nummer 1 | 2012
Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers
Uitbreiding behandelmethoden voor jongeren met overgewicht Het fenomeen co-patiëntschap Inloopspreekuur dermatologie Interventieradiologie Multidisciplinaire eerstelijnszorgcentra
Prof. dr. Coen D.A. Stehouwer
4
14 8
Positieve reacties na afloop conferentie RHZ en medische afdelingshoofden
‘Samen op weg naar anderhalvelijnszorg’
15
3 Samen op weg naar anderhalvelijnszorg | 4 Communicatieverbeteraars in de zorg: Het fenomeen co-patiëntschap | 5 Kort nieuws: Paul Houben wint prijs | 6 Uit de praktijk: veranderingen in de zorgverzekering | 7 Multi disciplinaire eerstelijnszorgcentra | 8 Kindergeneeskunde Maastricht UMC+ actief op het gebied van zorgconcentratie | 10 Inloopspreekuur dermatologie in Annadal | 11 Pilot 3R behandelprogramma: Reuma, revalidatie en reïntegratie | 12 Uitbreiding behandelmethoden voor jongeren met overgewicht | 14 Interventieradiologie | 15 Kort nieuws: Incontinentie-verpleegkundige waardevol | 16 Column door Luc Soete Colofon
De vraag naar zorg is zichtbaar aan het veranderen. Als gevolg van de toenemende levensverwachting, groeit de vraag naar zorg voor chronische aandoeningen en ondersteuning voor behoud van zelfredzaamheid. Dat vraagt om nieuwe zorgvormen en andere zorgorganisaties zoals grotere gezondheidscentra met meerdere specialismen onder één dak. Het uitgangspunt daarbij is ‘zoveel mogelijk zorg, zo dicht mogelijk bij de patiënt brengen’. Hiermee kan onnodige intramurale en specialistische zorg zoveel mogelijk worden voorkomen.
Een ingrijpende ontwikkeling die nogal wat gevolgen heeft
altijd eenvoudig in te passen is in onze dagelijkse activitei-
voor huisartsen en medische specialisten in een ziekenhuis.
ten, hecht ik veel waarde aan het contact met de huisarts. Ik
Om hun gezamenlijke mening te peilen en de mogelijkhe-
woon daarom regelmatig een carrouselbijeenkomst bij. Het
den voor de toekomst op een rij te zetten, organiseerde het
is goed om met elkaar in gesprek te blijven, zeker in roerige
Maastricht UMC+ op 22 december j.l. een conferentie rond-
tijden als deze. Ondanks de gevoeligheid en complexiteit
om het fenomeen ‘Anderhalvelijnszorg’.
van dit thema, was de conferentie absoluut een prettige manier om met elkaar van gedachten te wisselen. Er werd
Hans Fiolet, directeur Patiën
goed naar elkaar geluisterd en er was volop begrip voor
tenzorg van Maastricht UMC+: “De doelstelling van deze
elkaars situatie. Ik denk dat dat een heel goed uitgangspunt
bijeenkomst was bekendheid te geven en informatie te
is om verdere stappen te kunnen ondernemen.”
Herverdeling van zorg
verstrekken over ‘Anderhalvelijnszorg’. Daarnaast was het goed om deze ontwikkeling eens tegen het licht te houden
Praktijkervaring Wat betreft die verdere stappen en de
in het bijzijn van beide kanten, dus zowel huisartsen als
opvolging van deze bijeenkomst stelt Fiolet dat het belang-
medische specialisten in het ziekenhuis en hun bereidheid
rijk is naast de inhoudelijke invulling nu ook bestuurlijk
ten aanzien van de herstructuring van zorg op dat niveau te
goed te kijken naar de wijze waarop een dergelijke manier
peilen. Tenslotte moet een dergelijke herverdeling door Praktijk is een uitgave van Maastricht UMC+, RVE Patiënt en Zorg i.s.m. de Stichting Regionale HuisartsenZorg
van zorgverlening georganiseerd kan worden en op zoek te
beide kanten ondersteund en gevoed worden om er op effi-
Ontwerp en grafische vormgeving Strategyminds, Maastricht
gaan naar ‘praktijkervaring’. Momenteel wordt er gebouwd
ciënte en kwalitatief hoogstaande manier invulling aan te
Redactie Hans Fiolet, Ber Huijnen, Job Metsemakers, Liesbeth van Hoef, Guy Schulpen, Geertjan Wesseling,
aan een nieuw groot gezondheidscentrum aan de
kunnen geven. Ik was zelfs enigszins verrast door het
Caroline Robertson, Bert Panis, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC+, Strategyminds
Vijverdalseweg in de Maastrichtse wijk Scharn. Mogelijk
enthousiasme en de bereidheid van de aanwezige medici. Ik
wordt dit gezondheidscentrum dusdanig ingericht dat het
verwacht dat het tot waardevolle initiatieven gaat leiden als
als eerste ‘anderhalvelijnszorg’ praktijk gaat functioneren
we op deze voet met elkaar in gesprek blijven en samen
waar naast de reguliere zorg, ook zorg die nu nog in het
blijven nadenken over de invulling ervan.”
ziekenhuis plaatsvindt, in samenwerking met de eerstelijns-
Eindredactie Liesbeth van Hoef Fotografie Appie Derks Druk Pietermans Lanaken Praktijk is ook digitaal te lezen: http://www.azm.nl/info/Verwijzen/huisartsmagazine_praktijk
zorg ter plekke aangeboden kan worden. “Dat lijkt me een
Suggesties voor de redactie? Bel of mail Jos van Cann, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC +,
In gesprek blijven Prof. dr. Coen D.A. Stehouwer, afde-
prima eerste stap in de goede richting om te kunnen ervaren
telefoon 043 387 51 13, e-mail
[email protected]
lingshoofd Interne Geneeskunde, was een van de aanwezi-
of deze manier van zorgverlening ook daadwerkelijk werkt,”
gen tijdens de conferentie. “Hoewel het voor ons beiden niet
aldus Fiolet.
Huisartsen Servicedesk telefoon 043 387 44 80
3
Co-patiënt Marie-José de Sterke en Nico Mussert (r) van
kort nieuws uit de
Stichting ZoBeter
Als co-patient ben je er niet alleen
praktijk
voor de patiënt, ook de familie wordt in het ziekteproces ondersteund.”
je er niet alleen voor de patiënt, ook de familie wordt
Communicatieverbeteraars in de zorg
in het ziekteproces ondersteund.”
Het fenomeen co-patiëntschap
Paul Houben wint Heert Dokter prijs voor beste H&W artikel
Mevrouw De Sterke kampt zelf ook al jaren met gezondheidsproblemen. Tijdens een van haar con-
Op 18 november werd tijdens het NHG congres de
troles kreeg ze de informatie van Stichting ZoBeter in
‘Heert Dokter Prijs’ voor het beste Huisarts &
handen. “Als patiënt weet ik hoe overrompeld je kunt
Wetenschap onderzoeksartikel toegekend aan
zijn door slecht nieuws. De toegevoegde waarde van
Paul Houben. Paul is in Maastricht gepromoveerd
het co-patiëntschap was mij dan ook meteen duide-
op een onderzoek naar de invloed van testuitsla-
lijk. “
gen op het beleid van de huisarts.
de communicatie met de behandelend arts. Om juist deze communicatie tussen patiënten en
“Als diëtist van oorsprong heb ik onder meer gewerkt
In zijn artikel ‘Redenen om laboratoriumdiagnostiek aan
zorgverleners te verbeteren, is enkele maanden geleden in vijf ziekenhuizen in Nederland,
in de Daniel den Hoed Kliniek in Rotterdam. Vanuit
te vragen en interpretatie van de uitslagen’ beschrijft hij
die ervaring heb ik geleerd om weliswaar emotioneel
het fenomeen dat huisartsen vaak laboratoriumdiagnos-
betrokken te zijn, maar dit ook te kunnen afschake-
tiek aanvragen om de patiënt gerust te stellen of om
len als mijn werk dat vereist. Ik ben mij terdege
ziekte uit te sluiten. Als de laboratoriumuitslagen dan
bewust van de dubbele taak die ik vervul, het onder-
toch afwijkend zijn, kan het moeilijk zijn ze te interpre-
Wanneer je te horen krijgt dat je ernstig ziek bent, stort je wereld in. Adequaat verwerken wat er gezegd wordt, alert reageren; veel patiënten die net een slecht bericht hebben gekregen kunnen dat niet. In het bijzonder bij oncologische patiënten spelen emoties een grote rol in
waaronder het Maastricht UMC+, een pilot met co-patiënten gestart.
steunen van de patiënt waardoor hij zich mondiger,
teren. Paul onderzocht daarom hoe vaak het voorkomt
Co-patiënten zijn vrijwilligers die gedurende een gedeel-
Patiënten krijgen per post de informatie over het co-
beter begrepen en veiliger voelt, maar ook het ont-
dat laboratoriumuitslagen een (geringe of forse) afwij-
telijke of gehele behandeling meelopen met patiënten en
patientschap. Na aanmelding nemen wij contact op en
lasten van de zorgverlener die onder constante tijds-
king vertonen en hoe de huisarts die uitslagen vervol-
zo de zorg bewaken vanuit de zijde van de patiënt. Het
zorgen we dat er een goede match plaatsvindt tussen
druk staat naarmate vergrijzing en een tekort aan
gens interpreteert. Hieruit bleek dat achtenvijftig pro-
concept van de co-patiënt is ontwikkeld door Stichting
patiënt en co-patient. Onze vrijwilligers zijn voorzien
zorgverleners toeneemt.”
cent van de aanvragen tot doel had ziekte uit te sluiten
ZoBeter. “Mensen die te horen krijgen dat zij ernstig ziek
van laptop, gsm en password waarmee ze via een bevei-
zijn, kunnen tijdens een gesprek met een behandelend
ligde portal op onze website hun bezoekervaringen kun-
Nico Mussert: “Vroeg of laat krijgen we allemaal met
de patiënten was minstens één test afwijkend en bij
arts zo van slag zijn dat ze vergeten belangrijke infor-
nen invoeren.”
ziekte te maken. Door met elkaar de communicatie
ruim één op de tien patiënten betrof het een forse afwij-
matie te vragen of te vermelden”, zegt Nico Mussert van
of de patiënt gerust te stellen. Bij meer dan de helft van
en zorgzaamheid te verbeteren, verbeteren we de
king. De huisartsen interpreteerden de helft van alle
Stichting ZoBeter. “Terwijl goede communicatie juist dan
Zo ook Marie-José de Sterke uit Maastricht, die sinds een
zorgtoekomst van patiënten en daarmee de zorgtoe-
afwijkingen als normaal.
van levensbelang kan zijn.”
half jaar als co-patiënt werkzaam is. “Ik ben aanwezig bij
komst van ons allemaal.” Houbens aanbeveling aan huisartsen luidt dan ook dat
alle afspraken die mijn patiënt heeft met zorgverleners.
4
“De overweldigende belangstelling voor het co-patiënt-
Als co-patiënt ben ik in staat om afstand te bewaren,
Het pilotonderzoek wordt uitgevoerd en geëvalueerd
zij zorgvuldig moeten overwegen of laboratoriumonder-
schap heeft ons enorm verrast. Er zijn veel bijzondere
waardoor ik objectief kan observeren en registreren.
door IQ Healthcare, het wetenschappelijke instituut
zoek ter uitsluiting van ziekte wel noodzakelijk is,
mensen in Nederland die een dergelijke taak vol vertrou-
Voor het consult bereid ik het gesprek met de patiënt
van UMC St Radboud Nijmegen en is mede mogelijk
omdat zij een gering afwijkende uitslag vaak toch als
wen op zich willen nemen. Soms met een vooropleiding
voor, na afloop gaan we samen een kopje koffie drinken
gemaakt door VGZ, MSD, Achmea, Vodafone, Roche
normaal interpreteren.
in de zorg, altijd met empathie voor de patiënt. Ze wor-
en wordt al het besprokene punt voor punt met de
en Winvision. Vanaf eind maart 2012 zijn de eerste
den gescreend en zorgvuldig op hun taak voorbereid.
patiënt en zijn familie doorgenomen. Als co-patient ben
onderzoeksresultaten bekend. 5
In vergelijking met 2011 betalen gezinnen in 2012 gemiddeld € 190,00 meer voor hun zorgverzekering. Daarenboven wordt een aantal behandelingen niet meer vanuit het basispakket vergoed en mogen zorgverzekeraars zelf veranderingen aanbrengen in de aanvullende verzekeringen. Wijzigingen die van grote invloed kunnen zijn op uw gezondheid én uw portemonnee. Praktijk stelde de vraag: “Bent u zich bewust van de aanzienlijke veranderingen in uw zorgverzekering?”
Uit de
praktijk Celine Winthaegen, coördinator ZIO Vastgoed
Montsé Chia uit Tegelen heeft een uitgesproken mening. “De premie van de basisverzekering en de premies van de diverse aanvullende verzekeringen zijn met enkele tientjes verhoogd én het verplichte eigen risico is met
Praktijkoverstijgende samenwerking heeft de toekomst
Multidisciplinaire eerstelijnszorgcentra
maar liefst e 50,00 gestegen. Het basispakket is zo uitgehold dat je wordt gedwongen om voor een aanvullende verzekering te kiezen. En zelfs de meest uitgebreide en dus zeer dure verzekeringen omvatten nog niet alles.
<
Ik kan me voorstellen dat mensen zeer bewuste keuzes maken en zich hierbij vooral moeten laten leiden door het financiële aspect. Dan komt de gezondheid er bekaaid vanaf. Nee, het zorgstelsel is zeker niet ten goede
ZIO (Zorg in Ontwikkeling) Zorgvastgoed, een partnerschap van de Stichting Regionale Huisartsen Zorg Heuvelland (RHZ) en de Verenigde Zorg Groep (VZG), heeft als primaire taak om ondersteuning te bieden op het gebied van huisvesting van eerstelijnszorg en hieraan gerelateerde onder nemingen. ZIO begeleidt en ontwikkelt samenwerkingsverbanden van verschillende partijen die
veranderd.”
vanuit één locatie willen werken. Het eerste verbouwingsproject, een multidisciplinair eerstelijnszorgcentum in de Maastrichtse wijk Amby,
locaties uit handen te nemen, hopen we samenwerkings-
“Ik ben me terdege bewust van de verslechterde prijs/kwaliteitverhouding
wordt naar verwachting maart 2012 opgeleverd. De
verbanden te stimuleren tussen huisartsen onderling en
van de zorgverzekeringen. De veranderingen zijn echt bespottelijk”. Ook
werkzaamheden voor de bouw van multidisciplinaire
tussen huisartsen en eerstelijns zorgverleners.
de Maastrichtse Nadia Tak neemt geen blad voor de mond. “Het basispak-
eerstelijnszorgcentra in de wijken Caberg en Witte
ket is verslechterd en de premies voor de aanvullende verzekeringen zijn
vrouwenveld zijn al gestart.
torenhoog. Voor de tandarts moet je je dan nog extra verzekeren en die
bij de zorgverlener, met betrekking tot het verdere verloop
kosten lopen ook alsmaar meer op. Zelf hoef ik gelukkig nog geen gebruik te maken van fysiotherapie behandelingen en dieetadvies, behandelingen die geschrapt zijn uit de basisverzekering. Maar mijn vader, die chronisch ziek is, wordt wel flink benadeeld. Absurd!”
Het initiatief voor een nieuw op te zetten centrum ligt altijd
>
“In Amby wordt het voormalige kantoor van de Rabobank
kan alles aan ons worden overgelaten. De Verenigde Zorg
omgetoverd tot een indrukwekkend eerstelijnszorgcen-
Groep heeft een Nationale Wijk Scan ontworpen waarbij,
trum. De benedenverdieping huisvest een van alle gemak-
middels inzage in het huidige en toekomstige zorg-
ken voorziene praktijkruimte voor de huisartsen met de
vraag- en aanbod duidelijk wordt gemaakt hoe het
ondersteunende disciplines zoals verloskunde, psychologie,
gesteld is met de beschikbaarheid van de eerstelijns
maatschappelijk werk en een diabetesverpleegkundige. Op
gezondheidszorg en hoe deze zich in de toekomst zal
de bovenverdieping wordt een Medisch Coördinerend
ontwikkelen. Zo krijgen we inzicht in de huidige en toe-
Centrum ondergebracht.” Celine Winthaegen, Coördinator
komstige populatieopbouw waardoor de benodigde
ZIO Zorgvastgoed, spreekt bezield over ‘haar’ project.
disciplines in de wijk/regio, het aantal benodigde m² en de meest optimale ligging van de centra zichtbaar wor-
6
Lia Groebbé noemt de wijzigingen ‘een hele slechte zaak’. “Ik zou het
“Vanwege toenemende vergrijzing, een stijgend aantal
den. Wij zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling tot
zelfs asociaal willen noemen.” Zij bepleit dan ook een ander systeem:
mensen met een chronische ziekte, extramuralisatie en de
en met de exploitatie van het vastgoed en het beheer
“waarom niet de premies relateren aan het inkomen? Berekenen naar draag-
sterk toegenomen zorgkosten is het zaak de doelmatig-
ervan. De zorgverlener betaalt een vaste huurprijs voor
kracht, dat is veel eerlijker. In het huidige stelsel moet je aanvullend ver-
heid en capaciteit van de eerstelijnszorg te verhogen.
een praktijk die volgens het ZIO Zorgvastgoed-concept
zekerd zijn en dat is niet voor iedereen weggelegd. Ik mag zelf niet klagen,
Daarbij is van groot belang je niet alleen op de inhoud en
sleutelklaar en geheel afgewerkt volgens aangegeven
ik ben prima verzekerd. Ik prijs me gelukkig dat ik de premies kan opbren-
organisatie van de zorg te oriënteren, maar ook op renda-
behoefte wordt opgeleverd. De multidisciplinaire praktijk
gen. Maar hoeveel mensen kunnen dat niet en moeten zich behandelingen
bele huisvesting op strategische locaties en de financiering
staat voor duurzame vernieuwing en verbetering en
ontzeggen omdat ze het financieel niet kunnen bolwerken? Dat er mensen
daarvan. Door de zorgverlener tijdrovende activiteiten
garandeert toekomstbestendige eerstelijnszorg.”
buiten de boot vallen in een rijk land als Nederland, dat vind ik niet te
omtrent verhuizen c.q. ontwikkelen van nieuwe praktijk
begrijpen en niet kunnen.”
7
Jeanine Pinxt, gespecialiseerd verpleegkundige kinderdiabetes
“Samen met Maxima willen wij ernaar streven de gehele regio Zuid-Oost Nederland beter te kunnen voorzien van academisch volume.” Prof. dr. Luc Zimmerman het gebied van de kinderdiabeteszorg. Hiervoor hebben de
bestaan binnen Kindergeneeskunde, op dit moment in
zes Limburgse ziekenhuizen in Noord, Midden en Zuid
Limburg alleen nog een kinderlongarts in Heerlen,
Limburg hun handen ineen geslagen om zo de zorg voor
Sittard en Venlo en is er alleen nog een endocrinoloog in
deze kwetsbare groep verder te verbeteren. Het is voor het
Heerlen. Alle overige subspecialismen zijn alleen in het
eerst in de geschiedenis dat de zes Limburgse ziekenhui-
Maastricht UMC+ aanwezig. Dat willen we graag uitbrei-
zen samen optrekken. Jeanine Pinxt, gespecialiseerd ver-
den. Samen met Maxima willen wij ernaar streven de
pleegkundige kinderdiabetes: “Limburg telt zo’n 425 kin-
gehele regio Zuid-Oost Nederland beter te kunnen voor-
deren met diabetes type 1. Kinderen onder de zes jaar met
zien van academisch volume. Op die manier kunnen we
deze vorm van diabetes zijn er in Limburg zelfs niet meer
ook uitbreiding realiseren voor mensen uit dat gebied
dan tien. Dat geringe aantal betekent dat samenwerking
die voorheen werden doorverwezen naar Utrecht of
tussen de professionals die hiermee bezig zijn, essentieel
Nijmegen.” Als reden voor samenwerken met Het Maxima
is. Het samenwerkingsverband van de zes ziekenhuizen
Medisch Centrum geeft Zimmermann aan dat dit o.a. te
werkt volgens de meest actuele nationale en internationale
maken heeft met het ‘Moeder en Kind Centrum’ waar zij
richtlijnen, en het feit dat ook het Maastricht Universitair
over beschikken. “Dit is een interessant speerpunt bin-
Medisch Centrum+ meedoet, betekent dat deelname aan
nen Kindergeneeskunde. Ook beschikken zij als een van
onderzoek op het gebied van kinderdiabetes gegaran-
de weinige ‘niet academische’ ziekenhuizen over een
deerd is. De schaalvergroting maakt bovendien betere
neonatale intensive care unit. Dus ook op dat gebied
begeleiding mogelijk, vergroot de continuïteit van zorg, en
kunnen we veel voor elkaar betekenen, zoals bijvoor-
geeft de mogelijkheid leeftijdsgerichte activiteiten te orga-
beeld gezamenlijke protocollen opstellen, gezamenlijk
Passend bij de concentratiegedachte die landelijk is ingezet binnen de gezondheidszorg, profi-
niseren samen met de patiëntenvereniging. Bovendien is
onderzoek doen en patiëntenstromen versnellen.”
leert de afdeling Kindergeneeskunde van het Maastricht UMC+ zich op dit gebied als een bijzon-
er een samenwerking met Adalante waar moeilijk instel-
Samenwerking Maastricht UMC+ en Maxima MC krijgt steeds meer vorm
Kindergeneeskunde Maastricht UMC+ actief op gebied van zorgconcentratie der actieve speler. Met verschillende partners, vanuit diverse invalshoeken, maar uiteindelijk
Sinds 1 september 2011 is een gezamenlijk interim bestuur aangesteld om de samenwerking tussen Maxima en Maas
allemaal met als doel de zorg kwalitatief te verbeteren en efficiënter in te richten. Regionaal
Subspecialismen versterken voor heel Zuid-Oost
tricht UMC+ verder vorm te geven. “Uiteindelijk gaat het
gezien lijkt de langverwachte samenwerking met het Atrium MC en Orbis MC steeds meer vorm
Nederland “Kindergeneeskunde is niet een vakgebied
niet exclusief om het Maxima MC en het Maastricht UMC+,
waarbinnen je veel kunt concurreren,” vervolgt Zimmer
maar alle ziekenhuizen die in dat gebied actief zijn en over
mann. “Daarvoor is het veel te versnipperd met zo’n
een subspecialisme of aandachtsgebied beschikken dat we
veertien verschillende subspecialismen. Samenwerken is
bij de samenwerking kunnen betrekken. We willen dit ook
daarom veel interessanter. Versterking van die subspe
uitbreiden tot de hele zorg voor het kind dus inclusief
te krijgen en is ook de provinciebrede samenwerking op het gebied van Kinderdiabetes een goed voorbeeld van daadkrachtig samenwerken. Buiten de regiogrenzen is de samenwerking met het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven in een vergevorderd stadium.
cialismen is de insteek van de naderende samenwerking
kinderspecialisten uit andere disciplines zoals kinderneuro-
Regionale samenwerking “De samenwerkingen zoals
op het gezamenlijk inspelen op de ontwikkelingen zoals
met het Maxima Medisch Centrum in Veldhoven. In
logen, kinderchirurgen en vele anderen. Uiteindelijk moet
die nu op stapel staan vanuit het vakgebied Kindergenees
die er zijn in deze ietwat ‘afgezonderde’ zuidelijke regio.”
Limburg beschikken we over te weinig subspecialismen,
er een regiobreed netwerk ontstaan waarin we elkaar
kunde binnen Maastricht UMC+ zijn eigenlijk tweeledig.
Een ideale situatie daarbij zou volgens hem zijn wanneer
dus hebben we er in deze regio allemaal belang bij om
versterken op academisch niveau én gezamenlijk garant
Binnen (Zuid-)Limburg is die met name gericht op het
er wordt gekozen voor één centrale klinische locatie,
te zoeken naar versterking in de derdelijns, academische
staan voor kwalitatief goede zorg. Dat is tenslotte ook
efficiënt inrichten van tweedelijnszorg in een gebied dat
ondersteunt door poliklinieken en dagbehandelingen op
geneeskunde. Zo zijn er van alle subspecialisten die
waarvoor zorgconcentratie bedoeld is,” aldus Zimmermann.
met groeiende vergrijzing te maken heeft. Echter, bij het
andere locaties. Zimmermann: “Vanuit diverse vakgroe-
samenwerken buiten Limburg gaat het meer om het uit-
pen heerst een positieve houding ten aanzien van een
breiden van derdelijnszorg, dus de specifieke zorgverle-
dergelijke samenwerking. Momenteel zijn de Raden van
Maastricht UMC+ opent Rett expertise-centrum
ning op academisch niveau, over een gebied dat heel
Bestuur met elkaar in gesprek hoe ze dit kunnen vorm
Najaar 2011 werd het Rett expertise-centrum voor hersenstamonderzoek officieel geopend in het Maastricht UMC+.
Zuid Oost Nederland bedekt,” zo vertelt Prof. dr. Luc
geven. Naar mijn idee hoeft het dan niet meer lang te
Hiermee gaat een lang gekoesterde wens voor ouders van kinderen met het Rett-syndroom in vervulling. Voorheen
Zimmerman, hoofd Neonatologie en algemene Kinder
duren voordat dit een feit is.”
moesten ouders met hun dochter naar Zweden voor onderzoek. Deze financieel en fysiek belastende reis is nu niet meer nodig, aangezien de expertise en de apparatuur voor diagnostisch hersenstamonderzoek bij meisjes en vrouwen met
geneeskunde. Volgens Zimmermann is het samenwerken
8
bare adolescenten een training kunnen krijgen.”
met Orbis in Sittard en Atrium in Heerlen iets wat al een
Provinciebrede aanpak kinderdiabeteszorg Dat een
het Rett-syndroom nu ook in Maastricht aanwezig zijn. Het expertisecentrum is een initiatief van het Gouverneur
aantal jaar op stapel staat, maar de laatste tijd steeds
regionale samenwerking zijn vruchten afwerpt, bewijst de
Kremers Centrum van het Maastricht UMC+. De realisatie kwam tot stand in nauwe samenspraak met de Stichting Terre
concreter wordt. “Deze samenwerking is vooral gericht
samenwerking zoals die er sinds oktober vorig jaar is op
en de ouders van kinderen met het Rett-syndroom, verenigd in de Nederlandse Rett Syndroom Vereniging. 9
V.l.n.r....
Pilot 3R Behandelprogramma: Reuma Revalidatie en Reïntegratie
Integraal Reumabehandelplan in strijd tegen langdurige arbeidsongeschiktheid “Ergens doen we toch iets niet helemaal goed wanneer je bedenkt dat in Nederland alleen al in het afgelopen jaar zo’n 20.000 mensen de WIA zijn ingestroomd als gevolg van een aandoening aan het bewegingsapparaat. Dat moet anders kunnen!” Vanuit die overtuiging
Meer snelheid, service en gemak voor patiënt en huisarts
Inloopspreekuur dermatologie in Annadal Een snelle doorstroom, de garantie dat de patiënt binnen een paar dagen gezien wordt en een adequate terugkoppeling naar de huisarts. Met die doelstellingen in het achterhoofd opende de afdeling Dermatologie van het Maastricht UMC+ in november 2011 een inloopspreekuur op de locatie Dermatologie West in het voormalig ziekenhuis Annadal. Iedere woensdagochtend kunnen patiënten hier- mèt een verwijzing van de huisarts - zonder afspraak terecht.
gestart met het 3R Behandelprogramma, een integrale behandeling van mensen die zich recent ziek hebben gemeld wegens reumatische klachten. Door het aanbieden van een intensieve therapie waarbij aandacht is voor de fysieke gesteldheid, maar ook voor de werkplek en thuissituatie is hij ervan overtuigd dat een groot deel van hen op korte termijn weer duurzaam arbeidsgeschikt is en bovendien een betere levenskwaliteit ervaart. Nico Wolter
“Als je reuma hebt,
werkt sinds 1988 als verzekeringsarts. Dit brengt hem in
kom je in een traject terecht van huisarts, specialist,
de bijzondere positie waarbij hij als arts en patiënt van
fysiotherapeut, revalidatie-arts, arbodienst en ga zo
dichtbij meemaakt wat het is om in je functioneren
maar door. Dat te hebben doorlopen ben je vaak een
belemmerd te worden. Nico: “Om te kunnen blijven func-
half jaar of nog langer verder. Wij willen dat hele proces
tioneren ga ik al twintig jaar kuren in Oostenrijk. In
realiseren binnen vier weken.” Naast zijn werk als
Nederland kennen we deze manier van kuren en revalide-
bedrijfs arts brengt Nico momenteel veel tijd door in
ren niet. Ik wil dit graag doorbreken. Ik heb inmiddels
Multidisciplinair en intensief
“Dermatologie is een poliklinisch vak
huisarts die een patiënt aan het begin van de week ziet
Thermae 2000 in Valkenburg. In mei 2011 is hier gestart
verschillende onderzoeken gedaan naar de effecten van
met veel spreekuren en over het algemeen snellere con-
of wiens patiënt lange tijd moet wachten voor een
met de eerste patiënten die voor vier weken intern ver-
kuren bij mensen met reuma en deze aan Prof. dr. Van
tacten dan andere poliklinieken. Een goede doorstroom
afspraak tijdens het reguliere spreekuur dermatologie,
blijven en een intensieve therapie volgen, waarbij ze ook
der Linden, hoofd Reumatologie azM voorgelegd. Hieruit
en korte lijnen zijn daarbij wel gewenst.” Aan het woord
kan deze nu dus doorverwijzen met de garantie dat hij
psychologische begeleiding krijgen en er door een
bleek dat mensen die hadden gekuurd in Oostenrijk, veel
is Herm Martens, dermatoloog in opleiding. Samen met
of zij de eerstvolgende woensdag door een dermatoloog
arbeidsdeskundige naar de werkplek wordt gekeken.
beter functioneerden. Samen met hem heb ik vervolgens
zijn collega Lizelotte Parren runt hij onder supervisie van
wordt gezien. Het inloopspreekuur valt onder de regu-
“Wij zijn ervan overtuigd, dat wanneer mensen arbeids-
de Stichting RRR opgericht en van daaruit is ook het 3R
een aanwezige dermatoloog, de nieuwe inlooppoli. Zij
liere zorg en biedt in principe het hele scala aan derma-
ongeschikt raken door een reumatische aandoening en je
Behandelprogramma ontstaan. 3R staat voor Reuma
worden daarbij ondersteund door verpleegkundigen en
tologische zorg. Kleine ingrepen zoals het nemen van
hen binnen drie maanden intensief traint en alle aspec-
centrum voor Revalidatie en Re-integratie. Het resultaat
baliemedewerkers van de afdeling Dermatologie. “Met
biopten of het verwijderen van wratten vinden direct
ten van hun leven (werk- en woonsituatie) daarbij
van het behandelprogramma is volgens Wolter drieledig:
dit extra inloop spreekuur maken we een behoorlijke
plaats. Voor grote excisies of het wegspuiten van spat-
betrekt, een groot deel van hen weer duurzaam aan het
De reumapatiënt is door snelle en effectieve revalidatie
efficiencyslag. Patiënten hoeven niet meer weken te
aderen kunnen patiënten - net als op de gewone poli -
werk kan. Het doel van deze pilot is deze visie weten-
weer sneller arbeidsgeschikt en geholpen met een betere
wachten op een afspraak en weten dat ze hier op woens-
een vervolgafspraak maken. Meerwaarde van onze
schappelijk te onderbouwen. Er bestaat immers nog
levenskwaliteit. De werkgever hoeft geen geld te betalen
dag gegarandeerd gezien worden. Bovendien worden de
inlooppoli is dat de zorg is gekoppeld aan de academi-
geen revalidatie- of re-integratietechniek die weten-
en vervanging te verzorgen en we zorgen dat het UWV
verpleegkundigen intensiever betrokken bij het spreek-
sche zorg binnen onze organisatie. Bovendien vindt er
schappelijk onderlegd is. Daarnaast willen we een reu-
minder WAO hoeft uit te keren. Dus los van het individu
uur op de inlooppoli waardoor wij ons meer kunnen
vrijwel direct een zorgvuldige terugkoppeling plaats
macentrum realiseren waar deze therapie gevolgd kan
is ook de maatschappij is erbij gebaat!”
concentreren op diagnose en behandeling. Dat scheelt
naar de betreffende huisarts.”
worden. Vernieuwend daaraan is de multidisciplinaire
Efficiencyslag
een hoop tijd en maakt de zorg klantgerichter.”
10
is Nico Wolter, bedrijfsarts en Bechterew patiënt samen met Maastricht UMC+ een pilot
behandelwijze die we aanbieden omdat alle faciliteiten
Stichting RRR is momenteel nog op zoek naar
Uitbreiding Op dit moment blijkt de poli een succes en
(dus zwembaden, thermaal baden, sauna’s, andere
patiënten die deel kunnen nemen aan de pilot. Om
Extra service De inlooppoli voor dermatologische zorg
denkt de afdeling Dermatologie van het Maastricht
sport faciliteiten, etc.) én deskundigheid (artsen, fysio-
hiervoor in aanmerking te komen moeten zij
is voorlopig iedere woensdag open tussen 8.15 en 10.30
UMC+ na over het uitbreiden naar twee of drie ochten-
therapie, psycholoog, etc.) onder één dak aanwezig zijn
onder andere niet langer dan 10 weken arbeids
uur en voor alle patiënten met dermatologische klachten
den per week met eventueel ook meer uitgebreide zorg.
en gelijktijdig worden ingezet.”
ongeschikt zijn en een werkgever hebben. Patiënten
toegankelijk, mits zij in het bezit zijn van een verwijs-
“Ons streven is om de beste dermatologische zorg van
brief van hun huisarts. Martens: “De inlooppoli is een
Nederland te bieden. Snelle acties en korte lijnen horen
Win-win-win Wolter is zelf Bechterew patiënt sinds zijn
nemen aan het behandelprogramma. Kijk voor meer
extra service voor patiënten, maar ook voor huisartsen
daarbij, dat is wel zo prettig voor iedereen en sluit goed
zeventiende en moest zijn voetbalcarrière bij Roda JC
informatie over het programma en de criteria op
die snel en zonder drempels willen doorverwijzen. Een
aan bij dit vakgebied,” aldus Martens.
daarvoor abrupt afbreken. Hij studeerde medicijnen en
www.stichting-rrr.nl.
die voldoen aan de criteria kunnen kosteloos deel-
11
Maastricht UMC+ breidt behandelmethoden voor jongeren met overgewicht uit…
Onderzoek naar operatie voor overgewicht bij jongeren “Bovendien bevinden jongeren zich in een leeftijdscate-
co’s alleen maar groter worden. Juist omdat we heel goed
gorie waarin hun sociaal economische toekomst vorm
controleren wat we doen, is er vanuit de landelijke kinder-
gaat krijgen en als uitgerekend die fase gepaard gaat
artsen nu vrij veel support voor dit onderzoek.”
met zaken als pesten en slecht functioneren en presteren, kan dat schadelijke gevolgen hebben voor de rest
In het verleden zijn dergelijke operaties bij jongeren wel
van hun leven. Bij jongeren kun je in die zin dus veel
al uitgevoerd, maar daaraan werden door de Inspectie op
meer bereiken, wanneer je het hebt over gedrag veran-
een gegeven moment regels gesteld om wildgroei te voor-
deren en de kwaliteit van leven verbeteren.”
komen. Paulus: “Dat had er ook mee te maken dat deze succesvolle behandeling bij ouderen met overgewicht, bij
“Uiteindelijk gaat het om de jaren dat je overgewicht hebt gehad. Hoe meer je die kunt beperken, hoe beter dat is.”
jongeren nog in onvoldoende mate is onderzocht. In het buitenland wordt weliswaar geroepen dat het werkt, maar het is nog nergens wetenschappelijk aangetoond. In november 2010 is de Zorgstandaard Obesitas van het Partnerschap Overgewicht Nederland uitgekomen. Daarin staat dat jongeren met ernstig overgewicht nu - mits
‘Jong beginnen, is een betere kwaliteit van leven winnen’. In de strijd tegen overgewicht richt Maastricht UMC+ ook sterk haar pijlers op jongeren. Want met zo’n 10.000 kinderen in Nederland met een BMI van 35 of meer, die daardoor in een extreme risicogroep vallen, is obesitas onder
Vanuit dit oogpunt is zo’n twee jaar geleden een speciale
wordt voldaan een aantal voorwaarden - behandeld kun-
kinderobesitaskliniek geopend in het Maastricht UMC+
nen worden met een maagband. Een van die richtlijnen
onder de naam COACH (Centre for Overweight Adolescents
was dat het alleen maar in kinderchirurgische centra zou
and Children’s Healthcare). Hier is een team van profes-
plaatsvinden én dat het in onderzoeksverband zou gebeu-
sionals (bestaande uit o.a. een kinderarts-endocrinoloog,
ren. Dat is wat we nu doen.” Voor deelname aan het
een kinderarts, maag-, darm- leverziekten, een kinder-
onderzoek komen jongeren van twaalf tot en met zestien
intensivist, een pulmonoloog, een psycholoog en een
jaar met ernstig overgewicht in aanmerking die al meer
diëtiste) actief dat kinderen en jongvolwassenen gedu-
dan een jaar intensief maar onsuccesvol proberen af te
rende jaren bij de hand neemt op weg naar een gezondere
vallen ondanks intensieve begeleiding. Het gaat over jon-
leefstijl voor de lange termijn. Dit is een multidisciplinaire
geren met een Body-Mass Index (BMI) hoger dan 40 of een
samenwerking die heel waardevol is en ook tot mooie
BMI hoger dan 35 met bijkomende ziekten zoals (begin-
resultaten kan leiden. Alleen geldt dat helaas niet in alle
nende) suikerziekte, hoge bloeddruk of depressie. In het
situaties. Givan Paulus, arts en onderzoek coördinator:
onderzoek wordt door loting bepaald of jongeren een
“Het blijkt dat deze programma’s soms niet voldoende zijn
maagbandoperatie krijgen of dat ze in een controlegroep
om hulp te bieden bij het volhouden op lange termijn en
jongeren een groeiend probleem. Met het oog hierop opende Maastricht UMC+ zo’n twee jaar
komen waarin ze ‘gewoon’ verder worden behandeld met
het op gewicht blijven. Voor die gevallen, waar een inten-
gecombineerde leefstijlinterventie. Om een goed oordeel
geleden al een speciale obesitas kliniek waar intensieve leeftstijlprogramma’s worden geboden
sieve multidisciplinaire niet voldoende resultaat heeft, kan
te kunnen uitspreken over de voor- of nadelen van een
om overgewicht te bestrijden.
een maagbandje een extra zetje geven en als aanvulling
maagbandoperatie, kijken de onderzoekers niet alleen
dienen op de reeds gestarte behandeling, die daarna uiter-
naar het gewichtsverlies. Ook het effect daarvan op een
aard weer even intensief wordt voortgezet.”
aantal belangrijke gevolgen van overgewicht wordt meegerekend, zoals het risico op hart- en vaatziekten, lever-
12
Dat klinkt vrij heftig, maar volgens van Heurn zijn het
vervetting en de kwaliteit van leven. Hiervoor werken ver-
Maar wat als dit niet het gewenste effect heeft?
“Uiteindelijk gaat het om de jaren dat je overgewicht
overgewicht en de gevolgen daarvan vele malen heftiger.
schillende (onderzoeks)afdelingen intensief samen, binnen
Volwassenen kunnen dan nog kiezen voor een maag-
hebt gehad. Hoe meer je die kunt beperken, hoe beter
“Een aantal jaar geleden heerste er bij de kinderartsen in
het Maastricht UMC+ en met die van andere ziekenhuizen
bandje of maagverkleining. Voor jongeren bestond deze
dat is. Als je nog aan het begin staat, kunnen gezond-
Nederland nogal wat weerstand ten aanzien van het ope-
in Nederland. De deelnemende patiënten worden de komen
mogelijkheid tot voor kort niet. Daarom is het Maastricht
heidsproblemen zoals vaatafwijkingen immers nog
reren bij jongeren, maar daar komt men inmiddels van
de jaren nauwkeurig gevolgd. Naar verwachting zullen de
UMC+ gestart met ‘Basic Trial’, een studie die moet aan-
teruggedraaid worden. In een verder stadium is dat vaak
terug. Het gaat zo hard, dat men steeds meer inziet dat de
resultaten over drie jaar zichtbaar zijn.
tonen of de maagbandoperatie een veilige en effectieve
niet meer mogelijk, ook niet bij rigoureus afvallen,”
bestaande behandelmethoden niet voldoende zijn. We zijn
methode is voor jongeren om overgewicht te verminde-
aldus Prof. dr. E. van Heurn, hoofd kinderchirurgie Maas
op een punt aangekomen dat kinderartsen soms niets
Kijk voor meer informatie over het onderzoek op
ren en de nadelige gevolgen ervan te beperken.
tricht UMC+ en onderzoeksleider.
meer kunnen doen, terwijl de dreigende gezondheidsrisi-
www.basictrial.nl 13
Op de foto rechts Prof. dr. Michiel de Haan
Direct contact met huisarts Volgens de Haan geldt
stuurde minimaal invasieve oncologische interventies.
dat ook voor het contact met de huisarts. “We hebben
Met zoveel nieuwe ontwikkelingen streven we ernaar
zoveel ontwikkelingen doorgemaakt in korte tijd en
om de directe toegang tot radiologie voor huisartsen te
staan aan de vooravond van nog zoveel meer innovaties.
vergroten. Zo willen we het voor hen mogelijk maken
Een relatief nieuw type interventie is bijvoorbeeld de
om ook MRI’s rechtstreeks bij ons aan te vragen. Ik ben
percutane behandeling van centraal veneuze occlusies,
groot voorstander van direct contact met de huisarts,
verstoppingen van de centrale bekken- en buikaderen.
zodat hij of zij een aanvraag kan indienen en ons een-
Tot voor kort was de behandeling uitsluitend gericht op
voudig kan benaderen voor advies. Ook willen we in
symptoombestrijding. Tegenwoordig is het mogelijk de
Maastricht op korte termijn een pre-assessment poli
centrale afsluiting te passeren met behulp van minimaal
openen voor alle geplande patiënten. Daar worden de
invasieve technieken waarna de doorgankelijkheid wordt
patiënten gezien door één van de interventieradiologen
hersteld door het plaatsen van een of meerdere stents.
die hen tekst en uitleg geeft over de geplande procedu-
Bovendien wordt er momenteel gewerkt aan het opzet-
re. Dit maakt ons nog meer toegankelijk en zichtbaar en
ten van een programma van minimaal invasieve oncolo-
het past perfect binnen de voor ons belangrijke hoofd-
gische interventies. Als ondersteuning van patiënt of
thema’s beschikbaarheid, kwaliteit en zichtbaarheid.
voorafgaande aan een chirurgische behandeling zijn wij
Want niet alleen in uitvoeren van interventies, maar ook
Onzichtbare dokter meer zichtbaar maken
daar nu al zij het in beperkte mee bezig, maar als de
in diagnostiek zijn wij inmiddels zo sturend met onze
Ik zie, ik zie… interventieradiologie
voortekenen hierbij ons niet bedriegen, is dit pas het
bevindingen en de daaruit volgende behandeling van
begin van een ware zondvloed van percutane, beeldge-
patiënten: Dan moeten wij ons niet langer verstoppen!”
“De radioloog. Voor de man in de straat, maar ook voor collega medici, veelal een onzichtbare dokter. Zo ook de interventieradioloog, vaak gezien als louter ondersteuner die een bepaald ‘kunstje’ beheerst en bij problemen als een soort joker wordt ingezet. En dat terwijl het specialisme de afgelopen jaren juist een stormachtige groei heeft doorgemaakt en, zo blijkt uit de vele toepassingen die inmiddels jaarlijks plaatsvinden, ‘booming business’ is. Die onzichtbaarheid doet absoluut te kort aan de impact van ons vak.” Zo sprak Michiel De Haan, interventieradioloog in december vorig jaar zijn publiek toe tijdens zijn oratie getiteld: ‘Interventie Radiologie: Op weg naar zichtbaarheid’.
kort nieuws uit de
praktijk
“Inschakelen incontinentie gespecialiseerd verpleegkundige in de huisartspraktijk is waardevol!” Who cares? Wiens zorg is het: hulp bij incontinentie? Een probleem dat, met het oog
14
De patiënt moet ook onze patiënt worden “Hoe
zich snel terug in de toegevoegde waarde ervan.
op de vergrijzing, steeds meer zal toenemen en daarmee ook de kosten. Bij adequate
teleurstellend dit ook mag lijken, het is niet verwonder-
Bijkomend voordeel van zo’n poliklinische visite is dat
behandeling in de eerste lijn zouden de kosten (die alleen al voor incontinentie-
lijk en misschien zelfs logisch dat men zo tegen ons
bij die gelegenheid ook wordt bepaald welke toegangs-
materiaal jaarlijks oplopen tot 166 miljoen euro) flink lager uit kunnen vallen.
vakgebied aankijkt, omdat wij minder contact hebben
route de voorkeur heeft en of additionele voorzorgmaat-
met patiënt,” vervolgt De Haan. “Maar een vak dat zich
regelen nodig zijn.” Voor de radiologie is recent een
Pytha Albers-Heitner, gezondheidswetenschap-
kwaliteit van incontinentiezorg oplevert tegen
zo razendsnel ontwikkelt, verdient meer zichtbaarheid.
RADiology PAtient Safety System (Radpass) ontwikkeld
per en bekkenfysiotherapeut promoveerde op
een acceptabele prijs. Patiënten bleken erg tevre-
Ooit was het misschien nog gebruikelijk dat de radio-
in het AMC, dit is een checklist die het hele interventio-
1 decem ber 2012 op een onderzoek naar de
den over de zorg door de verpleegkundigen. Ook
loog zijdelings en verscholen achter zijn mondkapje en
nele proces van opname tot en met ontslag omvat. Het
effecten van het inschakelen van een incontinentie
het merendeel van de huisartsen vond de rol van
hoofdbescherming langs het bed verscheen, maar dat is
doel van de checklist is de veiligheid van de patiënt te
gespecialiseerd verpleegkundige in de huisarts-
de verpleegkundige nuttig. Op basis van deze
niet meer van deze tijd. Bij voorkeur in een poliklinische
verhogen. Vermijdbare complicaties, fouten, pre-, per-
praktijk. De meest voorkomende incontinentie-
studieresultaten wordt dan ook aanbevolen deze
setting, moeten juist wij als behandelend interventiera-
en postprocedurele incidenten worden op deze wijze
vormen kunnen na een goede diagnose, bewezen
manier van hulpverlening in de eerste lijn op gro-
diologen de patiënten inlichten over de gang van zaken,
gereduceerd. “Door de introductie van dit soort syste-
effectief behandeld worden volgens de huisarts-
tere schaal in te voeren samen met onderzoek,
de voor- en nadelen en mogelijke complicaties van de bij
men tonen wij ons als interventieradioloog verantwoor-
richtlijn, met o.a. advies over leefstijl, toilet
waaronder een representatieve steekproef uit
hen geplande procedure. Het kan niet meer zo zijn dat
delijk voor alles wat zich rond, tijdens maar ook na de
gedrag en trainen van blaas en bekkenbodem.
alle, concurrerende manieren van incontinentie-
je opgenomen en ontslagen wordt en niet in contact
procedure afspeelt. Daarnaast is deelname aan multi-
Incontinentie heeft echter vaak geen prioriteit en
zorg, waarbij de resultaten steeds op dezelfde
komt met de specialist die er zo nauw bij betrokken is.
disciplinaire patiëntbesprekingen ook een stap in de
door gebrek aan tijd is een recept voor inconti-
manier worden gemonitored en herbeoordeeld.
Dat patiëntencontact zal uiteindelijk ook geëist worden
goede richting. Kortom, De patiënt moet ook onze
nentiemateriaal snel voorgeschreven. De studies
Dit levert in de toekomst meer informatie op voor
door de Inspectie. Het vergt weliswaar een verandering
patiënt worden en daar moeten we zelf aan werken,”
in dit proefschrift tonen aan dat taakondersteu-
de besluitvorming betreffende vergoedingen voor
van de logistiek binnen je afdeling, maar dat verdient
aldus de Haan.
ning door gespecialiseerde urine-incontinentie
de incontinentiezorg. Het proefschrift is op te
verpleegkundigen voor huisartsen een betere
vragen bij:
[email protected] Pytha Albers-Heitner
15
Praktijk
Column
gericht Door Luc Soete, Hoogleraar Internationale Economie Universiteit Maastricht. Per 1 september 2012 rector magnificus Universiteit Maastricht.
Je moet een doorgewinterde optimist zijn om 2012 niet als het vervolg te zien van een reeks Europese “anni horribili”. 2011 leek dat al met zijn euro-miserie. Maar 2012 dient zich aan als een bijzonder moeilijk jaar wanneer we pas alle voorziene begrotingssaneringen zullen voelen: landelijk en lokaal. En voor 2013 worden alweer kortingen voorzien op pensioenen en nog meer bezuinigingen. Alsof we echt beland zijn in het doemscenario van krimp en vergrijzing met hogere zorgkosten die we niet langer kunnen betalen. En toch... 2012 zou weleens hét jaar van de heropleving kunnen worden. Zoals dikwijls is niet alles wat het lijkt. Natuurlijk is er toenemende vergrijzing, maar dat vertaalt zich niet noodzakelijk in economische krimp, integendeel. Zo vormt de huidige generatie ouderen, al dan niet gepensioneerd, een bijzonder koopkrachtige groep. Zij zijn ook gezonder. En kijk, ondanks crisis en vergrijzing kende de eindejaarsperiode van afgelopen jaar een opmerkelijke koopwoede al was het maar omdat, met kerst- en nieuwjaar op een zondag, koopdagen maximaal aanwezig waren. Met als resultaat, cijfers over het laatste kwartaal van 2011 die beter zijn dan verwacht. 2012 is een schrikkeljaar, zodat we volgende week een dag meer hebben. Op een gemiddelde van 220 gewerkte dagen per jaar is dat voor één kwartaal een bijkomende output van 1,8%. Opnieuw wordt dit pas “ontdekt” wanneer de economische cijfers gepubliceerd worden in april/mei. En dan zijn we al in de optimistische fase beland van Europese voetbalkampioenschappen en Olympische Spelen in Londen. Kortom, zelfs doemscenarios kunnen heel positief uitvallen.
Eén telefoontje is genoeg
De Huisartsen Service Desk De Huisartsen Service Desk
doorverbonden met de juis-
in het Maastricht UMC+ is
te persoon of afdeling. Daar
het interne navigatiesysteem
zorgt Alie Lubbersen voor,
voor externe verwijzers.
zij bemenst de Huisartsen
Eén telefoontje en u wordt
Service Desk.
De Huisartsen Service Desk is te bereiken via 043 387 44 80.
