen. Nu mijn opinie wat ik van die eilanden denk. Alle eilanden voor de kust van Californië, behalve San Clemente en San Nicolas eilanden, zijn in handen van de National Park Service. San Clemente en San Nicolas eilanden zijn bezit van de Navy, en de helft van Santa Cruz eiland is in handen van de Nature Conservancy. De Navy doet niet veel met de eilanden, behalve schijfschieten voornamelijk op San Clemente eiland. De Park Service is een grote bureaucratische juggernaut met zijn hoofdkwartier in Washington DC. Wat de Park Service op het ogenblik doet op die eilanden is bijna onmogelijk om te beschrijven. Ze zijn o.a. bezig alle niet inheemse (non-native) dieren een kopje kleiner te maken. Op Santa Cruzeiland is het gelukt om alle zwijnen naar de eeuwige jachtvelden te sturen door een Nieuw Zeelands bedrijf voor twintig miljoen dollar te huren. Die schoten uit een helikopter alles wat op zwijn leek dood en begroeven de kadavers. Nu is men bezig de rest van het niet inheemse wild een kopje kleiner te maken. Zelfs de kalkoenen en patrijzen zullen eraan moeten geloven. Het treurige is dat de twee Democratische Senatoren (vrouwen) van Californië er helemaal voor zijn dat de eilanden worden µteruggebracht¶ tot de condities van voordat ze door westerlingen waren ontdekt. Niemand weet hoe het er toen uitzag, behalve dat er Indianen op woonden. En ik geloof niet dat ze de Indianen zullen terugbrengen en in grashutten laten wonen. Aangezien de eilanden een aantrekkingplaats voor µeco-toeristen¶ moeten worden, worden er fietspaden, kampeergelegenheden en stranden aangelegd. Dit brengt met zich mee dat er havens, toiletten, badgelegenheden en hokken voor versnapering worden gebouwd. Gelukkig is het verboden om winkels op te zetten en gemotoriseerde voertuigen te gebruiken. Maar dat kan veranderen met de nieuwe generatie van µyuppie milieu-aanbidders¶. Het zou mij niet verbazen als over tien jaar de eilanden zijn µomgetoverd¶ tot een soort Disneyland. De Park Service heeft nl. een µtrack record¶, die je de haren recht doen opstaan of misschien wel laten afvallen. Ze hebben nl. ook jurisdictie over honderden vierkante kilometers land in Californië en aangrenzende staten (voornamelijk woestijn) dat voordien als monument was opzij gezet.
12
Toen de Park Service het overnam begon men meteen met het aanleggen van bredere wegen, trottoirs, toiletten en aanbrengen van grote uithangborden. Net of dat niet genoeg is begonnen ze nu de locale planten over te planten. In elk geval kan nu de µeco-tourist¶ al van ver en uit de auto zien wat er te koop is. 884 W. Cumberland St., Upland, CA 91786 USA 27 februari 2007 EEN GESCHIEDENIS VAN HET RIJK BACAN EN VAN HET RIJK TERNATE - F. Kiesel Bij het snuffelen in lectuur over het voormalig Nederlands-Indië trof ik in het Tijdschrift voor Indische taal-, land- en volkenkunde een interessant artikel aan, dat handelt over de geschiedenis van de dynastie van het Molukse rijk Bacan, zoals beschreven in oude documenten van het land zelve. (Coolhaas, W. Ph., Kroniek van het Rijk Batjan; Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde jaargang 63, 1923, p. 474-512). Daarnaast las ik een niet minder interessant verhaal over de ontstaansgeschiedenis van de vier Noordmolukse sultanaten van de hand van de heer van Fraassen (Fraassen, Ch.F. van, Maluku, Ternate en de wereld van de vier bergen. Utrecht 1999, p. 7 ± 18). Beide verhalen hebben iets gemeen, al worden er andere namen gebruikt voor de er in optredende personen. Voor het hierna volgende heb ik aan beide verhalen iets ontleend. F. Kiesel De Bacan-eilanden en het eiland Ternate liggen in de Noord-Molukken ten westen van Halmaheira. De geschiedenis van de Noord-Molukken kent vier sultanaten: Ternate, Tidore, Bacan en Jailolo. De sultans van Bacan waren vroeger in het bezit van een verzameling stukken van belang voor hun rijkje: contracten met de VOC, met het Britse bestuur in de Napoleontische tijd en met het Nederlandse gouvernement; voorts stambomen van de Molukse vorstenfamilies, beschrijvingen van huwelijken en adatplechtigheden, e.d. Helaas was er al lang niet veel meer van over, want de imam-secretaris die gedurende de laatste 25 jaren van de 19de eeuw deze stukken beheerde, had zo weinig zorg voor zijn papieren gehad, dat er bij zijn aftreden niet veel meer van over was dan een verwarde, vrijwel geheel door witte mieren aangetaste papiermassa. Gelukkig had de Bacanse prins Usman die toentertijd leefde, enige van de voornaamste stukken laten overschrijven, waaronder een kroniek met de geschiedenis van de dynastie van zijn land van vóór de stichting van de vier Noordmolukse sultanaten tot het jaar 1860, het jaar waarin de sultan Hayatudin overleed. Prins Usman werd later zelf sultan en gaf deze stukken ter inzage van de controleur W. Ph. Coolhaas, die toen op Bacan was geplaatst. Deze academisch gevormde ambtenaar zag er het belang van in en kreeg van Usman toestemming de stukken te publiceren. Hij publiceerde een geannoteerde samenvatting in het in de aanhef genoemde tijdschrift, uitgegeven door het Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen; maar voordat hij tot die publicatie was over-gegaan, had hij de kroniek vergeleken met enige nog leesbare gedeelten van het origineel, dat geschreven was in Arabische karakters. Hij trof daarbij geen fouten van enig belang aan. Ook toonde men hem andere geschriften, die de kroniek op enkele punten konden aanvullen. Aan de kroniek, aangevuld met bijzonderheden uit die andere geschriften, kan men een ontstaansgeschiedenis van de vier Noordmolukse sultanaten ontlenen. Ook al is deze mythisch, er blijkt wel uit dat er reeds vóór de komst van de Islam sprake was van een georganiseerde samenleving. Volgens die geschriften waren de eilanden Ternate, Tidore, Moti en Makian oorspronkelijk niet van elkaar gescheiden, maar vormden zij een geheel, het eiland Gapi. Op dat eiland waren verschillende landstreken en iedere landstreek had zijn eigen hoofd met een eigen titel zoals ambasaya, datu of kimalaha. Merkwaardig is, dat in de kroniek uitsluitend hoofden van eilanden en landstreken op de Bacaneilanden worden genoemd, terwijl deze eilandengroep geen deel uitmaakte van Gapi. Maar later in het verhaal blijkt, dat de vorst van Makian zich naar de Bacan-eilanden heeft verplaatst en deze is gaan besturen.
13
Onder ieder hoofd ressorteerden vier oudsten en elk van die oudsten had zijn eigen verantwoordelijkheden. De eerste moest op de hoogte zijn van alles wat betrekking had op de bevolking, zoals het aantal inwoners, de familieverhoudingen, en of er zieken waren; hij moest ook alle regels van de adat en van de goede zeden kennen en het volk in die regels instrueren. De tweede was belast met de zorg voor het land en het inspecteren van de tuinen, zodat hij het hoofd daarover kon berichten en de bevolking voordeel zou hebben van grond en tuinen. De derde die wateng heette, zorgde voor alles wat de zeezaken betrof en wat de prauwen aanging, terwijl de vierde, malesi of kapitan genoemd, belast was met het bewaken van het land tegen vijanden; hij was het die naging of de onderdanen hun wapenen in orde hadden. Zo waren de oude regelingen in de tijd, toen de vier sultanaten nog niet bestonden en ieder hoofd op Gapi zijn eigen landstreek had. Op zekere dag aan het begin van de avond werd het eiland overvallen door noodweer: het stortregende, het weerlichtte en het woei zo erg, dat bomen werden ontworteld; alle beken traden buiten hun oevers. Toen de zon opkwam en de storm was gaan liggen verscheen er een man uit de vreemde aan de kust bij Folamadiahi. Alle mensen uit de streek kwamen hem tegemoet, kusten hem de hand en leidden hem in optocht naar de woning van het hoofd. Hem werd eer en gastvrijheid betoond en na het onthaal vroeg men naar zijn naam en afkomst. Hij antwoordde dat hij een Arabier was die Said Noch bin Jaafarusyadek heette en als reden voor zijn komst vertelde hij het volgende: µToen ik, uw dienaar, nog in Arabië verbleef, zat ik op een zeker ogenblik in bespiegelingen verdiept over mijn verdrietelijkheden en genoegens, toen plotseling de Heer de Gezant Gods, zijn naam zij geprezen en geloofd, voor mij verscheen in zichtbare gestalte en tot mij sprak: ³O Noch Jaafar, gaat naar het Oosten waar ge de vier delen zult vinden die daar als vier oude manen zijn´. Ik schrok op en vertrok, het bevel opvolgend in de naam Gods. Terwijl nu deze man op Gapi verbleef, kwam op zekere dag het besluit bij hem op de berg te beklimmen. Terwijl hij de berg beklom, deed hij het gehele eiland in de Islam binnengaan. Op de berg bevond zich een meer en op zekere dag, een maandag, zag de man uit Arabië zeven hemelnimfen nederdalen om in het meer te baden. Op donderdag ving hij de nimf met de kleinste vleugels. Haar naam was Tasuma. Hij maakte haar tot zijn vrouw en zij schonk het leven aan vier zonen.¶ Van het laatste deel van dit verhaal bestaat een Ternataanse versie, die ik ontleend heb aan Ch.F. van Fraassen, Ternate, de Molukken en de Indonesische Archipel. Met andere namen voor de er in voorkomende personen, luidt het als volgt: Ooit, de Ternataanse geschiedschrijver Naïdah, die in 1878 een geschiedenis van Ternate schreef noemt daarvoor het jaar 1245 n.Chr., kwam er op Ternate een Arabier aan land en zijn naam was Yafar Sadèk. Toen hij de berg op ging, zag hij daar zeven nimfen baden in een meertje. Hij zag kans de vleugels van één van de nimfen te verstoppen. Toen de nimfen gereed waren met baden en terug zouden vliegen naar de hemel, miste de jongste van de zeven haar vleugels, zodat zij gedwongen was op aarde achter te blijven. Zij heette Nurus Safa en zij ging samenleven met Yafar Sadèk. Zij kregen drie zonen. De oudste heette Buka, de tweede heette Darayat, en de derde heette Sahayat. Op een keer, toen Nurus Safa haar jongste zoon aan het baden was, keek zij omhoog en ontwaarde tussen het bladerdak haar vleugels, die haar man daar verborgen had. Zij nam haar vleugels, tegen haar oudste zoon zei ze: µWanneer je vader thuis komt, zeg hem dat ik ben teruggekeerd naar de plaats vanwaar ik gekomen ben.¶ Daarop vloog ze weg. Toen Yafar Sadèk de boodschap van zijn vrouw hoorde, was hij erg bedroefd. Een zeearend merkte dit en bood aan om Yafar Sadèk op zijn rug naar de hemel te voeren, opdat hij daar Nurus Safa zou kunnen zoeken. Met hulp van de arend arriveerde Yafar Sadèk daarop in de hemel. Daar vroeg de heer van de hemel naar het doel van zijn komst, waarop Yafar Sadèk antwoordde: µMijn vrouw, uw dochter.¶ De heer van de hemel liet toen zijn zeven dochters verschijnen, die uiterlijk volkomen aan elkaar gelijk waren. Yafar Sadèk werd te kennen gegeven dat, als hij zijn vrouw aan zou kunnen wijzen, zij de zijne zou zijn. Zou hij dat niet kunnen, dan zou hij moeten sterven. Toen Yafar Sadèk hierover ten einde raad was, kwam er een grote blauwe vlieg, die hem zou kunnen helpen, maar die tegelijkertijd vroeg wat zijn deel hiervoor zou zijn. Yafar Sadèk antwoordde daarop dat alles wat op aarde stinkt zijn deel zou zijn. De vlieg nam het aanbod aan en kon helpen, omdat 14
Nurus Safa al kinderen de borst had gegeven, zodat zij een andere geur had. De vlieg zei tegen Yafar Sadèk: µLet goed op, ik draai om alle dochters heen, maar op wie ik neerstrijk is je vrouw¶. Zo kon Yafar Sadèk zijn vrouw aanwijzen, waarop de heer in de hemel zelf hen huwde. In de hemel werd daarna de vierde en allerjongste zoon geboren, Mashur-ma-lamo, d.w.z. De Grote Alombekende, die in tegenstelling tot zijn drie oudere broers uit een wettig huwelijk gesproten was. Na geruime tijd in de hemel te hebben gewoond wilde Yafar Sadèk met zijn vrouw en kind naar de aarde terugkeren. De heer van de hemel vond dat goed, maar het kind huilde voor de afdaling naar de aarde voortdurend en was niet stil te krijgen. De heer van de hemel zei daarop: µHij wil zeker mijn kopiah (hoofddeksel).¶ Toen het kind de kopiah opgezet kreeg, huilde het niet langer. Zo keerde men naar de aarde terug, Mashur-ma-lamo met de kopiah van zijn hemelse grootvader op. Toen Yafar Sadèk en Nurus Safa op aarde hun drie achtergebleven kinderen hadden teruggevonden, kende Nurus Safa elk van haar kinderen een eigen zitplaats toe. De oudste, Buka, kreeg als zitplaats een boomstronk toegewezen. Hij vertrok naar Makian en werd de voorvader van het Bacanse vorstenhuis. De tweede zoon, Darayat, kreeg als zitplaats een stuk drijfhout. Hij vertrok naar Moti en werd de voorvader van het Jailolose vorstenhuis. De derde zoon, Sahayat, kreeg als zitplaats een steen. Hij ging naar Tidore en werd de voorvader van het Tidorese vorstenhuis. De vierde en jongste zoon Mashur-ma-lamo kreeg als zitplaats een stoel en werd de voorvader van het vorstenhuis van Ternate. De kopiah van zijn hemelse grootvader werd de kroon van Ternate. Dat was de Ternataanse versie van het verhaal; ik vervolg nu weer de Bacanse versie van het verhaal, waarbij ik de namen van die versie zal gebruiken: Toen de vier zonen volwassen waren sprak hun vader Said Noch Jaafar: µIk zal Allah (Hij zij geloofd) smeken, dat hij u vieren tot vorsten van de Molukken make, elk van u met een eigen land¶. Na deze smeekbede werd het plotseling duister, bliksemschichten flitsten, de regen stortte neder en het stormde die nacht tot de ochtendschemering aanbrak. En toen het licht was, waren afzonderlijk afgeslagen Ternate, Tidore, Moti en Makian. Vervolgens kreeg iedere zoon een eiland toegewezen, Makian aan Said Mohammad Bakir. Dit kleine eiland ligt ten Noorden van de Bacan-eilandengroep. De hem toegewezen datu Alolong droeg zorg dat alle hoofden van de bevolking de vorst erkenden als de grootvorst der vorsten (Maharaja di Raja). Hij maakte ook alle regelingen, verdeelde de ambten en stelde alle wetten, adat en gewoontes van het land vast. Zo regeerde de vorst enige tijd in een toestand van vrede, rust en welvaart. Het drinkwater op Makian was evenwel slecht en de opperste macht vermaande de vorst om daar verbetering in te brengen. Daarop vertrok de vorst vergezeld door zijn echtgenote in een vaartuig naar het zuidwesten en arriveerde op de westkust van Kasiruta, één van de grotere eilanden van de Bacan-groep. Op voorspraak van eerdergenoemde datu Alolong kreeg de grootvorst nu ook het bestuur over de landstreek Kasiruta en hij voerde dat bestuur naar tevredenheid uit tot aan zijn dood. En daarbij schonk zijn echtgenote hem vijf zonen en twee dochters. Op zekere dag, bij het vallen van de avond, viel de regen met bakken uit de hemel en werd het pik- en pikdonker. Het weerlichtte, alle rivieren bandjirden, bomen werden ontworteld en alle grote stenen uit de aarde werden opengebroken. Dit ging zo door tot de nieuwe dag aanbrak. Toen bleek dat zes van de zeven vorstenkinderen waren verdwenen, alleen de oudste zoon Kecili Tafakam was er nog. Deze werd verheven tot grootvorst en ook hij regeerde naar tevredenheid. Op zekere dag kwam er bericht dat twee broers terecht waren gekomen in het land van de Papuas, de ene op Misool, de andere op Waigeo, twee eilanden van de Raja Ampat-groep ten westen van Sorong. De derde broer was terecht gekomen op Bangai, een eiland voor de oostkust van Sulawesi en de vierde broer op Halmaheira in de landstreek Loloda. Allen waren tot vorst uitgeroepen. Een zuster was op het eiland Seram terecht gekomen en was daar Raja Sahu ilu geworden; de andere zuster in het land van Seki en van haar stamde een latere Sangaji (een rijksgrote) van Labuha af. In die tijd ontving de grootvorst de titel Hoogedele Heer Sultan Jaenalabidin.
15
In de kroniek wordt een lange rij namen genoemd van de elkaar opvolgende vorsten, vaak ook die van hun echtgenotes, benevens bijzonderheden, als die invloed hebben gehad op de opvolging. De Portugezen worden vermeld die, zoals wij weten, omstreeks 1512 in de Molukken verschenen. Zij kregen toestemming om een vesting op Kasiruta te bouwen. Ook worden de Nederlanders vermeld, die in het jaar 1599 voor het eerst in de Noordmolukse wateren verschenen. De VOC wordt genoemd, die volgens de kroniek op vriendschappelijke voet kwam te staan met de Molukse vorsten en een contract sloot met de toenmalige vorst van Bacan, sultan Alawadin. Voorts dat Bacan in 1609 bezocht werd door de Nederlandse koopman Adria pan Dusen (Adriaen van der Dussen) hetgeen geschiedde tijdens het gouverneurschap van Simon Djancen Hom (Simon Jansz Hoen). Volgens de kroniek kwam die koopman met 50 soldaten, vestigden zij zich in het Portugese fort en stelde de sultan twee groepen Alfoeren ter beschikking van de Nederlanders; toen die weigerden om dienst in het fort te verrichten en er vandoor gingen, werden zij door de zorg van de sultan gevangen en weer aan de Nederlanders overgeleverd, die er christenen van maakten. De sultan stelde een sagotuin beschikbaar voor hun levensonderhoud. Het Engelse tussenbestuur (1812) wordt kort vermeld. De kroniek eindigt met de sultan Kecili Kornabei, die met de titel Allaji Tamallaka Bifadli Yaarabil Alamin Wahua Ismuhu Mohamad Hayatudin Sjah Kecili Kornabei het land bestuurde en in 1860 overleed. Deze sultan werd opgevolgd door zijn zoon Mahamad Sadik. De laatstgenoemde sultan werd opgevolgd door Kecili Mohamad Usman, die in 1910 de korte verklaring tekende en aan wie we het behoud van de Bacan-kroniek te danken hebben. De enige malen genoemde µkroniek¶ is waarschijnlijk geschreven in de zestiger jaren van de 19de eeuw, omdat de sultan, die in 1860 overleed, als laatste wordt vermeld. Het is denkbaar, dat de Bacanse schrijver van de kroniek geïnspireerd werd door de Ternataanse geschiedschrijver Naïdah, hiervoor reeds vermeld, die in 1878 met een µGeschiedenis van Ternate¶ voor de dag kwam. Het verhaal over de komst van de Islam en het ontstaan van de vier sultanaten is curieus. De schrijver heeft deze mythen willen vastleggen. De lange rij namen van elkaar opvolgende sultans, die ik in het voorliggende stuk niet heb overgenomen, is wellicht een goed, op overlevering gebaseerd gegeven. Aan de opsomming van de eilanden en landstreken, waar de broers en zusters van Kecili Tafakam terecht kwamen, kan men misschien ontlenen dat die eilanden en landstreken onder de invloed van Bacan kwamen. De mededeling dat de VOC met de Molukse vorsten op goede voet kwam te staan, is niet helemaal juist want met de sultan van Tidore stond de VOC nooit op goede voet. Als bondgenoot van de sultan van Ternate, bestreed de VOC de Spanjaarden en de Portugezen, die met hun bondgenoot de sultan van Tidore de zuidwestelijke helft van het eiland Ternate in bezit hadden genomen, waar ze zich ophielden in de eerder door de Portugezen gestichte vesting Nostra Senhora do Rosario. Om de aanvoer van sago van Bacan naar die vesting stop te zetten, eiste in 1609 een gecombineerde strijdmacht van de VOC en de sultan van Ternate het bezit van de vesting op Kasiruta voor zich op. Eén en ander verliep daarbij wel wat gewelddadig. Die bijzonderheid heeft de Bacanse kroniekschrijver misschien niet zo belangrijk gevonden. Binnen welk historisch kader valt het een en ander? Een paar jaartallen: 1512
De Portugezen verschijnen in de Molukken en worden goed ontvangen op Ternate.
1522-1540 de Portugezen bouwen de vesting Nostra Senhora do Rosario op Ternate, maar de godsdienstige tegenstelling leidt tot strijd tussen de Islam en de tot het Katholicisme bekeerde Molukse bevolkingsgroepen. Op 28 februari 1570 wordt de Ternataanse sultan Hairun door toedoen van de Portugezen vermoord en dit leidt er toe dat zij door Hairun¶s opvolger, diens zoon Babullah Datu Shah, in 1575 van Ternate worden verdreven. 1568
16
Aanvang van de 80-jarige oorlog. Portugal komt onder de Spaanse kroon en de havens in Portugal worden voor de Nederlandse opstandelingen tegen de Spaanse kroon gesloten. Laatstgenoemden, die hiermee als µvrachtvaders van Europa¶ worden uitgesloten van de handel in de Aziatische producten, zoeken zelf de weg naar Zuidoost-Azië en verschijnen in 1599 voor het eerst in de Ternataanse wateren. Als protestantse opstandelingen tegen het katholieke Spanje, sluiten zij verdragen van handel en wederzijdse bijstand met Islamitische vorsten en hoofden. Zo verdrijven zij de Portugezen van Ambon, die vervolgens weer een vestigingsvergunning krijgen van de sultan van Tidore om zich op diens eiland te vestigen.
1605
Met steun van de sultan van Ternate verdrijven de Nederlanders de Portugezen van Tidore. De sultan van Tidore roept de hulp in van de Spaanse gouverneur op de Filippijnen. Deze verschijnt in 1606 met een machtige vloot voor Ternate, herovert de Portugese vestingen op Tidore en Ternate en voert de Ternataanse sultan in ballingschap af naar de Filippijnen. De zuidwestelijke helft van Ternate wordt Spaans/Tidorees, de Ternatanen kiezen een nieuwe sultan en roepen de hulp in van de VOC in de persoon van de vlootvoogd Matelief de Jonge. Deze sluit een verdrag van wederzijdse bijstand en bedingt daarbij het monopolie van de handel in specerijen. De Nederlanders verkrijgen het fort Malayo op Ternate, dit wordt het latere fort Oranje. Een tijdperk van schermutselingen tussen Nederlanders en Ternatanen enerzijds en Spanjaarden en Tidorezen anderzijds breekt aan, totdat de Spanjaarden omstreeks 1664 vrijwillig vertrekken en zich bepalen tot de Filippijnen.
1609
Met een gecombineerde vloot van de VOC en de sultan van Ternate wordt de Portugese vesting op Kasiruta ingenomen, om daarmee de aanvoer van voedsel (sago) van de Bacan-eilanden naar de Spaanse vesting op Ternate te belemmeren.
De kroniek van Bacan zwijgt over al deze gewelddadige gebeurtenissen, die ongetwijfeld voor veel ellende en onrust hebben gezorgd. BRIEF n.a.v. VARAPROGRAMMA µANDERE TIJDEN¶ d.d. 6 december 2007 ± O. de Wiljes Geachte Mevrouw Gulmans, Toen ik het bericht kreeg van mevrouw Bangert dat U naar getuigen zocht van de laatste stuiptrekkingen van ons lyceum heb ik getracht contact met U op te nemen. Het is toen niet gelukt. Dat contact was ook bedoeld voor één van Uw andere uitzendingen µZo maar een Indische familie¶ van een paar jaar geleden, waar een kennis mij op attendeerde. Het ging toen over de familie Fischer wier noodlot onder andere was gedocumenteerd door de brieven die mijn ouders onafhankelijk van elkaar schreven vanuit Japan en Batavia (1945) naar de overlevende familie. Mijn vader was toen (2003) nog in leven. Het was voor ons diep emotioneel, nu nog. Gunung Cempaka.. Op zich zelf was het een goede uitzending, maar de moderator was zeer diep onder de maat. Ik denk dat hij het boek µDe Eeuw van mijn Vader¶ van de platschrijver de Heer G.Mak als benchmark gebruikt heeft. Zijn boodschap was µwat deden we daar eigenlijk?¶, opgevat door de moderator als µtropisch paradijs voor patjepeërs en handelsplebs, niet verder getreurd, weg er mee¶. Respectloos. Ik kan U zeggen dat het voormalige Nederlands Indië méér was, dat er heel wat Nederlanders waren die zich met dat land identificeerden al was de intense binding met dat land ook vaak de kwelling van het leven. 'La colonisation a été un moment de l'histoire objective' (Lacouture in Le Monde 6 november 2007) die men niet moet interpreteren cq veroordelen met modieuse do-good gevoelens. U moet zich ook realiseren dat er op het hoogtepunt 300.000 (Indische) Nederlanders daar woonden, nooit meer dan 35.000 Europeanen in heel Indo China en nooit meer dan 150.000 in heel Brits Indië. Wie aandachtig het land bereist voelt lijfelijk aan hoe belangrijk daar de symbolen, de signalen, het geloof, de kebudayaan (culturele verankering), het respect, het Hogere, de traditie enz. zijn, juist die dingen die men in Holland niet kan kwantificeren en waar men dus uit gemakzucht geen rekening mee houdt. Ik heb dit verwoord in mijn reiskroniek van deze Zomer op Java, die ik hierbij insluit (wordt in een volgende G&KD geplaatst ± redactie). Gunung Cempaka komt er ook in voor.. In mijn blog bij Beter Onderwijs Nederland http://www.beteronderwijsnederland.nl/?q=blog/1803 vindt U ook de uitwerking van het geschiedenislesboek voor de middelbare school (Sejarah untuk sekolah menengah atas) waarvan de titelpagina opzichzelf voor ons een prachtig compliment is (symbolen!!!!). Als iets extra's zend ik U ook 2 foto's van het Christelijk Lyceum (Juli 2007). De interieurfoto mag ik U eigenlijk niet laten zien. Melarang. Bekijkt U hem goed. De lessenaars van de leraren die er verregend bij staan stammen (volgens mij) nog uit onze tijd, misschien nog van voor de oorlog.... In het moderne Indonesië wordt veel positiever tegen de koloniale periode aangekeken dan in Nederland.
17
In Frankrijk waar ik woon ben ik niet in staat Uw programma op te vangen. Als er t.z.t. een DVD van uitkomt dan houd ik me zeer aanbevolen. Maakt U er een mooi transcenderende uitzending van op 6 december om 21h20. Hoogachtend, O. de Wiljes Parijs/Loir-et-Cher tel +33 2 54 80 34 93
[email protected] Brief Mary Hens De redactie ontving een brief van Mary Hens, waarin zij schreef dat zij al enige jaren overwinteren op Bali. Hier volgt een deel van Mary¶s brief: µDe totok-vriend die al jaren meegaat, moest erg wennen, maar bekijkt en volgt het leven daar met belangstelling. Hij komt zelf uit de couturewereld en draagt met plezier de kostuums die hij bij Alus taylor liet maken en kwam er zo toe bijgaande observatie over Astri te schrijven met bewondering voor wat zij voor elkaar heeft gebracht als alleenstaande, gescheiden vrouw in een streng hindoeïstische samenleving. (Terzijde: Astri is een attractie.) Misschien is dit stukje leuk voor Vedo.¶ ASTRI DE TAYLOR ± Mary Hens We hebben hier in Bali kennis gemaakt met Astri de taylor. Ze is een klein, slank vrouwtje met een leeuwenhart. De familie bestond uit tien kinderen en Astri was nummer 6, altijd een buitenbeentje, klein en kittig. Zij was een niet gewenst kind en haar moeder deed alle dingen bij de doekoen, de dokter, om er af te komen. Maar al vechtend in de buik van haar moeder heeft Astri overleefd en is toch geboren, al was ze heel erg klein. Haar vader was kleermaker. Ze was al gauw vaders kindje en wilde al heel jong hetzelfde beroep uitoefenen als haar vader. Met vallen en opstaan is ze dat dan ook geworden. Daarna is ze getrouwd met een Balinees, gekoppeld door haar familie. Het huwelijk heeft niet lang geduurd, haar onafhankelijke geest was te sterk. Tot afgrijzen van de familie is ze dan ook gescheiden en ±zoals dat op Bali gaat- ging haar zoontje naar de vader. Ze huurde een kamertje, zette daar een naaimachientje in en ging langs de hotels om werk te zoeken. Ze was bekwaam in herenwerk en leerde het damesvak erbij. Haar moeder was boos op haar, maar haar vader heeft haar geholpen en stuurde haar klanten. Ze leerde een Amerikaan kennen en kon Los Angeles bezoeken. Dat was geen succes. Ze vond het land veel te koud en ze was erg eenzaam. µMaar, Louis¶ zei ze µik had mijzelf gevonden. De Amerikaan loopt sneller dan wij, praat sneller dan wij, zo moet ik ook worden, want ik sta er alleen voor.¶ Terug in Den Pasar, Bali, ging ze met nieuwe moed verder; sliep op de grond naast haar naaimachientje en werkte dag en nacht. Ze sprak nu redelijk Engels en de hotels - die zij betaalde voor de reclame - begonnen haar steeds meer klanten te sturen. Ik leerde haar kennen in 2002, drie maanden na de bomaanslag op Bali. Ze maakte een goede broek voor me. Ik ging naar het atelier boven de zaak. Niet te geloven wat je daar ziet. Kan je je voorstellen wat voor gesprekken wij met elkaar hebben gehad! Zij maakte de broek van prima stof voor euro 25 naar maat. Nu heeft ze een mooie zaak midden in Den Pasar, een grote voorraad stoffen. Er komen veel Australische klanten die altijd haast hebben. Astri en Olga ±een vriendin van Mary- functioneren als een soort netwerk. Zij heeft hier van het Park Wisma Malangit heel veel werk gekregen en voor mij ook al veel gemaakt. Ze heeft ook een nieuw huis laten bouwen. Wij zijn een weekend bij haar geweest en dat loog er niet om. Zelden zag ik zo¶n mooi huis. Je kijkt uit op de haven en de baai en op de landingsbaan van het vliegveld. Ze heeft er alle luxe die je kunt bedenken met drie vaste bediendes. Maar ze kookte voor ons zelf dat weekend. In de tuin staat een altaar om alle goden te eren. Aan de andere kant van de tuin 18
stond nog een altaar. Dat diende om de dode zielen van de vorige eigenaar te eren. Om geluk te hebben in huis moet je deze onzichtbare goden tevreden stellen. Doe je dat niet, dan zullen er zeker ongelukken gebeuren in dat huis. De mensen hier op Bali geloven hier heilig in. Voor mij erg verwonderlijk, aangezien zij een spijkerharde zakenvrouw is en erg streng is voor haar personeel. De ceremonieën die steeds maar doorgaan, steeds maar weer. Ze had ook een Parijse vriend, maar ook hij heeft Astri niet kunnen losmaken van het godeneiland Bali. YESTERDAY¶S FRIEND ± Sonja Siccama-Winsser Yesterday¶s friend, child of the sun Often I wonder, where have you gone Keeper of secrets, nothing to say Yesterday¶s friend, where are you today? Yesterday¶s friend, child of the sun Trusted companion, wonderful one Teller of stories, so much to say Yesterday¶s friend, where are you today? Yesterday¶s friend, child of the sun How did life treat you, what have you done? Memories soften, we fade away Yesterday¶s fiend, where are you today? California 2007 ONZE TOEKOMST - Adriaan H. Boon van Ostade De laatste aflevering van ons lijfblad gelezen. Met een mooie statistiek wordt ons verteld wat de toekomst van de vereniging is. We hebben nog tien jaar en dan is het vermogen zowel als het ledenaantal tot nul gereduceerd en wordt het stokje van Vedo begraven of verloot. Het leven is eindig maar niet het leven van oud Indisch-gangers. Het is al uitgebreid beschreven in vele geschriften. Het boek van Geert Mak µDe Eeuw van mijn Vader¶ net uit gelezen. Hij verbloemt niets en het is verschrikkelijk om zijn waarheid te moeten vernemen. Het oriëntalisme, de culturele overmacht van Europa beheerste het denken van onze ouders en voorouders. Een 'wetenschappelijke' interpretatie bestaande uit µeen mengeling van raciale theorieën, romantiek, angst voor decadentie, vooruitgangsdrift en opkomend nationalisme, en dit alles overgoten met een saus van wilde, jonge wetenschap¶ (pag. 176). Kunt het vatten? Hoe zullen onze kinderen en kleinkinderen over ons denken als ze kennis nemen van dit boek? Biologisch gezien is het niet nodig ergens aan te twijfelen; ze zullen geïnteresseerd zijn en trachten onze fouten niet weer te maken. Hebben wij dat ook gedaan? Zeker, al zijn Geert Mak en L. de Jong daar sceptisch over. Wij roemen nog steeds het bijzondere en interessante Indië al heet het tegenwoordig Indonesië, lees het reisverslag van Inge Meijlink-Günther in de laatste Ghepeys en Kloeke Daet. Is het alleen de mystische kant? Neen, beslist niet. Indonesië is een boeiend land waar bijzondere dingen gebeuren. Iedere dag ben ik verbaasd om weer nieuwe tijdingen te kunnen vernemen. Is het niet over aardbevingen, vliegtuigongelukken, en moorden in Poso dan gaat het over polygamie of de jongste zoon van Suharto. Indonesië heeft met zijn jeugd de toekomst en wij mogen dat beamen. Afgelopen zomer in Ambon geweest met Nederlandse vrienden. Veel uitgebrande huizen in een nog steeds schitterende natuur. Jonge mensen zijn daar met de wederopbouw bezig. Gesproken met drie van hen die een crèche hebben voor kleuters van beide kanten in een grensgebied. Het benodigde geld krijgen zij van een sponsor. Een van hen heeft een goede baan en staat een gedeelte van haar inkomen af. Ze willen promoveren in Oslo! Familieden sturen hun oudste dochter naar China om arts te worden en te specialiseren, vrienden hun dochter een enig kind naar Kuala Lumpur om te leren tekenen. Mijn kleinkinderen zijn nog bezig hierover na te denken maar de wereld staat open. Was dat zo in onze jeugd? In beperkte zin, ja, onze ouders gingen met verlof naar Holland en keerden terug om hier de andere kant van de aardbol te werken. Nu doe ik dat weer. Hier heb ik mijn boeken en tijdschriftartikelen die met een bezoek aan Nederland aangevuld worden. 19
Onze ouders zijn voor-lopers geweest van de wereldburger; verre reizen maken zat in hun bloed en hun aanpassings-vermogen wordt geroemd in Nederland, in Amerika, Australië, Canada, Nieuw Zeeland enz. en daar mag best een goede film over worden gemaakt µHoe deden ze het?¶ of een inspirerend standbeeld voor worden neergezet waar de toekomst ook een plaats krijgt. De pendel moet nu worden omgekeerd. In Nederland zijn werkers nodig om de sociale verplichtingen aan de ouderen (o.a. wij zelf) te kunnen opbrengen. In Indonesië is het moeilijk behoorlijk betaalde arbeid te krijgen. Er is hier veel belangstelling voor Nederland en aan kennis ontbreekt het ook niet. Het is, echter, al geprobeerd en mislukt. Niet op de goede wijze? De cultuur is erg verschillend, hier tolerant en vriendelijk en af en toe met explosies agressief, in Nederland kritisch en eisend maar zoveel mogelijk humaan. Wie past zich aan? Daar waar de nood het hoogst is en dat is in Indonesië of heeft het holle land geen toekomst meer met de dreiging van de verhoging van de zeespiegel? Er zijn hier eilanden met bergen genoeg! Onze toekomst is oud worden en met commentaar volgen wat er gebeurt zo goed en kwaad mogelijk voor ieder van ons individueel verschillend maar gedragen in de gemeenschap die Vedo heet. BEZOEKERSLIJST ALV 29 MAART 2008 Bangert, Tineke Barentz, Conny Bessem, Adri Birkenfeld, Sigi Boon von Ochssee, Ank Boon von Ochssee, John Brink, Emil v.d. Brouwer, Ferry Brouwer, Wulf Bucker, Mary Buld, Bertje v.d. Burger, Magda Burger, Walter Corsmit, Theo Dahmen, Edith Debrichy, Frieda Debrichy, Marcel Dort, Thelma van Dragt, Peter Droop, Eve Dulm, Jan van Düren, Donald Düren, Rein Düren, Wilh. Edauw, Muis Einthoven, Katy Elzerman, Philip Engh, Jane v.d. Folmer, Joke Frieser, Jane Gadroen, Iske Gaemers, Jack Haaren, Door van Heijden, Margriet v.d. Hennephof, Anneke
20
Hens, Mary Hens, Go Heyting, Katie Hogestijn, Wim Hol, Joke Hol, Libert Holleman, Eric Kalkman, Masha Keers, Caroline Kiesel, Frans Kiliaan, Bonthy Koesveld, Ineke van Krijgsman, Honny Kwee, Han Kwee Lee Sioe Nio, Irene Liem, Daisy Loeber, Inge Logchem, Dick van Loman, Wally Mackay, Elsie Mackay, Maud Meijer, Joop Meijer, Miep Meijn, Ria Meyn, Evert Mijer, Dana Mijer, Leo Northolt, Maurits Nuis, Koen Ockeloen, Sonja Ortt, Anneke Overweel, Corrie Pols, Cor v.d. Rasing, Ems Ridwan, Ton
Rodrigues, CAS, Rob Rosmalen, Connie van Rusche, Meke Saleh, Wendy Scheepe, Frans Sie Dhian Ho, Han Soeteman, Dio Steege, Jan v.d. Steege, Theo v.d. Stibbe, Willy Stumpf, Harry Suchtelen, Gonneke van Thiel, Rob van Thijsse, Ineke Tirtohoesodo, Patsy Tjan, Leodyne Toorop, Ludwig Tuinenburg, Peter Visser, Ockje Vitalis, Robert Voogd, Ronald Vries, Meta de Vrijburg, Hilleke Vrijburg, Sonja Waasdorp, Anny Wal, Peter v.d. Weele, Puck v.d. Westbroek, Rob Westbroek, Margot Wijk, Hans van Wijk, Molly van Wijsman, Benny Zijlstra, Tom
ALGEMENE GEGEVENS Bestuur en Redactie: Evert Meyn, voorzitter De Grienden 5 1394 KS Nederhorst den Berg Telefoon: 029 425 1958 E-mail:
[email protected]
Walter R. Burger, feestcommissaris Meloenstraat 140, 2564 TL Den Haag Telefoon: 070 323 5651 E-mail:
[email protected] Thelma W. Jellema-van Dort, lid Klaverweide 210, 2272 BZ Voorburg Telefoon: 070 355 7597 E-mail:
[email protected]
Tineke Holleman-Bangert, secretaris Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Telefoon: 035 693 0650 E-mail:
[email protected]
Rob Westbroek, redacteur G&KD Dordogne 12; 3831 EK Leusden Telefoon: 033 494 1419 E-mail:
[email protected]
Eric Holleman, penningmeester Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Telefoon: 035 693 0650 E-mail:
[email protected] Redactieadres: Tineke Holleman-Bangert (zie boven)
Web-site: www.vedo-world.nl
Lidmaatschap: Het lidmaatschap loopt per kalenderjaar. Het staat open voor oud-leden van het bestuur van de voormalige vereniging µHet Christelijk Lyceum¶, voor oud-docenten en oud-scholieren van het Christelijk Lyceum te Bandoeng, alsmede voor hun (ex-)partners, weduwen en weduwnaars. Leden zijn automatisch geabonneerd op dit blad. Opzegging van het lidmaatschap dient schriftelijk te geschieden vóór 1 december.
Contributie: De contributie bedraagt vanaf 2009 ¼ 10,00 per jaar en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Op de adreslabel staat uw lidnummer en - tussen haakjes - de uitstaande contributie in Euro¶s t/m het lopende jaar. Als daar niets staat, hoeft u niets te betalen. Maakt u geld over vanuit het buitenland, vermeldt dan de IBANen BIC-codes die hieronder staan. Wilt u er rekening mee houden dat het inwisselen van cheques en buitenlandse valuta ons ¼ 12,50 respectievelijk ¼ 3,50 kost?
Specificatie van uw betaling: Voor de correcte administratie van betalingen is het essentieel dat u bij uw overschrijving het lidnummer vermeldt van degene voor wie u betaalt. Betaalt u voor een ander, vermeldt dan ook zijn naam. Gebruik de volgende betalingscodes: Lid nnnn Cyy D I
Lid nummer nnnn Contributie jaar yy Donatie Introducé
M V A P
Gewone maaltijd Vegetarische maaltijd Adreslijst op reünie Adreslijst per post
B
Komt op ALV/reünie ± als dat niet uit andere codes blijkt (I, M, V of A)
Specificeer in het veld mededelingen, niet in het betalingskenmerk, want dat laatste komt niet over. Voorbeeld 1: In dit voorbeeld betaalt lid 271 contributie voor de jaren 2007 en 2008; neemt hij twee introducés mee naar een reünie en bestelt hij twee gewone en één vegetarische maaltijd. Verder bestelt hij een adreslijst, te verzenden per post, en geeft hij een donatie. Op de overschrijvingskaart vermeldt hij bij Mededelingen: Lid 0271: C07+C08+2I+2M+V+P+D N.B. Adreslijsten kunnen alleen in oneven jaren worden besteld. Voorbeeld 2: In dit voorbeeld betaalt lid 1080 contributie voor het jaar 2008. Hij bestelt geen maaltijd, maar wil de ALV bezoeken. Om te zorgen dat er een badge, een koffiebon en eventueel een entreekaart voor hem is, geeft hij met B aan dat hij op de ALV komt. Op de overschrijvingskaart vermeldt hij bij Mededelingen: Lid 1080: C08+B
Bankrelatie: Postrekening 537857 t.n.v. VEDO Nederland, Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum IBAN: NL29PSTB0000537857; BIC: PSTBNL21
21
