Jaarverslag 2009
service netwerk Vestigingen
• Handelsbedrijven Alkmaar Almere Amersfoort Amsterdam Amsterdam Centrum Amsterdam Zuid Oost Arnhem Beverwijk Den Bosch Breda Brielle Deventer Dordrecht Drachten Eindhoven Emmeloord Gorinchem
2
• Groothandel • Hout Konstruktie Nederland
Groningen Den Haag Den Haag Loosduinseweg Heemstede Heerenveen Den Helder Hilversum Hoorn Huizen Middelburg Nijmegen Nuth Oud-Beijerland Oudkarspel Raalte Roosendaal Rotterdam
Sneek Steenbergen Terborg Tilburg Utrecht Westland Winschoten Winterswijk Wormerveer Zaandam Zwaag
Zaandam Zaandam Bunnik
Heerenveen Opmeer
Inhoudsopgave 5 6 8 8 9 13 13 16 20 22 24
3
3
Kerncijfers Ondernemingsprofiel Strategie Personalia Bericht van de Raad van Commissarissen Verslag van de Raad van Bestuur
27
Jaarrekening
28
Voorwoord Ontwikkelingen - Financieel Ontwikkelingen - Activiteiten Personeel & Organisatie PontMeyer en het milieu
34
Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening Grondslagen voor waardering van activa & passiva Grondslagen voor resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Vennootschappelijke balans Vennootschappelijke winst- en verliesrekening Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening Overige gegevens Accountantsverklaring 10 jaar PontMeyer N.V. Lijst van kapitaalbelangen Colofon
29 30 31 32 35 40 42 43 44 46 47 48 50 51
hout bewerken Kerncijfers (geconsolideerd) Resultaten (x € mln.)
2009
2008
Netto-omzet
329,5
411,1
Bruto-omzetresultaat
83,0
106,0
Netto-omzetresultaat
-13,7
11,8
Nettoresultaat
-12,6
5,3
-3,3
11,8
-8,6
9,2
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten
Kasstroom (x € mln.) Kasstroom
(gedefinieerd als nettoresultaat plus afschrijvingen)
Investeringen in materiële vaste activa
1,8
5,7
Afschrijvingen materiële vaste activa
4,0
3,9
-
-
Afschrijvingen immateriële vaste activa
Balans (x € mln.) Eigen vermogen
47,1
60,1
Balanstotaal
175,4
202,4
Netto geïnvesteerd vermogen
141,7
150,5
(activa exclusief liquide middelen en immateriële vaste activa verminderd met niet rentedragende kortlopende schulden)
5
4
Ratio’s Bruto-omzetresultaat in % van de netto-omzet
25,2%
25,8%
Netto-omzetresultaat in % van de netto-omzet
-4,1%
2,9%
Rendement op geïnvesteerd vermogen
-9,6%
7,8%
26,8%
29,7%
-4,4
2,6
(netto-omzetresultaat/netto geïnvesteerd vermogen)
Solvabiliteit
(eigen vermogen/totaal balansvermogen)
Rentedekking (netto-omzetresultaat/financieringslasten)
Kerngegevens per gewoon aandeel Dividend Resultaat per aandeel
-
-
-4,72
1,98
(nettowinst/gemiddeld aantal uitstaande aandelen gecorrigeerd voor inkoop eigen aandelen)
Overige kerngegevens Aantal uitstaande aandelen *
2.667.145
2.667.145
Gemiddeld aantal uitstaande aandelen *
2.667.145
2.715.113
Aantal medewerkers (fte’s) ultimo jaar
885
* onder aftrek van ingekochte eigen aandelen
1.043
afhaal/drive in 6
Ondernemingsprofiel PontMeyer is een vooraanstaande leverancier van hout en bouwmaterialen in de Nederlandse markt van nieuwbouw, renovatie en onderhoud. Het concern beschikt over 50 vestigingen verspreid over het hele land en heeft ongeveer 900 mensen in dienst. Dankzij de klantgerichte benadering, het complete assortiment en de hoge servicegraad is PontMeyer dé partner voor bouwend Nederland. De PontMeyer formule spreekt de klant aan. Het one-stop-shopping concept biedt concrete voordelen: alles voor de bouw onder één dak. PontMeyer wil de voorkeursleverancier zijn voor kleine en grote bouwers en daarnaast voor industriële afnemers en onderhoudsdiensten. Onderscheidend en duurzaam bouwen met verantwoorde materialen staan hoog in het vaandel. PontMeyer werkt volgens expliciete milieugedragsregels en streeft ernaar uitsluitend legaal hout te betrekken uit duurzaam beheerde bossen. Het Green Policy Program geeft de positie van de onderneming ten aanzien van de milieuproblematiek
7
duidelijk weer. Daarbij committeert PontMeyer zich aan de internationale certificatiesystemen waarvan het FSC het bekendste is. Het concern behaalde in het boekjaar 2009 een omzet van € 329,5 miljoen (2008: € 411,1 miljoen). De aandelen van PontMeyer worden verhandeld op de incourante markt buiten een officiële notering.
one stop shopping 8
Strategie
Personalia
Bericht van de Raad van Commissarissen
Raad van Commissarissen PontMeyer bouwt gestaag aan de verdere ontwikkeling van het PontMeyer-netwerk tot een A-merk dat niet alleen de grote, landelijke klanten aanspreekt maar ook de lokaal opererende, kleinschalige aannemers. De uitbreiding van het aantal vestigingen met een groter assortiment draagt daaraan bij. Naast vooraanstaand leverancier van hout en materialen voor de bouw is PontMeyer met zijn hoogwaardige houtbewerkingafdelingen ook de specialist in producten met een hoge toegevoegde waarde. Het PontMeyer-vestigingsnetwerk is dankzij een steeds betere regionale en interregionale logistieke ondersteuning optimaal afgestemd op de behoeften van uiteenlopende doelgroepen. PontMeyer streeft naar een verdere verbreding van zijn producten- en dienstenaanbod. Daarbij is one-stop-shopping een belangrijke pijler onder het onderscheidende afhaalconcept.
C.G. van Luijk (1949), voorzitter * ** H.A.J. Bemelmans (1944)* L.J. Haverkamp (1947) T. Jensma (1947) J.L.M. Van Meerbeeck (1964) * W.F. Zetteler (1945) **
Raad van Bestuur A.J. Schouten (1954), voorzitter vanaf 1 januari 2009 J.P. Kruijer (1962), tot 1 april 2009 R.A.C. Olsthoorn (1967), vanaf 18 mei 2009 * lid Audit Commissie, voorzitter H.A.J. Bemelmans
De door de Raad van Bestuur opgemaakte jaarrekening 2009 is aan de Raad van Commissarissen voorgelegd. De door de Raad van Bestuur opgemaakte jaarrekening is gecontroleerd door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. en voorzien van een goedkeurende verklaring, welke is opgenomen op pagina 47. De jaarrekening en het accountantsverslag zijn door de Audit Commissie van de Raad van Commissarissen in aanwezigheid van de Raad van Bestuur met de externe accountant besproken, waarna deze in de voltallige Raad van Commissarissen zijn behandeld. De Raad van Commissarissen beveelt de aandeelhouders aan deze jaarrekening vast te stellen overeenkomstig het voorstel van de Raad van Bestuur en geen dividend uit te keren.
Samenstelling van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur In de samenstelling van de zeshoofdige Raad van Commissarissen zijn in 2009 een aantal wijzigingen opgetreden. Krachtens het rooster zijn de heren M.W. Eecen en W.F. Zetteler op 26 mei 2009 afgetreden als commissaris van de vennootschap. Overeenkomstig het voorstel van de Raad van Commissarissen is de heer Zetteler tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders herbenoemd en is de heer T. Jensma als nieuwe commissaris aangesteld. De heer Jensma heeft de plaats ingenomen van de heer Eecen die op zijn verzoek niet is voorgedragen voor herbenoeming. De heer Eecen is sinds de fusie in het jaar 2000 tussen Houtgroep Eecen Nederland N.V. en PontMeyer B.V. lid geweest van de Raad van Commissarissen. De Raad is de heer Eecen dankbaar voor zijn inzet en bijdrage die hij als commissaris heeft geleverd.
** lid Remuneratie Commissie, voorzitter C.G. van Luijk
Op 1 januari 2009 is de heer A.J. Schouten aangesteld als voorzitter van de Raad van Bestuur, hetgeen in de Buitengewone Algemene Vergadering van
9
bezorgen 11
10
PontMeyer in 2009 Aandeelhouders op 26 januari is medegedeeld. De heer Schouten heeft de plaats ingenomen van de heer G.W.F. Hol die op 1 oktober 2008 is afgetreden als bestuursvoorzitter. Op 1 april 2009 is de heer J.P. Kruijer als lid van de Raad van Bestuur afgetreden. De heer Kruijer heeft zich gedurende vele jaren ingezet voor PontMeyer en een grote bijdrage geleverd aan het structureren van PontMeyer tot de professionele organisatie die het nu is. De Raad van Commissarissen wil de heer Kruijer dan ook bedanken voor zijn grote inbreng en constructieve manier van samenwerken. De vacature van de heer Kruijer is op 18 mei 2009 ingevuld met de benoeming van de heer R.A.C. Olsthoorn. In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 26 mei 2009 is de benoeming van de heer Olsthoorn tot lid van de Raad van Bestuur medegedeeld. De heer Olsthoorn (1967) heeft ervaring in diverse managementfuncties in handelsorganisaties en productiebedrijven.
Het jaar 2009 werd gekenmerkt door een sterke terugval van de marktvraag. Waar in het begin van het jaar ook de prijsniveaus nog onder druk stonden, was in de tweede helft van het jaar sprake van enig prijsherstel. Als passende maatregel op de afnemende vraag is een reorganisatieplan ontwikkeld waarmee de kosten structureel worden verlaagd. PontMeyer is erin geslaagd om deze reorganisatie in goede samenwerking met de Centrale Ondernemingsraad door te voeren. Daarnaast is veel energie gestoken in het verbeteren van de commerciële organisatie.
Overzicht van de vergaderingen en commissies
In 2009 heeft de Raad van Commissarissen vijf maal met de Raad van Bestuur vergaderd volgens een daartoe vastgesteld schema waarvan één vergadering geheel was gewijd aan de strategie van de onderneming. Daarnaast zijn twee separate bijeenkomsten ingelast om het reorganisatieplan in detail te bespreken. De Raad is regelmatig schriftelijk op de hoogte gehouden van de gang van zaken in de vennootschap. In voorkomende gevallen hebben de voorzitters van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur informeel overleg gehad. In de vergaderingen met de Raad van Bestuur werd onder meer aandacht besteed aan de operationele gang van zaken, de financiële resultaten en prognoses, de te volgen strategie van de onderneming, het ontwerp en de uitvoering van de reorganisatie, het budget en het jaarverslag. Ook heeft de Raad zich beziggehouden met de werving van een nieuw lid van de Raad van Bestuur als opvolger van de heer Kruijer. De vergaderingen hebben steeds plaatsgevonden in een goede onderlinge verstandhouding.
Verder is de Raad van Commissarissen zelf in vergadering bijeen geweest en heeft de voorzitter met de Centrale Ondernemingsraad eveneens een vergadering gehouden. De Audit Commissie van de Raad van Commissarissen is volgens een daartoe vastgesteld schema viermaal bijeen geweest. Aan de orde kwamen onder meer de financiële structuur van de vennootschap, de positie van PontMeyer ten opzichte van de economische crisis, een aantal bancaire en fiscale onderwerpen, de managementletter en de jaarrekening 2009. Het accountantsverslag is in aanwezigheid van PricewaterhouseCoopers doorgenomen en besproken. De Remuneratie Commissie heeft in 2009 besluiten genomen over de salarissen en bonussen van de Raad van Bestuur.
modellen Verslag van de Raad van Bestuur
12
Corporate Governance Hoewel PontMeyer een vennootschap is waarvan de aandelen worden verhandeld via de incourante markt buiten een officiële notering en als zodanig niet aan de bepalingen van Corporate Governance Code behoeft te voldoen, hecht het groot belang aan goede corporate governance. PontMeyer hanteert de inhoud van de code dan ook als leidraad voor zijn corporate governance beleid waarbij de kernbegrippen openheid en zeggenschap van aandeelhouders centraal staan. De Raad van Commissarissen spreekt zijn waardering uit voor de bijdrage die de Raad van Bestuur en alle medewerkers hebben geleverd aan de ontwikkeling van PontMeyer in deze moeilijke markt. Zaandam, 25 maart 2010 De Raad van Commissarissen
1
Voorwoord Het bouwvolume heeft in 2009 de grootste daling sinds de Tweede Wereldoorlog te zien gegeven. De gevolgen van de financieel-economische crisis waren voor alle sectoren in de bouw groot. Er zijn echter wel degelijk verschillen per sector. De nieuwbouw van woningen en kantoren bleef sterk achter, terwijl door het stimuleringsbeleid van de overheid de infrastructurele werken goed doorliepen. Ook de renovatie liet in de volle breedte een aanzienlijke daling zien, vooral grootschalige projecten werden uitgesteld. Het beeld in de renovatiemarkt is minder negatief dan in de nieuwbouw. Veel klanten van PontMeyer hebben reorganisaties doorgevoerd. In eerste instantie werden veelal inleenkrachten en onderaannemers uitgefaseerd, maar vaak kon niet worden voorkomen dat ook van eigen medewerkers afscheid werd genomen. Op de aanvoermarkten was de afnemende vraag al vanaf begin 2008 merkbaar, deze situatie heeft zich in 2009 versterkt doorgezet. Als gevolg hiervan hebben veel leveranciers hun capaciteit sterk terug-
gebracht. In de deelmarkt naaldhout is de afbouw zo sterk geweest dat in de zomer van 2009 schaarste optrad. In de tweede helft van het jaar ontstond ook krapte in de aanvoer van hardhout. Daar waar de prijzen in de eerste helft van het jaar daalden, gingen deze in de tweede helft van het jaar omhoog. Bij de productgroep plaat was hetzelfde patroon te zien. In de prijzen van bouwmaterialen en shopartikelen hebben zich geen grote schommelingen voorgedaan. De ontwikkelingen op de afzet- en aanvoermarkten hebben grote invloed gehad op de omzet- en resultaatontwikkeling van PontMeyer. Bij een omzet van € 329,5 miljoen (2008: € 411,1 miljoen) werd een operationeel resultaat voor bijzondere posten geboekt van € 3,3 miljoen negatief (2008: € 11,8 miljoen positief). Het nettoresultaat na belastingen inclusief bijzondere baten en lasten nam af tot € 12,6 miljoen negatief (2008: € 5,3 miljoen positief). Als bijzondere last werd een reorganisatievoorziening getroffen van € 10,3 miljoen. Stringent werkkapitaalbeleid heeft ertoe geleid dat de voorraden zijn teruggebracht van € 66,9 miljoen
13
producten op maat 14
eind 2008 tot € 51,3 miljoen in 2009. Daarnaast is het aantal debiteurendagen, ondanks de toegenomen debiteurenrisico’s in 2009, niet opgelopen. Mede als gevolg hiervan is de financieringsbehoefte per saldo met € 3,1 miljoen afgenomen. De voorziening van € 10,3 miljoen is genomen om het reorganisatieplan ten uitvoer te brengen dat begin 2009 is opgesteld. Het plan betreft de vermindering van het aantal medewerkers in alle delen van de organisatie van ruim 200 fte’s. De reorganisatie heeft tot doel de kosten structureel te verlagen. De uitvoering van de projecten verloopt volgens plan. Met de Centrale Ondernemingsraad en haar adviseurs zijn de projecten van het plan zorgvuldig doorgenomen. De Raad van Bestuur en de Centrale Ondernemingsraad hebben gezamenlijk presentaties in de hele organisatie gehouden. De noodzaak van de reorganisatie, de inhoud van de reorganisatieprojecten en de toekomst van het bedrijf zijn hierbij aan de orde geweest. De handelsbedrijven hebben ook in 2009 verbeteringen doorgevoerd in het vestigingsnetwerk. In Emmeloord is een nieuwe vestiging gebouwd, die geheel volgens de laatste inzichten van de PontMeyer formule is opgezet. De kracht van de formule ligt in het one-
stop-shopping concept, de klant kan alles voor zijn opdracht bij PontMeyer kopen. De drie pijlers hiervan zijn hout en plaat, bouwmaterialen en shopartikelen. De vestigingen Heemstede, Poeldijk, Deventer en Amersfoort zijn gemoderniseerd en ook hier is de formule geïmplementeerd. De organisatie van de handelsbedrijven is verbeterd door versterking van het management, de introductie van het commercieel plan en de professionalisering van inkoop en productmanagement. Als onderdeel van de handelsbedrijven is bij de bewerkingsafdeling in 2008 geïnvesteerd in snel omstelbare schaaf- en zaagmachines om centralisatie van de bewerkingsfaciliteiten mogelijk te maken. De kwaliteit van de productie is sterk verbeterd. De combinatie van een ultramoderne bewerkingsunit met de centrale aanvoer van naaldhout en de logistieke functie van de terminal in Zaandam stelt de organisatie in staat om haar klanten de juiste service op het gebied van bewerkt hout te bieden. Het Logistiek Centrum Zaandam heeft een groot aantal maatregelen genomen waardoor het kostenniveau is verlaagd en het serviceniveau is verbeterd. De resultaten van de groothandel stonden onder druk door sterk dalende volumes en prijzen. Vooral in de eerste helft van het jaar bouwden veel klanten
hun voorraden af vanwege gebrek aan vraag uit de markt. In de tweede helft van 2009 trad herstel op van de prijzen. De organisatie van PontCentrop werd versterkt door de benoeming van een nieuwe directeur en completering van de verkoopstaf. Bij de vestiging van Hout Konstruktie Nederland in Heerenveen werd in de productie het zogenaamde leanconcept ingevoerd, waardoor de productiviteit per medewerker sterk verbeterde. Een hogere efficiëntie en lagere kosten bij zowel HKN Heerenveen als bij HKN Opmeer kon niet voorkomen dat de negatieve effecten van de markt op de resultaten drukten. De Raad van Bestuur bedankt de medewerkers, ondernemingsraad, leveranciers en andere stakeholders voor hun inzet. Zij zorgen ervoor dat ook in deze zware tijden de klant koning blijft.
Vooruitzichten De voorspellingen van de bouwproductie geven aan dat de komende periode zwaar zal zijn voor bouwbedrijven en hun toeleveranciers. Het herstel van de vraag zal slechts zeer langzaam op gang komen. De verbetering in het vestigingsnetwerk en de organisatie, de verlaging van het kostenniveau door de reorganisatie en de verkorting van de balans verschaffen PontMeyer een sterke uitgangspositie om deze moeilijke marktomstandigheden goed door te komen. De onzekerheid over de omvang en duur van de daling van het bouwvolume, zoals die op basis van de huidige voorspellingen worden ingeschat, maken het niet mogelijk uitspraken te doen over de ontwikkeling van de resultaten voor geheel 2010. PontMeyer zal zich blijven aanpassen aan de marktomstandigheden door kostenmaatregelen, strak werkkapitaalbeheer en een verantwoord investeringsniveau.
15
groothandel 16
2. Ontwikkelingen - Financieel
17
Omzet
% aandeel in totale netto-omzet 2009
De netto-omzet is ten opzichte van vorig jaar afgenomen met 19,8% tot € 329,5 miljoen (2008: € 411,1 miljoen). Deze afname is veroorzaakt door een afname van het
volume met 24,0%, voor 4,2% gecompenseerd door een hogere gemiddelde verkoopprijs. Deze hogere gemiddelde verkoopprijs is het gevolg van een verbeterde verkoopmix.
Handelsbedrijven
Groothandel 83%
omzet in € mln.
% afwijking t.o.v. 2008
Omzet per business unit
2009
2008
Handelsbedrijven
272,8
328,5
-17,0
Groothandel
46,4
70,4
-34,0
Hout Konstruktie Nederland
10,3
12,2
-15,6
Totaal
329,5
411,1
% aandeel in totale netto-omzet 2008
3%
Hout Konstruktie Nederland
80%
14%
3% 17%
Bruto-omzetresultaat
Kosten
Het bruto-omzetresultaat nam ten opzichte van vorig jaar
De operationele kosten (exclusief eenmalige baten en lasten)
af van 25,8% tot 25,2%. Deze daling wordt voornamelijk
zijn met 8,4% afgenomen ten opzichte van vorig jaar. Deze
veroorzaakt door algemene prijsdruk in de markt (0,3%) en
daling is het gevolg van kostenbeheersing in het algemeen
afname van de bonus van leveranciers (0,2%).
en het reduceren van kosten die met het verlaagde activiteitenniveau samenhangen. Daarnaast is het effect van de reorganisatie zichtbaar, ook al zal het grootste deel pas in het kostenniveau van 2010 tot
-19,8
uitdrukking komen.
Project advies 18
Netto-omzetresultaat
Kasstroom en investeringen
Het netto-omzetresultaat is ten opzichte van vorig jaar afgenomen van € 11,8 miljoen positief tot € 13,7 miljoen negatief, waarin een voorziening voor reorganisatiekosten is genomen ter grootte van € 10,3 miljoen. Naast deze reorganisatielasten is de afname van het netto-omzetresultaat vooral het gevolg van een lager activiteitenniveau.
De kasstroom uit operationele activiteiten nam af van € 11,4 miljoen tot € 4,7 miljoen positief. De daling van het netto-omzetresultaat is hiervan de belangrijkste oorzaak, gecompenseerd door de opbouw van voorzieningen en sterke reductie van het werkkapitaal. De kasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg € 1,6 miljoen negatief tegen € 5,2 miljoen negatief in 2008. Deze afname is vooral het gevolg van een terughoudend investeringsbeleid in 2009.
Nettoresultaat Het netto-resultaat is afgenomen van € 5,3 miljoen positief tot € 12,6 miljoen negatief. De afname van het netto-omzetresultaat wordt ten dele gecompenseerd door lagere rentelasten en een belastingbate.
Eigen vermogen Het eigen vermogen is met 21,7% afgenomen van € 60,1 miljoen tot € 47,1 miljoen. Deze afname is het gevolg van het netto verlies over het boekjaar 2009 van € 12,6 miljoen en een negatieve mutatie van de herwaarderingsreserve van € 0,6 miljoen, deels gecompenseerd door een afname van de latente belastingverplichting.
Financiering en liquiditeit De per saldo positieve kasstroom uit operationele en investeringsactiviteiten van € 3,1 miljoen is gebruikt voor vermindering van de banklening. De balans van PontMeyer voldoet aan de voorwaarden zoals vastgelegd in het convenant met de bank.
19
Trespont 20
3. Ontwikkelingen - Activiteiten 3.1 Business unit Handelsbedrijven
3.2 Business unit Groothandel
Handelsbedrijven
2009
2008
Groothandel
omzet
272,8
328,5
omzet
714
837
45
47
(x € mln)
aantal fte’s aantal vestigingen
21
De handelsbedrijven realiseerden in het boekjaar een omzet van € 272,8 miljoen (2008: € 328,5 miljoen). Deze afname is te verklaren door een daling van het volume met 15,7% en een afname van het prijsniveau met 1,3%. Het kostenniveau lag duidelijk onder vorig jaar. Het netto-omzetresultaat lag onder het niveau van vorig jaar.
(x € mln)
aantal fte’s aantal vestigingen
3.3 Business unit Hout Konstruktie Nederland (HKN)
2009
2008
46,4
70,4
54
68
3
3
De groothandel realiseerde in het boekjaar een omzet van € 46,4 miljoen (2008: € 70,4 miljoen), een daling van 34,0% ten opzichte van vorig jaar. Deze afname is het gevolg van een daling van het volume van 43,4% gecompenseerd door een verbetering in het prijsniveau van 9,1%. Het kostenniveau lag belangrijk onder vorig jaar. Het netto-omzetresultaat lag onder het niveau van vorig jaar.
HKN omzet
(x € mln)
aantal fte’s aantal vestigingen
2009
2008
10,3
12,2
66
83
2
2
De verbeterde efficiency en de goed gevulde orderportefeuille betekenden een goede start voor het jaar 2009 voor HKN. Het terugvallen van de vraag in de markt en de sterk toegenomen druk op de marges maakten het noodzakelijk om een verdere reductie van het personeelsbestand in te zetten. Het kostenniveau lag over het gehele jaar 7% lager dan in 2008. Het netto-omzetresultaat lag onder het niveau van vorig jaar.
Personeelstraining 22
4. Personeel & Organisatie Het aantal fte’s daalde in 2009 van 1.043 tot 929. Voor 44 van deze 929 medewerkers geldt dat in 2009 een ontslagvergunning is ontvangen in het kader van de reorganisatie, waardoor de effectieve bezetting eind 2009 885 fte bedraagt. De vermindering is voornamelijk tot stand gekomen door de reorganisatieprojecten. Er is tevens gebruik gemaakt van prestatie-indicatoren om de productiviteit van organisatieonderdelen te volgen en waar nodig aan te passen.
23
Veiligheid en Arbeidsomstandigheden (ARBO)
Centrale Ondernemingsraad (COR)
Naar aanleiding van een REACH-beoordeling op de locaties Hilversum en Zaandam, heeft PontMeyer de voorzieningen ten behoeve van REACH aangepast. Als belangrijkste activiteit zijn alle actuele VIB’s (veiligheidsinformatiebladen) op de website vermeld. Daarnaast zijn er diverse lokale risicobeoordelingen gemaakt, alsook ergonomische beoordeling van heftrucks en diverse werkplekken. Op basis van deze inspecties, die door de ARBO coördinatoren en veiligheidsmedewerkers zijn gehouden, zijn diverse verbeteringen doorgevoerd.
De Centrale Ondernemingsraad heeft in het jaar 2009 veel tijd en energie besteed aan de reorganisatie. De COR en haar adviseurs hebben de projecten van het plan diepgaand geanalyseerd. In een driedaagse sessie met het managementteam zijn alle projecten in detail aan de orde geweest. Na goedkeuring van het plan is een communicatieplan opgesteld. Als onderdeel hiervan hebben de Raad van Bestuur en de COR gezamenlijk presentaties gehouden over de noodzaak van de reorganisatie, de inhoud van de projecten en de toekomst van het bedrijf.
Van het scholingsaanbod voor heftrucktrainingen, het werken met de autolaadkraan en BHV trainingen werd door het personeel dankbaar gebruik gemaakt. Naast een themadag voor de veiligheidsmedewerkers, zijn er op een tweetal locaties overvaltrainingen (workshop omgaan met overvallen) gehouden. Ook is opdracht gegeven om een instructiefilm over dit onderwerp te maken.
Daarnaast heeft de COR op eigen initiatief voorstellen gedaan tot verbeteringen, bijvoorbeeld op het gebied van bewerkingen en logistiek. De contacten en samenwerking van de Centrale Ondernemingsraad en Raad van Bestuur stonden altijd in het teken van openheid en van vertrouwen.
product E-learning 24
5. PontMeyer en het milieu PontMeyer is zich als vooraanstaand handelaar in hout en houtproducten bewust van zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van het milieu. PontMeyer werkt dan ook actief mee aan het bereiken van de milieudoelstellingen van de brancheorganisatie, de Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH). Hierbij diende eind 2009 75% van het geïmporteerde hout en plaatmateriaal te zijn voorzien van een certificaat voor duurzame herkomst. In de praktijk betekent dit, dat deze producten via een chain of custody (sluitende administratie) te herleiden zijn naar een erkende, duurzaam beheerde bron. De activiteiten die PontMeyer op dit vlak ontplooit, passen volledig in het Green Policy Program waarin het milieubeleid van de onderneming is verwoord. Belangrijk punt hierin is dat PontMeyer de illegale kap van hout veroordeelt. Als gevolg hiervan doet PontMeyer geen zaken met producenten die niet schriftelijk hebben verklaard zich te houden aan de heersende wettelijke regels ten aanzien van verantwoord bosbeheer.
Eind 2009 was al 80% van het door de groep verhandelde houtpakket afkomstig uit aantoonbaar duurzaam beheerde bosgebieden, waarmee ruimschoots is voldaan aan de genoemde doelstelling van de VVNH. Dit pakket is getoetst door de belangrijkste internationale certificeringsinstellingen, Forest Stewardship Council (FSC) en Keurhout of Program for Endorsement of Forest Certification (PEFC). Er wordt al een substantieel aandeel gecertificeerd hout en plaat ingekocht en dit zal ook steeds meer kenbaar worden gemaakt aan onze klanten. Producten uit ons assortiment zullen, waar dat voorheen nog op aanvraag gebeurde, standaard worden aangeboden met een certificaat voor duurzame of legale herkomst. Wereldwijd neemt de beschikbaarheid van gecertificeerde houtproducten nog steeds toe. Informatie hierover naar zowel beslissers als uitvoerders in de bouw is van groot belang, evenals controle op de toepassing van gecertificeerde materialen daar waar deze zijn voorgeschreven.
25
Van belang is dat ook de overheid zich heeft vastgelegd op het toepassen van gecertificeerde producten. Het zogenaamde Timber Procurement Assessment System (TPAS), waarbij een commissie van deskundigen vaststelt welke certificeringssystemen door de Nederlandse overheid worden geaccepteerd, dient hiervoor als richtlijn. Inmiddels zijn FSC International en de belangrijkste PEFC landensystemen erkend. Daarnaast is ook het handelsketen controlesysteem van Keurhout geaccepteerd door TPAS. Vanaf januari 2010 zal de overheid op basis van deze richtlijn bouwmaterialen als hout en houtachtige producten inkopen. PontMeyer zal zeker behoren tot de groep leveranciers die aan de gestelde eisen zullen voldoen.
gevelsystemen Jaarrekening 2009
26
27
Geconsolideerde balans per 31 december
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
(voor resultaatbestemming)
(x € 1.000)
2009
2008 Toelichting
Activa Vaste activa 87.033 Materiële vaste activa
90.022
(2)
88.331
112.366
Totaal 175.364
202.388
Som der bedrijfslasten
87.033
90.022
66.887
(3)
45.117
(4)
362
(5)
2009
2008 Toelichting
Eigen vermogen
47.068
60.145
(6)
Voorzieningen
29.736
22.345
(7)
Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen 27.386 33.208
(8)
Kortlopende schulden en overlopende passiva
(9)
71.174
86.690
Totaal 175.364
202.388
2008 Toelichting
54.836
(11)
-
(13)
3.913
(2)
8
(1)
(12)
35.430 -
94.187
Netto-omzetresultaat -13.655
11.793
- 4.584
Rentelasten en soortgelijke kosten
3.112
- 3.112
Nettoresultaat
-12.595
5.292
Het resultaat per aandeel bedraagt:
-4,72
1,98
11.793
-
-
10.325
-
-
8
-3.330
11.801
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten Netto-omzetresultaat -13.655
(13 )
4.584
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting -16.767 7.209 4.172 - 1.917 Belastingen uit gewone bedrijfsuitoefening
Correcties bijzondere posten Afvloeiingskosten personeel inzake reorganisatie 9.790 Overige kosten inzake reorganisatie 535 Afschrijvingskosten goodwill
(10)
96.630
Saldo der financiële baten en lasten
Passiva
2009
Netto-omzet 329.529 411.078 246.554 305.098 Kostprijs van de omzet 105.980 Bruto-omzetresultaat 82.975 Bedrijfslasten 49.440 Personeelskosten Afvloeiingskosten personeel inzake reorganisatie 9.790 Afschrijving materiële vaste activa 4.009 Afschrijving immateriële vaste activa - Overige bedrijfskosten 32.856 Overige kosten inzake reorganisatie 535
Vlottende activa 51.271 Voorraden Vorderingen en overlopende activa 36.806 Liquide middelen 254
28
(x € 1.000)
29
(14)
Geconsolideerd kasstroomoverzicht (x € 1.000)
Netto-omzetresultaat Aanpassingen voor: - Afschrijvingen op materiële vaste activa - Afschrijving op immateriële vaste activa - Mutatie voorzieningen
2009
-13.655
11.793
4.009
3.913
(2)
-
8
(1)
-329
(7)
-1.372
Kasstroom uit bedrijfsoperaties
30
2008 Toelichting
8.274
Mutaties werkkapitaal 15.616 Mutatie voorraad Mutatie handelsvorderingen en overlopende activa 11.720 Mutatie handelscrediteuren, overige schulden -18.114 en overlopende passiva
Overige mutaties Rentelasten Betaalde winstbelasting
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
15.385
-4.019
(3)
4.752
(4)
3.935
(9)
9.222
4.668
7.850
20.053
-3.112
- 4.584
-
-4.089
-3.112
- 8.673
4.738
11.380
Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten - 1.785 Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa 163 Kasstroom uit investeringsactiviteiten
- 5.650
(2)
411
(2)
- 1.622
12.178
(8)
- 12.916
(9)
-5.239
Kasstroom uit financieringsactiviteiten -5.822 Opname/aflossing langlopende schulden Netto mutatie kortlopende schulden 2.598 kredietinstellingen Inkoop eigen aandelen - Betaald dividend - Kasstroom uit financieringsactiviteiten
- 3.289
(6)
-2.000
(6)
-3.224
- 6.027
Netto kasstroom
-108
114
Liquide middelen per 1 januari Liquide middelen per 31 december
362
248
(5)
254
362
(5)
Toename geldmiddelen
-108
114
Toelichting Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.
Activiteiten
Consolidatiegrondslagen
De activiteiten van PontMeyer N.V., statutair gevestigd te Zaandam, en haar groepsmaatschappijen bestaan voornamelijk uit het kopen, verkopen, be- en verwerken van hout, houtwaren, aanverwante kunstmatige producten en bouwmaterialen.
In de geconsolideerde jaarrekening worden opgenomen de financiële gegevens van PontMeyer N.V. en haar groepsmaatschappijen. De vennootschappelijke winsten verliesrekening is opgesteld met inachtneming van artikel 402 Boek 2 BW.
Verkoop vindt vrijwel alleen in Nederland plaats.
De resultaten van overgenomen deelnemingen worden in de geconsolideerde winst- en verliesrekening verantwoord vanaf het tijdstip van verwerving beslissende zeggenschap. De resultaten van verkochte deelnemingen worden verantwoord tot het moment van verkoop. Een lijst van groepsmaatschappijen, als bedoeld in artikel 379 en artikel 414 van Boek 2 BW, is opgenomen achterin dit jaarverslag. Met betrekking tot alle jaarrekeningen van de geconsolideerde groepsmaatschappijen is gebruik gemaakt van de vrijstelling als bedoeld in artikel 403 lid 1 van Boek 2 van het Burgerlijk wetboek.
31
Grondslagen voor waardering van activa & passiva
32
Algemeen
Materiële vaste activa
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De waarderingsgrondslagen zijn gebaseerd op de verkrijgingsprijzen en kostprijzen, met uitzondering van de waardering van bedrijfsgebouwen en terreinen. Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld. Toelichtingen op posten in de balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd. In de geconsolideerde winst- en verliesrekening wordt afgeweken van het besluit modellen jaarrekening. Deze afwijking bestaat uit het separaat presenteren van de vaste kosten als onderdeel van de bedrijfslasten en niet in mindering op het bruto-omzetresultaat. Op deze wijze wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de vaste kosten en het op omzet gerealiseerde brutoomzetresultaat.
De bedrijfsgebouwen worden gewaardeerd tegen actuele waarde. De actuele waarde, zijnde de vervangingswaarde of lagere bedrijfswaarde, wordt bepaald op grond van taxaties van deskundigen, waarbij rekening wordt gehouden met technische en economische ontwikkelingen. In de tussen twee taxaties liggende jaren wordt gebruik gemaakt van geïndexeerde taxatiewaarden. Veranderingen in de waarde welke het gevolg zijn van de hiervoor genoemde waarderingsgrondslag, worden na een aftrek van latente belastingen ten gunste respectievelijk ten laste van de herwaarderingsreserve gebracht. Afwaardering vindt plaats indien de bedrijfswaarde van de individuele panden lager is dan de hiervoor vermelde vervangingswaarde. Over terreinen wordt niet afgeschreven. De andere vaste bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, verminderd met een lineaire afschrijving gebaseerd op de verwachte economische levensduur, of tegen lagere bedrijfswaarde, alsmede wordt rekening gehouden met bijzondere waardeverminderingen. Bij de bepaling van de afschrijving wordt de volgende gemiddelde levensduur als uitgangspunt gehanteerd:
afwaarderingen wegens incourantheid. Bij voorraadwaardering worden niet-gerealiseerde intercompany-
Bedrijfsgebouwen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen
Voorzieningen
Vreemde valuta Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op transactiedatum. De balansposten die betrekking hebben op monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. De uit de afwikkeling en omrekening voortvloeiende koersverschillen komen ten gunste of ten laste van de winst- en verliesrekening. Voor zover ter dekking van het koersrisico op monetaire activa en passiva dekkingstransacties zijn afgesloten, worden koersverschillen nog niet in de winst- en verliesrekening verwerkt indien op balansdatum ongerealiseerde resultaten op deze dekkingstransacties deze koersresultaten neutraliseren. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.
Immateriële vaste activa
Goodwill wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De afschrijvingstermijn wordt bepaald op basis van de geschatte economische levensduur alsmede wordt rekening gehouden met bijzondere waardeverminderingen.
Pensioen
50 jaar 2-10 jaar 2-10 jaar
Bij de uitgevoerde taxaties wordt mede rekening gehouden met de (resterende) economische levensduur voor de individuele bedrijfsgebouwen. De niet ten behoeve van het productieproces dienstbare activa worden gewaardeerd tegen onderhandse verkoopwaarde welke wordt bepaald op grond van taxaties van deskundigen, of indien verkoop formeel al heeft plaatsgevonden tegen directe opbrengstwaarde. De kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen worden als afzonderlijk samenstellend deel van het actief gewaardeerd en afgeschreven.
Voorraden
De voorraad handelsgoederen wordt gewaardeerd tegen gemiddelde inkoopprijs of lagere marktwaarde. Gereed product is gewaardeerd tegen de integrale kostprijs, zijnde de directe materiaal- en arbeidskosten, dan wel lagere marktwaarde. Waar nodig wordt rekening gehouden met
resultaten geëlimineerd. Onderhanden projecten worden gewaardeerd op basis van de directe materiaal- en arbeidskosten onder aftrek van gedeclareerde termijnen. Resultaten op onderhanden projecten worden naar rato van de voortgang van de werken verantwoord. Daar waar de projecten kortlopend zijn en verantwoording van de resultaten bij afronding van projecten de hiervoor beschreven grondslagen benadert, worden de winsten verantwoord bij het afronden van het project. Als de winst niet op verantwoorde wijze kan worden bepaald, wordt deze winst verantwoord in het boekjaar waarin het project wordt opgeleverd. Bij verliesgevende projecten wordt een verliesvoorziening gevormd voor het volledig te verwachten verlies.
Vorderingen
De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.
De voorziening latente vennootschapsbelasting heeft voornamelijk betrekking op tijdelijke verschillen in commerciële en fiscale waardering van materiële vaste activa en voorraden. De voorziening latente belastingen ten aanzien van gebouwen en terreinen is berekend op basis van de contante waarde, welke is berekend op 20% en de voorziening latente belasting ten aanzien van overige waarderingsverschillen op basis van het nominale toekomstige vennootschapsbelastingtarief. Actieve belastinglatenties worden gesaldeerd met passieve belastinglatenties rekening houdend met de aard en looptijden van de latenties. Actieve latenties worden op nominale waarde gewaardeerd tenzij de toekomstige realisatie redelijkerwijs niet te verwachten is. De reorganisatievoorziening heeft betrekking op afvloeiingskosten en overige kosten welke gepaard gaan met reeds aangekondigde reorganisaties. De overige voorzieningen hebben betrekking op verplichtingen in verband met mogelijke negatieve uitkomsten uit lopende milieugeschillen.
Binnen PontMeyer gelden zowel toegezegde-bijdrageregelingen als toegezegd-pensioenregelingen (zie de toelichting op de geconsolideerde balans voor een toelichting op de binnen PontMeyer bestaande regelingen). Toegezegde-bijdrageregelingen Voor toegezegde-bijdrageregelingen betaalt PontMeyer op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft PontMeyer geen verdere verplichtingen uit hoofde van deze pensioenregelingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien deze tot een terugstorting leiden of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Toegezegd-pensioenregelingen PontMeyer heeft ook een aantal toegezegd-pensioenregelingen. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Ingeval een pensioenregeling zich kwalificeert als een toegezegd-pensioenregeling worden alle verplichtingen in de huidige en voorgaande perioden opgenomen in de balans. In dit geval wordt gebruik gemaakt van actuariële rekenmethoden voor de berekening van de pensioenverplichtingen. De reële waarden van de beleggingen worden in mindering gebracht op deze pensioenverplichtingen. In geval van actuariële winsten of verliezen op de toegezegd- pensioenregelingen worden deze rechtstreeks in het resultaat verwerkt. PontMeyer heeft de toegezegd-pensioenregelingen bij bedrijfstakpensioenfondsen verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. De voorziening pensioenverplichting heeft betrekking op een beperkte groep en betreft de contante waarde van uit hoofde van backservice verschuldigde bedragen (rekenrente 2009: 3% en 2008: 3%) berekend volgens actuariële grondslagen. Financiële instrumenten Middels financiële instrumenten wordt voor een belangrijk deel het renterisico op opgenomen financieringen afgedekt. Deze instrumenten worden volgens de kostprijs-hedge accounting methode gewaardeerd.
33
Grondslagen voor resultaatbepaling Algemeen
Bijzondere posten
Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd.
Bijzondere posten zijn baten en lasten die voortvloeien uit gebeurtenissen of transacties die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening maar op grond van de aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk dienen te worden toegelicht, teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening.
Toelichting op de geconsolideerde balans (1)
Immateriële vaste activa
2009
2008
Aanschafwaarde 1 januari Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari
5.771
5.771
-5.771
(x € 1.000)
Netto-omzet Onder netto-omzet wordt verstaan de aan derden in het boekjaar geleverde goederen en diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de omzet geheven belastingen.
Kosten
34
Onder kostprijsverkopen wordt verstaan de aan geleverde goederen en diensten toe te rekenen inkoopwaarde en/of fabricagekostprijs. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen van waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden verantwoord in het jaar waarin de goederen zijn geleverd, c.q. de diensten zijn verricht. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn.
Afschrijvingen De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen in het verslagjaar wordt naar tijdsgelang afgeschreven.
Mutaties boekjaar: Afschrijvingen goodwill Verkoop activiteiten deelneming Boekwaarde per 31 december
Financiële baten en lasten
- 5.763
8
-
-8
-
-
-
Aanschafwaarde per 31 december 5.771 -5.771 Cumulatieve afschrijvingen per 31 december Boekwaarde per 31 december -
Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.
-
5.771
-5.771
-
De goodwill wordt lineair afgeschreven. Het afschrijvingspercentage van de geactiveerde immateriële vaste activa is 20%. Er is geen aanleiding te veronderstellen dat sprake zou zijn van een bijzondere waardevermindering.
Belastingen De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. De met het buitengewoon resultaat samenhangende belastingen worden daaraan rechtstreeks toegerekend.
-
(2)
Materiële vaste activa
Bedrijfs- Machines Andere Activa in Activa niet gebouwen en vaste uitvoering aan het (x € 1.000) en installaties bedrijfs- en vooruit- productieproces terreinen middelen betalingen dienstbaar
Totaal
Boekwaarde per 1 januari 2009 79.009 3.692 5.764 813 744 90.022 Mutaties boekjaar: -602 - - - - -602 Herwaardering Investeringen 345 300 743 397 - 1.785 Desinvesteringen -9 -37 - 117 - - -163 Reclassificaties -126 278 284 -807 371 Afschrijvingen -2.013 -650 -1.336 - -10 -4.009 -2.405 -109 -426 -410 361 -2.989 Saldo mutaties 76.604 3.583 5.338 403 1.105 87.033 Boekwaarde per 31 december 2009 97.829 16.706 23.030 403 907 138.875 Cumulatieve aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen - 21.225 -13.123 -17.692 - 198 - 51.842 76.604 3.583 5.338 403 1.105 87.033 Boekwaarde per 31 december 2009 41.139 - - - - 41.139 Boekwaarde herwaarderingen begin Boekwaarde herwaarderingen eind 39.820 - - - 258 40.078 De afschrijvingspercentages bedragen: Bedrijfsgebouwen Machines, inventaris en overige activa
2% per jaar 10 - 50% per jaar van de aanschafwaarde
35
De herwaardering is gebaseerd op een door een erkend taxateur uitgevoerde taxatie in 2008. Jaarlijks wordt rekening gehouden met de gemiddelde prijsontwikkeling voor nieuwbouw, die in 2009 heeft geresulteerd in een
(3)
Voorraden
afwaardering van E 0,6 miljoen. De aanpassing van de actuele waarde is verantwoord in de herwaarderingsreserve, rekening houdend met latente belastingen. In 2013 is een nieuwe taxatie gepland. 2008 2009
(7) Voorzieningen
Latente Reor(x € 1.000) Pensioen belasting ganisatie
Stand per 1 januari 2009 Toevoeging Onttrekking Stand per 31 december 2009
119 - 74 45
20.395 102 986 19.511
440 10.325 2.017 8.748
Overige
Totaal
1.391 41 -
22.345 10.468 3.077
1.432
29.736
(x € 1.000)
De voorraden kunnen als volgt worden gespecificeerd: Gereed product en handelsgoederen Onderhanden werk
50.479
65.505
792
1.382
51.271
66.887
In de onderhanden projecten per 31 december 2009 is een bedrag van E 0,2 miljoen (2008: E 0,5 miljoen ) aan gedeclareerde termijnen in mindering gebracht. (4)
Vorderingen en overlopende activa
2009
Handelsdebiteuren Overige vorderingen Vennootschapsbelasting Overlopende activa
2008
31.683
42.392
1.225
702
490
2.023
(x € 1.000)
36
3.408 36.806
-
45.117
De vorderingen hebben een looptijd korter dan 1 jaar. (5)
Liquide middelen De liquide middelen staan ter vrije beschikking.
(6)
Eigen vermogen Voor de toelichting op het eigen vermogen wordt verwezen naar de toelichting op de vennootschappelijke balans.
De voorzieningen, behoudens de reorganisatievoorziening, hebben een overwegend langlopend karakter. De pensioenregelingen bij PontMeyer kunnen als volgt worden samengevat: - PontMeyer heeft een aantal toegezegd-pensioenregelingen ondergebracht bij bedrijfspensioenfondsen (BPF Hout, BPF Hibin en SFB Timmer). PontMeyer heeft deze pensioenregelingen bij bedrijfstakpensioenfondsen verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde-bijdrageregeling. PontMeyer heeft in geval van een tekort bij het bedrijfstakpensioenfonds geen verplichting tot het doen van aanvullende bijdragen, anders dan hogere toekomstige premies. -PontMeyer heeft de pensioenaanspraken voor een groep van circa 500 ingegane pensioenen en circa 1.100 inactieven voor de periode tot en met 2001 ondergebracht bij een pensioenverzekeraar. Deze aanspraken zijn volledig herverzekerd waardoor PontMeyer geen negatieve risico’s voor deze aanspraken heeft. Het contract bevat wel een clausule waardoor PontMeyer recht heeft op eventueel beschikbare overrente, na verrekening van cumulatieve indexering van de pensioenaanspraken. De waarde van het beleggingsdepot bij Aegon voor deze groep ingegane pensioenen en inactieven be
draagt ultimo 2009 ongeveer E 19 miljoen. Ultimo 2009 is geen sprake van een materieel recht voor PontMeyer op overrente. -Verder heeft PontMeyer nog een aantal overige (individuele) pensioenregelingen die niet materieel worden verondersteld. De voorziening latente belastingen heeft voornamelijk betrekking op tijdelijke verschillen in commerciële en fiscale waardering van materiële vaste activa en voorraden. De voorziening latente belastingen ten aanzien van gebouwen en terreinen is berekend op basis van de contante waarde, welke is berekend op 20% en de voorziening latente belasting ten aanzien van overige waarderingsverschillen op basis van het nominale toekomstige vennootschapsbelastingtarief. Actieve latenties worden op nominale waarde gewaardeerd tenzij de toekomstige realisatie redelijkerwijs niet te verwachten is. De reorganisatievoorziening is gevormd voor het sluiten van vestigingen danwel herstructurering van activiteiten. De overige voorzieningen zijn gevormd ter afdekking van verplichtingen in verband met mogelijke negatieve uitkomsten uit lopende milieugeschillen en langdurig zieken.
37
Niet in de balans opgenomen verplichtingen (8)
Langlopende schulden
2009
2008
(x € 1.000)
Kredietinstellingen De resterende looptijd van de langlopende schulden is als volgt: Na een, doch binnen 5 jaar Na vijf jaar
27.386
33.208
19.856
23.456
7.530
27.386
9.752
33.208
Kredietinstellingen De langlopende schulden en schulden aan kredietinstellingen opgenomen onder kortlopende schulden hebben overwegend een variabele rente. In verband met het afdekken van het renterisico zijn financiële instrumenten afgesloten voor een bedrag van E 45 miljoen. De gemiddelde rente over de langlopende schulden en de schulden aan kredietinstellingen opgenomen onder de kortlopende schulden bedroeg in 2009 4,8% per jaar (2008: 5,8% per jaar). De duration van de financiële instrumenten bedraagt 3,9 jaar. De reële waarde van de financiële instrumenten ultimo 2009 bedraagt E 1,6 miljoen negatief (2008: E 1,0 miljoen negatief).
38
Ten behoeve van de totaal bij banken opgenomen lang- en kortlopende faciliteiten hebben PontMeyer N.V. en haar dochtervennootschappen zekerheden gesteld door het verstrekken van hypotheekrecht op al het onroerend goed respectievelijk door verpanding van inventaris, handelsnamen en rechten voortvloeiende uit de brandverzekering. Maximaal kan de vennootschap bij banken E 86,4 miljoen aan faciliteit opnemen. Het werkelijk opgenomen bedrag bedraagt E 65,2 miljoen. Als zekerheid heeft de bank een solvabiliteitseis als convenant ingesteld waaraan PontMeyer ultimo 2009 heeft voldaan. De verwachting is dat hieraan ook in 2010 wordt voldaan.
De aflossingsverplichting voor het komend boekjaar ad E 5,9 miljoen is opgenomen onder de kortlopende schulden.
(9)
Kortlopende schulden en overlopende passiva
2009
2008
29.314
(x € 1.000)
Kredietinstellingen Kortlopende deel achtergestelde lening Leveranciers en handelscrediteuren Belastingen en premies sociale verzekeringen Kortlopend deel langlopende schulden Pensioenschulden Overige schulden en overlopende passiva
31.912
-
-
21.790
38.595
2.295
3.231
5.863
5.863
895
575
8.419
71.174
9.112
86.690
Garanties PontMeyer N.V. per 31 december 2009 Per 31 december 2009 heeft PontMeyer N.V. voor een totaal bedrag van E 1,0 miljoen aan garanties afgegeven, voornamelijk ten behoeve van zekerheidstellingen betreffende haar groepsmaatschappijen.
Lease- en huurverplichtingen De langlopende lease- en huurverplichtingen voor bedrijfsgebouwen en terreinen bedragen cumulatief E 25,8 miljoen met een gemiddelde looptijd van 3,4 jaar. Toekomstige minimale leasebetalingen voor de volgende perioden betreffen:
Gedurende 2009 betaalde lease- en huurvergoedingen Niet langer dan een jaar na balansdatum (x E mln.) Langer dan een jaar en niet langer dan vijf jaar na balansdatum Langer dan vijf jaar na balansdatum
7,3 6,2 17,2 2,4
25,8
De overige langlopende lease- en huurverplichtingen bedragen E 12,1 miljoen met een gemiddelde looptijd van 3,6 jaar. Toekomstige minimale overige leasebetalingen voor de volgende perioden betreffen: Gedurende 2009 betaalde overige lease- en huurverplichtingen (x E mln.) Niet langer dan een jaar na balansdatum Langer dan een jaar en niet langer dan vijf jaar na balansdatum Langer dan vijf jaar na balansdatum
4,2 3,6 8,0 0,5
12,1
Overigen Voor de verplichting inzake de omzetbelasting maken alle groepsmaatschappijen deel uit van een fiscale eenheid. Voor de verplichting inzake de vennootschapsbelasting maken alle groepsmaatschappijen deel uit van een fiscale eenheid PontMeyer N.V.
Per balansdatum is PontMeyer verwikkeld in een aantal juridische procedures. Op grond van de standpunten van haar juridische adviseurs is PontMeyer van mening dat voorzieningen niet noodzakelijk zijn respectievelijk dat hiervoor adequate voorzieningen zijn getroffen.
39
Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening (10)
Omzet
(12)
De omzet is grotendeels in Nederland gerealiseerd en wordt gegenereerd door de volgende onderling afhankelijke business units: (x € 1.000) 2009 2008 70.395 Groothandel 46.410 Handelsbedrijven 272.827 328.489 Hout Konstruktie Nederland 10.292 12.194 Totaal 329.529 411.078 (11)
Personeelskosten
(x € 1.000)
Lonen en salarissen Pensioenlasten Sociale lasten Overige personeelskosten
40
Gemiddeld aantal personeelsleden (fte): Alle personeelsleden zijn werkzaam in Nederland.
2009
2008
37.088
2.908
2.917
6.027
6.284
3.417
49.440 964
39.368
6.267
54.836
1.054
Accountantshonoraria
2009
(in €)
Controle van de jaarrekening 120.000
(13)
De lasten hebben betrekking op de in 2009 aangekondigde reorganisatie en de daarmee gepaard gaande afvloeiingsen leegstandskosten. (14)
Belastingen
De belastingen zijn berekend over het commerciële resultaat waarbij rekening is gehouden met de fiscale faciliteiten. De effectieve voordelige belastingdruk kan als volgt worden onderverdeeld: Het toepasselijke tarief Correctie in verband met niet aftrekbare kosten Effect tariefsverschil nominaal en latentie Totaal effectieve belastingdruk De omvang van de fiscaal verrekenbare verliezen bedraagt nihil.
Over 2009 zijn aan de leden van de Raad van Commissarissen de volgende vergoedingen ten laste van het resultaat gebracht:
Verbonden partijen
Vergoeding 2009 Vergoeding 2008 39.000 39.000 C.G. van Luijk 21.000 H.A.J. Bemelmans 21.000 7.460 18.500 M.W. Eecen 1 2 11.040 T. Jensma 21.000 J.L.M. Van Meerbeeck 21.000 L.J. Haverkamp 18.500 18.500 21.000 W.F. Zetteler 21.000
Alle groepsmaatschappijen, zoals opgenomen in de lijst van kapitaalbelangen worden aangemerkt als verbonden partij. Transacties tussen groepsmaatschappijen worden in de consolidatie geëlimineerd.
Beloning van de leden van de Raad van Bestuur Over 2009 zijn aan de leden van de Raad van Bestuur de volgende salarissen en vergoedingen ten laste van het resultaat gebracht. De tantièmes komen ten laste van het resultaat 2010. (in €) Brutosalaris 2009 Vergoedingen 2009* Totaal 2009 Tantième 2009 Totaal 2008 3 A.J. Schouten 285.000 63.026 348.026 85.000 29.318 144.576 25.000 R.A.C. Olsthoorn 4 115.258 - - - - 460.630 G.W.F. Hol 5 79.538 13.280 92.818 - 315.688 J.P. Kruijer 6 1
) Lid van de Raad van Commissarissen tot 26 mei 2009 ) Lid van de Raad van Commissarissen vanaf 26 mei 2009
2
* ) 4 ) 5 ) 6 )
3
Inclusief pensioenpremies Lid van de Raad van Bestuur vanaf 1 januari 2009 Lid van de Raad van Bestuur vanaf 18 mei 2009 Lid van de Raad van Bestuur tot 30 september 2008 Lid van de Raad van Bestuur tot 31 maart 2009
156.500
Bijzondere posten
Beloning van de leden van de Raad van Commissarissen
(in €)
2008
%
25,5%
- 0,5% - 0,1%
24,9%
Verder is ook HAL Holding N.V. aan te merken als verbonden partij. HAL Holding N.V. heeft indirect via haar dochters een meerderheidsbelang in PontMeyer N.V.
41
Vennootschappelijke balans per 31 december
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening
(voor resultaatbestemming)
(x € 1.000)
2009
2008 Toelichting
Activa Vaste activa 13.501 13.913 Materiële vaste activa Financiële vaste activa 93.274 100.097 106.775 Vlottende activa 4.147 1.558 Vorderingen en overlopende activa Vorderingen op groepsmaatschappijen 34.515 38.503 38.662 Totaal 145.437
(x € 1.000)
2009
(1)
2009
2008
Resultaat deelnemingen Overige resultaten
-7.711
7.030
-4.884
-1.738
Nettoresultaat
-12.595
5.292
(x € 1.000)
114.010
40.061
154.071
2008 Toelichting
Passiva 42
Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 13.101 13.101 Herwaarderingsreserve 32.062 32.911 Overige reserve 14.500 8.841 Onverdeeld resultaat -12.595 5.292 47.068 60.145
Voorzieningen Langlopende schulden Kredietinstellingen Vlottende passiva 41.158 Schulden en overlopende passiva Schulden aan groepsmaatschappijen -
29.825
22.345
27.386
33.208
38.373
-
41.158
38.373
Totaal 145.437
154.071
(2)
43
Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening Algemeen De grondslagen voor waardering en resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening zijn gelijk aan de grondslagen die worden vermeld in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Geconsolideerde vennootschappen worden gewaardeerd (1)
(2)
op de nettovermogenswaarde. Het resultaat uit deelnemingen komt overeen met het aandeel in de winst van het boekjaar van de desbetreffende vennootschap. De vennootschappelijke winst-en verliesrekening is opgesteld met inachtneming van artikel 402 Boek 2 BW.
Financiële vaste activa
2009
2008
(x € 1.000)
Deelnemingen in groepsmaatschappijen per 31 december
44
93.274
100.097
De mutaties in de deelnemingen zijn als volgt te specificeren: 90.071 174.977 Stand per 1 januari Herwaardering -342 2.621 Resultaat deelnemingen -7.711 7.030 Agio storting deelneming - -94.557 Stand per 31 december 82.018 90.071 Vorderingen op deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde 11.256 10.026 93.274 100.097
De deelnemingen worden gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde. Bij een aantal deelnemingen zijn de bedrijfsgebouwen en terreinen geherwaardeerd. De herwaardering wordt opgenomen in het vennootschappelijke eigen vermogen. De deelnemingen met een
negatieve nettovermogenswaarde zijn gesaldeerd met de vorderingen op deze deelnemingen. De negatieve nettovermogenswaarde wordt geacht een correctie te zijn op de vorderingen op de desbetreffende deelnemingen.
Eigen Vermogen Het maatschappelijk kapitaal bedraagt E 55.200.000,en bestaat uit 10.000.000 gewone aandelen van E 4,60 nominaal en 2.000.000 preferente aandelen van E 4,60 nominaal. Het gestort en opgevraagd kapitaal bestaat ultimo boekjaar uit 2.847.978 gewone aandelen, waarvan (x € 1.000)
Gestort en opgevraagd kapitaal
16.372 aandelen in 2003 en 164.461 aandelen in 2008 zijn ingekocht. In het boekjaar hebben de volgende mutaties plaatsgevonden op de onderstaande samenstellende delen van het eigen vermogen: Onver- Eigen Eigen Herwaar- derings reserve
Overige reserves
deelde winst
Vermogen 2009
Vermogen 2008
13.101
32.911
-
-
8.841
5.292
60.145
50.942
5.292
-5.292
-
-
-
-482
-
-482
9.200
-
-
-
Stand per 1 januari Resultaatverdeling Herwaardering Realisatie herwaardering Inkoop aandelen Dividend Resultaat boekjaar Stand per 31 december
-
-
-
-367
367
-
-
-3.289
-
-
-
-
-2.000
-
-
-
-
-
-
-12.595
-12.595
5.292
13.101
32.062
14.500
-12.595
47.068
60.145 45
Herwaarderingsreserve De mutatie in de herwaarderingsreserve heeft betrekking op de herwaardering van de bedrijfsgebouwen.
Vorderingen op groepsmaatschappijen Op vorderingen op groepsmaatschappijen wordt een rente berekend van 5% tot 8%.
Zaandam, 25 maart 2010 De Raad van Bestuur A.J. Schouten R.A.C. Olsthoorn
Zaandam, 25 maart 2010 De Raad van Commissarissen C.G. van Luijk H.A.J. Bemelmans L.J. Haverkamp T. Jensma J.L.M. Van Meerbeeck W.F. Zetteler
Overige gegevens
Accountantsverklaring Aan de Raad van Commissarissen en de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
46
Statutaire bepaling inzake winstbestemming
Voorstel tot winstbestemming
Artikel 32 van de statuten van de vennootschap bepaalt kort weergegeven: Uit de winst (het positieve saldo van de winst- en verliesrekening) wordt allereerst op cumulatief preferente aandelen een dividend uitgekeerd. Van de resterende winst na toepassing van lid 1 wordt een door de Raad van Bestuur onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen te bepalen gedeelte gereserveerd. Het na toepassing van de leden 1 en 2 resterende gedeelte van de winst staat ter beschikking van de algemene vergadering.
Met inachtneming van artikel 32 lid 1 en 2 van de statuten van de vennootschap wordt het verlies van 2009 in mindering gebracht op de overige reserves.
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag op pagina 27 tot en met 46 opgenomen jaarrekening 2009 van PontMeyer N.V. te Zaandam bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw
weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat
relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersings systeem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.
Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van PontMeyer N.V. per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties. Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 25 maart 2010 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.
Origineel getekend door G.A.N. Turkenburg RA
47
Tien jaar PontMeyer N.V.
Tien jaar PontMeyer N.V.
Resultaten (x € mln)
2000
2007
2008
2009
Netto-omzet
481,9 462,4 409,9 372,6 381,6 373,3 401,0 444,4
411,1
329,5
500,0
32,0%
450,0
30,0%
Bruto-omzetresultaat
129,6 132,8 123,7
106,0
83,0
400,0
28,0%
2001
2002
2003
2004
2005
107,4 104,9 100,4
2006
113,3
117,1
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten
23,1
22,3
11,0
-2,7
-0,6
0,7
14,2
18,5
11,8
-3,3
Operationeel resultaat
25,6
22,6
11,0
-6,2
-6,9
-0,6
11,7
20,6
11,8
-13,7
173,2 141,3 135,3 151,6 150,1 150,6
157,8
142,7
150,5
141,7
Netto-omzet
350,0
26,0%
300,0
24,0%
250,0
22,0%
200,0
20,0%
2000
Balans Geïnvesteerd vermogen Ratio’s Bruto-omzetresultaat in % van de omzet 48
26,9% 28,7% 30,2% 28,8% 27,5% 26,9% 28,3% 26,3% 25,8% 25,2%
Bruto-omzetresultaat in % van de omzet
2001
2002
2003
2004
2007
2008
2009
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten in % van de netto-omzet
25,0
8,0%
20,0
6,0%
15,0
4,0%
10,0
2,0%
5,0
0,0%
0
-2,0%
-5,0
-4,0%
4,8%
4,8%
2,7% -0,7% -0,2%
0,2%
3,5%
4,2%
2,9% -1,0%
2000 2001
Operationeel resultaat in % van de omzet
5,3%
4,9%
2,7% -1,7% -1,8% -0,2%
2,9%
4,6%
2,9% -4,2%
Geïnvesteerd vermogen
Rendement op het geïnvesteerd vermogen incl. bijzondere posten 14,8% 16,0% en afschrijving goodwill
2006
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten
Operationeel resultaat voor afschrijving goodwill en bijzondere posten in % van de netto-omzet
Rendement op het geïnvesteerd vermogen excl. bijzondere posten 13,3% 15,8% en afschrijving goodwill
2005
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Rendement op het geïnvesteerd vermogen excl. bijzondere posten en afschrijving goodwill 30,0%
210,0
8,1% -1,8% -0,4%
0,5%
8,1% -4,1% -4,6% -0,4%
9,0% 13,0%
7,4% 14,5%
7,8% -2,4%
7,8% -9,6%
190,0
25,0%
170,0
20,0%
150,0
15,0%
130,0
10,0%
110,0
5,0%
90,0
0,0%
70,0
-5,0%
50,0
-10,0%
2000 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2000 2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
49
Lijst van kapitaalbelangen
Voor de hieronder vermelde groepsmaatschappijen is een aansprakelijkstelling overeenkomstig artikel 403, Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek afgegeven. Volledig geconsolideerde groepsmaatschappijen PontMeyer Handelsbedrijven B.V. PontMeyer Hout B.V. PontMeyer Hibin B.V. PontMeyer Verhuur B.V. Hout Konstruktie Nederland B.V. Hout Konstruktie Nederland Hout B.V. Hout Konstruktie Nederland Timmer B.V. Hout Konstruktie Nederland Kantoor B.V. PontMeyer Groothandel B.V. PontMeyer Services B.V.
Ontwerp: Shape grafische en ruimtelijke vormgeving bv, Amsterdam Druk: Huig Haverlag, Wormerveer
Deelneming in % Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0 Zaandam 100,0
51
50
PontMeyer Postbus 2073 1500 GB Zaandam Tel. (075) 653 62 62 Fax (075) 614 92 51 www.pontmeyer.nl
