Jaarverslag
2015
VOORWOORD Slechthorendheid is een chronische aandoening die niet te genezen is. Gehooraandoeningen kunnen een leven lang impact hebben op het welzijn, de sociale participatie, de leerprestaties, het arbeidsperspectief en de duurzame inzetbaarheid van mensen. Gehoorschade kan in veel gevallen eenvoudig worden voorkomen. In februari 2015 maakte de WHO bekend dat wereldwijd meer dan 1 miljard jonge mensen risico lopen op gehoorschade door harde muziek. De WHO roept overheden dan ook op gehoorschade door blootstelling aan harde muziek en lawaai tegen te gaan met wetgeving en informatiecampagnes. In Nederland is de Nationale Hoorstichting de landelijke organisatie die zich inzet om gehoorschade bij kinderen, jongeren en volwassenen te voorkomen. In 2015 zagen we opnieuw een aanzienlijke groei van ons bereik naar de doelgroepen. In 2015 deden ruim 185.000 jongeren en volwassenen de online hoortest Oorcheck, meer dan drie maal zoveel als in 2014. Deze hoortest geeft jongeren inzicht hoe goed zij horen en spoort hen aan gehoorbescherming te dragen. In april 2015 bracht het Academisch Medisch Centrum Amsterdam een rapport uit met de uitslagen van de Oorcheck over een periode van vijf jaar. Bij een kwart van de jongeren die de hoortest deed was sprake van gehoorverlies. Dit rapport kreeg veel media-aandacht en maakte maatschappelijke en wetenschappelijke discussies los over de preventie van gehoorschade. In april riep de Tweede Kamer het Ministerie van VWS in een motie op samen met de Nationale Hoorstichting een Actieplan Preventie Gehoorschade op te stellen. In 2015 kwamen ook steeds meer GGD’en in beweging. Met hulp van de Hoorstichting ontwikkelden een aantal GGD’en lokale initiatieven om gehoorschade tegen te gaan, waaronder publiekscampagnes en onderzoek op scholen. GGD Amsterdam en GGD Groningen werken samen met de Hoorstichting aan een pilot om de Oorcheck hoortest in te zetten op scholen in het voortgezet onderwijs. Voorts werkte de Hoorstichting in 2015 samen met haar strategische partners, waaronder het Vignet Gezonde School en het RIVM / Centrum Gezond Leven, om preventie gehoorschade te borgen in het onderwijs.
2
Ja ar verslag 2015
Laura van Deelen directeur
De afgelopen jaren is dankzij onze inspanningen veel meer aandacht gekomen voor de preventie van gehoorschade. Meer lokale overheden zijn in beweging gekomen , en steed s meer jongeren d ragen gehoorbescherming bij het uitgaan. Maar we zijn er nog niet. Preventie is een kwestie van de lange adem, die begint bij inzicht en bewustwording. De Hoorstichting zal zich blijven inspannen om de preventie van gehoorschade bij kinderen en jongeren op de nationale gezondheidsagenda te houden, en gehoorschade bij deze kwetsbare doelgroepen te voorkomen.
INHOUDSOPGAVE
MISSIE
4
FEITEN EN CIJFERS
5
COMMUNICATIE EN BEREIK
6
PROJECTRESULTATEN 2015
8
ONDERZOEKSRESULTATEN 2015
13
ORGANISATIE
14
FINANCIELE VERANTWOORDING
15
HARTELIJK DANK!
17
CONTACT
18
Ja ar verslag 2015
3
MISSIE De Nationale Hoorstichting is de landelijke autoriteit op het gebied van de preventie van gehoorschade bij kinderen, jongeren en werknemers. De Nationale Hoorstichting strijdt voor een gezond gehoor voor iedereen in Nederland.
Visie Het gehoor is een belangrijk zintuig. Met het gehoor leggen we verbinding met onze omgeving; onze partner, ons gezin, onze vrienden, onze werkkring. Het gehoor is echter ook een kwetsbaar zintuig, dat onomkeerbaar beschadigd kan worden. Een groeiend aantal kinderen en jongeren loopt gehoorschade op door harde muziek in uitgaansgelegenheden of via koptelefoons. Ook staan gehoorproblemen al jarenlang in de top drie van meest voorkomende beroepsziekten Gehoorproblemen bemoeilijken sociale participatie en kunnen leiden tot depressie en school- en arbeidsuitval. Daarmee is gehoorschade niet alleen een persoonlijk probleem, maar ook een maatschappelijk probleem met aanzienlijke sociale en financiële consequenties.
Missie Gehoorschade kan niet worden genezen, maar in veel gevallen wel worden voorkomen. Wij staan voor: • Een wettelijk geluidslimiet van 88 dB voor schoolfeesten en uitgaanslocaties voor bezoekers tot 18 jaar. • Een wettelijk geluidslimiet van 103 dB voor alle uitgaanslocaties voor bezoekers vanaf 18 jaar. • Landelijke gehoorscreening voor schoolgaande kinderen. • Jaarlijkse gehoorscreening van werknemers die in lawaai werken. • Voorlichting in het curriculum van het primair, voortgezet en middelbaarberoepsonderwijs.
4
Ja ar verslag 2015
De Nationale Hoorstichting: • Maakt gevalideerde interventies, waaronder lesmateriaal en online hoortesten, en stelt die ter beschikking aan scholen, gemeenten en GGD’en; • Adviseert en ondersteunt partijen die een rol kunnen spelen in de preventie van gehoorschade, waaronder GGD’en, gemeenten, scholen en de landelijke overheid; • Doet wetenschappelijk onderzoek. Onze online hoortesten zijn de enige bron van grootschalige jaarlijkse data over de kwaliteit van het gehoor in Nederland. Met onze websites en online hoortesten bereikt de Hoorstichting jaarlijks ongeveer 400.000 mensen.
FEITEN EN CIJFERS 1.600.000 900.000
Nederlanders zijn slechthorend
erknemers in Nederland werken W dagelijks in schadelijke geluisniveaus
Lawaaischade is de meest gemelde beroepsziekte. 1
Onderzoeksresultaten Oorcheck 2010-2014 25% van de jongeren scoort niet goed op de online Oorcheck hoortest
MP3-Check 2015 17% van de jongeren loopt risico op gehoorschade door risicovol luisteren naar een muziekspeler
Risicogedrag MBO’ers 2015 29.3% luistert naar te harde muziek op hun muziekspeler 10.8% heeft een piep na het luisteren 46.8% heeft een piep na het uitgaan
Slechthorenden meer risico op depressie. Matige tot ernstige depressie komt 2,3 keer zo vaak voor bij mensen met licht tot ernstig gehoorverlies ten opzichte van mensen met een uitstekend gehoor2.
Jaarlijkse kosten tinnitus De maatschappelijke kosten van tinnitus worden door Universiteit Maastricht geraamd op 6,8 miljard euro per jaar 3
1. NCvB (2015). Beroepsziekten in cijfers 2014, Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Amsterdam. 2. Li, C.M., Zhang, X., Hoffman, H.J. & Cotch, M.F. (2014). Hearing Impairment Associated With Depression in US Adults, National Health and Nutrition Examination Survey 2005-2010. JAMA-Otolaryngology – Head & Neck Surgery. 140; 4. 3. Maes, I.H.L., Cima, R.F.F., Vlaeyen, J.W., Anteunuis, L.J.C. & Joore, M.A. (2013) Tinnitus: A Cost Study. Ear & Hearing 34: 508-514.
Ja ar verslag 2015
5
COMMUNICATIE EN BEREIK Bereik websites De Nationale Hoorstichting beheert drie informatieve websites voor verschillende doelgroepen en een website met de Oorcheck hoortest. De informatieve websites zijn in 2015 door meer dan 217.000 unieke bezoekers bezocht. De online hoortest Oorcheck werd ruim 185.000 gedaan. Dit aantal is een verdrievoudiging ten opzichte van 2014. hoorgeluidsoorcheck.nl
Online hoortest Oorcheck Aantal tests in 2015: 185.000
Oorcheck.nl Oorcheck.nl is de populaire jongerenwebsite van de Hoorstichting. Deze website is gericht op jongeren, maar wordt ook gebruikt door intermediaire partijen zoals GGD’en. De website geeft het complete verhaal over gehoorschade en hoe je het kunt voorkomen. Je kunt testen hoe het met je eigen gehoor gesteld is, of je luistergedrag veilig is, en je kunt er gehoorbescherming kopen. In 2015 is Oorcheck.nl compleet vernieuwd, uitgebreid met een webshop voor gehoorbescherming en geschikt gemaakt voor mobiele platforms. Ten opzichte van 2014 is het aantal bezoekers verdubbeld. Aantal bezoekers in 2015: 160.635 (145.000 unieke bezoekers)
Hoorstichting.nl Hoorstichting.nl is er voor intermediaire partijen zoals GGD’en, gemeenten, scholen en werkgevers. Op deze website staat informatie die deze partners kunnen gebruiken om de preventie van gehoorschade in beleid te verankeren en uit te dragen naar hun doelgroepen. In 2015 is Hoorstichting.nl gemoderniseerd en voorzien van doelgroep-specifieke informatie. Ten opzichte van 2014 is het aantal unieke bezoekers bijna verdubbeld Aantal bezoekers in 2015: 72.468 (60.000 unieke bezoekers)
Geluidstuin.nl Geluidstuin is gericht op kinderen van 8 tot 12 jaar en hun ouders. Op deze interactieve site kunnen kinderen verschillende games doen waarin ze spelenderwijs leren hoe belangrijk een goed gehoor is. Ook kunnen zij via deze site de Kinderhoortest doen. Het bereik van deze website is de afgelopen jaren afgenomen omdat deze site nog niet geschikt is voor mobiele platforms. In 2016 wordt de Geluidstuin vernieuwd en geschikt gemaakt voor mobiele platforms Aantal bezoekers in 2015: 14.756 bezoeken (12.741 unieke bezoekers)
6
Ja ar verslag 2015
stichting.nl
tuin.nl
Campagne In april heeft op 23 NS-stations in de vier grote steden een Abri Campagne ‘Hoe goed is jouw gehoor?’ gehangen. De campagne werd gesponsord door Communicatiebureau Beyen Meyer, en heeft er mede toe geleid dat de Oorcheck hoortest tijdens de campagne en de weken erna ruim duizend keer per dag werd gedaan.
In de Media In 2015 was er opnieuw veel aandacht in de landelijke media voor de preventie van gehoorschade.
Op 10 april deed RTL Nieuws verslag van het AMC rapport over de Oorcheck hoortest 2010-2014.
Op 21 april besteedde RTL’s Koffietijd aandacht aan de gehoorschadeproblematiek onder jongeren en legde Kelly Coenen uit hoe jongeren hun gehoor kunnen beschermen. Er keken 208.000 mensen naar de uitzending.
Op 2 mei werd in VARA’s Kassa een oordoppentest gedaan en gaf Remco Hoeffnagel toelichting op het gebruik en de noodzaak van het dragen van de oordoppen. De uitzending trok 1,1 miljoen kijkers.
Op 19 juni werd in EditieNL aandacht besteed aan het dragen van oordoppen. Kelly Coenen gaf uitleg over verschillende oordoppen en waar het prijsverschil in zit.
Ja ar verslag 2015
7
PROJECTRESULTATEN 2015 Gezond gedrag kun je leren. De Nationale Hoorstichting zorgt voor kennis over het voorkomen van gehoorschade binnen alle lagen van het onderwijs. Hiertoe werken wij samen met onze strategische partners, het RIVM, Vignet Gezonde School, GGD GHOR Nederland, onderwijsraden en leefstijlinstituten. Wij ontwikkelen onderwijsmateriaal, verzorgen voorlichtingslessen in het primair onderwijs en voortgezet onderwijs en begeleiden leerlingen en studenten bij afstudeeropdrachten en onderzoeken.
Hoortest Oorcheck in het JGZ contactmoment
Ook adviseren en ondersteunen we partijen die een rol kunnen spelen in de preventie van gehoorschade, waaronder GGD’en, gemeenten, scholen en de landelijke overheid.
Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid5 en het RIVM6 adviseerden eerder al om tijdens de JGZ contactmomenten op 10-, 13- en 15/16-jarige leeftijd een hoortest af te nemen en voorlichting te geven over het voorkomen van gehoorschade. Bijkomend voordeel van screening is dat een monitoringssysteem ontstaat waarmee de omvang en de trend van lawaaislechthorendheid bij jongeren in Nederland inzichtelijk wordt gemaakt .
Nationaal Actieplan Preventie Gehoorschade In april 2015 riep de Tweede Kamer het Ministerie van VWS op samen met de Hoorstichting een Actieplan Preventie Gehoorschade op te stellen. In een gezamenlijke brief aan de Staatssecretaris van VWS riepen de Nationale Hoorstichting, de Nederlandse Vereniging voor Audiologie (NVA), de Nederlandse Vereniging voor Klinische Fysica (NVKF-KKAu) en de KNO-Vereniging het Ministerie van VWS op vijf maatregelen te nemen om gehoorschade door hard geluid structureel op te lossen.
Deze vijf maatregelen zijn: 1. Het instellen van een gedifferentieerde geluidslimiet voor alle muzieklocaties; 2. Het ontwikkelen van lesmateriaal; 3. De screening van scholieren op gehoorschade; 4. Ontwikkeling van een campagne voor 18-25 jarigen, en 5. Betere maatregelen om gehoorschade op de werkvloer te voorkomen.
Op 20 november presenteerde het Ministerie van VWS een tweejarig Actieplan Preventie Gehoorschade. De vijf voorgestelde maatregelen zijn grootendeels in dit actieplan opgenomen.
4. 5. 6. 7.
8
Ja ar verslag 2015
In 2015 heeft het Trimbos-instituut in samenwerking met de Hoorstichting een kosten-batenanalyse uitgevoerd naar de effectiviteit van een aantal interventies met betrekking tot de preventie van gehoorschade. Het Trimbos-instituut komt tot de conclusie dat inzet van de Oorcheck hoortest een kosteneffectieve manier is om gehoorschade te voorkomen 4 .
De Hoorstichting heeft daarom in 2015 stappen gezet om te onderzoeken op welke manier de Oorcheck geschikt gemaakt kan worden voor gebruik in de Jeugdgezondheidszorg. In samenwerking met het AMC en LUMC zijn ten behoeve van de Oorcheck en de Kinderhoortest twee nieuwe validatieonderzoeken gestart. In samenwerking met GGD Amsterdam en GGD Groningen zijn parallel twee implementatiepilots opgezet. De Hoorstichting heeft een nationale werkgroep geformeerd, waarin onderzoeksopzet en resultaten van deze onderzoeken worden besproken. In deze werkgroep hebben audiologen, KNO-artsen en andere experts zitting. In 2016 worden de resultaten van deze inspanningen verwacht.
GGD’en op de bres voor preventie gehoorschade In 2015 organiseerde de Nationale Hoorstichting een bijeenkomst voor GGD’en. Doel van deze bijeenkomst was de uitwisseling van informatie en best practices over activiteiten en initiatieven op het gebied van de preventie van gehoorschade. In opvolging van deze bijeenkomst werd bij GGD GHOR Nederland een werkgroep opgericht en een inventarisatie van preventieactiviteiten en materialen op GGD Kennisnet geplaatst. Ook gaven GGD’en met materialen van de Hoorstichting voorlichtingslessen op basisscholen, werden actieweken georganiseerd met bibliotheken en gezondheidsmarkten georganiseerd. Verschillende GGD’en
Trimbos rapport (2015). Prevention of hearing loss in young adults, a cost-benefit analysis. Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, www.ncj.nl, Rapport ‘Advies Extra contactmoment in de leeftijdsperiode 12-19 jaar’ (2009). RIVM rapport ‘Gezond opgroeien – Verkenning Jeugdgezondheid’ (2014). RIVM rapport ‘Gehoorschade en geluidsblootstelling in Nederland – inventarisatie van cijfers (2013).
hebben hun gemeente schriftelijk verzocht actie te nemen om gehoorschade te voorkomen, en geadviseerd welke maatregelen zij hiertoe moeten nemen. GGD Groningen en GGD Amsterdam startten samen met de Hoorstichting een pilot om te onderzoeken of de Oorcheck hoortest kan worden ingezet in de JGZ contactmomenten in het voortgezet onderwijs. Deze pilot is onderdeel van het onderzoeksproject ‘Oorcheck in JGZ contactmoment’. De resultaten zijn in 2016 bekend.
Vernieuwing Oorcheck.nl Op Oorcheck.nl kunnen jongeren hun gehoor testen en checken hoeveel risico zij lopen door hun uitgaansgedrag en mp3-luistergedrag. Deze website wordt ook veel op scholen gebruikt. In maart 2015 verscheen de populaire jongerenwebsite Oorcheck.nl in een compleet nieuwe versie. De website is gemoderniseerd en uitgebreid met een uitgaanskalender en een webshop voor gehoorbescherming. Naast Oorcheck.nl is ook de docentenpagina met lesmateriaal voor de eerste twee klassen van het VO aangepast en beschikbaar gemaakt voor gebruik via tablets en telefoons. Omdat het lesmateriaal door de aanpassingen even offline is geweest is het materiaal in 2015 een stuk minder vaak geraadpleegd. In 2015 deden ruim 185.000 jongeren en volwassenen de online hoortest op Oorcheck.nl, meer dan drie keer zoveel als in 2014.
Het is daarom van belang dat scholen en leraren worden gemotiveerd en ondersteund met lesmateriaal over de preventie van gehoorschade. In 2015 heeft de Hoorstichting meegewerkt aan de totstandkoming van de SLO leerlijn preventie gehoorschade. Hopelijk zal dit ertoe leiden dat uitgeverijen de preventie van gehoorschade meenemen in lesmateriaal, en meerdere partijen gaan investeren in de ontwikkeling van lesmateriaal over dit onderwerp. Voor het PO is het thema gehoorschade ondergebracht bij het certificaat ‘Fysieke veiligheid’. Omdat het thema ‘Fysieke veiligheid’ voor het VO minder relevant is gebleken moet er in 2016 naar een andere manier worden gezocht om de preventie van gehoorschade toch in het vignet voor het VO te borgen. Voor het MBO valt het thema vooralsnog bij het certificaat ‘Roken, alcohol, drugs en gehoorschade’. In 2016 zal er gewerkt worden aan een nieuw vignet: ‘Fit, veilig en gezond werken’, waar het thema gehoorschade in wordt ondergebracht. In januari 2015 gaf de Hoorstichting als partner van Vignet Gezonde School op de Nederlandse Onderwijs Tentoonstelling (NOT) voorlichting over het Vignet Gezonde School. Honderden docenten en andere onderwijsbetrokkenen hebben kennisgemaakt met het vignet, waarvan 150 specifiek geïnteresseerd in het thema fysieke veiligheid.
Partner Testjeleefstijl.nl Partner Vignet Gezonde School De Hoorstichting is sinds 2012 actief partner van Gezonde School. Het vignet Gezonde School is beschikbaar voor het primair onderwijs (PO), het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) en voor het voortgezet onderwijs (VO). Om het deelvignet te verkrijgen waarin preventie gehoorschade is ondergebracht moet een school lesgeven over de preventie van gehoorschade en het Geluidadvies Schoolfeesten van de Nationale Hoorstichting implementeren. Ondanks inspanningen van de Hoorstichting gedurende de afgelopen vier jaar om het aantal scholen dat dit deelvignet aanvraagt te verhogen, hebben maar weinig scholen hier aandacht voor. Scholen geven prioriteit aan de aanpak van problemen rondom voeding, bewegen, alcohol en drugs. Het thema gehoorschade is een relatief nieuw en minder bekend onderwerp waar scholen nog weinig aan doen.
MBO-studenten hebben een grote kans om in de toekomst via hun werk te worden blootgesteld aan lawaai. Ook vertoont deze doelgroep het meeste risicogedrag. De door de MBO Raad ontwikkelde leefstijltest op Testjeleefstijl. nl wordt door de helft van alle MBO-scholen ingezet tijdens het vak Vitaal Burgerschap. Onderdelen van het thema Gehoor & Muziek zijn de Oorcheck hoortest van de Hoorstichting en een enquête over muziek luisteren en uitgaan. Leerlingen krijgen individueel feedback en concrete tips om hun leefstijl te verbeteren. In 2015 is dit thema door meer dan 28.000 studenten gedaan.
Ja ar verslag 2015
9
Evaluatie lespakket HoorToren De HoorToren is een door de Hoorstichting ontwikkeld lespakket over het gehoor voor alle groepen van het primair onderwijs. Het is het enige volledige en schoolbreed inzetbare lesmateriaal over het thema gehoor en gehoorschade. Het lespakket is in 2009 ontwikkeld en sinds 2011 ook digitaal beschikbaar via www.hoortoren.nl. De HoorToren is door het RIVM erkend als ‘goed onderbouwde’ interventie voor het PO en opgenomen in de interventiedatabase Centrum Gezond Leven. In 2015 zijn aanpassingen gedaan aan de docentenhandleidingen en is de content op Hoortoren.nl vernieuwd. Hiernaast is onderzoek gedaan naar het gebruik en bereik van de HoorToren. Van de ruim 130 benaderde basisscholen die de HoorToren recentelijk hebben aangevraagd, hebben echter uiteindelijk maar 8 docenten de enquête ingevuld. Deze docenten beoordelen het materiaal als leerzaam, interessant, goed op niveau, aantrekkelijk en makkelijk in te zetten in de les. De meeste docenten gebruiken het lespakket jaarlijks, klassikaal of in groepjes, en niet tijdens een specifiek vak.
Geluidstuin.nl is ook een ‘goed beschreven’ interventie. In 2016 zal de website worden vernieuwd.
Begeleiding studenten en scholieren In de eerste helft van 2015 heeft de Hoorstichting twee stagiairs begeleid van de opleiding Gezondheidspsychologie van Universiteit Leiden. Zij deden onderzoek naar het OORzaken magazine. Verder begeleidde de Nationale Hoorstichting 100 scholieren van het Technasium in Driehuis bij hun opdracht om een middel te vinden waarmee gehoorschade door het luisteren naar harde muziek voorkomen kan worden. Zes studenten van de Hogeschool Avans in Breda werden door de Hoorstichting gecoacht bij het bedenken van een interventie om gehoorschade tegen te gaan tijdens het uitgaan. Ook werd een student van de opleiding Toegepaste Psychologie aan de HvA begeleid bij haar afstudeeropdracht om jongvolwassen vrouwen te stimuleren in het dragen van gehoorbescherming op dance-events.
Evaluatie Magazine OORzaken Convenant Preventie Gehoorschade Muzieksector Studenten Gezondheidspsychologie van de Universiteit van Leiden verrichtten in het kader van hun stage onderzoek naar de tevredenheid over en de effectiviteit van het OORzaken Magazine onder 355 leerlingen en hun docenten in het primair onderwijs. Leerlingen vinden het magazine leuk, duidelijk, leerzaam en makkelijk. Ook sluit het magazine goed aan op de doelgroep. Het magazine zorgde ook voor een verbetering op de determinanten kennis, houding en risicoperceptie. Docenten zijn ook enthousiast over het OORzaken magazine. Ze vinden het magazine leuk, leerzaam, duidelijk en aantrekkelijk. De meesten zouden het magazine vaker willen gebruiken, en dan vooral tijdens een les over het gehoor of zintuigen.
Interventiedatabase RIVM Centrum Gezond Leven In de Interventiedatabase van het RIVM staan actuele leefstijlinterventies die in Nederland beschikbaar zijn. Deze interventies worden door een erkenningscommissie beoordeeld op kwaliteit, gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit. In 2015 is het erkenningstraject van het RIVM gestart voor het OORzaken magazine en de Oorcheck hoortest. Deze twee interventies zijn inmiddels opgenomen in de interventiedatabase als ‘goed beschreven’. De website
10 J a a r v e r s l a g 2 0 1 5
Er is geen wettelijke geluidslimiet voor muziek in uitgaansgelegenheden. In 2014 sloot het Ministerie van VWS een Convenant met twee brancheverenigingen met de doelstelling het decibelniveau in uitgaansgelegenheden terug te dringen. Dit Convenant is het resultaat van twee eerdere proefprojecten van de Nationale Hoorstichting om bezoekers van uitgaansgelegenheden te beschermen tegen gehoorschade. De actieve betrokkenheid van VWS is een belangrijke stap vooruit. Het Convenant is echter niet voldoende, omdat cafés, clubs en discotheken hierbij niet zijn aangesloten. In het merendeel van de uitgaansgelegenheden worden wekelijks nog steeds honderdduizenden bezoekers blootgesteld aan schadelijke geluidsniveaus. De Hoorstichting streeft daarom naar een wettelijke geluidslimiet voor alle uitgaansgelegenheden.
Meldpunt Gehoorschade Het Meldpunt Gehoorschade is een landelijk meldpunt voor klachten of zorgen over gehoorschade door hard geluid. Via dit meldpunt en de algemene mailbox
[email protected] ontvangt de Hoorstichting wekelijks tientallen mails en telefoontjes van mensen met vragen over het thema gehoorschade. Veel voorkomende onderwerpen zijn: regelgeving inzake geluidsniveaus, informatie over veilige geluidsniveaus voor verschillende leeftijden, toegestane geluidsniveaus op schoolfeesten, sportscholen en in bioscopen, het ontbreken van voorlichting over gehoorbescherming bij uitgaansgelegenheden, en veilige muziekspelers en koptelefoons. Ook is er veel vraag naar voorlichtingsmateriaal voor onderwijs en andere doeleinden.
Lesmateriaal De Hoorstichting ontwikkelt en valideert lesmateriaal over het gehoor voor het primair en het voortgezet onderwijs. Het materiaal is te bestellen of te downloaden via de website van de Hoorstichting. Veel van het materiaal is gratis beschikbaar. Primair Onderwijs • Het lespakket HoorToren is een interactief lespakket over het gehoor voor groep 1 t/m 8 van het primair onderwijs. Het lespakket leert kinderen over de werking van het gehoor en het belang van goed kunnen horen. www.hoortoren.nl. • Het OORzaken magazine is een werkboek voor groep 6 t/m 8. In dit boekje staan allerlei weetjes en feitjes over het gehoor en gehoorschade en tips hoe leerlingen zelf hun gehoor kunnen beschermen. • Voor kinderen 9 t/m 12 jaar is er de website www.geluidstuin.nl. De site bevat filmpjes, spellen en quizzen die kinderen spelenderwijs leren hoe belangrijk een goed gehoor is. • De online Kinderhoortest is speciaal ontwikkeld voor kinderen van 6 t/m 12 jaar. De test meet hoe goed kinderen spraak in ruis kunnen verstaan. www.kinderhoortest.nl. Voortgezet Onderwijs • De website www.oorcheck.nl informeert tienduizenden jongeren in de onderwijsomgeving over de risico’s van harde muziek en het gezond houden van je gehoor. Op de site kunnen jongeren hun gehoor testen en hun uitgaansgedrag en mp3-luistergedrag checken. • Docenten van de eerste twee klassen van het VO kunnen lesmateriaal over het gehoor voor bij de vakken Muziek, Maatschappijleer/Mentorles, Biologie en Natuur/Scheikunde downloaden via de Oorcheck website, waar ook het materiaal voor VMBO en HAVO/VWO beschikbaar is.
J a a r v e r s l a g 2 0 1 5 11
HOE HARD IS TE HARD? Gehoorschade kan optreden wanneer te lang en te vaak naar te harde muziek wordt geluisterd. Maar wat is te lang, te vaak en te hard? Om hier antwoord op te kunnen geven is door audiologen van het AMC en LUMC een op de Arbonorm gebaseerd model ontwikkeld dat de kans op gehoorschade door harde muziek voorspelt (Dreschler en De Laat, 2012). Deze Expert Opinion vormt de basis van de adviezen en inschattingen die de Nationale Hoorstichting geeft over het risico op gehoorschade. De risico’s op lawaaislechthorendheid op de werkvloer zijn uitvoerig onderzocht en hebben geleid tot internationale normeringen (ISO-1999, 1990) die zijn verwerkt in Arbowetgeving. De Expert Opinion neemt deze Arbowetgeving als uitgangspunt voor de bepaling van het risico op gehoorschade door harde muziek. De Arbonorm stelt dat er een kans op permanent gehoorverlies ontstaat wanneer een werknemer 40 jaar lang 8 uur per dag wordt blootgesteld aan een gemiddeld geluidsniveau van 85 dB(A). De Arbonorm gaat dus uit van een regelmatige blootstelling: 40 jaar lang elke werkdag hetzelfde lawaai. De norm voor de risicobepaling van gehoorschade door harde muziek in de vrije tijd mag soepeler worden gesteld, omdat er geen sprake is van ‘zeer regelmatige’ blootstelling en wordt aangenomen dat de periode waarover die blootstelling zich uitstrekt, korter is dan 40 jaar.
De Expert Opinion gaat daarom uit van een veilig gemiddelde geluidsblootstelling van 88 dB, gedurende 40 uur per week. Dat betekent dat je per week 40 uur lang veilig kunt verblijven in geluid van gemiddeld 88 dB. Elke 3 dB harder betekent dat het geluidsvolume verdubbelt, en daarmee halveert de veilige verblijfduur. De gemiddelde geluidsblootstelling van 91 dB is dan 20 uur per week veilig, 94 dB 10 uur per week, 97 dB 5 uur, 100 dB 2,5 uur en 103 dB slechts 1 uur en 15 minuten per week!
Als je regelmatig uitgaat en naar muziek op een koptelefoon luistert zit je dus al snel boven de veilige grens van 88 dB en wordt de kans op gehoorschade groter. Hieronder een overzicht:
Luistergedrag
acceptabel
riskant
gevaarlijk
Gemiddeld geluidsniveau (Leq)
minder dan 88 dB(A)
88 – 92,5 dB(A)
hoger dan 92,5 dB(A)
Risico op gehoorschade*
minder dan 5 % van de mensen die zich blootstellen loopt gehoorschade van 10dB of meer op
5 % tot 50 % van de mensen die zich blootstellen loopt gehoorschade van 10 dB of meer op
meer dan 50 % van de mensen die zich blootstellen loopt gehoorschade van 10dB of meer op, en bij 5% zal de schade 20 dB of meer zijn
De volledige Expert Opinion is te vinden op www.hoorstichting.nl. Op www.oorcheck.nl kunnen jongeren de ‘Check Out’ doen om het risico op gehoorschade te berekenen.
*De kans op gehoorschade is berekend voor een grote groep (mediaan) en voor oren met een gemiddelde gevoeligheid. Individuele personen kunnen dus altijd een hogere of lagere kans hebben bij de genoemde blootstellingsniveaus. Ook in het minste risicogebied is er nog altijd een risico. Wetenschappers sluiten enig risico eigenlijk pas uit wanneer de Leq minder dan 75 dB(A) is. Deze risico’s gelden indien de harde muziek in de vrije tijd de enige bron is van schadelijke geluidsniveaus. Als er daarnaast nog andere bronnen van hard geluid zijn, zoals lawaai op de werkplek, neemt het risico op gehoorschade toe.
12 J a a r v e r s l a g 2 0 1 5
ONDERZOEKSRESULTATEN 2015 De Nationale Hoorstichting heeft drie online spraak-inruis hoortesten voor verschillende doelgroepen. Deze zelftests zijn ontwikkeld door audiologen van het LUMC en AMC, wetenschappelijk gevalideerd en gratis toegankelijk. Met de MP3-Check kunnen jongeren meten of zij veilig naar hun muziekspeler luisteren. De online tests van de Hoorstichting geven op laagdrempelige manier zelfinzicht. Daarmee dragen ze bij aan de bewustwording van het belang van een goed gehoor. Daarnaast zijn deze testen de grootste bron voor jaarlijkse wetenschappelijke data over de kwaliteit van het gehoor van kinderen, jongeren en volwassenen in Nederland. De Hoorstichting doet jaarlijks verslag van de uitslag van de online zelftesten.
Onderzoeksresultaten Oorcheck hoortest De Oorcheck hoortest is geschikt voor jongeren vanaf 12 jaar en volwassenen. De Oorcheck wordt veel op scholen gebruikt, en ook ingezet in het MBO, via de zelftest op Testjeleefstijl.nl. In 2015 is de Oorcheck meer dan 185.000 keer gedaan, waarvan ruim 28.000 via het MBO. In 2015 zijn de resultaten van de Oorcheck over de periode 2010-2014 door het Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC) geanalyseerd. Het onderzoeksrapport geeft een zorgwekkend beeld: één op de vier deelnemende jongeren (12 t/m 24 jaar) kan niet goed spraak verstaan in achtergrondlawaai. De Oorcheck hoortest is ook een onderdeel van het thema Gehoor & Muziek in Testjeleefstijl.nl. Nadat zij de hoortest hebben gedaan vullen de MBO-studenten een online vragenlijst in over risicogedrag. Uit de analyse van de vragenlijsten onder ruim 28.000 MBO’ers blijkt dat bijna de helft van de MBOstudenten na het uitgaan (46.8%) wel eens een piep in het oor heeft. Inmiddels draagt 8.6% van de studenten wel eens oordoppen, waarvan 7% soms en 1.6% altijd. Hoewel dit nog steeds niet veel is, is er wel een stijging te zien ten opzichte van vorige jaar toen 7.2% wel eens oordoppen droeg.
Onderzoeksresultaten risicogedrag luisteren naar muziekspelers Op Oorcheck.nl kunnen jongeren met de MP3-Check testen of ze veilig naar een mp-speler of smartphone luisteren. De test houdt rekening met het type mp3-speler of telefoon waarmee geluisterd wordt. De MP3-Check is in 2015 8.533
keer gedaan, waarvan 6.839 keer door jongeren van 12 t/m 24 jaar. Van deze jongeren loopt 17% risico loopt op gehoorschade door naar een muziekspeler te luisteren, het luisteren op hoog volume heeft daar het grootste aandeel in. Uit de analyse van de vragenlijsten onder ruim 28.000 MBO studenten via Testjeleefstijl komt eenzelfde beeld naar voren. 19.5% van de deelnemende MBO-studenten luistert op hoog volume (70, 80 of 90%) naar muziek. 9.8% luistert zelfs naar muziek op een geluidvolume van 100%. 1 op 10 (10.8%) MBO-studenten geeft aan na het luisteren wel eens een piep in het oor te hebben.
Validatieonderzoek Kinderhoortest De Kinderhoortest is een online spraak-in-ruistest voor kinderen van 6 tot 12 jaar. De Kinderhoortest is ontwikkeld om ouders inzicht te geven of hun kind goed spraak kan verstaan. Ook is de test bedoeld om kinderen en ouders bewust te maken van het belang van een goed gehoor. Bij een positieve uitslag wordt geadviseerd uitgebreider gehooronderzoek te laten doen. Met deze screeningstest kan eventueel gehoorverlies vroegtijdig worden opgespoord, zodat tijdig maatregelen kunnen worden genomen en het kind geen achterstanden oploopt. De Kinderhoortest genereert waardevolle data, die een indicatie geven van het gehoor van een grote groep jonge kinderen in Nederland. In 2015 werd de Kinderhoortest in samenwerking met het LUMC, AMC en een aantal scholen opnieuw wetenschappelijk gevalideerd en geschikt gemaakt voor mobiele platforms. Gedurende de validatie was deze hoortest offline. De vernieuwde en gevalideerde Kinderhoortest wordt in 2016 gelanceerd.
Validatieonderzoek Bedrijfsoorcheck De Bedrijfsoorcheck is een online screeningstest voor werknemers die in lawaai werken. De Bedrijfsoorcheck helpt bedrijven gehoorschade bij werknemers op te sporen en werknemers te motiveren de regie te nemen over de gezondheid van het eigen gehoor. Een goed gehoor is op de werkvloer van groot belang. Om met collega’s en klanten te kunnen communiceren. Maar ook om gevaar te horen aankomen. Werknemers met gehoorklachten zijn kwetsbaarder voor ongelukken op de werkvloer en psychische overbelasting. Een goed gehoor is essentieel voor duurzame inzetbaarheid. Zowel werkgever als werknemer kunnen veel doen om gehoorschade te voorkomen. Slechts 40% van de werkne-
J a a r v e r s l a g 2 0 1 5 13
mers die in lawaai werken, draagt altijd gehoorbescherming. Gehoorproblemen zijn al jarenlang de meest gemelde beroepsziekte. In 2015 werd de Bedrijfsoorcheck in samenwerking met LUMC, AMC en vier bedrijven wetenschappelijk gevalideerd
en toegankelijk gemaakt voor mobiele platforms. Gedurende de validatie was deze hoortest offline. De vernieuwde en gevalideerde Bedrijfsoorcheck wordt in 2016 gelanceerd. De Bedrijfsoorcheck is de enige spraak-inruis test die aan twee oren afzonderlijk meet en die specifiek is afgestemd op werknemers die in lawaai werken.
ORGANISATIE Organisatiestructuur De Nationale Hoorstichting is een belangenbehartiger in de sector Gezondheid, Geestelijke en Maatschappelijke belangen (35).
Bureau
Adviseurs
Drs. Laura van Deelen, directeur Kelly Coenen MSc Drs. Ilke Jellema Drs. Michiko Lodder Lisanne de Regt MSc
Dr. ir. J.A.P.M. de Laat Audioloog Leids Universitair Medisch Centrum Prof. dr. ir. W.A. Dreschler Audioloog Universitair Medisch Centrum Amsterdam
Bestuur
Drs. J. Françoys, voorzitter Associate Partner Transitium Groep Prof. dr. E.A.M. Mylanus, vice-voorzitter KNO-arts Radboudumc Drs. M.J. Steemers, penningmeester Voormalig Partner KPMG Accountants Mr. D.J.A van den Berg Advocaat en Partner BarentsKrans Drs. R.J. Glaser Directeur Glaser Public Affairs Mw. drs. M.A.G.T. Willemsen-Schulpen Bedrijfsarts AkzoNobel
14 J a a r v e r s l a g 2 0 1 5
Kamer van Koophandel Den Haag: Dossiernummer 411 59502
FINANCIELE VERANTWOORDING De accountantscontrole van de jaarrekening werd in 2015 verzorgd door accountantskantoor Masman Bosman in Den Haag. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2015 van de Nationale Hoorstichting, waarvoor Masman Bosman op 19 april 2016 een goedkeurende accountantsverklaring heeft afgegeven. De volledige jaarrekening met accountantsverklaring is beschikbaar via de website van de Nationale Hoorstichting.
De toekomstige financiering van de Hoorstichting is punt van zorg. Ondanks de aanzienlijke maatschappelijke gezondheidswinst die kan worden geboekt met de preventie van gehoorschade, de successen van afgelopen jaren en de maatschappelijke spilfunctie die de Hoorstichting op dit gebied vervult, heeft het Ministerie van VWS aangegeven na 2017 de subsidie aan de Hoorstichting te willen beëindigen.
In 2015 werden de activiteiten van de Nationale Hoorstichting gefinancierd door de VriendenLoterij, het Ministerie van VWS, en een donatie van BeterHoren.
Om onze activiteiten na 2017 te kunnen blijven voortzetten is in 2015 begonnen met de ontwikkeling van commerciële activiteiten.
VERKORTE JAARREKENING Balans op 31 december 2015
2015
2014
ACTIVA
EUR
EUR
Materiële vaste activa Inventaris
0
0
Vlottende activa Vorderingen Voorraden Liquide middelen
414.908
222.984
2.898
0
725.472
825.653
1.143.278
1.048.637
PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve
165.303
160.883
Continuïteitsreserve
400.000
378.852
Reserve wetenschappelijke projecten
225.378
225.378
Reserve digitale hoortesten Bestemmingsfonds Vrienden Loterij
19.823
19.823
200.000
200.000
132.774
63.701
1.143.278
1.048.637
Kortlopende schulden
J a a r v e r s l a g 2 0 1 5 15
Staat van baten en lasten over 2015
Begroting
Exploitatie
Exploitatie
2015
2015
2014
EUR
EUR
EUR
BATEN Subsidie VriendenLoterij
210.000
218.875
212.362
Subsidie VWS
200.000
200.000
200.000
52.500
25.000
52.500
Erfenissen
PM
0
0
Financiële baten, netto
PM
4.662
8.666
Overige baten
20.000
35.438
48.344
Totaal baten
482.500
483.975
521.872
Sponsorbijdragen
LASTEN Personeelskosten
321.400
311.154
308.592
Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten
105.000
22.426
125.333
0
0
0
Overige bureaukosten
135.865
124.827
169.118
Totaal lasten
562.265
458.407
603.043
-79.765
25.812
-81.171
besteedbaar eigen vermogen
0
-25.812
34.846
Netto dotatie/onttrekking bestemmingsreserve
0
0
0
Netto dotatie/onttrekking bestemmingsreserve
70.765
0
46.325
0
0
Afschrijvingen
Saldo van baten en lasten voor winstbestemming Toegevoegd/onttrokken aan vrij
Resultaat na winstbestemming
16 J a a r v e r s l a g 2 0 1 5
0
HARTELIJK DANK!
Graag danken wij onze sponsoren voor de financiële steun aan de Nationale Hoorstichting in 2015. Ook de vele partners met wie de Nationale Hoorstichting het afgelopen jaar samenwerkte, willen wij bedanken voor hun betrokkenheid, inzet en professionaliteit.
Michiko Lodder, Remco Hoeffnagel, Laura van Deelen, Ilke Jellema, Kelly Coenen, Heine van Wieren
J a a r v e r s l a g 2 0 1 5 17
CONTACT
Bezoek/postadres Nationale Hoorstichting Laan van Nieuw Oost-Indië 334 2593 CE Den Haag T 070-349 50 50
[email protected]
Websites www.hoorstichting.nl www.oorcheck.nl www.geluidstuin.nl www.kinderhoortest.nl
Volg ons
@HoorstichtingNL facebook.com/oorcheck De Nationale Hoorstichting heeft de ANBI-status.
18 J a a r v e r s l a g 2 0 1 5
