IMPRIMÉ / DRUKWERK
TNT Post Port betaald Port payé Pays-Bas
V E GHEPEYS EN KLOEKE DAET
D O
VERENIGING VAN OUD-LEERLINGEN VAN HET CHRISTELIJK LYCEUM TE BANDOENG Nr. 2, mei 2010
Indien onbestelbaar s.v.p. retourneren naar: Tineke Holleman-Bangert Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Nederland ± tel.: +31 35 6930650
[email protected]
VOORWOORD................................ ................................ ................................ ................................ ......... 1 MEDEDELINGEN VAN HET BESTUUR................................ ................................ ................................ ...1 Welkom nieuwe leden ................................ ................................ ................................ ..................... 1 Van de penningmeester ................................ ................................ ................................ .................. 1 Ghepeys op het web ................................ ................................ ................................ ....................... 2 Wat vindt u op onze website?................................ ................................ ................................ .......... 2 Wat is mijn lidnummer? ................................ ................................ ................................ ................... 2 Problemen met de website? ................................ ................................ ................................ ............ 2 IN MEMORIAM................................ ................................ ................................ ................................ ......... 3 INGEZONDEN MEDEDELINGEN ................................ ................................ ................................ ............ 5 Reactie op een ingezonden mededeling................................ ................................ .......................... 5 Het ³Indisch Onze Vader´ gezongen door Vrouwenkoor Malle Babbe op cd................................ ....5 Invulstrook suggesties/wensen optredens artiest(en)/groep(en) op Jubileum-reünie 2011 .............. 5 KRIS-reünie................................ ................................ ................................ ................................ .....6 Reünie in Jakarta van CAS en CMS-Salemba................................ ................................ .............. 6 Gevraagd: foto¶s waarop Monica Reith staat ................................ ................................ ................... 7 Bedankbrief van Puck Jonker-v.d. Weele ................................ ................................ ........................ 7 Gezocht................................ ................................ ................................ ................................ ........... 7 Bekendmaking van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) ............................ 7 VERSLAG van de ALGEMENE LEDENVERGADERING en REÜNIE op 10 april 2010............................ 8 A WISH CALLED BANDA - Eric Holleman ................................ ................................ ............................. 11 Inleiding................................ ................................ ................................ ................................ ......... 11 Geografie ................................ ................................ ................................ ................................ ......11 Geschiedenis ................................ ................................ ................................ ................................ 12 Bezoek aan Banda ................................ ................................ ................................ ........................ 15 Literatuur................................ ................................ ................................ ................................ .......19 UIT HET INDISCH FAMILIE ARCHIEF................................ ................................ ................................ ...19 Ems v.d. Broeke ................................ ................................ ................................ ............................ 19 M. van Suchtelen, een bijzondere vrouw ................................ ................................ ....................... 19 Charles Burki: ³Achter de Kawat´ ................................ ................................ ................................ ..20 ALGEMENE GEGEVENS ................................ ................................ ................................ ...................... 21 Bestuur en Redactie................................ ................................ ................................ ...................... 21 Lidmaatschap................................ ................................ ................................ ................................ 21 Specificatie van uw betaling ................................ ................................ ................................ .......... 21 Verzoeke kopij voor de volgende uitgave vóór 1 september 2010 te zenden naar de redactie. N.B. De inhoud van ingezonden stukken valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie! Adreswijzigingen en berichten van overlijden gelieve u te zenden naar de secretaris.
Let op de adreslabel: daar staan uw lidnummer en eventueel nog te betalen contributie. Staat daar geen bedrag, dan heeft u uw contributie t/m dit jaar al betaald. Specificeer uw betaling als aangegeven op het achterblad. Ongespecificeerde extra betalingen boven de verschuldigde contributie worden als éénmalige donatie geboekt.
VOORWOORD Na een koude winter die niet op leek te houden, lijkt de lente nu toch aangebroken. Het was weer een mooie dag toen we onze reünie hielden. Zelfs zo mooi dat enkelen af en toe buiten op het terras in de zon gingen zitten. Verderop in dit blad leest u het verslag van deze geanimeerde reünie. Tijdens de Algemene Ledenvergadering namen wij afscheid van Evert Meyn als voorzitter. Evert ziet zich om gezondheidsredenen genoodzaakt af te treden en gaat zich semipermanent in Spanje vestigen. Wij wensen Evert en Ineke het allerbeste en hopen hen in de toekomst nog vaak op onze reünies te zien. In Everts plaats mochten wij Willem van Ouwerkerk als nieuw bestuurslid verwelkomen. Het bestuur hoopt op een vruchtbare en gezellige samenwerking met Willem. Traditiegetrouw wordt een reünie altijd op de eerste zaterdag na Pasen georganiseerd. Volgend jaar is de eerste zaterdag na Pasen 30 april, Koninginnedag. Tijdens de algemene ledenvergadering sprak het merendeel van de leden zich uit voor een andere datum en werd het bestuur verzocht de reünie op een andere datum te organiseren. Het bestuur streeft er nu naar de reünie zo dicht mogelijk bij Pasen (16 april of 7 mei) te houden. Echter, omdat veel geschikte locaties al lang van te voren zijn geboekt, is het twijfelachtig of dat zal lukken en zal van het vinden van een dergelijke locatie ook de datum voor de reünie afhangen. In de volgende G&KD hopen wij u nader te kunnen informeren. In 1926 werd de oprichtingsakte voor het Christelijk Lyceum in Bandoeng verleden. Volgend jaar wil het bestuur dan ook weer een jubileumreünie organiseren met één of meer attracties. Graag vernemen wij of u speciale wensen hebt. Wilt u misschien nogmaals een optreden van Wieteke van Dort«? Laat het ons weten indien u (een) idee(ën) heeft voor bijzondere evenementen. Elders in dit blad vindt u een invulstrook die u kunt invullen en opsturen naar Walter Burger, maar u kunt ons natuurlijk ook per e-mail of telefonisch benaderen. Het bestuur kan niet altijd alles in zijn eentje bedenken, daarom hopen wij veel reacties te ontvangen. Bestuur en redactie wensen u een mooie zomer en een goede vakantie toe! Tineke Holleman, bestuur/redactie MEDEDELINGEN VAN HET BESTUUR Welkom nieuwe leden Onlangs hebben mevr. H. de Planque-Kaligis, weduwe van ds. de Planque, Boelie Burger en Dick The, zich opnieuw als lid bij ons aangemeld. Hartelijk welkom en tot ziens op onze jubileumreünie! Van de penningmeester De aanmaning op het indexblad van G&KD 2010 nr. 1 heeft bij sommige leden tot misverstand geleid. Daarom wil ik er nogmaals op wijzen dat het bedrag dat op de adresstickers is vermeld de verschuldigde contributie tot en met het lopende jaar is. Bij de eerste editie van een jaar zal dus op alle stickers een bedrag vermeld staan, tenzij men contributie vooruit heeft betaald. Als er geen bedrag vermeld staat, hoeft u dus geen contributie te betalen. Indien u contributie vooruit wilt betalen voor komende jaren, dient u duidelijk aan te geven voor welke jaren u contributie betaalt. Wilt u bijvoorbeeld in 2010 contributie voor 2010 en 2011 betalen (¼ 20) en stort u ¼ 25 met mededeling C10+C11+D, dan wordt ¼ 20 als contributie geboekt en ¼ 5 als éénmalige donatie in het lopende jaar. Specificeert u niets, dan wordt het bedrag boven de verschuldigde contributie (in dit geval ¼ 15) als éénmalige donatie in het lopende jaar geboekt en bent u het volgende jaar de volle contributie verschuldigd.
1
Ghepeys op het web Onze krant Ghepeys en Kloeke Daet wordt al sinds 1996 uitgegeven in zijn huidige vorm. In die tijd hebben vele leden hun bijdragen geleverd aan de inhoud van de krant. De laatste tijd zijn ook toespraken bij de herdenking van 15 augustus 1945 in de krant opgenomen. Omdat veel van deze artikelen het herlezen waard zijn, heeft de redactie besloten alle edities van G&KD die sinds 1996 zijn uitgegeven op onze website www.vedo-world.nl te plaatsen. U vindt ze onder de index G&KD. Tevens is daar een index op deze artikelen geplaatst. Zo kan men artikelen zoeken op titel en op auteur. Wij hopen dat u de weg naar onze website weet te vinden: de foto¶s in de kranten zijn in kleur en op de website vindt u vele foto¶s die gemaakt zijn op vorige reünies. Wat vindt u op onze website? De website www.vedo-world.nl is een bron van informatie voor iedereen die iets over VEDO wil weten. Links op het scherm staat een index. Hieronder zullen we de betekenis toelichten: LOGO
Herstelt het logo van VEDO
VEDO
Brengt u terug naar het eerste scherm.
Bestuur
De bestuursleden. Als u op een voornaam klikt, verschijnt een pasfoto in het logo en hoort u haar/zijn stem
Lidmaatschap
Gegevens over het lidmaatschap en het abonnement op G&KD.
Reglement
Het huishoudelijke reglement in PDF-formaat.
G&KD
Alle G&KD¶s in PDF-formaat plus indices op artikelen (zie boven).
ALV
Gegevens over de aanstaande reünie worden ruim van tevoren hier gepubliceerd. Hier staat ook wie zich tot op heden hebben aangemeld voor de reünie.
Adreslijst
Hier vindt u de ledenlijst, een lijst van e-mailadressen, een lijst van gezochte Vedoanen en een lijst van overleden Vedoanen. In de ledenlijst kunt u uw lidnummer vinden.
Reüniefoto¶s
Foto¶s die op vorige reünies zijn gemaakt.
Wat is mijn lidnummer? Op de sticker van Ghepeys vindt u uw lidnummer. Weet u niet meer wat uw lidnummer is, dan kunt u dat vinden op www.vedo-world.nl (zie boven) Problemen met de website? Een enkel lid heeft gemeld dat hij de G&KD-edities en andere PDF-bestanden van de website niet kon lezen. Als u dat probleem heeft, kunt u in eerste instantie proberen de tijdelijke internetbestanden die in uw computer zitten op te ruimen. Werkt u met Windows Internet Explorer, dan doet u dat door de volgende menuketen te volgen in de Windows Internet Explorer: Extra ĺ Internetopties ĺ Algemeen ĺ Browsegeschiedenis ĺ Verwijderen.... ĺ Tijdelijke Internetbestanden Het kan ook zijn dat u uw beveiliging te streng hebt ingesteld. U kunt dan het volgende bericht krijgen: Het downloaden van bestanden van deze website wordt om beveiligingsredenen door Internet Explorer geblokkeerd. Klik hier voor opties.... In dat geval moet u op dit bericht klikken. U kunt dan alsnog het bestand downloaden. Het beveiligingsniveau kunt u in de Windows Internet Explorer instellen via de menuketen: Extra ĺ Internetopties ĺ Beveiliging Het niveau Normaal-Hoog geeft voldoende bescherming.
2
IN MEMORIAM Als reactie op de circulaire over VEDO USA werden wij in kennis gesteld van het feit dat vele Vedoanen in de afgelopen jaren zijn overleden. Een lijst met hun namen volgt hierna. Helaas werd meestal geen overlijdensdatum doorgegeven of hooguit het jaar van overlijden. Was dit wel het geval dan staat de datum/jaar achter de naam. Het zijn: v m v v v m m m m v m m m m m m m v m
Beets, To Capellen, Boy v.d. Lay Joen Fong, Joen Lijn, Tineke v.d. Staalen, Ineke van Tobi, Lex Florentinus, Rudy Reiger, Wim Ohler, J.G. Ligthelm, Anneke Jens, Frans Zwet, Jan van Haring, Kees Oostrum, Henk van Haan, Harald de Willebrand, Dik Duren, Ronny van Brugman, Lucy Kam, Just v.d.
. . . . . . . . . . . . 1998.07.23 2001.01.10 2001.08.24 2001.12.31 2002.10.18 2007.12.31 2008.06.01 2008.10.16 2008.12.31 2009.01.01 2009.04.29 2009.05.23 2009.08.31
m v m m m v v v m v v m m v m m v v
Willers Holman, Hans Coehoorn, Litty Waal, Nico de Marijn, Boy Lint, P.J. de Lang, Inge Elfring, N. Tan, Lies Westerduin, M. Seppen, Lydia Reijt, M.J.A. v.d. Olden, René van Becker, Jan Kalfshoven, Lous Voogd, Ronald Krugten, Frans van Cohen, Irene Ryhiner, Daisy
2009.09.30 2009.11.15 2009.11.30 2009.12.16 2009.12.25 2009.12.26 2009.12.31 2009.12.31 2010.02.10 2010.02.20 2010.02.22 2010.02.25 2010.03.05 2010.03.10 2010.03.13 2010.03.23 2010.03.28 2010.04.01
Op 16 december 2009 overleed in de V.S. Dennis Marijn. Met toestemming van dhr. Creutzburg volgt hierna een In Memoriam, zoals dat in de ³Indo´ heeft gestaan. In Loving Memory Dr. Dennis T. Marijn, 83, known as "Doc" passed away peacefully at his home on December 16th, 2009. He had battled cancer for over 2 1/2 years. Dr Marijn was born on October 31, 1926, in Jember, East Java, Indonesia [eigenlijk toen nog Ned. Indië]. He was the son of Jan J. and Louise H. (Michel) Marijn. Because of the Japanese Invasion of Indonesia, WWII, his family and education were interrupted. He was later forced with many others to leave the islands. He travelled to Holland in 1946. In June of that year, he received his high school certificate. As of August, he was enrolled in Leiden University's Medical Program and reunited with a lovely young girl from his homeland, Sandy van Haastert. They were married on October 14, 1952. In 1959 they traveled to the United States where Doc did his medical training at the Washington Hospital and Sanitarium in Tacoma Park, Maryland. The Marijns then moved to Newport, New Hampshire, where Dr. Marijn opened his first office on July 1, 1961. He became Medical Director of Newport Hospital where he continued to work through 1991. He was well remembered for making many house calls. After the Newport Health Center was founded in 1991 Doc continued to work there as a member of the center until 1998. His medical practice in Newport spanned over some 40 years. He loved his work and the people of Newport and tried to make a difference by being involved in the community. As a result of that effort, he received various awards and recognitions. He received the first Jaycee Outstanding Citizen award in 1972 for his part in establishing the Medical Art Center and bringing doctors to Newport. He served on the Newport School Board and was the Sullivan County Medical Referee for some time. At one point, he held the position of Chief of Staff at Newport Hospital. He was elected to the Board of Directors for the New Hampshire Heart Association in 1964. He received the Chamber of Commerce Distinguished Citizen of the Year Award in 1999 and was a member of both the Rotary Club and the Chamber of Commerce. In 2005, the Newport Health Center dedicated the conference room in his name as appreciation for all his service. He was also a member of the infamous "McGeezers" who met religiously at McDonalds every morning for camaraderie and coffee. They were recognized this year as one of Newport's "Seven Wonders". Doc loved sports! One would frequently find him down at the baseball field or at one of the Newport High School's football games. He lovingly volunteered his time and medical assistance with any of the athletes who were injured. In 1981 he was honored and humbled when they named the NHS football field after him. It is now called Maryn field. 3
Doctor Marijn had numerous passions. First and foremost was the love he had for his family, friends and anything having to do with Indonesia. Via the internet, he was able to re-experience his homeland, its countryside, music, traditions and to connect with people he lost touch with due to the war. Other passions included photography, his '56 Thunderbird, cooking Indonesian food, traveling, hypnosis, and most of all music. He is survived by one daughter and three sons: Amy Kendall of Lakewood, CO; Michael Maryn of Newport, NH; Nick Maryn of Rainbow, CA; Rick Maryn of Carlsbad, CA, and their respective families. He was predeceased by his wife of 49 years, Sandra (van Haastert) and his grandson, Tyler Maryn. ****** Helaas hebben wij ook afscheid moeten nemen van onze de volgende leden en oud-Vedoanen: dhr. M. Westerduin (26 december 2009), Fred Wijsman (17 jan. 2010), Amy Leeuwen-v.d. Beek (25 jan.), Lydia Sangers-Seppen (20 febr.), mevr. M.J.A. Vonk-van de Reijt, weduwe van onze leraar dhr. W.C. Vonk (22 februari), Monica Heins-Reith (13 maart), Frans van Krugten (23 maart), Irene Gout-Cohen (28 maart), Joop Lakatua (7 april) en Ludwig Toorop (??). In Memoriam Rutger Tanis ( 16 januari 2010) Rutger was weliswaar geen oud-Vedoaan, maar zijn echtgenote wel en hij was op elke VEDOkumpulan prominent aanwezig, dus kende Rutger heel veel oud-Vedoanen en omgekeerd. Hij was rustig en bedachtzaam, maar kon heel gezellig met iedereen discussiëren over diverse onderwerpen, want hij had een ruime kennis en een brede belangstelling. Op diverse kleine huislijke kumpulans verzorgde hij altijd de saté die gretig aftrek vond. Tijdens het roosteren vond hij het gezellig als iemand met hem een babbeltje kwam maken. Nooit zal ik vergeten hoe we elkaar in Sydney, in het trappenhuis van een hotel, bij toeval hebben ontmoet. Onafhankelijk van elkaar hadden we hetzelfde hotel geboekt en gingen op hetzelfde tijdstip de deur uit. We zijn toen nog een aantal dagen gezellig met elkaar opgetrokken. Deze en nog vele andere herinneringen aan Rutger zal ik altijd blijven koesteren. Lenny, wij wensen jou, je gezinsleden en de andere aanverwanten van Rutger veel sterkte toe. Walter Burger In Memoriam Irene Cohen Begin zestiger jaren leerde ik Irene kennen via Peter Gout. Peter en ik maakten in 1955 de reis naar Nederland aan boord van het ms ³Oranje´. Irene kwam in 1958 naar Nederland en ging vervolgens Scheikunde studeren in Amsterdam. Kort daarop zag ze Peter weer terug en in 1963 trouwde ze met haar jeugdliefde in Den Haag. Ze emigreerden in 1966 naar Canada en vestigden zich in Vancouver (BC). De beginjaren waren moeilijk, maar door stug vol te houden werd het een zeer geslaagde onderneming. Kort na elkaar kregen ze daar twee dochters: Denise en Michèle. Na de geboorte van de kinderen ging Irene werken voor de Nova Scotiabank. Dat heeft ze met de haar kenmerkende toewijding en nauwgezetheid ruim dertig jaar gedaan. Ze hield van lange wandeltochten en kamperen in de prachtige en ruige natuur van British Columbia. Ze had een zeer sportieve instelling en coachte jarenlang een meisjes voetbalteam. Daarbij was ze heel lang een enthousiaste fan van het plaatselijke voetbal- en ijshockeyteam. Grote reizen maakte ze ook graag naar diverse landen in Europa, naar Australië en vakanties in de USA. De reizen naar Europa probeerden ze altijd zo mogelijk te combineren met het bijwonen van de VEDO-reünies, wat meerdere malen lukte. De laatste jaren vloog ze regelmatig naar Winnipeg om bij haar kleinkinderen Ryan en Aimée te zijn; haar oogappels waar ze heel trots op was. In de jaren ¶70 en ¶80 was ik met mijn gezin meerdere malen op familiebezoek in Vancouver en altijd bleven we enkele dagen bij de Goutjes logeren. De ontvangst was immer hartelijk en gastvrij. Met veel plezier denk ik terug aan de tochten met hen, vooral die door de Canadese Rockies. Trots lieten ze ons de wondermooie en adembenemende pracht van de natuur zien. Maar ook waren er de discussies op de pleisterplaatsen waar Irene gepassioneerd en fel haar standpunten verdedigde. Soms tot in de vroege uurtjes. In die jaren werd me ook duidelijk hoe zeer Irene en Peter aan elkaar verknocht waren. Eigenlijk kunnen ze niet zonder elkaar. 4
Op 28 maart 2010 is Irene vredig en omringd door haar geliefden overleden aan een fataal verlopen longaandoening. Mede namens alle VEDO-vrienden en -bekenden van Irene wens ik Peter en zijn familie heel veel sterkte toe, want het zal heel moeilijk voor hen zijn om dit verlies te dragen. Rein Düren Wij betuigen alle nabestaanden van de overleden Vedoanen ons medeleven met hun verlies en wensen hen veel kracht dit te dragen. INGEZONDEN MEDEDELINGEN Reactie op een ingezonden mededeling Eric Holleman schreef in G&KD nr. 1, 2008 een verslag van de reis van een groepje Vedoanen door Sulawesi. Op pag. 22 staat het verhaal van een zwarte vogel die kippen doodt. In G&KD nr. 2, 2008 staat een commentaar van Max van Balgooy (pag. 3), waarin hij schrijft ³Ik geloof niets van het kippen moordende zwarte vogeltje.´ In november 2009 waren Eric en ik op Banda Neira (een verslag over deze reis vindt u elders in dit blad). Al vaker had ik een enigszins krassend geluid, naar ik vermoedde van een vogel, gehoord. Tijdens een wandeling door het dorp met Bahri, onze hotelier, hoorde ik dat geluid weer en ik vroeg Bahri wat dat geluid precies was. ³Dat is het geluid van een vogel die jonge kippen doodt´, luidde Bahri¶s antwoord. Op mijn vraag of de vogel zwart is, antwoordde Bahri bevestigend. Tineke Holleman Het ³Indisch Onze Vader´ gezongen door Vrouwenkoor Malle Babbe op cd In 2006 heeft het vrouwenkoor Malle Babbe bij het Indisch Monument het Indisch Onze Vader gezongen. Sindsdien kreeg het koor veel aanvragen voor een cd, die echter niet bestond. Om aan de vraag tegemoet te komen heeft het koor het Indische Onze Vader nu op cd gezet samen met een aantal nostalgische Indische liedjes. De cd zal medio juni op de markt komen. Deze cd kunt u voor ¼ 10,00 kopen en is verkrijgbaar via de website: www.vrouwenkoormallebabbe.nl. Het e-mailadres van het koor is:
[email protected]. Tijdens de a.s. 15 augustus 1945 Herdenking zal het koor ook aanwezig zijn en kan de cd daar gekocht worden.
_________________________________________________________________________________ Invulstrook suggesties/wensen optredens artiest(en)/groep(en) op Jubileum-reünie 2011 Ondergetekende heeft de volgende suggestie/wens: Artiest(en): Groep(en): Muziekgezelschap: Op-/aanmerkingen: Naam:
tel.nr.:
Adres
5
KRIS-reünie De jaarlijkse KRIS-reünie wordt op zaterdag 4 september 2010 gehouden in Hotel Bel Air in Den Haag. De toegangsprijs bedraagt ¼ 12,00. De reünie duurt van 12.00 uur tot 19.30 uur, maar de officiële opening is pas om 14.00 uur. De muziek wordt verzorgd door Cheers met zang van Erica Knufmans. Achter in de zaal zijn verschillende stands en vanaf 12.00 uur kunt u bij toko Ramée allerlei lekkernijen kopen. De maaltijd begint om 17.00 uur en kost ¼ 15,00 en moet vooraf worden besteld. Voor vragen en suggesties kunt u zich wenden tot: - Ruud Schmitt, Zoutmanlaan 6; 1901 WC Castricum; tel. 0251 650 660;
[email protected] - Gerard Martèl, Oostersingel 4; 2651 Berkel en Rodenrijs; tel. 010 511 4174;
[email protected] - Hans Brockholz, van Vredenburchweg 711; 2284 TJ Rijswijk; tel. 070 394 2595;
[email protected]. (Vooruit)betaling op: ING-nr. 489 747 t.n.v. St. KRIS, Zoutmanstraat 6, 1901 WC Castricum. Verzoeke duidelijk te omschrijven voor hoeveel personen en waarvoor u betaalt. Reünie in Jakarta van CAS en CMS-Salemba Op zaterdag 9 oktober a.s. houden CAS en CMS-Salemba een gezamenlijke reünie in hotel Santika in Jakarta. Voor deze reünie worden alle oud-leerlingen van de vroegere Nederlandstalige middelbare scholen in Indonesië uitgenodigd. Men hoopt dat het een grote en gezellige happening wordt. In samenwerking met Vedo-Indonesia wordt voor Vedoanen op 13 oktober een bezoek aan het Lyceum, Dago theehuis, waterval en andere markante gebouwen in Bandung georganiseerd. Inlichtingen en opgave deelname (tot uiterlijk 30 juni) bij:
Merapi Tour & Travel, tel. 06 5326 2692;
[email protected] website: www.merapi.nl
Voor vragen en suggesties kunt u contact opnemen met: - Peter Abbink, tel. 06 1324 7560;
[email protected] - Gerard Martèl, tel 010 511 4174;
[email protected] Indien u besluit aan de reünie deel te nemen, wordt u verzocht dit ook aan Peter en Gerard door te geven.
6
Gevraagd: foto¶s waarop Monica Reith staat Deze foto ontvingen wij van Linda Heins, de dochter van Monica Reith. Linda vraagt of iemand anders nog andere foto¶s heeft met Monica erop. Zo ja, dan zou zij daar graag een kopie van ontvangen. Linda¶s e-mailadres is:
[email protected] Foto¶s kunt u sturen naar: familie Heins, p/a Nieuwe Krim 52, 7741 NT Coevorden.
Achterste rij v.l.n.r.: ?, James Kreemers, ?, ?, ?, Hr. Kleinenberg (wiskundeleraar) 2de rij van achter v.l.n.r.: Ruud van Ommen (?), Bruno Reith, Monica Reith, ?, Theo v.d. Steege, ?, ?, ?, ?, ? Berndt van Till, ? Jimmy Lim Voorste rijn v.l.n.r.: Tineke Schaeffer, Annette Posthumus,?, ?, ?, ?, Jan v.d. Steege, Rouke Geyl
Bedankbrief van Puck Jonker-v.d. Weele Uit een brief van Puck Jonker: ³Ik wilde jullie nog even bedanken voor jullie inzet. Het was een heel gezellige middag en de makanan was weer heerlijk. Ik hoop dat mijn gezondheid het toelaat; ik ben vast van plan om ook volgend jaar weer van de partij te zijn. Hartelijke groeten,´ w.g. Puck Jonker Reactie namens het bestuur Puck, hartelijk dank voor je vriendelijke woorden. ³We endeavour to give satisfaction.´ Gezocht Caroline Bangert en Marijke van Herwijnen zoeken Annie Ludwig, zusje van Evie Ludwig (Vedoaanse). Indien u de verblijfplaats van Annie en/of Evie kent, wilt u dit dan doorgeven aan Tineke Holleman? Bij voorbaat hartelijk dank! Bekendmaking van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) Het NIOD, de Uitgeverij ³Open Kaart´ en het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek (IHCB) lanceren op 17 mei a.s. de volgende websites: www.indischekamparchieven.nl www.reisgidsindonesie.com www.indieinoorlog.nl
7
Indischekamparchieven.nl geeft informatie over de interneringskampen in Nederlands-Indië tijdens en vlak na de Japanse bezetting (1942 ± 1958). Deze website is gemaakt door het NIOD. Historische kaarten en stadsplattegronden leiden u naar beschrijvingen van de kampen, kampplattegronden, foto¶s en tekeningen. Ook vindt u op de website verwijzingen naar archieven, (dag)boeken en andere websites. De website is gebaseerd op de Geïllustreerde Atlas van de Japanse Kampen in Nederlands-Indië en de sites van H. Beekhuis. Hij is gemaakt in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT, historische kaarten) en het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV, foto¶s en tekeningen). De Reisgids Indonesië ± Oorlogsplekken 1942 -1949 maakt de hedendaagse reiziger wegwijs in het landschap van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië tot de soevereiniteitsoverdracht. De gids en bijbehorende website werden ontwikkeld door Uitgeverij Open Kaart. De uitgebreide praktische informatie in de reisgids ondersteunt de zoektocht naar de sporen van dit verleden: interneringskampen, begraafplaatsen, musea, monumenten en andere plekken van herinnering. Verhelderende kaarten ondersteunen daarbij. De bijbehorende website van de Reisgids Indonesië ± Oorlogsplekken 1942 ± 1949 wordt beheerd door het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek. Via de website wordt de informatie uit de gids actueel gehouden. Daarnaast biedt de website aanvullende informatie en kunnen bezoekers nieuwe of gewijzigde informatie aandragen. Indië in oorlog is een webportal en zoekdienst over de Tweede Wereldoorlog en zijn nasleep in Nederlands-Indië. De portal is gemaakt in samenwerking met diverse erfgoedinstellingen en wordt beheerd door het Indisch Herinneringscentrum Bronbeek (IHCB). Over de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië is veel informatie aanwezig bij diverse erfgoedinstellingen de portal ³Indië in Oorlog´ biedt een groot publiek gemakkelijk toegang tot deze informatie. Eén portaal ontsluit een veelheid aan informatie. Het portaal is bedoeld voor oorlogsgetroffenen, familie en nabestaanden, scholieren en docenten, wetenschappers en journalisten. Uniek is dat de collecties van de verschillende erfgoedinstellingen online raadpleegbaar zijn. Niet alleen documenten, maar ook foto¶s, tekeningen, objecten, historische kaarten en lespakketten zijn via de webportal te vinden. De projecten zijn financieel mogelijk gemaakt door het programma ³Erfgoed van de Oorlog´ van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). VERSLAG van de ALGEMENE LEDENVERGADERING en REÜNIE op 10 april 2010 De reünie op 10 april 2010 in het v.d. Valk hotel in Wassenaar werd gehouden in een zaal die eigenlijk net iets te klein bleek voor het ígroter dan verwachtteí aantal bezoekers (ruim 130). Spoedig kreeg men het achter de ontvangstbalie druk met het uitdelen van de enveloppes en de verkoop van consumptiebonnen.
v.l.n.r. Tom Zijlstra, Evert Meyn, Ineke Geerling, Magda Burger, Thelma Jellema-v. Dort
8
Na de eerste hartelijke begroetingen, volgde voor de reünisten dan al gauw de gang naar de koffieketel en Caroline Bangert voor een stuk spekkoek, waarna men weer op zoek ging naar andere vrienden en bekenden.
Hebben we toch weer vergeten de notulen mee te nemen«
Toko Lestari was al vroeg aanwezig en de Indische lekkernijen die ze hadden uitgestald vonden veel aftrek. Tegen de avond stelden ze een Indisch buffet op. Omstreeks 14.00 uur begon de Algemene Ledenvergadering, waarin afscheid werd genomen van Evert Meyn en Willem van Ouwerkerk aantrad als nieuw bestuurslid. Tijdens de Rondvraag deelde Mick van Ee mee dat hij in Bandung een video had gemaakt en dat belangstellenden die achter in de zaal op een computer konden bekijken. Na afloop van de ALV vertelde Rob Rodrigues van de CAS, dat CAS en CMS-Salemba op 9 oktober a.s. in Jakarta een ³Reünie Bersama´ organiseren, waarbij alle oud-leerlingen van Nederlandstalige middelbare scholen van harte welkom zijn. Ter informatie liet hij flyers achter. Zij die niet op de reünie waren, vinden elders in dit blad ook informatie over deze reünie.
Rob Rodrigues in gesprek met Walter Burger
9
Kort daarna hield Dr. H.F. Dubois, oogarts te Utrecht, een voordracht met dia¶s. Dr. Dubois is vrijwilliger van de Stichting Leer Anderen Helpen (SLAH). De SLAH zendt jaarlijks meerdere teams Nederlandse oogartsen naar Indonesië om er onbemiddelde patiënten geheel kosteloos te behandelen. Overdracht van kennis en vaardigheden vormt een wezenlijk onderdeel van de hulp, want ter plaatse worden de artsen zoveel mogelijk door lokale medewerkers geassisteerd. Geen van de vrijwilligers ontvangt een vergoeding voor het werk dat hij/zij in SLAH-verband verricht. Met de nodige humor vertelde Dr. Dubois over zijn ervaringen en de problemen tijdens zijn uitzendingen, maar ook over de voldoening die het schenkt als je bijvoorbeeld staarpatiënten hun gezichtsvermogen teruggeeft. Na afloop bedankte Tineke Holleman Dr. Dubois namens Vedo en overhandigde hem een fles wijn. Voor zijn voordracht wilde Dr. Dubois geen vergoeding hebben; zijn doel is met zijn voordrachten de aandacht op de SLAH te vestigen, in de hoop zo donateurs te winnen. Namens Vedo heeft het bestuur een donatie naar de SLAH overgemaakt. (Mocht u de SLAH willen steunen dan kunt u een gift overmaken op girorekeningnummer 60.37.652 of bankrekeningnummer 56.52.11.900 t.n.v. Stichting Leer Anderen Helpen, Mijnsheerenland. E-mailadres:
[email protected] Momenteel is de website uit de lucht, maar binnenkort kunt u op de vernieuwde website www.slah.nl wat persoonlijke verhalen lezen.)
In afwachting van de komst van de goochelaar was er tijd om te borrelen al had ik velen voordien al met een glas in de hand zien rondlopen - en achter de bar had men toen geen tijd meer om duimen te draaien.
v.l.n.r. Donald Düren, Ems Rasing ,Charly Arps bij de bar
Om een uur of half vijf begon Dan Lafaye (die zichzelf een perceptueel manipulator noemt) de zaal met zijn goocheltrucs te verbazen. Eerst trad Dan op in front van de zaal. Voor een van de reünisten toverde hij een biljet van ¼ 10,-- om in een ¼ 20,-- biljet. Daarna liep Dan de zaal door om dan eens bij de ene dan weer bij de andere tafel zijn vaardigheden te vertonen en menigeen vroeg zich af, hoe Dan hen zo wist te ³begoochelen´, wat soms tot hilarisch gelach aanleiding gaf. Om 17.30 uur kondigde Walter aan dat het eten klaar stond en dat iedereen pas voor een tweede keer mocht opscheppen, als hij dat zei. Voor de opscheptafels ontstond direct een lange queue en sommigen besloten dan ook wijselijk nog maar even te wachten alvorens zich bij de queue aan te sluiten. Er was echter ruim voldoende en na enige tijd kondigde Walter aan dat degenen die daar zin in hadden zich nogmaals mochten laten opscheppen. Voor sommigen gold ³SMP´ (sudah makan, pulang), maar velen bleven nog even na. De laatste reünisten vertrokken tussen acht en half negen. Wij menen te mogen terugzien op een gezellige en geanimeerde bijeenkomst. Tot volgend jaar! Tineke Holleman 10
A WISH CALLED BANDA - Eric Holleman Inleiding In de jaren dertig was Tineke¶s vader bestuursambtenaar in de Molukken. In die functie reisde hij vele eilanden af. Hij kon lyrisch vertellen over de schoonheid van de Banda-eilanden en de zee er omheen. Zo ontstond bij Tineke de wens om ooit die eilanden te bezoeken. Zelf was ik in mijn jeugd geboeid door een kort verhaal van Somerset Maugham, ³The narrow corner´, dat speelt in het begin van de 20de eeuw. Een Engelse oogarts met een praktijk in China wordt betaald door een rijke Chinees om zijn lijfarts te worden op een eiland in de Molukken. Op weg terug naar huis belandt hij op ³Kanda Meira´, een pseudoniem voor Bandaneira. Daar raakt hij verwikkeld in intriges van de kleine Europese gemeenschap op Banda. De sfeer die Somerset Maugham oproept van een vergeten eiland in een uithoek van Nederlands Oost-Indië met een loom gezelschap Nederlandse ambtenaren, perkeniers en avonturiers is zeer beeldend. Het maakte mij ook nieuwsgierig naar die eilanden. In 2006 hadden we al met Walter en Magda Burger, Evert en Ria Meijn en Jane v.d. Engh een poging gedaan naar Banda te gaan, maar die was mislukt, omdat het enige vliegtuig dat op Banda vloog kapot was. In oktober 2009 ondernamen we met z¶n tweeën een tweede poging. Er wordt gevlogen met tweemotorige Casa 212 vliegtuigen van Merpati die 18 passagiers kunnen vervoeren. Helaas zijn er maar 3 van die vliegtuigen voor alle kleinere eilanden in de Molukken, waarvan er minimaal 2 stuk zijn. Met zo¶n verbinding is het vrijwel onmogelijk om 7 passagiers te boeken. Het vluchtschema is zeer ongewis en kan zomaar veranderd worden. Als alles goed gaat, vliegt het vliegtuig op zaterdag van Ambon naar Bandaneira en dan terug naar Amahai op Ceram. De reis van Ambon naar Bandaneira duurt ruim een uur. Hoe het ons lukte om Banda te bereiken en weer te verlaten, vertel ik verderop.
Geografie De Banda-eilanden zijn een groep van 9 eilanden op 132 km ten zuidoosten van Ambon met een totale oppervlakte van 44 km2. Ter vergelijking: de oppervlakte van Vlieland is 36 km2 en van Ameland is 59 km2. De Bandazee is in die omgeving meer dan 4 km diep. Bandaneira (5 km2) heeft een klein vliegveld en is het bestuurlijk centrum van de eilanden. Hier bevinden zich de meeste pensions. 11
Lontar (22 km2) is het grootste eiland. Het ligt als een halve schil om Bandaneira en de vulkaan Gunung Api (6 km2, 650 m hoog). Ten zuidoosten van Lontar ligt Hatta (4,4 km2). Ten westen van de Gunung Api liggen Ai (3,5 km2) en nog verder weg Run (3 km2). Het eiland Pisang ligt ten noordoosten van Lontar. Verder zijn er nog de kleine eilandjes Nailaka ten noorden van Run en Karaka ten noorden van de Gunung Api. Rond Lontar, Hatta, Ai, Run en Pisang liggen prachtig koraalriffen in een kristalheldere zee. Geschiedenis Het is ongelooflijk dat deze kleine eilandjes in een vergeten uithoek van Indonesië zo een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis en mede de basis hebben gelegd voor de koloniën van Portugal, Spanje, Engeland en Nederland. Hoe zat dat? Reeds de Egyptenaren gebruikten specerijen, waaronder kruidnagel, bij het balsemen van hun doden. De Romeinen gebruikten kruidnagel om vlees te conserveren. In de middeleeuwen was er grote vraag naar kruidnagel en nootmuskaat. Behalve als conserveringsmiddel werd kruidnagel gebruikt als middel tegen hoofdpijn en kiespijn. Nootmuskaat werd in parfums verwerkt en voorgeschreven bij winderigheid, misselijkheid, als afrodisiaca en zelfs als middel tegen de pest. Het bevat het hallucinogene myristicine. Venetië had een monopoliepositie in de specerijenhandel met Byzantium. Waar de specerijen precies vandaan kwamen wist men in Europa niet. De Arabieren voerden het aan vanaf Muskaat in het huidige Oman. Muskaat importeerde het weer via India en Malakka. Waar de specerijen groeiden hielden de Arabieren angstvallig geheim. Door een speling van de natuur waren Ternate, Tidore en Bacan de enige eilanden in de wereld waar de kruidnagel groeide. En nootmuskaat kwam alleen voor op de Banda eilanden. Toen het Ottomaanse rijk de Arabische landen veroverde, hieven de Turken hoge belasting op de doorvoer van specerijen. Daarom zochten Spanjaarden en Portugezen als eersten een route om het Ottomaanse rijk heen naar de specerijeilanden. Maar wat was de kortste route? De kaarten uit die tijd waren zeer gebrekkig. Columbus voer in 1492 in opdracht van Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië naar het westen, maar strandde in Midden-Amerika. Vasco da Gama voer in 1496 om Kaap de Goede Hoop en vervolgens langs de kusten van Afrika naar India. In 1512 bezochten de eerste Portugezen Bandaneira. Een poging om daar een fort te bouwen stuitte op zoveel verzet van de plaatselijke bevolking dat de Portugezen zich terugtrokken op Ternate en Tidore. De Portugees Magelhaes voer in 1519 in opdracht van Karel V met vijf schepen westwaarts. Na een lange reis bereikten twee van de vijf schepen in 1521 Tidore. Magelhaes was onderweg in de Filippijnen gesneuveld bij een schermutseling met de plaatselijke bevolking. Beladen met specerijen keerde uiteindelijk slechts één schip terug in Sevilla. Het andere was teveel aangetast door houtwormen. De Portugezen en Spanjaarden maakten gebruik van de rivaliteit tussen de sultans van Ternate en Tidore. De Portugezen steunden de sultan van Ternate, waarop de Spanjaarden de sultan van Tidore steunden. In het verdrag van Tordesillas van 1494 hadden de Portugezen en de Spanjaarden de wereld over meridianen in tweeën gedeeld. Jarenlang vergaderden zij om vast te stellen of de specerijeilanden nu van Portugal of van Spanje waren. Ze kwamen er niet uit en uiteindelijk hebben de Portugezen de Spanjaarden voor 350.000 cruzados uitgekocht. De zeevaart eiste onnoemelijk veel slachtoffers. De meeste schepen vergingen in stormen, sloegen kapot op koralen of vielen uit elkaar van de houtwormen. Ook eisten scheurbuik, dysenterie, tyfus en malaria veel levens. Maar als men er in slaagde de specerijen naar Europa te brengen, was de winst 30000%. Aan het einde van de 16de eeuw begonnen Engelsen en Nederlanders zich voor de specerijenhandel te interesseren. Tot dan toe hadden ze voornamelijk Spaanse en Portugese schepen gekaapt die beladen met specerijen uit de oost kwamen. Men dacht er slim aan te doen om via de Noordpool de specerijeneilanden te zoeken. Men zou dan minder last hebben van tropische ziekten en van Spaanse en Portugese concurrenten. Een expeditie van Engelsen eindigde aan de Noordkust van Rusland. Ook Willem Barentz bevroor in Nova Zembla. Zijn compagnon Johan van Heemskerk zou later één van de eerste Nederlanders zijn die de Bandaeilanden bezocht. 12
Hudson kreeg van de VOC opdracht om met de Halve Maan oostelijk om de Noordpool te varen. Hij was eigengereid en probeerde de westelijke route. Bij de eerste expeditie was hij er van overtuigd dat hij de Stille Oceaan zou bereiken als hij maar ver genoeg de Hudsonrivier op voer. Bij een latere expeditie bereikte hij de Hudson baai. De bemanning was zo gefrustreerd, dat ze Hudson overboord zetten in een sloep, waarna nooit meer iets van hem is vernomen. De Engelsen en Nederlanders beseften dat ze nooit winst konden maken met individuele expedities. Al gauw werden de krachten gebundeld in Oost-Indië compagnieën. Er was zelfs sprake van dat de Engelse en de Nederlandse compagnieën zouden fuseren, maar daar kwam het nooit van. De Engelsen hadden in het begin geen idee waar ze aan begonnen en leden zware verliezen. De Nederlanders hadden zich beter voorbereid. Ten eerste namen ze beroemde kaartenmakers als Plancius en Mercator in dienst. Ten tweede beseften ze dat de specerijenhandel een harde strijd zou worden. Ze rustten hun schepen uit met zwaar geschut en zorgden voor reservemateriaal inclusief extra masten. De Portugezen hadden een voorsprong van bijna een eeuw. Zij voeren met kleine kustschepen en hadden overal langs de Afrikaanse en Indiase kust versterkte handelsposten gesticht. De Nederlanders en Engelsen voeren met grotere schepen, zodat ze in één keer via Madagaskar en Mauritius naar Java konden varen en daardoor niet langs de straat van Malakka hoefden te varen die beheerst werd door de Portugezen. De Engelsen en Nederlanders vestigden handelsposten in Bantam om van daar uit de specerijeilanden te bereiken. Bantam had een uitzonderlijk slecht klimaat, waardoor de meeste kolonisten omkwamen. In 1610 verhuisden de Nederlanders naar Jayakarta. In 1617 werd Jan Pieterszoon Coen gouverneur-generaal. In 1619 belegerden Engelsen en Javanen het Nederlandse fort in Jayakarta. Coen kwam met versterking terug uit de Molukken, ontzette het fort en brandde Jayakarta plat. Op die plek stichtte hij Batavia. In de Molukken hadden de Nederlanders de Spanjaarden en Portugezen verdreven en zich gevestigd in Ambon, van waar uit zij de specerijhandel trachtten te monopoliseren. In 1599 ging Jacob van Heemskerk bij Lontar voor anker en liet enkele mensen achter als kwartiermakers. Toen Van der Hagen enkele jaren later in Banda aankwam bleken alle achtergebleven Nederlanders dood te zijn en werd hij verwelkomd door Engelsen die inmiddels vriendschappelijke betrekkingen hadden opgebouwd met de inwoners van Bandaneira. Van der Hagen liet de Bandanezen een ³Eeuwig Verbond´ tekenen dat hen verplichtte uitsluitend aan de Nederlanders nootmuskaat te verkopen. Hij liet echter niet genoeg manschappen achter om het Nederlandse gezag te handhaven. Er ontstond een kat-en-muisspel tussen de Nederlanders en de Engelsen dat escaleerde in 1609. In dat jaar kwam Peter Verhoef in Banda aan met een grote vloot. Hij verweet de Bandanezen dat zij zich niet aan het contract hielden en begon met de bouw van fort Nassau (links). De Bandanezen kwamen in opstand en lokten Verhoef en 40 officieren in een hinderlaag, waarbij allen omkwamen. De plaatsvervanger van Verhoef, Hoen, nam bloedig wraak. Op 10 augustus 1609 werd een vredesverdrag getekend, waarbij Bandaneira onder Nederlands gezag werd geplaatst. De Engelsen hadden inmiddels verdragen gesloten met de inwoners van Ai en Run, twee eilanden met veel nootmuskaatbomen. Omdat fort Nassau niet goed te verdedigen was bouwden de Nederlanders in 1611 onder aanvoering van de Vlaming Pieter Both een nieuw fort, fort Belgica (rechts), op een heuvel van Bandaneira. In 1615 probeerden de Nederlanders Ai te veroveren. De bewoners hadden het eiland met behulp van de Engelsen versterkt met kanonnen. De eerste aanval werd een mislukking. De Nederlanders bliezen de aftocht met achterlaten van 36 doden.
13
Jan Pieterszoon Coen schreef een brief naar de heren Zeventien ³dat de Engelsen willen oogsten wat wij hebben gezaaid´ en vroeg om versterking. Die kwam in 1616 met admiraal Jan Dirkz Lam. De inwoners van Ai en Run riepen de hulp in van de Engelsen. Er ontstond een grimmige situatie, totdat de Engelse commandant Castleton hoorde dat Lam de Nederlandse commandant was. Deze had hem enkele jaren daarvoor bevrijd uit een netelige situatie in een strijd met de Portugezen bij St. Helena. De heren dronken een kop thee, waarna de Engelsen zich terugtrokken en de Nederlanders wraak namen op de inwoners van Ai. Vermeld moet worden dat de Nederlanders in die tijd vochten met Japanse huurlingen die voor hen het vuile werk opknapten. Toen het eiland veroverd was bouwden de Nederlanders daar fort der Wrake (boven). Het enige eiland dat nog niet onder Nederlandse controle was, was het verder gelegen Run, een nietig eilandje van 3 km2, maar heel belangrijk vanwege het grote aantal nootmuskaatbomen. Dit eiland had een verdrag met de Engelsen gesloten. Op Run was de Engelse commandant Courthope druk bezig Run en het nabijgelegen Nailaka met kanonnen te versterken. Eind 1616 begonnen de Nederlanders de blokkade van Run en Nailaka. Thuis probeerden de heren Zeventien een deal te sluiten met de Engelsen. Jan Pieterszoon Coen, die de slachting van 1609 had meegemaakt en de Engelsen verdacht van medeplichtigheid, was vastbesloten de Engelsen uit de Molukken te gooien. In 1619 was er een zeeslag bij Bantam tussen Nederlanders en Engelsen, waarbij de Engelsen in de meerderheid waren. Door weifelmoedigheid van de Engelse admiraal Dale kon Coen ontkomen naar Ambon, waar hij zich voorbereidde om Run definitief te veroveren. In oktober 1620 probeerde Courthope in de nacht de blokkade te doorbreken en naar Lontar te varen. Hij werd onderschept en vermoord door de Nederlanders, die vervolgens Run innamen. Om de aanspraken van Engeland minder interessant te maken, kapten ze daar alle nootmuskaatbomen. Coen besloot de opstandige Bandanezen een lesje te leren en wraak te nemen voor de moord op Verhoef. In 1621 werden de dorshoofden, orang Kaya, onthoofd en een groot deel van de 14000 Bandanezen vermoord of als slaven afgevoerd naar Batavia. Hiernaast ziet u het monument ter nagedachtenis aan die slachting. Sommige Bandanezen vluchtten naar Kei Besar, waar ze Banda Elat stichtten. Banda werd verdeeld in ³perken´ waar opzichters werden aangesteld die nootmuskaat tegen een vaste prijs aan de VOC moesten verkopen. De vijandigheden tussen Engelsen en Nederlanders in de Oost hadden hun weerslag in Europa, waar verschillende oorlogen werden uitgevochten. De Engelsen hadden inmiddels Manhattan op de Nederlanders veroverd. Zowel de verovering van Run als die van Manhattan was niet legitiem volgens het toen geldende zeerecht. In 1667 werd bij de vrede van Breda vastgesteld dat De Nederlanders Run mochten houden en de Engelsen Manhattan. Het monopolie op de specerijeilanden leverde de VOC gigantische winsten op, maar was ook de oorzaak van zelfgenoegzaamheid en bureaucratie. Nederland doezelde voort in de 18de eeuw en in 1795 werd de failliete VOC overgenomen door de staat. Tijdens de Franse bezetting van Nederland namen de Engelsen alle Nederlandse koloniën in. Het onneembaar geachte fort Belgica werd in augustus 1810 ingenomen door kapitein Cole. 14
Dat de Nederlanders (een deel van) hun koloniën terugkregen na de val van Napoleon was meer te danken aan diplomatie dan aan de kracht van de Nederlanders. De Engelsen wensten een sterke bondgenoot op het vaste land van Europa en dachten dat de Nederlanders daarvoor hun koloniën nodig hadden. Intussen hadden de Fransen en de Engelsen kruidnagelbomen overgebracht naar hun eigen koloniën. Madagaskar en Zanzibar zijn thans de grootste producenten van kruidnagel.
De Engelsen brachten de nootmuskaatboom over naar het Caribische Grenada, waar de boom zo goed aansloeg dat de nootmuskaat nu zelfs in de nationale vlag voorkomt. Hoewel Banda hiermee het monopolie op nootmuskaat verloor, waren de perkeniers in de 19de eeuw nog zo welvarend dat ze zich luxueuze villa¶s met marmeren vloeren en antieke meubelen konden veroorloven. Naast de woning van de gouverneur (boven) was een sociëteit (rechts) waarin concerten en feesten werden georganiseerd. Vandaag is daar weinig van over. In de oorlog werd Bandaneira door Amerikanen gebombardeerd. Aardbevingen en uitbarstingen van de Gunung Api richtten schade aan en in 1999 werden bij godsdiensttwisten de weinige Christelijke huizen in Banda door moslims verwoest. Tegenwoordig kan men alleen verbrande skeletten zien van de eens zo imposante villa¶s. Op Lontar is Ponke v.d. Broecke de enig overgebleven particuliere perkenier. De overige perken worden verpacht door de Indonesische regering. Banda is weer even onbereikbaar als het was in de tijd van Jacob van Heemskerk. Bezoek aan Banda In oktober 2009 reisden we naar Indonesië met het doel de Banda-eilanden te bezoeken. We hebben de reis zelf georganiseerd, omdat er geen Nederlands reisbureau is dat dat voor je kan doen. In deze reisbeschrijving zal ik prijzen uitdrukken in de zelf verzonnen eenheid DRp die ongeveer de waarde van een dollar heeft. Op het moment van schrijven geldt: 10.000 Rupiah = 1 DRp = $ 1,06 = ¼ 0,70 Banda is bereikbaar op drie manieren: 1. Met een klein propellervliegtuig van Merpati (18 passagiers) dat ééns per week, meestal op zaterdag, van Ambon naar Banda vliegt. De vlucht kost DRp 15 en duurt iets meer dan een uur. Hoewel dit de goedkoopste en meest comfortabele optie is, is het vluchtschema zeer onbetrouwbaar en moet je er mee rekening houden dat de vlucht op het laatste moment wordt geannuleerd. Het schijnt dat Merpati subsidie krijgt onder voorwaarde dat er niet vaker op Banda wordt gevlogen! 2. Per Pelniboot. Twee passagiersboten, de Kelimutu en de Ciremai passeren Ambon en Banda eens in de veertien dagen. Tot op de dag van ons vertrek uit Nederland kon Pelni ons geen vaarschema verstrekken. Voor Westerlingen is alleen een 1ste klas cabine acceptabel, maar we hebben van mensen die het hebben meegemaakt gehoord dat er vaak 4000 i.p.v. de toegestane 1000 passagiers meevaren. De tocht duurt 7 uur en kost meer dan de vlucht met Merpati. 3. Kleine vrachtschepen als de Glafira en de Gloriana varen eens per week tussen Ambon en Banda. Hun vaarschema moet men ter plekke opvragen. De tocht duurt 15 uur en kost DRp 15 voor een slaapplaats op het dek. Voor DRp 30 extra kun je de hut van één van de bemanningsleden huren, maar die is erg benauwd en heeft geen eigen toilet. De algemene toiletten kun je beter mijden. 15
Het was eenvoudig genoeg om een reis van Amsterdam naar Jakarta en terug van Bali naar Amsterdam te boeken. We boekten 7 oktober heen en 20 november terug. Via e-mail boekten we hotel Delfika op Bandaneira van 10 tot 17 oktober voor DRp 15 per nacht. De rest zouden we in Jakarta regelen met behulp van Soeminar Siregar, een vriendin van Tineke. Via het reisbureau Citra Netratama Tours & Travel in Jakarta boekten we voor 10 oktober een vlucht met Lion Air van Jakarta naar Ambon (DRp 85 p.p.). Hoewel de eigenaar van hotel Delfika, Bahri Saban, zijn uiterste best deed, moest hij een week voor ons vertrek uit Nederland meedelen dat er op zaterdag 10 oktober geen vliegtuig van Ambon naar Banda vloog. We besloten toen om eerst maar een week door te brengen op de Kei-eilanden en dan op Ambon verder te zien hoe we op Banda konden komen. Op de Kei-eilanden kwamen we in gesprek met een functionaris van het vliegveld die voor ons een goed woord deed bij de manager van Merpati op het vliegveld van Ambon, de heer Aprin. Bahri Saban had dat inmiddels ook gedaan en toen we op 16 oktober in Ambon terugkeerden werden we opgewacht door Michael Puturuhu van de plaatselijke VVV die opdracht had van Bahri om voor ons te zorgen. Het bleek dat de volgende dag een vliegtuig van Merpati naar Banda zou vliegen. Hoewel wij al lang op de wachtlijst stonden, kon Michael via het kantoor in Ambon geen plaats meer voor ons boeken, maar hij raadde ons aan de volgende dag om 5:00 aanwezig te zijn op het vliegveld. Omdat we in Ambon logeerden en het vliegveld een uur rijden van Ambon ligt, moesten we dus héél vroeg opstaan. Enfin, Om 6:30, een half uur voor vertrek, konden we met behulp van Michael bij de heer Aprin de laatste twee tickets naar Banda bemachtigen. Achteraf hoorden we dat de reden dat het vliegtuig nu wel vloog was dat enkele vrienden van de ³koning van Banda´, Des Alwi, op bezoek kwamen in diens luxueuze hotel Maulana. Over Des Alwi later meer. Het is een bijzondere ervaring als men langs de Gunung Api vliegt en dan neerdaalt op het vliegveld van Bandaneira. Bandaneira telt zo¶n 9 pensions plus het hotel Maulana. Als men uit de luchthaven komt, staan vertegenwoordigers van de pensions je op te wachten om je uit te nodigen bij hen te logeren. Dat is niet verwonderlijk. Voor de rellen van 1999 kwamen er wel 3 vliegtuigen per week. Nu hooguit één. Met 18 passagiers en 9 pensions is de spoeling wel erg dun. Ik zal later een korte beschrijving van deze pensions geven. Wij hadden Delfika geboekt en werden opgewacht door Bahri die ons met zijn auto, een aftandse bemo, naar zijn hotel vervoerde. Oorspronkelijk zouden we maar één week blijven. Helaas had Tineke door de vele vluchten een oorontsteking opgelopen die we slechts met behulp van antibiotica konden bestrijden. Gelukkig hadden we verschillende antibiotica bij ons. Er is wel een dokter en iets wat op een apotheek lijkt, maar voor ernstige klachten moet men toch naar Ambon gaan. Wij hebben het de eerste dagen dus kalm aan gedaan en wat wandelingen over het eiland gemaakt. Bandaneira is het grootste dorp van het gelijknamige eiland. Het ligt tussen de startbaan en de zuidpunt van het eiland en heeft een rechthoekig stratenplan. Ten noorden van de startbaan liggen nog enkele desa¶s, waaronder Lautaka in het uiterste noorden van het eiland. De huizen zijn vaak van steen gebouwd en mede daardoor maken de desa¶s een minder armoedige indruk dan de desa¶s op Java. Na de godsdienstrellen van 1999 is de toeristenindustrie ingestort. Visserij, parels, nootmuskaat en kanarienoten leveren nog enige inkomsten. Om op zo¶n warm tropisch eiland te kunnen leven heb je weinig meer nodig dan klapper, vis en kanarienoten, maar o wee als je ziek wordt! Er zijn maar een paar auto¶s op het eiland. Het voertuig bij uitstek is de motorfiets (ojek). Tegenwoordig hebben veel jongelui een ojek en een mobieltje. De aanschaf van zulke geïmporteerde artikelen zou wel eens toekomstige armoede kunnen veroorzaken wanneer men de lening van de Chinees niet kan terugbetalen. 16
De infrastructuur van Banda is zeer beperkt. Er zijn weinig winkels. Dagelijks is er een pasar langs de waterkant. Het vervoer gaat per ojek of becak. De enige gsm-provider die overal bereikbaar is is XL, een buitenbeen in de rest van Indonesië. Simpati, dat in de rest van Indonesië het meest gebruikt wordt, is alleen bereikbaar op enkele vierkante meters bij de gevangenis van Banda. Op momenten dat er bereik is zit de hele jeugd van Banda op die plek en kan de zender het verkeer niet aan. Men bouwt aan een zendmast en hopelijk wordt Simpati in 2010 algemeen bereikbaar. Er is een school met internetfaciliteiten, maar daar kan men alleen terecht buiten schooltijd. Er is één elektriciteitscentrale op Bandaneira. In de tijd dat wij er waren viel hij regelmatig uit, waardoor we bij het licht van olielampen en zelf meegebrachte verlichting moesten eten. Hotel Delfika ligt dicht bij een moskee. Na enige weken begon het ons danig te irriteren dat van 4:30 tot 5:00 uur uit een luidspreker van de moskee verzen van de koran over de daken schalden. Dan hoopten we dat de elektriciteitcentrale zou uitvallen« De vegetatie op Bandaneira is schitterend. Weliswaar groeien er niet veel nootmuskaaten kanariebomen zoals op Lontar, Ai en Run, maar de bloeiende flamboyant is een lust voor het oog. Talloze ijsvogels vliegen tussen de bomen en overal kan men enorme spinnen zien hangen in spinnenwebben tussen de bomen. Het is een genot om over het eiland te lopen, de natuur te bewonderen en stil te staan bij ruïnes van de eens imposante perkenierswoningen. Als Westerling baar je veel opzien en overal roepen kinderen ³Hi mister´ of proberen ze je een ³high five´ te geven. Toen Tineke wat was opgeknapt gingen we met twee ojeks naar Malole, een rotsstrand in de noordpunt van Bandaneira. Bij aankomst schoot een kleine varaan in het struikgewas. Tineke bleef op het strand, maar ik probeerde over de rotsen en koralen de rand van het rif te bereiken. Dat was bij eb best moeilijk, maar daar aangekomen was het snorkelen de moeite waard. Zelf zag ik mooi hardkoraal, zeesterren en vele vissen. Van anderen hoorde ik dat zij daar zelfs een zeeschildpad hadden waargenomen.
Tijdens het wachten op de ojeks die ons zouden terugbrengen liepen we langs een schitterend pad naar desa Lautaka in de noordwestpunt van Bandaneira. 17
Op een dag ontmoetten we Made Suarsa, een jonge politieman uit Bali die in Banda was gestationeerd. Met hem bezochten we woensdagavond, 21 oktober, benteng (fort) Belgica om de zonsondergang achter de Gunung Api waar te nemen. We ontmoetten daar de gasten van Des Alwi samen met dochter Myra Des Alwi en kregen van hen thee en versnaperingen aangeboden. Het was inderdaad een schitterende zonsondergang. Made bood aan om zondag met mij de Gunung Api te beklimmen.
Aangezien op zulke afgelegen eilanden weinig gebeurt, is de aankomst van een cruiseschip een grote gebeurtenis, die opgeluisterd wordt door dansen of roeiwedstrijden als de organisatie van het cruiseschip dat betaalt. Op zaterdag 24 oktober kwam een cruiseschip aan vanuit Bali. Op de kade waren hele rijen schoolkinderen opgesteld in blauwwitte uniform. Kleurig geklede vrouwen op blote voeten met nylonkousen aan dansten de tarian pala (nootmuskaatdans) terwijl het schip afmeerde. Toen de passagiers van boord kwamen, werden ze bestormd door de scholieren die zich in groepjes van twee aan de passagiers vastklampten met het verzoek of ze hen over het eiland mochten leiden en zodoende hun Engels konden oefenen. Omdat Tineke nog te ziek was om te snorkelen, besloot ik zondag 25 oktober met Made en een vriend van Made de Gunung Api (650 m) te beklimmen. ¶s Nachts werden we opgeschrikt door een kleine aardbeving, waarvan het epicentrum bij Tanimbar lag. Om 5:00 uur vertrokken we van hotel Delfika en voeren met een kleine boot naar de voet van de Gunung Api. Voor de zekerheid had ik veel water en een verbandset meegenomen. Dat was maar goed ook, want bij het afstappen van de boot bezeerde ik mijn hoofd aan overhangende balken. Het begin van de wandeling was gemakkelijk: het was koel, het pad liep tussen bomen en was niet zo steil. Maar gaandeweg werd de tocht steeds zwaarder. De zon kwam op, de begroeiing werd minder het pad steeds steiler en tot overmaat van ramp was het pad bezaaid met stenen. Je moest je optrekken aan takken langs het pad en als die loslieten, gleed je omlaag. Made hield de moed erin door steeds te zeggen dat we nog 30 m van de top waren, maar het was zo warm, dat ik elke 10 meter moest stoppen en die 30 meter klopten van geen kanten. Ik had natuurlijk geen enkele training en om 11:00 moest ik de tocht staken toen we nog zo¶n 100 m van de top waren. Het beklimmen van de Gunung Api is een zondags uitje voor de plaatselijke bevolking en het was dan ook zeer frustrerend dat drommen kleine kindjes mij op blote voeten over die keien passeerden. De terugtocht was zo mogelijk nog verschrikkelijker. Je moest je als Tarzan van de ene tak naar de andere slingeren en gleed soms een paar meter naar beneden over de rollende stenen. Voor mij was dat eens maar nooit weer! Dit verhaal wordt vervolgd.
18
Literatuur 1. Giles Milton: Nathaniel¶s Nutmeg ISBN 978-0-340-69676-7 2. Somerset Maugham: The Narrow Corner 3. Maluku. Indonesian Spice Islands Periplus ISBN 962-593-176-7 4. http://www.vocsite.nl/geschiedenis/index.html UIT HET INDISCH FAMILIE ARCHIEF Ems v.d. Broeke Frans Kiesel zond ons wat kopij die hij ontleende aan het Indisch Familie Archief. Het Indisch Familie Archief *) is in het bezit van een drietal bijzondere herinneringsalbums die betrekking hebben op de in Bandoeng opgevoerde kinderoperettes ³De groene ridder´, ³Petertjes reis naar de maan´ en de in Batavia opgevoerde kinderoperette ³Bruintje Beer en Wim Das´. Alle drie zijn voorzien van vele foto¶s, namen van deelnemende kinderen, informatieve krantenartikelen, programma¶s, portretten van Ems van de Broeke, van sommige medewerkers en van orkestleden. In de dertiger jaren van de vorige eeuw werden door het Algemeen Indisch Dagblad ³De Preangerbode´ een 10-tal succesvolle kinderoperettes georganiseerd waarvan de regie in handen was van Ems van den Broeke. Haar operettes hadden dikwijls een bezetting van ruim 150 personen, meest kinderen, terwijl het orkest meerdere malen ongeveer 30 man sterk was. In de schouwburg Concordia in Bandoeng werden opgevoerd de kinderoperettes: Schoorsteenvegertje, De stukgedanste balschoentjes, Goudsprookjes tooverlied, Bruintje Beer en Wim Das, De groene ridder, Arretje Nof of de draak en de Chineesche prinses, De avonturen van meneer Prikkebeen, Petertjes reis naar de maan, Duimelot, en ten slotte Bruintje Beer en de Sneeuwkoningin. Op verzoek van de Java-Bode werd de operette Bruintje Beer en Wim Das ook voor de jeugd van Batavia georganiseerd en op 30 november en 1, 4, 7 en 12 december 1940 opgevoerd in de schouwburg aldaar, gespeeld door kinderen uit Batavia. Noot *):
Het Indisch Familie Archief is sinds korte tijd ondergebracht bij het gemeentarchief van Den Haag in het stadhuis aan het Spui nr 70. Bezoekuren woensdag en donderdag van 10.00 ± 15.00 uur.
M. van Suchtelen, een bijzondere vrouw Daarnaast heeft het Indisch Familie Archief in Den Haag een verzameling fotoalbums in depôt, waaronder een aantal waaraan men interessante historische informatie kan ontlenen. Een voorbeeld is een herinneringsalbum dat betrekking heeft op mw. M. van Suchtelen, een fröbelonderwijzeres, die jarenlang werkzaam is geweest, eerst in Semarang en later in Buitenzorg (Bogor). Op 19 september 1930 werd het feit herdacht dat zij vanaf 23 december 1905, praktisch 25 achtereenvolgende jaren, directrice was geweest van de Buitenzorgsche Fröbelschool. Deze school, welke in 1880 op initiatief van een aantal vrijmetselaren, leden van de Loge Excelsior, was gesticht, had een goede naam. Ten tijde van haar ambtsjubileum telde de school 75 Europese en 83 Indonesische leerlingen tussen de 4 en 6 jaar oud. Er bestaan diverse bronnen, zoals bovenvermelde, die een licht doen schijnen op onze geheel verdwenen samenleving in het vroegere Nederlands-Indië; met relatie tot Buitenzorg citeer ik uit de Winkler Prins Algemeene Encyclopaedie, 4e deel, uitgegeven in 1933: ³Buitenzorg, bij de inheemsen Bogor geheten, is de hoofdplaats van de residentie van dien naam en zetel van den gouverneur-generaal, die hier zijn gewone verblijfplaats heeft en gewoonlijk slechts eenmaal per maand voor enkele dagen naar Batavia gaat. Sedert 1873 is het met een spoorweg met Batavia verbonden. Het ligt 265 m boven de oppervlakte der zee en is beroemd om zijn uitmuntend klimaat en prachtige omgeving.
19
Het is in de laatste jaren snel vooruitgegaan, vooral ook door de overbrenging van verschillende gouvernementsbureaus van het warme en minder gezonde Batavia, naar het koele, gezonde en daarom meer tot werken geschikte Buitenzorg; o.a. werd in 1885 de Algemeene Secretarie overgebracht, later ook het hoofdbureau van het Mijnwezen en de directie der Staatsspoorwegen, het Departe-ment van Landbouw met ¶s Lands Plantentuin en de Kultuurtuin. Krachtens de decentralisatiewet van 1903 heeft Buitenzorg, evenals Batavia, een gemeenteraad gekregen en sinds 1920 een burgemeester. Het bevolkingscijfer bedraagt (1930) 65 427, waaronder 5239 Europeanen, 7181 Chineezen en 1084 andere vreemde Oosterlingen.´ Einde citaat. Een aankondiging betreffende toneelvoorstellingen in Bandoeng in oktober 1923: Bandoengse Kunstkring. Beschermheer: de Resident der Preanger Regentschappen Eerste serie tooneelvoorstellingen te geven door de spelers van stad en lande onder leiding van Anton Verheyen en Paul de Groot in de schouwburg van de Soc. ³Concordia´ Dinsdag 9 October, Vondel¶s Adam in ballingschap. Maandag 15 October, De duivel, tooneelspel van Franz Molnàr. Dinsdag 16 October, Overschotje, blijspel van Niccodemi. Entreé:
Buitengewone leden: f 0,75 Gewone leden: f 1,25 Niet-leden: f 6,Het Bestuur.
Nagekomen bericht: Charles Burki: ³Achter de Kawat´ Charles Burki legde tijdens de oorlog als krijgsgevangene het dagelijkse leven in het Jappenkamp vast in tekeningen. Nu is er een boek en zijn de tekeningen t/m 5 september in Den Haag te zien op een tentoonstelling in het Museon (www.museon.nl). Er bestaan al veel geschreven verslagen van het kampleven in Japanse gevangenschap in Nederlands-Indië. In tekeningen is dat veel minder vaak gedaan. ³Achter de kawat´vormt daarom een uniek document. Charles Burki (1909 -1994) legde vanachter de kawat vast hoe de gevangenen met veel vindingrijkheid de ontberingen enigszins draaglijk probeerden te maken. Er staan aangrijpende tekeningen van gemartelde en uitgehongerde gevangen in ³Achter de Kawat´, maar er valt ook het nodige te lachen. Geen detail van het kampleven ontsnapte aan Burki¶s aandacht. Charles Burki begroef de tekeningen in het kamp bij Bandung. Toen het vrachtschip waarmee hij naar Japan werd vervoerd, getorpedeerd werd door de Amerikaanse marine, was Burki een van de weinige overlevenden en in Japan overleefde hij in een werkkamp in Nagasaki zelfs de atoombom. Ook die ervaringen legde Charles Burki vast. In 1946 kreeg hij de kamptekeningen weer in zijn bezit, puntgaaf. Het hospitaaldoek, de zinken bus en de teakhouten kist waarin ze verpakt waren, hadden de tekeningen goed beschermd. Het boek kost ¼ 15,00 + ¼ 2,50 verzendkosten en u kunt het boek bestellen bij uitgeverij XTRA: telefonisch via nr. 020 625 4852 of per e-mail:
[email protected] U betaalt na ontvangst van uw bestelling. Een factuur wordt bijgesloten. Ook bij bestelling van meerdere exemplaren betaalt u in totaal ¼ 2,50 verzendkosten. Het boek is ook verkrijgbaar via de boekhandel en de strippenspeciaalzaak. N.b. bestelt u 10 of meer exemplaren rechtstreeks bij de uitgeverij dan krijgt u 1 (één) extra exemplaar cadeau.
20
ALGEMENE GEGEVENS Bestuur en Redactie Walter Burger, voorzitter a.i. Meloenstraat 140, 2564 TL Den Haag Telefoon: 070 323 5651 E-mail:
[email protected]
Thelma Jellema-van Dort, lid Klaverweide 210, 2272 BZ Voorburg Telefoon: 070 355 7597 E-mail:
[email protected]
Tineke Holleman-Bangert, secretaris Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Telefoon: 035 693 0650 E-mail:
[email protected]
Willem van Ouwerkerk, lid Quarles van Uffordlaan 6, 6721 HS Bennekom Telefoon: 031 843 0334 E-mail: ramboetan&hotmail.com
Eric Holleman, penningmeester Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum Telefoon: 035 693 0650 E-mail: e.holleman@ casema.nl
Web-site: www.vedo-world.nl Redactieadres: Zie Tineke Holleman
Lidmaatschap Contributie is verschuldigd per kalenderjaar en dient vooruit te worden betaald. Opzegging dient te geschieden voor 1 december van het voorgaande jaar.
2009 2010 2011
Basis Contributie 10 5 5
Contributie inclusief G&KD per post in: Nederland Europa Wereld 10 10 10 10 10 12 10 10 12
N.B. Paren ontvangen slechts één exemplaar van G&KD. Leden die G&KD per e-mail ontvangen of een partner hebben die G&KD ontvangt, betalen alleen de basiscontributie. U kunt een adreslijst 2009 bij ons bestellen zolang de voorraad strekt. Hij kost ¼ 5. Voor toezending wordt een toeslag berekend ( ¼ 2 in Nederland, ¼ 3 in Europa en ¼ 5 buiten Europa).
Specificatie van uw betaling Op de adreslabel staan uw lidnummer en - tussen haakjes - de uitstaande contributie in Euro¶s t/m het lopende jaar. Als daar niets staat, hoeft u dus niets te betalen. Maakt u geld over vanuit het buitenland, vermeldt dan de IBAN- en BIC-codes die hieronder staan. Wilt u er rekening mee houden dat het inwisselen van cheques en buitenlandse valuta ons ¼ 12,50 respectievelijk ¼ 3,50 kost? Voor de correcte administratie van betalingen is het essentieel dat u bij uw overschrijving het lidnummer vermeldt van degene voor wie u betaalt. Betaalt u voor een ander, vermeldt dan ook zijn naam. Gebruik de volgende betalingscodes: nnnn : Cyy Eyy
I
Lid nummer nnnn Contributie jaar yy G&KD per post Contributie jaar yy G&KD per e-mail Introducé
M Gewone maaltijd V Vegetarische maaltijd A
Adreslijst op reünie
P
Adreslijst per post
D B
Donatie Komt op ALV/reünie alleen nodig als dat niet blijkt uit andere codes
Ongespecificeerde betalingen boven de verschuldigde contributie worden als éénmalige donatie geboekt. Specificeer in het veld mededelingen, niet in het betalingskenmerk, want dat laatste komt niet over. Voorbeeld 1: In dit voorbeeld ontvangt lid 1080 G&KD per post. Het betaalt contributie voor 2010 en 2011 (samen ¼ 20) en een donatie. Het komt op de reünie, maar bestelt geen maaltijd. Om te zorgen dat er op de reünie een badge en een bon voor koffie/spekkoek voor hem klaar liggen, geeft hij met B aan dat hij op de ALV komt. Op de overschrijvingskaart vermeldt hij bij mededelingen: 1080: C10 + C11 + D + B
Voorbeeld 2: In dit voorbeeld ontvangt paar 191 (beiden lid) éénmaal G&KD per e-mail. Het betaalt 2 x de basiscontributie voor 2010, (samen ¼ 10), neemt twee introducés mee naar de reünie en bestelt drie gewone en één vegetarische maaltijd. Verder bestelt het een adreslijst, te verzenden per post. Op de overschrijvingskaart vermeldt het bij mededelingen: 191: 2 x E10 + 2 I + 3 M + V + P
Bankrelatie: Bankrekening 537857 t.n.v. VEDO Nederland, Gentiaanstraat 11, 1402 CP Bussum
IBAN: NL77 INGB 0000537857; BIC: INGBNL2A 21
