nummer 5 | 2013
Praktijk is een uitgave van Maastricht Universitair Medisch Centrum+ voor huisartsen en andere verwijzers
Thema: Eerstelijnszorg Forse afname polibezoeken door aanpassing van het zorglandschap Onderzoeksteam laat positieve resultaten anderhalvelijnszorg zien Succesvol spreekuur Dermatologie
THEMA Anderhalvelijnszorg in de praktijk Samen op weg naar verantwoorde en kwalitatief betaalbare zorg. Een samenwerking tussen ZIO, het Maastricht UMC+, ziektekostenverzekeraar VGZ en het Huis voor de Zorg om duurzame en toekomstbestendige zorg te bieden. ‘Groene stroom’ maar dan in de zorg: Blauwe Zorg. Eind 2012 werd het officiële startschot gegeven. Nu een jaar verder is de vraag wat de status is. Stroomt er al blauw bloed door de zorg? En zo ja, wat zijn de effecten. We maken een nieuw rondje langs de velden met een uitstapje naar Oostelijk Zuid-Limburg en Westelijke Mijnstreek. De partijen hebben niet stilgezeten. Vooral in de anderhalvelijnszorg zijn al de eerste resultaten geboekt.
4
12
8 11
16
3 Forse afname polibezoeken door aanpassing van het zorglandschap | 4 Anderhalvelijnszorg heeft voldoende potentie om op te schalen | 7 ‘Anders Beter’ regioregie in de Westelijke Mijnstreek | 8 Anderhalvelijnszorg in Parkstad | 10 Teammanager VGZ over anderhalvelijnszorg | 11 Uit de Praktijk: Wat vindt u van anderhalvelijnszorg? | 12 Succesvol inloopspreekuur dermatologie krijgt vervolg in Maastricht UMC+ | 14 Alie Lubbersen, het gezicht achter de Service Desk | 16 Professor dr. Fred Hendrikse bij afscheid oogtoren | 19 Gepensioneerde Beusmans en opvolger Minnaard | 20 Column door Pieter Dagnelie Colofon Praktijk is een uitgave van Maastricht UMC+, RVE Patiënt en Zorg i.s.m. Zorg in Ontwikkeling (ZIO) Ontwerp en grafische vormgeving Strategyminds, Maastricht Redactie Hans Fiolet, Ber Huijnen, Job Metsemakers, Liesbeth van Hoef, Guy Schulpen, Geertjan Wesseling, Caroline Robertson, Bert Panis, Stafdienst Communicatie Maastricht UMC+, Strategyminds Eindredactie Liesbeth van Hoef Fotografie Appie Derks Druk Pietermans Lanaken Praktijk is ook digitaal te lezen: www.mumc.nl/actueel/media/magazine-praktijk Suggesties voor de redactie? Bel of mail Stephanie Klomp-Hameleers Stafdienst Communicatie Maastricht UMC +, telefoon 043 387 19 63, e-mail
[email protected] Huisartsen Servicedesk telefoon 043 387 44 80
Ronald Meerlo, projectmanager ZIO:
“Anderhalvelijnszorg draagt bij aan forse afname polibezoeken” “Het anderhalvelijnszorgconcept heeft zich bewezen. Gemiddeld 75% van de patiënten die zijn gezien kunnen in de eerste lijn blijven. Nu is de vraag hoe verder. Er zijn aandachtspunten. Huisartsen verwijzen niet graag naar elkaar. De huisartsen die een specialist in huis hebben, verwijzen sneller. Derde aandachtspunt is dat het volume niet optimaal is. We moeten opschalen”, aldus Ronald Meerlo, projectmanager ZIO. “Het idee is om de anderhalvelijnszorg uit te breiden in
lijnsconsult in het ziekenhuis? Nu maak je alleen maar
neutrale verwijsomgevingen, oftewel anderhalvelijns-
kosten door zo’n centrum in te richten en te gebruiken.
centra. We hopen in maart het eerste centrum te openen
Ronald Meerlo zegt hierover: “Uit onderzoek blijkt dat
in de wijk Caberg. Daar is ruimte voor acht spreek/
specialisten buiten het ziekenhuis ander gedrag verto-
behandelkamers. Medio 2014 willen we ook in de wijk
nen. De sfeer is informeler en laagdrempeliger. Dat
Scharn starten met tien spreek/behandelkamers.
wordt door de patiënt gewaardeerd. In het ziekenhuis
Daarmee kiezen we voor een model waarbij de huisarts
schiet de specialist al snel in de ‘ziekenhuisreflex’ en laat
patiënten eerst verwijst naar de anderhalvelijn, tenzij
hij met het grootste gemak allerlei onderzoeken uitvoe-
het evident is dat hij meteen naar het ziekenhuis moet,
ren. Dat is duur en vaak niet nodig.”
of dat er geen verwijzing nodig is. De verwijzing naar de anderhalvelijn gaat via TIPP, het afsprakenbureau. Het
Een ander aspect van een apart centrum is dat je de
zorglandschap verandert op deze manier. Naast de al
huisarts en specialist weer uit elkaar haalt, terwijl het
deelnemende vakgroepen dermatologie, neurologie,
onderzoek van de Universiteit Maastricht juist aantoont
orthopedie en interne geneeskunde willen ook o.a. KNO
dat deze connectie gewaardeerd wordt. Er is een warme
en Oogheelkunde meedoen. Uit de eerste pilot uitkom-
relatie tussen huisarts en specialist. “Om dat contact te
sten is voor de beschouwende vakken gebleken dat
houden denken we bijvoorbeeld aan tele- en videocon-
slechts eén op de tien patiënten daadwerkelijk naar het
sulten. Ook willen we in de bestaande carrousel, behalve
ziekenhuis gaat. De rest blijft bij de huisarts of is na 1,
de casuïstiek ook de verwijsstroom laten bespreken.”
maximaal 2 bezoeken aan de specialist klaar. Polibezoek
“Iedereen beweegt mee. En wat dat betreft complimen-
in het ziekenhuis neemt daarmee fors af Op dit moment
ten voor het Maastricht UMC+ dat ook zij op bestuurlijk
wordt een bekostigingscenario uitgewerkt waarbij de
niveau heel duidelijk een commitment afgeven om dit
financiering vanuit de eerstelijn plaats gaat vinden. Voor
samen te doen. Dit heeft er onder meer toe geleid dat er
de patiënt betekent dit dat hij zijn eigen risico niet hoeft
een joint venture in oprichting is waarin ZIO en het zie-
te betalen zolang hij in de eerstelijn blijft. Een groot
kenhuis samen participeren en waaronder de anderhal-
voordeel.”
velijnszorg komt te hangen. Alles is klaar voor de vol-
Door de specialisten naar een anderhalvelijnscentrum te
gende stap.”
halen, verplaats je het eerste consult naar de wijk, bui-
Meer informatie over anderhalvelijnszorg? Kijk op www.
ten de muren van het ziekenhuis. Waarom geen eerste-
zio.nl
3
Onderzoeksteam Universiteit Maastricht laat positieve resultaten zien:
“Anderhalvelijnszorg heeft voldoende potentie om op Kostenbesparing in de zorg. Dat is één van de belangrijkste doelstellingen van het programma Blauwe Zorg. In dit kader is in de regio Maastricht Heuvelland in april 2013 gestart met een project om de eerste- en tweedelijnszorg verder te integreren, waarbij de zorg zoveel als mogelijk in de eerste lijn wordt uitgevoerd met ondersteuning van de medisch specialisten uit de tweede lijn. Medisch specialisten gaan de wijk in om in de huisartsenpraktijk patiënten te consulteren en huisartsen te ondersteunen. Eerstelijnszorg is goedkoper en waarom duur als het goedkoop kan. Maar leidt deze substitutie daadwerkelijk tot een kostenbesparing? En minstens zo belangrijk, wat betekent het voor de kwaliteit van de zorg en de patiënttevredenheid. De Universiteit Maastricht volgde het pilot project op de voet en onderzocht de effecten van anderhalvelijnszorg.
Marieke Spreeuwenberg van de Universiteit Maastricht
medisch coördinerend centrum dat door ZIO is gestart
en onderzoeksleider van dit project: “Het ging niet
om meer grip te creëren op de zorglogistiek. Een zegen
zozeer om harde cijfers, maar eerder of het een go of no
voor Sofie omdat huisartsen geen eenduidig registratie-
go is. Zijn er belemmeringen om ermee door te gaan,
systeem hebben, terwijl TIPP wel goed inzicht geeft in
wat zijn leermomenten en heeft anderhalvelijnszorg in
het verwijspatroon. Sofie ontwikkelde tevens een vra-
deze vorm voldoende potentie om op te schalen. De
genformulier voor huisartsen en specialisten om meer
pilot loopt tot 1 januari 2014. Maar de tussenresultaten
inzicht te krijgen in het verwijsgedrag en de aanpak. Dit
zijn positief. Voor alle specialismen die in het project
formulier is digitaal in te vullen en de respons is nage-
participeren is er voldoende draagvlak voor een go. Er
noeg 100%, zowel bij de huisartsen als bij de specialis-
zal wel nog voldaan moeten worden aan een aantal
ten. “Dit geeft wel aan dat er een grote betrokkenheid
randvoorwaarden voor een goed en adequate zorgverle-
is”, aldus Sofie van Hoof.
ning.”
Ook de patiënttevredenheid wordt getoetst. Verder nam Sofie interviews af met medisch specialisten en huisart-
4
Het onderzoek wordt onder supervisie van Marieke
sen en vindt er regelmatig overleg plaats met alle
Spreeuwenberg uitgevoerd door aio Sofie van Hoof. Als
betrokken partijen. “We doen dit onderzoek in samen-
gegevensbronnen gebruikt zij onder andere TIPP.
werking met het Maastricht UMC+ en ZIO. Daar zijn we
Dit Transmuraal Interactief Patiënten Platvorm is een
heel blij mee.”
te schalen”
Marieke Spreeuwenberg (r) en Sofie van Hoof.
5
“De patiënttevredenheid is hetzelfde gebleven, misschien zelfs iets hoger. “Het zijn de eerste (tussen)resultaten
zelfs hoger ligt dan voorheen. Wat verder relevant is, is
van de pilot, we hebben nog niet alles onderzocht”,
dat de minder beschouwende disciplines beter gefacili-
benadrukt Marieke Spreeuwenberg. “De patiënttevreden-
teerd moeten worden. Ze hebben meer tools nodig om
heid is hetzelfde gebleven, misschien zelfs iets hoger.
de patiënt in de eerstelijn te houden. En hoewel het
Dat is goed nieuws. Patiënten voelen zich niet bedon-
project op dit moment nog niet is afgesloten, kan nu al
derd door een ‘goedkoop alternatief’. Ze waarderen het
gezegd worden dat deze aanpak de potentie heeft om
informele karakter. De specialist heeft geen witte dok-
een kostenbesparing te realiseren met gelijkblijvende
tersjas aan. Hij neemt de tijd, het is dichtbij en er is een
kwaliteit van zorg. Negatieve geluiden zijn er amper. Het
goede communicatie tussen huisarts en specialist.
enige waar de onderzoekers tegenaan liepen was dat
Zowel de medisch specialist als de huisarts zijn enthou-
huisartsen die niet meededen hun patiënten niet of niet
siast over de samenwerking. De specialist geeft aan
altijd van harte doorverwezen naar de praktijk waar de
bereid te zijn om te investeren in deze aanpak. Minpuntje
specialist kwam. Toch een beetje bevreesd om patiënten
is dat het volume nog te laag is, waardoor specialisten
te verliezen aan de collega huisarts. In geen enkel geval
soms voor één of twee consulten naar de wijk moet
is een patiënt overgestapt. In het algemeen zijn patiën-
gaan. Dat is niet efficiënt. De huisarts voelt zich onder-
ten zeer trouw aan hun huisarts. Opvallend was ook dat
steund door de specialist. Hij ervaart een duidelijk leer-
de huisartsen waar de specialist spreekuur hield gemak-
effect. Met de ondersteuning van de medisch specialist
kelijker doorverwezen mede door de ‘warme’ relatie met
blijven de meeste patiënten in de eerstelijn. Niet alleen
de specialist.
De resultaten
door het oordeel van de specialist, maar ook doordat de huisarts meer expertise verkrijgt om zelf de patiënt in de
“De volgende fase is dat de pilot wordt geëvalueerd,
eerstelijn te houden. Van de vier specialismen die in de
waarin leermomenten worden meegenomen naar de
pilot zijn betrokken, scoren interne geneeskunde en
praktijk. Er zal worden opgeschaald en een quasi-expe-
neurologie het beste. Minder dan 10% van de patiënten
rimenteel onderzoek gedaan worden. Dit houdt in dat de
wordt daadwerkelijk doorverwezen naar het ziekenhuis.
praktijken die meedoen, de zogeheten interventiegroep,
Voor dermatologie en orthopedie ligt dit percentage
wordt afgezet tegen de praktijken die niet meedoen, de
aanzienlijk hoger, namelijk rond de 40%. Voornaamste
controlegroep. Dan kun je echt gaan vergelijken”, aldus
reden is dat deze specialismen in de diagnostiek vaak
Marieke Spreeuwenberg. Een ontwikkeling op basis van
niet zonder beeldvorming kunnen. Deze is tot nu toe
de eerste uitkomsten, is dat er begin en medio 2014
niet of onvoldoende beschikbaar in de eerstelijn. Als dit
twee anderhalvelijnscentra worden geopend waar de
beter gefaciliteerd wordt, zal ook hier het doorverwijs-
specialisten hun consult kunnen houden.
percentage naar verwachting onder de 10% komen.” Ook andere vakgroepen hebben zich inmiddels sponEen eerste terugblik op de pilot stemt alle partijen posi-
taan aangemeld om mee te doen aan het project. Wat
tief. Er is sprake van een cultuurverandering. De relatie
hun met name aanspreekt zijn de laagdrempelige zorg-
tussen huisarts en specialist leidt tot symbiose die het
verlening en betere logistiek die de kwaliteit van de zorg
mogelijk maakt patiënten in de eerstelijn te houden met
ten goede komen.
gelijke kwaliteit van zorg. De patiënt is tevreden en hoewel het nog te vroeg is om het cijfermatig te kunnen 6
onderbouwen lijkt het erop dat de patiënttevredenheid
‘Anders Beter’; regioregie in de Westelijke Mijnstreek
“De menselijke maat en kwaliteit van de zorg moeten centraal staan” Ook in de Westelijke Mijnstreek wordt gewerkt aan samenwerking tussen eerste- en tweedelijn. “Zinniger en zuiniger is het motto”, aldus Mariëlle Krekels, directielid van MCC Omnes* en internist in Orbis Medisch Centrum (OMC). De insteek is hetzelfde als in Maastricht en Heerlen. Ook in onze regio daalt het inwonersaantal en is sprake van vergrijzing. De zorg moet goedkoper.
“Eerste- en tweedelijn werken al vijf jaar samen op het gebied
de regie zo lang mogelijk vanuit de eerstelijn plaats. Hiertoe
van transmurale zorg, waarbij MCC Omnes als smeerolie tus-
zetten we expertise uit het ziekenhuis op nieuwe manieren in
sen huisarts en specialist optreedt. Nu wordt die samenwer-
voor huisartsen. Voor de huisarts is het belangrijk dat hij
king slimmer georganiseerd, waarbij de menselijke maat en
wordt geholpen met verwijsgedrag. De bedoeling is dat
de kwaliteit van de zorg centraal staan. Een aanpak die uitein-
patiënten minder snel worden verwezen naar de tweedelijn én
delijk ook hier leidt tot meer grip op de kosten en de juiste
ook sneller worden terugverwezen. Dit gebeurt natuurlijk wel
zorg op de juiste plaats.”
op een verantwoorde manier”, aldus Lilo Crasborn, algemeen
Paul Bergmans is huisarts en directeur van MCC Omnes. “De
coördinator van MCC Omnes.
richting is in iedere regio hetzelfde, maar de wijze waarop de zorg wordt georganiseerd is anders. We moeten kijken wat het
Paul Bergmans vult aan: “Als je het verwijsgedrag wilt stroom-
beste bij ons past. Sittard is geen Maastricht. Het Maastricht
lijnen, dient er meer uniformiteit in diagnostiek te zijn.
UMC+ is een academisch ziekenhuis met medisch specialisten
Wanneer laat je wel een echo maken en wanneer niet? Als
in loondienst. Bij Orbis hebben we te maken met zelfstandig
bijvoorbeeld uit onderzoek blijkt dat een echo van de schou-
werkende specialisten in een maatschap. Toch is iedereen het
der geen zin heeft, dan hoeft zo’n echo niet gemaakt te wor-
erover eens dat we een verdiepingsslag willen maken; de
den. Door regionale afspraken en zogeheten spiegelinforma-
samenwerking die er al is willen we ontwikkelen naar een inte-
tie krijgen huisartsen zicht op doelmatig aanvraaggedrag.
graal concept waarin medisch specialisten meedenken en
Hetzelfde geldt voor het voorschrijven van medicijnen. De
effectief participeren in de eerstelijn. Voor de patiënt is het
criteria worden vastgelegd en kunnen onder andere door
belangrijk dat goede zorg dichtbij huis is. Als MCC Omnes heb-
nascholing worden gecommuniceerd.”
ben we een rol als bruggenbouwer, verbinding maken tussen
Net zoals in Maastricht Heuvelland en Oostelijk Zuid-Limburg
partijen om tot een gezamenlijke aanpak te komen. Samen de
willen ze in de Westelijke Mijnstreek vooral investeren in het
zorg anders organiseren. Dat is regioregie.”
sterker maken van de eerstelijn. Maar wel in samenwerking met het ziekenhuis. Mariëlle Krekels: “Het gaat om een win-
‘Anders Beter’ Zo worden ook hier de handen ineen gesla-
winsituatie, waarbij ieders kwaliteiten zo goed mogelijk wor-
gen om de zorg te vernieuwen. ‘Anders Beter’ is het adagium.
den ingezet. Kijk wat huisartsen aan kennis en ervaring in huis
Samenwerking, versterking van de eerstelijnszorg, zorg op
hebben en maak daar gebruik van. Een huisarts die zich ver-
maat, de rol van de patiënt en shared savings zijn speerpun-
dergaand
ten in deze missie. “Met Anders Beter hebben we daarbij nu
gewrichtsklachten kan patiënten met dergelijke klachten hel-
ook de zorgverzekeraar en het Huis voor de Zorg als partners
pen in de eerstelijn. Een patiënt kan zo in de eerstelijn horizon-
aan tafel. Dit biedt perspectief om samen te werken aan duur-
taal worden verwezen. Om patiënten in de eerstelijn te hou-
zame zorg. Een concreet voorbeeld is een project waarbij
den kunnen medisch specialisten, digitaal of in de praktijk van
wordt gekeken naar de substitutie van dure geneesmiddelen
de huisarts, ‘meekijken’ naar een patiënt. Of ondersteuning
door goedkopere en gelijkwaardige geneesmiddelen. Uit ver-
bieden door middel van e-mailconsulten. De huisarts leert
gelijkend onderzoek tussen de regio’s blijkt dat artsen in de
hiervan en de specialist kan zich hier-
Westelijke Mijnstreek meer én duurderde geneesmiddelen
door richten op de meer complexe
voorschrijven dan elders in het land. Door dit aan te pakken,
en uitdagende zorg. Dit komt de
behalen we een quick win. Een ander initiatief is de ontwikke-
kwaliteit van de zorg ten goede, de
ling van de gidsfunctie van de huisarts. Hierbij wordt zo min
wachttijden nemen af en de eerste-
mogelijk relatief dure tweedelijnsdiagnostiek ingezet en vindt
lijnszorg wordt goedkoper.”
heeft verdiept op het gebied van schouder- en
* De kerntaak van MCC Omnes is het inkopen van diagnostiek voor de eerstelijn, het maken van werkafspraken tussen huisartsen en specialisten en het zorgen voor afstemming en samenhang in de transmurale zorgketen
7
Maastricht en Heuvelland is niet de enige regio waar aan de weg wordt getimmerd als het gaat om het efficiënter inrichten van de zorg, teneinde kosten terugdringen en de juiste zorg op de juiste plaats te bieden. Huisartsen in de regio Oostelijk Zuid-Limburg, ziekenhuis Atrium MC, zorgverzekeraar CZ en zorgvragersorganisatie Huis voor de Zorg hebben in Oostelijk ZuidLimburg de handen ineengeslagen.
Esther van Engelshoven en Yvonne Guldemond over anderhalvelijnszorg in Parkstad:
“Het begint bij het organiseren van de juiste zorg op de juiste plaats” De focus ligt op substitutie van specialistische tweede-
hem naar een huisarts die meer gespecialiseerd is in
lijns zorg naar eerstelijns wijkzorg. Hierbij is onder meer
specifieke diagnostiek of behandeling. Bijvoorbeeld als
aandacht voor het zogenaamde horizontaal doorverwij-
het gaat om een sterilisatie.”
zen in de eerstelijn. Tweede speerpunt is farmacie; meer
Vraag is of de specialisten in het ziekenhuis deze ontwik-
uniformiteit in het voorschrijven van medicatie en waar
keling van harte omarmen. Laag complexe zorg is ‘mak-
mogelijk vervanging door goedkopere medicijnen. Dit is
kelijk verdiend’ en substitutie naar de eerstelijn betekent
een gezamenlijk project van de eerste- en tweedelijn.
simpelweg
Derde pijler is patiënt empowerment. Zelfregie bij de
medisch directeur van de Zorggroep Huisartsenzorg
patiënt en eigen verantwoordelijkheid dragen zijn pro-
Oostelijk Zuid-Limburg begrijpt de gevoeligheid. “Dat
cessen waarin mensen bewust gemaakt en gefaciliteerd
speelt meer in een ziekenhuis waar specialisten in een
dienen te worden. Voorlichting onder andere over de
maatschap werken zoals in het Atrium, dan in een acade-
mogelijkheden om zelf je leefstijl te beïnvloeden, maar
misch ziekenhuis zoals het Maastricht UMC+ waar de
ook het aanbieden van e-health programma’s zoals
specialisten in loondienst zijn. Bottom line is dat iedereen
thuismetingen en domoticatoepassingen zijn essentieel
wel weet dat de zorg moet veranderen, willen we deze
om mensen mee te krijgen in deze cultuur- en gedrags-
betaalbaar houden. Het is een maatschappelijke verant-
verandering in de zorg.
woordelijkheid die we samen moeten dragen. Daarin heb-
inkomstenderving.
Yvonne
Guldemond,
ben we ook het commitment nodig van andere partijen, Volgens Esther van Engelshoven, algemeen directeur
zoals het Atrium MC. En dat is er. Moet ook, want het
van de Zorggroep Huisartsenzorg Oostelijk Zuid-Limburg
welslagen valt of staat of valt met de mate waarin de
begint het bij het organiseren van de juiste zorg op de
medisch specialisten en de huisartsen van HOZL erin sla-
juiste plaats: “Door zoveel mogelijk laagcomplexe zorg
gen synergie te creëren. Atrium, HOZL en de huisartsen-
te verplaatsen van de tweede naar de eerste lijn bespaar
praktijken zijn elkaars belangrijkste partners bij het ver-
je dure ziekenhuiskosten. Daarin streven we onder meer
strekken van curatieve zorg in de regio.”
naar horizontale doorverwijzing. In plaats van een 8
patiënt door te verwijzen naar het ziekenhuis, stuur je
Regie bij huisartsen “De regie ligt in handen van de
Yvonne Guldemond (l) en Esther van Engelshoven
huisarts. Huisartsen hebben als generalist en vertrou-
praktijken. Veertien praktijken zijn geselecteerd om de
wenspersoon een band met hun patiënten. Hij houdt de
eerstelijns plus zorg concreet inhoud te geven. De pilot
zorg voor de patiënt dicht bij huis. Hij kijkt naar de
huisartsen is een andere manier van werken vanuit de
patiënt als mens en beperkt zich niet tot één ziektebeeld
huisartspraktijk waarbij de eerstelijns plus zorg een
of specialisme”, aldus Yvonne Guldemond.
onderdeel is.
De transitie van tweedelijnszorg naar de eerstelijn krijgt
Guldemond: “Het uitgangspunt is ‘goedkoop als het kan,
in twee concrete projecten gestalte. “Er worden voorbe-
duur als het moet’. Iedereen is zich ervan bewust dat het
reidingen getroffen voor een eerstelijns plus centrum in
anders moet, maar nu moeten we laten zien dat het ook
Kerkrade. Het doel is om hiermee meer zorg in de eer-
effectief is. Daarom is het goed om kleinschalig te star-
stelijn te houden en zorg vanuit tweedelijn eenvoudiger
ten met huisartsen die vooruitstrevend zijn en voorop
terug te verwijzen. Op deze eerstelijnslocatie krijgen
lopen in deze ontwikkeling. We richten ons op het ver-
huisartsen ondersteuning van medisch specialisten op
plaatsen van zorg, verwijzing en diagnostiek van de
het gebied van consultatie, maar ook door scholing en
eerste naar de tweede lijn. Deels zullen deze interven-
advisering. Het gebouw wordt tevens uitgerust voor het
ties plaatsvinden in samenwerking met het Atrium. In de
uitvoeren van een aantal interventies. Er komen huisart-
tweede plaats willen we meer uniformiteit realiseren in
senbedden, waar patiënten ter observatie naar kunnen
verwijzingscriteria. Deze worden mede op basis van
worden verwezen zonder ze meteen in het ziekenhuis te
benchmarking vastgesteld. Nu zijn er nog te grote ver-
laten opnemen. Kleine chirurgische ingrepen en andere
schillen in het verwijsgedrag. Ook in het voorschrijven
eenvoudige behandelingen worden er op eerstelijns-
van medicijnen streven we naar meer eenduidigheid,
niveau uitgevoerd binnen de domeinen cardiologie,
waarbij ook wordt gekeken om dure medicijnen te ver-
gynaecologie, dermatologie en KNO. Ook komen er faci-
vangen voor goedkopere. De implementatie van deze
liteiten voor diagnostiek en beeldvorming zoals echo’s
plannen moet medio 2014 plaatsvinden. We gaan voor
en röntgenfoto’s,” legt Esther Van Engelshoven uit.
een pragmatische aanpak zodat resultaten snel zicht-
De HOZL telt 135 huisartsen die werkzaam zijn in 70
baar zijn.”
9
Annemieke van Hees, teammanager integrale zorg bij VGZ over anderhalvelijnszorg:
“De patiënt betaalt meestal geen eigen risico als hij uit de tweedelijn blijft” Voor goede zorg, zorg je samen. Dat is de boodschap van VGZ naar haar klanten. VGZ wil actief meedoen om de zorg slimmer te organiseren. Dat doet de zorgverzekeraar onder meer in ZuidLimburg als één van de samenwerkingspartner in het programma Blauwe Zorg. De eerste resultaten zijn hoopvol, vindt ook Annemieke van Hees, teammanager integrale zorg bij VGZ.
“Het doel is om de kosten terug te dringen, zonder dat dit
een steeds grotere druk op de premie. Verzekerden ver-
ten koste gaat van de kwaliteit van de zorg. Bovendien
wachten een lage premie,dus moeten we dekosten omlaag
moet de patiënttevredenheid hoger liggen of minimaal
brengen. Daar is iedereen nu wel van overtuigd. Dat is
gelijk blijven. Volgens het principe van shared savings
belangrijk want we moeten het samen doen. Ook met
worden de besparingen aangewend voor premieverlaging
gemeenten en welzijnsinstelling werken we aan verande-
(zorgverzekeraar), het initiëren van nieuwe projecten
ring van het zorglandschap, bijvoorbeeld door het creëren
(zorgaanbieders) en het stimuleren van zelfzorg en gezond
van wijknetwerken. Vanuit de wijk willen we de burger in
leefgedrag (patiënten belangenvereniging). Uiteraard kij-
zijn kracht zetten, meer sturen op zelfzorg en zelfregie.
ken wij daarbij in welke regio’s wij een groot marktaandeel
Iemand die eenzaam is, heeft misschien iets aan een kaart-
hebben. Transmurale zorg gaat in Maastricht twintig jaar
club of hardloopgroep. Als je dit in de wijk kunt organise-
terug. Er gebeurt al heel veel op dit vlak en dat maakt de
ren en ook zichtbaar maakt, voorkom je dat mensen te
kans van slagen groter. Dat blijkt uit het project anderhal-
snel in zorg terecht komen. Daar is nog heel veel winst te
velijnszorg in Maastricht en omstreken. In deze pilot wordt
behalen. Bij 25 gemeenten in Nederland zijn we samen
gemiddeld 75% van de patiënten die zijn gezien in de
met gemeenten bezig om wijknetwerken te organiseren.
anderhalvelijn niet verwezen naar de tweedelijn. En dus
Het gaat niet alleen om de systematiek, maar ook of voor-
komen deze mensen niet in het ziekenhuis. Een belangrijk
al om de gedragsverandering, zowel bij ons als verzeke-
voordeel voor de patiënt is dat hij in de meeste gevallen
raar, als bij zorgaanbieders, maar ook bij de mensen zelf.
geen eigen risico hoeft te betalen omdat hij niet in de twee-
Ga uit van je eigen kracht, kijk naar wat je wel kunt en niet
delijn komt, terwijl hij wel de zorg krijgt die nodig is.”
naar wat je niet kunt. We kiezen in onze aanpak, voor projecten die we kunnen overzien; dichtbij en resultaatge-
10
“Deze substitutie betekent een kwaliteitsimpuls van de
richt. Anders wordt het te abstract, blijft het bij een visie,
eerste lijn. De medisch specialisten kunnen zich focussen
en duurt het te lang alvorens je de vruchten kunt plukken.
op de meer complexe en uitdagende interventies. Doen
Het anderhalvelijnsproject in Maastricht is daarvan een
waar je goed in bent, de juiste zorg op de juiste plaats. De
overtuigend bewijs.”
huidige tijd helpt ons. De vergrijzing, ontgroening leggen
Voor een consult bij een specialist hoef je in de toekomst niet langer meer in het ziekenhuis te zijn. In het kader van anderhalvelijnszorg houden de specialisten spreekuren in de huisartspraktijken en gezondheidscentra. Wat vindt de patiënt hier van? Praktijk stelde de vraag aan de patiënten van Gezondheidscentrum Dr. Van Kleef in Maastricht.
Uit de
praktijk
De specialist die aanschuift bij de huisarts? Mevrouw A.M.G. Erven (87) uit Maastricht ziet onmiddellijk de voordelen er van in. “Dat is een grote vooruitgang. Alleen al de tijdswinst die het oplevert als je niet meer naar het ziekenhuis hoeft, is fantastisch. Vooral voor ouderen die slecht ter been zijn, blijft een ziekenhuisbezoek een tijdrovende en vermoeiende onderneming”, merkt de montere bejaarde op. Zelf komt ze behalve voor een controle bij de dermatoloog zelden in het Maastricht UMC+. Hoe prettig het is om de zorg in de wijk te krijgen, heeft ze zelf al ervaren. Zo krijgt ze sinds kort fysiotherapie aan huis. “Maar het grote voordeel lijkt mij dat de dokter en de specialist zo samen naar de patiënt kunnen kijken”, redeneert ze. “De korte lijnen komen de zorg alleen maar ten goede.”
<
In eerste instantie reageert Johan Oude Hergelink (62) uit Maastricht verbaasd als hij hoort over anderhalvelijnszorg. “Ik vind het toch een vreemde gedachte; de specialist die naar de huisartsenpraktijk komt. In een praktijk beschik je toch niet over dezelfde faciliteiten als in een ziekenhuis? En komt een specialist dan niet in de problemen met zijn dagplanning?” Wel kan hij zich voorstellen dat het voor mensen die slecht ter
<
been zijn een oplossing is. “Een ziekenhuis is sowieso niet de leukste plek om naar toe te gaan. Voor mij persoonlijk maakt het helemaal niet uit waar ik een consult krijg. Het gaat er om dat je de medische hulp krijgt die je nodig hebt. Voor mij is een consult in het ziekenhuis trouwens praktischer omdat ik vlak bij het ziekenhuis woon.”
In het ziekenhuis komt de heer R.C.C. Theelen (88) uit Maastricht alleen als het echt moet. Sterker nog. Liever blijft hij er ver vandaan. “Ik heb al genoeg ziekenhuizen van binnen gezien. En dat was niet altijd even prettig”, licht de bejaarde Maastrichtenaar toe, die blij is als hij in de wachtkamerstoel zit. De wandeling naar de huisartsenpraktijk is voor hem een zware onderneming. Hij heeft COPD en daarnaast steeds meer last van evenwichtsproblemen. Over de anderhalvelijnszorg heeft hij geen mening. Het zegt hem niet veel. Over de kwaliteit van de medische zorg in Nederland is hij zeer te spreken. Kritisch is hij wel. Zeker als het gaat om de kosten. “Voor mijn COPD heb ik sinds kort nieuwe medicijnen die me een tientje per maand meer kosten. Maar ik voel me gelukkig wel wat beter.”
< 11
Succesvol inloopspreekuur dermatologie krijgt vervolg in Maastricht UMC+
Meer service bieden aan de patiënt Op 1 oktober 2013 is het inloopspreekuur dermatologie van start gegaan in het Maastricht UMC+. Al eerder, in 2011, is eenzelfde inloopspreekuur in Annadal gestart. Wegens succes nu ook in het Maastricht UMC+. Het spreekuur is iedere woensdagochtend van 8.15 uur tot 10.30 uur. Patiënten met een verwijsbrief van de huisarts kunnen zonder afspraak plaats nemen in de wachtkamer. Gemiddeld melden zich twintig nieuwe patiënten per week op het inloopspreekuur. “Dat is al bijna net zoveel als in Annadal, terwijl we amper drie maanden geleden zijn begonnen. Op de twee locaties samen bezoeken zo’n 180 nieuwe patiënten per maand het spreekuur”, aldus Herm Martens, dermatoloog in opleiding in het Maastricht UMC+.
Met deze spreekuren wil de poli dermatologie een snel-
en cryotherapie worden meteen verricht. Als er aanvul-
lere instroom van patiënten en inperking van wachtlijs-
lend onderzoek nodig is, wordt dat onmiddellijk in gang
ten realiseren. “Iemand die op dinsdag bij de huisarts
gezet”, zo zegt Herm Martens.
komt, kan ’s woensdag al terecht op de poli. De wachtWachttijden
liere afspraak is twee tot vier weken”, aldus C. Sobzcak,
issue. In de nabije omgeving zijn vijf zelfstandige behan-
dermatoloog in opleiding in het Maastricht UMC+.
delcentra en over de grens kunnen de mensen ook
Hiermee verstevigt de poli Dermatologie van het
terecht. Bij dermatologie is de drempel lager dan bij
Maastricht UMC+ zijn positie ten opzichte van privékli-
andere specialisme om uit te wijken naar een kliniek of
nieken. “Academische zorg, kwalitatief, snel en dichtbij.
ander ziekenhuis al dan niet in het buitenland. De toe-
Als je op de bonnefooi naar het spreekuur komt, ben je
gangstijd tot een afspraak is zeker een criterium. Dus is
natuurlijk afhankelijk van de drukte van het moment. In
het zaak dat wij onze service verbeteren en het inloop-
de praktijk blijkt dit echter mee te vallen. Mensen die
spreekuur draagt daartoe bij. We kunnen patiënten snel
naar het inloopspreekuur komen, weten dat de kans
zien en geven ook snel terugkoppeling naar de huisarts.
bestaat dat de wachtkamer vol zit en accepteren dat ze
Eventueel aanvullend onderzoek wordt meteen gere-
wat langer moeten wachten. Maar daar zijn we in de
geld. We willen academische zorg bieden met de service
bezetting op voorbereid en dus blijft de wachttijd bin-
en snelheid die patiënten van ons verwachten. En moch-
nen de perken. Dankzij het spreekuur verkorten we ook
ten huisartsen vragen hebben of tegen zaken aanlopen,
wachttijden van de reguliere afspraken. Het consult is
horen wij dat graag”
niet anders. Kleine interventies zoals curettage, biopsie
12
C. Sobzcak: “Toegangstijden zijn een
tijd is dus hooguit een week. De wachttijd bij een regu-
Dematologen Herm Martens (l) en C. Sobzcak
We kunnen patiënten snel zien en geven ook snel terugkoppeling naar de huisarts. 13
Op de achterzijde van Praktijk wordt in iedere uitgave verwezen naar de Huisartsen Service Desk. De tomtom voor huisartsen in het Maastricht UMC+. Alleen Tom heet Alie. Zij is het gezicht van de Service Desk, maar inmiddels niet meer de enige medewerker. “Toen we vier jaar geleden zijn gestart, hoopten we dat we tegemoet zouden komen aan een behoefte bij de huisarts. Dat blijkt zo te zijn. Ik ben alleen begonnen en nu zijn we met z’n vijven”, aldus Alie Lubbersen.
Alie Lubbersen, het gezicht achter de Service Desk:
“Persoonlijk contact is onze grootste troef” “Het voelt als thuiskomen als je Alie aan de telefoon
breidde het soort vragen zich uit. Uitslagen, medische
hebt”, zo omschrijft één van de huisartsen zijn ervaring
vragen, praktische zaken. Als we kunnen helpen doen
met de Service Desk. Alie kent het ziekenhuis van bin-
we dat. En dat lukt ook bijna altijd.”
nen en van buiten. 35 Jaar is Alie al in dienst van het
De meest gestelde vragen gaan over uitslagen, prikaf-
Maastricht UMC+. Na haar opleiding tot doktersassi-
spraken en doorverbinden met een specialist. “Als we
stente begon ze haar loopbaan bij het ziekenhuis en was
niet direct een antwoord hebben, bellen we terug.”
ze onder meer secretaresse bij neurofysiologie en fysio-
Persoonlijk contact is de grootste troef van De Huisartsen
therapie. De laatste vier jaar is ze de drijvende kracht
Service Desk. Daarom vreest Alie de digitale toepassin-
achter de Huisartsen Service Desk. De ‘routekaart’ van
gen ook niet. “Het is prima dat heel veel zaken via het
het ziekenhuis kent voor haar geen geheimen meer.
internet geregeld kunnen worden, maar de computer
Waar iedereen rechtsaf gaat, gaat Alie linksaf. Het onbe-
kan ons nooit helemaal vervangen. Dat is mijn heilige
kende sluipweggetje naar de juiste bestemming. Met
overtuiging. Het is veel makkelijker om even te bellen.
haar open en spontane aanpak leidt ze de huisarts ade-
Zeker als je snel en vriendelijk wordt geholpen. Bovendien
quaat naar de oplossing. “Ik vind het heerlijk om te
kun je niet alles automatiseren. Anticiperen en improvi-
doen. Ik ben de verbinding tussen de huisarts en het
seren blijven mensenwerk. En daar komt het toch vaak
ziekenhuis en wil het voor allebei goed doen. Daar sla-
op aan. En last but not least, we zitten al veel te veel
gen we in. ‘We’ omdat ik het niet alleen doe, maar samen
achter het beeldscherm.”
met vier collega’s.”
Het gelijk van Alie is hoorbaar. De fax ratelt nog dagelijks in het Diagnostisch Centrum waar de Huisartsen Voordat de Service Desk in het
Service Desk is gevestigd. Vernieuwen om te vernieu-
leven werd geroepen, moesten de huisartsen het doen
wen is hier niet aan de orde. De Service Desk kwam
met een klapper voor verwijzers met een wirwar aan
aarzelend op gang. Huisartsen leken verrast door de
gegevens, telefoon- en faxnummers. Dat werkte niet
nieuwe ‘hotline’ van het ziekenhuis. De aarzeling sloeg
voor de huisarts. Eén telefoonnummer voor alle vragen.
al snel om in enthousiasme. De adequate aanpak van
Een gouden greep zo blijkt nu. “In het begin was er nog
Alie was daar zeker debet aan. Geen vraag die ze niet
wat aarzeling; wat kan ik vragen en wat niet. Gaandeweg
kon beantwoorden. Als ze niet direct een antwoord had,
Een gouden greep
14
Het team van de Huisartsen Service Desk, Rechts voor op de foto Alie Lubbersen .
zocht ze het uit en belde terug. Op die manier voelden
en daar doen we het voor. Ook binnen het ziekenhuis
huisartsen zich vrij om het vragenpallet uit te breiden,
wordt positief gereageerd.”
hetgeen leidde tot een sterke toename van het aantal
Alie Lubbersen voelt zich als een vis in het water aan de
telefoontjes. “Zo hebben we 20.000 telefoontjes per
Service Desk. “Ik leer ieder dag. Ik heb de leukste baan
jaar, een gemiddelde wachttijd van minder dan 1 minuut
die er is. Iedere dag kom ik fluitend naar mijn werk.
en een gemiddelde gespreksduur van 1,5 minuut.
Maar het succes van de Service Desk is zeker niet alleen
Daarbij ligt de telefonische bereikbaarheid op 97%. Het
mijn verdienste. We doen dit samen, met z’n vijven.
geeft blijk van vertrouwen dat de huisartsen in ons heb-
tuk voor stuk met de dezelfde inzet, kwaliteit en enthou-
ben. We zijn laagdrempelig en vullen een behoefte in. De
siasme. Echte service bieden, daar gaan we voor. Iedere
huisartsen zijn tevreden over de respons die ze krijgen
dag opnieuw.”
Eén telefoontje is genoeg
De Huisartsen Service Desk De
Huisartsen
Service
Desk
in
het
den met de juiste persoon of afdeling.
Maastricht UMC+ is het interne navigatie-
Daar zorgt Alie Lubbersen voor, zij
systeem voor externe verwijzers.
bemenst de Huisartsen Service Desk.
Eén telefoontje en u wordt doorverbon-
De Huisartsen Service Desk is te bereiken via 043 387 44 80.
15
Professor dr. Fred Hendrikse bij afscheid oogtoren:
“Het toestaan van marktwerking in de zorg is een grote fout” De oogtoren van het Maastricht UMC+ is in meerdere opzichten een eyecatcher. Volgens professor dr. Fred Hendrikse is dit het beste oogziekenhuis van Europa. Hij zegt het zonder enige arrogantie, maar vooral met trots en vanuit een diepgewortelde ambitie en drive om mensen zo goed mogelijk te kunnen helpen. Vandaar dat hij ook zo fel is op de marktwerking in de zorg die winstbejag in de hand werkt met alle gevolgen van dien. Hij schroomde niet om dat nog maar eens te benadrukken in zijn afscheidrede. “De introductie van het idee van marktwerking als oplossing om de kostenstijging in de zorg te beteugelen is de grootste fout in ons zorgstelsel van de afgelopen decennia”, aldus Fred Hendrikse.
Het duurt even voordat de voordeur opengaat bij huize
ling over te nemen. Na de terugkeer van Herman Kleine
Hendrikse. Hilda, de vrouw des huizes verwachtte de
werd mij de Rijdende Oogpoli toevertrouwd. Dit was een
dorpsbakker, terwijl Fred ergens in zijn glooiende ach-
schitterende mobiele oogunit die aan Suriname was
tertuin bezig is een afrastering voor de schapen te
geschonken. Hiermee heb ik in enkele jaren een groot
maken. Fred Hendrikse heeft zijn werkende leven achter
aantal dorpen in de kuststreek en de savanne gebieden
zich gelaten en daarmee ook de oogtoren. Een missie is
van Suriname bezocht.”
volbracht. De overtuiging dat zijn opvolger Caroll Webers het minstens zo goed zal doen, maakt het mak-
Geboeid door de oogheelkunde trad Fred Hendrikse in
kelijker om afstand te nemen.
1977 in dienst van de Nijmeegse Universitaire oogkliniek. In 1992 kwam hij naar Maastricht. Op diverse
16
Van jungle tot oogtoren De loopbaan van Fred
gebieden werden aansprekende en internationaal erken-
Hendrikse begon in de jungle. Met een tropencontract
de resultaten geboekt. Dat geldt onder meer voor het
op zak vertrok hij in 1974 samen met zijn vrouw Hilda
onderzoek naar het ontstaan van proliferatieve vitreale
40 jaar geleden naar Suriname. Met het KNSM vracht-
retratie (PVR). Dit is een ongecontroleerde reactie van
schip Neptunus vanuit de haven van Amsterdam ging hij
het glasvocht met ontstaan van bindweefsel strengen en
voor enkele jaren als algemeen gouvernementsarts en
membranen die tractie uitoefenen aan het netvlies en
een opleidingsplaats heelkunde naar Paramaribo. Daar
daarmee het chirurgische resultaat van netvliesoperaties
aangekomen bleek er een crisis op de afdeling oogheel-
te niet doen. Daarnaast ontwikkelde zich onder leiding
kunde te zijn. De enige gouvernementsoogarts van dat
van Carroll Webers ook het glaucoomonderzoek tot een
moment, Herman Kleine, moest om gezondheidsrede-
internationaal erkende topreferente en topklinische
nen voor een half jaar naar Nederland. “Ik werd prompt
functie. Samen met dr. Henny Beckers voeren zij geavan-
naar deze afdeling gedirigeerd en met de kennis en
ceerde glaucoomoperaties uit. Zij hebben ook de medi-
ervaring van drie weken co-assistentschap in twee
camenteuze behandeling van glaucoom en de glaucoom
maanden klaargestoomd om de leiding van deze afde-
analyses verder gestroomlijnd. Ook het onderzoek en de
behandeling van hoornvliesziekten is uitgegroeid tot een prestigieuze topreferente en topklinische functie van onze afdeling. Door de unieke mogelijkheden en outillage van de ultramoderne kliniek van de Maastrichtse Oogtoren, en de aanwezige expertise, is het oogziekenhuis Maastricht één van de weinige oogklinieken in Europa en de enige in ons land die alle thans mogelijke hoornvliesoperaties en transplantatie modaliteiten aanbiedt. Een andere revolutionaire ontwikkeling was de behandeling van leeftijdsgebonden macula degeneratie. Tegen het einde van de jaren negentig was deze, tot ernstige visuele beperking leidende oogziekte, uitgegroeid tot een nog massaler probleem dan de inmiddels in de meeste gevallen goed te behandelen diabetische retinopathie. De doorbraak kwam in 2006 met de introductie van in het oog te injecteren vaatgroei remmers; VEGfremmers. “Nu was het voor het eerst mogelijk niet alleen progressie van de maculadegeneratie in 60% van de gevallen te stoppen, maar zelfs in 30% de visuele functie te verbeteren. Voorts halveerde door deze behandeling het aantal blinden door leeftijdsgebonden macula degeneratie.
17
Patiënten en potentiële patiënten vinden het in deze tijd steeds meer van belang te weten dat een arts geen enkel persoonlijk belang, anders dan het zo goed mogelijk oplossen van het probleem heeft.
Dit waren resultaten waar oogartsen en patiënten tot
gene te doen dat het belang van de patiënt het beste
dusverre alleen van konden dromen. Deze doorbraak
dient. Ook vinden patiënten en potentiële patiënten, en
was dermate sensationeel dat het tijdschrift Science dit
dat zijn wij allemaal, het in deze tijd steeds meer van
tot de grootste doorbraak binnen de gehele geneeskun-
belang te weten dat een arts geen enkel persoonlijk
de van dat jaar verklaarde. Een eer die de oogheelkunde
belang, anders dan het zo goed mogelijk oplossen van
nog nooit eerder ten deel was gevallen.
het probleem heeft. Dit binnen de geneeskunde essenti-
De behandeling had echter een keerzijde. Het middel
ële basisprincipe wordt meer en meer losgelaten nu
was dermate hoog geprijsd dat prompt alle oogheelkun-
zogenaamde marktwerking op grond van politieke over-
dige en vele ziekenhuis budgetten hierdoor uitgeput
tuiging oprukt in de Nederlandse gezondheidszorg. Het
dreigden te worden. Het exclusief voor oogheelkundige
is voor mij onbegrijpelijk dat er bij zoveel cruciale lande-
toepassing bij macula degeneratie op de markt gebrach-
lijke beleidmakers en zelfs bij overheid, politici en minis-
te hoog geprijsde middel Ranibizumab (Lucentis) is
teries een fundamentalistisch geloof is en blijft in de
gebaseerd op een reeds langer bestaand en voor onco-
vrije markt met al zijn perverse drijfveren en tot onaan-
logische toepassing geproduceerde middel Bevacizumab
vaardbare hoogte opvoeren van verrichtingen, door
(Avastine) dat parenteraal, intraveneus wordt toege-
ongebreidelde uitbreiding van private medische centra.
diend. Dit werkt via hetzelfde principe, namelijk vaat-
Introductie van het idee van marktwerking als oplossing
groei remming middels inhibitie van VEGf en is 100 keer
om de kostenstijging in de zorg te beteugelen is de
goedkoper. Commerciële belangen houden het gebruik
grootste fout in ons zorgstelsel van de afgelopen decen-
van dit alternatief tegen. Het is de schrijnende conse-
nia.”
quentie van marktwerking in de zorg. Marktwerking, concurrentie en winstoptimalisatie zijn ook in de gezond-
Fred Hendrikse is zijn idealen trouw gebleven. Waar art-
heidszorg sleutelbegrippen en staan haaks op de missie
sen om hem heen kozen voor het grote geld hield hij
van Academische Centra om kwalitatieve, betaalbare en
vast aan zijn innerlijke drijfveer om de beste zorg voor
ethisch verantwoorde patiëntenzorg te leveren. We zijn
de patiënt te verwezenlijken. Zijn afkomst en opvoeding
daardoor jaren achterop geraakt bij het vaststellen van
zullen daarin zeker een rol hebben gespeeld. Fred
de meest geëigende behandeling strategieën.”
Hendrikse is in Singapore geboren nadat zijn ouders herenigd waren door het Zweedse Rode Kruis. Zowel
18
Mayo Clinic “Een voorbeeld van een organisatievorm
zijn vader als moeder zaten in een Jappenkamp. In zijn
die een hoge medisch ethische standaard in het vaandel
jonge jaren reisde Fred veel met zijn ouders en zat hij op
draagt en die een enorme aantrekkingskracht uitoefent
de het Quakers internaat dat invloed heeft gedacht op
en vertrouwen geniet van patiënten over de gehele
zijn denkwereld. De Quakers idealen kenmerken zich
wereld is de Mayo Clinic in Rochester, Minnessota. Eén
door hun goedheid en zachtmoedigheid. Fred Hendrikse
van de cruciale elementen hierbij is de gesalarieerde
ging geneeskunde studeren met het idee om huisarts te
aanstelling van alle medici. Artsen worden in een derge-
worden. Hij wilde vertrouwenspersoon zijn voor het
lijke organisatie niet afgeleid door oneigenlijke drijfve-
gezin en de gemeenschap. Huisarts is hij nooit gewor-
ren. Het doet er in een dergelijke constellatie niet toe
den, maar zijn sociale inborst is wel bepalend geweest
wie de artsen zien, wat de patiënt heeft en hoeveel tijd
voor de wijze waarop hij de afdeling oogheelkunde van
aan individueel contact besteed wordt. De enige drijf-
het Maastricht UMC+ heeft gevormd.
veer die er in een dergelijke organisatie toe doet is dat-
George Beusmans (r) en Rene Minnaard.
Gepensioneerde Beusmans en opvolger Minnaard over overdracht
“We hebben de patiëntenzorg goed geborgd” Het eerste wat George Beusmans (69) doet als hij Gezondheidscentrum De Hofhoek binnenloopt, is het personeel achter de balie hartelijk begroeten. Hij is ze niet vergeten. Inmiddels is het vier jaar geleden dat hij het stokje heeft overgedragen aan Rene Minnaard (36). En sindsdien is de praktijksetting nog steeds prima , constateert hij opgewekt. De voormalige huisarts en zijn opvolger zien elkaar de laat-
voor hem geen reden om te stoppen. ‘Bijna dertig jaar heb
ste jaren niet veel meer. Veel tijd hebben ze niet. Minnaard
ik in harmonie samengewerkt met een associé. We hadden
heeft zijn handen vol aan de patiëntenzorg en een aantal
een taakverdeling, zodat we ons konden richten op de
nevenfuncties zoals deelname aan de CVA-ketenzorg, de
zaken waarin we goed waren en plezier in hadden.
ledenraad en nascholingen. En Beusmans is ondanks zijn
Bovendien zie ik de extra taken als een voordeel. Het vak is
hoge leeftijd nog steeds parttime actief voor de faculteit met
breder en daardoor interessanter geworden.’
name op het gebied van transmurale zorg. ‘Maar die werkzaamheden ben ik nu aan het afbouwen’, voegt hij er aan toe.
Ook Minnaard heeft tot nu toe geen moeite met de extra taken voor de eerstelijnszorg. ‘Binnenkort wordt het team
Ruim vijfendertig jaar lang had Beusmans een eigen huisart-
uitgebreid met praktijkondersteuners bij voor de (met prak-
senpraktijk. ‘En al die jaren heb ik met plezier en enthousi-
tijkondersteuning voor de geestelijke gezondheidszorg: b
asme gewerkt. Nooit heb ik een dip gehad. Daar hebben de
en de geestelijke gezondheidszorg. En we doen mee aan het
combinatie van de huisartsenzorg en het werk voor de
project anderhalvelijnszorg. Er zijn steeds meer kaders,
faculteit, de grote variatie en de grote uitdagingen aan bij-
maar gelukkig is er ook nog een grote mate van autonomie.
gedragen. Destijds heb ik besloten om op mijn 65-ste te
Maar de huidige structuur van drie huisartsen op 5000
stoppen als huisarts, wat toen al oud was, maar ik zou net
patiënten is de grens. Groter moet het niet worden. Dan
zo goed nog langer hebben kunnen doorwerken.’
wordt de organisatie onbeheersbaar. Dan is het risico aanwezig dat de organisatie onbeheersbaar wordt. ’
Zijn opvolger informeert voorzichtig of het niet de grote veranderingen waren die hem destijds hebben doen beslui-
Beusmans vindt zijn opvolging geslaagd. Hij vertelt dat het
ten om te stoppen. ‘Dat hoor ik vaak. Het vak is zo veran-
toch nog enige moeite kostte om de juiste persoon te vin-
derd. Een huisarts is tegenwoordig naast dokter steeds
den. ‘Voor mij was cruciaal dat mijn associé die achterblijft
meer een zorgmanager, wat met name door veel oudere
optimaal kan samenwerken met mijn opvolger. Er moet
collega’s als lastig wordt ervaren’, merkt hij op. Dat het vak
geen breuk ontstaan. De continuïteit van de praktijk en de
enorm is veranderd, kan Beusmans beamen, maar dat was
patiëntenzorg moet geborgd worden. En dat is goed gelukt.’
19
Praktijk
gericht
door Pieter Dagnelie, hoogleraar voedingsepidemiologie
Bent u soms ook de weg kwijt?
Bij het zoeken naar een gezonde maaltijd in de supermarkt?
Volgens het Voedingscentrum is het eigenlijk simpel: eet gevarieerd, eet niet teveel en beweeg, eet minder verzadigd vet, eet veel groente, fruit en brood, en eet veilig. Als we ons daar allemaal aan zouden houden, kwamen overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten in Nederland een stuk minder voor. Toch gaat het niet goed met die Nederlandse voeding en rijzen de zorgkosten de pan uit. Hoe kunnen gezondheidsvoorlichters de simpele boodschap ‘Eet gezond’ beter overbrengen aan de shoppende consument? Niet door in kleine cijfertjes de ‘voedingswaarde’ op de verpakking van voedingsmiddelen te vermelden. Om die te kunnen begrijpen heb je bijna een speciale opleiding nodig. En een vergrootglas als je 40+ bent. Een flinke stap vooruit is het ‘Ik kies bewust’ keurmerk op de verpakking. Als het voedingsmiddel voldoet aan een aantal eisen (om precies te zijn: minder suiker, zout, verzadigd vet, transvet en energie, en meer noodzakelijke voedingsstoffen zoals vezels), mag het ‘Ik kies bewust’ logo op de verpakking worden vermeld. In Engeland hebben ze een stoplicht-systeem bedacht. Op de verpakking van voedingsmiddelen wordt met een kleurcode aangeven hoe gezond het product is: groen is goed, oranje is oppassen en rood is de gevarenzone. Op de verpakking staan vier stoplichten: voor vet, verzadigd vet, suiker en zout. Lastig natuurlijk als drie stoplichten op groen staan en één op rood: doorrijden of toch maar liever niet? Onlangs is geprobeerd om het stoplicht-systeem in heel Europa in te voeren. In Radar werd bericht dat dit door het Europese parlement was afgewezen als gevolg van een lobby door maar liefst veertig voedingsindustrieën. Waarom? Heel eenvoudig: er zijn drie grote boosdoeners, namelijk suiker, zout en vet. Uit smaak- en marketing-onderzoek is precies bekend welke combinatie van vet, suiker en zout je in al die overheerlijke maar ongezonde industriële producten moet stoppen om te maken dat de consument er zoveel mogelijk van eet. Of anders gezegd: dat de consument blijft dooreten wanneer hij eigenlijk al lang verzadigd is. En de volgende keer terugkomt omdat zijn lichaam tekort komt aan gezonde voedingsstoffen (want die zitten er niet in). Dat is precies de bedoeling want zo gaan de omzetcijfers omhoog. En ons gewicht ook. Verbazend die overgewichts-epidemie? Nee, helemaal niet. Helaas. Consumenten aller landen, verenigt u. We kunnen het onszelf een stuk eenvoudiger maken. Thuis, in het ziekenhuis, in de grootkeuken, in de restaurants. U hoeft maar één ding te bedenken: als we ons nu eens beperken tot uitsluitend verse voedingmiddelen en overgaan tot een totale boycot van al die verleidelijke industriële producten die bomvol zitten met lege calorieën, suiker, vet en zout? En waar ondanks de mooie woorden in de reclame en op de verpakking is bespaard op de gezonde maar dure grondstoffen met mineralen en vitamines die ons lichaam broodnodig heeft? Dan hebben we die informatie op de verpakking helemaal niet meer nodig. En wie weet is overgewicht in Nederland dan binnen de kortste keren verdwenen. Tijd dus voor actie aan de basis. En misschien voor een kookboek ‘snel en lekker koken met verse producten’.
Meer informatie: http://www.voedingscentrum.nl/nl/schijf-van-vijf/schijf.aspx http://www.consuwijzer.nl/keurmerken/ik-kies-bewust http://www.trosradar.nl/uitzending/archief/detail/aflevering/11-11-2013/
