Vestigingen Houthoff Buruma

www.houthoff.com

Bedrijfsjuristen Monitor 2008 / In-House Counsel Monitor 2008

Vestigingen Houthoff Buruma Amsterdam Houthoff Buruma N.V. Postbus 75505 1070 AM Amsterdam Gustav Mahlerplein 50 1082 MA Amsterdam Nederland T +31 (0)20 605 60 00 F +31 (0)20 605 67 00 Den Haag Houthoff Buruma N.V. Postbus 305 2501 CH Den Haag Noordeinde 33 2514 GC Den Haag Nederland T +31 (0)70 302 35 00 F +31 (0)70 302 36 70 Rotterdam Houthoff Buruma N.V. Postbus 1507 3000 BM Rotterdam Weena 355 3013 AL Rotterdam Nederland T +31 (0)10 217 20 00 F +31 (0)10 217 27 00 Brussel Houthoff Buruma België B.V. Keizerslaan 5 1000 Brussel België T +32 (0)2 507 98 00 F +32 (0)2 507 98 98 Londen Houthoff Buruma Londen B.V. 33 Sun Street London EC2M 2PY United Kingdom T +44 (0)20 7422 5050 F +44 (0)20 7422 0022 Luxemburg Houthoff Buruma België B.V. i.s.m. Molitor, Fisch & Associés B.P. 690 2016 Luxembourg 8, Rue Sainte-Zithe Luxembourg T +352 297 298-1 F +352 297 299

www.houthoff.com

Colofon Initiatief Houthoff Buruma Teksten Houthoff Buruma Van der Sar Communicatie Veldwerk Blauw Research Interviews Van Kleef Media Vertalingen Tekom Vertalers Greg Korbee Fotografie Corbino (interviews en binnenwerk omslag) Getty Images (omslag) Vormgeving RadeMakkers Drukwerk J.O.B. Communicatie Adviesbureau Drukkerij VegrinDeMeer Aan de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor werkten verder mee: Anette Bordes, Arie Tervoort, Ben Schoordijk, Christie Veldhuizen, Edite Medne, Evelien Gebuis, Eddie Meijer, Esther Schot, Frans de Kok, Heleene van Meurs-Bergsma, Kees Daniels, Koen van Holten, Jaap Bosman, Margreet Nocun, Marijke van der Meer, Marit van Die, Moniek Mulder, Philippe Creijghton, Roland Notermans, Suzanne Drion. Met speciale dank aan het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen. De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor is een uitgave van Houthoff Buruma advocaten, notarissen en belastingadviseurs. De Bedrijfsjuristen Monitor wordt verspreid onder de respondenten en zal op www.houthoff.com ter beschikking gesteld worden aan geïnteresseerden. De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor is een productie van de afdeling Marketing & Communicatie van Houthoff Buruma. Indien u vragen of opmerkingen heeft over de Bedrijfsjuristen Monitor of u wilt in de toekomst deelnemen aan het onderzoek en/of op de hoogte gehouden worden van toekomstige onderzoeksresultaten, dan kunt contact met ons opnemen via 020-605 64 32 of via [email protected].

Inhoud 4 / Voorwoord / Houthoff Buruma In dialoog met de bedrijfsjurist 6/ Interview / Philippe Creijghton Juridisch advies draait uiteindelijk om praktische toepasbaarheid 10/ Voorwoord / Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen Inzicht in de doelgroep 12/ Onderzoek / Conclusies Bedrijfsjurist: positief, druk en verantwoordelijk 14 / Interview / Heleene van Meurs-Bergsma Bedrijfsjurist is een duizendpoot. Nooit saai, geen sleur 18/ Onderzoek / I. Bedrijfsjurist: positie, werkdruk en werkzaamheden Wie is de bedrijfsjurist? 24/ Interview / Anja van Bergen-van Kruijsbergen Bedrijfsjuristen zijn van nature generalisten 26/ Onderzoek / II. Vakinhoudelijke ontwikkelingen en kennismanagement Investeren in kennis 30/ Interview / Koen van Holten Succesvoller opereren door kennismanagement 32/ Onderzoek / III. Risicomanagement: belang en verantwoordelijkheid De bedrijfsjurist, het risicogeweten? 36/ Interview / Anette Bordes Bedrijfsjurist inventariseert risico’s en adviseert daarover 38/ Onderzoek / IV. Redenen en rechtsgebieden uitbesteden Uitbesteden: als tijd en expertise tekortschieten 44/ Interview / Ben Schoordijk Dé bedrijfsjurist bestaat niet, net zo min als dé advocaat 46/ Onderzoek / V. Budget, kosten, beslissers en inkoopafdeling Uitgangspunten en keuzes bij uitbesteden 50/ Interview / Kees Daniëls Bedrijfsjurist blijft altijd leidend bij inkoop 52/ Onderzoek / VI. Vaste advocatenkantoren en voorkeurslijsten Samenwerking, vaste relaties en extra’s die ertoe doen 58/ Interview / Marijke van der Meer De advocaat/bedrijfsjurist heeft kennisvoorsprong 60/ Interview / Frans de Kok en Roland Notermans Advocaat moet strategie bedrijf begrijpen en op basis daarvan adviseren 66/ Onderzoek / Waardering van het onderzoek Lof voor vragenlijst Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 68/ Onderzoek / Onderzoeksverantwoording Methode, veldwerk en representativiteit 70/ Onderzoek / Vragenlijst Onderzoeksvragen 78/ Onderzoek / Tabellen Onderzoeksdata

Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 2008 / 3

Voorwoord / Houthoff Buruma

In dialoog met de bedrijfsjurist In Nederland zijn er meer dan 2.000 bedrijfsjuristen. Voor ons als kantoor is dit een heel belangrijke groep. Op dagelijkse basis hebben wij met bedrijfsjuristen contact. Het is voor ons dan ook heel belangrijk om te weten wat voor bedrijfsjuristen belangrijke thema’s zijn. Daarover nadenkend ontdekten wij tot onze verbazing dat er

evenals de waardering voor dit onderzoek (wat aangeeft dat het

nog nooit een dergelijk onderzoek was gedaan naar wat de

absoluut in een behoefte voorziet). Zijn de resultaten opmerkelijk?

Nederlandse bedrijfsjurist bezighoudt, naar zijn of haar positie

Nee, dat zijn ze eigenlijk niet. Leerzaam zijn ze wel. Ze geven inzicht

binnen het bedrijf, naar de thema’s, naar de knelpunten en naar

in wat bedrijfsjuristen bezighoudt. Inzicht dat er voordien niet was.

de samenwerking met advocaten. Op de pagina’s hierna leest u alles over de resultaten. Een interessante Het is een groot grijs gebied. Daarom heeft Houthoff Buruma

conclusie is dat met name NGB-leden (de georganiseerde

besloten een grootschalig onderzoek op te zetten onder bedrijfs

bedrijfsjuristen) zeer betrokken zijn bij hun vakgebied. Zij scoren

juristen: De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor. Omdat het

op de diverse inhoudelijke categorieën beter en positiever dan hun

heel belangrijk is om voor de opzet van zo’n onderzoek input te

niet-georganiseerde collega’s. Op zich niet verwonderlijk. Door met

krijgen van mensen uit het vak, hebben wij in een vroeg stadium

elkaar van gedachten te wisselen kom je wezenlijk verder. Dat geldt

contact gezocht met het Nederlands Genootschap van Bedrijfs

voor de bedrijfsjurist, maar eigenlijk voor een ieder. Voor Houthoff

juristen (NGB). De organisatie bij uitstek, waar veel kennis zit over

Buruma reden om niet alleen nu, maar ook in de toekomst met de

de bedrijfsjurist.

bedrijfsjurist intensief in dialoog te blijven.

Samen met het NGB hebben wij een vragenlijst opgesteld die is toe

Jaap Bosman, manager Marketing & Communicatie

gestuurd aan ruim 1700 bedrijfsjuristen. De respons was heel groot,

Houthoff Buruma

4 / Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 2008

Foreword / Houthoff Buruma A dialogue with in-house counsel In the Netherlands, there are more than 2,000 in-house counsel. This is an important group to a law firm such as ours. We work with these legal professionals and have contact with them on a daily basis. Accordingly, it is of the highest importance that we under stand this group and are aware of the themes that resonate with them. To our amazement, we discovered that a comprehensive survey of this group had never been conducted. The issues affecting Dutch in-house counsel, their position within their organisation, the issues, considerations and difficulties they face in their work, and the nature of their cooperation with law firms. It was a large grey area. For this reason, Houthoff Buruma decided to conduct a largescale study of in-house counsel in the Netherlands. The study is called the ‘Houthoff Buruma In-House Counsel Monitor’. Since input from people working in this capacity is critical to under going such a study, we contacted the Netherlands Association of Company Lawyers (NGB) early on. This organisation is second to none when it comes to having expertise regarding this group of legal professionals. Together with NGB, we compiled a questionnaire that was sent to more than 1,700 legal professionals. The response rate was in credible. We were surprised by the praise received for conducting this survey - which in itself was proof of the need for such research. Are the results earth-shaking? No, not especially. But they are informative. They provide insight into the issues facing in-house counsel, an insight that did not previously exist. In the pages that follow you will read all about the results. One interesting conclusion is that NGB members are apparently more involved in their legal specialty than non-members. In the various categories, they score higher and more positively than their colle agues. This is no big surprise in itself. There are advantages to networking and exchanging views with people in the same position. That holds true not just for in-house counsel, but for everyone. This is one reason why Houthoff Buruma has entered into this dialogue with in-house counsel and looks forward to doing so in the future. Jaap Bosman, manager Marketing & Communications Houthoff Buruma © Pieter Hulleman



Interview / Philippe Creijghton

Juridisch advies draait uiteindelijk om praktische toepasbaarheid ‘Ken uw klant’. Gevraagd naar de motieven van Houthoff Buruma om een breed opgezet onderzoek te houden onder bedrijfsjuristen, hoeft managing partner Philippe Creijghton niet lang na te denken. ‘Ik denk dat zo’n 60 tot 70% van het werk dat we hebben via bedrijfsjuristen naar ons toe komt.’ ‘Bedrijfsjuristen vormen een hele belangrijke doelgroep. En je kunt

bedrijf, anders dan hier het geval is, niet om de jurist draait.

als bedrijf je doelgroep nooit té goed kennen. Dus toen we hoorden

Dat juridisch advies ondergeschikt is aan de ‘business’ en niet

dat er onder bedrijfsjuristen nog nooit een inhoudelijk onder

andersom.’ Uiteraard moet kwaliteit in de advisering voorop

zoek op deze schaal had plaatsgevonden, hebben we het initiatief

staan, zegt Creijghton: ‘Dat spreekt vanzelf. Maar waar het voor

genomen tot deze ‘bedrijfsjuristenmonitor’. Daardoor is als het

de klant uiteindelijk om draait, is de vraag hoe het zit met de

ware een platform gecreëerd waardoor beide partijen elkaar nog

praktische toepasbaarheid. Een advies dat inhoudelijk voortref

beter kunnen leren kennen. Gezien de grote respons denkt de

felijk is, maar waar de klant niets mee kan, is geen goed advies.’

bedrijfsjurist daar net zo over. Er is van de kant van de bedrijfsjurist een duidelijke behoefte aan een soort ‘benchmarks’.

Eigenlijk is het een soort huwelijk, concludeert Creijghton over

Benchmarks die deels hun interne functioneren beschrijven

de relatie tussen advocaat en bedrijfsjurist. ‘En ik lees in het

en deels inhoud geven aan hun relatie met hun advocaten.’

onderzoek dat men over het algemeen tevreden is over die relatie.

Creijghton omschrijft de relatie met bedrijven waarvoor Houthoff

Logisch, want anders stap je over naar een ander. Er moet een

Buruma huisadvocaat is als zeer intensief: ‘We hebben dagelijks

duidelijke vertrouwensbasis tussen beide partijen zijn. Als het

contact met de bedrijfsjuristen. Er is veelal sprake van een duur

goed is, dan groei je naar elkaar toe in de loop van de tijd. Dan

zame relatie. Dat heeft voordelen voor beide partijen. Wij weten

durf en kun je elkaar ook corrigeren als dat nodig is. In onze visie

precies wat er bij de klant speelt, wat de strategie is, wat de

opereren advocaat en bedrijfsjurist steeds meer naast elkaar.

cultuur is. Omgekeerd heeft de klant door ons beter te kennen

En anders dan wat gebeurt bij sommige huwelijken hoef je niet

een beter begrip voor de specifieke aard van ons werk. Detachering

bang te zijn voor sleur. Alleen al je omgeving houd je scherp.

over en weer helpt daarin geweldig. Ikzelf heb ooit twee jaar als

Zo is de snelheid van communiceren, bijvoorbeeld door email,

bedrijfsjurist bij de NS gewerkt. Dat heeft me geleerd dat een

de laatste jaren enorm toegenomen. Maar ook de complexiteit



van het werk zelf is veel groter geworden.’ Het onderwerp kennismanagement ligt Creijghton na het aan hart. Geen wonder voor wie weet welke investeringen Houthoff Buruma jaarlijks op dit vlak pleegt te doen. ‘Ik denk dat we op dat punt relatief voorop lopen in Nederland. En de trend is, en ook wat dat betreft zijn we denk ik trendsetter, om steeds meer te delen met onze klanten. Denk aan het delen van standaardcontracten, het openstellen van onze eigen interne opleidingen voor klanten en aan nieuwsbrieven op meer specifieke terreinen. Dankzij onze omvang kunnen wij investeren in vaak dure kennissystemen die voor individuele klanten onbetaalbaar zouden zijn. De advocaat wordt als het ware uitgever. Wij kopen de basiskennis in en verrijken die met onze eigen inzichten en ervaringen en slaan dat vervolgens op. Het verta len daarvan naar de klant toe, is eigenlijk maar een vrij kleine stap. Maar wel heel essentieel voor die klant. Want die kan zelf niet altijd alles bijhouden. Dit zijn maar een paar voorbeelden van wat steeds meer een normaal onderdeel van onze dienstverlening wordt.’ De redenen voor het uitbesteden die in het onderzoek worden genoemd, komen Creijghton bekend voor. ‘De bedrijfsjurist is meestal een generalist. Die moet eigenlijk van heel veel terreinen iets weten, en wij kunnen daar als kantoor superspecialisten tegenover stellen. Dat is onze meerwaarde. Dan ligt uitbesteding voor de hand. En ook het procederen is een vak apart met zijn hele eigen dynamiek. De ‘in-house’ advocaat is een verschijnsel dat toch niet op grote schaal heeft doorgezet.’ Philippe Creijghton (1963) werkt sinds 1988 als advocaat bij Houthoff Buruma. Hij is partner in de litigation-sectie. Sinds

Uit het onderzoek komt geen grote waardering van de kant van

1 januari 2007 is hij managing partner van het kantoor.

de bedrijfsjurist voor de afdeling inkoop naar voren. Creijghton

Creijghton is gespecialiseerd in beroepsaansprakelijkheid. In

vindt de onderzoeksresultaten interessant. ‘Ik zie dat met name

dat kader behandelt hij onder meer complexe geschillen over

grote bedrijven met een centrale inkoop werken, maar hun

corporate- en vastgoedtransacties. Hij heeft veel ervaring met

bemoeienis ligt meestal aan het begin van het aanbestedings

de behandeling van aansprakelijkheidsclaims die tegen bedrijven

proces. Het is toch vrijwel altijd zo dat de bedrijfsjurist uiteindelijk

en overheden worden ingediend. Creijghton is daarnaast arbiter

de beslissing neemt. Die weet immers als geen ander de juiste

bij het Nederlands Arbitrage Instituut.

relatie tussen prijs en kwaliteit in te schatten.’



Is this legal advice applicable in practice? In the end, that is what it is all about

If it is solid, you will grow closer over time. Only then do you dare

‘Know your client.’ What motivated Houthoff Buruma to conduct a

view, law firms and in-house counsel work increasingly side

large-scale study of in-house counsel? Managing partner Philippe

by side. And unlike in some marriages, you don’t have to be afraid

Creijghton does not have to think long to answer this. ‘About 60

of getting into a rut. The very work environment keeps you sharp.’

to correct one another and are able to get away with it. In our

to 70% of the work we get comes to us from in-house counsel. So they are a very important target group. A company can never

The topic of information management is close to Creijghton’s

know its target group well enough. The In-House Counsel Monitor

heart. ‘I think we’re ahead of the curve in the Netherlands on that

has created a platform for both parties to get to know one another

point. The trend is toward sharing more with our clients. Sharing

better. Given the enthusiastic response, it seems in-house counsel

standard contracts, opening our own internal training sessions to

feel the same way. There’s a definite need for benchmarks of some

clients, publishing newsletters on more specific areas. Thanks to

kind. Benchmarks that partly describe their in-house function and

our scope, we can invest in often expensive knowledge systems

partly define their relationship with their lawyers.’

which individual clients could not afford. The law firm turns into a kind of publisher. We sell the basic knowhow, and complement

Creijghton describes as ‘intense’ the relationship Houthoff

it with our own insights and experiences, and conserve it.

Buruma’s lawyers have with the in-house counsel with whom

Translating that knowhow to the clients is then just a minor step.’

they work. ‘We have daily contact with these legal professionals. Often the relationship is a long-standing one. This has benefits

The reasons for outsourcing work cited in the survey are familiar

for both parties. Secondments back and forth help enormously.’

to Creijghton. ‘The legal professional is a complete generalist.

Naturally, the quality of the advice is paramount, says Creijghton. ‘Is this legal advice applicable in practice? In the end, that is

He or she has to know something about a wide range of fields,

what it is all about for the client. No matter how excellent the

and we provide the super-specialists. That is our added value.

advice is content-wise, if the client can’t do anything with it, it’s

Litigating is a totally different matter with its own inherent

not good advice.’

dynamics. The in-house lawyer who also litigates is a phenomenon that still has not caught on.’‘I see mainly larger companies working

The relationship between a law firm and in-house legal counsel

with central purchasing departments, but they are mostly involved

resembles a kind of marriage, says Creijghton. ‘I read in the study

at the beginning of the outsourcing process. Usually the legal

that in general people are happy with the relationship.

professional makes the final decision. They know best how to

There needs to be a clear basis for trust between the two parties.

estimate the right ratio between price and quality.’


Voorwoord / Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen

Inzicht in de doelgroep Het Nederlands Genootschap Bedrijfsjuristen (NGB), opgericht in 1930, is een vereniging die de bevordering van de rechtswetenschap en de rechtspraktijk in relatie tot het bedrijfsleven ten doel heeft. Het Genootschap tracht dit doel ondermeer te bereiken door het beleggen van bijeenkomsten van de leden, het ondernemen van studies en het uitbrengen van adviezen. Bij deze doelstellingen sluit het initiatief van de Houthoff Buruma

en grafieken; ieder onderwerp wordt ook nog eens nader belicht

Bedrijfsjuristen Monitor, om meer inzicht te krijgen in de doel

door een interview met een vakgenoot. Ook twee van onze

groep waar onze leden deel van uit maken, dan ook goed aan.

bestuursleden, Ronald Notermans en Frans de Kok, becommen

Bedrijfsjuristen van alle geledingen bij alle soorten en grootten

tariëren de uitkomsten.

van organisaties zijn hiervoor aangeschreven. Gevraagd is naar hun mening inzake:

De resultaten van dit onderzoek zullen het bestuur van het NGB

- hun eigen positie

behulpzaam zijn bij de evaluatie van de dienstverlening aan de

- kennis- en risicomanagement

leden om zo goed mogelijk in te kunnen spelen op hun behoef

- uitbesteden van zaken aan externe juristen

ten. Voor de leden zelf kunnen de resultaten nuttig zijn bij de

- de prestaties en tarieven van die externe juristen

uitoefening van hun functie. Vanaf 7 november 2008 zullen de resultaten op de website van het NGB gepubliceerd worden.

Wij zijn zeer verheugd over het hoge aantal respondenten, waar van maar liefst 71% NGB-lid is. De resultaten geven ons inzicht in

Bent u bedrijfsjurist, maar nog geen lid? Kijk dan op www.ngb.nl

de denkbeelden en beweegredenen van een groot aantal van

voor de lidmaatschapsvereisten. U bent van harte welkom.

onze leden én een goed inzicht in de beroepsgroep als zodanig. De mening van de bedrijfsjurist treft u echter niet alleen in getallen


Arie Tervoort, Voorzitter Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen

© Corbino

Insight into the target group The Netherlands Association of Company Lawyers (Nederlands

The results have provided us with insight into the perspectives

Genootschap van Bedrijfsjuristen), established in 1930, is a group

and motivation of many of our members and of this professional

dedicated to promoting the development and practice of law as

group in general. The opinions of in-house counsel are presen

they relate to the business community. The NGB achieves this goal

ted in statistics and charts, but also every subject is further

by arranging member meetings, commissioning studies and

explained in an interview with a legal professional who works in

issuing recommendations.

this capacity. In addition, two of our board members, Ronald Notermans and Frans de Kok, comment on the results.

Our goals are supported by the Houthoff Buruma In-House Counsel Monitor, which was designed to gain more insight into a target

These results will prove useful to the NGB board as a way of evalu

group that includes NGB members. Legal professionals from all

ating the service provided to members to meet their needs and

quarters and from organisations of all shapes and sizes were

expectations as fully as possible. For NGB members themselves,

contacted as part of this survey. We polled them on:

the results may prove useful in their work. On 7 November 2008,

- their positions

the results will be published on the NGB website.

- knowledge and risk management - outsourcing work to external law offices

Do you work as in-house counsel in the Netherlands, but are not

- performance of external lawyers and their fees

yet an NGB member? Go to www.ngb.nl and check out the mem bership requirements. You are most welcome to join.

We were extremely pleased with the high number of respon dents, of whom no fewer than 71% were NGB members.

Arie Tervoort, Chair Netherlands Association of Company Lawyers


Onderzoek / Conclusies

Bedrijfsjurist: positief, druk en verantwoordelijk In de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor hebben 330 bedrijfsjuristen zich uitgesproken over zaken als hun positie binnen het bedrijf, werkdruk, het uitbesteden van werk en de samenwerking met externe juridische dienstverleners. Het beeld dat de bedrijfsjuristen schetsen van hun positie is

op de afdeling (met name bij bedrijven met meer dan 10 bedrijfs

overwegend positief. Negentig procent van de respondenten

juristen) en het ontbreken van procesrechtelijke bevoegdheid.

heeft het gevoel dat de organisatie zijn bijdrage op waarde weet te schatten. Slechts één op de tien bedrijfsjuristen zegt zich meer

Veel bedrijfsjuristen (43 procent) zeggen dat er in hun organisatie

‘horde’ dan ‘hulp’ te voelen.

geen vast budget is voor de inkoop van externe juridische dienst verlening, één op de vijf bedrijfsjuristen heeft dat wel en een kwart

Een ruime meerderheid van de bedrijfsjuristen (55 procent) zegt

werkt met een vooraf bepaald variabel budget. Bij 85 procent van

werkdruk te voelen, het merendeel van hen geeft aan dat overigens

de bedrijven blijkt de juridische afdeling zelf te beslissen over de

niet vervelend te vinden. Bijna de helft van de respondenten wijt

uitbesteding van zaken, maar ook komt het vaak voor dat de

het aan die werkdruk dat zij er niet aan toe komen om vakinhou

Directie of de Raad van Bestuur de knopen doorhakt.

delijk volledig bij te blijven. Een ruime meerderheid (65 procent) van de bedrijfsjuristen zegt dat een beter kennismanagement

Een fors deel van de bedrijfsjuristen (87,5 procent) werkt bij het

systeem ze zou helpen om bij te blijven. De hoogste prioriteit op

uitbesteden van werk met een huisadvocaat of een voorkeurslijst

het gebied van kennismanagement - zegt driekwart - is het vast

van advocatenkantoren. Bijna driekwart van hen vindt dat die

leggen van best practices, gevolgd door het toegankelijk maken

aanpak leidt tot snellere en betere service, 42 procent meent dat

van kennisbronnen voor juridische ontwikkelingen.

het betere adviezen oplevert.

Het overgrote deel van de bedrijfsjuristen voelt zich verantwoor

Bij het uitbesteden van juridische diensten worden vaak prijs-

delijk voor de juridische risico’s die het bedrijf loopt. Zes op

afspraken gemaakt. Tweederde van de bedrijfsjuristen geeft aan

de tien zien risicomanagement als hun belangrijkste taak.

een korting te krijgen. Iets minder dan de helft van de bedrijfs-

Tachtig procent van de bedrijfsjuristen geeft aan dat de feitelijke

juristen heeft een vast tarief afgesproken (49 procent). Eén op de

verantwoordelijkheid voor het totale risicomanagement in hun

tien heeft een zogeheten ‘blended’ rate of variabel tarief.

organisatie vooral bij de Directie/Raad van Bestuur ligt. Advocatenkantoren bieden soms ‘extra’s’ aan als onderdeel van 37 procent van de zaken wordt uitbesteed. Bij sommige rechts-

prijsafspraken. Bedrijfsjuristen vinden met name het mogen mee

gebieden (fusies en overnames en strafrechtzaken) ligt het percen

doen aan opleidingen van het advocatenkantoor en de toegang

tage (flink) hoger. Een tekort aan bepaalde specialistische kennis is

tot databanken van het kantoor zeer aantrekkelijk. Bedrijfsjuristen

de meest voorkomende reden om zaken uit te besteden aan

die voor bedrijven met grote juridische afdelingen werken (meer

externe juridische dienstverleners (met name bij bedrijven waar 2 tot

dan tien bedrijfsjuristen) vinden detachering van advocaten bij

en met 10 bedrijfsjuristen werken), gevolgd door capaciteitstekort

hun bedrijf zeer aantrekkelijk (60%).


Survey / Conclusions

In-house counsel: positive outlook, pressure and profound professionalism

is (especially for organisations with 2 to 10 in-house counsel)

In the Houthoff Buruma In-House Counsel Monitor, 330 in-house

providers. The second most commonly cited reason (especially

legal professionals express their views on matters such as their

for organisations with more than 10 in-house counsel) is the lack

position within an organisation, work-related stress, outsourcing,

of capacity to handle the work. The third reason is that in-house

and working together with external legal service providers.

counsel are generally not practising lawyers permitted to litigate

the usual reason for outsourcing work to external legal service

in the Dutch courts. The impression given by these legal professionals of their work is overwhelmingly positive. Ninety percent of the respondents

Many legal professionals surveyed (43%) say their organisations

believe their organisations value their contributions. Only one out

have no fixed budgets for retaining external legal advice. One

of ten say they feel they are more of a hindrance than a help.

out of five say their organisation does have such provisions. A quarter state that their organisations have a pre-determined

A vast majority of the respondents (55%) say they experience

variable budget for this purpose. In 85% of the organisations, the

work-related stress. Most qualify this by saying they do not find

legal department itself decides which tasks will be outsourced.

it troublesome. Nearly half of the respondents blame this stress

However, it is also common for these decisions to be handled by

on their inability to keep completely up to date with the latest

management or the board of directors.

developments in their fields. A large proportion (65%) of the legal professionals surveyed believe that a better information

When outsourcing, a large majority of the respondents (87.5%)

management system would help them to stay current. The highest

work with a single law firm or a firm drawn from a preferred list of

priority in the area of information management (according to

law firms. Almost three quarters of them feel that this approach

three quarters of the respondents) is the setting of best-practice

leads to quicker, better service. Forty-two percent say it generates

standards. Next comes improved accessibility to information

better recommendations.

about legal developments. In the outsourcing of legal services, price agreements are often A significant number of the legal professionals surveyed feel

made in advance. Two thirds of the legal professionals polled state

they are responsible for the legal risks the company may face.

they do not give discounts. Fewer than half of those surveyed

Six out of ten cite risk management as their most important

(49%) have set a fixed rate. One out of ten says they use a ‘blended’

duty. Eighty percent of the respondents indicate that actual

rate, or variable fee.

responsibility for total risk management within their organisa tions is principally vested in management or the board of

Law firms sometimes offer ‘extras’ to in-house counsel as part of the

directors.

price agreements. In-house counsel find participation in training sessions at the firm, and access to office databases, extremely

Thirty-seven percent of the work is outsourced. In some areas of

appealing. Those respondents working in large legal departments

law (mergers and acquisitions, criminal) the percentage is higher

(with over ten people) rate the secondment of external lawyers

or even much higher. A shortage of expertise in a specific area

to their legal departments very positively (60%).



Interview / Heleene van Meurs-Bergsma

Bedrijfsjurist is een duizendpoot. Nooit saai, geen sleur Heleene van Meurs (hoofd juridische zaken en secretaris van de Raad van Bestuur van Telegraaf Media Groep (TMG)) werkt al sinds haar afstuderen bij dit bedrijf. ‘Never a dull moment’ lijkt aardig van toepassing op haar functie. Want nauwelijks is het concern bekomen van een flink aantal

dat van een huisarts: ‘In feite zijn we een soort eerstelijnszorg.

acquisities (denk aan het belang in Prosieben/Sat1, de overname

Iedereen komt naar ons toe met zijn of haar problemen. Wat we

van Sky Radio, de puzzelbladen van Keesing), of er staat alweer

zelf kunnen oplossen doen we zelf, en waar specialistische hulp

een reorganisatie voor de deur waarbij maar liefst minstens 425

nodig is, verwijzen we naar de specialist. In feite ben je een soort

van de 3600 medewerkers van het bedrijf moeten afvloeien.

duizendpoot en dat vind ik ook het aantrekkelijke van dit werk. Nooit saai, geen sleur. Ik val zelf onder de CFO. En die geeft mij

Van Meurs geeft leiding aan een afdeling van in totaal vier be

behoorlijk wat ruimte. Net zoals ik mijn eigen mensen aanstuur

drijfsjuristen. Allen zijn, net als zijzelf, generalisten, met een lichte

op hun eigen verantwoordelijkheden. Dat past binnen de taak

specialisatie richting intellectueel eigendom, toch wel de core

opvatting van de professionals die we zijn.’

business van het werk bij de afdeling Legal van TMG. ‘Door de beweging naar basisverbreding die een aantal jaren geleden is

Kennismanagement is geen begrip waar Van Meurs heel erg

ingezet, hebben we hier met steeds meer rechtsgebieden van

warm van wordt, zo is duidelijk. Natuurlijk kent het bedrijf een

doen gekregen. Natuurlijk gaat het dan over fusies en overnames,

database met alle mogelijke modellen, standaardcontracten,

dat betekent ook samenwerking (met buitenlandse advocaten

overeenkomsten en letters of intent. Maar veel verder gaat het

kantoren en hun specifieke cultuur). We hebben contact met

niet. Op de vensterbank van Van Meurs ligt ter illustratie een

toezichthouders als het Commissariaat voor de Media, maar ook

enorme stapel handboeken en losbladigen te wachten op de

met de NMa. Het gaat over compliance, over corporate gover

papierbak. ‘Je moet als bedrijfsjurist niet alles willen weten. Ik ver

nance; je hebt te maken met mededingingsrecht. Maar ook

gelijk het maar weer met de huisarts. Die kan ook niet alle weten

koopt het concern een website als Relatieplanet en moet je plot

schappelijke informatie tot zich nemen. We zijn geabonneerd op

seling juridisch alles over internet weten. Heel afwisselend dus.’

een aantal nieuwsbrieven die vrij generalistisch van aard zijn en

Van Meurs vergelijkt het werk van haar en haar collega’s met

waarmee je in korte tijd up-to-date wordt gebracht. Maar op het



gebied van IE houden we het wél goed bij. Maar dat is ook wel

caten af en toe eens bij elkaar te detacheren om elkaars werk

logisch gezien ons werkterrein. Eigenlijk houd ik me vakinhoude

beter te leren kennen. ‘Ik heb geen behoefte bij een groot kan

lijk zodanig op de hoogte van de ontwikkelingen dat mijn alarm

toor te gaan werken, dat wordt me allemaal veel te specialistisch.

bellen op het juiste moment afgaan. Dat ik weet wanneer iets

En omgekeerd heb ik, bijvoorbeeld als het hier heel druk is, nooit

aan een specialist moet worden voorgelegd. Dat is voldoende.

de neiging gehad een tijdje een advocaat te lenen. Dan huur ik

En verder worden we regelmatig uitgenodigd door onze advoca

liever een bedrijfsjurist in. Dat zijn toch meer de teamspelers,

tenkantoren voor een opfriscursus van het een of ander, maar we

meer dienstverlenend ingesteld. Die hebben een beter ontwik

gaan net zo goed naar studiedagen van uitgevers. Als we het

keld commercieel gevoel.’

maar in ons werk kunnen gebruiken.’ TMG heeft twee jaar geleden een voorkeurslijst opgesteld van uiteindelijk acht preferred suppliers van juridische diensten. De afdeling concerninkoop leidde het proces, maar ‘Legal’ stelde wel de randvoorwaarden waarbinnen de onderhandelingen zich konden afspelen. Bijvoorbeeld door aan te geven binnen welke groep van kantoren de keuze moest worden gemaakt. Van Meurs vindt de relatie, de ‘klik’, die er moet zijn tussen advocaat en opdrachtgever het allerbelangrijkste. ‘De expertise is iets vanzelf sprekends. Op dit niveau zijn er geen slechte advocaten. Ik heb eigenlijk geen relatie met een kantoor, veel meer met de advocaat. In het uiterste geval is dan de consequentie dat ik zou overstappen naar een ander kantoor als mijn huisadvocaat daar heen zou gaan.’ Duidelijk is dat TMG jaarlijks een behoorlijk bedrag aan externe hulp uitgeeft. Een exact bedrag wil Van Meurs niet noemen. ‘Net wat ik zei, het is hollen of stilstaan. Ik weet dat we dit jaar al dik boven het miljoen zitten, maar andere jaren kan dat minder zijn. De conclusie in het onderzoek dat er geen vast budget is, geldt zeker ook voor ons. Ik heb wel eens discussies gehad over de hoogte van een declaratie. En dan ging het met name over het

Heleene van Meurs is hoofd juridische zaken en secretaris van

aantal uren dat aan een zaak was besteed. Dat vond ik aan de

de Raad van Bestuur van de Telegraaf Media Groep N.V. (TMG)

hoge kant en uiteindelijk beaamde de betreffende advocaat dat

te Amsterdam. Ze werkt al sinds haar afstuderen bij dit bedrijf.

en werd vervolgens de rekening aangepast. Maar dat moet na

Vooral door de portfolioverbreding van TMG van de afgelopen

tuurlijk niet te vaak gebeuren. Je moet als advocaat ook weten

jaren heeft zij naast managementtaken en haar functie als

hoe ver je moet en kunt gaan. In zijn algemeenheid vind ik voor

secretaris van de Raad van Bestuur ook een diversiteit aan

wat betreft de externe inhuur belangrijk dat de kosten en baten

juridische gebieden onder haar hoede gekregen. TMG is de

van de advisering duidelijk in beeld gebracht kunnen worden en

grootste Nederlandse mediagroep, met leidende marktposities

in balans zijn. Juridische perfectie mag niet de doelstelling zijn.’

in dagbladen, huis-aan-huisbladen, (puzzel)magazines,

Van Meurs is vrij resoluut over de optie bedrijfsjuristen en advo

on- en offline media, radio en televisie.



An in-house counsel is jack of all trades. Never boring, never routine

Two years ago, TMG compiled a list of eight preferred suppliers of

Heleene van Meurs is head of legal affairs and secretary to the

the process, but ‘Legal’ set the framework conditions for the

executive board of the Telegraaf Media Groep. She has worked

negotiations. Van Meurs believes the rapport between a lawyer

at TMG since graduation. ‘Never a dull moment’ would seem to

and a client, the necessary ‘click’, is the most important thing.

legal services. The corporate purchasing department supervised

describe her job. At one moment the concern is confronted with a large number of acquisitions (such as an interest in Prosieben/

‘Expertise speaks for itself. At this level there are no bad

Sat1, Sky Radio, the Keesing puzzle books). The next moment

lawyers. I’d rather have a relationship with one lawyer than

there is yet another reorganisation, with at least 425 of the 3,600

with an office. In the most extreme case, the consequence

employees needing to be reassigned.

would be that I would switch to another office if my in-house lawyer goes there.’

Van Meurs supervises four legal professionals. All of them are ge neralists, just as she is, but they do specialise somewhat in intel

Each year, TMG pays a significant amount to retain outside help.

lectual property law, the core business of the TMG legal depart ment. Van Meurs compares the work she and her colleagues do to

‘I know this year we’re already well over a million, though that

that of a general practitioner.

has been less in other years. The conclusion in the study that there is no fixed budget definitely applies to us. I’ve had

‘We’re sort of like primary care. Everyone comes to us with his or

discussions about the amount of an invoice. Particularly about

her problems. We solve the things we can ourselves, and when

the number of hours devoted to a case. I thought it was a bit

we need specialised assistance, we direct the matter to an expert.

on the high side and finally the lawyer involved agreed with

You are a jack of all trades and I think that’s an appealing part of

me. Then the invoice was adjusted. As a lawyer you have to

this job. Never boring, never routine.’

know how far you can go. As far as hiring in external help, I think it’s important that the assets and liabilities of advisory

Information management is not one of Van Meurs’s favourite

services are clearly laid out and balanced. Legal perfection

subjects. Obviously the company has a database with all possible

should not be the goal.’

models, standard contracts, agreements and letters of intent. It goes no further than that.

Van Meurs is resolute about the option of legal professionals and lawyers working at one another’s offices.

‘As in-house counsel, you wouldn’t want to know about every single development. We subscribe to several fairly general

‘I don’t need to go and work at a big law firm. That would be too

newsletters that bring us up to date pretty quickly. But when it

specialised for me. And vice versa - for example, when it’s really

comes to IP we definitely try to stay current. Plus we are regularly

busy here, I never consider borrowing a lawyer for a short time.

invited by our law firms to attend refresher courses. We also go to

I’d rather hire another in-house counsel. They are more team

publisher-sponsored study days. That is, if we can use the subject

players, more dedicated to providing a service. And with a more

matter in our work.’

developed commercial outlook.’


Onderzoek / I. Bedrijfsjurist: positie, werkdruk en werkzaamheden

Wie is de bedrijfsjurist? De bedrijfsjurist, wie is dat? Werkt hij of zij alleen of in een team op een afdeling? Hoe hard werkt de bedrijfsjurist en hoe ervaart deze de werkdruk? Heeft de bedrijfsjurist het gevoel dat er naar hem of haar wordt geluisterd? Zo’n 330 bedrijfsjuristen (na mailing aan ruim 1700, een ongekende respons van 20 procent) uit alle delen van het bedrijfs leven gaven hier hun mening over in de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor.

De bedrijfsjurist in Nederland werkt bij organisaties van verschil

ceerde zaken dan in een sector als Financial Services. De grootste

lende omvang, van kleine MKB-bedrijven tot multinationals.

juridische afdelingen bestaan vooral bij Banken/Beleggers/

Er zijn eenpitters, die alle juridische zaken van de organisatie

Verzekeraars/Professional Services. In deze sectoren heeft

bestieren. Maar er zijn ook bedrijfsjuristen die op een juridische

48 procent van de organisaties een juridische afdeling van mini

afdeling in een team werken met een handvol of zelfs meer dan

maal tien medewerkers, 37 procent heeft een afdeling van 2 tot

tien collega’s.

en met 10 juristen. [figuur 2]

Alleen of in een team?

De bedrijfsjurist, horde of hulp?

De meeste bedrijfsjuristen (65 procent) die aan het onderzoek

Welke rol speelt de bedrijfsjurist in de organisatie? Is de jurist

deelnamen, werken voor een bedrijf waar bij alle Nederlandse

belangrijk? Of wordt hij of zij gezien als een horde, als iemand die

onderdelen van dit bedrijf minder dan 10 bedrijfsjuristen

slechts juridische haken en ogen ziet bij plannen waarover

werkzaam zijn. 32 procent daarvan heeft twee tot vijf collega’s,

management en medewerkers enthousiast zijn?

13 procent werkt met zes tot en met tien andere bedrijfsjuristen. Een relatief groot aantal bedrijfsjuristen (zo’n 20 procent van de

Het onderzoek geeft duidelijk aan dat er nog wel wat kan

respondenten) geeft aan alleen te werken. 35 procent van de

worden verbeterd aan het imago van de bedrijfsjurist. [figuur 3]

respondenten werkt bij een bedrijf waar meer dan tien bedrijfs

Veelzeggend is de visie van vier op de tien bedrijfsjuristen dat zij

juristen werkzaam zijn. [figuur 1]

op tijd worden betrokken bij beslissingen in de organisatie. Dat lijkt veel, maar mogelijk is het juist weinig. Het feit dat een ruime

Het is interessant om te zien dat de eenpersoonsafdelingen

meerderheid deze uitspraak niet voor zijn rekening durft te

relatief vaak in de sector Retail/Wholesale/Handel/Logistiek te

nemen, is een eye-opener. Dat blijkt des te meer als we dit

vinden zijn. Dat heeft mogelijk te maken met het feit dat in deze

afzetten tegen de uitkomst dat één op de vijf bedrijfjuristen zegt

sectoren met relatief kleinere marges en overhead wordt

dat hij of zij juist niet op tijd wordt betrokken bij wezenlijke

gewerkt. Wellicht spelen in de sector Retail minder gecompli

ontwikkelingen in de organisatie. Ook het antwoord op de


Figuur 1 / Aantal bedrijfsjuristen binnen bedrijf respondent*

1

> 10 2 t/m 5 6 t/m 10

*Het gaat hier om de Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor de bedrijfsjurist werkt. Verder in het onderzoek wordt hieraan gerefereerd met de term ‘grootte juridische afdeling’.

Figuur 2 / Grootte juridische afdeling per sector 1 bedrijfsjurist

2 t/m 10 bedrijfsjuristen

meer dan 10 bedrijfsjuristen

Banken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services

Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie

Overheid/Nonprofit/Zorg/Onderwijs

Retail/Wholesale/Handel/Logistiek

Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media

Figuur 3 / Uitspraken over positie bedrijfsjurist Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist (helemaal) oneens

niet eens, niet oneens

(helemaal) eens


Onderzoek / I. Bedrijfsjurist: positie, werkdruk en werkzaamheden volgende vraag is opmerkelijk: wordt de bedrijfsjurist als een

In-house counsel: a profile

horde of als een hulp gezien? Negentig procent van de respon

Most in-house counsel in the Netherlands (65%) work at compa

denten heeft gelukkig het gevoel dat de organisatie zijn bijdrage

nies that employ fewer than ten legal professionals. About 32%

op waarde weet te schatten, maar één op de tien bedrijfsjuristen

work in a department with two to five colleagues, while 13%

zegt zich een horde te voelen. In sommige organisaties kan dus

have six to ten legal professionals in the department. A relatively

wellicht nog wel wat worden verbeterd aan de beeldvorming

high number of in-house counsel (around 20% of the respon

over de bedrijfsjurist.

dents) say they work alone. About 35% work in a company with more than ten legal professionals.

Het beeld dat de bedrijfsjuristen schetsen van hun positie is overwegend positief. De meeste bedrijfsjuristen (65 procent)

Legal departments consisting of a single person are found

worden naar hun zeggen voldoende op de hoogte gehouden

relatively more often in the wholesaling, commercial and logis

van ontwikkelingen in het bedrijf, 63 procent zegt dat hun

tics sectors. The largest legal departments are mainly found in

potentieel voldoende wordt benut, 77 procent voelt zich

banks, investment companies, insurance companies and profes

voldoende gewaardeerd en volgens 71 procent is de directie

sional service companies. In these sectors, 48% of the organisati

voldoende op de hoogte van zijn of haar werk.

ons have a legal department of ten or more legal professionals, while 37% have a department with two to ten legal professionals.

Werkdruk wordt gevoeld Bedrijfsjuristen werken hard. Maar, zegt men wel eens: wie een

The impression that in-house counsel give of their work is gene

interessante functie heeft, ervaart werk nauwelijks als werk. Zo’n

rally a positive one. About 63% say they are making full use of

tien procent van de bedrijfsjuristen ziet het daadwerkelijk zo; zij

their potential. About 77% feel they are appreciated. According

ervaart helemaal geen werkdruk. Al is het natuurlijk ook mogelijk

to 71%, management is aware of the work done by in-house

dat er op hun afdeling weinig te doen is of dat sprake is van

counsel. Two out of five in-house counsel say they become in

overcapaciteit...

volved in the organisation’s decision-making in time. However, one in five say that they are not involved in a timely manner in

Een ruime meerderheid (55 procent) zegt de werkdruk wel

the organisation’s developments. Ninety percent of the respon

degelijk te voelen. Niet dat ze onder die druk gebukt gaan, want

dents feel that the organisation they work for is accurate in its

tegelijkertijd geven de meeste respondenten aan dat ze de

estimation of the value of their contribution. Only one in ten

werkdruk in het algemeen niet vervelend vinden. [figuur 4a] Een

in-house counsel feel they are more a ‘hindrance’ than a ‘help’.

opmerkelijke uitkomst: het zijn niet per se de eenpitters die de druk voelen. Vooral de bedrijfsjuristen die met meer collega’s op

A majority of in-house counsel (55%) say they feel pressured by

een afdeling werken, ervaren werkdruk. [figuur 4b] Daar worden

the amount of work they have, although most of them add that

trouwens ook vaker juridische diensten uitbesteed vanwege

this generally does not bother them. In particular, it is the legal

capaciteitsproblemen (zie verder hoofdstuk IV). Saillant detail:

professionals who work in a department with other colleagues

van de bedrijfsjuristen die werkdruk voelen en dat als vervelend

who experience work pressure the most. These are also the

ervaren, kan de meerderheid (70 procent) zijn werk zelf inrichten.

departments that tend to outsource legal services more often

[figuur 4c]

because of work capacity issues. Around 10% of in-house counsel do not experience any pressure at all with regard to the

Tempo dienstverlening belangrijk

amount of work they have.

Die werkdruk zal blijven, zo mogen wij op basis van dit onder zoek verwachten. Want een ruime meerderheid (70 procent) van

Given the results of this survey, we can expect these work

de bedrijfsjuristen noemt ‘snelheid van dienstverlening’ als het

capacity issues to continue. A large majority (70%) of legal profes

belangrijkste focuspunt van vandaag. [figuur 5] Het lijkt erop dat

sionals identify ‘speed of service’ as the most important point

het tempo van de dienstverlening in het bedrijfsleven steeds

requiring attention in their work. Many respondents also indicate

hoger komt te liggen; bedrijfsjuristen merken dit in de dagelijkse

that they devote a great deal of their time to keeping abreast of

praktijk.

legal developments.


Onderzoek / I. Bedrijfsjurist: positie, werkdruk en werkzaamheden

Figuur 4a / Werkdruk in relatie tot positief of negatief ervaren Tolerantie hoge werkdruk

Tolerantie neutrale werkdruk

Tolerantie lage werkdruk

Niet vervelend

te n ris

te n

ju

ris

dr

ijfs

ijfs

ju

ris

10

be

be

dr

rij ed

an

10

1b

m

ee

rd

/m 2t

an rd m

ee

fsj u

ju be

10

be 10 /m

te n

te n ris

te n dr

ijfs dr

rij ed 1b 2t

ijfs

ju

ris fsj u

ju ijfs dr

ris

te n

te n ris

te n ris ju

be 10

m

ee

2t

rd

/m

an

10

1b

be

ed

dr

rij

ijfs

fsj u

ris

te n

Vervelend

Figuur 4b / Grootte juridische afdeling in relatie tot gevoel van werkdruk 1 bedrijfsjurist



1 Zeer sterk het gevoel 2 3 4 5 Helemaal niet het gevoel

Figuur 4c / Ervaring van werkdruk in relatie tot in hoeverre in staat zijn zelf werk in te richten


In hoeverre bent u

fsj u

ris te n

ris te n fsj u

ris te n

rij

rij

fsj u

be d

be d

rij

10 an rd

m ee

m ee

rd

an

2t /m

10

be d 10

1b ed

rij

rij

fsj u

ris te n

ris te n fsj u

ris te n

be d

rij

10 2t /m

be d

m ee

rd

an

10

1b ed

rij

fsj u

ris te n fsj u

fsj u rij

be d 10

2t /m

1b ed

rij

fsj u

ris te n

ris te n

Vervelend

Onderzoek / I. Bedrijfsjurist: positie, werkdruk en werkzaamheden Figuur 4b / Grootte juridische afdeling in relatie tot gevoel van werkdruk 1 bedrijfsjurist



1 Zeer sterk het gevoel 2 3 4 5 Helemaal niet het gevoel

Figuur 4c / Ervaring van werkdruk in relatie tot in hoeverre in staat zijn zelf werk in te richten

In hoeverre bent u in staat om uw werkzaamheden zelf in te richten? 1 In geheel niet 2 3 4 5 Volledig hoge werkdruk, hoge werkdruk, vervelend niet vervelend

neutraal, vervelend

neutraal, niet vervelend

lage werkdruk, vervelend

lage werkdruk, niet vervelend

Figuur 5 / Onderwerpen die de bedrijfsjurist het meest bezighouden

Kostenbeheersing Governance Capaciteit Kennis van alle juridische ontwikkelingen Snelheid van de dienstverlening

F



Interview / Anja Paspoort van Bergen-van Kruijsbergen

Bedrijfsjuristen zijn van nature generalisten ‘Je hebt hier als bedrijfsjurist een heel kort leven als je alleen maar ‘nee’ zegt. Je moet oplossingen bieden. Juristen die ik aanneem, zeg ik altijd: ‘Zorg dat je onmisbaar wordt’. En dat moet je ook zijn als bedrijfsjurist. Je moet je meerwaarde zichtbaar maken. Oplossingen bieden. Anders gaan de mensen binnen de organisatie langs je heen lopen.’ Anja M. van Bergen-van Kruijsbergen is general counsel & company

Die combinatie van secretaris van de vennootschap en hoofd

secretary van ARCADIS NV, een mondiaal opererend ingenieurs-

juridische zaken noemt Van Bergen een gelukkige: ‘Op die ma

en adviesbureau met zo’n 14.000 medewerkers waarvan het

nier kijk je direct mee wat er in de keuken gebeurt. Alle besluiten

hoofdkwartier in Arnhem staat.

hoor ik uit de eerste hand. Van informatieachterstand is daarom nooit sprake. Ik kan me voorstellen dat die dubbelfunctie bij

Van Bergen geeft functioneel en - zoals ze zelf zegt - via een

hele grote ondernemingen praktisch onmogelijk is, maar bij ons

‘dotted line’ leiding aan alle bedrijfsjuristen binnen ARCADIS, in

functioneert het heel goed.’

totaal circa 25 mensen. Een stippellijn, want elke landenorganisatie wordt lokaal geleid terwijl de bedrijfsjuristen, evenals andere

Uit het rapport komt naar voren dat bedrijfsjuristen over het

staffuncties, binnen de verschillende landenvestigingen werken

algemeen hun werk als druk ervaren, maar dat dit geen onaan

langs dezelfde centraal vastgelegde beleidslijnen. Zo moeten

vaardbare werkdruk oplevert. Ook Van Bergen herkent zich hierin:

bepaalde beslissingen die het lokale niveau overstijgen ingevolge

‘Uiteraard heb je de vaste gebeurtenissen door het jaar heen,

het management charter langs ‘Arnhem’ voor goedkeuring.

maar verder is eigenlijk geen dag hetzelfde. Mijn baas is de Raad

Van Bergen: ‘Je praat dan over hele grote contracten of zaken

van Bestuur en die heeft zijn eigen agenda. Wat ik vooral aantrek

waar een zeker PR-belang aan vastzit. Die zaken hebben de

kelijk vindt aan deze functie is de diversiteit ervan. En daarom zou

goedkeuring nodig van de Raad van Bestuur en dus kijken ook

ik ook geen goede advocaat kunnen zijn. Bedrijfsjuristen zijn van

wij dan mee.’

nature generalisten en ik ben daarop geen uitzondering.’


Interview / Anja van Bergen-van Kruijsbergen

In-house counsel are gerenalists by nature ‘You won’t last long as an in-house legal professional if all you say is ‘no’. Make yourself indispensable. You need to demonstrate your value to the team and offer solutions. Otherwise people within the organisation will ignore you.’ Anja M. van Bergen-van Kruijsbergen is general counsel and board secretary for ARCADIS NV, a globally operating engineering and consulting agency based in Arnhem and employing around 14,000 people. She supervises all the in-house counsel at ARCADIS (about 25 people). There are certain decisions that are not local and must be submitted to ‘Arnhem’ for approval. Van Bergen explains: ‘These mainly concern major contracts or matters with a definite PR interest attached, which need to be approved by the board of directors. So we take a look at them, too.’ She is happy to wear the two hats of secretary and head of legal affairs: ‘That way you get an immediate look at what’s going on. I hear Anja van Bergen-van Kruijsbergen (1961) is general counsel

about all pending decisions firsthand. There is never any cause for

& company secretary van ARCADIS NV. Zij houdt zich in die

information delay. In very large corporations, this double function

hoedanigheid met name bezig met advisering aan de Raad

might be practically impossible, but for us it works really well.’

van Bestuur op het gebied van het vennootschaps- en ondernemingsrecht en corporate governance, risicomanagement,

Van Bergen understands the fact that in-house counsel in gene

fusies en overnames en alle compliance-activiteiten rondom

ral experience work-related stress, although it is acceptable.

de beursnotering. Gezien de geografische spreiding van ARCADIS vindt een groot deel van de werkzaamheden in inter-

‘You have fixed events throughout the year, but other than that

nationaal verband plaats. Van Bergen is al sinds 1996

no two days are alike. My boss is the executive board, which

werkzaam bij ARCADIS, daarvoor heeft zij zeven jaar gewerkt

has its own agenda. For me the diversity of this job is the most

bij het factoringbedrijf van Fortis als hoofd juridische Zaken

appealing part. That is also why I wouldn’t be a good lawyer in

en risicobeheer. Zij begon haar carrière als management

private practice. In-house legal professionals are generalists by

trainee bij de ING bank.

their very nature. I am no exception.’


Onderzoek / II. Vakinhoudelijke ontwikkelingen en kennismanagement

Investeren in kennis Juridische regelgeving ontwikkelt zich snel. De bedrijfsjurist zal zich dan ook moeten blijven ontwikkelen om toegevoegde waarde te houden voor zijn organisatie. Het opdoen, vastleggen en delen van kennis blijkt onder bedrijfsjuristen soms op het tweede plan te raken, omdat de focus ligt op de dagelijkse werkzaamheden. Kennis kan een organisatie concurrentievoordeel opleveren.

geeft driekwart van de respondenten aan lid te zijn van het

Kennis vastleggen, beheren en intern beschikbaar maken is dan

Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen (NGB). [figuur 2]

ook essentieel voor kennisintensieve organisaties. In een – even

Tegelijkertijd geeft 15 procent van de deelnemers aan van geen

eens kennisintensief – beroep als dat van de bedrijfsjurist gelden

enkele beroeps- of vakorganisatie voor (bedrijfs)juristen lid te

dezelfde normen. Bijblijven is het devies voor bedrijfsjuristen die

zijn.

hun adviserende en ondersteunende rol serieus nemen. Maar hoe pakken bedrijfsjuristen dit aan? En als bedrijven steeds meer

Een saillant detail is, dat van de aangeschreven NGB-leden

energie en geld steken in kennismanagement, hoe belangrijk

23 procent bereid was deel te nemen aan ons onderzoek, van de

vinden de bedrijfsjuristen het dat informatiestromen goed

niet-NGB-leden slechts 13 procent. Verder bleek uit het onder

worden georganiseerd en kennisbronnen adequaat gedeeld?

zoek dat juist veel niet-aangesloten bedrijfsjuristen vinden dat kennismanagement voor hen geen toegevoegde waarde heeft.

Je kunt onmogelijk alles weten

Hieruit zou de conclusie kunnen worden getrokken dat NGB-

De antwoorden die bedrijfsjuristen in het onderzoeksdeel over

leden meer betrokken zijn bij hun vak.

vakinhoudelijke ontwikkelingen gaven, zijn zonder meer interes sant. Eén uitkomst zet de beroepsgroep direct met beide benen

Kennismanagementsysteem: ja graag

op de grond. Want maar liefst 87 procent van de bedrijfsjuristen

De belangrijkste uitkomst over het belang van kennis

zegt dat het onmogelijk is ‘om op de hoogte te blijven van álle

management is wellicht dat de meeste bedrijfsjuristen aangeven

juridische ontwikkelingen’. Je kunt niet alles weten, zo waar

dat kennismanagement hen toegevoegde waarde biedt (71%).

schuwen de bedrijfsjuristen. Bijna de helft (47 procent) wijt het

[figuur 3] Overigens valt op dat vooral bedrijfsjuristen die op een

aan de werkdruk dat zij er niet aan toe komt om volledig bij te

grote juridische afdeling werken (groter dan tien juristen)

blijven. [figuur 1]

gemiddeld vaker ja zeggen op de vraag of kennismanagement toegevoegde waarde heeft. [figuur 4]

Wel investeren in vakkennis Maar vinden bedrijfsjuristen het dan wel belangrijk om te blijven

Een ruime meerderheid (65 procent) van de bedrijfsjuristen geeft

investeren in vakkennis? Jazeker, de meesten wel. Niet voor niets

aan dat ze geholpen zou zijn met een beter kennismanagement



HFD2

Figuur 1 / Uitspraken over vakinhoudelijke ontwikkelingen

Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen

(helemaal) oneens


(helemaal) eens

Figuur 2 / Lidmaatschap organisaties

Organisatie

%

Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen NOvA geen lid organisatie voor bedrijfsjuristen geen van bovenstaande General Counsel Roundtable ACC Europe Practicallaw.com ECLA

73% 16% 15% 10% 5% 4% 3% 2%

Figuur 3 / Uitspraken over kennismanagement Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde Kennismanagement is een hype Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen (helemaal) oneens


(helemaal) eens



Figuur 4 / Uitspraken over kennismanagement in relatie tot grootte juridische afdeling

Meer dan 10 bedrijfsjuristen Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagement systeem

2 t/m 10 bedrijfsjuristen 1 bedrijfsjurist Meer dan 10 bedrijfsjuristen

Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier


Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde


Kennismanagement is een hype


Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen

2 t/m 10 bedrijfsjuristen 1 bedrijfsjurist

(helemaal) oneens

Figuur 5 / Prioriteiten op het gebied van kennismanagement

Inventarisatie behoeften In kaart brengen beschikbare tool/technieken Ontwikkelen faciliteiten Ontwikkelen kennismanagement strategie/beleid Toegankelijk maken kennisbronnen juridische ontwikkelingen Vastleggen bestpractices



(helemaal) eens

Investing in knowledge Remaining on top of legal developments is essential for those who take their advisory and support roles seriously. But this is easier said than done. About 87% of in-house counsel say it is systeem. Dit blijkt met name het geval bij bedrijfsjuristen die

impossible to “keep up to date with all legal developments”.

eerder in het onderzoek aangaven onvoldoende toegang te

Almost half (47%) blame the amount of work they have for their

hebben tot (betaalde) bronnen. Ook blijkt dit vooral te gelden

inability to stay completely up to speed.

voor bedrijfsjuristen die op een grote afdeling werken. [figuur 4] Membership in professional and legal organisations is considered Een derde van de respondenten geeft aan het liefst op de eigen

important. Three quarters of the respondents are members of

vertrouwde manier te blijven werken: kennelijk moet een goed

the Dutch Association of Company Lawyers (Nederlands Genoot

kennismanagementsysteem ook weer niet te veel inbreuk

schap van Bedrijfsjuristen). Sixteen percent are members of the

maken op bestaande werkwijzen. [figuren 3 en 4] Is de bedrijfs

Netherlands Bar Association (Nederlandse Orde van Advocaten).

jurist conservatief ingesteld, of juist bang dat nieuwe methoden

However, 15% of the participants say they are not members of

weer meer werk en werkdruk met zich meebrengen? Wellicht is

any professional or legal organisation at all, whether for in-house

dat een onderzoeksonderwerp voor een volgende Houthoff

counsel or otherwise.

Buruma Bedrijfsjuristen Monitor. The most significant result of questions about information

Waar liggen de prioriteiten?

management is probably that most in-house counsel find it

Waarom is het beheer van kennis zo’n moeilijke opgave?

important that information about legal developments be well

26 procent van de bedrijfsjuristen is van mening dat de hoge

managed within their organisations. A significant majority (65%)

werkdruk hen ervan weerhoudt kennis te delen. [figuur 3]

of legal professionals say that a better legal information manage ment system would help them. The legal professionals working

Maar als tijd en geld geen rol spelen, waar zouden bedrijfsjuristen

in a large department of ten or more are particularly of this

dan de prioriteit leggen als het over kennismanagement gaat?

opinion. A third of the respondents say they prefer to continue

Driekwart van hen zou beginnen bij het vastleggen van best

working in the same familiar way they have been.

practices. Een voorbeeld: als iedere jurist binnen het bedrijf in bepaalde situaties snel het meest toegepaste en bewezen

About 26% of legal professionals think that the large amount of

succesvolle contract kan vinden, kan dat veel winst in tijd en

work that crosses their desks prevents them from being able to

efficiency opleveren. [figuur 5]

share their knowledge. What do they regard as having priority when it comes to professional development and information

Een goede tweede op het prioriteitenlijstje van de bedrijfsjuristen

management? Three quarters feel that identifying and setting

is het toegankelijk maken van kennisbronnen voor juridische

best practices is a place to start. Almost half (44%) of the respon

ontwikkelingen, genoemd door 44 procent van de responden

dents say the accessibility of information about legal develop

ten. Ook genoemd worden: het ontwikkelen van een kennis

ments is a priority. Other points were developing information

managementstrategie/-beleid, het ontwikkelen van (technische)

management strategies and policies, developing the systems

faciliteiten en het in kaart brengen van de beschikbare tools en

and facilities (technical and otherwise), and identifying the tools

technieken.

and technologies available. Taking action themselves to research the available tools and technologies is not a high priority for

De kans op actie

in-house counsel.

Maar hoe groot is de kans dat bedrijfsjuristen zich echt gaan verdiepen in de ontwikkeling van een beter kennismanagement

In general, legal professionals who work in the larger legal

systeem? Niet heel groot, zo is uit de onderzoeksuitkomsten af te

departments (with ten or more) were particularly prone to

leiden. In actie komen om de beschikbare tools en technieken te

answering ‘yes’ to the question whether information manage

onderzoeken, staat bij de bedrijfsjuristen niet hoog op het

ment has added value. In contrast, legal professionals who were

prioriteitenlijstje. Wordt de hoge werkdruk wellicht als excuus

not members of a professional or legal organisation did not

aangevoerd om geen serieus werk te (hoeven) maken van zo’n

particularly feel that information management has added value

kennismanagementsysteem?

for them.


Interview / Koen Paspoort van Holten

Succesvoller opereren door kennismanagement ‘Ook uit dit onderzoek komt weer naar voren dat er bij bedrijfsjuristen een onderbuikgevoel leeft dat kennismanagement de moeite waard is. Maar als je doorvraagt, dan blijkt het moeilijk te zijn om de juiste stappen daartoe te maken.’ Koen van Holten, bedrijfsjurist bij NXP, is een gepassioneerd voor

denkfout die veel wordt gemaakt.’ Kennis moet, zo redeneert

stander van kennismanagement. Hij ziet dat als de sleutel tot

Van Holten, binnen een bedrijf niet louter als een kostenpost

sneller en slagvaardig handelen. Belangrijk is daarbij wel dat

worden gezien, maar als een productiefactor waarin je moet

diegenen die actief bijdragen aan kennismanagement daarvoor

investeren, maar die op termijn ook rendement gaat opleveren:

worden beloond. Van Holten: ‘Anders krijg je het ‘free rider-dilemma’.

‘Kennis wordt in die visie een kans tot succesvoller (want sneller,

Je kunt bijvoorbeeld intern werken met bonussen of met con

effectiever en goedkoper) opereren.’

tractueel vastgelegde afspraken.’ Voor het vullen van kennismanagementsystemen kan ook hulp Uit het onderzoek komt naar voren dat vrijwel alle bedrijfsjuristen

van buitenaf worden ingeroepen. Zo werkt NXP op dit punt

het belang van kennismanagement onderschrijven. Echter,

samen met zijn advocaten. Van Holten: ‘Wij betalen niet alleen

gevraagd naar de bereidheid te werken aan de bouwstenen van

voor juridische bijstand. Wij werken samen met ons advocaten

zo’n systeem, is er veel minder enthousiasme voor het zetten van

kantoor aan een eigen portal, deels gevuld met informatie van

de voorbereidende stappen. Van Holten: ‘Kennismanagement is

juridische uitgevers, deels met kennis van onze advocaten en

een beetje een ‘buzz-woord’ geworden. Ik lees dat het vastleggen

deels met onze eigen interne informatie. Advocaten worden in

van best practices als de hoogste prioriteit wordt gezien binnen

die gedachte ook uitgevers. Zij weten beter dan wie ook wat de

het kennismanagement. Maar best practices vastleggen kan niet

klant op welk moment nodig heeft en kunnen dat goed vertalen

als je niet eerst hebt gewerkt aan de ontwikkeling van een systeem

naar praktische oplossingen. En die combinatie van informatie-

waarin die terechtkomen. En aan de bereidheid om daaraan

soorten, die als een soort drietrapsraket aan de interne gebruikers

prioriteit te geven schort het vaak in de praktijk. Dat is een

wordt aangeboden, blijkt zeer goed te werken.’


Interview / Koen van Holten

Managing information as a way of performing more successfully ‘In-house counsel have a gut feeling that information management is worthwhile. However, when you enquire further, it seems to be difficult to take the right steps in that direction.’ Koen van Holten, in-house counsel at NXP, is a fervent supporter of knowledge management. ‘The key to acting more quickly and effectively.’ It is important that those who actively contribute are rewarded for it, with internal bonuses or contractually-set agreements. Van Holten: ‘Otherwise you end up with the ‘free rider dilemma’. There is much less enthusiasm when you ask about the willingness to work on the building blocks. Van Holten: ‘Know ledge management has become something of a buzzword. I read that recording best practices is seen as the highest priority, but this is impossible if you haven’t first worked on developing a system in which they are to end up. This willingness to prioritise this often falls short in practice.’ An organisation should not look on information management merely as an expense, reasons Van Holten. It will also yield a profit in the long term. ‘From this perspective, knowledge management is seen as an opportunity to operate more successfully (faster, more effectively and more cheaply).’ Koen van Holten (1965) is als vice-president & associate counsel NXP Semiconductors actief op het gebied van litigation,

External help can also be called in to help develop knowledge

legal risk management & knowledge management. Voordat

management systems. Van Holten: ‘We are working with our law

Van Holten terechtkwam bij NXP werkte hij vier jaar bij

firm to create our own portal, filled with information from legal

Philips Consumer Electronics en daarvoor als advocaat bij

publishers, the knowhow of our lawyers and our own internal

BarentsKrans advocaten notarissen in Den Haag, waar civiele

knowhow. Legal professionals know better than anyone what

cassaties en bestuursrecht tot zijn aandachtsgebieden be-

the customer needs and when, and can translate that well into

hoorden. Uit die tijd dateert ook zijn betrokkenheid bij kennis-

practical solutions. This combination of types of information

management.

seems to work very well.’


Onderzoek / III. Risicomanagement: belang en verantwoordelijkheid If everything is under control, you’re just not going fast enough Mario Andretti

De bedrijfsjurist, het risicogeweten? Bedrijfsjuristen hebben een boeiend beroep. De weten regelgeving waarmee bedrijven te maken hebben, wordt strenger en complexer. Ook lopen bedrijven steeds grotere financiële, strategische en operationele risico’s. Welk belang hechten bedrijven en bedrijfsjuristen aan risicomanagement? En wie is er intern verantwoordelijk voor?

Risicomanagement is in de afgelopen jaren voor veel bedrijven

Bedrijfsjuristen voelen zich verantwoordelijk

een belangrijk aandachtspunt geworden. Het in kaart brengen

Dat maakt de uitkomsten van dit onderzoek onder bedrijfs

van risico’s en het vaststellen van beheersmaatregelen bezorgt

juristen op het gebied van risicomanagement zo interessant.

bedrijfsjuristen veel werk.

Het overgrote deel van de bedrijfsjuristen voelt zich verantwoor delijk voor de juridische risico’s die het bedrijf loopt. Sterker nog,

Het is belangrijk werk, omdat de risico’s – en de mate waarin ze

zes op de tien vinden dat het risicomanagement de belangrijkste

beheersbaar worden gemaakt – in hoge mate bepalend kunnen

taak is van de bedrijfsjurist. [figuur 1] Het besef van dit belang is

zijn voor de commerciële speelruimte van het bedrijf. En daar

groter naarmate de bedrijfsjurist op een grotere juridische

mee voor de ontplooiing van de onderneming en de groei van

afdeling werkt [figuur 2], eveneens lijkt het belang van het managen

het marktaandeel.

van juridische risico’s daar meer te worden onderkend dan binnen bedrijven met kleinere juridische afdelingen. [figuur 3]

Voortdurende afweging van risico’s Bedrijven dienen voortdurend afwegingen te maken tussen

Wie is verantwoordelijk?

enerzijds juridische risico’s – die immers nooit tot nul zijn te

De bedrijfsjurist mag zich dan verantwoordelijk voelen voor de

reduceren – en de drang van de ondernemer om vooruitgang te

risico’s en voor het managen ervan, maar dat betekent niet dat hij

boeken. Anders gezegd: hoe zwaar is het belang van het binnen

of zij het ook ís. Tachtig procent van de bedrijfsjuristen geeft aan

halen van een belangrijke klant ten opzichte van het risico dat

dat de feitelijke verantwoordelijkheid voor het totale risico

ontstaat doordat deze partij de algemene voorwaarden niet

management vooral bij de Directie/Raad van Bestuur ligt. [figuur 4]

wenst te ondertekenen? En moet een bedrijf een kansrijk en

Dit zal vermoedelijk voortkomen uit het feit dat juridisch

daardoor winstgevend product wel op de markt brengen als de

risicomanagement slechts een deelaspect is van het totale

kans op juridische problemen over octrooirechten praktisch

risicomanagement, wat bij uitstek een verantwoordelijkheid is

honderd procent is?

van de Directie/Raad van Bestuur.


Onderzoek / III. Risicomanagement: belang en verantwoordelijkheid

HFD3

Figuur 1 / Uitspraken over risicomanagement Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist (helemaal) oneens


(helemaal) eens

Figuur 2 / Risicomanagement als belangrijkste taak bedrijfsjurist in relatie tot grootte juridische afdeling

1 bedrijfsjurist 2 t/m 10 bedrijfsjuristen meer dan 10 bedrijfsjuristen

(helemaal) oneens


(helemaal) eens

Figuur 3 / Onderkennen van belang juridische risico’s in relatie tot grootte juridische afdeling


(helemaal) oneens


(helemaal) eens

Figuur 4 / Verantwoordelijkheid voor het totale risicomanagement Anders

(Hoofd) juridische afdeling

Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 2008 / 33 Business Unit Managers


(helemaal) oneens


Survey / III. Risk management: importance and responsibility

(helemaal) eens

Figuur 3 / Onderkennen van belang juridische risico’s in relatie tot grootte juridische afdeling


(helemaal) oneens


(helemaal) eens

Figuur 4 / Verantwoordelijkheid voor het totale risicomanagement Anders

(Hoofd) juridische afdeling

Business Unit Managers

Directie/Raad van Bestuur

In-house counsel: the voice of conscience when risks are taken?

vast majority of legal professionals feel responsible for the legal

Risk management has become a hot issue in recent years for

risks taken by the company. What is more, six out of ten consider

many organisations. Charting the risks and determining the

risk management to be the most important task of in-house

appropriate measures means a good deal of work for in-house

counsel.

counsel. It is important work though – to a high degree, the risks (and the extent to which these risks can be managed) determine

The larger the legal department one works for, the greater the

the commercial latitude available to a company, the develop

awareness of the importance of risk management. Our research

ment of the company and the growth of its market share.

shows clearly that larger companies recognise the importance of managing risks more than smaller companies do.

Therefore, there is a need for an ongoing balancing of the legal risks (which, after all, can never be completely eliminated) and

Legal professionals may feel responsible for risks and risk

the urge of a business to grow and develop.

management, but this does not necessarily mean they actually are responsible. Eighty percent of in-house counsel indicate that

The results of the survey of in-house counsel attitudes towards

the actual responsibility for overall risk management lies mainly

the issue of risk management prove particularly interesting. The

with management or the board of directors.



Interview / Anette Paspoort Bordes

Bedrijfsjurist inventariseert risico’s en adviseert daarover ‘Het is terecht dat juridische managers de verantwoordelijkheid voor risicomanagement neerleggen bij de leiding van hun bedrijf. De jurist heeft als taak de juridische risico’s zo goed mogelijk in kaart te brengen en daarover te adviseren. Het is uiteindelijk de Raad van Bestuur van een bedrijf of de Business Unit Manager die moet besluiten hoe deze risico’s te verwerken in de business case.’ Anette Bordes (general counsel divisie Zakelijke markt van KPN)

aanleiding van het ‘omvallen’ van bedrijven als Enron en andere

heeft de afgelopen tijd nogal wat te maken gehad met het

schandalen) moest KPN voldoen aan zware vereisten. Bordes: ‘We

onderwerp risicomanagement. In april werd door KPN met

hebben door het hele bedrijf risico-analyses moeten uitvoeren

toezichthouder Opta een handvest gesloten over de naleving

zodat uiteindelijk de Raad van Bestuur hierover een verklaring aan

van de telecommunicatiewetgeving.

de Amerikaanse beursautoriteiten kon afgeven.’ Inmiddels is KPN weer van de Amerikaanse beurs verdwenen, maar nog steeds is

Bordes: ‘Om dat te bewerkstelligen is een compliance bouwwerk

er sprake van een - in dit geval - verlicht SOx-regime. Bordes is het

geïmplementeerd waarmee de naleving van de telecommunicatie

niet eens met de door de meeste respondenten geformuleerde

wet wordt gemonitord. Daardoor krijgen we beter inzicht in de

mening dat het risicomanagement de belangrijkste taak is van de

wijze waarop we voldoen aan de wettelijke verplichtingen.

bedrijfsjurist.

Compliance bestaat uit twee onderdelen: bewustwording enerzijds en controle op de naleving van wetgeving anderzijds. In

Bordes: ‘Wellicht doelt men hier op het uitspitten van contracten

dat laatste hebben we voorzien met het compliance bouwwerk.’

waardoor bijvoorbeeld aansprakelijkheidsrisico’s worden vermeden. In dat verband zie ik ook een zekere tegenstrijdigheid tussen deze

Met dat laatste, controle op naleving, was KPN al eerder gecon

uitspraak en de constatering dat de verantwoordelijkheid voor

fronteerd toen het bedrijf nog aan de Amerikaanse beurs was

het risicomanagement weer wél thuishoort bij de leiding. Voor

genoteerd. In het kader van de zogenoemde SOx-wetgeving

mij is de jurist echter de persoon die de risico’s in kaart brengt en

(die een aantal jaren geleden in de VS werd geïntroduceerd naar

voorlegt aan de leiding.’


Interview / Anette Bordes

In-house counsel assess the risks and advice on how to handle them ‘Legal managers are right to place responsibility for risk manage ment with the management of the company. Bordes does not consider risk management the most important task of in-house counsel. Their duty is more to assess the legal risks as well as they can and to advise on them. Ultimately, the board of directors or the business unit manager has to decide how to incorporate these risks into the business situation.’ Anette Bordes is a general counsel with the Business Market Divi sion at KPN. She has been recently dealing on a regular basis with the issue of risk management. In April, KPN and Dutch telecom munications regular Opta signed a charter on compliance with telecommunications legislation. Bordes: ‘This is why we have im plemented a compliance structure which is used to monitor the compliance with telecommunications legislation, giving us a better insight into the way in which we meet our legal obligati ons. Compliance has two components: raising awareness and enforcing statutory compliance. We have fulfilled the latter with the compliance structure.’ Previously, when the company was listed on an American stock Anette Bordes (1962) is general counsel van de divisie Zakelijke

exchange, KPN was confronted with compliance checks. In the

markt van KPN. Zij houdt zich in die hoedanigheid met name

scope of what is called the SOx legislation (introduced in the US

bezig met de advisering op het gebied van telecommunicatie-

several years ago as a result of the Enron scandal, among other

recht op de retailmarkt en ondersteuning bij alle compliance

things) KPN had to meet major requirements. Bordes: ‘We had to

activiteiten rondom de Telecommunicatiewet. Bordes is al

perform risk analyses throughout the company, so that eventu

sinds 1993 werkzaam bij KPN, met een uitstap naar TNT ten

ally the board of directors was able to issue a statement to the

tijde van de afsplitsing van de postactiviteiten. Zij heeft

American financial authorities.’

gewerkt bij corporate legal van KPN en is gedurende zes jaar general counsel mobiel geweest. Bordes begon haar carrière

KPN has since left the American stock exchange, but maintains, in

als advocaat bij Van Benthem & Keulen te Utrecht.

this case, a lighter version of the SOx regime.


Onderzoek / IV. Redenen en rechtsgebieden uitbesteden

Uitbesteden: als tijd en expertise tekortschieten Bedrijfsjuristen laten soms zaken over aan de externe juridische dienstverleners. Uitbesteding is een optie als de capaciteit op de juridische afdeling tekortschiet of als specialistische juridische kennis intern niet voorhanden is. Hoe pakken bedrijfsjuristen uitbesteding aan en wanneer besteden zij werk uit?

Het is bij veel juridische afdelingen in het bedrijfsleven gebruike

Interessant is de uitkomst dat 16 procent van de bedrijfsjuristen

lijk om van tijd tot tijd juridisch werk uit te besteden. Er zijn

uitbesteding een goede manier vindt om aan een bepaalde zaak

verschillende motieven om de diensten van een externe jurist in

meer gewicht te geven. Uitbesteding kan een tactisch signaal

te roepen.

zijn: een teken dat de organisatie de zaak hoog opneemt.

Vier motieven voor uitbesteding

Overigens toont het onderzoek aan dat op grote juridische

Volgens zeven van de tien bedrijfsjuristen is een tekort aan

afdelingen uitbesteding relatief vaker plaatsvindt vanwege

bepaalde specialistische kennis de meest voorkomende

capaciteitsgebrek. [figuur 2] Een tekort aan specialistische kennis

reden om zaken uit te besteden aan externe juridische dienst

wordt daar minder vaak als reden aangevoerd. Bij kleinere

verleners. [figuur 1] Daarbij gaat het onder meer om specialis

afdelingen (2 tot en met 10 juristen) of bij eenmansafdelingen is

tisch werk binnen rechtsgebieden zoals strafrecht, fiscaal recht

het precies andersom: de behoefte aan de inzet van specialisti

en fusies en overnames.

sche kennis is daar een belangrijk uitbestedingsmotief.

Veel genoemd wordt ook een tekort aan capaciteit op de juridi

Uitbestedingen per rechtsgebied

sche afdeling. Het kan voorkomen dat een zaak direct aandacht

Er is een duidelijke rode draad te ontdekken in het

vraagt, terwijl de bedrijfsjuristen de handen reeds vol hebben

patroon van uitbesteden, zeker bij een uitsplitsing naar rechts

aan andere dossiers.

gebied. [figuur 3] Algemeen kan gesteld worden dat 37 procent van de zaken wordt uitbesteed, maar bij sommige rechts

De derde reden om een externe jurist met een zaak te belasten,

gebieden ligt het percentage (flink) hoger.

heeft te maken met het ontbreken van procesrechtelijke bevoegdheid bij de bedrijfsjuristen binnen de organisatie. Bij

Koploper vormen zaken op het gebied van fusies en overnames,

veel juridische afdelingen worden om die redenen zaken

die in de meeste gevallen worden uitbesteed. Strafrechtzaken

waarbij procesrecht een rol speelt per definitie uitbesteed.

worden bijna altijd uitbesteed aan een gespecialiseerde externe



HFD 4

Figuur 1 / Redenen om werk uit te besteden aan externe juridische dienstverleners

Meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven Geen procesrechtelijke bevoegdheid bedijfsjurist Te weinig capaciteit Tekort aan specialistische juridische kennis

Figuur 2 / Redenen om uit te besteden in relatie tot grootte juridische afdeling

1 bedrijfsjurist



Tekort aan specialistische juridische kennis

Meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven

Te weinig capaciteit

Geen van bovenstaande

Geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist

Er worden geen zaken uitbesteed

jurist, maar komen veel minder vaak voor. Zaken op het gebied

uit te besteden: fiscaal recht (79 procent vs. 48 procent gemid

van fiscaal recht en mededingingsrecht worden dikwijls

deld), fusies/overnames (72 procent vs. 53 procent gemiddeld),

uitbesteed, maar ongeveer even vaak in eigen huis belegd.

desinvesteringen (49 procent vs. 27 procent gemiddeld) en

[figuren 4 en 5] Zaken op het gebied van arbeidsrecht, admini

financieringen (44 procent vs. 27 procent gemiddeld). [figuur 5]

stratief recht, intellectueel eigendomsrecht, financieringen, herinvesteringen en onroerend goed worden overwegend

In de sectoren Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs wordt

binnen de eigen juridische afdeling gehouden. Van alle rechtsge

fiscaal recht eerder dan gemiddeld uitbesteed (74 procent vs.

bieden wordt Corporate Housekeeping met 7 procent het minst

48 procent gemiddeld), administratief recht is een vakgebied dat

uitbesteed. [figuur 3] Overigens blijken organisaties met één be

Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs juist eerder zelf lijkt uit te

drijfsjurist de volgende juridische diensten vaker dan gemiddeld

voeren (78 procent vs. 57 procent gemiddeld). [figuur 6]



Figuur 3 / Uitbesteding van juridische diensten per rechtsgebied Strafrecht Fusies/overnames Fiscaal recht Mededingingsrecht Arbeidsrecht Intellectueel eigendomsrecht Administratief recht Financieringen Desinvesteringen Onroerend goed Corporate housekeeping

Overwegend zelf uitgevoerd

Overwegend uitbesteed

Outsourcing: an alternative in the shortage of time and expertise

relatively more often because of a lack of capacity to handle the

There are various reasons why in-house counsel would call on

is less frequently given as the reason. The exact opposite is the

the services of external legal counsel. According to seven out of

case for smaller departments (ten legal professionals or less):

ten legal professionals, a shortage of specialist knowledge in

for them, the need to retain someone with specialist knowledge

certain specific areas is the most common reason for outsourcing

is an important reason for outsourcing. The same is true for

to external legal service providers.

one-person departments.

Another reason often mentioned is the lack of capacity of an

A common thread can be traced in the pattern of outsourcing,

in-house legal department to handle the work required of it.

especially if the results are divided into areas of law. In general,

It may be that a file requires immediate attention at a time when

we can say that 37% of files are outsourced, although this

the legal staff have their hands full with other matters.

percentage is considerably higher in some areas of law. The

work. For these departments, a shortage of specialist knowledge

outsourcing leaders are mergers and acquisitions (mostly A third reason for passing a file on to an external legal profes

outsourced) and criminal cases (rare, but almost always

sional is that in-house counsel may not be permitted to litigate.

outsourced). Tax law matters and competition law matters are

In many legal departments, litigation files are outsourced as a

frequently outsourced, but are just as likely to be handled in

matter of course. It is interesting that 16% of in-house counsel

house. Matters relating to employment law, administrative law,

consider outsourcing one way for a particular file to be given

intellectual property law, financing, reinvestment and real estate

more priority.

are mostly kept within the organisation’s own legal department. Out of all areas of law, corporate housekeeping is the least

The study also shows that larger legal departments outsource


outsourced, at just seven percent.


Figuur 4 / Zelf uitvoeren van werk per rechtsgebied in relatie tot grootte juridische afdeling

1 bedrijfsjurist 2 t/m 10 bedrijfsjuristen

ed

t ch fre ra

d

St

On

ed

go ed

ht in

gi n

do m en

ro er en

gs re c

ht sre c

es m na

ig

M

In

te ll

ec

Co rp

tu ee

le

Fis c

cie

aa

rin

lr ec

ge

ht

n

n in an

Fu sie s/ ov er

or a

De

Fin

ou se k

sin ve ste r

ee

pi

ge

ng

ht sre c id be

Ad m

in

te h

ist

Ar

ra

tie

fr ec

ht


Figuur 5 / Uitbesteden van werk per rechtsgebied in relatie tot grootte juridische afdeling


St

ra

fre

ch t

ed re nd

go

t ng in

ed ed i M

On ro e

gs re ch

ch t m

te lle ct

ue el

eig en do

na m /o ve r ies

sre

es

t Fu s

aa Fis c

ge n

Fin an cie rin

n rin ge

sin ve ste

g De

lr ec h In

po

ra te ho u

se ke ep in

t sre ch eid

Ar b

Co r

Ad m

in

ist

ra

tie fr ec ht




Figuur 6 / Uitbesteden van werk per rechtsgebied in relatie tot sector

Administratief recht

Arbeidsrecht

Corporate housekeeping

Desinvesteringen

Financieringen

Fiscaal recht

Fusies/overnames

Intellectueel eigendomsrecht

Mededingingsrecht

Onroerend goed

Strafrecht

overwegend uitbesteed

Banken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services Overheid/Nonprofit/Zorg/Onderwijs Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie Retail/Wholesale/Handel/Logistiek


overwegend zelf uitgevoerd


Interview / Ben Schoordijk

Dé bedrijfsjurist bestaat niet, net zo min als dé advocaat Ben Schoordijk, assistant general counsel corporate bij AkzoNobel, besteedt jaarlijks heel wat juridisch werk uit. Ondanks een forse juridische afdeling met zo’n 70 juristen en een vergelijkbaar aantal IP attorneys wereldwijd, wordt er op jaarbasis toch voor tientallen miljoenen euro’s aan juridische dienstverlening ingekocht. Een uitbesteding die om een veelheid van redenen plaatsvindt:

die een bewezen vergaande expertise en track record op dat

‘In de eerste plaats gaat het om expertise. Daarnaast is het een

gebied hebben. Denk aan hele grote en complexe transacties

kwestie van capaciteit. Er is ook een categorie werk die kosten

zoals recentelijk de verkoop van onze Pharma-activiteiten en de

technisch gewoon niet interessant is om in huis te behandelen.

overname van ICI.’

En de meeste procedures doen we niet zelf. Wij maken een onderscheid tussen ‘core’ en ‘non-core’ aangelegenheden.

Voor de ‘bread and butter’- en de ‘expertise/reputation’-zaken heeft AkzoNobel per land waar zij belangrijke activiteiten heeft

De ‘commodity’-zaken - incasso’s, eenvoudige arbeidszaken en

met een beperkt aantal advocatenkantoren een ‘convergence’-

dergelijke - zien wij als non-core. Die worden dus in principe

programma opgezet. Schoordijk: ‘Door met een beperkt aantal

uitbesteed of we laten ze intern behandelen door paralegals.

kantoren te werken creëer je kennis bij de kantoren over

Dan zijn er de ‘bread and butter’-activiteiten - onder meer

de werkzaamheden, de governance en de organisatie van

contractenwerk, medium M&A-transacties, algemene advisering

AkzoNobel. Het gevolg? Betere dienstverlening en lagere kosten.’

van business units - en ‘expertise/reputation’-zaken. Dat zijn de

Overigens wil Schoordijk wel kwijt dat dé bedrijfsjurist eigenlijk

zaken waarvoor wij dan ook specifieke expertise in huis hebben.

niet bestaat: ‘Net zo min als dé advocaat bestaat. Ook binnen

Ten slotte zijn er de ‘bet your company’-zaken, die van doorslag

onze functie hebben we bedrijfsjuristen in alle smaken, van

gevend belang kunnen zijn voor het succesvol voortbestaan van

generalisten tot topspecialisten. Dat maakt het zo interessant om

het bedrijf. Inhoudelijk is daar wel de nodige kennis voor in huis,

voor een organisatie als de onze te werken, óók voor onze

maar in de regel worden daar tevens advocaten voor ingeschakeld

externe advocaten trouwens.’


Interview / Ben Schoordijk

There is no typical in-house counsel, just as there is no such thing as a typical lawyer Ben Schoordijk is assistant corporate general counsel at AkzoNobel. He outsources a great deal of legal work each year. Despite a strong legal department comprising 70 legal professionals and a comparable number of IP attorneys worldwide, tens of millions of euros are spent annually on retaining external legal services. Ben explains that there are a number of reasons for this. ‘First off, there is expertise and then capacity. There’s also a category of work not interesting enough to us from a cost-benefit standpoint to handle it in-house. Plus, we don’t file most legal actions ourselves. We differentiate between ‘core’ and ‘non-core’ activities. Collections, straightforward labour affairs and the like are things we term non-core (which are outsourced or handled internally by paralegals). Then there are the ‘bread and butter’ activities and ‘expertise/reputation’ matters. For these we have people with specific expertise. Finally, there are the ‘bet your company’ things, which can be of decisive importance in the successful continuation of the company. For these jobs, we also hire in lawyers with proven, wide-ranging expertise and a demonstrated track record in their field. One example would be large-scale, complex transactions, such as the recent sale of our Pharma activities and the takeover of ICI.’ For the latter, AkzoNobel has established a ‘convergence’ programme with a limited number of law firms. Schoordijk notes, Ben Schoordijk (1956) is sinds 1995 werkzaam bij AkzoNobel en thans assistant general counsel. Hij is verantwoordelijk voor de

‘A program like this develops the law firm’s knowhow about

corporate legal groep in AkzoNobel, waaronder M&A, Company

AkzoNobel’s activities, governance and organisation. The result?

Law & Governance, en Finance. Recent was Schoordijk onder

Better service and lower costs.’

meer betrokken bij de verkoop van Organon BioSciences aan Schering-Plough en de acquisitie van ICI. Hij publiceert veelvuldig

‘We have everything from generalists to top-notch specialists.

en is onder meer lid van een SER-commissie die zich bezig-

That makes working at AkzoNobel more interesting to people.

houdt met ontheffingen van de Structuurwet.

This is also true for our external lawyers, by the way.’


Onderzoek / V. Budget, kosten, beslissers en inkoopafdeling

Uitgangspunten en keuzes bij uitbesteden Op de afdelingen Juridische Zaken in het bedrijfsleven wordt, zoals we in vorige hoofdstukken hebben gezien, veel werk uitbesteed aan externe juridische dienstverleners. Maar hoe gaat dat uitbesteden precies in zijn werk? Als op de afdeling Juridische Zaken de capaciteit of de specialis

voldoende medewerkers kunnen worden vrijgemaakt, of

tische kennis tekortschiet, dan zal op zeker moment het besluit

ontbreekt de vereiste specialistische kennis, dan zal er veelal op

worden genomen om van externe dienstverleners gebruik te

ad hoc basis budget moeten worden gevonden.

maken. Het is natuurlijk interessant om te zien of dat volgens een vast plan gaat, of dat het dikwijls een ad hoc oplossing betreft.

Bestaat er wel een budget voor inkoop, dan blijkt dat groter te zijn

bij

organisaties

met

grote

juridische

afdelingen:

Hoe wordt de keuze voor een bepaalde externe juridische dienst

bedrijven die meer dan tien bedrijfsjuristen in dienst hebben

verlener gemaakt? En waarop is die keuze gebaseerd? Als er een

zonder uitzondering meer dan een ton aan jaarlijkse kosten.

budget is, is dat dan een vooraf bepaald budget of een variabel

[figuur 3] In de praktijk gaat het vaak (bij 39 procent van de

budget? En: koopt de afdeling Juridische Zaken de diensten zelf

bedrijven met grote afdelingen) om een besteding van meer

in, of zal op zeker moment de afdeling inkoop dan wel purchasing

dan € 1.000.000. Overigens: het meest voorkomende jaarlijkse

of procurement ingeschakeld worden?

budget voor de inkoop van externe juridische dienstverlening is € 100.000 - € 500.000. [figuur 2]

Weinig vaste budgetten Veel respondenten (43 procent) geven aan dat er geen vooraf

Kleinere afdeling, minder inkoopbudget

bepaald budget is voor de inkoop van externe juridische dienst

Hoe groter de afdeling, hoe groter dus de financiële

verlening. [figuur 1] Eén op de vijf bedrijfsjuristen zegt wél met

armslag lijkt te zijn. [figuur 3] Andersom geldt dat kleinere afde

een vast budget te werken. Nog eens een kwart van de afdelin

lingen duidelijk minder te besteden hebben. Dat wordt onder

gen Juridische Zaken werkt met een vooraf bepaald variabel

streept door de scores bij organisaties met slechts één bedrijfs

budget. Het komt er dus op neer dat in bijna de helft van de

jurist in dienst: daar liggen de budgetten voor de inkoop van

organisaties niet vooraf geld wordt gereserveerd voor het uit

externe juridische diensten veelal lager dan € 100.000, bij een

besteden van werk aan externe juristen. Doen zich dringende

aantal ligt het budget tussen € 100.000 en € 500.000. Bedrijven

zaken voor waarvoor op de eigen afdeling op dat moment niet

met twee tot en met tien bedrijfsjuristen in dienst besteden


HFD 5 Figuur 1 / Vast of variabel budget externe juridische dienstverlening

geen vooraf bepaald budget

weet niet

vast budget

variabel budget

Figuur 2 / Jaarlijks budget voor externe juridische dienstverlening

weet niet > 1.000.000 500.000 1.000.000 100.000 500.000 < 100.000

gemiddeld € 100.000budget tot envoor met externe € 500.000 aan de inkoop van groter het tot budget. de sector Diensten/Nutsbedrijven/ Figuur 3 / Jaarlijks juridische dienstverlening in relatie grootte In juridische afdeling externe diensten. Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media zijn de budgetten nauwe lijks groter dan € 1.000.000.

Banken hebben ruimer budget dan overheden Overigens blijkt er wel enig verschil te bestaan in de hoogte

Baas in eigen huis

van de budgetten in verschillende sectoren. [figuur 4] Banken/

Natuurlijk is het interessant om te zien wie de beslissingen neemt

Beleggers/Verzekeraars/Professional Services hebben in het

over de besteding van geld aan externe dienstverleners.

algemeen een groter budget, doorgaans groter dan € 1.000.000.

[figuur 5] De conclusie die we op dit punt uit het onderzoek

Deze conclusie houdt ook weer verband met een eerdere

kunnen trekken is dat de juridische afdeling min of meer baas in

conclusie uit het onderzoek, namelijk dat daar ook vaak de

bedrijfsjurist eigen huis is. Want in 85 1procent van de gevallen blijkt de

grootste juridische afdelingen zijn. Hoe groter de afdeling, hoe

afdeling zelf te beslissen 2over uitbesteding van zaken. t/m 10de bedrijfsjuristen W ee tn iet

.00 0

00

1.0 00 >

50

0.0 0

0

1.0

00 .0

00 50 0.0 0

10 0.0 0

<

10 0.0

00



> 1.000.000 500.000 1.000.000

Onderzoek / V. Budget, kosten, beslissers en inkoopafdeling 100.000 500.000 < 100.000

Figuur 3 / Jaarlijks budget voor externe juridische dienstverlening in relatie tot grootte juridische afdeling


00

iet

0

tn W ee

>

1

1.0

.00

00

0.0

.00

00

0 5 00

50

10

0.0

0.0

<

10

00

0.0

.00

00


Figuur 4 / Sector in relatie tot budget voor externe juridische dienstverlening

Banken/Beleggers/Verzekeraars/ Professionele Services Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ ICT/Horeca/Toerisme/Media Industrie/Pharma/Bouw/ Projectontwikkeling/Zware industrie

iet W ee tn

1.0 00 .00 0 >

1.0 00 .00 0

50 0.0 00

50 0.0 00 0 10

0.0 0

<

10 0.0 00


Zo’n 30 procent van de bedrijfsjuristen geeft aan dat het de Figuur 5 / Wie beslist over de uitbesteding van zaken Directie of de Raad van Bestuur is die de knopen doorhakt.

dat het verschijnsel niet groot is of op z’n retour is. De negen respondenten die aangaven met een afdeling inkoop/ procurement (samen) te werken, kregen vervolgens een aantal

Opmerkelijk is dat de Business Unit Manager en de afdeling

uitspraken voorgelegd over die afdeling. Het ging om uitspraken

inkoop/procurement in organisaties nog maar zelden de beslisser

Anders als ‘de afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit’ , ‘de

zijn over de inkoop van externe juridische diensten. Slechts

afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een

negen respondenten hebben aangegeven dat een afdeling

advocatenkantoor’ en ‘de afdeling inkoop kan scherpere tarieven

inkoop/procurement (mee)beslist over de uitbesteding van

uitonderhandelen’. De respons op deze uitspraken leverde geen

zaken aan externe juridische dienstverleners. Dit kan betekenen

eenduidig beeld op.

Afdeling inkoop/procurement

48 / Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor 2008 (Hoofd) juridische afdeling

Business Unit Manager

Directie / Raad van Bestuur

Professionele Services Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ ICT/Horeca/Toerisme/Media Industrie/Pharma/Bouw/ Onderzoek / V. Budget, kosten, beslissers en inkoopafdeling Projectontwikkeling/Zware industrie

iet tn

00 1.0 >

W ee

.00

0

00 0.0 .00 1 00 0.0

50

10

0.0

00

<

5

10

00

0.0

.00

00

0


Figuur 5 / Wie beslist over de uitbesteding van zaken

Afdeling inkoop/procurement

Anders Business Unit Manager

Directie / Raad van Bestuur (Hoofd) juridische afdeling

Outsourcing: principles and options Many in-house counsel (43%) say that their organisations do not

have larger budgets, usually over €1 million. In the services,

have a predetermined budget for retaining external legal

utilities, telecoms, hospitality, ICT and media sectors, the budgets

counsel. One in five say they do work with a fixed budget.

are a little over €1 million.

Another quarter of the legal departments work with a predeter mined variable budget.

Who decides how the budget is spent? The study shows that a legal department is more or less the master of its own house. In

Organisations with large legal departments budget the most for

85% of cases, it seems that the department itself makes the

external legal help: companies with over ten legal staff all,

decision on outsourcing. About 30% of legal professionals

without exception, have a budget of over €100,000. In practice,

say that the management or the board of directors makes the

this is often (39% of companies with large departments) more

decisions.

than € 1 million. It is worth nothing that the business unit manager of an Organisations with only one legal professional often budget less

organisation, or its purchasing or procurement department, is

than €100,000 for external legal services. A number have budgets

only rarely the decision maker with regard to external legal

between €100,000 and €500,000. Companies with two to ten

services. Only nine respondents report that a purchasing or

legal professionals spend on average €100,000 to €500,000 on

procurement department makes or participates in the outsour

external legal assistance. Banks, investment companies, insu

cing decision. This may mean that either the phenomenon is

rance companies and professional service companies generally

limited or it is on its way out.


Interview / Kees Paspoort Daniëls

Bedrijfsjurist blijft altijd leidend bij inkoop Er bestaan duidelijke cultuurverschillen tussen inkopers en juristen. De leiding van een bedrijf moet die verschillen zodanig managen dat beide partijen tot hun recht komen, zodat van de specifieke kwaliteiten van én juristen én inkopers goed gebruik wordt gemaakt. Kees Daniëls, bedrijfsjurist bij Shell International BV, geeft aan

Dat inkoop/procurement zo’n belangrijke stem wil hebben, vindt

dat de laatste jaren door Shell zoveel IT-gerelateerde activiteiten

Daniëls op zichzelf voor de hand liggend. ‘Shell is een bedrijf dat

‘geoutsourced’ zijn, dat het aantal directe collega’s binnen Legal

enorm financieel gedreven is. Wij hebben als Legal ook erg veel

IT terugliep van vijf naar drie. Inmiddels is een overgang van de

steun aan procurement gehad. Zij beheersen het proces heel goed,

activiteiten van Legal IT naar Shell corporate in voor-bereiding.

die standaardisatie, dat is waardevol.’ Anderzijds noteerde Daniëls

Daniëls: ‘Er zijn gewoon zoveel raakvlakken in onze activiteiten

ook wel wrijvingen tussen de cultuur van inkoop en die van advoca

en die van Legal corporate, dat zo’n samensmelting voor de

tenkantoren. ‘De advocaten waarmee wij werken zijn zeer hoog

hand lag.’

gekwalificeerde professionals, echt ‘top-end’, en die begrijpen dan vaak niet waarom aan de andere kant van de tafel zo over het geld

Legal IT heeft net een flinke tender achter de rug waarbij door

wordt doorgezeurd. Voor mij was een les dat ook procurement de

advocatenkantoren naar een opdracht van meer dan een

taal van die kantoren beter zou moeten leren spreken.’

miljoen euro kon worden ‘gehengeld’. De zeggenschap over wie dit project mocht leiden ging niet helemaal zonder slag of

Daniëls verbaast het niet echt dat bij de bedrijven van heel veel

stoot, zo zegt Daniëls: ‘Inkoop wilde duidelijk een dominante

respondenten uit het onderzoek geen vooraf bepaald budget

rol voor zichzelf, maar gelukkig hebben wij als Legal toch

geldt voor externe juridische dienstverlening. ‘Ik denk dat dit een

uiteindelijk, na tussenkomst van de legal director en de

kwestie van volwassenheid is, maar ook van omvang. Shell is een

executive VP inkoop, zelf onze keuze kunnen maken (met

bedrijf met een enorme externe span. Daarbinnen werken we met

input van inkoop).’

hele strakke budgetten, mede op basis van ervaringsgegevens.’


Interview / Kees Daniëls

In-house counsel are always a guiding presence in purchasing decisions There are clearly differences in how purchasers and lawyers see things. These differences need to be managed in such a way that the specific qualities of the legal professionals and the purcha sers are properly utilised. According to Kees Daniëls, in-house counsel at Shell Internatio nal BV, so many IT-related activities at Shell have been outsourced that the number of direct colleagues in Legal IT has fallen from five to three. We just had a large tender for an assignment worth more than a million euros. ‘Purchasing wanted to play a dominant role in this, fortunately though, after intervention from the Legal Director and the VP Purchasing Executive, we in Legal eventually managed to make our own choice.’ According to Daniëls, it’s nature for the purchasing and procure ment people to want to play an important role. ‘We in Legal also received a lot of support from procurement. They fully under stand the process and this standardisation is valuable.’ However, Daniëls did notice friction between the purchasing culture and that of law firms. ‘The lawyers we work with are highly qualified professionals and often do not understand why so much fuss is made about money. It would also be a good idea for procurement to improve Kees Daniëls (1968) werkt als bedrijfsjurist bij Shell Internatio-

its understanding of these firms.’

nal BV. Hij houdt zich met name bezig met contracten op het gebied van automatisering en met grensoverschrijdende

Daniëls is not really surprised that the organisations employing

transacties waarbij sprake is van meerdere jurisdicties. Hij heeft

many of the in-house counsel who participated in the survey do

veel ervaring met de uitbesteding van IT-gerelateerde activitei-

not have a pre-determined budget for external legal services.

ten, met licensie-overeenkomsten en met fusies en overnames.

‘I think this is a question of maturity, but also of size. Shell is a

Voor zijn komst naar Shell, waar hij sinds 2003 actief is, werkte

company with an enormous external span. Within this, we work

Daniëls onder meer als bedrijfsjurist voor Lucent en Getronics.

with tight budgets based, in part, on experience.’


Onderzoek / VI. Vaste advocatenkantoren en voorkeurslijsten

Samenwerking, vaste relaties en extra’s die ertoe doen Als bedrijfsjuristen samenwerken met vaste externe advocaten(kantoren), leidt dat dan tot betere adviezen? Tot snellere en betere service? Het is interessant om te zien hoe bedrijfsjuristen aankijken tegen huisadvocaten en voorkeurslijsten van advocatenkantoren.

In de vorige hoofdstukken is naar voren gekomen dat bedrijfs

Positief over vaste relatie

juristen veel en graag samenwerken met externe adviseurs. Dat

Hoeveel bedrijfsjuristen werken met een huisadvocaat of met

kan op veel verschillende manieren. Het ene bedrijf werkt

een voorkeurslijst van advocatenkantoren? Uit het onderzoek

het liefst met een vaste huisadvocaat of een voorkeurslijst

blijkt dat een ruime meerderheid (87,5 procent) dat doet. Het

van

overgrote deel van de respondenten werkt dus met ‘vaste’

verschillende

‘vaste’

kantoren,

andere

bedrijven

vullen de keuze voor een extern adviseur het liefst per geval in.

juridische dienstverleners. [figuur 1]

Zij laten de keuze afhangen van de specifieke vraag die zich voordoet.

De bedrijfsjuristen die aan dit onderzoek hebben meegedaan, hebben zich in grote lijnen positief uitgesproken over de samen

Bedrijven die gebruikmaken van een panel van vaste kantoren,

werking met vaste advocatenkantoren. [figuur 2] Bijna driekwart

geven aan dat zij het aantrekkelijk vinden om op deze wijze de

vindt dat samenwerking met een huisadvocaat c.q. voorkeurslijst

risico’s te beheersen. Zij weten met wie zij van doen hebben; bo

leidt tot snellere en betere service. Verreweg de meeste bedrijfs

vendien maken vaste relaties het mogelijk om prijsafspraken te

juristen (72 procent) zijn het (helemaal) oneens met de uitspraak

maken met juridische dienstverleners. Een ander voordeel van

dat het gebruik van een huisadvocaat leidt tot minder scherpte

een vaste relatie is dat de organisaties elkaar goed kennen, wat

op het advies. Ook is bijna zeven op de tien (68 procent) bedrijfs

kan leiden tot snellere adviezen die beter aansluiten op de

juristen het niet eens met de stelling dat het gebruik van een

behoeften en doelstellingen van het bedrijf. Uiteraard zijn

huisadvocaat ze beperkt om per geval de beste advocaat te

advocatenkantoren er zeer bij gebaat om hun relaties aan zich te

zoeken.

binden. Dat doen zij onder meer door bepaalde extra’s aan te bieden als onderdeel van prijsafspraken. Daaronder kunnen

47 procent van de bedrijfsjuristen vindt dat samenwerking met

worden verstaan: de mogelijkheid om gebruik te maken van

een huisadvocaat c.q. voorkeurslijst de klant uiteindelijk betere

databanken van een advocatenkantoor, detachering en deel

adviezen oplevert. [figuur 2] Overigens vindt een kwart (28 pro

name aan opleidingen die het kantoor organiseert. Bedrijven en

cent) dat samenwerking met vaste externen leidt tot minder

hun bedrijfsjuristen blijken daar gevoelig voor te zijn.

scherpte op de prijs.



HFD6

Figuur 1 / Is er een vaste relatie met één of meerdere advocatenkantoren?

Nee

Ja

Figuur 2 / Uitspraken over samenwerking met vaste advocatenkantoren (huisadvocaat/voorkeurslijst) Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service

(helemaal) oneens


(helemaal) eens

Redenen voor verbreken relatie

en van slechte juridische kwaliteit. Ook kan het zijn dat de Figuur 3 /zijn Redenen om eenmet advocaat niet of minderniet in tealtijd huren advocaat de business van het bedrijf niet begrijpt. Dit zijn voor Natuurlijk ook relaties advocatenkantoren eeuwigdurend. Als een bedrijfsjurist de relatie met een advocaat

bedrijfsjuristen allemaal in meer of mindere mate redenen om

verbreekt, of besluit deze minder vaak in te schakelen, dan

een advocaat niet of minder in te huren. Onvrede over (uitslui

Onvrederedenen. over inhoudelijke kwaliteit gebeurt dat om verschillende De voornaamste reden is

tend) hoge tarieven scoort lager. Kortom: bij bedrijfsjuristen die

onvrede over de inhoudelijke kwaliteit. Er kan sprake zijn van een

vinden dat ze goede, bruikbare adviezen van hoge kwaliteit

slechte prijs-kwaliteitverhouding, van onbruikbare adviezen en

krijgen, zal de hoogte van tarieven zelden een rol spelen. [figuur 3]

Te hoge tarieven


financ

Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service

(helemaal) oneens



(helemaal) eens

Figuur 3 / Redenen om een advocaat niet of minder in te huren

Onvrede over inhoudelijke kwaliteit Te hoge tarieven

Figuur 4 / Vorm prijsafspraken Variabel tarief Blended rate Vast tarief Korting

Prijsafspraken

Figuur 5a / Aantrekkelijke extra’s Als juridische afdelingen al prijsafspraken maken met hun

gebruik te mogen maken van de faciliteiten van het advocaten kantoor; één op de vijf bedrijfsjuristen ziet deze mogelijkheid

externe dienstverleners, welke vorm hebben deze afspraken

juist niet zitten. Van alle extra’s wordt e-billing nog het laagst

Gebruik mogen maken dan? 69 procent van de respondenten heeftvanprijsafspraken

gewaardeerd, met 19 procent.

faciliteiten advocatenkantoor

gemaakt met advocatenkantoren. [figuur 4] Met name prijs Detachering bedrijfsjuristen advocatenkantoor kortingen komen veelvuldig voor.bijTweederde van de bedrijfs

juristen geeft aan een korting

Detachering te krijgen. advocaten Iets minder bij bedrijf

Respondenten die op grote juridische afdelingen werken (meer

dan de

dan tien bedrijfsjuristen) geven aan detachering van advocaten

helft van de bedrijfsjuristen heeft een vast tarief afgesproken

bij hun bedrijf zeer aantrekkelijk te vinden (60%). Dit is in lijn met

Toegang krijgen tot managementinformatie (49 procent). Eén op de tien heeft een zogeheten blended rate of

wat eerder in het onderzoek bleek dat grote afdelingen over het

variabel tarief. Bonus-malussystemen en value Ebillingbased billing

algemeen een hogere werkdruk ervaren (hoofdstuk I) en dat bij

worden nog relatief weinig toegepast in de afspraken tussen

hen met name capaciteitsgebrek een reden is om werk uit te

bedrijfsjuristen en externe juristen. databanken advocatenkantoor

besteden (hoofdstuk IV).

Gebruik mogen maken van

Mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor

Zijn de extra’s aantrekkelijk?

Weinig bronnen: extra blij met aanbod kantoren

In hoeverre zijn bedrijfsjuristen gevoelig voor de extra’s die (helemaal) advo oneens Overigens is het aanbod van advocatenkantoren om gebruik te niet eens, niet oneens (helemaal) eens catenkantoren doorgaans aanbieden als onderdeel van een prijs

kunnen maken van databanken extra belangrijk voor bedrijfs

afspraak? Het onderzoek zegt het heel helder: zeer gevoelig. Met

juristen die daartoe in de eigen organisatie onvoldoende

name het mogen meedoen aan opleidingen van het advocaten

toegang hebben. [figuur 6] Maar liefst 94 procent van de bedrijfs

kantoor en de toegang tot databanken van het kantoor worden

juristen in deze categorie zegt dit aanbod van hun advocaten

zeer aantrekkelijk gevonden. Deze extra’s scoren zeer hoog bij

kantoor zeer te waarderen.

82 procent van de bedrijfsjuristen. [figuren 5a en 5b] Soortgelijke hoge scores hebben we ook kunnen noteren voor De mogelijkheid om advocaten bij het bedrijf van de bedrijfs

de mogelijkheid om mee te doen aan opleidingen van het

jurist te detacheren is met 27 procent vrij populair. Van de

advocatenkantoor (92 procent), het gebruik mogen maken van

bedrijfsjuristen vindt 47 procent het (zeer) aantrekkelijk om

faciliteiten van het kantoor (57 procent) en e-billing (24 procent).


Figuur 4 / Vorm prijsafspraken Variabel tarief

Onderzoek / VI. Vaste advocatenkantoren en voorkeurslijsten Blended rate Vast tarief Korting

Figuur 5a / Aantrekkelijke extra’s Gebruik mogen maken van faciliteiten advocatenkantoor Detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor Detachering advocaten bij bedrijf Toegang krijgen tot managementinformatie Ebilling Gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor Mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor (helemaal) oneens


(helemaal) eens

Cooperation, relationships and the added extra’s

soon as there is disagreement about quality. Price discounts

A substantial majority of in-house counsel (87.5%) outsource

occur a great deal. The largest group says it receives discounts.

their legal work to a single firm or to a firm on a list of preferred

Just under half have an agreed fixed rate. About 10% have what

firms. Almost three quarters (73%) find that this approach leads

is known as a blended or variable rate.

to faster and better service. Most legal professionals (72%) disagree or disagree completely with the statement that using a

Of course, law firms benefit greatly from loyal clients and there

single firm leads to less focused recommendations. Also, almost

fore sometimes offer ‘extras’ as part of their fee arrangements.

seven out of ten (68%) legal professionals disagree with the

In particular, in-house counsel find being able to take part in

statement that using a single firm places restrictions on finding

training courses provided by law firms and access to databanks

the best legal professional for each matter.

very appealing.

Fewer than half find that working together with a single firm or

These extras score very highly among 82% of legal professionals.

one drawn from a preferred-firm list ultimately provides the client

The option of seconding lawyers to work with in-house counsel

with better advice. A quarter (28%) say that collaborating with

in the organisation is also quite popular. In particular respondents

regular external professionals leads to less sharp pricing. When

working in the larger legal departments (ten or more) say that

an organisation severs its relationship with an external service

the secondment of legal professionals to their company is highly

provider, this is most often because of dissatisfaction with an

attractive (60%).

intrinsic characteristic of the service provider (e.g. lack of relationship between price and quality, unusable legal advice, or

Forty-seven percent of in-house legal professionals find it

low-quality legal advice). Another reason mentioned is a lawyer’s

appealing or highly appealing to be able to use the law firm’s

failure to understand an organisation’s business. Dissatisfaction

facilities. One in five do not see the possibility of this happening.

with high rates is a less prevalent issue, but it does play a role as

Out of all the extras, e-billing is rated the lowest, at 19 percent.



Figuur 5b / Aantrekkelijke extra’s in relatie tot grootte juridische afdeling

Gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor Mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor Gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor Toegang krijgen tot managementinformatie Detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor Detachering advocaten bij bedrijf Ebilling 1 bedrijfsjurist

Mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor Gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor Gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor Toegang krijgen tot managementinformatie Detachering advocaten bij bedrijf Detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor Ebilling 2 t/m 10 bedrijfsjuristen

Mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor Gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor Detachering advocaten bij bedrijf Gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor Detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor Toegang krijgen tot managementinformatie Ebilling meer dan 10 bedrijfsjuristen


Figuur 3 / Lidmaa


Figuur 6 / Onvoldoende toegang tot kennisbronnen in relatie tot extra’s

mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor ebilling toegang krijgen tot managementinformatie detachering advocaten bij bedrijf detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor (zeer) onaantrekkelijk

niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk

(zeer) aantrekkelijk


Interview / Marijke van der Meer

De advocaat/ bedrijfsjurist heeft kennisvoorsprong Marijke van der Meer, bedrijfsjurist bij Brocacef Holding N.V., maakt al jaren naar volle tevredenheid gebruik van één bepaald advocatenkantoor. Het grootste gedeelte van de uit te besteden zaken worden door dat kantoor behandeld, vooral op het gebied van de verbintenisrechtelijke (incasso)praktijk. In incidentele gevallen worden er ook andere kantoren ingeschakeld,

Ze is ook duidelijk over de prijsafspraken die ze hanteert in de

met name in administratiefrechtelijke zaken. Zij is de enige

uitbesteding: ‘Ik werk al heel lang samen met mijn vaste kantoor en

bedrijfsjurist bij Brocacef Holding N.V., naast een jurist die zich

ik heb geen aanleiding specifieke afspraken over de tarieven te

hoofdzakelijk met arbeidszaken bezighoudt.

maken. En ook wat dat betreft komt mijn eigen ervaring goed van pas. Eigenlijk kan ik iedereen die het bedrijfsleven in wil gaan

Ze herkent zich in veel van de uitspraken van haar collega’s waaruit

aanraden om eerst een periode bij een advocatenkantoor te werken.

grote tevredenheid naar voren komt over de huisadvocaat.

Je weet dan veel beter hoe men in de advocatuur te werk gaat.’

‘Mede gezien het aantal uit te besteden zaken is aan een voor keurslijst echter geen behoefte’, aldus Van der Meer.

Van der Meer is nog steeds advocaat, in dit geval in dienstbetrek king, en ziet daarin veel voordelen. ‘De achtergrond die je als

Over de redenen waarom de relatie met advocatenkantoren

advocaat hebt geeft je een voorsprong bij de behandeling van

wordt verbroken kan zij geen oordeel vellen, simpelweg omdat

de aan jou toevertrouwde zaken. De (permanente) opleiding die

zij geen aanleiding heeft gehad bestaande relaties met advocaten

ik volg en de ervaring die ik als advocaat heb opgedaan, geven

kantoren te verbreken.

een belangrijk stukje meerwaarde.’


Interview / Marijke van der Meer

In-house counsel who have experienced practising law have a knowledge advantage Marijke van der Meer, in-house counsel at Brocacef Holding N.V., has relied on the same external law firm to her great satisfaction for many years. The vast majority of work outsourced is dealt with by this firm, particularly in relation to contract law and collections. Other firms are also hired on an occasional basis, particularly in administrative law cases. She and a lawyer involved mainly with employment and labour work are the only legal professionals at Brocacef Holding N.V. She identifies with a lot of the things her colleagues have said. She enjoys a high level of job satisfaction working in house. ‘Partly because of the amount of outsourced work, there is no need for a list of preferred firms,’ says Van der Meer. She has no comment about why the relationship with a law firm might fall apart, simply because she herself has never had cause to break a relationship with a law firm. ‘I’ve been working with my regular firm for a very long time, and I’ve never had a reason to reach agreements regarding rates. And as far as that is concerned, my Marijke van der Meer (1961) is bedrijfsjurist bij Brocacef Holding

own experience has come in handy.’

N.V. Voordat zij in 1994 bij Brocacef kwam werken, was zij na haar rechtenstudie in Leiden onder meer werkzaam als advo-

Van der Meer is still an advocaat, a practising lawyer able to

caat bij het toenmalige Loeff Claeys Verbeke (Rotterdam) en als

litigate employment cases in the Dutch courts, and sees a lot of

jurist bij Zürich Verzekeringen in Leidschendam. Van der Meer,

benefits in this. ‘The background you have as a lawyer gives you

die nog steeds advocaat is, en lid is van het NGB, schreef haar

an advantage. The continuing legal education which I have

scriptie over aansprakelijkheid en schadevergoeding bij klinisch

followed and the experiences I have gained as a lawyer have

geneesmiddelenonderzoek.

significant added value.’



Interview / Frans de Kok en Roland Notermans

Advocaat moet strategie bedrijf begrijpen en op basis daarvan adviseren Een ‘win-win-situatie’. Zo omschrijven Frans de Kok (DSM) en Roland Notermans (Philips), beiden bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen (NGB), het onderzoek dat onlangs in samenwerking met het NGB door Houthoff Buruma is gehouden. De Kok: ‘Een duidelijk voorbeeld waarbij het resultaat meer is dan

te zien is dat er zoveel arbeidstevredenheid is. De gemiddelde

de som der delen.’ Notermans vult aan: ‘Beide partijen hebben

bedrijfsjurist komt echt ‘happy’ over. Hij of zij ervaart het werk

hier iets aan. We zijn als NGB blij verrast door de hoge participatie

weliswaar als druk, maar niet als drukkend. En dat heeft natuurlijk

van eenpitters en bedrijfsjuristen die op een kleine afdeling

ook te maken met de grote mate van zelfstandigheid waarmee

werken. Dat is een doelgroep die we als organisatie graag beter

de bedrijfsjurist veelal opereert.’ Notermans: ‘Het werkt niet goed

leren kennen. Ook het rapportcijfer (een dikke 7) dat aan het

als je als het ware als een puppet on a string moet functioneren.

onderzoek werd gegeven, is positief te noemen. En ten slotte

Een bedrijfsjurist heeft toch veelal een eigen toko binnen de

moeten we ook nog als belangrijk winstpunt aanmerken het feit

organisatie.’

dat meer dan 330 bedrijfsjuristen hebben meegedaan aan het onderzoek, meer dan 20% van de totaal aangeschreven groep.’

De vraag lijkt gerechtvaardigd in hoeverre er kan worden gesproken

Voor de beide gesprekspartners zijn er geen echt grote verrassingen

van dé bedrijfsjurist. Het maakt immers nogal wat uit of je als

uit het onderzoek naar voren gekomen. De Kok: ‘Natuurlijk

eenpitter werkt, of op een grote afdeling met honderden juristen.

kennen wij de wereld en de mensen die er in rondlopen

Notermans: ‘Dat is natuurlijk zo, maar desalniettemin vind ik

voldoende om te weten wat er zo al speelt. Wat ik leuk vond om

het opvallend dat er in het algemeen heel eensgezind wordt




geoordeeld over de uitdagingen die wij iedere dag oppakken.

vastleggen van best practices die bijvoorbeeld via ons intranet

Net zoals notarissen of advocaten onderling heel veel zaken

worden gedeeld. Voor kleine organisaties geldt dat veel minder.

gemeenschappelijk hebben, los van de schaal waarop ze werken,

Vandaar die behoefte om aan de ruif van het advocatenkantoor

geldt dat ook voor bedrijfsjuristen.’ De Kok: ‘De grootste gemene

te gaan liggen.’

deler van de bedrijfsjurist is natuurlijk dat hij of zij verantwoordelijk is voor de contracten. Dat is en blijft de primaire taak.’

De gegevens die uit het onderzoek naar voren komen over het uitbesteden van juridisch werk verbazen beiden niet. De Kok:

De bedrijfsjurist ziet het risicomanagement als zijn of haar voor

‘Er wordt uitbesteed om capaciteitsredenen. Enerzijds zijn er af

naamste taak. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt echter bij

en toe te weinig handjes, anderzijds heb je soms heel specialistische

de bedrijfsleiding, zo blijkt uit het onderzoek. Een terechte zaak,

kennis nodig.’ Notermans: ‘Juridische afdelingen worden vaak zo

vindt ook Notermans: ‘De bedrijfsjurist adviseert het management

minimaal mogelijk bemenst. Juristen zijn duur en ze worden in

vanuit zijn specifieke kennis over de juridische risico’s. Dat betekent

eerste instantie als kostenpost gezien. Als het dan druk wordt

niet dat er geen risico’s kunnen worden genomen. Je bent er niet

moet er ingehuurd worden. Maar je kunt ook andere redenen

voor om net zo lang door te praten tot alle risico’s zijn uitonder

bedenken. Wij hebben in Nederland misschien twee maal per

handeld, maar je moet wel vooraf de risico’s die je als organisatie

jaar een serieus faillissement van een bedrijfspartner. Daar hebben

loopt of kunt lopen in beeld brengen en pogen samen tot

we geen topadvocaat voor in dienst. Dus ook voor dat soort

verantwoord ondernemen te komen.’ De Kok: ‘Wij hanteren in

expertise huur je iemand in.’

DSM de begrippen ‘accountability’ en ‘responsability’. De hoogste binnen de organisatie is uiteindelijk ‘accountable’, maar dat houdt

Dat bedrijfsjuristen in het algemeen positief over hun advocaten

niet tegen dat je op allerlei andere niveaus kunt spreken van

zijn, is een logische zaak. Notermans: ‘Ben je niet te tevreden, dan

‘responsability’.

stap je over. En als je een advocaat goed vindt, dan bouw je daar een relatie mee op, zodat hij jouw manier van werken en belangen

Uit het onderzoek komt zeer duidelijk het belang naar voren dat

goed begrijpt. Wat me heeft verbaasd is dat nogal wat mensen

de respondenten hechten aan kennismanagement. Anderzijds

alleen de slechte kwaliteit van het advies aanwijzen als een reden

blijkt er terughoudendheid in het daadwerkelijk doen van

te breken. Ik had gedacht dat de relatie tussen prijs en kwaliteit

investeringen in dergelijke systemen in termen van vooral tijd.

eerder een reden zou zijn.’

Geen verwonderlijke uitkomsten vindt De Kok: ‘Onze best bezochte ledenvergaderingen gaan over kennismanagement.

Een goede relatie tussen advocaat en opdrachtgever vinden beiden

Dat is echt een heel hot issue. De leden smachten als het ware

van groot belang. De Kok: ‘Cruciaal is dat een advocaat de strategie

naar kennis, een gegeven dat je verderop in het onderzoek

van een bedrijf begrijpt en op basis daarvan adviseert. Je moet

terugziet. Daar wordt immers aangegeven dat men heel graag

de do’s en dont’s kennen, de cultuur, zodat je beter weet hoe je

aanhaakt bij opleidingen van de advocatenkantoren.’

advies kan landen. Je moet van beide kanten willen investeren in de relatie.’ Notermans: ‘En ook daar kun je als bedrijfsjurist op

Notermans: ‘En natuurlijk is het investeren in kennismanagement

verschillende manieren invulling aan geven. Door bijvoorbeeld

met name voor de kleinere organisaties een probleem.

regelmatig bij je advocaat over de vloer te komen. Neem alleen

Daar geldt in het bijzonder dat pas als de voordelen de nadelen

al de interne opleidingen op advocatenkantoren waar je als

overtreffen men bereid is te investeren.’ De Kok: ‘Binnen DSM

bedrijfsjurist aan kunt deelnemen. Dat is om allerlei redenen

kennen we heel veel manieren om kennis te delen. Denk aan het

handig, verstandig en pragmatisch. ‘



Frans de Kok (1948) werkt als bedrijfsjurist en advocaat voor

Roland Notermans (1959) studeerde in de VS onder meer

Koninklijke DSM N.V. met als specialisaties milieurecht en

internationale economie en politiek. Hij werkt sinds 1986 bij

letselschade. Know how management is zijn nieuwe rol

Philips waar hij inmiddels zijn zesde functie vervult,

binnen DSM Legal Affairs. De Kok was eerder onder meer

momenteel als senior vice president bij Philips International.

advocaat te Nijmegen en Helmond en docent aan de

Naast het leidinggeven aan juristen en een groep stafleden

Universiteit Maastricht. De Kok is bestuurslid van het Nederlands

houdt hij zich intensief bezig met kennismanagement

Genootschap van Bedrijfsjuristen, voorzitter van de sectie

alsmede werving, selectie en talentontwikkeling. Notermans

Advocaat in dienstbetrekking van dat genootschap en voorzitter

is tevens lid van het bestuur van het Nederlands Genoot-

van de Stichting Derdengelden Advocaten NGB.

schap van Bedrijfsjuristen.



A lawyer must understand the organisation’s strategy and advise accordingly

It is clear that the respondents believe strongly in information

A ‘win-win-situation’. That’s how Frans de Kok (DSM) and Roland

to invest in systems, especially in terms of the time required to do so.

Notermans (Philips), both board members of the Netherlands

This outcome is not a surprise to De Kok: ‘Our best-attended

Association of Company Lawyers (NGB), describe the current

members’ meetings are those on knowledge management. The

study. Notermans: ‘At the NGB we have been pleasantly surprised

members seem to have a thirst for more information. They are

by the high level of participation of one-person operations and

keen to sign up for the courses run by law firms.’

management. On the one hand, there seems to be some reticence

that of in-house counsel working in small departments. This is a target group we would like to get to know better as an organisation.

Notermans: ‘Obviously, investing in knowledge management is a

The score given to the study itself (7/10) can also be called

particular problem for smaller organisations. They are only prepared

positive. It is also significant that over 330 legal professionals

to invest once the advantages surpass the disadvantages.’

have taken part, around 20% of the entire group we contacted.’

De Kok: ‘At DSM we have a great many ways of sharing knowledge. For example, recording best practices through our intranet.’

There are no major surprises for the two men. De Kok: ‘It’s nice to see such a high level of job satisfaction. The average legal profes

Neither is surprised by the details arising from the study on the

sional does experience the work as busy, but not oppressively so.

outsourcing of legal work. De Kok: ‘People outsource for capacity

This is also connected to the high degree of independence.’

reasons. On one hand, sometimes you just don’t have enough

Notermans: ‘The in-house counsel often has their own little

people, while on the other sometimes you need very specific

operation within the organisation.’

expertise.’ Notermans: ‘Legal departments are often manned as sparsely as possible. Legal professionals are expensive and

Notermans: ‘What is conspicuous to me is that in general the

seen as a cost item. However, when things get busy you have to

assessment is quite unanimous. Just as notarissen and advocaten

hire people in.’

have a lot in common, regardless of the scale they work at, the same goes for in-house counsel.’ De Kok: ‘The lowest common

It’s logical that in-house counsel are generally positive about the

denominator is of course that in-house counsel are responsible

law firms they retain. Notermans: ‘If you’re not happy, you move

for the contracts, the primary duty.’

on. And, if you like an external law firm, you build up a relationship with them. What has surprised me is that a lot of people only

In-house counsel see risk management as their foremost duty.

mention poor quality advice as a reason to break off a relationship.

However, the responsibility for this is with company management,

I would have thought that the ratio of price and quality would be

according to the study. And rightly so, says Notermans: ‘A legal

a more important reason.’

professional advises management of the legal risks on the basis of his or her own specific knowledge. That doesn’t mean

De Kok: ‘It’s crucial that an external lawyer understands the strategy

that risks cannot be taken. You must, however, define those

of the organisation and provides advice on that basis. You have

risks and attempt to do business together sensibly.’ De Kok:

to want to invest in both sides of a relationship.’ Notermans:

‘The highest person within the organisation is the one who is

‘And, as an in-house counsel, you can do that in a variety of ways.

ultimately ‘accountable’, but there is ‘responsibility’ on all kinds

For example, by visiting your external law firms regularly. Or by

of other levels.

taking all the internal training courses you can at the law firms.’


Onderzoek / Waardering van het onderzoek

Lof voor vragenlijst Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor De bedrijfsjuristen die hebben deelgenomen aan het onderzoek van de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor, zijn positief over de kwaliteit van het onderzoek. De onderzoeksvragen krijgen overwegend lof toegezwaaid. De vragenlijst is gemiddeld met het cijfer 7 beoordeeld (op een

vragen over de commerciële kant van het beroep en vragen

schaal van 1 tot en met 10), wat als goed kan worden bestempeld.

inzake de mening over de hoogte van de gehanteerde tarieven.

Bijna een kwart van de respondenten waardeerde de vragenlijst

Ook zijn suggesties gedaan voor nuancering in bepaalde vragen;

zelfs met een 8.

er werd een koppeling voorgesteld tussen de budgetvraag en specifieke rechtsgebieden en verdere uitwerking van de vragen

7 procent van de deelnemers aan het onderzoek (22 personen)

over uitbesteding werd bepleit. Een enkele respondent gaf aan

heeft opmerkingen gemaakt over de vragenlijst zelf. Enkele

de enige jurist te zijn binnen de organisatie en het daarom lastig

respondenten hebben suggesties aangereikt voor additionele

te vinden om bepaalde vragen te beantwoorden. Uit de aard

vragen. Daarbij ging het onder meer om vragen over zaken waar

van de reacties kan worden afgeleid dat de doelgroep een grote

men dagelijks mee te maken heeft op specifieke rechtsgebieden,

betrokkenheid voelt bij het onderzoek.


High marks for the questionnaire The legal professionals who participated in the survey conducted as part of the Houthoff Buruma In-House Counsel Monitor expressed positive views about it. For the most part, the survey questions were praised. On a scale of 1 to 10, the questionnaire was rated a 7 on average, which is considered a good result. Almost a quarter of all respon dents even rated the questionnaire an 8. Of the participants, 7 percent (22 people) provided feedback about the questionnaire itself. A few respondents made sugges tions for additional questions. These included questions on everyday issues that come up in specific areas of law, questions about the commercial side of the profession, and questions on what participants thought about the level of the legal fees. Some also suggested qualifications for certain questions; one suggestion was to link the issue of budget and specific areas of law, and to elaborate further on the questions pertaining to outsourcing. One or two respondents indicated that they were the only legal professionals within their organisations and that they therefore found it difficult to answer some of the questions. The nature of the responses indicates that there was a high level of involvement of the target group in the survey. © Corbino


Onderzoek / Onderzoeksverantwoording

Methode, veldwerk en representativiteit Houthoff Buruma heeft in samenwerking met het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor opgezet en onderzoeksbureau Blauw Research de opdracht gegeven om het veldwerk uit te voeren. Doelgroep Nederlandse bedrijfsjuristen werkzaam binnen verschillende

De vragenlijsten die na de gestelde veldwerkperiode zijn binnen

branches en bij bedrijven van verschillende omvang.

gekomen, zijn niet meegenomen in de analyse.

Methode

De vragenlijst bestond uit 27 vragen. Bij zeven vragen is de

Voor dit onderzoek is een hybride methode toegepast, bestaande

respondenten een aantal stellingen voorgelegd.

uit schriftelijk onderzoek en online datacollectie. Respondenten konden een papieren vragenlijst invullen of hun antwoorden op

Om conclusies te trekken is in een aantal gevallen de antwoorden

een online vragenlijst aangeven.

van meerdere vragen tegen elkaar afgezet, waardoor dwarsverbanden ontstaan. Een voorbeeld van zo’n dwarsverband:

De vragenlijst voor dit onderzoek is opgesteld door Houthoff

de relatie tussen de grootte van de afdeling (vraag 1) en het

Buruma en het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen. Blauw

beschikbare budget voor de inkoop van externe juridische

Research heeft het veldwerk uitgevoerd. De online vragenlijst is

diensten (vraag 16).

geprogrammeerd en getest in DubInterviewer (WAPI-software). Zonder dat de ingevulde vragenlijst naar een individu te

Veldwerk

herleiden is, is wel bekend in welke sector de respondent

Het veldwerk is verricht tussen 3 en 23 september 2008. Voor dit

werkzaam is. Deze informatie is ook weer gebruikt om

onderzoek is gebruik gemaakt van de adressenbestanden van

dwarsdoorsneden te maken met antwoorden uit de vragen

Houthoff Buruma en van het Nederlands Genootschap van

lijst. Zo is bijvoorbeeld de sector afgezet tegen het al dan

Bedrijfsjuristen. In totaal zijn 1757 Nederlandse bedrijfsjuristen

niet uitbesteden van juridische diensten per rechtsgebied

benaderd. Daarvan hebben 330 bedrijfsjuristen de vragenlijst

(vraag 14).

binnen de gestelde veldwerkperiode ingevuld, waarvan 147 papieren vragenlijsten en 183 online vragenlijsten. Daarna zijn

Representativiteit

nog eens 32 ingevulde vragenlijsten binnengekomen waarmee

De onderzoeksuitkomsten van de Bedrijfsjuristen Monitor

de totale respons op 362 is uitgekomen (waarvan 165 papieren

mogen als representatief worden beschouwd voor de gehele

en 197 online vragenlijsten).

populatie van Nederlandse bedrijfsjuristen.


Survey / Research description

Method, fieldwork and representativity

Conclusions were drawn in a number of cases by comparing and

Houthoff Buruma, in cooperation with the Netherlands Associa

contrasting the answers to several questions, thus highlighting

tion of Company Lawyers, created the Houthoff Buruma In-House

some surprising connections. An example of one such link is the

Counsel Monitor and commissioned market research agency

relationship between the size of the department (question 1)

Blauw Research to conduct the survey.

and the available budget (question 16).

Target group

Although the completed questionnaire cannot be traced back to

Dutch in-house counsel working in various sectors for organisations

any individual, it is known which sector the respondents work

of different sizes.

in. This information has also been used to draw more general conclusions using answers from the questionnaire. For example

Method

each sector is compared in terms of whether it outsources legal

A hybrid method, consisting of written research and online

services according to areas of law (question 14).

data collection, was applied in the conduct of this research. Respondents could fill in a printed questionnaire, or indicate

In-house legal counsel in the Netherlands

their answers on an online survey form.

In this report we survey the important role played by in-house legal counsel in organisations in both the private sector and the

The questionnaire for this study was compiled by Houthoff

public sector in the Netherlands.

Buruma and the Netherlands Association of Company Lawyers. Blauw Research conducted the fieldwork. The online survey was

In English, various terms are used to describe legal professionals

programmed and tested in DubInterviewer (WAPI software).

who work in this capacity, e.g. ‘corporate counsel’, ‘in-house counsel’, ‘legal counsel’, ‘legal staff’, ‘legal affairs officer’, etc. In this report,

Fieldwork

we use the terms ‘in-house counsel’ and ‘legal professional’.

The fieldwork was conducted between 3 and 23 September 2008. This study relied on the address databases maintained by

The questionnaire contained 27 questions. In seven of these

Houthoff Buruma and the Netherlands Association of Company

questions, respondents were presented with a number of propo

Lawyers. A total of 1,757 Dutch legal professionals were

sitions.

approached. Of these, 330 filled in the questionnaire within the designated fieldwork period; 147 did so in printed form, and 183

Conclusions were drawn in a number of cases by comparing and

as online surveys. After the set period, an additional 32

contrasting the answers to several questions, thus highlighting

completed surveys were received, bringing the total response

some surprising connections. An example of one such link is the

rate to 362 (165 printed and 197 online surveys).

relationship between the size of the department (question 1)

The questionnaires received after the set fieldwork period were

and the available budget (question 16).

not included in the final analysis. Although the completed questionnaire cannot be traced back to

Representativity

any individual, it is known which sector the respondents work in.

The results of the In-House Counsel Monitor may be considered

This information has also been used to draw more general

representative of the entire population of Dutch in-house counsel.

conclusions using answers from the questionnaire. For example

The questionnaire contained 27 questions. In seven of these ques

each sector is compared in terms of whether it outsources legal

tions, respondents were presented with a number of propositions.

services according to areas of law (question 14).


Onderzoek / Vragenlijst

Onderzoeksvragen Dit onderzoek wordt anoniem uitgevoerd. Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 8 minuten, afhankelijk van de antwoorden die u geeft. Alle informatie wordt vertrouwelijk behandeld. 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? o ik ben de enige bedrijfsjurist o 2 tot en met 5 bedrijfsjuristen o 6 tot en met 10 bedrijfsjuristen o meer dan 10 bedrijfsjuristen

2. Hieronder staat een aantal uitspraken over uw positie als bedrijfsjurist binnen uw bedrijf.

Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent?

helemaal eens

eens

niet eens, maar ook niet oneens

oneens

helemaal oneens

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. Het potentieel van bedrijfs juristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. Ik heb de indruk dat bedrijfs juristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikke lingen binnen mijn bedrijf. Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen.



3. In welke mate heeft u het gevoel dat u onder druk werkt? o

o

o

o

o

zeer sterk het

helemaal niet het

gevoel

gevoel

4. Ervaart u dit als vervelend? o ja

o nee

5. In hoeverre bent u in staat om uw werkzaamheden zelf in te richten? o

o

o

o

volledig

o in het geheel niet

6. Hieronder staat een aantal uitspraken over vakinhoudelijke ontwikkelingen.


helemaal eens

eens


oneens

helemaal oneens

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. 7. Hoe frequent heeft u contact met bedrijfsjuristen van andere bedrijven met als doel op de hoogte te blijven van vakinhoudelijke ontwikkelingen? o zeer vaak

o

o

o

o nooit



8. Van welke onderstaande organisaties bent u lid?

U kunt meerdere antwoorden geven. o Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen o ACC Europe o ECLA o General Counsel Roundtable o Practicallaw.com o NOvA o geen van bovenstaande o Ik ben geen lid van een organisatie voor bedrijfsjuristen

9. Hieronder staat een aantal uitspraken over kennismanagement.


helemaal eens

eens


oneens

helemaal oneens

n.v.t.

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. Kennismanagement is een hype. Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. Ik zou geholpen zijn met e en beter kennismanagement systeem.

10. Wat zijn binnen de juridische afdeling van uw bedrijf in Nederland de belangrijkste prioriteiten op het gebied van kennismanagement?

U kunt maximaal drie antwoorden selecteren. o inventarisatie van behoeften o het in kaart brengen van beschikbare tools en technieken o het ontwikkelen van (technische) faciliteiten o ontwikkelen van kennismanagementstrategie/-beleid o (een) verantwoordelijke(n) voor kennismanagement aanstellen o het toegankelijk maken van kennisbronnen voor juridische ontwikkelingen o het vastleggen van best-practices (bijvoorbeeld contracten, standaardmodellen) o geen van bovenstaande o weet niet/niet van toepassing



11. Hieronder staat een aantal uitspraken over risicomanagement.


helemaal eens

eens


oneens

helemaal oneens

n.v.t.

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

1. Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. 2. Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. 3. Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt.

12. Bij wie ligt de feitelijke verantwoordelijkheid voor het totale risicomanagement? o (Hoofd) juridische afdeling o Directie/Raad van Bestuur o Business Unit Managers o geen van bovenstaande

13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? U kunt maximaal twee antwoorden selecteren. o geen procesrechtelijke bevoegdheid van de bedrijfsjurist o tekort aan specialistische juridische kennis o te weinig capaciteit o meer gewicht aan een bepaalde zaak willen geven o geen van bovenstaande o er worden geen zaken uitbesteed



14. Hieronder staat een aantal rechtsgebieden. Kunt u per rechtsgebied aangeven of het werk overwegend extern wordt uitbesteed of dat u (of uw juridische afdeling) het overwegend zelf uitvoert? wordt overwegend uitbesteed

wordt overwegend zelf uitgevoerd


n.v.t.

o

o

o

o

Arbeidsrecht

o

o

o

o

Corporate housekeeping

o

o

o

o

Desinvesteringen

o

o

o

o

Financieringen

o

o

o

o

Fiscaal recht

o

o

o

o

Fusies/overnames

o

o

o

o

Intellectueel eigendomsrecht

o

o

o

o

Mededingingsrecht

o

o

o

o

Onroerend goed

o

o

o

o

Strafrecht

o

o

o

o

Administratief recht (Milieurecht/ vergunningen/veiligheid/RO/subsidies)

15. Heeft uw bedrijf een vooraf bepaald budget voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? o ja, het betreft een vast budget o ja, het betreft een variabel budget o nee, er is geen vooraf bepaald budget o weet ik niet

p ga naar vraag 17

16. Wat zijn de jaarlijkse kosten (in Euro’s) voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? o < 100.000 o 100.000 – 500.000 o 500.000 – 1.000.000 o > 1.000.000 o weet ik niet

17. Wie beslist binnen uw bedrijf over de uitbesteding van zaken aan externe juridische dienstverleners?

U kunt meerdere antwoorden geven. o Hoofd juridische afdeling o Directie/Raad van Bestuur o Business Unit Manager o Afdeling inkoop/procurement o geen van bovenstaande


Onderzoek / Vragenlijst Let op: deze vraag alleen invullen indien u bij vraag 17 ook het antwoord ‘afdeling inkoop/procurement’ heeft geselecteerd. 18. Hieronder staat een aantal uitspraken over de afdeling inkoop/procurement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent?

De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt.

helemaal eens

eens


oneens

helemaal oneens

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

19. Is er binnen uw bedrijf een formele, vaste relatie met één of meerdere advocatenkantoren (bijvoorbeeld huisadvocaat of voorkeurslijst)? o ja o nee

p ga naar vraag 21

20. Hieronder staat een aantal uitspraken over het samenwerken met vaste advocatenkantoren (huisadvocaat/voorkeurslijst). Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent?

Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs.

helemaal eens

eens


oneens

helemaal oneens

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken.



21. Wat zijn voor uw bedrijf de belangrijkste redenen om een advocaat niet of minder in te huren?

U kunt maximaal drie antwoorden selecteren. o te hoge tarieven o slechte juridische kwaliteit o reactie/advies duurt te lang o slechte bereikbaarheid o conflict of interest o de advocaat houdt onvoldoende rekening met mijn belangen o onbruikbare adviezen o het kantoor zet verkeerde advocaten op een zaak o de advocaat begrijpt de business van mijn bedrijf niet o slechte prijs-kwaliteitverhouding o geen van bovenstaande

22. Zijn er advocatenkantoren waarmee u prijsafspraken heeft gemaakt? o ja o nee

p ga naar vraag 24

23. Welke prijsafspraken zijn er gemaakt?

U kunt meerdere antwoorden geven. o vast tarief o variabel tarief o korting o blended rate (vast, gemiddeld tarief ongeacht senioriteit van de advocaat) o value based billing o bonus-malussysteem o geen van bovenstaande


Onderzoek / Vragenlijst 24. Advocatenkantoren bieden soms extra’s aan als onderdeel van een prijsafspraak.

Kunt u aangeven in hoeverre u onderstaande extra’s aantrekkelijk vindt?

zeer aantrekkelijk

mee mogen doen aan opleidingen van het advocatenkantoor gebruik mogen maken van de databanken van het advocatenkantoor e-billing toegang krijgen tot management informatie detachering van advocaten bij uw bedrijf detachering van bedrijfsjuristen bij het advocatenkantoor

niet aantrekkelijk, aantrekkelijk

maar ook niet

onaantrekkelijk

onaantrekkelijk

zeer onaantrekkelijk

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

o

gebruik mogen maken van faciliteiten van het kantoor (bijv. bibliotheek, vergaderruimtes)

25. Welke van de onderstaande onderwerpen houden u als bedrijfsjurist het meest bezig?

U kunt maximaal 3 antwoorden selecteren. o snelheid van de dienstverlening o governance o kostenbeheersing o kennis van alle juridische ontwikkelingen o capaciteit o ethiek o geen van bovenstaande

26. Indien u nog opmerkingen heeft over deze vragenlijst (bijvoorbeeld als u bepaalde vragen heeft gemist) kunt u deze hieronder noteren.

27. Kunt u tot slot aangeven welk cijfer (1 t/m 10) u deze vragenlijst geeft? Het cijfer 1 staat voor ‘zeer slecht’ en het cijfer 10 voor ‘zeer goed’. Graag alleen gehele getallen invullen a.u.b. Cijfer:


Onderzoek / Tabellen

Onderzoeksdata 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? n=329 enige bedrijfsjurist 20% 2 t/m 5 bedrijfsjuristen 32% 6 t/m 10 bedrijfsjuristen 13% meer dan 10 bedrijfsjuristen 35% totaal 100% 2. Hieronder staat een aantal uitspraken over uw positie als bedrijfsjurist binnen uw bedrijf. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=330 De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. helemaal eens 16% De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. eens 55% De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. niet eens, niet oneens 16% De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. oneens 11% De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. helemaal oneens 2% totaal totaal 100% Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. helemaal eens 14% Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. eens 64% Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. niet eens, niet oneens 17% Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. oneens 5% Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. helemaal oneens 1% totaal totaal 100% Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. totaal Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. totaal Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. totaal Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. totaal

helemaal eens eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens totaal

12% 51% 20% 16% 1% 100%


1% 12% 27% 50% 10% 100%


12% 53% 23% 11% 1% 100%


6% 37% 38% 17% 1% 100%

n=330 A De directie van mijn bedrijf heeft voldoende inzicht in mijn werkzaamheden als bedrijfsjurist. B Ik krijg als bedrijfsjurist voldoende waardering voor mijn werk. C Het potentieel van bedrijfsjuristen wordt binnen mijn bedrijf voldoende benut. D Ik heb de indruk dat bedrijfsjuristen binnen mijn bedrijf eerder worden gezien als horde dan als hulp. E Ik word als bedrijfsjurist voldoende op de hoogte gehouden over de ontwikkelingen binnen mijn bedrijf. F Ik word als bedrijfsjurist op tijd betrokken bij beslissingen. helemaal eens eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens totaal

A 16% 55% 16% 11% 2% 100%


B 14% 64% 17% 5% 1% 100%

C 12% 51% 20% 16% 1% 100%

D 1% 12% 27% 50% 10% 100%

E 12% 53% 23% 11% 1% 100%

F 6% 37% 38% 17% 1% 100%


3. In welke mate heeft u het gevoel dat u onder druk werkt? - zeer sterk (1) vs. helemaal niet (5) n=328 1 10% 2 45% 3 33% 4 11% 5 2% totaal 100% 4. Ervaart u de werkdruk als vervelend? n=329 ja nee totaal

18% 82% 100%

5. In hoeverre bent u in staat om uw werkzaamheden zelf in te richten? - in geheel niet (1) vs. volledig (5) n=329 2 2% 3 14% 4 59% 5 24% totaal 100% 6. Hieronder staat een aantal uitspraken over vakinhoudelijke ontwikkelingen. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=329 Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. helemaal eens Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. eens Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. niet eens, niet oneens Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. oneens Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. helemaal oneens totaal totaal Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. helemaal eens Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. eens Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. niet eens, niet oneens Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. oneens Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. helemaal oneens totaal totaal Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. helemaal eens Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. eens Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. niet eens, niet oneens Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. oneens Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. helemaal oneens totaal totaal

6% 41% 33% 19% 2% 100% 31% 56% 9% 4% 1% 100% 12% 52% 17% 18% 2% 100%

n=329 A Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. B Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. C Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. A B helemaal eens 6% 31% eens 41% 56% niet eens, niet oneens 33% 9% oneens 19% 4% helemaal oneens 2% 1% totaal 100% 100%

C 12% 52% 17% 18% 2% 100%

7. H oe frequent heeft u contact met bedrijfsjuristen van andere bedrijven met als doel op de hoogte te blijven van vakinhoudelijke ontwikkelingen? - nooit (1) vs. zeer vaak (5) (v8) n=329 19% 1 2 37% 3 25% 4 17% 5 2% totaal 100%



8. Van welke onderstaande organisaties bent u lid? U kunt meerdere antwoorden geven. n=321 Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen 73% NOvA 16% geen lid organisatie voor bedrijfsjuristen 15% geen van bovenstaande 10% General Counsel Roundtable 5% ACC Europe 4% Practicallaw.com 3% ECLA 2% totaal 127% 9. Hieronder staat een aantal uitspraken over kennismanagement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=329 Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. helemaal eens Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. eens Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. niet eens, niet oneens Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. oneens Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. helemaal niet eens Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. n.v.t. totaal totaal Kennismanagement is een hype. helemaal eens Kennismanagement is een hype. eens Kennismanagement is een hype. niet eens, niet oneens Kennismanagement is een hype. oneens Kennismanagement is een hype. helemaal niet eens Kennismanagement is een hype. n.v.t. totaal totaal Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. helemaal eens Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. eens Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. niet eens, niet oneens Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. oneens Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. helemaal niet eens Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. n.v.t. totaal totaal Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. helemaal eens Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. eens Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. niet eens, niet oneens Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. oneens Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. helemaal niet eens Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. n.v.t. totaal totaal Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. helemaal eens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. eens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. niet eens, niet oneens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. oneens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. helemaal niet eens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. n.v.t. totaal totaal

1% 25% 31% 39% 4% 0% 100% 2% 8% 31% 47% 12% 2% 100% 1% 6% 21% 55% 16% 1% 100% 2% 30% 42% 24% 2% 0% 100% 9% 56% 25% 9% 1% 1% 100%

n=329 AD oor de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. B Kennismanagement is een hype. C Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. D Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. E Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. helemaal eens eens niet eens, niet oneens oneens helemaal niet eens n.v.t. totaal


A 1% 25% 31% 39% 4% 0% 100%

B 2% 8% 31% 47% 12% 2% 100%

C 1% 6% 21% 55% 16% 1% 100%

D 2% 30% 42% 24% 2% 0% 100%

E 9% 56% 25% 9% 1% 1% 100%


10. Wat zijn binnen de juridische afdeling van uw bedrijf in Nederland de belangrijkste prioriteiten op het gebied van kennismanagement? Maximaal drie antwoorden. n=329 vastleggen best-practices 75% toegankelijk maken kennisbronnen juridische ontwikkelingen 44% ontwikkelen kennismanagement-strategie/beleid 21% ontwikkelen faciliteiten 20% in kaart brengen beschikbare tools/technieken 19% inventarisatie behoeften 17% verantwoordelijke(n) kennismanagement aanstellen 8% geen van bovenstaande 5% weet niet/niet van toepassing 9% totaal 218% 11. Hieronder staat een aantal uitspraken over risicomanagement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=328 Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. helemaal eens Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. eens Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. niet eens, niet oneens Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. oneens Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. helemaal oneens totaal totaal Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. helemaal eens Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. eens Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. niet eens, niet oneens Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. oneens Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. helemaal oneens totaal totaal Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. helemaal eens Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. eens Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. niet eens, niet oneens Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. oneens Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. helemaal oneens totaal totaal

13% 47% 27% 12% 1% 100% 13% 52% 18% 15% 2% 100% 30% 61% 8% 2% 1% 100%

n=328 A Ik zie risicomanagement als de belangrijkste taak van de bedrijfsjurist. B Het belang van juridische risico’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend. C Ik voel me verantwoordelijk voor de juridische risico’s die mijn bedrijf loopt. helemaal eens eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens totaal

A 13% 47% 27% 12% 1% 100%

B 13% 52% 18% 15% 2% 100%

C 30% 61% 8% 2% 1% 100%

12. Bij wie ligt de feitelijke verantwoordelijkheid voor het totale risicomanagement? n=321 Directie/Raad van Bestuur 80% Business Unit Managers 8% (Hoofd) juridische afdeling 7% geen van bovenstaande 5% totaal 100% 13. E r kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. n=329 70% tekort aan specialistische juridische kennis te weinig capaciteit 55% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 50% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 16% geen van bovenstaande 1% worden geen zaken uitbesteed 0% totaal 192%


Onderzoek / Tabellen 14. Hieronder staat een aantal rechtsgebieden. Kunt u per rechtsgebied aangeven of het werk overwegend extern wordt uitbesteed of dat u (of uw juridische afdeling) het overwegend zelf uitvoert? n=326 Administratief recht overwegend uitbesteed 29% Administratief recht overwegend zelf uitgevoerd 40% Administratief recht n.v.t. 31% totaal totaal 100% Arbeidsrecht overwegend uitbesteed 39% Arbeidsrecht overwegend zelf uitgevoerd 53% Arbeidsrecht n.v.t. 8% totaal totaal 100% Corporate housekeeping overwegend uitbesteed 7% Corporate housekeeping overwegend zelf uitgevoerd 80% Corporate housekeeping n.v.t. 13% totaal totaal 100% Desinvesteringen overwegend uitbesteed 18% Desinvesteringen overwegend zelf uitgevoerd 49% Desinvesteringen n.v.t. 33% totaal totaal 100% Financieringen overwegend uitbesteed 22% Financieringen overwegend zelf uitgevoerd 59% Financieringen n.v.t. 18% totaal totaal 100% Fiscaal recht overwegend uitbesteed 44% Fiscaal recht overwegend zelf uitgevoerd 47% Fiscaal recht n.v.t. 9% totaal totaal 100% Fusies/overnames overwegend uitbesteed 46% Fusies/overnames overwegend zelf uitgevoerd 41% Fusies/overnames n.v.t. 13% totaal totaal 100% Intellectueel eigendomsrecht overwegend uitbesteed 29% Intellectueel eigendomsrecht overwegend zelf uitgevoerd 58% Intellectueel eigendomsrecht n.v.t. 14% totaal totaal 100% Mededingingsrecht overwegend uitbesteed 35% Mededingingsrecht overwegend zelf uitgevoerd 46% Mededingingsrecht n.v.t. 19% totaal totaal 100% Onroerend goed overwegend uitbesteed 17% Onroerend goed overwegend zelf uitgevoerd 61% Onroerend goed n.v.t. 22% totaal totaal 100% Strafrecht overwegend uitbesteed 37% Strafrecht overwegend zelf uitgevoerd 3% Strafrecht n.v.t. 59% totaal totaal 100% n=326 A Administratief recht B Arbeidsrecht C Corporate housekeeping D Desinvesteringen E Financieringen F Fiscaal recht overwegend uitbesteed overwegend zelf uitgevoerd n.v.t. totaal

G Fusies/overnames H Intellectueel eigendomsrecht I Mededingingsrecht J Onroerend goed K Strafrecht A 29% 40% 31% 100%

B 39% 53% 8% 100%

C 7% 80% 13% 100%

D 18% 49% 33% 100%

E 22% 59% 18% 100%

F 44% 47% 9% 100%

15. Heeft uw bedrijf een vooraf bepaald budget voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? n=328 geen vooraf bepaald budget 43% ja, variabel budget 26% ja, vast budget 20% weet niet 10% totaal 100%


G 46% 41% 13% 100%

H 29% 58% 14% 100%

I 35% 46% 19% 100%

J 17% 61% 22% 100%

K 37% 3% 59% 100%

16. Wat zijn de jaarlijkse kosten (in Euro’s) voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? n=149 < 100.000 12% 100.000 – 500.000 32% 500.000 – 1.000.000 11% > 1.000.000 17% weet niet 27% totaal 100%


17. Wie beslist binnen uw bedrijf over de uitbesteding van zaken aan externe juridische dienstverleners? Meerdere antwoorden mogelijk. n=330 (Hoofd) juridische afdeling 85% Directie/Raad van Bestuur 30% Business Unit Manager 10% geen van bovenstaande 5% Afdeling inkoop/procurement 3% totaal 133% 18. Hieronder staat een aantal uitspraken over de afdeling inkoop/procurement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=9 De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. helemaal eens De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. oneens De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. helemaal oneens totaal totaal De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. helemaal eens De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. eens De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. oneens totaal totaal De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. eens De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. oneens De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. helemaal oneens totaal totaal De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. eens De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. oneens De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. helemaal oneens totaal totaal De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. helemaal eens De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. eens De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. oneens De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. helemaal oneens totaal totaal De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt. eens De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt. niet eens, niet oneens De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt. oneens De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt. helemaal oneens totaal totaal

33% 44% 11% 11% 100% 11% 33% 44% 11% 100% 33% 22% 22% 22% 100% 56% 11% 11% 22% 100% 11% 22% 11% 33% 22% 100% 11% 56% 22% 11% 100%

n=9 A De afdeling inkoop kan scherpere tarieven uitonderhandelen. B De afdeling inkoop kan betere (niet-financiële) voorwaarden uitonderhandelen. C De afdeling inkoop zet bestaande relaties met advocatenkantoren onder druk. D De afdeling inkoop let meer op prijs dan op kwaliteit. E De afdeling inkoop beperkt mijn vrijheid bij de keuze van een advocatenkantoor. F De afdeling inkoop heeft voldoende verstand van de juridische markt. A B C D helemaal eens 33% 11% eens 33% 33% 56% niet eens, niet oneens 44% 44% 22% 11% oneens 11% 11% 22% 11% helemaal oneens 11% 22% 22% totaal 100% 100% 100% 100%

E 11% 22% 11% 33% 22% 100%

F 11% 56% 22% 11% 100%

19. Is er binnen uw bedrijf een formele, vaste relatie met één of meerdere advocatenkantoren (bijvoorbeeld huisadvocaat of voorkeurslijst)? n=328 ja 88% nee 13% totaal 100%


20. Hieronder staat een aantal uitspraken over het samenwerken met vaste advocatenkantoren (huisadvocaat/voorkeurslijst). Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? n=284 Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. helemaal eens 14% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. eens 58% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. niet eens, niet oneens 21% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. oneens 6% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. helemaal oneens 0% totaal totaal 100% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. helemaal eens 11% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. eens 60% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. niet eens, niet oneens 19% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. oneens 9% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. helemaal oneens 0% totaal totaal 100% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. helemaal eens 5% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. eens 42% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. niet eens, niet oneens 39% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. oneens 12% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. helemaal oneens 1% totaal totaal 100% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. helemaal eens 1% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. eens 3% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. niet eens, niet oneens 24% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. oneens 65% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. helemaal oneens 7% totaal totaal 100% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. helemaal eens 2% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. eens 25% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. niet eens, niet oneens 29% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. oneens 39% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. helemaal oneens 4% totaal totaal 100% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. helemaal eens 2% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. eens 14% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. niet eens, niet oneens 16% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. oneens 57% Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. helemaal oneens 10% totaal totaal 100% n=284 A Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een betere service. B Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot een snellere service. C Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot betere adviezen. D Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op het advies. E Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst leidt tot minder scherpte op de prijs. F Het gebruik van een huisadvocaat/voorkeurslijst beperkt mij om per geval de beste advocaat te zoeken. helemaal eens eens niet eens, niet oneens oneens helemaal oneens totaal

A 14% 58% 21% 6% 0% 100%

B 11% 60% 19% 9% 0% 100%

C 5% 42% 39% 12% 1% 100%

D 1% 3% 24% 65% 7% 100%

21. Wat zijn voor uw bedrijf de belangrijkste redenen om een advocaat niet of minder in te huren? Maximaal drie antwoorden. n=330 te hoge tarieven 49% slechte juridische kwaliteit 39% slechte prijs-kwaliteitverhouding 33% advocaat begrijpt business van bedrijf niet 32% onbruikbare adviezen 30% reactie/advies duurt te lang 27% conflict of interest 14% kantoor zet verkeerde advocaten op zaak 10% advocaat houdt onvoldoende rekening met belangen 10% slechte bereikbaarheid 8% geen van bovenstaande 5% totaal 255% 22. Zijn er advocatenkantoren waarmee u prijsafspraken heeft gemaakt? n=326 ja 69% nee 31% totaal 100%


E 2% 25% 29% 39% 4% 100%

F 2% 14% 16% 57% 10% 100%

Onderzoek / Tabellen 23. Welke prijsafspraken zijn er gemaakt? Meerdere antwoorden mogelijk. n=221 korting 66% vast tarief 49% blended rate 12% variabel tarief 11% bonus-malussysteem 5% geen van bovenstaande 5% value based billing 3% totaal 150% 24. Advocatenkantoren bieden soms extra’s aan als onderdeel van een prijsafspraak. Kunt u aangeven in hoeverre u onderstaande extra’s aantrekkelijk vindt? n=328 mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor zeer aantrekkelijk 22% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor aantrekkelijk 59% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 16% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor onaantrekkelijk 2% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor zeer onaantrekkelijk 0% totaal totaal 100% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor zeer aantrekkelijk 26% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor aantrekkelijk 56% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 14% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor onaantrekkelijk 4% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor zeer onaantrekkelijk 0% totaal totaal 100% e-billing zeer aantrekkelijk 3% e-billing aantrekkelijk 16% e-billing niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 64% e-billing onaantrekkelijk 16% e-billing zeer onaantrekkelijk 1% totaal totaal 100% toegang krijgen tot managementinformatie zeer aantrekkelijk 6% toegang krijgen tot managementinformatie aantrekkelijk 32% toegang krijgen tot managementinformatie niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 47% toegang krijgen tot managementinformatie onaantrekkelijk 15% toegang krijgen tot managementinformatie zeer onaantrekkelijk 0% totaal totaal 100% detachering advocaten bij bedrijf zeer aantrekkelijk 4% detachering advocaten bij bedrijf aantrekkelijk 36% detachering advocaten bij bedrijf niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 33% detachering advocaten bij bedrijf onaantrekkelijk 24% detachering advocaten bij bedrijf zeer onaantrekkelijk 2% totaal totaal 100% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor zeer aantrekkelijk 6% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor aantrekkelijk 29% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 37% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor onaantrekkelijk 26% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor zeer onaantrekkelijk 2% totaal totaal 100% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor zeer aantrekkelijk 12% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor aantrekkelijk 35% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 32% 20% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor onaantrekkelijk gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor zeer onaantrekkelijk 2% totaal totaal 100% n=328 A mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor B gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor C e-billing D toegang krijgen tot managementinformatie E detachering advocaten bij bedrijf F detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor G gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor A B C D E F zeer aantrekkelijk 22% 26% 3% 6% 4% 6% aantrekkelijk 59% 56% 16% 32% 36% 29% niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 16% 14% 64% 47% 33% 37% onaantrekkelijk 2% 4% 16% 15% 24% 26% zeer onaantrekkelijk 0% 0% 1% 0% 2% 2% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%

G 12% 35% 32% 20% 2% 100%



25. Welke van de onderstaande onderwerpen houden u als bedrijfsjurist het meest bezig? Maximaal 3 antwoorden. n=330 snelheid dienstverlening 71% kennis alle juridische ontwikkelingen 57% capaciteit 39% governance 33% kostenbeheersing 29% ethiek 18% geen van bovenstaande 5% totaal 253% 27. Kunt u tot slot aangeven welk cijfer (1 t/m 10) u deze vragenlijst geeft? Het cijfer 1 staat voor ‘zeer slecht’ en het cijfer 10 voor ‘zeer goed’. n=318 3 1% 4 2% 5 2% 6 19% 7 55% 8 22% 9 0% totaal 100%

Dwarsverbanden resultaten Bedrijfsjuristen Monitor 3. In welke mate heeft u het gevoel dat u onder druk werkt? - zeer sterk (1) vs. helemaal niet (5) dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? 1 bedrijfsjurist (n=63) 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=114) totaal (n=327) 1 zeer sterk het gevoel 8% 11% 11% 10% 2 33% 45% 51% 45% 3 44% 32% 28% 33% 4 14% 12% 8% 11% 5 helemaal niet het gevoel 1% 3% 1% totaal 100% 100% 100% 100% 4. Ervaart u de werkdruk als vervelend? dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? 1 bedrijfsjurist (n=65) 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=113) totaal (n=328) ja 11% 21% 18% 18% nee 89% 79% 82% 82% totaal 100% 100% 100% 100% 4. Ervaart u de werkdruk als vervelend? dwarsverband met 3. In welke mate heeft u het gevoel dat u onder druk werkt? - zeer sterk (1) vs. helemaal niet (5) 1 (n=33) 2 (n=145) 3 (n=108) 4 (n=36) 5 (n=5) totaal (n=327) ja 48% 19% 6% 14% 40% 18% nee 52% 81% 94% 86% 60% 82% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 3 en 4. Hoge dan wel lage werkdruk ervaren als vervelend (v3 en v4) dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? 1 bedrijfsjurist (n=65) 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=114) totaal (n=329) hoge werkdruk, vervelend 9% 16% 12% 13% hoge werkdruk, niet vervelend 31% 39% 48% 41% neutraal, vervelend 2% 1% 4% 2% neutraal, niet vervelend 42% 31% 24% 31% lage werkdruk, vervelend 4% 1% 2% lage werkdruk, niet vervelend 14% 9% 10% 10% onbekend 3% 1% 1% totaal 100% 100% 100% 100%


Onderzoek / Tabellen 5. In hoeverre bent u in staat om uw werkzaamheden zelf in te richten? - in geheel niet (1) vs. volledig (5) dwarsverband met 3 en 4. Hoge dan wel lage werkdruk ervaren als vervelend (v3 en v4) A hoge werkdruk, vervelend (n=43) B hoge werkdruk, niet vervelend (n=134) C neutraal, vervelend (n=7) D neutraal, niet vervelend (n=101) E lage werkdruk, vervelend (n=7) F lage werkdruk, niet vervelend (n=34) G onbekend (n=3) H totaal (n=329) A B C D E F G H 2 5% 4% 2% 3 26% 13% 29% 13% 14% 6% 14% 4 56% 59% 57% 63% 57% 50% 100% 59% 5 14% 24% 14% 24% 29% 44% 24% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 5. In hoeverre bent u in staat om uw werkzaamheden zelf in te richten? - in geheel niet (1) vs. volledig (5) dwarsverband met 8. Aandeel lidmaatschap Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen lid NGB (n=235) geen lid NGB (n=94) totaal (n=329) 1 18% 19% 19% 2 37% 37% 37% 3 27% 21% 25% 4 15% 20% 17% 5 2% 2% 2% totaal 100% 100% 100% 6. Hieronder staat een aantal uitspraken over vakinhoudelijke ontwikkelingen. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? dwarsverband met 8. Aandeel lidmaatschap Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen lid NGB (n=235) geen lid NGB (n=94) totaal (n=329) Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. (helemaal) eens 47% 46% 47% Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. niet eens, niet oneens 34% 31% 33% Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen. (helemaal) oneens 19% 23% 20% totaal 100% 100% 100% totaal Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. Het is onmogelijk om van alle juridische ontwikkelingen op de hoogte te blijven. totaal Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. totaal

(helemaal) eens

88%

83%

87%


7%

14%

9%

(helemaal) oneens totaal

5% 100%

3% 100%

4% 100%

(helemaal) eens

62%

67%

64%


18%

13%

17%

(helemaal) oneens totaal

19% 100%

20% 100%

20% 100%

6. Stelling 1: “Door de hoge werkdruk kom ik er niet aan toe om op de hoogte te blijven van juridische ontwikkelingen” dwarsverband met 9. Stelling 1: “Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen” A (helemaal) eens (n=86) B niet eens, niet oneens (n=102) C (helemaal) oneens (n=140) D n.v.t. (n=1) E totaal (n=329) A B C D (helemaal) eens 78% 39% 32% 100% niet eens, niet oneens 19% 49% 31% (helemaal) oneens 3% 12% 37% totaal 100% 100% 100% 100%

E 47% 33% 20% 100%

8. Van welke onderstaande organisaties bent u lid? U kunt meerdere antwoorden geven. dwarsverband met 8. Aandeel lidmaatschap Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen n=330 lid NGB 71% geen lid NGB 29% totaal 100%



9. Hieronder staat een aantal uitspraken over kennismanagement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=64) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=149) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=114) D totaal (n=327) A B C Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) eens 33% 26% 22% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. niet eens, niet oneens 33% 29% 33% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) oneens 34% 45% 45% totaal 100% 100% 100%

D 26% 31% 43% 100%

Kennismanagement is een hype. Kennismanagement is een hype. Kennismanagement is een hype. totaal

(helemaal) eens 6% niet eens, niet oneens 48% (helemaal) oneens 46% totaal 100%

13% 28% 59% 100%

6% 26% 68% 100%

9% 31% 59% 100%

Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. (helemaal) eens 6% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. niet eens, niet oneens 36% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. (helemaal) oneens 58% totaal 100% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. (helemaal) eens 36% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. niet eens, niet oneens 39% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. (helemaal) oneens 25% totaal totaal 100% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) eens 56% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. niet eens, niet oneens 34% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) oneens 9% totaal totaal 100%

7% 22% 70% 100%

7% 12% 81% 100%

7% 21% 72% 100%

32% 43% 25% 100%

28% 43% 29% 100%

32% 42% 26% 100%

64% 25% 11% 100%

73% 20% 6% 100%

66% 25% 9% 100%

9. Hieronder staat een aantal uitspraken over kennismanagement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? dwarsverband met 6. Stelling 3: “Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. A (helemaal) eens (n=209) B niet eens, niet oneens (n=55) C (helemaal) oneens (n=64) D totaal (n=328) A B C Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) eens 21% 29% 41% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. niet eens, niet oneens 31% 42% 22% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) oneens 48% 29% 36% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. n.v.t. 2% totaal totaal 100% 100% 100%

D 26% 31% 42% 0% 100%

Kennismanagement is een hype. (helemaal) eens 11% 7% 6% 9% Kennismanagement is een hype. niet eens, niet oneens 29% 36% 33% 31% Kennismanagement is een hype. (helemaal) oneens 59% 56% 58% 59% Kennismanagement is een hype. n.v.t. 1% 3% 2% totaal totaal 100% 100% 100% 100% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. (helemaal) eens 8% 4% 8% 7% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. niet eens, niet oneens 22% 26% 14% 21% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. (helemaal) oneens 70% 70% 75% 71% Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. n.v.t. 0% 3% 1% 100% totaal totaal 100% 100% 100% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. (helemaal) eens 32% 30% 31% 31% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. niet eens, niet oneens 42% 44% 41% 42% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. (helemaal) oneens 26% 26% 28% 27% Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. n.v.t. 0% 0% totaal totaal 100% 100% 100% 100% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) eens 62% 56% 84% 65% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. niet eens, niet oneens 27% 35% 11% 25% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) oneens 11% 9% 5% 9% Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. n.v.t. 1% 1% totaal totaal 100% 100% 100% 100%



9. Hieronder staat een aantal uitspraken over kennismanagement. Kunt u aangeven in welke mate u het met deze uitspraken eens bent? dwarsverband met 8. Aandeel lidmaatschap Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen lid NGB (n=235) geen lid NGB (n=94) totaal (n=329) Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) eens 28% 22% 26% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. niet eens, niet oneens 31% 31% 31% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. (helemaal) oneens 41% 46% 43% Door de werkdruk kom ik er niet aan toe om kennis te delen met anderen. n.v.t. 1% 0% totaal totaal 100% 100% 100% Kennismanagement is een hype. Kennismanagement is een hype. Kennismanagement is een hype. Kennismanagement is een hype. totaal

(helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens n.v.t. totaal

9% 31% 58% 1% 100%

9% 30% 60% 2% 100%

9% 31% 59% 2% 100%

Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. Kennismanagement biedt voor mij geen toegevoegde waarde. totaal

(helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens n.v.t. totaal

5% 12% 23% 16% 70% 72% 1% 100% 100%

7% 21% 71% 1% 100%

Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. Ik werk het liefst op mijn eigen vertrouwde manier. totaal

(helemaal) eens 32% niet eens, niet oneens 42% (helemaal) oneens 26% n.v.t. totaal 100%

Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) eens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. niet eens, niet oneens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. (helemaal) oneens Ik zou geholpen zijn met een beter kennismanagementsysteem. n.v.t. totaal totaal

65% 26% 9% 0% 100%

29% 41% 29% 1% 100%

31% 42% 27% 0% 100%

65% 23% 11% 1% 100%

65% 25% 9% 1% 100%

11. stelling 1: “Ik zie risicomanagement als belangrijkste taak van de bedrijfsjurist” dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=65) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=112) D totaal (n=327) A B C D (helemaal) eens 51% 63% 59% 59% niet eens, niet oneens 40% 25% 23% 28% (helemaal) oneens 9% 11% 18% 13% totaal 100% 100% 100% 100% 11. Stelling 2: “Het belang van juridische risicio’s wordt binnen mijn bedrijf voldoende onderkend” dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=64) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=149) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=112) D totaal (n=325) A B C D (helemaal) eens 59% 65% 68% 65% niet eens, niet oneens 23% 16% 18% 18% (helemaal) oneens 17% 19% 14% 17% totaal 100% 100% 100% 100%



13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=65) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=113) D totaal (n=328) A B C D tekort aan specialistische juridische kennis 78% 75% 59% 70% te weinig capaciteit 37% 55% 66% 55% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 58% 52% 41% 49% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 17% 14% 18% 16% geen van bovenstaande 1% 3% 1% worden geen zaken uitbesteed 1% 0% totaal 191% 196% 188% 192% 13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. dwarsverband met 17. functie 1: (Hoofd) juridische afdeling n=279 tekort aan specialistische juridische kennis 71% te weinig capaciteit 54% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 49% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 16% geen van bovenstaande 1% totaal 191% 13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. dwarsverband met 17. functie 2: Directie/Raad van Bestuur n=100 tekort aan specialistische juridische kennis 72% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 55% te weinig capaciteit 47% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 20% totaal 194% 13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. dwarsverband met 17. functie 3: Business Unit Manager n=32 te weinig capaciteit 63% tekort aan specialistische juridische kennis 59% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 53% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 13% worden geen zaken uitbesteed 3% totaal 191% 13. Er kunnen verschillende redenen zijn om zaken uit te besteden aan externe juridische dienstverleners. Wat zijn binnen uw bedrijf de belangrijkste redenen om zaken uit te besteden? Maximaal twee antwoorden. dwarsverband met 17. functie 4: Afdeling inkoop/procurement n=8 te weinig capaciteit 100% tekort aan specialistische juridische kennis 75% geen procesrechtelijke bevoegdheid bedrijfsjurist 50% meer gewicht aan bepaalde zaak willen geven 13% totaal 238%



14. Hieronder staat een aantal rechtsgebieden. Kunt u per rechtsgebied aangeven of het werk overwegend extern wordt uitbesteed of dat u (of uw juridische afdeling) het overwegend zelf uitvoert? dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=61) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=139) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=100) D totaal (n=298) A B C D Administratief recht overwegend uitbesteed 49% 46% 35% 43% Administratief recht overwegend zelf uitgevoerd 51% 54% 65% 57% totaal totaal 100% 100% 100% 100% Arbeidsrecht Arbeidsrecht totaal

overwegend uitbesteed overwegend zelf uitgevoerd totaal

51% 49% 100%

45% 55% 100%

33% 67% 100%

42% 58% 100%

Corporate housekeeping Corporate housekeeping totaal


11% 89% 100%

8% 92% 100%

5% 95% 100%

8% 93% 100%

Desinvesteringen Desinvesteringen totaal


49% 51% 100%

23% 77% 100%

21% 79% 100%

27% 73% 100%

Financieringen Financieringen totaal


44% 56% 100%

29% 71% 100%

17% 83% 100%

27% 73% 100%

Fiscaal recht Fiscaal recht totaal


79% 21% 100%

50% 50% 100%

28% 72% 100%

48% 52% 100%

Fusies/overnames Fusies/overnames totaal


72% 28% 100%

51% 49% 100%

45% 55% 100%

53% 47% 100%

Intellectueel eigendomsrecht Intellectueel eigendomsrecht totaal


38% 62% 100%

29% 71% 100%

37% 63% 100%

34% 66% 100%

Mededingingsrecht Mededingingsrecht totaal


55% 45% 100%

51% 49% 100%

28% 72% 100%

43% 57% 100%

Onroerend goed Onroerend goed totaal


30% 70% 100%

24% 76% 100%

15% 85% 100%

22% 78% 100%

Strafrecht Strafrecht totaal


94% 6% 100%

96% 4% 100%

88% 12% 100%

92% 8% 100%


Onderzoek / Tabellen 14. Hieronder staat een aantal rechtsgebieden. Kunt u per rechtsgebied aangeven of het werk overwegend extern wordt uitbesteed of dat u (of uw juridische afdeling) het overwegend zelf uitvoert? dwarsverband met bedrijfssector AB anken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services (n=104) B Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs (n=20) C Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media (n=43) D Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie (n=81) E Retail/Wholesale/Handel/Logistiek (n=51) F totaal (n=294) A B C D E F Administratief recht overwegend uitbesteed 40% 22% 56% 45% 44% 43% Administratief recht overwegend zelf uitgevoerd 60% 78% 44% 55% 56% 57% totaal totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Arbeidsrecht Arbeidsrecht totaal


44% 56% 100%

40% 60% 100%

37% 63% 100%

50% 50% 100%

31% 69% 100%

42% 58% 100%

Corporate housekeeping Corporate housekeeping totaal


5% 95% 100%

8% 92% 100%

10% 90% 100%

10% 90% 100%

6% 94% 100%

7% 93% 100%

Desinvesteringen Desinvesteringen totaal


21% 79% 100%

30% 70% 100%

36% 64% 100%

30% 70% 100%

26% 74% 100%

27% 73% 100%

Financieringen Financieringen totaal


19% 81% 100%

23% 77% 100%

40% 60% 100%

34% 66% 100%

27% 73% 100%

28% 72% 100%

Fiscaal recht Fiscaal recht totaal


38% 62% 100%

74% 26% 100%

56% 44% 100%

48% 52% 100%

54% 46% 100%

48% 52% 100%

Fusies/overnames Fusies/overnames totaal


53% 47% 100%

43% 57% 100%

65% 35% 100%

49% 51% 100%

51% 49% 100%

53% 47% 100%

Intellectueel eigendomsrecht Intellectueel eigendomsrecht totaal


29% 71% 100%

40% 60% 100%

41% 59% 100%

33% 67% 100%

35% 65% 100%

33% 67% 100%

Mededingingsrecht Mededingingsrecht totaal


44% 56% 100%

57% 43% 100%

54% 46% 100%

34% 66% 100%

45% 55% 100%

43% 57% 100%

Onroerend goed Onroerend goed totaal


25% 75% 100%

27% 73% 100%

23% 77% 100%

19% 81% 100%

20% 80% 100%

22% 78% 100%

Strafrecht Strafrecht totaal


93% 8% 100%

71% 100% 29% 100% 100%

94% 6% 100%

91% 9% 100%

92% 8% 100%

14. Hieronder staat een aantal rechtsgebieden. Kunt u per rechtsgebied aangeven of het werk overwegend extern wordt uitbesteed of dat u (of uw juridische afdeling) het overwegend zelf uitvoert? dwarsverband met bedrijfssector AB anken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services (n=119) B Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs (n=21) C Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media (n=43) D Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie (n=84) E Retail/Wholesale/Handel/Logistiek (n=54) F totaal (n=320) Administratief recht overwegend uitbesteed Administratief recht overwegend zelf uitgevoerd Administratief recht n.v.t. totaal totaal

A 21% 31% 48% 100%

B 19% 67% 14% 100%

C 36% 29% 36% 100%

D 42% 51% 7% 100%

E 29% 37% 33% 100%

F 30% 39% 31% 100%

Arbeidsrecht Arbeidsrecht Arbeidsrecht totaal

overwegend uitbesteed overwegend zelf uitgevoerd n.v.t. totaal

39% 49% 12% 100%

38% 57% 5% 100%

37% 63% 0% 100%

45% 45% 10% 100%

30% 65% 6% 100%

39% 53% 8% 100%

Corporate housekeeping Corporate housekeeping Corporate housekeeping totaal


4% 82% 13% 100%

5% 57% 38% 100%

9% 86% 5% 100%

9% 77% 15% 100%

6% 90% 4% 100%

6% 81% 13% 100%



Desinvesteringen overwegend uitbesteed Desinvesteringen overwegend zelf uitgevoerd Desinvesteringen n.v.t. totaal totaal

A 14% 53% 33% 100%

B 14% 33% 52% 100%

C 19% 33% 48% 100%

D 24% 56% 20% 100%

E 18% 52% 30% 100%

F 18% 50% 32% 100%

Financieringen Financieringen Financieringen totaal


15% 66% 19% 100%

14% 48% 38% 100%

29% 43% 29% 100%

32% 61% 7% 100%

23% 62% 15% 100%

23% 60% 18% 100%

Fiscaal recht Fiscaal recht Fiscaal recht totaal


33% 54% 13% 100%

67% 24% 10% 100%

53% 42% 5% 100%

46% 50% 4% 100%

49% 42% 9% 100%

44% 47% 9% 100%

Fusies/overnames Fusies/overnames Fusies/overnames totaal


46% 41% 13% 100%

29% 38% 33% 100%

59% 32% 10% 100%

44% 46% 10% 100%

46% 44% 10% 100%

46% 41% 13% 100%

Intellectueel eigendomsrecht Intellectueel eigendomsrecht Intellectueel eigendomsrecht totaal


24% 58% 18% 100%

29% 43% 29% 100%

38% 55% 7% 100%

30% 61% 10% 100%

32% 60% 8% 100%

29% 58% 13% 100%

Mededingingsrecht Mededingingsrecht Mededingingsrecht totaal


31% 40% 29% 100%

38% 29% 33% 100%

47% 40% 14% 100%

32% 61% 7% 100%

41% 50% 9% 100%

36% 46% 18% 100%

Onroerend goed Onroerend goed Onroerend goed totaal


19% 56% 25% 100%

20% 55% 25% 100%

16% 53% 30% 100%

17% 73% 10% 100%

16% 65% 20% 100%

18% 62% 21% 100%

Strafrecht Strafrecht Strafrecht totaal


31% 3% 66% 100%

24% 10% 67% 100%

31% 0% 69% 100%

53% 4% 43% 100%

37% 4% 59% 100%

37% 3% 59% 100%

16. Wat zijn de jaarlijkse kosten (in Euro’s) voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? 1 bedrijfsjurist (n=24) 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=73) meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=51) totaal (n=148) < 100.000 38% 12% 0% 12% 100.000 – 500.000 33% 44% 14% 32% 500.000 – 1.000.000 8% 7% 20% 11% > 1.000.000 8% 5% 39% 18% weet niet 13% 32% 27% 27% totaal 100% 100% 100% 100% 16. Wat zijn de jaarlijkse kosten (in Euro’s) voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? dwarsverband met bedrijfssector A Banken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services (n=45) B Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs (n=5) C Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media (n=24) D Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie (n=38) E Retail/Wholesale/Handel/Logistiek (n=33) F totaal (n=145) A B C D E < 100.000 13% 40% 17% 18% 100.000 – 500.000 24% 40% 42% 45% 21% 500.000 – 1.000.000 7% 20% 8% 11% 21% > 1.000.000 29% 4% 18% 12% weet niet 27% 29% 26% 27% totaal 100% 100% 100% 100% 100%

F 12% 32% 12% 17% 26% 100%



21. Wat zijn voor uw bedrijf de belangrijkste redenen om een advocaat niet of minder in te huren? Maximaal drie antwoorden. dwarsverband met 16. Wat zijn de jaarlijkse kosten (in Euro’s) voor de inkoop van externe juridische dienstverlening? A < 100.000 (n=18) B 100.000 – 500.000 (n=48) C 500.000 – 1.000.000 (n=17) D > 1.000.000 (n=26) E weet niet (n=40) F totaal (n=149) A B C D E te hoge tarieven 56% 54% 59% 58% 55% slechte juridische kwaliteit 33% 52% 29% 31% 40% slechte prijs-kwaliteitverhouding 39% 42% 29% 27% 35% onbruikbare adviezen 39% 33% 18% 31% 30% reactie/advies duurt te lang 33% 35% 35% 23% 22% advocaat begrijpt business van bedrijf niet 33% 23% 29% 31% 32% kantoor zet verkeerde advocaten op zaak 22% 17% 18% 8% 10% conflict of interest 11% 6% 29% 12% 10% slechte bereikbaarheid 6% 8% 12% 8% 10% advocaat houdt onvoldoende rekening met belangen 11% 6% 12% 13% geen van bovenstaande 8% totaal 283% 277% 259% 246% 258%

F 56% 40% 36% 31% 30% 29% 14% 11% 9% 9% 1% 265%

24. Advocatenkantoren bieden soms extra’s aan als onderdeel van een prijsafspraak. Kunt u aangeven in hoeverre u onderstaande extra’s aantrekkelijk vindt? dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? A 1 bedrijfsjurist (n=65) B 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=150) C meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=114) D totaal (n=327) A B C D mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk 81% 80% 84% 82% 17% 14% 16% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 16% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk 3% 3% 2% 3% totaal totaal 100% 100% 100% 100% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk 88% 78% 84% 82% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 9% 17% 12% 14% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk 3% 5% 4% 4% totaal totaal 100% 100% 100% 100% e-billing (zeer) aantrekkelijk 16% 14% 27% 19% e-billing niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 71% 66% 59% 64% e-billing (zeer) onaantrekkelijk 13% 21% 14% 17% totaal totaal 100% 100% 100% 100% toegang krijgen tot managementinformatie (zeer) aantrekkelijk 40% 35% 43% 38% toegang krijgen tot managementinformatie niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 52% 47% 43% 46% toegang krijgen tot managementinformatie (zeer) onaantrekkelijk 8% 19% 15% 15% totaal totaal 100% 100% 100% 100% detachering advocaten bij bedrijf (zeer) aantrekkelijk 24% 32% 60% 40% niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 41% 35% 27% 34% detachering advocaten bij bedrijf detachering advocaten bij bedrijf (zeer) onaantrekkelijk 35% 33% 13% 26% totaal totaal 100% 100% 100% 100% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk 35% 28% 44% 35% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 40% 38% 33% 37% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk 25% 34% 23% 28% totaal totaal 100% 100% 100% 100% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor (zeer) aantrekkelijk 52% 46% 46% 47% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 32% 29% 36% 32% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor (zeer) onaantrekkelijk 16% 26% 18% 21% totaal totaal 100% 100% 100% 100%



24. Advocatenkantoren bieden soms extra’s aan als onderdeel van een prijsafspraak. Kunt u aangeven in hoeverre u onderstaande extra’s aantrekkelijk vindt? dwarsverband met 6. Stelling 3: “Ik heb binnen mijn bedrijf voldoende toegang tot (betaalde) bronnen die ik nodig heb om bij te blijven. (helemaal) eens niet eens, niet oneens (helemaal) oneens totaal (n=209) (n=55) (n=64) (n=326) mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk 79% 77% 92% 82% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 17% 21% 6% 16% mee mogen doen aan opleidingen advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk 3% 2% 2% 3% totaal totaal 100% 100% 100% 100% gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk gebruik mogen maken van databanken advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk totaal totaal

80% 15% 5% 100%

75% 24% 2% 100%

94% 3% 3% 100%

82% 14% 4% 100%

e-billing (zeer) aantrekkelijk 15% 26% 24% 19% e-billing niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 65% 69% 58% 64% e-billing (zeer) onaantrekkelijk 20% 6% 18% 17% totaal totaal 100% 100% 100% 100% toegang krijgen tot managementinformatie (zeer) aantrekkelijk 39% 33% 43% 39% toegang krijgen tot managementinformatie niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 44% 59% 44% 47% toegang krijgen tot managementinformatie (zeer) onaantrekkelijk 17% 7% 13% 15% totaal totaal 100% 100% 100% 100% detachering advocaten bij bedrijf (zeer) aantrekkelijk 43% 31% 37% 40% detachering advocaten bij bedrijf niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 31% 44% 33% 34% detachering advocaten bij bedrijf (zeer) onaantrekkelijk 26% 24% 30% 26% totaal totaal 100% 100% 100% 100% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor (zeer) aantrekkelijk 34% 32% 43% 35% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 36% 51% 27% 36% detachering bedrijfsjuristen bij advocatenkantoor (zeer) onaantrekkelijk 31% 17% 30% 28% totaal totaal 100% 100% 100% 100% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor (zeer) aantrekkelijk 43% 48% 57% 46% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor niet aantrekkelijk, niet onaantrekkelijk 32% 37% 29% 32% gebruik mogen maken van faciliteiten kantoor (zeer) onaantrekkelijk 26% 15% 14% 22% totaal totaal 100% 100% 100% 100% Bedrijfssector dwarsverband met 1. Hoeveel bedrijfsjuristen zijn er in totaal in Nederland werkzaam binnen alle Nederlandse onderdelen van het bedrijf waarvoor u werkt? 1 bedrijfsjurist (n=64) 2 t/m 10 bedrijfsjuristen (n=148) meer dan 10 bedrijfsjuristen (n=111) totaal (n=323) Banken/Beleggers/Verzekeraars/Professional Services 19% 37% 48% 37% Overheid/Non-profit/Zorg/Onderwijs 14% 4% 6% 7% Diensten/Nutsbedrijven/Telecom/ICT/Horeca/Toerisme/Media 17% 16% 7% 13% Industrie/Pharma/Media/Bouw/Projectontwikkeling/Zware industrie 23% 24% 29% 26% Retail/Wholesale/Handel/Logistiek 27% 18% 10% 17% 100% 100% totaal 100% 100%



Vestigingen Houthoff Buruma Amsterdam Houthoff Buruma N.V. Postbus 75505 1070 AM Amsterdam Gustav Mahlerplein 50 1082 MA Amsterdam Nederland T +31 (0)20 605 60 00 F +31 (0)20 605 67 00 Den Haag Houthoff Buruma N.V. Postbus 305 2501 CH Den Haag Noordeinde 33 2514 GC Den Haag Nederland T +31 (0)70 302 35 00 F +31 (0)70 302 36 70 Rotterdam Houthoff Buruma N.V. Postbus 1507 3000 BM Rotterdam Weena 355 3013 AL Rotterdam Nederland T +31 (0)10 217 20 00 F +31 (0)10 217 27 00 Brussel Houthoff Buruma België B.V. Keizerslaan 5 1000 Brussel België T +32 (0)2 507 98 00 F +32 (0)2 507 98 98 Londen Houthoff Buruma Londen B.V. 33 Sun Street London EC2M 2PY United Kingdom T +44 (0)20 7422 5050 F +44 (0)20 7422 0022 Luxemburg Houthoff Buruma België B.V. i.s.m. Molitor, Fisch & Associés B.P. 690 2016 Luxembourg 8, Rue Sainte-Zithe Luxembourg T +352 297 298-1 F +352 297 299

www.houthoff.com

Colofon Initiatief Houthoff Buruma Teksten Houthoff Buruma Van der Sar Communicatie Veldwerk Blauw Research Interviews Van Kleef Media Vertalingen Tekom Vertalers Greg Korbee Fotografie Corbino (interviews en binnenwerk omslag) Getty Images (omslag) Vormgeving RadeMakkers Drukwerk J.O.B. Communicatie Adviesbureau Drukkerij VegrinDeMeer Aan de Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor werkten verder mee: Anette Bordes, Arie Tervoort, Ben Schoordijk, Christie Veldhuizen, Edite Medne, Evelien Gebuis, Eddie Meijer, Esther Schot, Frans de Kok, Heleene van Meurs-Bergsma, Kees Daniels, Koen van Holten, Jaap Bosman, Margreet Nocun, Marijke van der Meer, Marit van Die, Moniek Mulder, Philippe Creijghton, Roland Notermans, Suzanne Drion. Met speciale dank aan het Nederlands Genootschap van Bedrijfsjuristen. De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor is een uitgave van Houthoff Buruma advocaten, notarissen en belastingadviseurs. De Bedrijfsjuristen Monitor wordt verspreid onder de respondenten en zal op www.houthoff.com ter beschikking gesteld worden aan geïnteresseerden. De Houthoff Buruma Bedrijfsjuristen Monitor is een productie van de afdeling Marketing & Communicatie van Houthoff Buruma. Indien u vragen of opmerkingen heeft over de Bedrijfsjuristen Monitor of u wilt in de toekomst deelnemen aan het onderzoek en/of op de hoogte gehouden worden van toekomstige onderzoeksresultaten, dan kunt contact met ons opnemen via 020-605 64 32 of via [email protected].

www.houthoff.com

Bedrijfsjuristen Monitor 2008 / In-House Counsel Monitor 2008

Vestigingen Houthoff Buruma

Recommend Documents